Tu Dien Than Hoc

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 375

T in Thn Hc Tn L Anh Vit

English-Vietnamese Vocabulary of Dogmatic Theology


NGUN: Vietnamese Missionaries in Asia Home Page since November 01, 1996.
Li ni u
T in Thn Hc Tn L Anh Vit ra i nh du mt bc hp tc ca anh em Tu S
Vit Nam i Loan v ni ln tm tnh khim nhng mun ng gp mt cng vic nh b
i vi Gio Hi M, cng nh t tnh lin i i vi anh em Cng Gio Vit Nam hi ngoi.
Tnh trng x hi bin chuyn nhanh chng, cc nn vn ha tip cn vi nhau, hnh thnh
nhng hin tng lin vn ha. Ngn ng cng theo nhp bin ha theo nhu cu thi i.
Ngn ng Vit Nam mt ng hin i ha din t cc tro lu t tng mi ang chen chc
nhau hnh thnh mt giai on vn ha mi, ng khc c gng ht li ngun tinh kh truyn
thng vn cao m khng s bt r, pht trin m khng b ng ha. Trong mch sng dn
tc ny, nhm phin dch chn cun Thn Hc Tn L Anh Hoa ca phn khoa Thn Hc Ph
Nhn, i Loan, lm gc tham kho. Nh vy, nhm phin dch thc rng nhng hn t m
thn hc Hoa ng ang dng i Loan khng th coi l "tiu chun", nhng ch l tham
kho, hy vng c th lm giu thm kho tng ng vng thn hc Vit Nam phn no chng. V
th, cun t in nh ny khng c tham vng tha mn nhu cu ca nhng ai mun i tm
"mt" hn t duy nht v chnh xc nht dch mt quan nim thn hc Anh Vn. Chnh nhng
ng vng m thn hc Trung Hoa lit k y cng ang c o thi tinh t ha. Nu cun
t in nh ny c th gip cc sinh vin thn hc vt qua phn no nhng kh khn trong lc
hc tp ban u v nht l trong lc tham kho thn hc Anh Ng, th t c nguyn
vng cn bn ca nhm phin dch ri. Nh sch nu r, cun t in ny ch yu gii hn
trong phm vi Thn Hc Tn L hay c lin quan ti thn hc h thng, nn nhng ng vng
chuyn dng ca nhng mn thn hc khc nh Thnh Kinh, Gio Lut... khng th lit k c.
Du vy vch nh gii hn r rng khng phi l vic d.
Mt s nhng danh t thn hc nh Hermeuneutic, Inculturation, Liberation theology...
mi thng dng trong nhng nm gn y, ngay i vi gii thn hc trung Hoa, lm sao tm
ch dch cho chun, cng tr thnh mt vn khng d khc phc. T d hn t Hermeuneutic
sau thi gian tranh ci dng ch gii thch hay ch gii..., by gi a s u ng dng mt
ch ghp mi (gm ch "ngn" v ch "ton", c l "thuyn") ni nn hnh ng dng ngn
l gii ngha ton phn. Theo thin ngh chng ti, Vit ng c th dng hai ch c sn l
"thng ngn" v "din dch" ghp thnh ch "thng din". Thng din khng nhng t
"thuyn ngha" ca Trung Vn, m cn lt c ca nguyn t Hy Lp Hermeuneutic: ni ln
vic Herms lm l dng ngn t thch hp truyn thng s ip ca thn linh cho con
ngi, tc l va lm thng ngn va din dch cho thnh gi thu trit hm su xa. V vy, khi
dch ch Hermeuneutic, sau ch "gii thch hc", "khoa ch gii", chng ti cn thm ch mi
"khoa thng din".
Ngoi ra, ng vng dng trong Trung Vn c tnh cch i kt hn, l do d hiu, v i
Loan cc tn gio ua nhau pht trin, vn i thoi tn gio c coi l mt trng trch ca
Gio Hi a phng. Hn na, ngay trong Kit Gio, Thin Cha Gio cng ch chim mt dn
s nh. V vy, nh ch anima c nhiu tn gio y dng nn dch l linh hn, hn phch,
tinh linh, tinh thn, vong linh, hn linh. Hoc ch God l ch gy bao nhiu tranh lun trong
qu kh, dch bao gm nhng quan nim m vn ha Trung hoa dng ch ng Ti
Cao: "Thn", "Thin Cha", "Thng ", "Thin", "Thin ". Hay ch Anglican ngoi ngha
l tn Anh Gio, cn c dch l tn Thnh Cng Hi ch tn gio phi ny ngoi
nc Anh. Hiu nh th, cun t in nh ny khng khi b mch sng nguyn vn hn ch
phn no, nhng cng chnh v th gip chng ta hiu thm tnh trng c th ca mt gio hi
truyn gio ang n lc thc hin tinh thn "i kt" m Cng ng Vatican v ang thi
thc. Cui cng, cun t in ny c coi nh cun "th bn" cho sinh vin thn hc, nn ch
thch ghi li nhng d kin lch s cn bn, gip cc sinh vin c nhng nim khi qut,
nht l trong trng hp kh kim ra nhng sch nghin cu cn bn nh Vit Nam.
Chng ti xin ghi n ban bin tp phn khoa thn hc Ph Nhn to iu kin d di
chng ti phin dch cun T in Tn L Thn Hc Anh-Hoa cng nh nh xut bn Quang
Khi ng chng ti xut bn.
Thay mt Nhm Phin Dch
L.M. Giuse V Kim Chnh, SJ.

A
a posteriori (L.)
1. Hu nghim, hu thin [lun l cn kinh nghim hoc tri gic quyt nh s hu
hiu ca tri thc]. 2. Phn hu khi 3. Qui np
a priori (A.)
1. Tin nghim, tin thin, ch yu v c trc [lun l thnh lp nhn thc m khng
chu nh hng ca kinh nghim hay tri gic]. 2. Phn tin khi 3. Din dch
abandonment
S b, s t b, s b ri, s vt b, s rung b
abba
Cha, thn ph [tr nh Do Thi thi cha Gisu dng danh t ny xng h vi ba
mnh. Cha Gisu cng dng cch ny din t mi tng quan mt thit vi Cha
Cha].
Abecedarians
Phi m ch [tn theo phi N. Stroch (ngi c) th k th 16, h cho rng tr thc
ngn cn n cu chuc, v th c mu t cng khng cn hc].
abjuration
1. S th b, s tuyn b chi b 2. S th b o, s bi c, s nguyn b
ablution
1. S ra sch cc th phng, l tm gi, l ra ti 2. Nc thnh [ ra ti]
abnegation
1. S qun mnh, hy sinh, khc k 2. S t b, s khc t, s t chi, s ph nhn


abortion
1. S ph thai, no thai, [ngay nay khi c hp php ha, ngi ta dng danh t hoa m
l: "u tin bo kin" (quyn u tin bo v s khang kin ca ging ni)].
absolute
1. Tuyt i, hon ton thun ty 2. V hn nh, v iu kin 3. Xc nh, quyt nh
tnh, xc thc 4. [the Absolute] ng tuyt i.
absolution
S tha ti, s x ti, s gii ti, s min th.
~ formula: Cng thc gii ti
~ of sins: X ti, min ti, tha ti.
public ~ of sins: Vic x ti cng khai [phng thc gio hi thi xa gii ti l ngi
thng hi ngi trn ch c bit v mc o sm hi; c Gim Mc trong nghi thc cng
khai chng nhn ngi nhn php gii ti c lng thng hi thc s, ri cu nguyn v
t tay trn h ra du n nhn ngi ci t qui chnh].
Absolutism
1. Thuyt tuyt i [hc thuyt ny bn v ng hin hu tuyt i trong thn hc cng
gi l thuyt tin nh (predestinarianism). 2. Ch ngha chuyn ch, ch chuyn ch.
absorption
1. chm ch, chuyn tm, mit mi, mi m 2. S li cun, s thu ht ch .
abstinence
S king gi, king tht, king ru, tit dc, s chay tnh, tit .
abstract
Tru tng
abstraction
S tru tng, quan nim tru tng.
abstractness
Tru tng tnh
absurd
1. V l, phi l, bi l 2. Ngu xun, ng ngn, l bch.
absurdity
1. S v l, phi l, bi l 2. iu ngu xun, ng ngn, l bch.
abyss
1. Vc su, vc thm, bin thm 2. a ngc , m ph.
Abyssinian Church
Gio hi Abyssian [nguyn y th k th t. Tn trong Cu c l Cush; thi nay l
Ethiopia].
acceptance
1. S tip nhn, chp nhn, chp thun 2. S tha nhn, cng nhn, thu np, s thu np 3.
s tn thng, nghnh tip.
accidens (L.)
Xem accident.
accident
1. Ph cht, thuc cht, ph th, thuc th [tuy l phn thuc th ca thc th, nhng li
minh xc v hn nh s hin hu ca mun vt] 2. Thuc tnh, tnh cht ph i 3. Ngu
pht, ngu nhin, v toan tnh, ngoi .
absolute ~ 1. Ph cht tuyt i [ph cht hn nh thc th bn thn, nh lng v
cht]. 2. Tuyt i ca ph cht [ph th i vi thc th t lp hin nhin, c s phn
khai v khc bit.]
entitative ~ Tn hu ca ph cht [khi ph cht minh xc v hn nh thc th tn hu
c nh, cng minh chng s hn nh ca n, nh tc dng t duy ni cc linh vt].
logical ~ Lun l ph thuc [ph cht l kh tnh hin hu hay v hu ni thc th, nh
tc en ca mt ngi].
modal ~ Hnh thi ph cht [ph cht nu so vi thc th t lp, khng phi l chnh
thc, nhng mt ng khc n khng th tch ri khi thc th t lp tn hu mt
mnh c].
relative ~ Tng quan ca ph cht [ph cht hn nh thc th bng cch kin to quan
h gia thc th v tha vt, nh khng gian, thi gian].
~ theory Thuyt ngu nhin [theo thuyt ny, th gii hin hu tn ti t mun i v
ngu nhin pht trin mt cch hon ton my mc].
accidental
[Nh trn]
~ holiness 1. Thnh c ph thuc 2. S thnh thin ph thuc [nhn tnh ca c Kit
v c n sng thnh ha v lm vin mn th to tnh, nn l hin thn ca thnh c].
~ union [hay unification] 1. Thuc tnh kt hp, kt hp mt cch ph thuc [tuy khng
phi nh ch th t mnh vn c, nhng mn mt sc kt hp sn c ni mt ngi v
st nhp li, nh linh hn mn n sng ca Thin Cha kt hp vi Thin Cha.] 2.
Kt hp ngu nhin, phi thit yu.]
accidentalism
1. Thuyt ngu nhin, ngu pht [lun thuyt ny ch trng s kin pht sinh v nguyn
nhn.] 2. Ngu nhin, kt qa ngu nhin.
accomodation
1. thch ng, thun ng, iu tit 2. Hp gii, iu gii, iu nh.
accursed, accurst
ng nguyn ra, ng ght, kh , v phc, phn hm hiu, ng gh tm.
accusation
1. S kt ti, buc ti 2. Bn co trng, s khin trch. false ~ Ng co, co gian.
acolyte
Ph t ["thy t"] trong Gio Hi Cng Gio, chc v l t nn trn bn th v chun b
bnh ru...ni chung l gip ch t trong mi vic trong l nghi].
acolythatus (L.)
Xem acolyte
acosmism
Thuyt v v tr [thuyt ny l mt phi cc oan ca thuyt phim thn (pantheism),
ch trng trong v tr thc ra khng c vn vt hin hu, vn vt tuyt nhin ch c
ngoi mo m thi].
act
1. [Tim nng] thc hin, thc hnh, hnh ng 2. Php lnh, php n.
Act of Supremacy
Xem Supremacy Act.
Act of Toleration
Xem Toleration Act.
Act of Uniformity
iu l thng nht, php lnh thng nht [th k 16 Anh Quc thng qua v ban hnh
php lnh v vic thng nht tiu chun phng v ca Gio Hi].
Acta Apostolicae Sedis (L.)
Tng ta cng bo.
action
1. Hnh ng, hnh vi, tc vi, ng tc, tc dng, c ng 2. Thnh l Misa [danh t c].
actiones sunt suppositorum (L.)
Hnh vi thuc v v cch, hnh vi nhn cch.
activism
1. ch thuyt hin thc thuyt, thc hin lun [ch trng ch nhn vo thc ti hnh
thnh, m khng nhn vo kh nng tnh] 2. Ch thuyt hot ng, [lun l trit hc: ch
trng tt c mi thc th u sng ng, v l tinh thn, hoc l chp nhn tnh hot
ng l bn cht tn ti].
activity
Hot ng, hot ng lc, nng ng tnh.
actualism
1. Hin thc lun, thc hin lun [ch nhn vo thc ti hon thnh, m khng nhn vo
kh nng tnh ca ch trng]. 2. Hot ng lun [cho rng tt c thc th u l sng c,
k c tinh thn, hoc nhng bn cht tn ti u l hot ng ca trit hc l lun].
actuality
1. Hin thc tnh, thc hin tnh, thc t tnh, chn thc tnh, thc ti tnh 2. Hin thc,
hin tn, thc ti, chn thc 3. Gii thc ti.
actualization
Hin thc ho, thc ti.
actus purus (L.)
[pure act] Hnh ng thun ty, [thn hc] ng lc thun nhin.
ad hominem argument (L.)
Xem Argument ad hominem.
ad infinitum (L.)
V hn, n mun i.
Adam
A dong [nguyn ng va c ngha con ngi va c ngha l t bi, chng minh con
ngi bi t to nn. V th "A-dong" trong Thnh Kinh khng nhng ch c ngha tn
ngi th nht c Thin Cha sng to, m cn l i din cho tt c con ngi nhn
loi].
adaptation
Thch ng, thun ng, tu chnh, ci to, nhp gia ty tc.
adduction theory
Thuyt dn nhp [hc phi Scott ch trng trong thnh l khi truyn php l tht v mu
ca Cha Kit nhp vo trong hnh bnh v ru ch khng phi bin th, bnh v ru
tr thnh mnh v mu ca Cha Kit].
adherent
1. Ngi qui y, ngi ph ha, ngi ng h, tn , mn 2. Ph thuc, ty thuc, ty
lng.
Adherence
Qui y, tin phng [tin tng v phng th], ng , gia nhp, trung thc, c chp [khng
thay i].
adiaphorism
Ch ngha v thin v c, ch ngha qung gio [Gio phi Tin Lnh xem mt vi nghi
thc phng v nh B Tch Thm Sc, B Tch Xc Du, tn knh cc Thnh, hoc l mt
vi hnh vi nh xem chiu phim, khiu v trong Thnh Kinh khng xng hay cm
k, hoc l khng quan h n tn gio hay o c. Nh th h cho l d trong hnh
ng hay trong t tng, nhng iu khng nn nghim cm cng khng nn c v].
Adonai (H.)
Cha, Thin Cha, Cha ti, [nguyn lai l cch th thng tn xng mt v cao trng.
Cu c dng danh t ny tn xng Thin Cha, v h rt knh trng, khng dm
gi tn Yav].
adoptianism
Xem Adoptionism
adoption
1. Tha t, k tha, nhn nui 2. p dng [tuyn dng], tuyn ly, tuyn np.
adoptionism
Ch thuyt tha k, ch thuyt tha t, [hc thuyt ch trng trong c Kit c hai
chc v lm con: xt v nhn tnh, Ngi l con ngha t ca Thin Cha; lc chu php
ra sng "Gio-an", v nhn c thnh n nn mi thnh Thnh T].
adorability
1. ng knh th, ng triu bi, ng c sng bi, ng c knh m, ng knh
trng, kh i 2. Chc tng.
adoration
S th ly, triu bi, knh tn, sng bi phng v, sng knh, knh trng, i m, chc
tng.
Advent
1. Ma vng 2. Ging lm, li n, xut hin, ti lm, phc lm.
Adventism
Phi phc lm, hc thuyt v Gisu ti lm, Gisu ti sinh. [Th k 19 William Miller
(1728-1849) nhiu ln dng Cu c tnh ra ngy gi Cha Gisu ti lm v cng b
lun thuyt Cha Gisu s nhp th mt ln na, tiu dit t thn v lm vua ti mun
i].
Adventist Church
Gio phi phc lm, th mt phc m gio, Kit phc lm gio.
advocate
Xem paraclete
advocatus dei (L.)
ng bin h ca Thin Cha ni ta n phong thnh cho mt v thnh, v ng ra bin
h cho v thnh gi l ng bin h ca Thin Cha.
advocatus diaboli (L.)
Ngi bin h v pha ma qi, ni ta n phong thnh cho mt v thnh, v ng ra phn
i vic phong thnh gi l ngi bin h v pha ma qi
[c thm promotor fidei].
aeon
Th, thi i, th gii vnh cu, ngn vn nm, bt tn, v cng.
aetiology
1. Thuyt suy nguyn, thuyt truy nguyn, t nguyn php, cn nguyn lun, nguyn
nhn lun [hc thuyt hay chng php tm hiu, trnh by nguyn nhn pht ngun ca
mi mt hin tng]. 2. Truy nguyn nhn [tm hiu nguyn nhn].
aeviternitas
Hu thy v chung tnh [c bt ngun nhng khng kt thc].
aevum (L.)
Ni c bt u m khng c cng tn, cnh hung ca to vt vt khng gian v thi
gian.
affection
1. i tnh, tnh i, tnh ngha, chung tnh, yu thch, yu 2. Cm tnh, tnh tnh, tm tnh.
affinity
1. Quan h thn mt, quan h mt thit, tnh thn cn 2. Ging nh, gn nh 3. thn thch,
s thn thit ca hn nhn, quan h dng tc 4. C duyn phn, c duyn n, s thu ht.
affirmation
Khng nh, xc nh, xc ngn, ph chun
way of affirmation Xem positive way.
affirmative theology
thn hc khng nh [thn hc tm ti nhng khi nim thch ng khng nh trnh
by v Thin cha v mc khi.]
affusion
1. L nghi dm trong nc, php ra vi nghi thc dm trong nc, hay xi nc [mt
phng thc ca nghi l ban php ra: nc trn trn] 2. nc trn ngp, ti
nc cho ngp.
agamy
Gi c thn, ch d v hn nhn.
agape (Gr.)
1. Tic tnh yu, ba tic i tnh, tic thn mt [mt loi hi hp li dng cm chung vi
nhau trong gio hi s khai.] 2. i, yu, linh i, tnh yu ca Thin cha vi con ngi,
tnh thn thit gia nhng ngi anh em Kit Hu.
agency
1. Lc, lc lng, ng lc 2. Tc dng, ng tc, hnh vi 3. i l, mi gii.
agenda
1. Th t 2. Tin trnh l nghi [cch dng ca Tin Lnh].
agent
1. Tc nhn, ng nhn, nng nhn [ch ci g khin hnh ng]. Ngi hnh ng [ngi
hay vt lm mt ng tc, hoc l em n mt kt qa]. 2. Ngi i l.
agere sequitur esse (action follows being):
Hnh ng ty theo phm vi tn hu, ngi no vic y.
aggiornamento (It.)
Cp nht ha, theo kp thi i, cp nht tn gio, canh tn tinh thn [trong Cng ng
Vat. II, c Gio Hong Gioan XXIII 1958- 1963 xng cho Gio Hi mt khu
hiu, biu th Gio Hi nn ty thi ng bin, thch ng vi thi i].
agility
Thn tc, mn tip, tinh nhanh [mt trong nhng c tnh ca ngi c phc sinh].
Agnoetae (L.)
Phi v tri [(a) Th k th 4 c mt phi cho rng c Kit thng bit mi s nhng ch
gii hn trong th gii ny. (b) Th k th 6, Themistius lp ra mn phi nht tnh lun
(monophysism) ph nhn c Kit khng c g m khng bit.]
Agnoetes (Gr.)
Xem Agnoetae.
Agnoetism
Ch thuyt bt kh tri, bt kh tri lun.
agnostic
1. Thuc bt kh tri lun 2. Ngi theo thuyt bt kh tri.
agnosticism
Bt kh tri lun [hc thuyt cho rng ch hin tng vt cht mi c th thnh tri thc
thc s, v th siu nhin u khng th Chn Tri].
agony
Thm kh, thng kh, phin mun, s qun qui, s hp hi, vt ln vi s cht.
agrapha
Tin mng cha thnh vn [li ni ca Cha Gisu mi truyn khu nhng cha c vit
li thnh sch].
Albigenses
[Mt d phi thi Trung C ly khai Gio Hi v h ch trng v tr nh nguyn lun,
Kit huyn tng lun (Docetism)].
Alexandria, School of
Trng phi Alexandria [ Gio Hi c mt hc phi trng yu t Alexandria, bc Phi
lm trung tm; c bit nhn mnh thn tnh c Kit, ch thch Thnh Kinh hng theo
chiu thn b, ng ngn].
alienation
Tha ho, d ho, vong thn, la xa, s ly.
allegoric exegesis
Ng ngn, gii thch kinh php [ch gii Thnh Kinh bng cch ct ngha r tng
ngoi ngn ca tc ga].
allegorical interpretation
Gii thch, ch gii ng ngn.
allegorism
Ch thuyt ng ngn.
~ of creation Ch thuyt ng ngn v to dng th gii [Thnh Augustine 354-430 A.D
ct ngha sch Sng th K, Thin Cha to dng v tr trong 6 ngy].
alleluia (H.)
Hy ca ngi Gia-V!
alliance
Giao c, lin minh, ng minh.
Alombrados
Xem alumbrados
alpha (Gr.)
Nguyn thy, nguyn khi [ch u tin "A" trong ting Hy Lp].
Alumbrados (Sp.)
Phi quang chiu, phi cu soi sng, phi tin cm. [Th k XVI, Ty Ban Nha c mt
nhm hp. H d dm, tm ngun hng cm v tu c nh s soi sng v hp nht vi
Thn Linh.]
altar
T i, t n, bn th, bn thnh, bn tic thnh.
alter Christus (L.)
Kit khc, Kit th hai.
ambiguity
Ti ngha, m h, bt phn minh, khng minh xc, ngha nc i.
ambivalence
Chnh t ln ln, va tt va xu, va yu va hn, s mu thun trong t tng.
AMDG (L.) (ad majorem Dei gloriam):
Cho danh Cha c c sng hn.
amen (L.)
Thc th, qa thc, xin c nh th, c tn thnh.
amiability
Bn hu, thn hu, ng yu, ng thn, s ha hp, thn thit, ha kh, n hu.
amor (L.)
Yu
~ amicitiae (L.) Tnh yu bn b, tnh bng hu.
~ benevolentiae (L.) Tnh yu nhn i, tnh yu n hu.
~ bonitatis suae absolutae (L.) [Thin Cha] i vi chnh mnh c tnh yu tuyt ho.
~ complacentiae (L.) Tnh yu v v li.
~ concupiscentiae (L.) Tnh yu ch k, tnh yu t tm
~ initialis (L.) Tnh yu ban u, tnh yu nguyn thy
~ intellectualis (L.) Tnh yu l tr
Anabaptism 1. Ch ngha ti thanh ty [khong nm 1552 Thy S c nhm Tin Lnh ch
trng php ra cho tr nh cha khn v cha hiu c tin nn khng thnh, ch khi trng
thnh dng nghi l ra ti li] 2. anabaptism: nghi l ra ti li. Anabaptists
Phi ra ti li, ngi thuc phi ra ti li.
analempsis (Gr.)
Ng v tri, c a ln tri.
analogia (L.)
Xem analogy [ging nhau, tng t, loi suy, loi t.]
~ entis (L.) Tn hu loi suy, bn th loi suy, thc th loi suy. [V s tn hu ca th
to l do ng sng to, nn suy ra n cng ging Ngi.]
~ imaginis (L.) Hnh tng tng ng [Thng l cn nguyn ca tt c to vt, v
vy hnh nh ca to vt vi Thng th tng ng.]
~ proportionis (L.) T l tng ng, b phn tng ng, [hai ngi c t l cn xng
th no th loi suy hai ngi khc cng t l cn xng nh th, nh Thin Cha tha ti
cho anh th no th anh cng phi th li cho ngi khc nh vy].
analogy
1. Loi t, tng ng [cn c vo im tng ng ca vt tn hu no vi mt vt
khc gii thch. l phng thc tng lin gia vt: bao gm phng thc khng
nh (tch cc), phng thc ph nh (tiu cc), phng thc siu vit.] 2. Tng t, so
snh ngha.
~ of faith Tn ngng loi suy [gia tri thc l tnh v tri thc tn ngng c quan h loi
suy (loi t)].
analysis
Phn tch, gii thch, phn gii.
~ of faith Phn tch tn ngng [(a) Phn tch mi phng din c lin quan ti tn
ngng (b) Chuyn bit ch s phn tch v vic chp nhn mc khi Thin Cha: va
hon ton do n sng li va hon ton do con ngi vi ch t do.]
anamnesis (Gr.)
Xem memory
anaphora (Gr.)
Kinh nguyn Thnh Th trong thnh l.

