Dualiteti i erotiks n letrsin shqipe

Si e ka emrin kjo nyj apo m sakt ky shkmb i rnd q rri n mes t dy anve, ky shkmb q ndan
pr t mbajtur bashk m mir? Pranvnia jon i thot vshtirshm kshtu: eros apo erotik. Tani
mund fare mir t pyetet: rotika mund t jet !udia q mban bashk "as#ushin me $i#jenin? Pastaj t
jet kjo e takimit t tyre n dukje t pamundur, por erotik e tra%uar streha e prrallshme q ener#jia e
llahtarshme q vjen thell honit t fjals s tyre t men!ur i hedh ata pa mshir n krah t shoqi&
shoqit? Dhe, m n fund, a mund kjo erotik t bart n trupin e saj jo #j tjetr, por 't !arn( q na
!on drejt e n thelbin e erotiks n letrat shqip?
rosi apo erotika na del kshtu prpara me tr peshn e frikshme t nj demoni t vrtet. )jala t
tremb, n#aq mund t ndri!oj aq shum. *daj nuk ka t ikur n#a kjo pyetje: erosi, !far sht n
esen+n e tij? *a duket se jemi m se t familjari%uar me kt fjal. kemi thuajse prdit rrotull nesh
dhe n#a kjo fjala n#jan 'e shurdhuar(. $base erosi ndrkoh na i tha #jith !,kishte pr t na thn. Po
t shtojm ktu trysnin vrastare q ushtron mbi t !do dit fjala tjetr, aq e afrt si natyr me ten, pra
seksi, pamja bhet e plot. Tani seksi sht kthyer n nj ne#ativitet ndryshe n marrdhnie me erosin.
- !liruar li#sht, seksi tani sht prbindshi i rru#s s madhe, q qytetrimi modern e ka t vshtir ta
mbledh nj dit. Shkurt, si fjal erosi n#jan i %bra%ur, krejt i !miti%uar, i pamister. Dhe, me#jithat, kjo
sht vetm dukja, ajo q shihet n t par. Pasi thell&thell erosi i vrtet sht #jithmon ai i pari,
ener#jia dhe drita %bulonjse e nj demoni t frikshm.
Po dy t mdhenjt e letrave tona si shfaqen n lidhje me erosin brenda vi%ionit t #jer evropian? Shih
kur d#jojm t thuhet 'internali%im i trupit kah qenies(, madje pa u shqiptuar mir kjo fra%&kon+ept,
#jenia krijuese e "as#ushit shkrep n drit dhe ai na shfaqet ashtu sikundr sht: nj poet i madh n
letrsin e madhe europiane. Pasi pikrisht kt fjal shkmb t rnd "as#ushi nuk sht se thjesht e
merr, por e prvetson, e bn t tijn me #jithsej, e bn mish&e&#jak&e&drit t fjals s tij mahnitse dhe
t vi%ionit t tij t shquar evropian.

.far thot "as#ushi pr erosin
Thjesht e shkoqur vetm aq: Dhe hapa shte#&bashkimi npr trup/0t t #ojs, plot mar#aritar/ 0t t
dors, ndritur si %mbak1/ *r shte#&bashkimi, q ti s,di sesi/ 2ashkohesh brenda me prjashtsi/
2ashkohesh jashta me prbrendsi/
2ashkohesh fell me prjetsi. 3Prjetsia4
5a se !,sht sensualiteti i dritsuar apo erosi n esen+n e tij, thot Poeti i "iqerit. $rekullisht vetm
aq: nj shte#&bashkimi. Shte#, pr ku? Pr te qenia e tra%uar e njeriut. Dhe !far bn bashk ky shte# i
prrallshm, ndrsa shtyhet thell e m thell n t errtit e panjohur? 2ashkon njeriun me t 6rtetn e
tij t pambaruar. 7y sht vi%ioni i "as#ushit mbi rosin dhe m #jer mbi t 2ukurn. 0i n#rihet drejt
e n#a %emra e pashuar e evropiani%imit t lasht.
Po $i#jeni?
