Spregnuti presjeci sa punim elinim nosaima

Sprezanje izmeu elika i betona ili konstruktivnih elemenata od istog materijala

podrazumijeva interakciju izmeu njih i prijenos smicanja u vezi. Kod armiranog betona
interakcija se obezbjeuje prirodnom prionjljivou izmeu betona i armaturnih ipki. U
sluaju elinog nosaa potpuno obloenog betonom, povrina prijenosa smicanja je velika.
Uobiajeni sluaj je da se kontakt elinog nosaa i betonske ploe ostvaruje na spoju pojasa
elinog nosaa i betonske ploe, to je nedovoljno za preuzimanje smicanja u spoju, a
posebno pri dinamikim optereenjima. Stoga su neophodna vezna sredstva za preuzimanje
smicanja koja se u naoj literaturi obino nazivaju modanicima.
Osnovni zadaci modanika su:
1) Prijenos smicanja izmeu elika i betona uz ogranienje klizanja na povrini spoja,
tako da nosivi sistem elini nosa-betonska ploa djeluje kao jedinstven presjek
otporan na poduno savijanje.
2) Sprijeavanje odizanja izmeu elinog nosaa i betonske ploe, odnosno, odvajanja
elika i betona u smijeru upravnom okomitom na spojnicu.
Iz osnovnih zadataka modanika izvode se dva koncepta :
- koncept pune ili parcijalne smiue veze, koji se odnosi na vrstou podune smiue veze
- koncept pune ili parcijalne interakcije, koji se odnosi na krutost veze izmeu betonske ploe
i elinog nosaa.
Mehanizam rada spregnutog presjeka elik-beton zavisi od koliine i dispozicije (poloaja)
smiuih veza (modanika) izmeu betonske ploe i elinog nosaa. Puno sprezanje
ostvareno je ako smiua veza dovoljno jaka da se kao granino optereenje spregnutog
presjeka usvaja maksimalni momenat nosivosti presjeka.

Poveanje broja modanika ne rezultira veom nosivou od nominalnog maksimalnog
momenta nosivosti, ali koritenje manjeg broja modanika od potrebnog broja za potpuno
sprezanje daje manje granino optereenje, zavisno od broja primjenjenih modanika.


Kod pune smiue veze spregnute konstrukcije nastaje otkaz mjerodavnog presjeka na
savijanje, dok je kod parcijalne smiue veze to nastaje usljed otkaza smiue veze.
Ukoliko je klizanje izmeu elika i betona potpuno sprijeeno vezom, moe se rei da je
ostvarena puna interakcija. Meutim, veina modanika deformie se prije nego to se
prihvati odreeno optereenje, tako da se moe rei da su interakcije prilikom sprezanja
parcijalne.



Nosivost spregnutih presjeka odreuje se na osnovu uslova ravnotee. Mogua su tri sluaja
prezentirana u radovima ( Horvati, 2003.), (Foli i dr. 2008) :
1. Sluaj: N
ad
< N
c,f
*P
Rd
<N
ad
, potpunog sprezanja; N
ad
= A
a
*f
yd
je proraunska vrijednost
aksijalne sile u dijelu spregnutog presjeka od konstruktivnog elika. Ako je N
ad
<N
c,fy

elini dio spregnutog presjeka potpuno je napregnut, dok je betonski dio presjeka
djelimino napregnut. U ovom sluaju proraunska vrijednost momenta nosivosti
spregnutog presjeka je : M
Rd
= N
ad
*h
1


2.


U ovom sluaju beton je potpuno napregnut i da bi se mogli zadovoljiti uslovi ravnotee jedan
dio elika izloen je zatezanu, a drugi pritisku. Proraunska vrijednost momenta nosivosti
spregnutog presjeka je :
M
Rd
= M
s
+P
c
*h
3

U prvom i drugom sluaju je ista neutralna osa idealizovanog presjeka




3.

Da bi se ispunili uslovi ravnotee, popreni presjeci betonske ploe i elinog nosaa nisu po
cijelo visini izloeni maksimalnom naprezanju. U oba dijela spregnutog presjeka nalazi se
neutralna osa. Proraunska vrijednost momenta nosivosti je:
M
Rd,parc.
= M
z
+ P
Rd
*h
2



Na ovoj slici je prikazan primjer raspored sila unutar spregnute grede sa ukljetenjem na
jednom i zglobnim osloncem na drugom kraju, optereene na savijanje .




Razmak modanika odreuje se na osnovu uslova da veza moe prenjeti ukupnu silu
podunog smicanja na duini odsjeka L1.

Ako podunu silu smicanja, koju moe prenijeti veza pri potpunom sprezanju, definiemo u
obliku :

Tada stepen sprezanja moemo definisati na sljedei nain :











Nosivost spregnutih presjeka :
Analiza nosivosti spregnutih presjeka moe se sprovesti primjenom teorije elastinosti ili
teorije plastinosti. Klasifikacija primjenom teorije plastinosti je obavljena prema
sposobnosti presjeka ka rotaciji u plastinom podruju. Poreenje nosivosti spregnutih
presjeka pojedinih klasa prikazano je na sljedeoj slici :