anathema (Gr.)
B t chi, qu trch, chc d, trc xut [b dt php thng cng].
anchorite
n s, ngi n tu, ngi sng xa nhn th.
ancilla theologiae (L.)
N t ca thn hc, s n ca thn hc [cc nh thn hc dng quan nim trit hc ct
ngha mu nhim c tin nn dng ch n t thn hc ch trit hc]. angel 1. Thin
Thn [ch thn lnh], Thin s [gi tt ca ch Thin Thn c giao ph s mnh v ch
S c ngha l c phi i. Ngn ng khng nghin cu t m nn dng chung ting
Thin Thn] 2. Loi thn [bao gm thn lnh thn d] 3. Thin thn c giao y mi s
mnh, thin s c sai i [hng th 9 trong s 9 phm thin thn].
bad ~ Thn d, thin s sa ng.
good ~ Thn lnh, thin s tt
guardian ~ Thin thn h th, thn h th [theo truyn thng c tin ca Gio Hi, tt c
mi ngi ngay c nhng ngi khng c nim tin, khi sinh ra tc khc c ban cho
mt thin s bo h, du dt h qui hng v Thin Cha].
nine choirs of ~ Chn (9) phm thin thn [tt c cc thin thn c chn phm].
angelology
Thin thn lun, thin s hc.
Anglican
1. Thuc Gio Hi Anh Quc, tn Anh Gio 2. Thuc Thnh Cng Hi, tn Thnh
Cng Hi [cch xng h ca M Quc].
Anglican Catholicism
Thin Cha Gio thuc Anh Gio, ch thuyt Roma thuc Anh Gio [nhm Anh Gio
vn gi cc tc phong truyn thng ca Thin Cha Gio].
Anglican Church
Gio Hi Anh Quc, Thnh Cng Hi Anh Gio [th k 16 vua Henry th 8, v khng
c chun ly hn nn ly khai Gio Hi Roma, tuyn b chnh mnh l th lnh ti cao
ca Gio Hi, Anh Quc tr thnh mt trong cc gio phi].
Anglican Communion
Lin hip Gio Hi Anh, lin minh Anh Gio [gm Gio Hi Anh Quc v tt c cc
gio hi trn bn cht c cng mt nim tin, phm trt (order) v nghi l do cng
thng cng vi nhau].
Anglican orders
1. Nghi l ban thnh ca Anh Gio [cc nghi l ban phm chc thnh ca Anh Gio]. 2.
Phm trt ca Thnh Cng Hi [cc bc thnh chc caThnh Cng Hi].
Anglicanism
1. Ch thuyt gio hi thng phi [high church] ca Quc Gio Anh 2. Ch ngha Anh
Gio [c thi bo th c tin phm trt ca Gio Hi Anh 3. Gio thuyt ca Anh
Gio.
Anglo-Catholic Church
1. Anh Gio i ng, Anh Gio theo phi Lutherans, phi Zwinglians, phi Calvinists v
nhng on th tn gio c bit c hnh thc th ch, gio l ca Thin Cha Gio 2.
Gio Hi thng phi ca Quc Gio Anh.
Anglo-Catholicism
1. Ch thuyt Anh Gio i ng 2. ch thuyt gio hi thng phi ca Quc Gio Anh
[Gio Hi Anh Quc nhn mnh i ng tnh, cng nhn chc Gim Mc l trc tip
tha k hot ng ca cc Tng ].
Angst (G.)
Lo lng, lo u [xem anxiety]
Anhomoeans
Xem anhomoians
Anhomoians
Phi phi tng ng, phi tng d, phi bt tng ng [Arianism, trng phi qa
khch, phn bit trc sau v s tn hu ca Cha Cha v Cha Con, nhn mnh rng
Cha Cha v Cha Con cn bn khng ging nhau].
anima (L.)
Linh hn, hn phch, tinh linh, tinh thn, vong linh, hn linh.
anima naturaliter christiana (L.)
(the soul is naturally Christian) Linh hn t bn cht l Kit Hu [(ngn t ca Tertullian
nm 160?-220?) c ni: linh hn con ngi xt v bn tnh c lin quan vi c Kit,
hoc chu nh hng ca Ngi].
animalism
1. Ch thuyt ng vt, ch ngha th tnh, hc thuyt ng vt nhn loi, [hc thuyt ch
trng con ngi hon ton do ng vt tin ha m thnh]. 2. th tnh, th dc.
animation
Sinh kh, sinh lc, sinh ng.
animatism
Ch thuyt mi sinh vt u c tri gic [cho rng vt v sinh v cc hin tng t nhin
u c thc v c tnh nhng chi t chng c linh hn c bit].
animator
1. Ngi ban cho sinh kh, sinh lc, kch ng vin, hot no vin 2. Hot lc, lc kch
ng.
animism
1. Thuyt tinh thn pht ng [hc thuyt cho rng tt c mi sinh mnh l do mt loi
lc lng tinh thn nhp vo mun vt m sinh ra] 2. Thuyt vn vt hu linh, vn hu
giai linh, thuyt linh hn c lp, thuyt sinh lc [tin rng mi vt u c i sng t
nhin hoc sinh lc, hay u c linh hn c lp: tuy bn trong nhng khng thuc v
thn xc]. 3. Thuyt tinh linh, thuyt hu linh, thuyt bi vt [l ch thuyt hoc nim tin
cho rng cy, ...nhng loi vt ny s d c c hot ng no hay c cht no u
do tinh linh n tr bn trong m ra.]
animus (L.)
Tinh thn, dng kh.
annihilation
Hy dit, tiu dit, h v ha, linh hn thn xc u hy dit, tn dit.
annihilationism
thuyt linh hn tch dit, ch thuyt cht ri th tiu tan [(a) cho rng k d sau khi cht,
linh hn b hy dit (b) Ch trng ngi phi cht, cht ri th khng c phc sinh hin
hu na].
annunciation
1. Truyn tin, tuyn co, loan bo, bo co, tuyn bo, thng bo, thng co 2. Thnh
Mu c truyn tin, Thin s truyn tin.
~ of the B.V.M (Blessed Virgin Mary) thnh Mu c truyn tin [Thin s Gabriel
truyn tin cho c Maria: "bi Thnh Linh, M cu mang Thnh T"].
anoint
Xc du
the Anointed 1. Ngi c xc du 2. Vua Do Thi thi c [thi xa Do Thi k
c tn lm vua cn chu xc du]. [Xem Messiah]
anointing of the sick
Xc du bnh nhn
Anomoeans
Xem Anhomoians
Anomoians
Xem Anomoeans
antagonism
Tng phn, i lp, bi phn, i ch, bt tng dung.
antagonistic
Thuc tng phn, thuc i lp.
Antelapsarianism
Xem Supralapsarianism
anthropocentric
Nhn trung thuyt [ly con ngi lm trung tm v tr].
anthropocentrism
1. Nhn trung lun [thi hay cch nhn ly con ngi lm thc o vn vt, do m
chi t tnh yu Thng , t mnh ng khung trong ci t ch ga to]. 2. T tng
ly con ngi lm trung tm.
anthropogenesis (Gr.)
Xem anthropogeny
anthropogeny
Thuyt nhn loi khi nguyn, thuyt ngun gc nhn loi, thuyt nhn chng pht sinh,
nhn loi din ha lun, s din ho ca con ngi.
anthropology
Nhn loi hc, nhn hc, nhn quan, nhn chng hc.
anthropomorphism
Thuyt hnh ngi, thuyt nhn cch, nhn cch php, nhn cch ch ngha, thn nhn
ng hnh lun, thn nhn ng tnh lun.
~ of creation Sng th nhn cch thuyt [mt li gii thch Sng Th K chng th
nht: Thut li vic Thin Cha sng to v tr vn vt trong 6 ngy nh cch thc ging
con ngi].
anthropomorphize
Nhn cch ha, nhn tnh ha, bn nhn tnh, bn nhn hnh.
anthropomorphous
Ging hnh ngi, hu nhn hnh.
anthropopathism
Xem anthropopathy
anthropopathy
Tnh cm nhn cch, thn nhn ng cm thuyt, thn nhn cm tnh tng ng thuyt,
thn nhn ng cm ng dc thuyt.
anthroposophy
Nhn tri hc, nhn tri lun [Rudolf Steiner 1861- 1925, da trn Tn n thng thn
thuyt (theosophy) l tn gio khng t trn thn m t trn con ngi lm trung tm.
Hng dn con ngi tp luyn mt loi thn nhn cch, nh mc tng (suy nim)
t trc gic (intuition). T t ng trung ng c th nghim thy chn ng cao ng].
Antichrist
Kit ga, k phn Kit, th ch ca c Kit.
anticipation
Tin , d on, d kin, d liu, d tng [tin nh vic cha n lc pht sinh hay
vic lm trc thi gian chnh thc qui nh].
anticlericalism
Ch ngha phn phm trt thnh, ch ngha phn gio quyn, phn gao quyn lun,
phong tro phn bc thnh chc, phong tro phn gio s can d chnh tr. [Th k th 19,
nh hng chnh tr ti nhiu ni u Chu, phong tro vn ng t do tn gio. H
phn i bt c gio iu, hnh thc tn phi no ca Kit gio v h ln ting cho rng
phm trt thnh tr l bo ly c on m gio hi mun dng chng quyn chnh
tr].
Antidicomarianites
Phn Thnh Mu phi [vo th k th 4 c mt b d oan vng Rp ph nhn c
Maria trn i ng trinh].
anti-Docetism
Phn huyn tng lun [l lun phn i phi huyn tng lun (docetism)].
anti-intellectualism
Ch ngha phn tri lc, ch ngha phn l tnh, phn ch tr lun [mt ch trng hay thi
trit hc: t l tr hoc l tnh vo a v ph thuc hay ph nhn nng lc ca l tr
c th lnh hi bn tnh chn thc ca s vt].
antilytron (L. Gr.)
Gi cu chuc
anti-modernist movement
Phong tro phn tn thn hc [l phong tro Thin Cha Gio th k th 18 n u th
k th 20].
antimoralism
Ch ngha phn o c.
antinomianism
Ch ngha phn php lut, ch ngha phi lut [hc thuyt hay thi ph nhn ga tr
chnh ngha mi php lut, coi n cu ri ch cn nim tin, khng cn tun theo lut
o c]
antinomy
Lut t mu thun, mu thun gia hai lut php, chnh phn lun [trong mnh no
dc chng minh nhng sau li pht hin c ngoi din hoc chn thc mu
thun].
Antioch, School of
Hc phi Antiokia [ gio hi s khai c mt phi thn hc ly Antiokia, Syria lm trung
tm nhn mnh nhn tnh c Kit hon m v ch trng nghin cu hc thut tnh ca
Thnh Kinh].
antipope
Gio Hong i lp [m ch v Gio Tng c tuyn chn do th tc bt hp php].
anti-reformation
Xem Counter-Reformation [Phong tro phn ci cch tn gio].
anti-religious
Thuc phn tn gio.
anti-Semite
K phn ch ngha Do Thi, phn t phn Do Thi [nguyn ngha ch mi sc dn
Semite: gm ngi Hy B, Rp, Aram... nay ch c ngha l chng Do Thi].
anti-Semitism
Phn Semite ch ngha, ch ngha phn Do Thi, phong tro bi Do Thi.
antithesis
1. Phn lun [t tng tng phn; ga thuyt tng phn] 2. Phn [trong Chnh-Phn-
Hp ca bin chng php Hegel 1770- 1831] 3. Ph nh, tng phn, i chi.
anti-Trinitarianism
Phn tam v nht th lun, hc thuyt phn i tn l mt Cha Ba ngi.
antitype
1. i hnh, i mu [ngi hay vt c tng trng nh l mt in hnh hay mt k
hiu]. 2. Loi hnh tng phn. anxiety 1. u t, u l, bt an, bn khon 2. Khip hi, s
hi.
Aphthartodocetae
Phi aphthartodocetism
Aphthartodocetism
Bt h huyn tng lun [th k th 6, Julian ?- 518? xng xut thn th c Kit ngay
t hoi thai khng th h hi, nhng khng lm phng hi n vic Ngi dng ch t
do chp nhn kh nn v t nn].
apocalypse
1. Mc th, khi th, khi huyn, thin khi, hin th [Thin Cha dng d ngn v chm
ngn (li khn ngoan) mc khi cho con ngi iu huyn nhim Ngi qua chim nim,
th kin, mng kin ca con ngi] 2. Sch khi huyn [sch cui cng ca Thnh Kinh].
apocalyptic
Thuc khi huyn.
apocatastasis (Gr.)
1. Vn hu phc hng, vn vt phc nguyn, thuyt cu ri mun dn [nhn rng con
ngi cui cng u c cu ri, hi phc s thnh thin v hnh phc nguyn thy]. 2.
Thuyt thanh tr [Origenes 185-254 ch trng nhng Thin S b vnh pht v con
ngi chung cc cng hi tm cui cng u c cu ri tin vo vinh quang Thin
Cha].
apocrypha (Gr.)
1. Ngy kinh [khng c lit k trong quy in Thnh Kinh (biblical-canon) v khng
do Thin Cha linh ng trc tc]. 2. Th kinh, ph kinh [danh t tin lnh dng gi
cc sch m Thin Cha Gio xp vo hng th kinh (deuterocanonical books) 3. n
tng.
apokatastasis (Gr.)
Xem apocatastasis
Apollinarianism
Ch ngha Apollinarius [th k th 4, Apollinarius 310?- 390? xng d thuyt ch
trng c Kit c thn th, gic hn (sensitive soul) ca con ngi nhng khng c tr
hn (rational soul, human soul, human spirit) ca con ngi; v tr hn b Ngi Li
nhp th ly mt. ng nhn mnh thn tnh c Kit m trnh bn v pht trin nhn
tnh Ngi].
Apollinarians
Phi Apollinarianism
apologetics
1. Tn chng hc, h gio hc, bin h hc [hc vn bin h chng minh mc khi c
Kit chn xc ng tin] 2. H gio, bin h chn gio.
apologist
H gio gia, bin h gia, chuyn gia h gio hc.
apology
H gio, bin h tn gio 2. Bin h, bin gii, bin bch, bin minh 3. T ti, xin li, co
li.
apolytrosis (Gr.)
c cu chuc, tin chuc.
apophatic theology
1. Thn hc ph nh [xem negative theology: l thn hc ch trng khng th dng
phng php miu thut li minh t Thng ]. 2. Thn hc ni ngoi bt nht [thn
hc ch trng ni dung v din t khng th ng nht c]. apophthegm (Gr.) Chm
ngn, cch ngn.
Apophthegmata Patrum (L.)
n tu chm ngn tp [tp sch chm ngn ca cc v n tu sa mc th k th 4].
aporia (Gr.)
Vn nn v phng gii quyt, nan vn bt kh gii, thc th v sch [mt vn , cu
hi khng th gii p].
apostasy
S bi gio, bi o, phn gio, bi phn Thng , t b tn ngng.
apostate
K bi gio, phn .
aposteriori
Xem a posteriori: thuc hu nghim, thuc hu thin.
Apostle
1. Tng , S 2. apostle: nh truyn gio.
Apostles' Creed
Kinh tin knh cc Tng truyn li [bn tot yu tn ngng ca mi hai Tng
c Gisu; ngha rng ng vi ch Apostolic Creed].
apostleship
Thn phn Tng , chc v Tng .
apostolate
1. Chc v Tng , thn phn s 2. Chc v Gio Tng.
apostolic
1. Thuc Tng , thuc thi i Tng , do Tng truyn li 2. Thuc Gio Hong
La M.
Apostolic canons
Tng php in, Tng quy in [th k th 4 c mt tc phm v danh ghi li 85
iu gio quy].
Apostolic Church
Gio hi ca cc Tng , Gio hi tng truyn [Gio Hi do cc Tng kin lp, c
bit hiu l cc Gio Hi La M, Antiokia, Jerusalem].
Apostolic Constitution
Hin chng Tng [sch hon thnh trc cui th k th 4 ghi li gio l v sinh
hot ca Gio Hi].
Apostolic Creed
Kinh tin knh cc Tng [ch Gio Hi Ty Phng dng gio l (yu l) t cc Tng
truyn li].
apostolic delegate
S thn Ta Thnh [ch s ga c Gio Hong phi n quc gia khng c bang giao
vi Vatican].
Apostolic Fathers
Gio ph sau thi cc Tng .
apostolic nuncio
i s ta thnh [ch s ga c Gio Hong phi n quc gia c bang giao vi
Vatican].
Apostolic See
1. Tng ta, gio nh [Gim Mc gio khu Roma, danh xng ny theo truyn thng lin
quan n hai v Tng Phr v Phaol (kin lp gio khu Roma)]. 2. apostolic see:
Gio khu do s ch thn lp.
apostolic succession
S tha k cc Tng , gio quyn k v cc Tng .

apostolic vicar
Xem vicar apostolic: i biu Tng Ta.
apostolicitas
Xem apostolicity Tng tnh, Tng v, Gio Hong tnh.
~ doctrinae Gio l Tng truyn, hun o c Tng tnh [yu l m Gio Hi ging
dy l do cc Tng truyn li].
~ originis Khai ngun Tng tnh [Gio Hi l t Tng khi u].
~ successionis Tha k Tng v.
apostolicity
Tng tnh, s tnh, Tng truyn, Chnh thng tnh.
~ of the church Gio Hi theo truyn thng cc Thnh Tng , Gio hi c Tng
tnh.
apotheosis
Thn ha, tn vi thn, phong thn, l bi, sng bi [theo tp tc ngoi gio, Hong
hay mt ngi khi cht, thm ch c khi cn sng c tn knh nh mt v thn].
apparition
Hin hin, hin tng thn b.
appropriation
Quy bit tnh, quy danh tnh [em ng thuc tnh hay ng hot ng tnh ca Ba Ngi
Thin Cha quy v tng Ngi Tnh, sau , dng phng php t thut, lm ni bt c
trng bt ng ca tng Ngi.]
apriori
Xem a priori: Thuc tin nghim, thuc tin thin.
apriorism
1. Thuyt tin nghim, tin thin lun [hc thuyt ch trng tnh nng ca tm t t bm
sinh c (th c) m khng cn kinh nghim]. 2. Din dch (qung ).
archangel
Tng lnh thin thn.
archbishop
Tng Gim Mc, Tng gio ch.
archdeacon
Tng ph t, tng chp s [ngi do Gim Mc t ph vic hnh chnh].
archetype
in hnh, nguyn hnh, m hnh nguyn thy, in phm.
archimandrite
Tu vin trng [ Chnh Thng Gio nhm chc Tu Vin trng ca mt hay nhiu tu
vin].
arch-presbyter
Ch tch trng lo.
archpriest Linh Mc ht trng, ch tch hi ng Linh Mc.
areligious
V tn gio
argument by prescription
Thi i lun chng [theo Tertullian 160?-220? dng nh mt phng php tiu chun
t c Thn hc lun chng php: th d, ton th Gio hi thng qua mt thi
gian dng cng mt mnh xem nh l chn l tn gio do Cha mc khi, mt cch
khng nghi hoc; th chn l y khng th sai lm, nhng cn phi chng minh c l
do cc Tng truyn nhn t mc khi ca c Kit].
argument from design
Ha cng lun chng [hc thuyt t ga nh Thng nh mt v kin to trt t
thiin nhin chng minh s hin hu ca thng .]
argument of convenience
Thch nghi lun chng [l phng php nghin cu chn l thn hc nh l chn l
khng th thiu: v l chn l cn bn v lin hp cc chn l].
argumentum ad hominem (L.)
i nhn lun chng [l chng t gic cm tnh c nhn con ngi m khng m xa ti
khch quan tnh; cn gi l l chng thin kin].
Arianism
Ch ngha Ario, b phi Ario, lc phi Ario [th k th 4 Arius 250?-336? xng d
thuyt cho rng: Cha Con vi Cha Cha khng ng bn tnh, nn khng phi do Cha
Cha sinh ra, m c Cha Cha, trc khi sng to th gian, t h v to thnh. V th
c Kit khng l Thin Cha].
Arians
Nhng ngi theo b phi Ario.
Arminianism
Phi Armino [th k th 17 Jacobus Arminius 1560- 1609, thuc phi thn hc ci cch
nu ra hc thuyt phn i Calvin 1509- 1564 v tin nh lun. Arminius ch trng
Thng an bi v ch t do ca con ngi khng tng hp; ngoi ra ng cn cho
c Kit v ton nhn loi ch khng ch v nhng ngi c chn m hy sinh].
article of faith
Tn iu
articles of religon
Tn iu tn gio [c bit ch 39 gio iu ca Anh Gio do N Hong Elisabeth sa i
t 42 gio iu ca Anh Hong Edward VI vo th k th 18. Cng ch v 25 gio iu
ca Methodist Church, mt nhnh ca Tin Lnh].
articulus stantis et cadentis ecclesiae (L.)
Tn iu c quan h ti s tn vong ca Gio Hi.
ascension
S ln, ln cao 2. Ascension: Thng thin, thng thin, c Gisu Thng Thin.
ascetic, ascetical
Thuc v kh hnh, ngi kh hnh 1. Thuc kh tu, tit dc, kh hnh, dit vng 2.
Ngi kh hnh, ngi tit dc.
ascetical spirituality
Tinh thn kh tu, tu c theo tinh thn kh tu, tinh thn hiu tho [bc u tu thn l t
mnh ch ng khc k, tit dc, loi b v thng ha cc cn cm d].
ascetical theology
Thn hc kh tu, thn hc kh hnh [Kit hu dng s hiu bit ca mnh suy xt s tn
ti chn l v cc vn nn trong cuc sng].
asceticism
Ch ngha kh hnh ch dc 1. Lut kh hnh, kh tu, i sng kh hnh [Kit hu
d dng t ti c i, nn t b ci ti v k ng thi khc kh hun luyn mnh vt
mc t nhin ca con ngi]. 2. Thi kh tu, ch ngha kh hnh, ch ngha tit dc.
aseity
Tnh t tc, tnh t hu [tnh t tc, t c ca Thin Cha].
aspersion
L nghi ry nc thnh.
Assembly of God
Gio phi Triu Thn Hi [t u nm 1900 mt gio phi tin lnh bt u c bit khi
xng phong tro cu nguyn Thnh Linh theo cch thc ny].
assensus internus supernaturalis (L.)
Tha nhn ni ti c siu nhin tnh [nh n sng ca Thin Cha m t do tn ng].
assent of faith
Tha nhn tn ngng, khng nh tn ngng.
assumption
S thng thin 1. S ln tri 2. S ga nh
Assumption of the B.V.M (Blessed Virgin Mary)
Thnh Mu thng thin, c M ln tri.
Athanasian Creed
Kinh Tin ca Athanasian (Athens) [bn kinh khi s u Chu vo khong 400 A.D c
lin quan ti Thin Cha Ba Ngi v Nhp Th].
atheism
Ch ngha v thn 1. Thuyt v thn [(a) T tng hay thi ph nhn mt v thn c
ngi cch vt v tr (b) Trong gia tr t tng con ngi khng c quan nim v thn].
2. Khng tin thn, khng bit lut tri].
humanistic ~ Thuyt nhn vn v thn.
materialistic ~ Thuyt duy vt v thn, vt cht v thn lun [ch trng vn vt ch l
vt cht v ph nhn tinh thn cng nh Thn Linh].
militant ~ Thuyt v thn cc oan [thi v thn ph bng cc tn ngng].
negative ~ Thuyt v thn v thn tiu cc [ch trng v thn v khng th bit, hoc
ch c quan nim m h v thn].
political ~ Thuyt chnh tr v thn [thi dng th sc mnh chnh tr y ti thuyt
v thn].
positive ~ Thuyt v thn tch cc [ch trng tr thnh v thn v hoc l theo minh
chng khng bit v thn tn ti, hoc khng c phng cch no r rng tng thut
thn linh, l ng vt qua kinh nghim con ngi, hoc l ch quan khng nh Thn
Linh khng tn ti].
practical ~ Thuyt v thn thc t, thc tin [trn quan nim chp nhn thn tn ti
nhng trong thc t sng nh ngui v thn].
scientific ~ Thuyt khoa hc v thn [l thuyt chp nhn tt c th gii u cn v
gii thch theo nh lut ni ti trong v tr; con ngi thc s khng cn bt c ga
thuyt no v thn].
theoretical ~ Thuyt l lun v thn [thi ly s phn on l lun ph nh thn
tn ti].
atheist
Ngi v thn, ngi khng tin Thng .
atonement
S chuc ti, s n ti, s bi thng.
attitude
Thi d, tm , tm thi, tm iu, iu b.
attribute
1. Thuc tnh, c cht, biu trng, tnh cht, tng trng, biu hiu 2. Quy nhn [qui v
nguyn nhn].
attrition
n nn ti cch chng trn, khng trit thng hi, sm hi [s sm hi khng phi do
thnh tm v do lng mn Cha, m s cc hnh].
attritionism
Ch ngha khng thnh tm thng hi, phi thng hi khng hon thin, ch ngha khng
trit thng hi [ t ti n tha ti trong b tch ha gii ch cn thng hi khng hon
thin m khng cn v lng yu mn Cha].
Audians
Phi Audian [vo th k th 4, Audius ch trng Thin Cha vi ngi ng hnh ng
tnh v u do thn xc v linh hn hp thnh].
auditus fidei (L.)
Nhn c nim tin qua nghe bit.
Aufklarung (G.)
Xem Englightenment: Phong tro nh sng.
Augsburg Confession
Tn iu Augsburg, tn iu c bn ca phi Luther [ti Augsburg, c, vo nm 1530
c cng b trc i hi quc m thnh].
Augustinianism
Ch ngha Augustine, phi Augustine [(a) c bit m ch th k th 13 c hc phi bo
th theo st trit hc v thn hc Augustine 354-430 A.D (b) Th k th 17, 18 c hc
thuyt t tng ca cc n s dng Augustine ch trng l lun v tin nh tuyt i
(predestination)].
aurea (L.)
Vng min vng [golden crown], kim min [bn cht phc lc khi trc quan Thin Cha
trong nc tri, theo sch Khi Huyn miu thut l "u i kim min" (Ap. 4,4)].
aureola (L.)
Vin vng, vng ho quang trn u cc v thnh [xem aureole].
aureole
Vng quang, ho quang [hoan lc do s chin thng ch th ca n cu v do cng
c m c; thng trong cc hnh v, trn u hoc ton thn ta nh vinh quang].
authenticity
Chnh thng tnh, kh tn, chn thc tnh, xc thc tnh.
authoritarianism
Ch ngha quyn lc, ch ngha uy quyn [t tng thi ch ly vic hon ton vng
phc quyn uy lm chnh, m khng ch trng c nhn t do phn on hay hnh ng].
authority
1. Quyn uy, uy tn 2. Quyn lc, quyn bnh, quyn nng, quyn hn, chc quyn 3.
authorities: nh ng cc, chnh quyn.
autocephalous
Thuc t tr, t ch, c lp [c bit ch Gim Mc hoc gio khu thuc Chnh Thng
Gio s khai].
autonomy
S t tr, t ch, t lp.
auxiliary bishop
Gim Mc ph t [Gim Mc ph gip gio phn nhng khng c quyn tha k Gim
Mc].
Ave Maria
Kinh knh mng, Kinh c M. Chc tng c M Maria.
Averroism
Ch ngha averroses [trit hc thi trung c, Averroes 1126- 1198 dng duy vt lun
gii thch t tng Aristotle 384- 322 B.C ph nhn Thng c ngi v, cng khng
nhn gio l dy Thng chm sc th gii v tinh thn bt dit ca con ngi].
aversion from God
Bi phn Thin Cha, phn i Thin Cha.
awakening
Phc hng, tnh gic, gic ng, thc tnh, hi li.
awareness
thc, tri gic, nhn bit, pht gic.
axiology
Ga tr lun [nghin cu bn cht ga tr o c, m hc tn gio, siu hnh hc v khoa
hc tng t].
axiom
1. L chng t minh, cng l, nguyn tc 2. Cch ngn, lut vng.
axis
Trc, tm trc, trc tuyn.
azyme
Bnh min khng men [bnh khng men dng trong thnh l].
B
Baianism
Phi Baius, ch ngha Baius [hc phi do Michael Baius 1513- 1589 ch trng t lc, t
cu cch thi qa. L tin thn ca phi Jansenism]. ban Lnh cm, lnh trc xut khi
gio hi.
Banezianism
Ch ngha Banez [hc thuyt ny do thn hc gia Ty Ban Nha dng a Minh, Banez
1528-1604: trong cuc tranh lun tng quan gia n thnh sng ca Thin Cha v
ch t do, ng nhn mnh n thnh sng ca Thin Cha].
banns (pl.)
Li rao hn phi theo nghi thc Gio Hi Cng Gio [kt hn ti gio ng, trc tin
phi rao ba ln].
baptise
Xem baptize
baptism
L ra ti, l tm ra, php thnh ty.
adult ~ L ra ti ngi trng thnh, php ra ti ngi ln.
~ by blood Php ra ti bng mu [du cha lnh php ra ti (bng nc) nhng v kin
tr gi nim tin Kit gio hoc v mun gi nhn c m thit mng, hoc nhn nhc chu
kh hnh m cht, th c th thay th nh mt loi php ra].
~ by infusion Xem affusion. L ra ti bng cch nc.
~ in the Holy Spirit Php ra trong Cha Thnh Thn [Hi hip nguyn Cha Thnh
Thn (Charismatic Renewal) cho rng l kinh nghim thc s cm nghim ha cng
ca Thng ].
~ of desire Ra ti nh lng c mun [do lng mn thi thc thng hi, mong mun
lnh nhn php ra (c t l hay n kn) c th c coi l php ra v hnh thay th
php ra bng nc.]
children's ~ , baptism of children Php ra tr em, php ra cho nhi ng.
conditional ~ Php ra c iu kin [i vi ngi sp cht trong tnh trng hn m
khng bit ra ti hay cha; gia s h cha chu php ra ti dng nghi thc n
gin ra ti cho h].
infant baptism Php ra ti cho hi nhi.
lay baptism Tha tc vin ngoi l ban php ra ti [bt c ai, khng c chc thnh, lc
cn thit u c th ban php ra ti nhng phi theo v cch thc ca Gio Hi].
Baptist
1. (the Baptist): Gioan Ty Ga, Gioan tin h 2. Tn hu phi ra ngm mnh [h ch
trng lnh hai ln php ra (anabaptists) v h ph nhn hiu qa php ra cho tr con
v coi php ra tm mnh mi l php ra c nht c hiu qa]. 3. baptist: Ngi lm
php ra, k ban hnh php ra.
Baptist Church
Phi tin lnh Bp-tt [ra ti theo cch ra dm trong nc, ngm mnh. [Nm 1612,
(Thomas Helwys 1550?-1616?) tin lp ti Anh Quc, nm 1639 (Roger Williams
1604?1683?) truyn qua M Quc: phn ra nhiu nhnh, phn i php ra hi nhi, thi
hnh php ra dm trong nc].
baptize
1. Ban php ra, lm php ra, thi hnh php ra 2. Lnh php ra, nhn php ra.
basic community
on th Kit hu c bn, on th nng ct [mc ch l chia s cuc sng ng phn
u trong gio hi hay ngoi gio hi m t chc thnh on th Kit hu nng ct ng
cam cng kh].
basileia
Xem kingdom: Vng quc.
basilica
1. Hi ng, php nh [La M xa dng lm ni phn n, ni hi hp uc kin trc
theo hnh ch nht]. 2. Vng cung thnh ng.
beatific
C phc, ban n phc, gia n phc, lm hnh phc.
~ vision Vinh phc trc quan, hng nhan Thin Cha, trc din Thng .
~ union Vinh phc hp nht [cnh gii hnh phc thc s trong Thin Nhn hp nht].
beatification
c lit vo hng chn phc, lit phc, phong lm chn phc, th phc, l phong chn
phc.

beatify
Lit vo hng chn phc, hnh l phong chn phc, chc phc.
beatitude
Chn phc, ton phc, vinh phc tuyt nh.
beatitude of heaven Vinh phc thin ng.
eight beatitudes Tm mi phc tht, bt phc [gio l da theo Bi Ging trn ni ca
Cha Gisu v Tm Mi Phc Tht, lm cn bn cho Kit Hu mi thi (Matt. 5, 3-12)].
beatus (L.)
Chn phc, Thnh, c phc.
beauty
M miu, m l, m thut.
becoming
1. Tr thnh, sinh thnh, bin thnh 2. thch hp, va phi, xng hp.
beget
Sinh ra (con), lm cha.
Beghards
Phi Beghard [phi ny l mt on th nam gii sng chung rt nghim khc d h
khng c li ha, do Lambert le Bgue vo th k th 12 Ha Lan xng, gio phi
ny ch trng linh hn khng cn phi c thng quang mi c th hng vinh phc
ca Thin Cha, bi th h b gio hi cm on].
Beguines
Phi n Beghard [tiu chun v li sng nh phi Beghard nhng dnh cho n gii].
being
1. Tn hu, thc hu, tn ti 2. Hu th, tn hu th, thc hu vt.
absolute ~ Tn hu tuyt i, tn ti tuyt i [s tn ti khng b tha vt chi phi, tuyt
i th khng cn ti vt khc ph gip, nhng hon ton t thn chn thc tn ti].
~ itself Tn ti t thn , thc th t thn.
divine ~ Tn hu siu nhin, Thng t hu.
participated ~ Phn hng tn hu, tham d hu th [ni chung v cc vt c dng
nn v s hin hu ca chng l do s phn hng tn hu v bin, nn t n khng phi
l ton m, v khuyt im].
potential ~ Tim nng tn hu, kh nng hu th, kh vt.
subsistent ~ Tn hu t lp, t hu tn ti [ti hu do chnh bn thn m c, ch khng
b bt c mt tn hu v hn no nh ch].
supreme ~ Tn hu ti cao.
transcendent ~ Tn hu siu vit, thc th siu vit.
Belgic Confession
Tn iu son nc B [vo th k th 16 (Guido de Bres 1522-1567) va tham kho
tn iu son Php (Gallican Confession) va a vo tn iu ph nhn vic ti ra ti
Ha Lan, ch trng m vit thnh tn iu B. Sau ny tn iu ny c gio phi
Calvin Ha Lan p dng].
belief
Tn ngng, nim tin, s tin theo.
belonging
Thuc v, qui v, qui thuc, tng thuc.
sense of ~ Qui thuc cm, tng thuc cm.
benediction
1. Chc phc, chc lnh [kinh nguyn xin Thin Cha ban phc, nht l trong nhn cc
nghi l sp b mc]. 2. Chu mnh thnh, Linh Mc nng ho quang Thnh Th ln theo
hnh thnh ga chc lnh cho cc tn hu]. 3. Kinh cm t [trc v sau ba n].
benedictionale
Th bn kinh chc phc, chc lnh.
benefice
1. Bng lc ca cc gio s, mc s, tin ca dng cng 2. Gio s c lng bng.
beneficence
Nhn t, t thin, n hu, thin hnh.
benemortasia (L.)
Thin chung, cht lnh [dng ch La Tinh "thin" v "t vong" m ghp thnh ch s
cht khng au kh, cng c th dng ch khc l euthanasia ch cht khng au dn].
benevolence
Thin nguyn, thin , thin tnh, t thin, t bi, thin ngha.
benificium sacramenti (L.)
Cng hiu ca b tch, hu hiu ca Thnh th.
benignity
T nhn, khoan hu.
bhakti (I.)
Ht lng yu, ch tn ch i.
Bible
Thnh Kinh, Kinh Thnh, tn cu c ton th.
Biblical Commission
y ban Kinh Thnh
Biblical criticism
Khoa hc ph bnh cc bn vn kinh thnh, gim nh thnh kinh hc
Biblical science
Kinh thnh hc, khoa hc gii thch kinh thnh.
Biblical spirituality
Thnh kinh tu c [khc vi truyn thng kinh vin, h tm v cn nguyn kinh hc,
l Thin-Nhn-Tng-D cng nh ng t ti vin mn nh thnh kinh v c Kit
mc khi].
Biblical theology
Thn hc thnh kinh [phn tch nhng ti, t tng quan nim trong thnh kinh, nht
l thu thp nhng im tng ng ca cc tc ga mi b sch thnh kin lp mt h
thng thn hc ton din].

