34.

SHPREHJA TE PJESA E GRIMCAVE T SHPRHAPURA N KND M T MADH SE

Nj flet metalike mund t ket trashsin e disa mijra apo disa qindra mijra atomesh .
Le t jet trashsia e flets meta t
u
like dhe syprina e saj dhe le t jen dhe densiteti
dhe masa molare e materialit nga i cili sht e prbr fleta metalike . Ather vllimi i flets
metalike jepet si prodhim ndrmjet trashsis
A p M
s flets metalike dhe syprins s saj respektivisht
. Masa e ksaj flete metalike jepet si prodhim i vllimit me densitetin , numri i moleve
jepet si raport ndrmjet mass s ksaj flete me mas
tA tA
n molare t materialit respektivisht
, kurse numri i atomeve respektivisht numri i brthamave pr njsi vllimi jepet
kur numrin e moleve e shumzojm me numrin e Avogadros dhe t trn e s
mol
tA
n
M

=
humzojm me vllimin respektivisht :
= ...(34.1)
Ku N sht numri i Avogadros ( numri i atomeve t vendosura brenda n nj mol . Si shihet
nga nj grimc rnse r
A
mol avog
A A
A
tA
N
n N
tAN N
M
n
V Al MAt M

= = =
espektivisht predh , numri i brthamave pr njsi t siprfaqes sht kur numrin
e moleve e shumzojm me dhe kemi nga (34.1)
...(34.2)
Secila brtham kontribuon me syprin q sht sa in
A
t
t N
nt
M

=
1
versi i N respektivisht :
...(34.2.1)
Ky kontribut sht n fushpamje t grimcs .
Pr shprhapje n knde m t mdha se duhet t jet edhe nj her e vrtet se grimca duhet t
ndodhet
A
l
t N
M

| |
|
\ .
2
2
2
0
n syprin t qendrs s nj atomi ; pjesa e shprhapur me knd m t madh se sht
vetm pjesa q i afrohet atomit n syprin :
...(34.3) - e gjitha kjo bhet me supozimin se
b
b
b
f f nt b
t u
t
t
< >
= = grimcat rnse jan t shprndara
njtrajtsisht mbi siprfaqen e flets metalike gj q ssht e vrtet .


35. FORMULA SHPRHAPSE E RUTHERFORDIT DHE VERIFIKIMI I SAJ
Pr t gjetur probabilitetin q nj grimc t shprhapet n nj zon t vogl t (ndrmjet dhe +d ) , krkojm
q parametri godits t b
u u u u
2
0
shtrihet n nj zon t vogl me vler t b . Ather nga ekuacioni (34.3)
...(34.3)
poqse veprojm me koncept t diferencialit pr do t kemi nj de
b
db
f f nt b
df
t
< >
= =
( )
2
rivim t shprehjes (34.3) lidhur me ksisoj kemi
2 2 ...(34.4)
do t afrojm dhe dhe kemi :
(2 ) .
b
df d
nt b bnt df bnt db
db db
b db
df nt bdb
t t t
t
= = =
=
2 2
0 0
2 2
0
..(34.4.1)
1 1
Duke diferencuar ekuacionin (33.3 ) i cili sht cot cot
8 2 2 4 2
ku ekuacionin (33.3) e diferencojm lidhur me theta dhe gjejm :
1
cot '
2 4 2 2
zZe zZ e
b
K K
db zZ e zZ e
d K K
u u
t t
u
u t
= =
| |
| |
= =
| |
\ .
\ .
2
2 , 2
0 0
2 2
2 2
0 0
1 1 1 1
csc ( )( ) csc ( )( )
4 2 2 2 4 2 2
1 1 1 1
csc ( )( ) csc ( )( ) ...(34.5)
2 4 2 2 2 4 2 2
Pr (33.3) dhe (34.5) n (34.4.1) fit
zZ e
K
db zZ e zZ e
db d
d K K
u u u
t t
u u u
u t t
| | | |
| | | |
=
| | | |
\ . \ .
\ . \ .
| | | |
| | | |
= =
| | | |
\ . \ .
\ . \ .
2 2
2
0 0
2
2
2
0
ojm :
1 1 1
(2 ) (2 ) (2 cot( ) csc ( )( ) ...(34.6)
2 4 2 2 4 2 2
1 1
csc ( ) cot( ) ...(34.7)
2 4 2 2
ku
zZ e zZ e
df nt bdb nt bdb nt d
K K
zZ e
df nt d
K
t t t u u u
t t
t u u u
t
| | | |
| | | |
= = =
` ` | | | |
\ . \ . \ . \ . ) )
| |
| || |
=
| | |
\ .\ .
\ .
1
2 nga 2 sht thjeshtuar me dyshin e
2
Shenja minus n ekuacionin (34.5) tregon se rritet kur zvoglohet . b
t
u


Supozojm se kemi vendosur nj detektor pr grimcat t cilat jan t shprhapura me knd n
largsin nga brthama . Probabiliteti q nj grimc t shprhapet n detektor varet nga ,
e cila jep
r df
u
( )
probabilitetin q grimcat e shprhapura t kalojn npr unazn me rreze sin dhe
gjersi . Syprina e unazs sht

2 sin ....(
r
rd
dA r rd
u
u
t u u = 34.8)
Pr t njehsuar kursin me t ciln shprhapen grimcat n detektor duhet t dim probabilitetin pr
njsin e siprfaqes pr shprhapjen n unaz . Nse vendosim probabilitetin pr pjesn e detekt
2
2
2
0
orit
mbi siprfaqen e unazs , gjejm probabilitetin pr njsin e siprfaqes pr shprhapjen n unaz
1 1
csc ( ) cot( ) ...(34.7)
2 4 2 2

zZ e
df nt d
K
t u u u
t
| |
| || |
=
| | |
\ .\ .
\ .
( )
( )
2
2
2
2
2
2
0
2
4
0
2


2 sin ....(34.8)

1 1
csc ( ) cot( ) .
2 4 2 2
1
N( ) =
1
2 sin 2 4 4
sin
2
N( ) =
2 4
dA r rd
zZ e
nt d
df K
nt zZ e
dA r rd K r
df
nt zZ
dA K r
t u u
t u u u
t
u
t u u t
u
u
=
| |
| || |
| | |
| | \ .\ . | | \ .
= =
| |
\ .
\ .
| |
=

\
2
2
2
4
0
1
....(34.9)
1
4
sin
2
Kjo formul quhet formula e shprhapjes e Rutherford-it .
e
t
u
| |
| |
.
\ .