Presjeci koji ispunjavaju geomterijske uslove klase 1 imaju najvei kapacitet rotacije. Kod
presjeka klase 2 takoe se postie momenat plastinosti ali uz ogranieni kapacitet rotacije.
Pri proraunu spregnutih presjeka u konstrukcijama, uglavnom se koriste presjeci klase 2 gdje
se unutranje sile odreuju prema teoriji elastinosti. Kod kontinuiranih spregnutih nosaa
iznad srednjih oslonaca elik je dominantno optereen na pritisak, pa se ova podruja
klasifikuju kao presjeci 3 ili 4. Redukovani presjeci se svrstavaju u presjeke klase 4.
Efektivni presjek
Analiza spregnutih presjeka zasnovana je na efektivnom poprenom presjeku. Kao to se kod
prorauna betonskih T greda i elinih nosaa koristi pojam efektivne irine, tako se i kod
spregnutih presjeka odreuje efektivna irina pojedinih dijelova poprenog presjeka.
Efektivna irina betonske ploe zavisi od shear lag efekta ( uticaj smicanja grede i ploe na
aktivnu irinu pritisnute ploe ), a elinog dijela presjeka od efekta lokalnog izvijanja.
Izraz shear lag upotrebljava se da se opie neslaganje izmeu aproksimativne inenjerske
teorije i realnog ponaanja, to rezultira poveavanjem naprezanja na spoju betona i elinog
nosaa spregnute grede, kao i smanjenju naprezanja u betonu udaljenom od spoja.
Razmotrimo prostu gredu T presjeka. Lijevi dio grede izloene je pozitivnom smicanju a
desni negativnom, da bi se postigla geometrijska kompaktibilnost na sredini raspona,
neophodna je primjena raspodjele naprezanja na savijanje i raspodjela naprezanje na smicanje
po irini ploe. Ove primjene naprezanja iskazuju se kao shear lag efekat.



Shear lag efekat se moe matematiki predstaviti na ovaj nain :





Efektivna irina na sredini raspona se rauna :


Prema EN 1994-1-1;2004, efektivna irina betonske ploe sa obje strane rebra usvaja
se:

b
ef
=0,125L
c
Duina L
c
se usvaja kao priblino rastojanje izmeu nultih taaka dijagrama
momenata savijanja.

Nosivost na savijanje
Otpornost (nosivost) spregnutih presjeka na savijanje odreuje se elastinom analizom ili
kruto-plastinom analizom. Kruto-plastina analiza primjenjuje se za presjeke klase 1 i 2, dok
se elastina analiza moe primjeniti za sve klase presjeka. Odreivanje otpornosti na savijanje
zasnovano je na sljedeim pretpostavkama:
a) Modanici preuzimaju sile smicanja na spoju elika i betona sve do otkaza
konstrukcije;
b) Nema klizanja izmeu elika i betona;
c) Zanemaruje se vrstoa betona na zatezanje;
d) Vai Bernulijeva hipoteza ravnih presjeka;
e) Usvajaju se idealizovani bilinearni dijagrami za elik i beton.


Prilikom prorauna plastinog momenta nosivosti spregnutog poprenog presjeka M
pl Rd,
pored navedenih hipoteza, pretpostavlja se da je efektivna povrina dijela presjeka od
konstrukcionog elika napregnuta do proraunske vrijednosti vrstoe na granici razvlaenja
f
yd
, armatura do proraunske vrijednosti vrstoe na granici razvlaenja f
sd
, a efektivna
povrina pritisnutog dijela betonskog presjeka prenosi naprezanje 0,85f
cd
. Pri tome se mogu
desiti tri sluaja :
Sluaj A neutralna osa prolazi kroz betonski dio presjeka


Poloaj neutralne ose se odreuje iz uslova ravnotee horizontalnih sila H=0 .

Sluaj B neutralna osa prolazi kroz elini dio presjeka

Kod kontinuiranih nosaa, iznad srednjih oslonaca, betonski dio presjeka optereen je na
zatezanje.
Beton se zbog prslina iskljuuje iz nosivosti. U postupku prorauna prvo je potrebno
definisati poloaj neutralne ose, koja moe da presjeca gornji pojas ili rebro nosaa.


Plastini momenat nad osloncem se odreuje na osnovu izraza :

Ovaj sluaj se odnosi i na spregnuti presjek u polju, kada je N
c
< N
a

Sluaj da je betonski dio presjeka slabiji od elinog moe se dogoditi kod spregnutih greda,
gdje je betonski dio kompozitna ploa s profilisanim rebrima. Takoe, kod nepoduprtih
spregnutih greda mostova gdje je ugib glavni kriterijum za projektovanje, to zahtjeva velike
eline elemente.




Sluaj C Neutralna osa je i u elinom i u betonskom dijelu presjeka

Ukoliko se primjenjuju modanici sa dovoljnim kapacitetom deformisanja raspodjela
naprezanja u mjerodavnom poprenom presjeku bie takva da je sila zatezanja u elinoj
gredi jednaka otpornosti modanika P
Rd
. Proraun momenta nosivosti izvodi se kao u
sluaju A, s tim da se radi redukcija sile pritiska u betonu pomou stepena sprezanja.
N
c
=*N
pl,c,Rd

Momenat nosivosti :

Proraun momenta nosivosti moe se izvesti i rastavljanjem na dva dijela :


Poloaj neutralne ose moe se odrediti :

Zakljuak :
Pretpostavke za prethodno izvedene izraze ne vae ukoliko se za sprezanje koriste kruti blok
modanici, koji nemaju dovoljan kapacitet deformisanja. Prema autorima (Stark, 1989) i
(Oehlers&Bradford, 1999) za parcijalno sprezanje krutim modanicima moe se takoe
koristiti teorija parcijalne interakcije, s tim da je obavezno utvrivanje stvarnog ponaanja
veze. Stoga je za praksu jednostavnije da se proraun radi uz pretpostavku da nema klizanja
izmeu elika i betona, odnosno, uz pretpostavku potpune interakcije, a ujedno je ovakav
pristup konzervativniji.