Biblicism
1. Ch ngha kinh thnh [ch trng ly kinh thnh gii thch tt c mi vn nhn
sinh]. 2. Ch ngha kinh hc, ch ngha cu n trn mt ch thnh kinh [h cho rng
thnh kinh mi ch, mi cu u do Thng mc khi, xc tn mt ch l mt tn iu
khng th hoi nghi c, v vy, nhn nh minh bch ngn ng kinh thnh l , khng
cn phi gii thch g thm].
bibliolatry
Sng bi thnh kinh
bibliology
Thnh kinh hc .
bibliomancy
Bi thnh kinh [m kinh thnh ly ch hay cu no p vo mt u tin lm chm
ngn cho cuc sng].
bigamic
Ci hai v, ly hai chng, lng th, lng phu.
bigamist
Ngi ci hai v, ly hai chng, ngi lng th, lng phu.
bigamy
Th ch, ch lng th, lng phu.
bilocation
hai ni cng mt lc, phn thn ng thi hai ni, thut phn thn.
binding and loosing
Tri buc v tho gii [c Kit giao cho Phr v cc ngi k v quyn lc ny: trong
lnh vc qun l gio hi th gi l quyn lc "ngn cm" v "cho php"; trong lnh vc
b tch ha gii th gi l "quyn tha" v "khng tha ti"].


biogenesis
Thuyt sinh ha sinh mnh, thuyt sinh vt pht sinh [ch trng ton th v tr t khi
nguyn khng ngng ti to, din ha; ngoi ra sinh mnh li t trong vt cht m sinh
ra, mi loi sinh vt iu do t cp thp din tin thnh cp cao hn].
biosphere
Gii sinh vt, tng lp sinh mnh.
birth control
S hn ch sinh sn, tit dc, iu ha sinh sn.
bishop
Gim Mc, thng t t, c Cha, V Ch Chn
bishops' conference
Hi ng Gim Mc.
black theology
Thn hc ngi da en.
blasphemy
S lng m, nho bng, bt knh, phm thng.
bless
Ging phc, chc lnh, thi n.
blessed
1. Chn phc [ngi Kit hu sau khi cht c hng vinh phc ni Thin Quc v
c Gio Hi ct nhc ln hng cc vi tn m phm]. 2. C phc, hnh phc.
Blessed Sacrament
B tch cc thnh, thnh th ch thnh [m ch b tch Thnh Th l b tch c a v cc
cao trong by b tch.]

Blessed Virgin
ng Trinh Vinh phc, Trinh n dim phc.
bliss
1. Vinh diu, quang diu, vinh quang 2. Cc lc, hnh phc tuyt vi, vui mng khn
snh.
blood of Christ
Bo huyt ca Cha Kit, mu thnh chu bu ca Cha Kit.
blood rites
L t mu [xem blood sacrifice].
blood sacrifice
1. Hy t mu, huyt t [m ch thi Cc c, dn Do Thi bt th vt lm vt hy sinh,
git ly mu lm ca l hin t chuc ti cho dn chng. Mt hnh thc t l xin n
tha th ti li. Dn Do Thi quan nim mu l mt yu t trong sch ha con ngi ti
li]. 2. Hin t mu [m ch Cha Kit cht trn thp ga cu chuc con ngi].
blood theology
Thn hc huyt thc [thn hc nhn mnh n vic mu lm gi cu chuc].
body
Thn th, th xc, thn xc.
body of Christ
Thn th Cha Kit, Nhim Th Cha Kit, Thnh Th Cha Kit, thc thn Cha Kit
[lc u m ch ba ngha (a) Thn xc thc s ca Cha Kit khi sinh sng trong lch
s nhn loi (b) Thn th ca Cha Kit trong b tch thnh th (c) Ch thn xc mu
nhim ca Cha Kit trong Gio Hi; sau c thm danh t mystical body m ch Gio
Hi, Eucharist m ch thn th ca Cha Kit trong b tch thnh th; v th danh t ny
ngy nay thng dng ch thn xc tht s ca Cha Kit lc sinh sng trong lch s
nhn loi].
bona fide (L.)
ngay lnh, vi ngay lnh.
bonum est diffusivum sui (the good diffuses itself)
1. Hu x t nhin hng 2. Thin l cho i [bn cht s thin l ly chnh mnh truyn
cho k khc].
Book of Concord
Hip ng th, tng ha tn thc, th tp ha hp c tin [th k th 16 Tin Lnh ci
cch (Luther) hon thnh v xut bn b gio l i ton ca Tin Lnh].
breaking of bread
B bnh.
breakthrough
t ph, xuyn ngang.
breviary
Kinh nht tng, nghi thc phng v ca Chnh Thng Gio Hy Lp.
bridal mysticism
Mu nhim hin th [trong phm vi siu nhin ca tnh yu, con ngi nhn thc chnh
mnh c Thin Cha c bit sng i, v th dc quyt ton tm bo p li tnh yu
ca Thin Cha: nh tn nng i vi tn lang].
bridal symbolism
Biu trng hin th, biu tng hin th [trong Cu c, dn Israel c xem nh hin
th ca Thin cha; trong Tn c, Gio Hi c xem nh hin th ca Cha Kit.
Thn hc rt thng dng mu nhim kh c ny]. [Xem Bridal mysticum].
Broad Church
Gio hi qung phi, qung gio phi [Anh Gio qua mt thi gian pht sinh xung t
gia thng phi (high church) v phi thp (low church) n hu bn th k th 19 pht
sinh mt gio phi khc ch trng n khoan qung (khoan lng qung i) m khng
cu n vo ngha mt ch gii thch tn iu ca Gio Hi Anh Gio].
Buddhism
Pht gio, Pht hc, Pht gia.

bull
Hun d, hun lnh, gio d, ch d ca Gio Hong, sc th [mt loi vn kin nghim
tc v trng yu ca c Gio Hong].
bullarium
Tp hun d ca Gio Hong.
B.V.M (Blessed Virgin Mary)
Vinh phc ng trinh Maria, Trinh N Maria Vinh Phc.
C
caesaropapism
1. Th ch gio hi do Hong thng tr, th ch gio v th quyn hp nht tr, ch
Hong kim quyn Gio Hong 2. i vi quc gia v gio hi Hong c quyn
tuyt i; quc gia trng hn tn gio 3. Thuyt quc gia qun l gio hi.
call
Gi, ku gi
Calvinism
Ch ngha Calvin [xem Calvinists].
Calvinists
Phi Tin lnh Calvin [vo th k th 16 t phi Tin Lnh Luther, Calvin (1509-1564)
thnh lp mt gio phi Tin Lnh ci cch. Ch trng thuyt tin nh].
canon
1. Gio lut 2. Thnh kinh [chnh in, qui in]. 3. Tn iu 4. Kinh nguyn thnh th, l
qui thnh l 5. Phong thnh 6. Kinh nht gio s [Linh mc c bit ph trch c kinh
nht tng trong truyn thng Gio Hi Cng Gio].
~ law Gio lut, gio qui, qui lut ca gio hi.
~ of Scripture Thnh kinh chnh in, qui in thnh kinh [phn bit vi thnh kinh
ngy th. Trc tc thnh kinh, do truyn thng v quyn uy gio hi khm nh, c
Thin Cha linh ng m vit ra bao hm h t tng ca mc khi Thin Cha].
canonization
1. Lit vo hng cc v thnh, phong thnh, tm xt cng c ca mt ngi phong
thnh [phn quyt ti hu ca gio hi i vi mt ngi tn hu cht v c ln
thin ng nn ng c cng khai tn knh]. 2. Lit k vo thnh kinh chnh in, cng
nhn nh l thnh kinh [ hnh vi ca gio hi ng cc chp nhn mt vn kin vo
thnh kinh chnh in v vn kin c Thin Cha linh cm].
capitalism
1. Ch ngha t bn, th ch kinh t do nhng nh t bn iu khin 2. C hnh thc t
bn, a v cc nh t bn, tp trung t bn, sc mnh ca t bn, nh hng ca t bn.

caput (L.)
Th lnh, u.
caput ministeriale (L.)
V cng bc th nht [Gallicans v Febronians ch trng thn quyn ca Cha Kit
c hon ton trao cho ton th Gio Hi, k n t gio hi trao cho Thnh Phr, v
vy thnh Phr c xem nh ngi cng bc th nht].
cardinal
1. c Hng Y [th k th 16 c Gio Hong bt u chn la t cc a phn trn th
gii nhng ngi m nhn chc b trng cc thnh b trong gio triu v cc ngi
c quyn tuyn c Gio Hong]. 2. Ci ch yu, ci chnh yu. ~ virtues Nhn c ch
yu [c tnh chnh yu gm: minh tr, chnh nghia, dng cm, tit ch. Ty phng cho
l tng hp nn tng ca tt c c hnh].
cardo (L.)
im chnh, ct tr.
cargo cult
Tn th vt cht [c mt s dn da en cho rng dn da trng hng th tt c nhng vn
minh vt cht hin ti, hn th na trn nhng vt cht ny h cn din t theo tnh cch
ma lc, h sng bi coi nh con ng chnh xc mu tm ti vt v qua thng tr;
v sau tr thnh ng hng tn th vt cht chung].
casualism
Thuyt ngu nhin, thuyt c duyn [hc thuyt nhn thc th gii t nhin din bin
khng c bt c mc ch no].
casuistry
1. Quyt nghi lun [mn hc p dng nhng nguyn tc o c chung nhm hng dn
gii quyt nhng n kh khn ring bit (tm ng sai trong hnh vi o c)] 2. Ngy
bin, gii thch quanh co.
casus (case) (L.)
S kin, n kin, n kin c bit, c kin, trng hp, n.

casus reservantus (L.)
Trng hp dnh ring, n dnh ring, n kin dnh ring cho Gio Hong v Gim Mc
phn on.
catabaptists
Xem baptists
catechesis (Gr. L.)
Ging th gio l, truyn th gio l, gio l.
catechetics
Gio l ging th hc [mn hc dy gio l], s phm gio l, hc theo li vn p.
catechism
Sch gio l, yu l vn p [bn ng u, gio l cng gio], vn p tn ngng.
catechist
Ging vin gio l, truyn gio vin, thy truyn o, gio s.
catechumen
Tn tng, vng gio hu [ngi tm hiu o], ngi hc hi gio l, bn o mi ra
ti].
category
Phm tr, hng, b mn, th loi, loi, th, lp.
catena (L.)
Gio ph ch thch tp [sch thu thp nhng ch thch ca cc gio ph v gio hi s
khai dng ct ngha kinh thnh].
Cathari (L.)
Phi thun khit, phi tinh khit [mt d phi trung c qa ch trng phng din v hnh
ca tinh thn, li cn phn i k cht sng li, cng khng nhn cn thit tnh ca b
tch, bt mn t chc hu hnh ca gio hi].

catharsis (L.)
Xem purification: S thanh ty.
cathedra Petri (L.)
(chair of St. Peter) Ging to Thnh Phr, ngai ta ca Thnh Phr [danh t ca
Cyprian of Carthage ?-258 tr thnh mt ngn ng ca Gio Hi Roma ch ch c Gio
Hong ngi thuyt ging nh l ch v nguyn th ca Gio hi hun dy ton th con ci
Ngi].
catholic
1. Thuc cng gio, cng chng, ph bin 2. Catholic: Tn hu Thin Cha Gio, thuc
Thin Cha Gio. catholic action Hi cng gio tin hnh [c Gio Hong Pi XI 1922-
1939 pht ng v c v ton th gio dn t phng din bn thn, gia nh, v x
hi tin ti thc hin l tng Thin Cha Gio].
Catholic Apostolic Church
Phi Tin Lnh S [Gio Hi Trng Lo T Cch Lan do Edward Irving 1792-
1834 lp, bt chc hnh thi on th ca gio hi s khai].
Catholic Church
1. Gio Hi Thin Cha, Thin Cha Gio [danh xng thnh vin gio hi do php nh].
2. Catholic church: Gio ng, thnh ng Thin Cha Gio, nh th.
Catholic faith
1. Tn ngng Thin Cha Gio, c tin cng gio [v quyn gio hun ca Gio Hi
khng sai lm nn tin tng vo o l]. 2. catholic faith: Nim tin gio hi hon v, tn
ngng ca gio hi hon cu.
Catholic theology
Thn hc Thin Cha Gio, thn hc cng gio.
Catholic truths
1. Chn l Thin Cha Gio [hun dy khng trc tip, khng chnh thc n t mc khi
nhng c s lin quan mt thit vi mc khi, do gio hi quyt nh, cng b l chnh
xc nhng khng phi l v ng (khc vi tn l)]. 2. catholic truth: Chn l cng gio.

Catholicism
1. T tng v sinh hot ca Thin Cha Gio 2. Ch ngha Thin Cha Gio [ngha xu,
ngha ny do mt s Tin Lnh nho tn hu Thin Cha Gio cu n vo nhng vn bn
tn l ca gio hi]. 3. Thin Cha Gio 4. catholicism: i cng gio, ch ngha i
cng [xem ecumenism].
catholicity
1. i cng tnh, cng chng tnh, ph bin tnh 2. Catholicity: Th ch hay gio thuyt
Thin Cha Gio.
causa sui
Nguyn nhn t ti [t nhn].
causality
Quan h nhn qu, tc dng nhn qu, lut nhn qu, nhn qu tnh.
law of causality Lut nhn qu.
principle of causality Nguyn l nhn qa, lut nhn qa.
cause
1. Nguyn nhn, nhn, duyn do, nguyn nhn thnh qu, nguyn bn, bn 2. S nghip,
s kin.
determining ~ Nguyn nhn quyt nh.
efficient ~ Nguyn nhn hu hiu, nguyn nhn thnh s, nguyn nhn ch ng.
exemplary ~ Nguyn nhn m hnh, nguyn nhn m phm.
final ~ Nguyn nhn mc ch, nguyn nhn chung kt, nguyn nhn cng ch.
first ~ Nguyn nhn th nht.
formal ~ Nguyn nhn hnh thc, nguyn nhn th ch [l nguyn nhn "hnh thc" ca
hnh cht lun (hylemorphism)].
instrumental ~ Nguyn nhn dng c, nguyn nhn mi gii.
material ~ Nguyn nhn cht liu [l nguyn nhn "cht liu" ca hnh cht lun
(hylemorphism)].
meritorious ~ Nguyn nhn cng c.
moving ~ Nguyn nhn tc ng, nguyn nhn thnh s, nguyn nhn ch ng, nguyn
nhn hu hiu.
particular ~ Nguyn nhn c th.
preconditional ~ Nguyn nhn iu kin tin quyt.
principal ~ Nguyn nhn chnh, nguyn nhn th nht.
proximate final ~ Nguyn nhn mc ch gn.
second ~ Nguyn nhn nh, nguyn nhn th hai.
sufficient ~ Nguyn nhn sung tc, nguyn nhn b tc, nguyn nhn b sung, nguyn
nhn ph.
supreme ~ Nguyn nhn ti cao, nguyn nhn tin khi, nguyn nhn chung kt.
ultimate ~ Nguyn nhn cn bn, nht nhn, c nguyn ti hu.
universal ~ Nguyn nhn ph bin.
cause-effect relationship Quan h nhn qa, lut nhn qu.
CCA (christian conference of Ana)
celebret (L.)
Giy php hnh l.
celestial
Thuc v tri, thin quc, thn thnh, thin ng, thuc v nhng g tuyt m.
celestial city
Thnh thnh trn tri [nh thnh thnh Jerusalem mi (Khi Huyn 21,2)].
celestial happiness
Phc lc trn tri, hnh phc tuyt vi.
celestial hierarchy
Phm trt thin thn [xut pht th k th 5, nhng cn c trn thnh kinh ghi chp thin
thn phn lm 9 phm, ri li phn 3 nhm, mi nhm li t phn thnh phm trt].
celibacy
c thn, cuc sng c thn, trinh khit, gi c thn, c thn tnh.
cenobite
Ngi sng chung [ngi sng i sng n tu nhng khng ch sng cho chnh mnh].
censure
Thm nh, li ph bnh khng tt p, ph bnh, khin trch, ch ti.
censure by authority
Quyn uy ph phn

center
1. Trung tm, trung ng, tm im, trung tm dim, tp trung im, giao im 2. Phi
trung dung, nhn vt chnh, yu nhn.
centrality
Trung tm tnh, tp trung tnh, thi trung tm [c coi lm tm im, lm trung tm].
centrifugal
Thuc v ly tm, c khuynh hng phn tn.
centripetal
Thuc v hng tm, c khuynh hng qui tm.
Cerinthians
Phi Cerinthians [lc phi vo cui th k th 1 n th k th 2 do Cerinthus, do mt
mn Thnh Gioan, lnh o. Phi ny ch trng Thng ch c mt, nht v nht
th. Cha Kit khng c Thin tnh, ch c nhn tnh. Khi nhn php ra, quyn nng
Thng ban xung trn Ngi; nhng trc khi chu t nn li mt i s ng hng
].
certainty
Xc tht tnh, chnh xc tnh, xc tht, khng nghi ng, xc tn.
certitude
Xc quyt tnh, xc nh tnh, chnh xc tnh, xc tht tnh, xc tht, xc tin.
Chalcedon, Council of
i Cng ng Chalcedon [Cng ng c t chc thnh ph Chalcedon, Tiberia
(tiu ) nm 451 A.D.]
chance
1. C hi, c duyn, dp may 2. Bt ng, ngu nhin, c th 3. Vn mnh.
chaos
1. Hn n [ga thuyt v trng thi khng gian bt nh, hnh thi vt cht v nh trc
khi c trt t v tr]. 2. Hn lon, phn lon.
character
1. Tnh cht, c tnh, c cht, c trng 2. n tch, n hiu, tch s 3. Phm cch, tnh
cch, phm tnh.
indelible ~ n tch khng th xa m, xa b c.
charism
Thn n, k n, c n, bit n, n t, hng n siu vit.
charisma (Gr. L.)
Xem charism
charismata (Gr. L.)
S nhiu ca charisma
charismatic
1. Ngi c thn n, ngi c c n, ngi tn hu c c n 2. Ngi tham gia hi
cu nguyn Thnh Linh, ngi tham gia sinh hot canh tn thn n (renewal).
charistmatic community
on th c tnh cch thn n, on sng.
Charismatic Renewal
Phong tro canh tn thn n, hi cu nguyn Thnh Linh, phong tro canh tn linh n
[phong tro linh n, mt loi cng nhau cu nguyn xut pht t M vo th k th 20
xin n ra ti bng Thnh Linh, hoc ngay c vic ni d ng, ting l].
charity
1. Nhn i, c i, t thin, t bi, t i, bc i, ph i, nhn, i 2. Lm phc, thi n, b th,
gip ngi ngho, lm vic bc i, lm vic t thin.
chaste
Thuc v trinh khit, khit tnh, tinh tuyn, thuc gi c khit trinh, ng trinh.
chastisement
Khuyn co, trng pht, nghim pht, trch pht, ch ti, thng tay trng tr, nh n.
chastity
c trinh khit, trinh nguyn, tinh tuyn, khit tnh
cherub
Xem cherubim
cherubim
Theo kinh thnh ghi chp l thin s thp tng Thin Cha khi Ngi t hin hoc h v
chung quanh Thin Cha. Thn l tr [nh Seraphim: thn st mn].
chiliadism, chiliarism
Xem chiliasm
chiliasm
Thuyt ngn nm, ch thuyt thng ngn nm, thuyt ngn nm vng quc [mt danh
xng khc ca (millenarianism). Cc gio ph thi xa cn c vo Khi Huyn v Cu
c i vi li tin bo vng quc ca Messiah s n, suy din: trc khi c Kit
n ln th hai, trn gian ny trc tin c c Kit v nhng ngi cng chnh thng
tr mt ngn nm].
chokma (H.)
Tr khn ngoan, tr tu.
Christ
Kit, ng chu xc du, Messiah [(Christ) do cn ng Hy Lp phin m; (Messiah) do
cn ng Hy B phin m].
Christ Jesus Gisu Kit
Christ the King Kit Vua
cosmic Christ Kit c v tr tnh, Kit thuc v v tr.
hidden Christ Kit mai n, Kit n dt, Kit n tng
historic Christ Kit ca lch s tnh, Kit c lch s tnh [phc m ghi li c Kit trong
lch s tri qua mi s kin, c bit l chu ng inh cht].
unknown Christ c Kit mai danh n tch, c Kit khng c bit n, Kit khng
mun c ngi ta bit n.
Christendom
gii Kit gio, th gii Kit gio, a ht Kit gio, x hi Kit gio [ch mi ngi cng
tin vo c Kit (Kit gio) thc s cng bao gm c Thin Cha Gio na].
Christ-figure
Hnh nh c Kit.
Christian
1. Thuc v Kit, Kit gio, tin Cha Kit, thuc v biu chng tinh thn Cha Kit 2.
Mn c Kit, tn Kit gio, gio Kit.
anonymous ~ Kit hu khuyt danh [ngi cha gia nhp Gio hi, khng c danh
ngha, tinh thn, hnh vi ca ngi gio hu, nhng cuc sng o c, nhn bn ca h
thc s khng khc bit vi Kit hu lm].
Christian Science
Phi khoa hc Kit gio, gio iu ca phi khoa hc Kit gio [th k th 19 do b
Mary Maker (1821-1910) khi xng, gio l ca gio phi ny ly vic tuyn xng c
tin cha tr bnh tt].
Christianity
Kit Gio, c tin Kit gio, gio iu Kit, tinh thn Kit, th gii vn ha Kit [xem
christendom].
anonymous ~ Kit gio n danh, c tin Kit gio khuyt danh, th gii Kit gio v
danh, th gii Kit hu n danh [xem anonmous christian].
cultural ~ Vn ha Kit gio [Kit gio giao tip hoc nh hng ti gii vn ha].
religionless ~ Kit gio v tn gio tnh, nim tin Kit khng c sc thi tn gio.
secularized ~ Kit gio b tc ha, c tin Kit gio b tc ha [xem secularization].
Christianization
Kit ha, Kit gio ha, gia nhp Kit gio, tn gio tn th c Kit.
Christmas
L Ging Sinh.
Christocentric
Ly c Kit lm trung tm.
Christocentrism
Tn gio ly c Kit lm trung tm, thn hc ly c Kit lm trung tm.

Christogenesis
Kit din ha lun, thuyt c Kit khi nguyn [hc thuyt quan nim c Kit l
ng dn o v nguyn ng lc duy nht ca v tr din ha].
Christological title
Danh hiu Kit, danh hm Kit, danh xng Kit, tn xng c Kit.
Christology
Kit lun, Kit hc.
analytical Christology Kit lun phn tch, Kit lun gii thch [mn Kit lun rt t i
sng ti th ca c Kit, qua phn tch ni dung tinh xc; nh Ngi l Cha tht Ngi
tht, l s kt hp hai bn tnh trong mt ngi v; nhn thc ngi trong trng thi tnh].
Antiochian ~ Kit lun ca phi Antiokia [th k th 5 Theodoret of Cyrrhus 393?- 458?
xng nhn tnh c Kit tn ti c lp vi thn tnh Ngi, song nhn tnh y cng
phn hng cc c tnh: danh hiu, tn vinh v ng tn th ca thn tnh Ngi].
applied ~ Kit lun ng dng, Kit lun thc tin [mn Kit lun nhn thc con ngi
nh tin vo c Kit m c cu ri].
ascending ~ Kit lun hng thng [mn Kit lun i t nhn tnh c Kit ging
thut v mu nhim c Kit].
cosmic ~ Kit v tr lun [mn Kit lun bnh vc lun im s sung mn ca s mnh
c Kit khng ch trong gio hi thi, m cng ph bin khp hon v].
descending ~ Kit lun hng h [mn Kit lun i t thn tnh c Kit ging thut
v mu nhim c Kit].
descent ~ Kit lun ging th [mn Kit lun pht trin rt sm trong Gio Hi nhn
mnh c Kit, vn l Thin cha mc ly nhn tnh nhp vo lch s, l Ngi Li
ha thnh nhc th].
essential ~ Kit lun v bn cht (yu tnh). [Th k th 3, 4 nh hng t tng vn ha
ng thi, mn Kit lun siu hnh c nhng vn : dng khch th tm hiu bn cht
t thn ca c Kit, dng l tnh phn tch tnh th, ngi cch Ngi...]
existential ~ Kit lun hin sinh [th k th 20, nh hng ch ngha hin sinh, mn Kit
lun gii p nhng vn c nhn hin sinh (tn ti), nghin cu c Kit c
nhng au kh, s hi, nghch ngn trong con ngi nhn loi Ngi].
functional ~ Kit lun tc dng (tc nng, cng dng, cng nng) [mn Kit lun theo
Tn c nhn mnh c Kit em n cho ton nhn loi tc dng cu , t tho
lun v hnh ng c lch s tnh v tc nng cu n ca Ngi].
kenotic ~ Kit lun t khng ha [mn Kit lun quan nim trong Ba Ngi Thin Cha
c t do t khng ha v cho rng Cha Gisu khi b ng inh trn thp ga biu hin
tuyt nh t do y].
political ~ Kit lun c tnh cch chnh tr [mn Kit lun khi bn v lch s c Gisu
trong bi cnh chnh tr ng thi lin i vi ngi v s vic, nghin cu cch
nhn c Kit quan tm v mi vn ca qun chng].
process ~ Kit lun nhn theo lch trnh [mn Kit lun trnh by c Gisu trong qa
trnh sinh trng dn dn nhn thc, khng nh c tnh v s mnh Ngi, hn na lun
v v tr c Kit ha v ngy cnh chung vin mn].
secularized ~ Kit lun nhn theo ngha tc ha [mn Kit lun loi b mi yu t "thn
ha" v khng nh th gii t n l thnh: tt c ngi, vt, hnh ng t n c ga tr
ni ti, hn na cn cn c vo gii thch Kit lun].
transcendental ~ Kit lun tin thin, Kit lun siu nghim [mn Kit lun trnh by
c Gisu Kit nh yu t nguyn nhn c sn ni con ngi, ch cn con ngi pht
gic nhn thc ra thi].
Christonomy
Lut php c Kit [nhn qui c (c l, c thc) ca c Kit hay nhn thn lut do
c Kit em li].
Christos (Gr.)
Xem Christ.
church
1. Gio hi, Hi Thnh, gio phi 2. Gio ng, l ng, nh th.
~ authority Gio quyn, quyn uy Gio Hi [Gio Hi do Thin Cha ban cho quyn
phm chc v iu hnh hon thnh s mnh].
~ Father Xem Father of the church, gio ph.
~ history Lch s gio hi, gio s.
~ law Gio lut, gio lut hc.
~ militant Gio hi chin u, Gio Hi ti th [ mi tn hu trong Gio Hi v on th
tn hu thnh ha bn thn v tin xa hn thnh ha th gii, phi n lc khng
ngng chin thng nhng hnh vi, t tng, tp qun ca bn thn, tha nhn, x hi
chng Thng ].
~ order 1. Ch gio hi, th ch gio hi, qui trnh gio hi 2. Trt t gio hi, thnh
trt, thnh chc..
~ state quc gia Vatican [t th k th 16, quc gia ny thnh ni iu hnh gio hi.]
~ structures C cu gio hi, th ch gio hi.
~ suffering Gio hi au kh [Gio hi khi t thnh ha bn thn v tha nhn th khng
ngng m nhn vt qua, ti c v gnh nng ca k khc].
~ triumphant Gio hi khi hon, gio hi chin thng [gio hi thnh ha bn thn v
tha nhn da vo sc mnh Thin Cha; v c Kit, ng chin thng th gian nn
gio hi cng khng ngng tip tc cng nghip cm ha v hnh y].
~ treasury of atonement Kho tng cu ri ca gio hi [theo ci nhn tnh thi v vt
cht ha ca truyn thng thn hc kinh vin: c Kit cng cc thnh thng truyn
nhng cng nghip cu chuc cch di do cho Gio hi ti th].
invisible ~ Gio hi v hnh.
legal ~ Gio hi hp php.
visible ~ Gio hi hu hnh.