$i#jeni shfaqet #jith duke d#juar urdhrin e poetiks s tij pa t dyt n letrat shqip. Po t,i drejtohemi
nj fjale t $i#jenit, do t thoshim kshtu: 0i na shfaqet prher 'me nj shikim diskret(. 8sht fjala e
vetme q na ka ln pr t shenjuar qasjen e prkor ndaj njeriut t tij t %emrs. *drsa po t,i
drejtoheshim "as#ushit, me si#uri do t na thoshte kt: $i#jeni na shfaqet prher 'si pa kuptuar(. 7a
prher nj droj fisnike n shfaqjen e $i#jenit. Thua se ai ka merak t mos bjer n sy pr t
'paudhat( e men!ura q bn, friket se mos trheq vmendjen e t tjerve se 'nuk bn kushedi !,( ja
'flet pr rosin9( Dhe ather kuptohet q kjo nuk sht droja e njeriut t vo#l, por droja e lindur dhe
e fisme e njeriut t madh q sjell n drit t vrteta t rnda. $i#jeni ka ln rru#inat e mjera t "a#jes
s tij t 6arfun dhe sht n#jitur n mes t maleve. Pse, !far krkon aq lar#? Do t msoj n dukje t
vrtetn e plleshmris s *atyrs, dshirn e saj t pan#injur dhe t pafund pr t,u riprtrir. Dhe n#a
#jith pasuria e paan e mms *atyr $i#jeni, 'si pa kuptuar(, %#jedh nj dru t vetm, sa i natyrs,
aq dhe i njeriut, pra q i hap udh nj lidhjeje t dyanshme. Dhe ather merret vesh q $i#jeni shkon
aq lar# vetm pr t,iu #jetur m pran *jeriut. Si i thon ktij druri? 8sht :ershia, por sa e flet
$i#jeni bhet qershia e tij le#jendare. * raport me *atyrn, !far na sjell n drit qershia? $base
as#jkund #jetk *atyra 'me shtat%an(, sikundr thot $i#jeni, nuk duket m bukur se te qershia
n#arkuar me kokrra 'bam kuq si #jaku(. Po kur e sheh njeriu kt qershi t nusruar, !far mund t
vij n drit? Shum #jra bjn ball, thot $i#jeni. Por mbi t #jitha shkrep n drit 2ukuria e rosit
si riprtritje e jets njer%ore. T kuqt e qershis sht tjetr #j. Poet t tjer, p.sh. 2urns,
paraplqejn t kuqt e trndafilit pr t sjell n drit t vrtetn e rnd t rosit t tyre. $i#jeni yn
paraplqen t kuqt e qershis. $isteri i s kuqes t qershis n#jan m par t jet lar#uar n#a 6aj%a
dhe vaj%ria e dehur q me%i !,pret t bhet nn, dhe pr t,u mbrojtur m mir strehohet n trupin e
qershis. Pastaj kur dita vjen dhe qershia % nusrimin e saj, ky mister t mund t,i shfaqet njeriut m
mir. 7t sensualitet me drit $i#jeni rreket ta mbledh n fjaln e tij. Pr !far? Pr t sjell n drit
t vrtetn e vshtir t rosit. Po +iln bukuri&perri ka me vete $i#jeni pr t,i dal prtej ksaj pune?
Dhe ktu shfaqet !udia e poetiks s $i#jenit pa t dyt n letrat shqip dhe aq e rrall n letrsin e
madhe europiane. 7t barr t rnd $i#jeni ia beson nj $alsoreje t paemr, e harruar mes maleve
prej kohsh q s,mbahen mend, mbase q n %anafill t mjerimit njer%or. Dhe me#jithat, asnj
shtoj%ovalle nuk bn dot at q kjo malsore #jytyryme mund t bj. Pse? Sepse ajo sht *usja m
shtat%an e mjerimit shqiptar, *usja m shtat%an e mjerimit njer%or. Thot $i#jeni: '7ur shtrohet
nata, dhe ajo shtrohet n shtresat pran burrit dhe u lshohet prkdheljeve t tij mashkullore. Dhe
harrohet vuajtja e dits, uja, n #%imin e mahnitshm t nj !asti. 7to #%ime t nats i dhan barrn
e rand, por barrn e kandshme, t dashtun, me %emr n#usht t lidhun1' 0h, nett, nett9 T,errta e t
dashtuna9 3:ershiat4
5a se !,sht n esen+ rosi, thot $i#jeni. '5eta n vetvete prmban nj #%im. Pra, rosi n esen+
sht vetm aq dhe as#j m shum: #%im i t qenunit. *uk sht trbimi i bishs q s,di n#a qenia.
Por sht #%imi i njeriut, #%imi i t qenunit, me nj fjal: #%imi q t n;jerr jasht vetes. Pr ku?
7ah :enies. $e kt shkreptim me drit ndryshe $i#jeni n#jitet n ballkonin e vi%ionit madhor
europian mbi rosin.
Tani sht vendi t risjellim pyetjen kryesore t ksaj sprove, n#aq mund t,i pr#ji#jemi. rosi,
!,sht n esen+n e tij? 8sht shte# < bashkimi, thot "as#ushi. 8sht #%imi i t qenunit, thot
$i#jeni. .far shikojm t n#rihet shkoqur para syve tan? : n pun t rosit men!uria q vjen si
n#a fjala e "as#ushit edhe n#a fjala e $i#jenit sht n thelb nj: sht ener#jia dhe drita q t n;jerr
jasht vetes. 7jo n#aq vi%ioni i tyre erotik n#rihet mbi vi%ionin madhor europian. 7y sht shtrati
solid q mban bashk rotikn e tyre. Por ndrkaq, kjo sht dhe arsyeja e par q u jep dor atyre ta
%hvillojn aq ndryshe rotikn e tyre t shquar.
=0utori jep msim n nj universitet amerikan n 0thin. >jithashtu, ka botuar nj libr pr $i#jenin
dhe ka marr 'Penn e ar#jendt( para disa vitesh, n#a $7T?S.