Church of England
Gio hi Anh Gio, Anh Gio [l gio hi ci cch vo th k th 16 do lut php Anh
Quc thnh lp, ph nhn quyn ti tng ca c Gio Hong vt trn quyn cc
vua]. Xem Anglican Church.
Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints
Gio phi ch trng cnh chung ca Thnh Gisu Kit [xem Mormonism].
Church of Brethren
Gio hi Anh em, hi tnh bn, hi i hu [Dunkers dng danh t hoa m lng gt].
circumincession
Khng ngng thng truyn, khng ngng lin kt, h thng tng giao [ch Thnh Ph,
Thnh T, Thnh Thn, Ba Ngi bnh lp bnh tn dng phng thc rt ging nhau
trong ni ti tng lin tr nn mt Thin cha].
circuminsession
Xem circumincession.
city of God
Thnh ca Cha, Nc Cha, Thnh Thnh.
clarity
1. Thn diu, thn quang [mt c cht sau phc sinh]. 2. Tinh rng, thanh lc, trong
sut, thu sng, s sng t, r rng.
cleanse
Tinh ha, tinh luyn, thanh khit, thun khit.
clergy
1. Gio s, gii thnh chc 2. Thnh chc, thn chc.
regular ~ Gio s dng [gio s thuc cc hi dng].
secular ~ Gio s triu [gio s thuc a phn].


clericalism
Ch ngha gio quyn, ch ngha thn quyn [thi ph bnh gio s c c ch, li ni,
hnh ng qa chc phn mnh hoc qa ch trng quyn lc gio hi: ly quyn gio
hi x l x hi, can thip vo vic chnh tr].
coadjutor-bishop
Gim Mc ph, Gim Mc ph t [Gim Mc c gio triu t gip Gim Mc a
phn v c quyn tha k Gim Mc].
co-creator
Ngi ng sng to, ng sng lp.
code of canon law
Php in gio hi, php in gio qui, php in thnh gio.
codex iuris canonici (L.)
Php in gio hi, php qui Thin Cha Gio.
coenobites
Xem cenobites: Tu s cng mt cng on.
coetus electorum (L.)
Tp on c tuyn [Calvin 1509-1564 quan nim rng gio hi theo ngha hp l
nhng ngi c tin nh cu chuc].
coetus vocatorum (L.)
Tp on c gi [Gio Hi theo ngha rng ch tt c nhng ngi lnh php ra].
coexistence
Cng tn ti, bnh tn, ng tn, lng lp.
cognition
Nhn thc, nhn bit, lc nhn thc, tri thc.

coincidence
1. Tng hp, nht tr, ph hp 2. S vt ng thi pht sinh, s vt ng thi tn ti.
~ of opposite qualities Yu t i lp hp tn, i lp tng thnh, chnh phn ha
hp.
coinherence
H tng thm thu, h tng giao lu.
christological ~ Lng tinh h tng giao lu trong c Kit.
trinitarian ~ Thin Cha Ba-Ngi-V giao lu.
collectivism
1. Ch ngha tp th [quan nim do nhn s Gio Hi Thin Cha Gio (thi Trung C)
i nghch vi ch ngha c nhn ca Tin Lnh]. 2. Ch ngha tp sn [bin php em t
ai, ti sn, sinh mng qui thuc quc gia qun l].
college of bishops
Hi ng Gim Mc th gii.
college of cardinals
Hng Y on, Hi ng Hng Y th gii [Hng Y on c quyn tuyn c Gio
Hong].
collegiality
1. Tp th tnh, ch tp th 2. on th, tp th, tp on.
~ of bishops Thuc hi ng Gim Mc th gii, tp th Gim Mc tnh; [v thi hnh
chc v Gim Mc m bt c Gim Mc no trn th gii u c tp th tnh].
collegiate church
Hip ng Gio Hi [Gio Hi do mt s Mc s lin hp qun l hoc gio hi gm
mt s ngi gp ti nguyn].
Collyridians
Phi Collyridians [mt gio phi vo th k th 4 m qung sng bi dng bnh hin
Thnh Mu Maria sau mi hng dng. V nguyn ng Hy Lp collyridians c ngha
l bnh nn dng danh xng gi h].

comfort
1. An i, c ng, c v 2. An lc, th thi.
coming-again
Phc lm, trng lm, ti lm, ti lai, li n, ging lm ln th hai.
commandment
Gii mnh, gii rn, gii lut, mnh lnh, thnh gii, thnh hun.
ten commandments, commandments of God Mi iu rn,mi gii rn, thp gii,
mi gii lut ca Thin Cha [Mi sen c Thin cha mc khi v ban b cho dn
chng mi gii iu trong cuc sng].
commemoration
1. K nim, truy nim, khnh chc 2. Ngy knh, khnh nht, ngy k nim.
commensurability
Tng xng tnh, thch ng tnh, tng xng, tng hp.
commitment
1. Hin thn, dn thn, giao thc, ha dng 2. y thc, ph thc 3. Phm ti.
communicatio in sacris (L.)
1. Hip thng mu nhim 2. Tng thng gia cc vt thnh 3. ng sng bi.
communication
Thng truyn, tng thng, h thng, giao tip, giao lu, truyn t, truyn b, giao ngh,
kh hp, lnh nhn.
communio naturarum (L.)
Lng tnh tng thng [ ni c Kit thn - nhn lng tnh tng hp h thng].
communio praedestinatorum (L.)
on th c tin nh cu chuc [Calvin ch gio hi]. Xem coetus electorum.

communion
1. Thn giao, linh giao, tng thng, cng chung, giao thng, phn hng, chia s, tham
gia 2. Rc thnh th, rc l 3. Gio phi, tng phi, on th tn gio.
~ under both species Lnh nhn Thnh Th di hai hnh, lnh Mnh v Mu thnh mt
lt.
~ under one species Lnh Thnh Th di mt hnh, lnh Mnh hoc Mu thnh.
~ of saints Cc thnh cng thng cng, cc thnh tng thng, thnh tng thng [th
gii hin ti v th gii i sau, nh n sng c Kit cu chuc tt c mi dn m ng
hng Thin Quc].
holy ~ Lnh thnh th, rc l, chu l.
open ~ Tic thnh cng khai [mi Kit hu u c th tham gia tic thnh].
community
on th, cng on.
~ of the faithful on th tn , on th tn hu, cng on gio hu.
comparative religion
so snh tn gio hc, i chiu tn gio hc.
compensation
bi thng, bi chuc, n b, b sung, bo n, tin bi thng.
complementary
B tc, b khuyt, b sung, h tng, ph gip.
completion
S hon thnh, s trn vn, lm y , lm vin mn, thnh tu, hon chnh.
complex in peccato (L.)
K ng phm, k tng phm.
complexification
S lm phc tp, qa trnh phc tp ha.
complexity
Tnh phc tp, tnh phn ha, tnh a nguyn, s phin phc, s ln xn.
comprecation
Cc thnh hip cu cho gio hi, cng cu nguyn, hip li cu nguyn, hip nguyn,
hip cu.
concelebration
ng t [hai hay nhiu Linh mc cng dng thnh l].
concept
Khi nim, quan nim.
conception
1. S th thai, s cu mang, s hoi thai 2. Khi nim, nhn thc.
active ~ Mang thai, cu mang [mt mm sng mi bt u trong thn th mnh].
passive ~ c th thai trong lng m [bo thai c bt u trong lng m].
virginal ~ Th thai cn ng trinh.
conciliar
Thuc v hi ngh tn gio, thuc i hi cng ng.
conciliar theory
Thuyt i hi cng ng. Xem conciliarism
conciliarism
Ch ngha thng hi ng, ch ngha ci cch hi ngh gio hi [thi , t tng ch
trng quyn lc ti cao trong gio hi thuc i hi ng]. 2. Ch cng ng hi
ngh.
conciliarist
Ngi ch trng thuyt i hi cng ng.
conciliarity
1. Hip ng hp tc 2. Tnh cht i hi cng ng [trong i hi cng ng chung, c
Gio Hong v Gim Mc on nh ot c tnh v tn l].
conciliation
1. S ha gii, s iu nh, s iu ha 2. S an i, s lm thi bnh.
conclave
1. Hi ngh on tuyn chn Gio Hong 2. Ni hi ngh [c mt vin] tuyn chn Gio
Hong].
concomitance
Bnh ti, ph ti, bnh tn, ph tn, s pht sinh ng thi, s tng hp ng thi.
doctrine of concomitance Thuyt ng tn, thuyt ng pht sinh [ch trng trong
php thnh th bt lun di hnh bnh hoc hnh ru u cng lc c Mnh v Mu
Cha Kit, nn ch lnh mt hnh l lnh c Mnh v Mu Cha Kit].
natural ~ Bnh tn t nhin [trong php thnh th di hnh bnh th ng nhin thn
th, linh hn v mu ca nhn tnh c Kit cng tng lin tn ti].
Concord of Wittenberg
Xem Wittenberg Concord
concordance theories of creation
Thuyt ph hp v sng th [thuyt ny nhn nhn sch Sng Th k thut li lch trnh
vic to dng trong su ngy ph hp vi su giai on v to dng].
concourse
Tham d, ng hnh, s t hp.
antecedent ~ S tham d tin thin.
divine ~ S tham d ca Thng , s hip tr ca Thng .
general ~ S tham d cch ph thng [trong trt t t nhin, Thng ban cho mi to
vt sc lc ni ti].
immediate ~ s tham d trc tip.
natural ~ S tham d cch t nhin.
physical ~ S tham d cch thc t, s tham d cch th l.
simultaneous ~ S tham d ng thi.
universal ~ S tham d cch ph bin [Thng tham d ni cc to vt cch ph cp
ch khng hn km].
concrete
C th, thc ti, thc t, thuc hnh nhi h.
concretissimum (L.)
Tt cng c th, c th nht.

concupiscence
Tham dc, tnh dc, t dc, dc tnh, sc dc, nhc dc.
concursus (L.)
Xem concourse
condemnation
S nh ti, s phn ti, s kt ti, s ln n.
condescension
S khim tn, s khim nhng.
conditio sine qua non (L.)
iu kin bt kh khim (khuyt), iu kin khng th thiu c.
condition
1. iu kin, yu kin 2. trng hung, trng thi, tnh trng, tnh hnh 3. Thn phn, a
v, cnh ng.
confederation
S ng minh, s lin hp, s lin minh.
confession
1. S co gii, s th ti, s co ti, s nhn ti, s hi ti, s sm hi, 2. S th nhn, s
t nhn, s cng nhn, tuyn xng c tin, tin nhn tn iu.
auricular ~ S xng ti kn [cch xng ti ring vi mt Linh mc].
~ of faith 1. Tuyn tn 2. Cng nhn tn iu [thuc mi on th ring bit].
general ~ 1. S xng ti tng qut [tn Thin Cha Gio trong trng hp c bit
xng ti tng qut v nhng iu mnh phm trc]. 2. S nhn ti chung [mt s Gio
Hi Tin Lnh thng thng thc thi vic nhn ti trc hi ngh cng chng].
private ~ S xng ti cch ring . Xem auricular confession.
public ~ S xng ti cch cng khai.
confessional
Thuc v s xng ti.
~ faith Thn hc tm tn, tn l tm tn [cn c vo quyn uy Thin Cha mc khi m
xc tn chn l mc khi].
~ formula M thc tuyn xng c tin.
~ state Quc gia c quc gio.
~ statements Nhng li tuyn xng c tin.
confessionalism
1. Tn iu hp nht [trn bnh din quc gia hay quc t, n lc cn c vo nhng tn
iu ging nhau hp nht cc gio hi]. 2. Ch ngha tng phi [thi t phong
truyn thng gio hi mnh qa cao m phn i ton th di sn c Kit ni cc gio
hi khc; cng th v t mn t tc m ly khai nhng gio hi khc]. 3. T chc tng
phi.
confessor
1. Thnh nhn 2. Linh mc gii ti 3. Ngi xng ti 4. Ngi tuyn xng c tin.
confidence
S xc tn, lng tin tng, s tin cy.
confirmation
1. S khng nh, s kin nh, s xc nh, s chng thc 2. Php thm sc [xem
sacrament of confirmation] 3. Nhn thc, ph chun, xc nhn.
confiteor
Kinh co mnh, kinh th ti, kinh thng hi [c trong Thnh L].
conflict
1. S xung t, mu thun 2. Bt nht tr, bt tng dung 3. Tranh chp, tranh u, i
lp, chng li.
conformity
1. S nht thng, ph hp, thch hp, tng t 2. Thun theo, thun ng 3. Tn theo quc
gio.
~of grace n sng lm ging hnh nh Thin Chu [hp nht vi Thin Cha cch khng
m mn; di s ph tr ca Thin Cha m nhn bit v knh s Ngi sng nh v thnh
gia i].
~with the will of God Hp vi thnh Cha.
confrontation
1. S ng u, i mt, chm trn 2. i khng, i cht 3. i chiu.
Confucianism
Nho gia, Nho Gio, Khng Gio.
congenital
tnh (thuc) thin ph, thin sinh, bm sinh.
congregation
1. Tu hi [on th tn gio khng c li khn trng, ch c nhng qui lut thng thng
rng buc] 2. Thnh B [y hi do gio triu La M t ra qun l, phc v mt ngnh
no trong Gio Hi hon v] 3. i hi ng, tp hi, tp on [on dn Israel t tp
li c hnh nghi l tn gio].
Congregation for the Doctrine of the Faith
Thnh B Tn l, B Gio l c Tin [mt B gio triu La M].
~ for the Propagation of the Faith Thnh B Truyn B c Tin, Thnh B Truyn
Gio [mt B gio triu La M ph trch v rao ging Tin Mng].
congregation of the faithful
on th tn hu, hi on gio dn.
Congregational Church
Gio phi Cng L, Gio hi Cng l, Cng l Gio [vo th k th 17, mt s cp tin
phi Thanh gio Anh Quc v mun thit lp mt Gio hi hp vi Chn l Phc m m
di qua Ha Lan, sau li di qua M quc].
Congregationalism
1. Ch ngha Cng l Hi, ch Cng l Gio [tn ngng v chnh sch Cng l Hi
l: mi on th a phng c ton quyn t lp v hnh chnh, song vn sng tnh
tng lin v hnh ng nht tr] 2. congregationalism gio hi t hp, ch ngha hi
on t tr.
congruism
Thuyt hp ngha, ch trng tng hp [Gao phi ny do Claudius Aquaviva(1543-
1615) thnh lp vo th k th 17; ch trng c s cch bit gia y n sng v
hiu qu thc th ca n sng. S cch bit ny khng do ch t do chp nhn ca
ngi lnh nhn, nhng do s bt tng hp gia ni tm ca ngi th lnh v ngoi
cnh].
connaturality
1. S c hu, tnh tin thin, tnh thin ph 2. S ng bn tnh, ng cht tnh, ng
chng.
connotation
S ni hm, hm sc.
connexion
S ni kt, lin quan, lin h.
conscience
Lng tm, lng tri, nhn tm.
conscientization
thc ha.
consciousness
thc, tri thc, tri gic.
consecration
1. S thnh ha, thnh hin, phong chc, tn phong, tn hin, hin thn [qua nghi l tn
gio, ngi hay vt no tr thnh tiu biu, k hiu ca Thin Cha ng ti, Ngi
s dng; nh vic tn phong Gim mc] 2. S nhn chc thnh, l thnh hin.
~ at Mass Thnh ha bnh ru.
~ form M thc truyn php [trong Thnh L, Linh mc c li li Cha Gisu khi lp
php Thnh Th xa lm bnh ru tr nn Mnh Mu Cha Kit].
consecratory
1. Bn kinh thnh ha. 2. Thuc v thnh ha, tn hin.
consensus (L. E.)
1. ng , nht tr. 2. Tn iu hp nht.
~ of the faithful Tn nht tr [gio hu hp nht v quan im c tin no ].
~ Patrum (L.) kin m cc Gio Ph nht tr.
~ quinque secularis (L.) S nht thng v gio l trong 5 th k u.
~ repetitus (L.) S nht thng ti xc minh tn ngng chn tht.
conservation
1. S bo tn, bo th, duy tr, bo ton. 2. S tn tch, gn gi.
divine ~ Thng bo tn vn vt.
~ of the world Bo tn ca th gii.
conservatism
Ch ngha bo th, thuyt th cu.
conservative
1. Thuc v bo th, tnh th c. 2. Ngi ch trng bo th, th cu.
consistory
1. Thng hi ngh Tn gio [a. ton th hi ng Hng Y c c Thnh Cha ch ta; b.
c vn on ca Gio ch ng phng gio]. 2. Ta n tn gio, php nh gio hi [a.
c quan t php gio phn ca Anh gio; b. c cu qun l mc s v trng lo trong
gio hi Trng Lo].
consolation
Thn i, s an i thing ling.
~ with cause Thn i c nguyn nhn tin nh [tm tnh, t tng do thn i no thi
thc; hoc thn i thi thc tng tng, l tr t duy sn c a con ngi hng v
Thin Cha].
~ without cause Thn i phi nguyn nhn tin hu [tm tnh, l tr, t tng hng con
ngi v vi Thng m pht sinh ra thn i, mc d khng c ng lc tng ng
no c trc thi thc].
consortium divinae naturae (L.)
Phn hng thn tnh, chia s tnh Thin Cha.
Constance, Council of
Cng ng hp thnh Constance (c) t 1414- 1418.
Constantinople, Council of
Cng ng hp thnh Constantinople (Tiu ) k nht nm 381, k hai nm 553, k ba
nm 680.

constitution
1. S kin lp, thit lp, thit nh. 2. Cu thnh, cu to, cu kt, t chc. 3. Tnh cht,
ti cht, tnh tnh. 4. Hin php, hi hin, php lnh, qui nh.
~ of man Thin tnh con ngi, th cht con ngi, ti cht con ngi, kt cu ni ti ca
con ngi.
~ of the Divine Tnh cht ca Thn Thnh, c cu ni ti ca Thn Linh.
constitutive
Thuc v cu trc, hin php...
consubstantial
ng tnh ng th, ng th, ng cht.
consubstantiality
Tnh ng th ng cht [c bit ch Thin Cha Ba Ngi c cng mt bn tnh, cng
mt th t lp].
consubstantiate
Lm cho ng tnh ng th, cho l ng tnh ng th.
consubstantiation
Thnh Th hp cht, Thnh Th ng ti hu, Thnh Th ng tnh dng th. docttrine of
~ 1. Lun thuyt Thnh Th hp cht cng ti (Martin Luther (1483- 1546) cho rng ch
trong khi c hnh tic Thnh c Kit mi thc s hin hu trong bnh ru, hn th
na, Mnh v Mu thnh c Kit ng thi ti hu vi th cht bnh v ru, th cht
bnh v ru khng bin ho]. 2. Thuyt ng tnh ng th.
contemplation
Chim nim, mc quan, say ngm, chim ngm, tnh quan, nguyn gm, trm t, mc
tng, trm tng [mt phng thc cu nguyn dng trc gic v tnh cm chim ngm
Thin Cha v nhng mu nhim ca Ngi.
acquired ~ chim ngm c th [do tp luyn m t c tnh trng chim ngm].
infused ~ chim ngm thng ban [do Thin Cha trc tip ban m c mt kh nng
nguyn ngm siu nhin].
context
1. Mch vn. 2. Trng hp, mch lc, cnh ng, hon cnh, tnh hung, thc hung, tnh
cnh.
contextual theology
Thn hc hon cnh,thn hc bi cnh, thn hc tnh hung, thn hc thc hung ha
[thn hc pht sinh do thch ng vi mt hon cnh hay mt thc hung].
contextualization
Trng hp ha, mch vn ha [phng php hay qu trnh lm thn hc thch ng vi
mt hon cnh, mt trng hung chnh tr no ].
contingence, -cy
Ngu nhin tnh, phi tt nhin tnh.
contraction
Hp ng, kh c, giao ko
contrition
Thng hi, thnh tht sm hi, hi ng, hi hn, hi ti.
imperfect ~ xem: attrition
perfect ~ n nn ti cch trn,[hi ti v yu mn Cha, nh ng c hon thin].
contritionism
Phi thng hi hon thin [ch trng trong b tch ha gii mun lnh n thnh ha, cn
lng yu mn Cha nh ng c sm hi].
controversial theology
Thn hc bin lun [thn hc pht trin th k th 16, sau thi ci cch tn gio, dng
h thng l lun i u vi cc li din t tn ngng bt nht gy ra phe phi].
controversy
Bin lun, tranh lun, tranh bin, lun chin.
convergence, -cy
Thu thp, thu gp, hi t, t hp, tp trung, phi hp.
conversion
Qui y, qui chnh, tr li, qui ha, hon ci, chuyn bin, chuyn hng, ci bin.
accidental ~ ph th chuyn bin [ch bin i ph th, cn bn cht vn khng i, nh
khi tc thnh pho tng].
substantial ~ Bn cht chuyn bin, t lp th chuyn bin [hnh thc bn cht c tiu
tan hon ton bin thnh mt bn cht mi, nh c th hp th thc phm].
theory of ~ Chuyn ha lun, chuyn bin lun [trong b tch Thnh Th, ru v bnh
hon ton bin i, theo l gii, ru khng cn l ru na, bnh khng cn l bnh
na; m l Mu Thnh v Mnh Thnh Cha Kit].
convert
Ngi qui y, tr li.
conviction
1. Xc tn, kin tn, tin phc, thuyt phc. 2. Gic ng, hi ng, nhn ti. 3. nh ti,
phn ti.
cooperation
Hip lc, hp tc, hip ng, cng tc.
Copernican revolution
Cch mng Copernic [nh hin i thin vn hc Copernic (1473-1543) ph v tr
quan c v xut cch mng cho rng tri t t xoay trn hng ngy, v cc hnh tinh
u quay quanh mt tri].
Coptic Church
Gio hi Coptic [l Gio hi Ai cp, vo th k th 5 bin thnh nht tnh lun,ly tn
do Copt ngi a phng].
co-redemtion
Hip cng cu th, ng cng cu chuc.
coredemptrix (L.)
ng ng cng cu chuc [ch c M Maria. Th k th 15, Gio hi bt u dng li
tn xng ny din t cng c ca M Maria trong vic tr gip Cha Kit cu th].
coresponsibility
ng trch nhim.

corpus doctrinae (L.) (the body of doctrine)
Gio l ton tp, gio l i ton, ton b gio l, gio l tng th.
corpus juris canonici (L.) (corpus of canonical law)
Gio lut ton tp. ton b gio lut.
correlation
Tng quan, quan h h tng, lin quan h tng, c tc dng h tng.
correspondence
Ph hp, tng hp, nht tr, hi ha, tng ng, tng xng, tng t, iu ha.
corruption
Bi hoi, try lc, h bi, t ha.
cosmogenesis
1. V tr din lun, thuyt v tr sng sinh [cho rng v tr l mt ton th ng, tim ti
mt kh nng; lm vt cht din ha ra thc, v tip tc khng ngng tin ti linh ha
cui cng t n s vin mn]. 2. Thuyt v tr tin ha, a cu sng sinh.
cosmogony
Sng th lun, v tr khai nguyn, s to thnh v tr.
cosmos
V tr.
cosmological argument
L chng v tr lun [ mt trong nhng thuyt chng minh Thin Cha hin hu. Nhn
v tr thn k nh th, th phi cng nhn c v cha t v i to dng nn vn vt].
cosmology
V tr lun, v tr quan [li nhn v s khai nguyn v mi hin tng ca v tr].


council
Hi ngh, ngh hi, cng ng hi ngh tn gio.
general ~ Xem ecumenical council
local ~ Cng ng a phng.
particular ~ Cng ng c bit, hi ngh c bit.
Counter-Reformation
Phong tro chng tn gio ci cch, phong tro phn Gio Hi Tin Lnh ci cch [sau khi
Tin Lnh phi Luther (1483-1546) v cch phi ci cch khc pht sinh, trong Gio Hi
pht sinh nhng phong tro hot ng phc hng. Nhng phong tro phc hng ny
ko di khong 100 nm].
covenant
1. Minh c, thnh c, kh c, th c, hp c 2. Kt c, lp c, giao c.
~ theology Thn hc minh c, giao c lun [th k th 16 v 17 tn Thanh Gio ca
Anh Quc ch xng x hi con ngi c thnh lp do hai loi giao c h tng.
Mt l: Con ngi v Thn Thnh h tng giao c. Hai l: Nhn dn v Chnh ph h
tng kt c].
co-veneration
Song phng phng bi [tn phi Nestorians ch trng va sng bi con ngi c
Kit va knh th nhng hot ng Thnh Ngn Thin Cha].
creatio ex nihilo (L.) (Creation out of nothing)
Bi khng m to nn c, sng to t h v.
~ prima (L.) (primary creation) Khi s sng to, nguyn thy sng to, sng to thu
ban u.
~ secunda (secondary creation) Ti to.
creation
1. Sng to, sng tc, khai sng, sng lp, tc to, dng nn 2. Sng th, khai thin lp a
3. To vt, tri t vn vt.
continuous ~ Tip tc sng to, lin tc sng to n mun i, khng ngng sng to.
theory of ~ L lun sng to, sng th lun, hc thuyt sng th.
creationism
1. Thuyt sng th, thuyt to ha [l lun trit hc: ch trng th gii do ng to ha
siu vit dng 1 hoc 1 ng tc lin hnh ng, t h khng m to thnh 2. Thuyt linh
hn c to thnh [cho rng linh hn ca con ngi u do Thng vo lc ngi
th thai, t h khng m to nn].
creativity
Tnh to dng, lc to dng, to ha.
creator
Cha to vt, ng to ha, ng sng to.
creature
Th to vt, vt c to dng, to vt, k c to dng.
creatureliness
Tnh th to, tnh c dng nn.
credibility
Tnh ng tin, ng cy, xc thc tnh.
credo quia absurdu (L.)
Ti tin d khng hp l [li ca Tertullian (160?~220?)].
credo ut intelligam
(L.) Ti tin hu soi sng tri thc [li ca Thnh Ansemo (1033- 1109)].
credulity
Tnh d tin, nh dng.
creed
Kinh tin knh, tn iu [vi tin lnh l trn thut gio l c tnh cch n gin, r rng,
mt cch chnh thc v c uy tn].
crimen laesae religionis (L.)
Ti mo gio.

criterion
Chun tc, qui tc tiu chun, qui phm, chun c, qui nh.
criticism
1. Ph phn, ph bnh, bnh lun, gim nh 2. Ph phn lun, ph phn hc, gim bit
php.
form ~ Ph phn hnh loi, ph phn hnh loi hc, ph bnh vn th s hc hnh, hnh
thc s hc.
historical ~ Ph phn lch s, lch s ph phn hc, lch s gim bit php.
literary ~ Ph phn vn hc, vn hc ph phn hc.
redaction ~ Ph phn bin tp, bin tp ph phn hc.
source ~ Ph phn cn nguyn hc, cn nguyn ph phn hc.
textual ~ Ph phn vn t, vn kin ph phn hc, ph phn nguyn vn, kinh vn gim
bit hc.
traditional ~ Ph phn truyn thng, truyn thng ph phn hc.
cross
1. Thp t gia, thnh gi 2. Kh nn, hon nn, th luyn, kho nghim, bt hnh, khn
kh.
~ of the cross Thn hc thp t ga, thn hc thp ga.
crucific
Tng kh nn, tng thnh ga, tng chu nn, tng Gisu chu nn.
crucifixion
Vic ng inh vo thnh ga, kh hnh thp ga.
crucify
ng inh vo thp gia.
crypto-Calvinism
Ch thuyt b n ca Calvine, phi n kn Calvine [Philip Melanchthon (1497-1560)
khng tha nhn c Kit tht s trong php Thnh Th, phn i tn th Thnh Th
(gn ging ch thuyt Calvine) v vy m b phi Luther chng i].
culpa (L.)
Nhn ti v, ti li, sai li.
cult
1. S th ly, knh ly, s tn knh, t l, nghi t, s sng bi, ca ngi 2. Gio phi, tn
phi.
cultus duliae (L.)
Xem dulia
~ hyperduliae (L.) Xem hyperdulia
~ latriae (L.) Xem latria
cum tempore (L.)
Din t theo thi gian, cng thi gian, theo thi.
cumulus omnium perfectionum (L.) (fullness of all perfections)
Sung mn ca vn ho, tng hp mi thin m.
cur Deus homo (L.) (why did God become man)
Ti sao Thin Cha lm ngi.
curate
Cha ph, ph mc s, ph t mc s, ngi phc t c Cha.
Curia
Ging ch tt ca Curia Romana.
Curia Romana (L.)
Gio triu Roma, Gio Hong v nhn vin tr l cao cp.
Curialism
Ngha triu ch nghia [thi coi trng qa ng gio triu, hoc tc phong quan nim
ca gio triu]. 2. Ch ngha Gio Hong c ton quyn, ch ngha Gio Hong ti cao.

D
daemon
Xem demon.
daemonology
Xem demonology.
daimon
Xem demon.
damnatio (L.)
Xem damnation.
~ in globo (L.) Kt ti cch tng qut [mt trong nhng hnh thc phm nh thn hc,
kt ti tng qut mt lp trng].
~ in specialis (L.) Kt ti c bit [mt trong nhng hnh thc phm nh thn hc, kt ti
c bit mt mnh no ].
damnation
Chu pht, trng pht, x pht, hnh pht, buc ti, hy hoi.
Daoism
o gio, o gia.
day of the Lord
Ngy Cha nht, ngy ca Cha, ngy ca Thin Cha.
de condigno (L.)
Thuc tng xng, ch ng.
de facto (L.) (in fact)
C thc, thc ra, thuc hin thc, thuc thc t
de fide (L.)
C lin quan n tn ngng, thuc c tin
de fide definita (L.) (of defined faith)
V tn l c xc nh, nh on [qua Gio Hong hay i Cng ng Chung long
trng ban b, nhn rng chn l c Thin Cha trc tip mc khi].
de jure (L.) (by right and by law)
V php l, chiu theo php l, trn php lut.
de jure divino (L.) (by divine law)
Chiu theo Thin lut, thn lut.
de jure humano (L.) (by human law)
Chiu theo nhn lut.
de novissimis (L.) (about the last things)
Th mt lun, mt th lun, nhng s vt mi nht.
deacon
Ph t, thy su, ph t, tr t [mt trong nhng chc thnh thuc hng gio s ca Gio
hi. Cp trt phi lnh trc khi tin chc Linh mc Gio Hi Cng Gio; chuyn lo
vic phng v].
permanent ~ Ph t vnh vin.
temporary ~ Ph t tm thi [l chc cn lnh trc khi tin chc Linh mc].
deaconess
N ph t [Gio hi lc s khai chnh thc y nhim dnh cho nhng ngi n t hin
mnh phc v cc n tn hu. Ti th k th 19 bt u thnh mt thnh chc mt s
gio phi Tin lnh].
death of God
Ci cht ca Thng , s cht ca Thn.
decalogue
Thp gii; xem commandment.
declaration
Tuyn ngn, d co, li minh xc, tuyn co, cng co.
Declaration of Utrecht
Tuyn ngn Utrecht [l tuyn ngn cn bn v gio l ca phi Cng gio c; mi ti
nm 1889, Gim mc phi ny ti tp hi Utrecht mi nh ra].
declaration theory
Lun thuyt tuyn b, tuyn b lun [l lun ca mt s phi Tin lnh; cho rng trc khi
thc s lnh B Tch , th con ngi nn cng chnh do s thng hi; v th li x gii
trong B Tch Gii Ti thun ch mang tnh cch tuyn b m thi].
decree
1.D lnh, sc lnh, php lnh, co th, mnh lnh. 2. Ban b, phn nh, ti phn, phn
quyt.
decretal
1. Thng d, thng ip, php lnh, gio d [l cng hm Gio Hong gii p nhng
vn nn; v c gi tr nh php lut trong a ht thuc quyn Ngi cai tr].
decretist
Chuyn gia v php lnh.
decretum absolutum (L.)
Quyt nh hiu lc tuyt i [quan im ca Calvin (1509-1564) i vi tin nh lun].
decretum Gratiani (L.)
Lut Gratiano [sch thu thp lut php ca nhiu thi i do Gratianus (?- 1179),ngi
son vo u th k th 12].
dedication
Phng hin, hin thn, dng hin, tn hin, dng cng, l dng hin.
de-eschatologized theology
Thn hc loi b cnh chung, [thn hc cho rng mi iu c Kit ha pht sinh ri,
khng cn phi tin vo hy vng Phc sinh; v th loi b lun ngy th mt m c Kit
loan bo].

defectum formae (L.) (lack of form)
khim khuyt m thc [lc c hnh B Tch, khim khuyt "Ngn Thc" l mt trong
nhng yu t cu thnh du ch bn ngoi].
defectus intentionis (L.) (lack of intention)
Khim khuyt hng [lc c hnh B Tch, thiu st " hng" m Gio hi thng
lm].
defectus justitiae originalis (L.)
(Sau khi phm ti) mt s cng chnh ban u.
defensor fidei (L.) (defender of the faith)
K bin h c Tin, H gio gi.
definition
1. nh ngha, nh on, gii ngha, nh gii, xc nh, minh nh. 2. tinh xc,
tinh t. 3. Tn iu.
~ of a dogma nh tn, nh on tn l.
degeneration
Thoi ha, try lc, bin cht, c ha, suy i, h ha.
de-historicize
Loi b lch s, loi c [loi b nhng phn li thi trong gii thch Thnh Kinh, t
pht hin ra nhng iu hng v tng lai ca Thin Cha].
dehumanization
Lm mt nhn tnh, phi nhn ha, kh tr nhn tnh
deification
1. Thn ha, Thin Cha ha, Thn cch ha [nn thnh tc l thc s nn cng chnh,
c thn ha]. 2. Phong v thn, tn lm thn, th nh thn.
deism
T nhin thn lun, l thn lun, t nhin thn gio [th k th 16, Anh Quc pht sinh
mt tn gio thun l tnh, chp nhn c mt v thn sng to th gii nhng sau khi sng
to Ngi khng cai qun, bo h v hng dn to vt m vn vt bin chuyn theo
lut t nhin].
deity
1. Thn, thn minh, thn tnh 2. the Deity Thin Cha, Thng .
delectatio (L.)
Xem joy
~ caelestis (L.) (heavenly joy) Phc lc trn tri.
~ terrena sive carnalis (L.) (earthly or fleshly joy) Khoi lc (trn th hay thn xc).
deliteralization
Khng ct ngha tng ch, bi tr ct ngha mt ch, khng dch tng ch.
deliverance
1.Gii phng, cu vin, thch phng, cu thot, gii thot. 2. Trn thut, pht biu, phn
quyt.
demiurge
ng tc to, Thn Demiurge [nguyn Hy lp: ha cng k diu; l thn m trit hc
Plato v phi Ng o dng ch ng sng to; song Ngi khng l Thn Ti cao, m
ch l th ng thn].
demon
Ma qu, c ma, t thn, c qu, qu thn
demoniac, -al
1. Thuc: t thn... 2. Ging ma qu, hung c, hung bo, in cung. 3. K cung bo.
demonic, -al
1. Thuc: c ma lc, ma tnh, thn thng qung i. 2. Thuc: ma qu...
demonic possession
Qu m, qu nhp thn.

demonism
Sng bi ma qu, tin th ma qu, t thn gio, qu thn hc, thn qui lun.
demolatry
Sng bi qu thn.
demonology
Qu thn hc, ma qu hc, qu qui lun, tn ngng ma qu.
demonstrability
Kh chng tnh, s c th lun chng.
demonstrative theology
Thn hc lun chng, thn hc thc nghim, thn hc chng thc [phng thc thn hc
h thng da trn lun l i t i, tiu tin suy ra kt lun qua s thu trit chn l v
c Tin mc khi lnh hi].
demoralization
o c i bi, phong ha bi hoi, try lc, sa a, suy i, thoi ha, mt tinh thn,
tht vng, chn nn.
demythologization
Bi thn b, ph thn thoi, loi tr yu t thn thoi, thn thoi trng gii, thn thoi
thc tn ha, phi thn thoi ha.
denomination
1. Tng phi, gio phi, phi bit. 2. Danh xng, xng h, mnh danh.
Deo volente (L.) (God willing)
Nh Thn mun, nu thn cho php, da vo Thin Cha an bi, theo thin .
deontology
Bn phn lun, ngha v lun, o ngha hc, trch nhim lun l hc.

depaganizing-retheologizing
Bi tr t tng ngoi gio v ti thn hc ha, phi ngoi gio ha, ti thn hc ha.
dependency
1. S li, tng thuc, ty thuc, tnh li 2. Vt tng thuc, vt ph thuc.
depersonalization
Phi nhn cch ha, phi ch cch ha, lm mt nhn cch, c tnh.
deposit of faith
Kho tng c Tin, k thc tn ngng, bo tng c tin [ch chn l vnh cu m Thin
Cha mc khi v ph thc cho Gio Hi bo tn v bnh vc; 1Tit.6,20].
depravity
S bi hoi, try lc, sa a,h bi, t c,ti c
deprecatio (L.)
S khn cu, li khn thit nguyn cu.
desacralization
Phi thn thnh ha.
descent into hades
Sa ha ngc, sa a ngc, vo m ph.
descent of Christ into hell
Cha Kit xung ngc t tng.
descent of the Holy Spirit
Cha Thnh Thn hin xung, Thnh Linh ging lm.
desert Fathers
Cc v n tu sa mc [Gio hi s khai quan nim sa mc l ni ma qu n np; v th, cc
v n tu c i vo i u vi chng].
desiderium naturale (L.)
Xem natural desire.
desire
1. Kht vng, c vng, nguyn vng, lng mun, ao c, hy vng, yu cu 2. Tham
vng, dc vng, tnh dc.
~ for baptism Xem baptism of desire.
~ for the church Kht vng gia nhp Gio Hi [trong tnh hung c bit, c th thay th
s gia nhp c th].
~ for the Eucharist Kht vng lnh Thnh Th [s lnh nhn thn thing cho mt k
Ra ti, nh m c hiu nng ca B Tch Thnh Th, thnh mt phn ca thn th
mu nhim Cha Kit].
desolation
Thn kh, au kh, c tch, c liu, tch liu, tch mch, th lng
destiny
1. Mnh vn, vn mnh, thin mnh, thin s, nh s, s phn, nh mnh 2. Mc tiu
destruction theories
Hy loi lun [ phn i hc ga Tin Lnh ph nhn l Misa; mt s hc thuyt Cng
Gio cho rng B Tch Thnh Th c mt loi hin tng hy hoi (ti li)].
deterioration
c ha, bin cht, thoi ha, try lc, suy i
determinism
1. Quyt nh lun [hc thuyt quan nim, c mt loi hnh vi lm ng c chi phi
nhng hnh vi o c ca con ngi v c n vic quyt nh cch thc hay khng
thc v mt trng thi tm l rt ngn] 2. Thuyt nh mnh, thuyt nh s.
de-theocratize
Tiu tr thn quyn [ loi b trong Thnh Kinh mc khi Thin Cha nh nhng hiu
lnh ban t trn cao xung: m nhn Thin Cha nh mt ng cng con ngi ng kh
ng u lo, hn th nh t thn chp nhn au kh m Ngi gii cu nhn loi khi
cng quyn, ngo mn].

Deus est suum intelligere (L) (God is his understanding)
Thng t nhn thc chnh mnh, Thng t Ngi l du tr, Thng t bn
cht l nhn thc chnh mnh [nhn thc ca Thng v tuyt i n thun nn hon
ton nht tr vi bn cht Ngi].
deus ex machina (L) (Literally, a god from a machine)
[ngha t chng: Mt v thn bng my, v my thn] Thn gii nn, My Thn can
thip [ h kch xa, dng my mc (c kh) lm mt v thn em ln v i gip con
ngi gii nhng vn v phng gii quyt. T l do , danh t ny dng ch bt
c "nhn v" no dn thn vo gii quyt nan vn ca ngi hay vt].
deuterocanonical
Th yu, so vi chnh in.
deuterocanonical books
Th kinh [bao gm bn dch Hy Lp by mi Hin s m khng bao gm trc tc
Thnh Kinh trong Thnh Kinh Hy B. Chinh in tnh ca bn by mi ny khng
c Do Thi gio v Tin Lnh tha nhn].
development
Pht trin, khai pht, khai thc, tin trin, trng thnh, din bin, khoa trng, tin b.
~ of doctrine Pht trin gio thuyt, s pht trin ca gio l
~ of dogma Pht trin tn l, s pht trin ca tn l, tn iu
doctrine of ~ Pht trin lun [hc thuyt nhn rng tt c sinh vt u do din tin pht
trin m ra].
theology of ~ Thn hc pht trin, thn hc v din bin
devil
1. Ma qy, c qy, c thn, t thn, thin s c 2. (the Devil): Qy vng (Satan) 3. T c
possessed by the ~ B qy m, qu nhp
Devotio Moderna (L)
Phong tro tu c (linh thao) hin i [phong tro tu c nguyn ngm ny xut hin
th k 15 tha mn nhu cu ci cch ca gii thnh chc ng thi].
devotion
Knh bi, sng bi, hin thn, phng hin, thnh knh, nhit thnh, nhit tm diabolism
Ma qy m thn, tin ma qy, sng bi ma qy, ma thut, hnh ng ma qy
diaconate
1. Chc Ph T 2. Cc Ph T , hi ph t
diakonein (Gr.)
Phc v, hu h, phng s.
diakonia (Gr.)
Chc, phc v, chc ph t
diakonos (Gr.)
Ngi phc v, ph t
dialectic
1. Thuc bin chng 2. Bin chng php [Plato 427-347 B.C, dng phng php thu
qua trn thut chnh din, v bin bc phn din t t rt t bc kn bn cht s vt
xut hin, tun t suy lun ln thc ti ti cn bn] 3. Thut hng bin, bin lun, lun l
dialectical materialism
Thuyt bin chng duy vt [hc thuyt nhn thc mi tn hu tuyt i l vt cht,
nhng vt cht tn ti khch th tun t theo qui lut chnh-phn-hp pht trin t vt
cht v sinh mnh tin trin n sinh mnh, tri gic, thc].
dialectical theology
Thn hc bin chng [nguyn l thn hc bin chng thc ca thn hc gia Tin Lnh K.
Barth (1866-1968) v hc phi ng].
dialogue
i thoi, trao i kin, h m, vn p, m thoi.
inter-faith ~ i thoi tn ngng, i thoi gia cc gio phi [hnh vi mun hp nht
bng t tng, chia s cc l gii, biu t, th hin c Tin Kit, gia cc gio phi Tin
Lnh].
inter-religious ~ i thoi tn gio
dianthropy
Lng nhn, c nhn [kinh nghim tng thn gia ngi vi ngi].

diaspora (Gr.)
Dn Do Thi phn tn, gio hi tn c khp ni, tn ly tn
diastasis (Gr.) [gap, chasm]
C ly, phn ly, phn lit, huyn cch
dichotomism
Nh phn lun [li nhn nhn tnh do hai phn thn xc v linh hn cu thnh]
dichotomous
Thuc nh phn lun
dichotomy
Lng phn, phn la, nh phn php
dicta improbantia (L.)
L do phn din, l thuyt phn din
dicta probantia (L.)
L do chnh din, l thuyt chnh din
didache
Gio hun 12 Tng , hun d 12 Tng , di hun 12 Tng . Didache [vn tp (50-
70) pht xut ti Gio Hi Antiokia; v tn ngng v l nghi].
didascalia (Gr.)
Xem ch di
didascalia apostolorum (L.) [teaching of the twelve Apostles]
Di hun Tng [vo th k th 3, mt cun sch tng thut v t chc l nghi, k lut
v.v... ca Gio Hi].
dignity
1. Tn nghim, oai nghim, tn vinh, cao qu, oan trang 2. Tn v, phm v, hin chc 3.
Phm c cao thng, phm cch kh knh
dimension
1. Mc , gc , tng mt 2. (pl) Phm vi, tm mc
dismisorial letter
Xem dimissory letter
dimissory
Chp thun t chc, gii thiu i chc v
~ letter Th cho php i chc v [Gim Mc ban pht, cho php gii gio s t nhim,
ti Gio Phn khc, ng thi vit th gii thiu vi v chc trch tip nhn ng s]
2. Bn ph chun [tn hm do c Gio Hong, Gim Mc, Tu Vin Trng... cng nhn
v no lnh nhn thnh chc].
diocese
Gio phn, a phn , khu vc do Gim Mc cai qun
diophysite
Ngi ch trng song tnh lun [tin rng c Kit l ng ng thi c thn tnh v
nhn tnh].
Dippers
Ngi theo phi ra ti ngm mnh [xem Dunkers].
discalced
Tu S chn khng, tu s khng mang giy (dp).
discerning spirits
Xem discernment of spirits
discernment
Phn bit, nhn nh, bin bit, phn bin, nhn ra
charism of ~ of spirits Thnh n gip phn loi bt thn [phn bit thn tht hoc ga; do
Cha Thnh Thn ban cho nhng khng , c th phn bit tin tri tht hay ga, nhn
bit b mt ca ngi khc...].
community ~ nhm, on th phn bit thn n
~ of spirits Phn bit, phn loi thn thnh [phng php dng mt kiu no phn
bit nhn ra mt loi nim hay cm th trong trng hung khng c th hoc do Thin
Cha hoc do tc ng tm l ca con ngi m c].
simple ~ of spiritThnh n gip phn loi cch ph thng [thn n ny cng ta nh n
c minh mn; cch nghim tc, y khng phi l loi phn bit thn loi thn cch
chnh thc]
disciple
Mn , tn , s , t, mn nhn,
discipline
1. K lut, gii lut, tng qui, hun gii, gio hun, trng gii 2. Hun luyn, rn luyn,
thao luyn, tu hnh
arcane ~ Bo mt thi hun, gio hun b mt, gio hi mt truyn, [trong Gio Hi S
Khai: gio l v Thnh Thn, B Tch v.v...ch truyn cho ngi lnh php ra].
discretion
1. Khn ngoan, minh tr, lc minh bin, lc bin bit, lc thc bit, lc phn on 2. Cn
trng, thn trng, kn o
disobedience
Bt phc tng, vi mnh, vi bi, vi phn, phn khng, tri mnh, bt tun, bt hiu.
dispensation
1. Khoan min, c min, min tr, c x 2. Phn phi, phn d, ban pht. 3. Qun l,
x l, x tr, an bi, chi phi, thng tr. 4. Gio qui, qui ch tn gio.
~ from the vows min chun li khn, gii li khn.
dispenser
1. Ngi thi hnh, chp hnh, thc thi. 2. K ban pht, phn phi, truyn th.
~of order Ngi truyn th thnh chc, ngi truyn th phm chc.
extraordinary ~ k thi hnh ngoi l [ngi bnh thng v quyn, song tnh trng c
bit, do gio lut ban hay do c Gio Hong c ha m c php thi hnh b tch].
disponsibility
Tnh iu khin c, sai phi c, ty thi i mnh
dissenter
1. Ngi bt ng , khng ngh, phn i, 2. k bt tun quc gio; Dissenter K theo
phi phi quc gio, k phn i Anh quc gio.
dissident
1.Thuc bt tng hp, xng xut d ngh, ly khai quc gio 2. K ly khai quc gio,
thot ly gio hi, khng thuc gio hi.
dissolution
Gii tn, phn ly, phn, gii th, ph tr, th tiu, tiu dit, hy dit, trit tiu.
~ of marriage Trit tiu hn nhn, gii tr hn c
dissolubility
Tnh c th gii tn, kh phn ly tnh, kh trit tiu tnh
outer ~ kh phn ly ngoi ti tnh [phi ngu Kit gio cha c hn nhn thnh hp, tc
cha c hnh vi tnh i v chng, m mt ngi khn trn i trong mt tu vin, hay do
c Thnh Cha chun trc v mt l do trng i ; th c th c trit tiu].
distinction
1. Phn bit, sai bit, khc bit 2. im sai bit, c im bt ng, c d tnh
ditheism
Nh thn lun, nh thn gio, thin c nh thn lun [l lun hay tn gio tin c hai thn
ti thng ng tn ti, hoc ch trng c hai nguyn y, mt thin, mt c].
diversity
1. a nguyn tnh, a dng, a chng, bin ha a dng 2. Bt ng, tng d, d dng
~ within unity a nguyn tnh trong mt th, nht th a tnh, nht nhi a
divine
1. Thuc: thn, thn tnh, thn thnh, Thin Cha, Thng 2. Thuc: thn truyn th,
tri ban, dng cho thn 3. Thn diu, phi phm 4. Gii thnh chc, thn hc gia.
~ agency Thn lc
~ life i sng thn linh
~ healer Thn y, k nh Thn linh tr bnh
~ healing Thn lc y tr, thn lc y liu
~ law Thn lut, lut Cha, lut php ca Thng
~ liturgy L tic Thnh, L Tic Thnh ca Chnh Thng Gio
~ man Thn nhn [thi Gio hi s khai, trong vng vn ha Hy lp dng danh xng ny
gi k c chng tch anh hng hay c nng lc lm php l].
~ milieu Cnh vc thn linh, cnh gii thn linh
~ office Kinh nguyn hng ngy,kinh nht kha, kinh nht tng [gm: Thnh vnh, Thnh
ca, Thnh kinh, di tc Gio ph, ngn hnh cc thnh, li nguyn; y l nghi thc cu
nguyn chung ca Gio hi; qui nh ty gi khc cc gio s tng nim hu thnh ha
mi ngy].
~ relations Quan h ni ti vi Thin Cha.
~ service L bi, sng bi ngoi tic thnh, knh l, l nghi.
~ sonship Thnh t thn tnh [c tnh ca nhng ngi nhn n sng thnh thn m
thnh con ci Thin Cha].
~ spark Thn linh, thn quang, thn ha, thn kh [ni nhn th].
Divine Spririt
Thnh Thn Thin Cha, Thnh linh, thn linh.
~ word Thnh ngn.
divine-human activities
Nhng hot ng thuc v nhn thn [Xem theandric activities].
divinity
1. Thn, Thin Cha tnh, Thng 2. Thn tnh, Thin Cha tnh 3. Thn lc, thn uy
4. Thin nhn, thn nhn 5. Thn hc.
divinization
Thn ha, thnh ha, thn thnh ha, ph ban thn tnh, chia s vi s sng ca Thng
.
divorce
Ly hn, ly d, phn ly, phn la, phn khai.
Docetism
Huyn tng lun, huyn thn lun, huyn nh thuyt, thuyt ga hin, biu hin, biu
hin lun, [hc thuyt thuc vo cui th k th 1 n u th k th 2, ch trng i
sng nhn tnh ca Cha Gisu ti trn gian, nht l au kh v s cht ca ngi ch l
mt s s huyn tng m thi].
docility
Tnh th gio, tnh thun tng, tnh d bo, tnh ngoan ngon, tnh d un nn.
~ to the Holy Spirit Thun theo Cha Thnh Thn.


docta ingorantia (L.)
iu bt tri ca tri ga, iu v tri ca ngi c hc thc, iu v tri ca nh bc hc [bit
th ni bit, khng bit th ni khng bit].
doctor gratiae (L.)
Thnh tin s ca n sng [thnh Augustino 354- 430) v bo v tn iu c quan h n
n sng nn ngi c mnh danh nh th].
doctor of the church
Thnh tin s, tin s ca Hi Thnh [l danh hm t thi Trung C m gio hi thng
dng tn phong cc thn hc gia c cng c siu vi ln hng thnh phm ny].
doctrina (L.)
Xem doctrine
~ credendorum Gio iu phi tin.
~ ecclesiastica (a church doctrine) Gio l Gio Hi [iu dy bo khng do Thin
Cha trc tip mc khi nhng do Gio Hi di nh sng c tin ca tn hu m ban
b].
~ faciendorum Gio iu phi thi hnh.
doctrinaire
1. Thuc thun l thuyt,, cu n vo gio l, 2. Thun l lun gia, khng lun gia.
doctrinal
1. Thuc gio l, thuc gio thuyt 2. Thuc hc thuyt, thuc hc l.
~ censure Bnh phm hc l theo c bit [ kin thn hc gia ph phn iu lin quan n
gio l hoc lun l].
~ decisions Ban b v gio l, ban b v tn l.
~ freedom Quyn t do gii thch gio l [thn hc gia c t do nghin cu gii thch
tn iu m quyn gio hun ca Gio Hi on nh].
~ norm Chun tc gio l, qui phm tn l.
doctrine
1. Gio l, thuyt o l, gio iu, gio ch, gio d, hun d gio iu, gio hun 2.
Hc thuyt, hc l, ch ngha.


dogma
Tn l, gio l, gio iu, tn iu, nh lun [l chn l m Gio Hi mi thi ty theo
bi cnh thi i mnh dng vn t v ngn ng din t kinh nghim c tin ca
Gio Hi].
central ~ Tn l trng tm, trng tm gio iu.
~ generale (L.) (general dogma) Tn l ph thng [chn l c bn ca c tin Kit gio].
~ in se i.e. materiale (L.) Cht liu tn l, tn l t ti [o l m nhiu ngi tin tng
nn tr thnh ph qut, nhng cha c Gio Hi minh nh. Nghim tc m ni, th
cha phi l tn l].
~ mixtum (L.) (mixed dogma) Tn l hn hp [o l khng thun ty do Thin Cha
mc khi, nhng c th nh l tnh m bit c nh s hin hu ca Thng ].
~ necessarium (L.) (necessary dogma) Tn l tt yu [i buc mt cch r rng mi c
th c cu ].
~ non-necessarium (L.) (unnecessary dogma) Tn l khng tt yu [chn l m ch cn
hm n ti ni tm cng c th c cu ri].
~ of faith Tn l, tn o, tn iu.
~ purum (L.) (pure dogma) Tn l thun ty [chn l m thun ty do Thin Cha mc
khi, nh Thin Cha c ba ngi].
~ quoad nos i.e. formale (L.) Hnh thc tn l, th ch tn l [chn l mc khi m gio
quyn cng b l phi tin tng].
~ speciale (L.) (special dogma) Tn l c th.
formal side of ~ Phng din tn l hnh thc.
material side of ~ Phng din tn l nguyn cht.
dogmatic fact
S tht ca tn l [s tht m khng ti t lch s mc khi, nhng c quan h mt thit
vi chn l mc khi. Nh do c Gio Hong hoc i Cng ng hp php nh tn].
dogmatic relativism
Tng i tn l lun [quan im ny cho rng ty theo tin b ca khoa hc m tn l
mang thm mt ngha mi: Nh vy tn l cn nh quan nim thng chung ca mi
thi i din t v hn na phi c dn nhp vo tro lu din bin ca thi i
y].
dogmatic theology
Thn hc tn l [chn l c tin c quan h vi Thin Cha v s hot ng ca Ngi,
trn thut c h thng v ton th nhng hc l].


dogmatic tolerance
S bao dung v gio l [khng c th mt chn l duy nht, nhng mc nhn mt ga tr
tng ng v gio l c duy tr ni cc tn gio hay ni cc Gio Hi tin vo c
Kit].
dogmatics
Tn l hc, gio l hc, gio l lun, gio iu lun, gio thuyt hc, gio l thn hc.
dogmatism
1. Ch ngha gio iu, ch ngha c on, c on lun [bt c l lun hay thi no
m khng chp nhn kin hoc tin u ca mnh b ph phn d l hp l] 2. c
on, v on, chuyn on.
dogmatizing
1. Tn l ha 2. c on, v on, ch trng c on.
domestic church
Gio hi gia nh tnh [mt danh xng trong Thnh Kinh biu th gia nh tn hu c
Gio hi tnh, hay l Gio hi thu nh].
domination
1. Thng tr, chi phi, cai qun 2. (pl) Nhng thng lnh thin thn, nhng thin s qun
tr [mt ng thin s c quyn thng tr].
dominica
1. Ch nht 2. Thuc v Cha.
dominical
1. Thuc v Cha [c lin quan ti c Gisu Kit l Thin Cha] 2. Thuc ngy ch
nht.
Dominican school
Trng phi a-Minh [chu nh hng ca dng a- Minh, hc phi t tng thn hc
ny c bit tn dng chn l mc khi].

dominion
Quyn thng tr, ch quyn, quyn, quyn chi phi, quyn qun tr.
dominus
(L.) Xem Kyrios
dona praternaturalia (L.)
n ngoi nhin, c n ngoi bn tnh.
dona supernaturalia quoad modum (L.)
c n siu nhin ty theo hnh thc [nhn theo phng thc, n t m th to nhn c
vt trn nng lc t nhin mnh c, nh n cha bnh cch k l].
Donatism
Hc thuyt o-na-t [Donatus (313-347) vo th k th 4 khi xng hc thuyt cho
rng Gio Hi bt buc phi gn gi s thnh thin, v th k phm ti trng khng th
cn thuc v gio hi na].
Donatists
(Xem trn) Ngi theo lc phi o-na-t.
donum
Xem gift.
donum impassibilitatis
n khng phi chu au kh [n khng b thng kh honh hnh].
doomsday
Ngy tn th, ngy th mt.
doorkeeper
Xem ostiariate
doxa
Xem glory
doxology
1. Kinh vinh danh, kinh tn tng 2. Kinh kt thc.
duae processiones
Xem two processions
dualism
1. Nh nguyn lun [l thuyt ni chung ch trng thc ti hin hu c nhng cn bn
i lp. Thng thng ch mt cc oan khc ca thuyt nht nguyn, nh khng nh
tnh nh nguyn thun ty, khng tng quan vi nhau]. 2. Tnh nh trng 3. Nh thn
gio.
gnostic- Manichaean ~ Thuyt nh ngyn ca phi Manichea [l thuyt ny cho rng v
tr c hai khi nguyn vnh vin (khng b to thnh): thin do khi nguyn thin m ra,
c do khi nguyn c)].
duality
Nh nguyn tnh, lng trng tnh.
dulia
Knh l i vi Thin Thn v cc thnh, sng knh ch thin s, ch thn thnh.
absolute ~ Tn knh thnh nhn cch tuyt i [khng phi tn knh hi ct hay vt phm
ca thnh nhn, nhng trc tip tn dng chnh v thnh ang hng vinh phc trn
thin quc].
relative ~ Tn knh thnh nhn cch tng i [tn knh di hi, di vt, di nh...v.v. ca
cc thnh nh nhng vt i biu ca v thnh ].
Dunkers
Phi Dun-k [mt gio phi Tin Lnh do ngi c vo th k 18 khi xng, ch
trng ra ti bng cch ngm nc ba ln, c tuyt vic tuyn th, vic i lnh].
duties of one's state
Bn phn, bn chc, chc phn.
dynamic
1. Tnh ng thi, ng tnh, ng lc tnh 2. Tnh dng lc, sinh ng tnh, c sinh kh
3. Thuc thuyt ng lc [Xem dynamism].

dynamis (Gr.)
1. c nng, nng lc, lc lng 2. K nng, nng lc k l.
dynamism
1. ng lc, sc sng, sinh lc 2. Lc bn lun, nng lc lun [bt c thuyt no cho
rng cn bn nguyn l ca hin tng v tr l lc lng hay nng lc, ni chung u
thuc l thuyt ny] 3. Ch thuyt ng thi, ng lc lun [bt c trit thuyt no ch
trng ly lc lng v hot ng gii thch nhng g m ngi thng coi l tinh thi
tn hu].
dyophysitism
Kit lng tnh lun [tn l khng nh c Kit ng thi c c nhn tnh v thn tnh].
dyotheletism
Kit lng ch lun [tn l khng nh c Kit c hai loi ch, mt loi ch nhn tnh
do thn nhn tnh phi hp, mt loi ch do thn tnh m c].
E
early church
Gio hi s khai
earthly city
Vng quc trn th, nc th gian
Easter
L Phc Sinh, L Vt Qua
Eastern Church
Gio Hi ng Phng [thot u ch Gio Hi thuc min ng quc La M, thi
nay ch bt c on th Kit gio no theo l nghi ng Phng].
Eastern Catholic Church
Gio Hi Cng Gio ng Phng, Gio Hi Thin Cha Gio ng Phng [ch Gio
Hi ng Phng no h tng, thng hip vi c Gio Hong Cng Gio].
Eastern Orthodox Church
Gio Hi Chnh Thng ng Phng [Gio Hi Kit Gio min ng u, Ty , Bc
Phi. Nm 1504 v phn i uy quyn gio triu La M m t chc thnh 4 Gio ch thuc
ng Quc La M].
Eastertide
Ma Phc Sinh, thi k Phc Sinh [ ch thi k t l Phc Sinh ti l Thng Thin (40
ngy), hay ti l Cha Thnh Thn Hin Xung (50 ngy), hay ti l Cha Ba Ngi (57
ngy)].
ebed Yaweh (H.)
Xem servant of Yaweh.
Ebionites
Phi Ebionite [mt lc phi do ngi Do Thi thuc th k th nht ti th k th hai,
ch trng c Kit ch l con ca ng b Giuse v Maria m thi; h coi vic tun gi
lut Mi-sen nh iu kin thit yu c cu ri].
ecce homo (L.)
y l con ngi (Gioan 19,15).
ecclesia (L.Gr.)
1. gio hi, tp hi, on th, tp on. 2. Thnh ng, gio ng, nh th, nh hi.
~ discens (L.) (Learning church) Gio hi th gio, Gio Hi ang hc tp [ch gio
dn, tn hu].
~ docens (L.) (Teaching church) Gio hi thuyt gio, Gio Hi ging o, Gio Hi
ch o [ch hng gio s v gio phm vi quyn ging dy].
~ semper reformanda (L.) Gio hi khng ngng canh tn.
ecclesiarch
Gio Trng, Gio Ch, thnh vin trong gio hi, [v cai qun gio hi, c bit ch cc
thnh vin trong Gio Hi Chnh Thng ng Phng].
ecclesiastic
1. Gio S, Mc S, Nh Truyn Gio. 2. Thuc v gio hi, thuc v gio s, thuc v
mc s.
~ doctrine Gio iu, gio l, gio hun.
ecclesiastical
Thuc v gio hi, thuc v gio s, thuc v mc s.
~ censure Gii lut trng pht ca Gio Hi. [ngi vi phm gio lut cch cng nhin
lm nguy hi n i sng o ca nhng tn hu khc cng nh tnh trng chung ca
gio hi, b mt v c thm quyn trong gio hi x n cng khai v trng pht].
~ discipline K lut ca gio hi.
ecclesiola in ecclesia (L.)
Gio hi a phng, gio hi a phng trong gio hi hon v, nhng on th trong
gio hi. [tn gi ring cho tng on th gio hu ring bit, v tt c u thuc v mt
gio hi hon v duy nht].
ecclesiologic, -al
Thuc v gio hi hc, thuc v thn hc gio hi
ecclesiology
Gio hi hc, mn hc chuyn v nhng vn lin quan n gio hi.
eucharistic ~ Hc thuyt v B Tch Thnh Th trong Gio Hi [pht sinh vo thi cc
Tng , nhn thc rng mi khi gio hi a phng c hnh b tch Thnh Th, Cha
Kit ch thn n ng tr trong gio hi v lm cho gio hi a phng tr thnh mt
gio hi hon ho].
Roman ~ Hc thuyt v gio hi La M [thi Trung C, quan nim v gio hi theo c
Thnh Cha Gregory VII (1073-1085), cho rng ton th Gio Hi tng t mt Gio
Phn ca c Thnh Cha, cc c Gim Mc ca cc gio hi a phng tng t cc
cha s trong gio phn ca c Thnh Cha].
universal ~ Hc thuyt gio hi hon v [thi cc Thnh Gio Ph coi gio hi hon v
nh l mt n v cn bn, v gio hi a phng nh nhng phn t cha hon ho ca
gio hi hon v].
eclecticism
L thuyt thu thp, ch ngha thu thp l thuyt t nhiu ngun ti liu khc nhau, phi
thu thp trch [l thuyt hoc hc phi chuyn thu gp hoc tng hp cc tng t
nhng l lun hoc ch thuyt hon ton khc nhau, khng tng hp vi nhau].
economy of salvation
Cng trnh cu chuc, chng trnh cu , k hoch cu ri.
ecosystem
H thng sinh thi [h thng nhng yu t trong th gii t nhin lin quan vi nhau,
cng l h thng tun hon trong khoa hc nhn vn, nh mc sng sinh hot, tiu chun
thy a cu dng, t chc x hi v.v... bin thnh mt h thng lin quan h tng
nhau].
ecstasy
chiu hn, truy iu qu thn, xut thn, nhp thn, vong ng, vong hnh, cung vui, thn
ngoi cnh gii [hot ng vi mt cm gic ang trong trng thi siu vt th gii t
nhin].
ecstatic
(nh trn).
ecumenical
C tnh cch ph qut, ph bin, ton th, i kt, thuc v Gio hi hon v, thuc v
ton th Kit Gio.


ecumenical church convention
i ngh hi, hi ngh khong i [nhng cuc i hi gm cc i biu ca cc gio
phi Kit gio tho lun v gio l hoc mt s vic].
ecumenical council
Cng ng Chung [hi ng Gim Mc trn khp th gii cng vi c Thnh Cha hi
hp. Thng quyt nh nhng vn thuc tn l, phng v, gio lut sau ban
hnh mi tn hu cng tun gi].
ecumenical creed
Kinh Tin Knh ca Cng ng [th d Kinh Tin Knh ca cc Tng (Apostles' Creed),
Kinh Tin Knh ca Cng ng Nicea (Nicene Creed), v.v... ].
ecumenical movement
Phong tro hp nht, phong tro i ng, phong tro i kt, phong tro lin hip cc
Gio hi [nhng c gng nhm gii to nhng cch bit gia cc gio hi Kit gio khc
nhau, thng nht trong mt c tin, mt Thin Cha, c tnh cch i ng, Tng truyn,
hoc nhng t chc nhm mc ch hip nht tng t].
ecumenical patriarch
Cng ng cc Thng Ph [cc v lnh o ca gio hi Chnh Thng Gio].
ecumenical theology
Thn hc i kt, thn hc i ng [thay th cho thn hc tranh lun (controversial
theology), ch trng n s hip nht Thn hc Kit gio, khc phc nhng d bit v
cng gii quyt theo mt mc ch chung].
ecumenism
1. Ch ngha i ng, ch ngha i kt, hip nht lun, ch ngha hip nht [lin quan
n phong tro nghin cu thn hc hip nht]. 2. hip nht.
Catholic ~ Ch ngha i ng ca gio hi Cng Gio [ch Sc Lnh v s hip nht ca
Cng ng Vatican II. Nhn mnh n nhng im tng ng gia cc gio hi Kit
gio v nhm tin ti s hip nht].
Eden
Vn a ng.

edict
Ch d, sc lnh, chiu th, b co.
edification
Thit lp, ch o, bi dng tm linh, gio ha, khi pht, khai o, [ci tin tinh thn
o c trong con ngi].
eduction
1. Ly ra, rt ra, khi pht. 2. suy on, suy lun.
efficacia (L.)
nh efficacy.
efficacy
Hiu lc, cng hiu, tc dng, hiu nng, cng nng.
egalitarianism
Ch ngha bnh ng [ch trng tt c mi ngi u c quyn li bnh ng trn mi
lnh vc, v chnh tr, kinh t, v x hi].
ehje (H.) (I am)
Ta l, ti tn ti, ti hin hu.
ehje scher' ehje (H.) (I am the one who I am)
ti chnh l ti, Ta l ng Hng Hu (Xut Hnh 3,14).
eikon nh Iconeisegesis
T gii thch Thnh Kinh, Gii Thch Thnh Kinh theo ch quan.
ekklesia (Gr.)
nh ecclesia.
El (H.)
Hnh thc s t ca Elohim.
elder
nh presbyter.
election
Tuyn la, tuyn chn, tuyn gi, tuyn c, tuyn nhim.
doctine of ~ Hc thuyt tuyn chn, gio l v vic tuyn chn [nhn thc rng khi thc
hin chng trnh cu chuc, Thin Cha tuyn chn con ngi cng tc, tuy nhin
khng hy dit t do ca con ngi, nhng ngc li, thc y con ngi t quyt nh
v c gng thc hin]
elementum et verbum (L.)
[T dng trong b tch], cht th v m thc, cht liu v li c.
elevation
1. cao, ct nhc. 2. tuyn dng, tn vinh. 3. cao siu, cao thng, cao tn.
~ of the Host Tn vinh Thnh Th, a cao Thnh Th tn vinh.
Elijon (H.)
nh Eljon.
Eliyon (H.)
nh Eljon.
Eljon (H.)
ng Ch Cao, ng Ch Tn, ng Ti Cao [tn gi Thin Cha dng trong Cu c].
Eloah (H.) Hnh thc s t ca Elohim. Elohim (H.)
Thin Cha, Thn [tn gi Thin Cha dng trong Cu c, ni ln Thin Cha l ng
Quyn Nng, cng l tn gi ca cc thn ngoi gio].
emanation
1. pht xut, pht tn, phng x. 2. vt pht xut, vt pht tn.
emanationism
thuyt xut pht [ch trng linh hn ca mi ngi l t bn th ca Thin Cha pht
xut ra].
emancipation
Gii phng, gii thot, gii tr, thot ly.
embodiment
C th ha, th hin, bn th v hnh th, ha thn, biu hin c th.
eminence
Tri vt, a v cao, hin chc, hin danh, cch tn xng vi cc Hng Y Gio Ch.
way of ~ phng thc siu vit, trc vit php, php thng cao [ly ci "ti" "hu" suy
ln ti cnh "hu" siu vit v hn, hay l tng ha c tnh ca con ngi miu t
c tnh ca thn linh].
Emmanuel
Thin Cha cng chng ta.
empirical theology
Thn hc kinh nghim, [mn thn hc vi quan nim Thng qua kinh nghim].
Encratism
Ch ngha Encratism (ging nh ch di).
Encratites
Phi Encretates, Phi Cm Gii, [Mt s Kit hu thi Gio Hi S Khai ch trng c
ru tht, sc dc, v dng nc thay th ru c hnh b tch Thnh Th].
encyclycal
Thng ip, Tng hun; th mc v ca Gim Mc [trc kia dng gi cc vn th
mc v ca cc Gim Mc a phng, nay ch dng trong gii hn cc thng ip hay
tng hun ca c Thnh Cha].
end
(1)Mc ch, mc tiu, tn hng, tn ch, (2) chung cuc, kt cuc, kt qa, cui cng,
im kt, cng tn, t vong. (3) chung kt, hon tt, kt thc, hon thnh.
~ of the word Ngy tn th, ngy th mt.

endowment
Thin ph, thin phn, t cht, n sng, ti nng.
energism
Nng lc ch ngha, ng lc ch ngha, phn u ch ngha [quan im cho rng im
ti cao ca s thin chnh l s gia tng n lc bi sc mnh ca con ngi ch khng
phi l lc th hay nhng tha mn].
energumen
(1) ngi b qi m, ngi b qi nhp, (2) ngi cung tn, tn hu cung nhit.
energy
Nng, lc, th nng, nng lc, kh lc.
engagement
(1) hn c, nh hn, (2) ngha v, chc v, chc nghip, cng v s , (3) dn thn,
tng s, (4) c nh, li ha, bo chng, hng kin quyt.
enhypostasia
Lng tnh tng thng [ ch thin tnh hay nhn tnh ca c Kit, tnh ny hon ton
c trong tnh kia, trong thin tnh bao gm hon ton nhn tnh, v ngc li trong nhn
tnh bao gm hon ton thin tnh].
enhypostatize
Du nhp vo trong mt th t lp khc, du nhp vo trong mt bn th khc.
enlightenment
(1) Sng soi, khai minh, khi pht, m ng, gio ha, (2) phong tro chiu sng, thi
k khai minh [l phong tro hay tro lu t tng ch trng dng l tnh con ngi
ch ng ton th vn ha hay t tng nhn loi, c bit l vo khong th k 17 v 18
vi phong tro mnh danh l E- ].
ens cogitans (L.)
Vt c t duy (t duy vt), vt c linh hn l tr.

ens et bonum convertuntur (L.)
Hu th vi thin ton giao hon, hu th l thin m, hu th vi thin ton l nht th
lng din.
ens et unum covertuntur (L.)
Hu th vi hip nht giao hon, hu th l ton th, hu th vi hip nht l nht th
lng din.
ens et verum convertur (L.)
Hu th vi chn l giao hon, hu th l chn l, hu th vi chn l l nht th lng
din.
ens realissimum (L.)
Hu th chn tht tuyt i, thc th ti cc.
entitative
Tn hu cng nng.
entity
Thc th, hu th tn ti.
environment
(1) Hon cnh, trng hp, chu vi, (2) cnh bao quanh, cnh chung quanh, ngoi vi.
eon
Xem aeon
eonian
Xem aeoian
Ephesus, Council of
i Cng ng phs [i Cng ng c triu tp ti phs, Tiu , nm 431].
epicheia
Xem epikeia
epiclesis (Gr.)
Li nguyn lm php, kinh cu xin, li nguyn cu xin Cha Thnh Thn [trong b tch
Thnh Th thi c xa ca Gio Hi Chnh Thng ng Phng Hy lp, y l li cu
xin Cha Thnh Thn ng n bin bnh ru tr nn Mnh v Mu Cha Kit].
epikeia (Gr.)
Quyn tm thi thch nghi, nguyn tc cng bnh gii thch, [trong hon cnh c bit, v
li ch ti a cho con ngi, dng phng php chp hnh quy nh lut php vt ra
ngoi, khng cu n theo ngha tng ch ca b lut].
epiklesis (Gr.)
Xem epiclesis
epiphany
(1) Hin hin, xut hin [s hin hin ca thn minh hay ca nhng thc th siu t
nhin], (2) (E-) L Cha Hin Linh (L Ba Vua) [hng nm vo ngy 6 thng Ging, l
k nim cc o S li triu bi Cha].
epiphenomenon
Hin tng ph, hin tng ngoi l, nhiu bin chng pht sinh ng thi.
episcopacy
(1) Phm chc Gim Mc, Chc v Gim Mc, th ch Gim Mc, (2) (danh t chung)
Gim Mc.
episcopal
(1) Thuc v chc Gim Mc, (2) (E -) Thuc v Thnh Cng Hi (thuc v Gio Phi
Episcopal ca Anh Gio).
Episcopal Church
Thnh Cng Hi (Gio Hi Episcopal) [Gio Hi Anh Gio ti M (Anglican Church),
din t Gio Hi c iu hnh theo th ch ca cc Gim Mc] (ting Anh: The
Episcopal Church; ting M: The Protestant Episcopal Church).
episcopal collegiality
Gim Mc on, Hi ng Gim Mc [di s lnh o ca c Thnh Cha, v cc
thnh vin l ton th cc Gim Mc trn th gii].
epicopal power
Quyn Gim Mc, chc quyn mc v, quyn mc v.
episcopal synod
Thng Hi ng Gim Mc, i Hi ngh ca cc Gim Mc.
Episcopalian
(1) thuc v Thnh Cng Hi (thuc v Gio Phi Episcopal ca Anh Gio). (2) cc tn
ca Thnh Cng Hi (cc gio hu thuc Gio Phi Episcopal ca Anh Gio), (3) (e -)
thuc v th ch Gim Mc.
episcopalism
Ch ngha Gim Mc, ch ngha th ch Gim Mc [ (a) thng dng ch gio l v t
chc ca Thnh Cng Hi (Gio Phi Episcopal ca Anh Gio), (b) hc thuyt ch
trng rng quyn ti cao trong Gio Hi khng phi ch thuc v c Thnh Cha m
thuc v ton th Gim Mc hon cu, bt lun h phn tn hay tp hp theo hnh thc
mt i cng ng].
episcopate
(1) Gim Mc on, (2) Chc v Gim Mc, Gio Phn ng nhim ca Gim Mc,
nhim k Gim Mc. monarchical ~ Gim Mc theo th ch qun ch, th ch ch c mt
nguyn th, th ch tp trung quyn hnh trn Gim Mc.
episcopus (L.)
Xem ch Bishop (Gim Mc).
~ in partibus infidelium (L.) Gim Mc ni dn ngoi, Gim Mc vng truyn gio.
~ in proprius (L.) Gim Mc c quyn hnh cai tr trong lnh vc ca mnh. Gim Mc
Chnh Ta, Gim Mc Gim Qun.
episkopos (Gr.)
Gim Qun, Gim Mc [ngi lnh o ca on th gio dn trong mi a Phn, hoc
ngi iu hnh Gio Hi vo thi k Gio Hi S Khai].
epikope (Gr.)
Ging nh ch episcopate.

eponym
Danh t [danh xng ca mt nc, mt dn tc; tn gi ngi khai quc, lp quc. Nh
ch Adong (Adam) trong sch Sng Th K c ngha l "ngi", tr thnh danh t ca
loi ngi].
equalitarianism
Ging nh ch egalitarianism.
equilibrium
Cn bng, thng bng, lc thng bng, khng sai lch, trng thi cn bng.
equiprobabilism
Hai ci c th nhp lm mt [hai loi hnh vi o c ging nhau c th nhp lm mt,
c th xp chung thnh mt].
equity
(1) qun bnh, cng bng, cng o, cng chnh, khng thin v, ngay chnh. (2) php
thng bng [ khuych trng, b sung hoc loi b nhng th thc lut php c tnh
cch hp hi gy ngn cch chia r; v thay th, pht trin thm nhng nguyn tc hp
l hn v ng vi nguyn tc].
Erastianism
Ch thuyt Eratus, hc thuyt quc gia ton nng [hc thuyt ca thn hc gia Thomas
Eratus (1524 - 1583) vo th k 16, ch trng tt c cc hnh pht ti nhn nn trao cho
lut php quc gia x tr, v khng tha nhn Gio Hi c thm quyn quy nh lut php
hoc ra hnh pht cho ngi ta].
eros
(1) Bn nng phi tnh, bn nng sinh mng, i tnh, tnh dc, bn nng sinh tn, (2) i
tnh, i m,tnh i, tnh dc, yu thch khoi cm.
eroticism
Cm gic ca i tnh, xu hng ca i tnh, tnh dc, ch ngha tnh dc.
erwath dabar (H.)
S vic ng h thn [theo sch Th Lut 24:1 ghi li rng lut Moisen cho php ly d
v mnh nu pht gic ra trc khi kt hn nng c nhng hnh vi bt hp php].
eschatological elements
Nhng nguyn t th mt, nhng nguyn t cnh chung [ch s cht, sng li, phn xt,
vnh cu...nhng s kin lin quan n i sng ca con ngi v th gii thi cnh
chung].
eschatologism
(1) Ch ngha xut th [sau i Th Chin th II, Ty u pht sinh mt mn phi phn
nghch li vi lp trng ca ch ngha thn hc nhp th (incarnationism): h c ci
nhn rt bi quan i vi nhng lao ng kh nhc trn th v ch ch trng ti n sng
siu nhin cng vi nhng c tnh tuyt i ca nc tri]. (2) Ch ngha th mt [ch
thuyt ct ngha nhng li rao ging ca c Kit qua nhng hot ng ca ng
Messiah theo mt tng lai rt gn (sp n ni ri), h ch trng rng lc s c th
nhn thy r rng s thng tr ca Thin Cha trn trn th vi nhng hot ng v s
mng ca c Gisu Kit c thc hin cch vin mn].
eschatologists
Mn phi xut th, ngi theo ch ngha th mt.
eschatology
Hc thuyt th mt, thn hc v th mt, thn hc v cnh chung, hc thuyt hu th [suy
t v s ti lm ca c Gisu Kit, s cnh chung ca nhn loi, hon tt chng trnh
thc hin cng vic cu ca Thin Cha cch m mn].
anticipated ~ Hc thuuyt chun b th mt, hng vng v cnh chung, hc thuyt
chun b cho ngy cnh chung s n.
cosmic ~ Hc thuyt v v tr vo ngy th mt [hc thuyt cho rng nc Thin Cha
s chuyn bin ton th v tr thi th mt].
final ~ Hc thuyt v ngy tn th, hc thuyt v ngy cui cng ca th mt [hc thuyt
cho rng nh vo s Ging Sinh ra i lm ngi ca Cha Con m c ngy th mt, v
c Gisu Kit li n ln th hai hon tt cch vin mn cng trnh cu chuc].
futuristic ~ Hc thuyt v ngy th mt tng lai [hc thuyt cho rng trong tng lai
mi c yu t vin mn ca ngy th mt].
inaugurated ~ Hc thuyt v ngy th mt cho rng khi s nhng cha hon thnh.
presentic ~ Hc thuyt v ngy th mt hin ti [hc thuyt cho rng ngay by gi, ngay
trong lc ny c yu t ca ngy th mt].
realized ~ Hc thuyt th mt thc t, hc thuyt cnh chung hin thc [hc thuyt cho
rng tt c nhng s kin Cha Con xung th lm ngi, rao ging, chu cht v sng li
v.v... kt thnh s quang lm ca nc Thin Cha, v th gii bt u i su vo
ngy th mt].
eschaton
Th mt, cnh chung, chung cuc [ Ging nh ch eschatological elements].
esoteric
(1) thuc v huyn b, thuc v mu nhim, thuc v b mt, thuc v thn b gio, (2)
Thn b gio, thn b lun, (3) ngi truyn b thn b gio.
esse (L.)
Ging nh being.
essence
Bn cht, bn tnh, tnh cht, thc cht, tinh cht.
metaphysical ~ Bn cht siu hnh [thc th siu vit, tuy c sinh thnh v bin ha,
nhng li ty thuc vo mt bn cht tinh thn bt sinh v bt bin].
physical ~ Bn cht hnh th, thc th [bn cht ca s vt, thc ti v c th pht sinh
hu hiu].
Essenes
Phi Essenes [khong th k th hai trc Cng Nguyn cho n th k th hai, nhng
on th hoc cc hi dng ca nhng ngi Do Thi Palestine sng theo nguyn tc
cng sn vi cuc sng khc kh trit ].
essentia (L.)
Ging nh essence.
essentialism
Ch ngha bn cht [hc thuyt nhn mnh v bn cht v i lp vi tn ti].
establishment
(1) Thit lp, thit k, quy nh, sng lp, khai sng, xc nh, c nh, (2) Trt t, c
cu, t chc, quy c, (3) Quc gio.
theology of ~ Thn hc ca ch [nhng ngi bt mn v t chc ca Gio Hi v ch
diu t chc tng truyn ca gio hi l ch tha mn nhng ngi c thnh chc].
estrangement
xa l, xa cch, cch ly, ly bit.
eternal
(1) vnh vin, vnh cu, v cng, v tn,bt dit, bt bin, (2) ng trng cu, Thn,
Thng .
~ life Trng sinh.
~ sacrifice Hy t trng sinh [ci cht ca Cha Kit trn thp gi c th ni c l mt
cuc hin t ch mt ln nhng vnh vin xa ti trn gian, v c gi tr cao nht so vi
nhng hy t trong Cu c].
eternity
S vnh vin, s trng cu, s trng tn, v cng v tn, v thy v chung, th gii
trng cu, bt dit.
ethics
Lun l hc, lun l quan, o c hc, trit hc o c [nhng l lun, nghin cu v
s thc lun l, gi tr lun l, quy lut lun l, tiu chun lun l, nhng c tnh hnh
vi, nhng hin tng lng tm v.v...].
ethos
(1) Tnh cch, kh cht, (2) tinh thn dn tc, tro lu t tng ca x hi, phong thi kh
cch.
etiology
Ging nh aetiology.
euangelion (Gr.)
Phc m, Tin Mng.
Eucharist
(1) Thnh Th, Mnh Mu Thnh (2) Thnh L, B Tch Thnh Th, Tic Thnh [Ging
nh sacrement of the Eucharist].
eucharistic
(nh trn)
~ elements Bnh ru trong Tic Thnh.
~ liturgy Phng v Thnh L.
~ presence S hin din ca B Tch Thnh Th, s hin din ca Mu Nhim Thnh Th
[s hin din thc s ca c Kit trong B Tch Thnh Th].
~ sacrifice Thnh L Hy T, Hy L Tic Thnh [Thnh L Misa].
~ species Hnh tng bnh ru.
~ theology Thn hc Thnh Th, Thn hc Tic Thnh.

eugenics
u sinh hc, nhn chng lng thin ci ha hc [mn hc nghin cu hon ho ha
nhn loi bng cch kim sot nhng yu t di truyn trong con ngi, v ci thin mi
sinh x hi].
eulogia
Bnh chc phc [ Gio Hi c thi, sau Tic Thnh c nghi thc phn pht bnh cha
truyn php cho nhng ngi cha c php d Tic Thnh].
Eunomians
Lc phi Eunomian [th k th 4, 5, Eunomius ( ? ~ 395?) lp ra d phi ly khai, ch
trng Thin Cha l ng Tuyt i, ni Ngi mi danh xng v thuc tnh u l
nhng t ng ngha. T tng ny gn ging vi lc thuyt Arians].
euthanasia
(1) Cht m du, cht khng au n, an lc t [nhng vic lm hay nhng phng php
gip ngi bnh cht nhanh chng v m du kt thc s au kh m khng tip tc
tr liu na].
Eutychianism
Ch ngha Eutyches [th k th 5, Eutyches (?378 ~ 454) xng hc thuyt cho rng
c Kit vn t trc c hai bn tnh, v vo lc Ngi Ging Sinh th thn tnh v
nhn tnh kt hp li thnh mt].
evangeliar
Bn b Phc m.
evangeliary
Mt phn ca bn b Phc m.
evangeliarium (L.)
Xem Evangeliar
evangelical
(1) Thuc v Phc m, thuc v nhng ngi theo ch ngha Tin Mng, (2) Phi Tin
Mng, phi phc nguyn [hc phi hay nhng on th ca Tin Lnh ly bn cht Tin
Mng lm ni dung chnh yu cho gio l].
Evangelical Church
Gio Phi Tin Mng, Gio Phi Tn Ngha [ c].
evangelical counsels
D Hun theo Phc m, c nguyn Phc m [sau thi Gio hi s khai, danh t ny
ch ba li khn ca cc dng tu: kh ngho (thanh bn), trong sch (khit tnh), vng li
(phc tng)].
Evangelical movements
Phong tro Tin Mng [phong tro th k 16 do M. Luther 1483 ~ 1546, mun ci cch
Gio Hi tr v vi thc tin v l tng Tn c c bn ca Gio Hi thi ban u
bng xc tin vic ch trng n Tin Mng].
evangelicalism
Ch ngha Tin Mng, Gio l ca Phi Tin Mng, o Tin Mng [ngha rng ch
phng php truyn o hon ton cn c vo Tin Mng ca cc gio phi Tin Lnh].
evangelism
(1) Truyn b Phc m, rao ging Tin Mng (2) ch ngha Tin Mng, tinh thn Phc
m.
mass ~ Rao ging Tin Mng i chng, hng v qun chng rao ging Tin Mng.
evangelist
(1) Tc gi Phc m, Thnh S (2) nh truyn gio, ngi rao ging Tin Mng.
Eve
B Ev [nguyn vn hm ngha "s sng", "sinh hot", theo sch Sng Th K 3:20 c
ngha l "m ca nhn loi".
event
(1) S kin, i s, s c, bin c, s bin, (2) kt qa, kt cuc, chung cuc.
everlasting
(1) Thuc v vnh cu, v cng, vnh hng, vn th bt dch, lin tc khng ngng, (3)
Thn, Thin Cha (ng Vnh Cu).
~ death Vnh t, Cht i i [trng thi vnh vin khng c hng kin Thin Cha].
~ happiness Vnh phc [vnh vin hng kin vinh phc ca Thin Cha].
evidence
(1) Chng c, chng t, chng thc hin nhin, r rng minh bch, (2) vt tch, du tch,
du vt, du hiu, biu hiu, (3) bng chng, chng minh, minh th, hin th, dng chng
c bo m.
evidences of Christianity
Nhng chng c ca Kit Gio, Kit Gio chng nghim lun [Nhng l lun ra
mi ngi chp nhn Gio L ca Kit gio l xc thc v c chng c].
evil
(1) c, hung c, c t, ti c, bt thin, c ma (2) thuc v c t, ti c, bt thin.
~ spirit c thn.
evolutility
c tnh tin ho, c tnh pht trin.
evolution
Tin ha, khai trin.
theory of ~ hc thuyt tin ha.
evolutionism
Ch ngha tin ha [(a) ngha rng: hc thuyt ch trng v tr, nhn loi, sinh vt, tt
c u tin ha m thnh, (b) hc thuyt cho rng Tn Gio l do nhu cu ni ti ca
nhn linh cn c Thng m thnh, v bi v chn l ca Tn Gio thng pht sinh
l do t bi mt loi bn cht din bin m thnh].
ex cathedra (L.)
Uy quyn Tng Ta, quyn bt kh ng, [phng thc c Thnh Cha long trng cng
b mt tn iu (vi n Bt Kh Ng)].
ex iure divino (L.) (by divine law)
Bi Thin lut, t thn lut.
ex nihilo (L.) (out of nothing)
t h v.

ex nihilo nihil fit (L.) (nothing comes out of nothing)
H v t h v, t h v pht sinh h v, h khng tc sinh h khng [dng cch ph
nh nhn mnh ti hu tt nhin, phi t thc hu m ra].
ex officio (L.)
Thuc quan chc, thuc quy nh do thm quyn, thuc ng nhin.
ex opere operantis (L.)
Nhn hiu, nhn hiu tnh, do con ngi m sinh ra hiu qa, hiu lc ch quan, da vo
chnh ng s m c c hiu qa.
ex opere operatis ecclesiae (L.)
Nh vo hnh ng ca Gio Hi m c c hiu qa.
ex opere operato (L.)
Hiu qu bi s vic, bi cng vic m pht sinh ra hiu qa, hiu lc khch quan, bi
bn thn pht sinh ra hiu qa [n cu ri ca Cha Gisu Kit v chnh du ch b tch
lin kt nn mt, bi v chnh B Tch t bn thn c hiu qa cu ri].
ex Patre et Filio (L.) (From the Father and the Son)
Bi c Cha Cha v c Cha Con m ra.
ex Patre per Filium (L.) (From the Father through the Son)
Bi c Cha Cha v nh c Cha Con m ra.
exaltation
Nhc cao, vinh quang, siu thng, tn dng, cao.
~ of Christ c Kit c a ln cao, c Kit c thng cao.
examination of conscience
xt mnh, t vn lng tm.
exarch
(1) Gim Mc [chc Gim Mc trong Gio Hi ng Phng, a v thp hn c
Thng Ph (Patriarch), nhng c quyn cai qun Tng Gio Phn (metropolitan). i
khi cn c gi l i Gio Ch hay Tng Gim Mc. Ngy nay danh t ny dng
gi ngi i Din Gim Mc c trch iu hnh hng Gio S] (2) Tng Gim Mc
[Tng Gim Mc trong Gio Hi Chnh Thng ng Phng c lp].
exarchate
Chc quyn hay a phn ca Gim Mc hay Tng Gim Mc trong Gio Hi Chnh
Thng ng Phng (nh trn).
Exclusiveuess
(1) c tnh bi ngoi, iu ngoi tr, (2) Duy nht tnh, ch c mt, c chim, c
hng.
excommunicatus toleratus (L.)
Tuyt v c gim khinh [ngi b v tuyt thng c Gio Hi gim khinh, tuy
khng c hng tinh thn n phc, nhng vn cn l thnh vin trong Gio Hi].
excommunicatus vitandus (L.)
Ngi b v tuyt thng [ngi b v tuyt thng nghim trng, b loi tr ra khi gio
hi v b tuyt giao, gio dn khng c lin lc vi h].
excommunication
Pht v, khai tr khi s b Gio Hi, trc xut khi Gio Hi [nhng ngi cng khai
phn gio, tin theo lc thuyt v.v... b gio hi x pht tuyt thng].
automatic ~ T ng b pht v.
execution
(1) Thc hnh, chp hnh, thc thi, thc hin, hon thnh, thnh tu, (2) chp hnh t
hnh, th hnh.
exegesis
(1) gii thch Thnh Kinh, ch gii kinh in, ch thch (2) mn hc v ch gii kinh
in, ch thch Thnh Kinh hc, nghin cu Thnh Kinh hc.
exemption
Min chun, min tr, gii tr.
exhomologesis (Gr.)
Co ti.
existence
(1) Tn ti, thc tn, thc ti, sinh tn, hin sinh (2) Vt tn ti, vt thc ti.
existential
Thuc v tn ti, hin sinh
~ philosophy of religion Trit hc tn gio hin sinh
~ theology Thn hc hin sinh [mn thn hc da theo ch ngha trit hc thc ti m
ra].
existentiale (L.)
(1) Trc thuc hin sinh, trng hung thc ti [trng hung tn ti cn bn ca con ngi,
theo hc thuyt ca M. Heidegger (1889 ~ 1976) l nhng lo lng u t trc nhng
hon cnh khn kh, vi bn nng sinh tn. Theo K. Rahner (1904 ~ 1984), con ngi
tn ti l nh vo chng trnh cu ca Thin Cha, v v th con ngi chu nh
hng bi tin nghim].
exitus-reditus (L.)
Din xut v qui hi.
exorcism
(1) Tr qi, tr t, xua ui qi t, (2) nghi thc tr qi.
exorcist
(1) Ngi tr qi, (2) chc tr qi [mt trong nhng chc nh trong gio hi Cng Gio
trc khi lnh chc Gip l v Ph Ph T, ngy nay bi b].
exorcistatus (L.)
Ging nh exorcist.
expiation
Chuc ti, n ti.
expiration
(1) chung kt, hon thnh, kt liu, mn k, (2) on th, t vong.

explicit
biu l, minh bch, r rng, minh xc, hin minh, khng hm n.
extension
(1) Trng , phm vi, rng m (2) Qung din, ni rng ra, khuych trng, pht trin
ra.
external
Bn ngoi, ngoi ti, ngoi biu, ngoi din, ngoi quan, ngoi hnh, hnh thc, ngoi
gii, ngoi lai, khch quan.
extinction
Thanh tr, tiu dit, dit vong, bi tr.
extra Calvinisticum (L.)
Ch ngha phn ngoi ca Calvinisticum [cho rng Ngi li v Nhn Tnh ca c Kit
kt hp li vi nhau nhng ch ngoi ti].
extra ecclesiam nemo salvatur (L.)
Ngoi Gio hi, khng mt ai c cu ri.
extra ecclesiam nulla salus (L.) (outside the Church no salvation)
Ngoi Gio hi, khng c n cu [(a) Khng lnh nhn B Tch Ra Ti gia nhp
Gio hi, khng th c c n cu ca c Kit. (b) Trong tnh trng khng nhn
nhn con ngi t bn tnh l c ti, hay trong hon cnh khng mun c gng hng
vng v Chn, Thin, M, Thnh, th v phng c cu ].
extra usum nullum sacramentum (L.)
Ngoi tr bnh ru trong B Tch Thnh Th ra, khng cn c Mnh Mu Thnh no
khc.
extra-canonical
ngoi php in ra, ngoi lut, ngoi Thnh Kinh chnh in ra.
extra-divine things
Nhng s vt ngoi thn linh
extra-liturgical service
Nhng l nghi ngoi nghi thc phng v, nhng hnh thc l nghi t do.
extra-sacreamental
Thuc v ngoi B Tch.
extreme spiritualism
Ch ngha tinh thn cc oan [t tng ca John Wycliffe (? ~ 1384) v ca John Huss
(1370 ~ 1415) vo thi trung c, ch trng rng Gio Hi chn chnh l mt Gio Hi
v hnh, ch gm nhng ngi c tuyn chn c bit t trc; h cho rng nu
chn l ni tm tng khc vi gio hun Gio hi, th phi b gio hun Gio hi m
phc tng chn l ni tm].
extreme unction
L xc du khi hp hi, xc du bnh nhn khi nghim trng.
extrinsicism
Ch ngha ngoi ti [khuynh hng i vi nhng phc tp hin thc, ch nhn mnh vo
cn c ngoi ti, ngoi biu hay trit tun gi php lut, o c, ch khng ch n
cn nguyn ni ti, cu thnh hay bn th].
exultet
Bi ca cng b Phc Sinh, tng ca Phc Sinh.
F
facienti quod est in se (L.)
Tn nhn lc, dc tn sc lc con ngi.
faculty
1. Nng lc, ti nng, thin ph 2. c quyn, c php [hnh vi Gio Hi c ban k
nhn chc phn c quyn hnh x thnh chc] 3. Quyn nng, c nng
faith
1. Nim tin, c tin, tin tng, tin, tn ngng 2. Tn iu, tn l.
explicit ~ Nim tin bc l cch hin nhin, nim tin thu trit, xc tn, nim tin thng t,
gio l v ca s tin tng minh xc.
fiducial ~ Nim tin trng cy, c tin ph thc ,nim tin li [M. Luther 1483-1546 c
bit nhn mnh nim c tin, ng cho rng phi hon ton da vo Thng v li
Ngi (l nn cng chnh)].
implicity ~ 1. Nim tin hm n, nim tin tim n, c tin mc nhin [nim tin tuy i vi
gio l cha hiu r, song coi n nh mt chn l ph thng] 2. Nim tin m qung
[nim tin cha hiu thu trit ngha gio l].
inductive ~ Nim tin quy np, c tin qui np [l nim tin t ti do nhiu kinh nghim
c th qui v ng im cn nguyn].
reflective ~ Nim tin phn tnh [nim tin kinh qua phn tnh].
saving ~ Nim tin cu , nim tin cu thot.
science of ~ c tin hc, mn hc v c tin.
faith and order movement
Phong tro c tin v nh ch Gio Hi, phong tro hp nht tn l v t chc [mt trong
2 phng hng c th thc y vn ng hp nht truyn gio quc t ca Kit Gio
Tin Lnh (IMC)].
faith healing
Cha bnh do c tin, cha bnh bng c tin, thn y.
faithful
1. Thuc nim tin, trung thc, trung tn, tn trung, tht tm tht , vng tm tin tng 2.
Tn , gio , tn hu, gio hu, gio dn, gio trung tn, tn hu trung thnh.

faithfulness
S trung thc, th tn, trung thnh, kin trinh, thnh thc, s ng tin, c tin vng vng,
trung tn.
fall
Sa ng, lm lc, sa a [the Fall ch hnh vi ca nguyn t lm con ngi tch ri Thin
Cha].
fanaticism
S cung tn, cung nhit, tin m qung, chp m bt ng.
fast, fasting
i gii, on thc, cm thc, gii thc, tuyt thc, trai gii, n chay, chay tnh, king
khem.
fatalism
nh mnh thuyt [tin nh thuyt], mnh vn lun.
fate
Mnh vn, vn s, s mnh, thin mnh.
father
1. Ph, Thin ph (c Cha Cha) 2. Linh Mc, Mc s.
Father of the church
Gio ph [ch cc gio s (thnh phn l Gim Mc) thi Gio Hi s khai bnh vc
c tin truyn thng v c c hnh siu qun c i chng ngng m tn sng].
fatherhood
Ph tnh, ph o (o lm cha), ph quyn, thn phn hay t cch ca ngi lm cha.
fault
Li lm, lm l, li, ti, qa tht, khuyt im, t vt, quen tt, s st, sai lm.

favo(u)r
1. n hu, n sng, sng i, i m, u i, bit i, hu , ho , vui thch, thin v 2.
ng , tn thnh, hip tr, bnh vc, nng .
favor fidei (L.)
Quyn u tin tn ngng [quyn hy b hn nhn do u tin v tn ngng].
fear
1. S hi, kinh hi, khip m, lo u, bt an 2. knh s.
feast
Khnh nht, tit nht, chim l, khnh tit, i l, l c.
~ day Khnh nht, chim l nht, ngy l ln, ngy i l.
~ of obligation L buc [nh Cha Nht, v i l, buc phi king vic xc d l].
~ of precept Tit nht qui nh, l qui nh, l nh buc lm theo lch [trong nghi thc
phi hnh l theo qui nh song khng buc king vic xc nh Cha nht].
Febronianism
Ch ngha Febronius [ch ch ngha ca N.V Hontheim (1701- 90) c bt hiu l Justinus
Febronius sng lp vin ca phong tro Thin Cha Gio c Quc vo th k th 18,
ch trng Gio hi l t chc quan tm ti o c lun l nhn th nn phi thuc
quyn quc gia qun l].
Febronians
Xem trn, phi Febronius
fellowship
1. on th, hi, on kh [l on th rn luyn theo gii rn yu thng ca c Kit].
2. Tnh hu ngh, giao ho, kh ngh, quan h ng bn, tng giao, sng chung, hip
lc.
feminine spirit of God
N thn tnh ca Thin Cha [trong Cu c thnh thn l n tnh, nay l li xng h
Thnh Thn Thin Cha m mt s n thn hc gia nh th nghim v c tin ring mnh
vit li kinh tin knh].

fideism
Ch ngha duy tn, tn tm lun [hc thuyt ca thn hc (tin lnh) vo cui th k 19
Ba-L cho rng ch do c tin m t c n cu nhng g thuc linh thing, ch
khng cy nh vo l tnh. Nh vy, nhng quan nim v tn gio v nhng iu lut ch
do lch s on nh v phn tch ca cc thn hc sau ny ch hon ton khng quan h
vi nim tin tt yu kia].
fides (L.)
Xem faith
~ actualis (L.) Nim tin hin hnh, c tin hin hnh.
~ caritate formata (L.) (faith formed by love) Nim tin do c i hnh thnh.
~ data (L.) Th tn, nim tin v s trung thnh [trong hn nhn].
~ directa (L.) (direct faith) Nim tin trc tip.
~ divina (divine faith) Nim tin thn thnh, c tin da vo Thin Cha.
~ divina et catholica (L.) (divine and catholic faith) Nim tin da vo Thin Cha v
Gio Hi Ngi [tn l do mc khi Thin Cha v gio hun gio hi: Nh tn l v Thin
Cha Ba Ngi].
~ ecclesiastica (L.) (ecclesiastical faith) Nim tin ca gio hi [tn l do Gio Hi ly
quyn uy v gio hun bt kh ng m nh on nh v c M ln tri].
~ efficax (L.) c tin hu hiu, nim tin c hiu qa.
~ ex auditu (L.) Nim tin n t nghe truyn dy [Rom 10,17].
~ facta (L.) Xem fides data.
~ formata (L.) c tin c c i lm bn ng, c tin thc hin qua c i.
~ habitualis (L.) Nim tin tp qun tnh, nim tin nh thi quen.
~ informis (L.) Nim tin ca l tr.
~ infusa (L.) Nim tin hi nhp, c tin ph ban.
~ iustificans (L.) c tin thnh ngha, c tin cng chnh, c tin lm con ngi nn
chnh trc.
~ qua creditur (L.) (faith through which something is believed) c tin ch quan, hnh
ng ca c tin.
~ quae creditur (L.) (that which is believed) c tin khch quan, ni dung ca c tin.
~ quaerens intellectum (L.) (faith searching for understanding) c tin tm l tr ph
gip.
filial love
Hiu i, m mn [tm tnh i m ca con ci i vi Thin Cha, i vi cha m].
filial piety
o hiu, hiu knh, hiu thun, hiu i.

filiation
T tnh, t h, lin h ph t, thu nhn lm dng t.
filioque (L.) (and from the son)
V bi Thnh T [trong kinh tin knh sau cu qui ex Patre (who from the Father). Tn l
ca Gio Hi La Tinh ni ln Cha Thnh Thn cng do Cha Cha v Cha Con m
ra; ni chung l on tn l quan trng nht din t s khc bit vi Gio Hi ng
Phng].
finality
1. Chung cc tnh, mc ch tnh, kt cu tnh, cu cnh tnh 2. Chung cc, chung kt,
vn kt, nh cc, ti hu 3. S vt ti hu.
finis (L.)
Xem end, goal.
~ qui (the goal which is intended) Mc ch khch quan, mc ch ang c nhm ti.
~ quo (intermediate goal) Mc ch mi gii, mc ch trung gian [mc ch gn trong
qa trnh tm kim mc ch xa hn, bi , cng c th gi l phng php tm kim
mc ch].
finite
C gii hn, c hn nh.
finitum capax infiniti (L.)
Gii hn c th hm cha ti v gii hn.
finitum non capax infiniti (L.)
Gii hn khng th bao hm v gii hn.
first parents
Nguyn t, ph mu nguyn thy.
first principle
Nguyn l th nht [bt lun tn hu, s kin, nhn thc hay s vt, theo trt t khng do
bt c s vt no khc lm khi im, l nguyn l th nht.

flesh
1. Huyt nhc, xc tht, xc th, thn th 2. Nhc dc, tnh dc, nhn tnh 3. Nhn loi,
ct nhc.
flexibility
1. n tnh, thch ng tnh, nhu thun tnh, tnh cht mm do, d un 2. Tnh d thuyt
phc, d sai khin 3. Tnh linh hot, linh ng.
flood theory of creation
Thuyt sng to bng hng thy [mt trong hc thuyt gii thch vic Thin Cha to
dng v tr trong 6 ngy theo nh Sng Th K chng th nht miu thut, ch trng
ti yu t nc].
foedus (L.)
Xem covenant.
fomes peccati (L.)
La ti tnh [phng cch phi kinh vin dng ch ti nguyn t ph tr dc vng con
ngi].
force
1. Sc lc, lc lng, thc lc, sc mnh, quyn hc, uy lc 2. p lc, bo lc, cng
lc, cng hnh 3. ngha, chn , yu im, l do, gia tr.
foreknowlege
S bit trc, iu d tri.
foreordination
S d nh.
forgiveness
S tha th, tnh khoan dung, s min chp.


form
Hnh thc, hnh dng, hnh thi, m hnh, th thc, phng thc [ch hnh dng, m thc
m mt s vt phi c thnh; hnh thc, m thc khng phi ch l ngoi ti m c
ni ti na, khng phi ch hu hnh m c v hnh na].
forma accidentalis (L.)
Hnh thc ph thuc, ngu nhin.
~ externa Hnh thc ngoi ti.
~ interna Hnh thc ni ti.
~ substantialis Hnh thc bn th, thc th.
formal principal
1. Hnh thc nguyn tc 2. Hnh thc nguyn thy
formalism
Ch ngha hnh thc, hnh thc lun [li sng hay hc thuyt ch cu n hnh thc tn
gio b ngoi m khng quan tm ti tinh thn o].
formation
Hnh thnh, gio dc, gio hun, bi dng.
Formgeschichte (G.)
Xem form criticism
formula
1. Tn iu, tn thc, kinh tin knh 2. Th thc, cch thc, cng thc, nh thc, qui tc.
Formula of Concord
Hp ng tn iu [bn tn iu m nm 1577 phi Lu- t-r khng nh. Tng ng
vi gio l ca Cng ng Trent].
formula missae (L.) (the rite of the mass)
L qui, tin trnh ca Thnh l.
fortitude
Dng c, dng cm, cng ngh, kin cng [mt trong bn c tnh chnh].
fragmentum (L.)
B bnh, phn pht Thnh Th [hnh ng m Gim Mc a phn Roma hi th k th
5 lm, vo mi ch nht ngi ly Mnh Thnh va c truyn php b nh v phn
pht cho cc Linh Mc trong gio phn ng hng].
Franciscan school
Hc phi Phan-xi-c [do nh hng ca dng Phan-xi- c pht huy t tng thn hc
nhn mnh v mu nhim tnh yu Cha].
free
1. T do, t ch, t lp, t ng 2. Phng khong, khng v hnh thc 3. V k lut,
phng ng, phng tng, th lng 4. Min, thot c.
~ will ch t do.
~ from Gii phng khi (u).
~ for Gii phng (t).
freedom
1. S t do, t ch 2. Quyn t do, quyn t quyt 3. S gii thot.
Friends
Hi i hu, cng ngh hi [George Fox (1624-91) pht ng phong tro m cc hi vin
gi nhau l "bn". c bit coi trng vc thnh linh mc khi trc tip qua "nh sng"
trong tm hn. H phn i nghi l bn ngoi, nht l vic b nhim, sai phi cc gio s].
fruit
Thnh qa, kt qa, phn thu hoch c.
fruitio dei (L.)
Hng th thn.
fulfilment
1. thnh tu, vin mn, vn thnh, t thnh, ng nghim 2. Thc hnh, thc hin.
fullness, fulness
y, vin mn, hon ton, sung mn
~ of time Thi c chn mi, thi k vin mn.
function
1. Tc dng, cng nng, c nng, mc tiu c th 2. Chc v, chc trch, chc quyn,
nhim v, chc nghip 3. Nghi thc, l in, cuc hi hp chnh thc.
functional dispensation
quyn min gii chc v.
functional theology
Tc dng thn hc [mn thn hc ch trng n tc dng ca thn hc trong qa trnh
lch s v hon cnh ca x hi].
functionalism
Hc phi cng nng, ch ngha c nng, ch ngha hiu dng, ch ngha thc dng [hc
thuyt nhn mnh n cng nng, ng dng v thch ng].
fundamental articles
Tn iu c bn, bn vn c bn [ch nhng chn l ch yu v c bn c cu
trong tn l Kit gio v phi c gii thch nh th no trnh sai lc d oan].
fundamental option
Chn la c bn, u tuyn.
fundamental theology
Thn hc cn bn [ (a) Thn hc minh chng c Kit mc khi thc s xy ra. (b)
Thn hc nghin cu s tht c bn v ct yu ca c tin Kit Gio: mc khi ca Thin
Cha].
fundamentalism
Ch ngha c yu, ch ngha c bn [ (a) F-, th k th 20 phong tro ca nhng ngi
Tin Lnh chng li ch ngha tn thi thuyt (Modernism) ti M da trn vic gii thch
tng ch din t cc s vic c ghi trong Thnh Kinh nhn mnh c bn tn
ngng v lun l Kit Gio. (b) Ngha rng l ch cch gii thch Thnh Kinh ca phi
bo th].
Fundamentalists
Phi c yu, hc phi c bn, nhng ngi thuc phi c bn.
future
Tng lai.
~ life Kip sau, i sau, cuc sng tng lai. futurology Tng lai hc
G
Gallican Confession
Kinh tin knh ca phi Gallican, bn tuyn xng c tin ca phi Gallican [nm 1559, ti
th Bal (Php) cc phi Tin Lnh trn ton quc ln th nht hi hp li vi nhau v
thng qua mt quyt ngh v tn gio. S tht l tinh hoa gio l ca phi Calvin].
Gallicanism
Ch ngha Gallican [ti Php quc vo th k th 17 ch trng cao quc gia qua 2
hnh thi: (a) Gio hi l mt on th thng thng thuc vo quc gia, ng nhin do
Gim Mc iu khin. (2) Cng nhn quyn ch tch ca Gio Hong, tuy nhin ch khi
no phi hp vi Gim Mc, Gio Hong mi c rng quyn].
Gaudium et Spes (L.)
Hin ch vui mng v hy vng [hin ch Gio Hi trong th gii hm nay ca Cng
ng Vatican II].
Geist (G.)
Thn linh, tinh thn, l tr cm th tnh, tnh nhit lit, thi i tinh thn.
Gemeinschaft (G.)
Xem fellowship.
generality
1. Tnh i cng, tnh tng qut, tnh ph bin 2. Thng tc, thng lun, khi lun, khi
yu.
generalization
1. Ph bin ha 2. Khi qut ho, khi lun ha, cch chung m ni, thng tc ho, thng
lun ho.
generare (L.)
Xem active generation.
generari (L.)
Xem passive generation.
generation
1. Sinh sn, sinh [din t s quan h gia Ngi Cha v Ngi Con trong mu nhim Ba
Ngi] 2. Nin i, th i, i, th h, thi i.
active ~ Tnh sinh sn ch ng [ch Ngi Cha ch ng sinh Ngi Con, tnh cht cn
nguyn].
~ of the Son Ngi Con Sinh bi Ngi Cha, Ngi Con c sinh ra.
passive ~ Tnh sinh sn b ng [ch Ngi Con hin hu l do Ngi Cha].
generationism
Thuyt sinh thc, sinh sn lun [hc thuyt ch trng con ngi th xc ln linh hn
u do cha m sinh ra].
genetic, (genetical)
Thuc pht sinh, thuc sinh sn, thuc khi nguyn, thuc v pht sinh lun, thuc v
hc thuyt pht sinh].
gesta Dei (L.) (deeds of God)
Tc ng ca Thn linh, tc ng ca Thin Cha.
Gestalt (G. )
Hnh thi, hnh trng, hnh thc
ghost
1. Thn linh, linh hn, tinh thn, sc sng ca Thng 2. Linh hn ngi cht 3. Ma
qi, qi, m hn.
gift
1. n hu, n t, qa tng, tng phm l vt 2. Thin ph, thin cht, thin ti.
added ~ n sng gia tng n tr gip, n sng ban thm, n hu, siu tnh.
created ~ n th to [n m con ngi c Thin Cha ban cho chn la hay thc
hin quyt nh quan trng].
~ of counsel n siu kin, n bit lo liu [mt trong by n Cha Thnh Thn gip con
ngi trong cuc sng bit la chn mc ch chnh xc, phn on v quyt nh].
~ of fear n knh s [mt trong by n Cha Thnh Thn gip con ngi bit knh s
Thin Cha].
~ of fortitude n cng ngh, n sc mnh [mt trong by n Cha Thnh Thn gip
con ngi chp nhn v kin nhn chu au kh].
~ of immortality n bt t [n lm cho linh hn khng phi cht]
~ of knowledge n thng minh, n tr tu [mt trong by n Cha Thnh Thn gip con
ngi c mt tri thc t nhin v siu nhin].
~ of piety n hiu i, n yu mn, n o c [mt trong by n Cha Thnh Thn gip
con ngi yu mn Thin Cha].
~ of perseverance n bn , n kin nhn, n bn n cng.
~ of tongues n ngn ng, n ni ting l.
~ of understanding n minh t, n thng hiu [mt trong by n Cha Thnh Thn
gip con ngi nhn thc c Thin Cha siu vit].
~ of wisdom n thng xt, n khn ngoan [mt trong by n Cha Thnh Thn gip
con ngi trong cuc sng bit phn on chn chnh].
~s of integrity n hon b [trong qa kh Gio Hi nhn nhn nguyn t con ngi ngoi
n "Thnh Ho", Thin Cha cn cho con ngi bn c n khc: n cng chnh, n
trng sinh, khng au kh, n tr thc].
~s of the Holy Spirit n Cha Thnh Thn, thn n, n ca Cha Thnh Thn [truyn
thng phn thnh by n Cha Thnh thn].
preternatural ~ n ngoi nhin.
special ~ c n, n c bit.
supernatural ~ n siu nhin.
uncreated ~ n phi th to [n hu m chnh Thin Cha thng ban].
global community
Cng ng th gii, cng ng nhn loi.
global village
Lng ton cu, thn th gii
gloria Patri (L.) (glory be to the Father)
Vinh danh Cha Cha (kinh vinh danh).
glory
Quang vinh, quang diu, vinh quang Thin Cha.
external ~ Quang vinh ngoi ti, vinh quang bn ngoi
formal ~ Vinh quang hnh thc.
objective ~ Vinh quang khch th.
theology of ~ Thn hc vinh quang, quang diu.
glossolalia (Gr.)
n Thnh Linh ni ting l, ni ting a phng


gnosis (Gr.)
Tri thc, tr tu, linh tr, thn tr, tri thc thn linh, tri thc linh gii, nguyn tri thn b, tr
tu b truyn, nhn thc c sc cu thot, tinh thn chn l, tri thc tn ngng.
gnostic
1. Tr ga, k tr, ngi tr thc 2. Thuc tr thc, linh tri, c tr thc, c th hiu thn b
ca linh gii 3. (Gnostic) Ng o thuyt, ng o phi, tn ng o phi.
Gnosticism
Ch ngha tri thc, phi linh tr [l phong tro trit hc khong trc hay sau k nguyn,
hn hp nhiu thuyt tn gio, nhiu lung t tng, ch trng v tr nh nguyn lun
trong vic gii thot do thn linh m n, v hng i cui cng ca vn vt l ch
ng "vt cht" tr v vi "tinh thn"].
Christian ~ Ch ngha tri thc Kit gio, phi linh tri Kit gio, thuyt d oan huyn
thc [b d oan ca phi linh tri pht sinh khi hp th gio l Kit gio. H ch trng
thn th c Kit ch c b ngoi m khng c thc, thn th y khng th phc sinh, ch
linh hn mi bay thng ln thin ng].
goal
Mc tiu, mc ch, chung im, ch n.
God
Thn, Thin Cha, Thng , Thin, Thin , ng tri
almighty ~ Thng ton nng, Thin Cha ton nng.
creator ~ Thng sng to
fertility gods Thn ca nh nng, thn c sc sinh si di do [nhng v thn m mt s
dn tc thuc x hi nng nghip sng bi cu xin cho ma mng phong ph, con chu
y n ].
~ as he is Thin Cha nh ngi l, chn din ca Thin Cha, bn cht ca Thin Cha.
~ as nature Thng l t nhin, thn tc t nhin [li nhn Thng v thin nhin
v l mt m khng th phn].
~ for himself Thng v chnh ngi, Thng ti thn.
~ in himself Thng ni thn, Thng trong chnh ngi.
~ of anger Thin Cha ca phn n
~ of delight Thin Cha ca vui mng
~ 's self-communication T ng thng truyn ca Thin Cha [Thin Cha thng truyn
(din t) cho th to nhn loi chnh c tnh bn cht yu thng, khoan th, quan tm
ca ngi].
hidden ~ Thng tng n
impersonal god Thn khng nhn v
living ~ Thin Cha sng ng, Cha ca s sng
one and triune ~ Mt Cha Ba Ngi
one ~, creator and Lord ng sng to v l Thin Cha
personal ~ Thin Cha c th, thn c v cch, thn v cch ha.
retiring ~ Thng n dt [hc thuyt pht sinh th k th 20 v ton nhn loi
pht trin n mc hu nh trng thnh, hn th na v qa bn th s nn khng d
nhn ra Thng hin hu nh xa, m ngh rng Thng n dt].
revealed ~ Thin Cha c mc khi
suffering ~ Thin Cha kh nn
supreme ~ Thn cao nht, ng v thng
true ~ Thn tht, Cha tht, Thin Cha tht
unknown ~ Thn khng bit, Thn v danh
veiled ~ Thin Cha b che y, Thin Cha cha c mc khi.
Godforsakenness
V Thin Cha m t b, v Thng m b x v.
godhead
1. Thn tnh, bn tnh Thin Cha, Thin Cha tnh 2. Thn, (God) Thin Cha.
godhood
Thn tnh, thn cch [tnh cch ca thn].
God-human activities
Hnh ng nhn tnh ca Thn [xem theandric activities].
God-hypothesis
Ga thuyt v Thng
God-is-dead theology
Thn hc Khai-T-Thn, thn hc v Thng cht [mn thn hc hin i do mt
s thn hc gia, mun thot ra khi thn hc truyn thng, nn khng cn t hin hu
Thng lm tin , m ch tho lun nhng vn nhn sinh....]
God-language
Ngn lun c lin quan ti Thin Cha.
godless
Tnh v thn , khng tin c thn, khng knh thn.
God-man
1. ng Thn-Nhn hp nht, ng thn nhn [ ch c Kit] 2. Ngi tn gio [theo tc
ga hin i l Phng ng M trong tc phm <V Lm Mnh Sinh Tr>th tng
lp cao nht l con ngi trong th gii tn gio] 3. Ngi tri [c Pht ni: Ngi
thin gii] 4. Siu nhn.
golden rule
Lut vng, kim khoa ngc lut [xt theo tiu cc "k s bt dc, vt thi nhn" (iu
mnh khng mun th ng lm cho ngi), xt theo tch cc: "k chi s dc, thi chi
nhn" (iu g mnh mun, hy lm cho ngi)].
good
1. Thin, lng thin, m c, hnh thin 2. Hnh phc, 3. Thuc lng thin, c c
hnh thin ha 4. Thuyt tt p, hnh phc 5. C ch li, c hiu qa, thng ng 6.
(the good) Ngi thin, ngi tt.
common ~ Thin chung, cng ch
~ news Tin vui, Tin Mng, Phc m
highest ~ Ch thin, ti thin, cc thin
surpeme ~ Xem highest good
universal ~ Thin ph qut.
Gospel
Phc m, sch phc m, Tin Mng.
~ harmony, harmony of the Gospel Xem synopsis
~ of freedom Phc m mang li t do, phc m mang li cho con ngi s t do [tm
im ca tin mng c Kyt l con ngi c gii thot, c c t do].
social ~ Phc m c tnh cch x hi [sch thnh c bit l nhng li ch dy c tnh
cch x hi ca c Kit, trn bnh din x hi, kinh t, chnh tr ng dng nh t hi
giai huynh , yu l sc mnh v cch thc cu nhn].
spoken ~ Phc m c rao ging [ch c rao ging m khng ch trng i sng].
govern
Qun l, thng tr, cai tr, qun tr, iu khin, cai qun, tr, ch huy, chi phi.
governance
Qun l, thng tr, cai tr, qun tr, chi phi. government Xem trn.


grace
1. n hu, n sng, thnh sng, n in, sng i, thin n, t bi, t i, nhn hu 2. Li
kinh trc hoc sau khi n, kinh cm n khi dng ba.
actual ~ Hin n, bo n, c n, hng n Thin Cha tr gip mi lc [Thin Cha ban
cho mnh lc thc hin hnh vi t c n cu ].
antecedent ~ n sng c ban cho trc, n lo liu [n c ban cho trc khi l tr
con ngi t do quyt nh].
appropriate ~ Thch nghi n sng [n thch nghi vi hon cnh ni ti v ngoi ti ca
mi ngi, nht l ch s sn sng n nhn n sng sinh n ch].
assisting ~ Ph n, tr sng, n sng ph tr.
authoritative ~ Ch n, quyn sng, ch quyn n sng [n do quyn lc ban cho].
beginning ~ Khi s n sng.
comitative ~ Phm c do n sng m n [ch nhng c tnh siu vit do n sng m
n].
consequent ~ Hu ch n sng [n sng tr gip i lin vi nhng hnh ng ch t do
ca con ngi].
consummated ~ Hon thnh n sng.
cooperative ~ n tr gip, n hp tc.
creative ~ n sng to [ l mt n gip con ngi nhn ra v quyt nh mt chn la
cn bn, c th lm thay i c cuc sng khi Thin Cha mun t l, Thnh v ku gi
con ngi, v con ngi ly c sinh mnh p tr, n nhn].
distribution of actual ~ Phn pht hin sng.
efficient ~ Thc hiu n sng [n gip sinh hiu qa]
efficatious ~ Hu hiu n sng (hiu n), linh nghim n sng (linh n) [c th sinh hiu
qa mong c].
elevating ~ Thng ha n sng, siu ha n sng [Thin Cha trong con ngi gip
con ngi lm lnh].
exciting ~ n sng khi ng , kch ng n sng [i vi ngi cng chnh, nh n
thng sng, linh hn ca h c thng ha, nay n hin sng gip h lm lnh].
external ~ Ngoi ti n sng [n pht sinh bn ngoi linh hn con ngi, nh li ch dy
ca c Kit, thnh tch, gng thnh nhn].
external efficient ~ Ngoi ti thc hiu n sng [gip con ngi d dng lm vic lnh
nht l cu nguyn].
first ~ Nguyn n, khi n [n thnh ha u tin c ban cho].
habitual ~ Thng sng, trng thi y n sng [trng thi siu nhin y n sng ca
linh hn con ngi, gip con ngi tr thnh thnh thin, chnh trc n nhn Thin
Cha].
~ and moral possibility Kh nng tnh v n in v o c.
~ of illumination n quang minh [mt trong nhng hu qa ca hin sng, nh Thin
Cha tr gip con ngi thu hiu su xa v y v tm hn c c s quang minh].
~ of inspiration n cm hng, n linh cm, n linh ng [mt trong nhng hu qa ca
n hin sng, con ngi nh Thin Cha gip m cm thy c s hin din ca Thin
Cha].
~ of intellect n l tr, n tr tu [mt loi ca n hin sng gip l tr con ngi hiu r
tng s vic].
~ of the head n lnh o, n nguyn o [ch th lnh ca Gio Hi, Cha Kit nh s
kt hp ca hai bn tnh mt ngi v m c s sung mn v b thng ban cho thn th
mu nhim l Gio Hi, lm Gio Hi tr nn thnh].
~ of will n ch [mt loi ca n hin sng lm tng sc ch con ngi khut phc
tnh trng kh khn].
healing ~ n cha bnh.
helping ~ Xem assisting grace
inappropriate ~ n khng hp cnh [khi con ngi trong cnh hung ni ti cng nh
ngoi ti khng thch hp vi n sng, th ch t do ca con ngi khng tip nhn n
sng v n sng cng khng pht sinh thc hiu].
increative ~ Xem uncreated grace
infused ~ n c vo [n mbn tnh con ngi khng c, ch do Thin Cha tun
vo tm hn con ngi].
internal ~ n sng ni ti, ni sng [thc cht nh hng nhn linh].
internal efficient ~ n sng ni ti thc hiu [gip con ngi hon thnh vic thin
tng i kh, gip khc phc v chin thng nhng kh khn him ngho].
irresistible ~ n khng th khng c [gip con ngi hnh thin chng li nhng tham
vng mnh lit ca con ngi].
natural ~ n t nhin [c ban cho lc to dng].
operative ~ n hot ng.
particular ~ Bit n, c n.
perfective ~ n hon ho, n tuyt ho
personal ~ n ring, n c bit
possible ~ Kh n [ Pelagians ch trng c mt loi kh lc t nhin gip con ngi vi
ch t do tri qua mt cuc sng thnh thin v ti, cui cng t c vnh phc].
preparative ~ Chun n, n chun b.
provoking ~ Xem exciting grace
proximately sufficient ~ n sng (h tr) u lp tc hon thnh [n sng gip con
ngi trc tip hon thnh cng nghip cu ri].
sacramental ~ n sng b tch (n tch sng), n tr gip ca chnh b tch ban cho.
sanctifying ~ n thnh ha, n nn thnh, sng i [c gi thnh ha v n sng gip
thnh ha nhn linh, phn hng di do bn tnh Thin Cha, bin h nn con ci Thin
Cha].
second ~ Nh n, n sng ti ban [n thnh ha khi mt li c ti ban].
special ~ n bit sng.
stimulating ~ Xem exciting grace
strengthening ~ n tng cng, n gia lc.
sufficient ~ n cn , n sung tc [n hin ti gip con ngi c nng lc hon
thnh cng nghip cu ri].
systems of ~ Quy lut n sng, n tun t, n h lun [c gi th v l n Thin Cha
ban gip con ngi vi t do suy xt phn bit lnh hi nhng phn no pht sinh
hiu lc].
true and merely sufficient ~ n hin ti cn v [n gip con ngi trong hon cnh
c th c th thc hin hnh vi cu ri, d con ngi vi ch i khi c th c tuyt
n khng cn cht thc s cng hiu no].
uncreated ~ n ngoi bn tnh t nhin ca th to [ch Thin Cha thng truyn chnh
mnh].
universal ~ n tng qut, ph n [n in Thin Cha thng ban ph qut cho ht mi
ngi].
gratia (L.)
Xem grace
~ concomitans n tng hp vi ch t do, n qua s ng ca ch t do.
~ dei n da vo Thin Cha, n in nh Thng , n ca Thin Cha.
~ gratis data n nhng khng, n ban m khng i n p [n sng ban cho mt s
ngi no h cu tha nhn].
~ gratum faciens n gip con ngi vui nhn, n gip con ngi hoan lc vi Thin
Cha].
~ mere sufficiens n tc s, n y [n con ng nn thnh, song nu con
ngi khng ng c th c tuyt m khng sinh hiu qa thc s].
~ mere vel pure sufficiens n tc s, n qa y .
~ parva n vi tiu, n sng yu nhc [theo Jansenius (1585-1638) ang khi con ngi
hnh ng chim u th trong s ham mun m chm trong khoi lc th gian, th n
sng Thin Cha so li yu nhc].
~ quae dat posse (grace which gives the ability to ...) n ban nng lc thi hnh.
~ remote sufficiens n chun b [n sng gip con ngi hon thnh mt cng
nghip chun b tnh t nhn c n cu ri nh vic cu nguyn ca con ngi
mt n thnh ha, (tc ngi ang mc ti trng)].
~ unionis n sng hip nht, n hu kt hp mt thit.
~ vere et mere sufficiens Xem true and merely sufficient grace.
~ vere et relative sufficiens n hin ti tng i y .
~ vere sufficiens n tht y [n sng gip con ngi trong tnh trng c th
thc hin hnh vi cu ri].
gratitude
Cm n, cm t, cm kch, tri n, t .
gratuity
1. T bi, n hu, n vt, tng vt, l vt 2. Thi n, thng t 3. V thng tnh, tnh
nhng khng, khng i bi thng.
gravity
Great Awakening
i phc hng, phong tro i gic ng, i hi ng [nm 1740 ti 6 tiu bang ng bc
Hoa K pht sinh mt trong tro phc hng tn gio, h cc oan co t mi tnh cm
nh li ging c tnh cch h kch, qa kch ng, khc qa bi ai...].
Great Revival
Phong tro i Hng Phn, phong tro i gic ng, i hi ng II [cui th k th 18 ti
u 19, ti M li thnh hnh phong tro phc hng tn gio ging i hi ng trn, cho
rng ch t gic hi ci, hon ci tnh cnh mi c coi l c i sng tn gio].
Great Schism
i phn ly [ch nm 1054 Gio Hi Cng Gio v chnh thng phn ly].
Greek Orthodox Church
Gio Hi Chnh Thng Hy Lp
ground
1. C s, cn c, cn nguyn, cn c, y c, nn tng, a bn 2. L do, nguyn nhn, ng
c 3. Bi cnh, phm vi 4. Thit lp, t c s, t nn mng.
gubernatio (L.)
Xem gubernation.
gubernation
Qun l, qun ht, thng tr, chi phi.
guilt
Ti v, ti c, ti n, ti khin, ti c.
H
habit
Tp tnh, tp qun, kh cht, thi quen.
acquired ~ Tp tnh c th, tp qun hu thin [tp qun do thc hnh m bi dng
nn].
infused ~ Tp tnh thng ban, tp qun lnh nhn [ n thnh Cha nh ngun nc
thng chy vo tm linh con ngi].
innate ~ Tp qun tin thin, tp tnh c hu, tp tnh bm sinh, tp tnh thin ph
operative ~ Tp qun hnh ng, tp tnh ng tc.
habitus (L.)
Xem habit
~ entitativus Tp tnh tn hu, tp tnh bn hu [tp tnh nh n sng thnh ha, trc tip
hon thnh bn tnh linh hn, cn i vi hnh ng ch c lin h cch gin tip].
~ theory Thuyt tr ng, ng c lun, [thuyt do Peter Abelard (1079-1142) khi xng,
ch trng Ngi li mc ly nhn tnh ca c Kit nh mc o, hm ni trong Ngi
hai bn tnh ch kt hp cch ngu nhin ].
hades
m ph, m gian, m ti, hong tuyn, a ngc.
hagiographa (Gr.)
1. Sch thnh 2. Thnh kinh 3. Vn tuyn, tr tc, thnh tp, thnh k [ theo Do Thi l
loi sch th ba trong Cu c c nghin cu, khng phi sch lut cng khng phi
sch tin tri ].
hagiography
Thnh nhn truyn, thnh nhn ngn hnh hc, hnh cc thnh.
hagiolatry
L knh thnh nhn, sng bi thnh , sng knh thnh nhn.
hagiology
Truyn Cc Thnh, Hnh Cc Thnh, thnh ngn hnh lc, nghin cu thnh nhn, danh
sch thnh nhn, thnh nhn hc

hagios (Gr.)
Xem holy
halo
1. Vng quang, quang han, vng ho quang, 2. Vinh quang, vinh diu.
hamartiology
Ti lun, lun v ti li.
happiness
Nim hnh phc, khoi lc, vui sng.
harmonism
Ch ngha hi ho, thuyt hi ho.
harmonization
iu ha ha, lm hi ha, lm nht tr, lm dung hp, sng chung.
harmony
Hi ha, ha mc, dung hp, ha iu, hip iu, iu ha, ha hp, ha bnh.
healing
Y tr, tr bnh, phc nguyn, hi phc.
~ ministry S v tr bnh, thn cng y tr, phc v cha bnh.
heart
Tm (con tim), lng d, tm trng, tm tnh, tm thn, tinh thn, nguyn kh, lng tm.
heathen
1. D gio , ngi khng tin thn [ ch nhng ngi Do Thi hoc Hi Gio, ngoi
Kit Gio v khng bit hay khng tin vo Phc m] 2. Thuc tin d gio, khng tin thn.
heathenism
D gio, ngoi o, thuyt d oan, t gio, gio l d gio, khng tin thn, sng bi ngu
tng.
heaven
Thin ng, thin ng, thin, tri, trn tri [cnh gii trc tip kin din Thin Cha
hng hnh phc vin mn trong tnh yu hon thin vi Ngi].
heavenly city
Thnh thng thin, thnh trn tri, thin quc.
Heil (L.)
Xem salvation
Heilsgeschichte
Xem salvation history
hell
a ngc, m gian, m ph, m ti, hong tuyn [cnh hung khng th din kin Thin
Cha hng tnh yu Ngi; cnh hung ca ngi c tuyt Thin Cha v hnh s
phn o].
Hellenism
Ch ngha Hy Lp, vn ha Hy Lp, l tng Hy Lp, tinh thn Hy Lp [vn ha sau thi
Alexander the Great (356-323 B.C) dung hp cc vn ha khc m thnh].
Hellenization of the christian faith
Hy Lp ha Kit gio.
Helvetic Confessions
Tn iu Helvetic, tn iu (hp nht) Thy S [Bullinger 1504-74, vo th k th 16
mun ci cch tn gio nn lm cho hai loi tn gio Thy s tr thnh mt].
henosis
Lin hp [ch thn tnh v nhn tnh ca c Kit].
henotheism
n nht thn gio, duy nht thn gio, thuyt duy tn nht thn, [mt loi tn gio a
thn, nhng ch chn mt thn knh th, nhng khng ph nhn tt c thn khc tn
ti].
Henoticon (L.)
Sc d hp nht, hp nht php, tn iu hp nht [vo th k th 5 Hong Zeno (474-
91) ban b cuc tranh lun v Kit nht tnh kt thc ban b chiu sch hp nht].
Henricians
Phi Henry [th k th 12 Henry of Lausanne (?~1145) khi xng cng kch v bc b
li sng tc ha ca gii thnh chc, v ph nhn hiu lc khch quan ca b tch v cho
rng gii thnh chc khng t cch].
heresy
D thuyt, thuyt d oan, d lun, d gio, t thuyt [l hc thuyt bi nghch vi tn l
m Gio hi ban b].
heretic
1. Ngi theo d thuyt, d gio , ngi thuc Gio Hi d oan 2. Thuc d oan,
thuc bnh d thuyt, thuc tin d gio.
formal ~ Ngi thuc d thuyt thc s, [ngi c thi chc chn i ch, ch trng
d thuyt, v c khng c mt hoc nhiu iu xc quyt tn l].
material ~ Ngi khng t bit mnh thuc d thuyt [ ngi v s st trong vic nghin
cu gio l, nn tin lm vo d thuyt].
heretical churches
D gio, phi lc thuyt
hermeneutics
Thch kinh hc, gii thch hc, khoa ch gii, khoa thng din.
hermit
n s, thy n tu, tu s n c.
heroic
Tnh anh hng.
Hesychasm
Ch ngha Hesychas, tnh ta phi [t tng b n m th k th 14 cc n s thuc ng
Phng tu tr ni Athos truyn b. Ch yu cho rng con ngi nh tu dng tm linh,
khi hn nhp cnh hon ton khng tch, c th hng kin chnh vinh quang ni ti ca
Thin Cha].
Hesychastes
Phi Hesychasts [Xem trn].
heterodoxy
Phi chnh thng, phi chnh thng thuyt, d oan, d thuyt, ngy thuyt [ngi m theo
lun thuyt thn hc khng hp vi gio l hoc kin c chnh thc xc nh hoc
cng nhn].
heteronomy
Tha lut [ khng t ch c chnh mnh m b dc vng, tm cm hoc tha nhn khng
ch (ngc li vi t lut: autonomy)].
Heteroousian
Phi d cht [phi thi Gio Hi s khai cho rng c Kit v Cha Cha khng ng bn
cht].
hexaemeron (Gr.)
Sng to trong 6 ngy, tng thut sng to, lun thuyt v sng th [ trong kinh thnh,
chng mt Sng Th K thut li cng trnh sng th do Thin Cha hon tt trong 6
ngy].
hierarchical powers
Quyn phm trt.
hierarchical structure of the church
C cu phm trt ca Gio Hi.
hierarchy
1. Phm trt thnh, ng cp thnh phm, trt t thng tin ca gio hi, ch gio
quyn, t chc cp bc gio hi [ch phm trt theo tn ti trt t m Gio Hi Cng
Gio v nhu cu qun l m t t thnh hnh: trn ht l c Thnh Cha, tip n l Gim
Mc ri n Linh Mc sau ht l gio dn] 2. H thng, phm trt, ch giai cp 3.
ng cp thin thn [thin s cng c chn phm cp].
~ of being Th h ca tn hu vt [trn l tinh thn di l vt cht (gm ng vt, thc,
v khong vt) ngay gia v tr vn vt l con ngi].
~ of truths ng cp chn l, bc thang chn l [trn thut c tin theo h cp trng yu
tnh v phn bit trnh ].
hiereus (Gr.)
Xem priest.
hierogamy
C cu hn nhn thn thnh, hn nhn thnh, hn nhn thin thnh ca ng thn.
hierolatry
Vic tn knh cc thnh, sng bi thnh vt, sng bi thnh nhn
hierophant
1. Thnh s, v gii thch ngha b n ca tn gio 2. T t, thnh chc
hierophany
Hin linh [hin ra mt cch uy linh]
hierurgy
Ly bi, th ly
High Church
Gio hi Thng Phi, Gio Hi Thng Lu, [trong mt s Gio Hi Tin Lnh, c bit
Gio Hi Anh Gio, cn lu hnh truyn thng ny].
Hinduism
n Gio, n gio.
historicity
Lch s tnh, s tnh
~ of chirst Lch s tnh ca c Kit, Kit lch s tnh.
history of the church
Gio hi s, lch s Gio hi, gio s hc.

holiness
Thnh, thn thnh, thn thnh tnh, thnh khit, thnh thin, thnh c.
Holiness Churches
Gio phi thn thnh, [gio phi do John Wesley (1703- 1791) khi xng, ch trng
rao truyn tinh thn thn thnh nghim khc v t chc qui t nhng ngi theo ch
ngha hon m ny nhm bo v truyn thng chn qu ca gio phi y].
holy
Thuc thnh, thn thnh, thnh khit, thnh thin.
Holy Catholic Church
Gio Hi Cng Gio Thnh Thin.
Holy Family
Thnh gia, gia nh thnh [ gm ba thnh vin: Cha Gisu, c M, v Thnh Giuse].
Holy Father
c Thnh Cha [cch tn xng c Gio Hong].
Holy Ghost
Xem Holy Spirit, Cha Thnh Thn, Thnh linh.
Holy Mysteries
Nhng B Tch thn diu, B Tch mu nhim [c gi nh th v trong B Tch, nh
du hiu hu hnh (bn ngoi) m chnh n sng v hnh ca c Kit thc s (bn
trong) thnh ha tm hn con ngi].
Holy Office
Xem Congregation for the doctrine of the Faith.
holy orders
1. Thnh trt, thn phm, thnh chc, chc thnh 2. B tch chc thnh, b tch thnh
phm [xem sacrament of holy orders].

Holy Scripture
Thnh kinh, kinh thnh.
Holy See
1. Ta thnh, Tng ta, Gio nh 2. Gio khu hay chc quyn ca Gim Mc La M.
Holy Spirit
Thnh thn, thnh linh [mt ngi trong mu nhim Thin Cha].
holy unction
Xem extreme unction.
Holy Writ
Thnh kinh.
Holy Year
Nm thnh.
homeland theology
Thn hc a phng [thn hc do Tin Lnh i Loan xng ch trng cn c vo
lch s, x hi, chnh tr ca i Loan m ct ngha thn hc].
homiletics
Truyn o hc, ging o hc, mn hc thuyt ging, mn thuyt o.
homily
Ging o, o l, bi ging [ging gii Li Cha trong Thnh L].
hominization
Nhn ha, tc dng nhn ha [trong thuyt tin ha, nhn ha l lc ng vt bt u vn
dng nng lc tuyn chn tch to lun l v hnh ng theo linh tnh ti hu].
homo creator (L.)
Ngi sng to.
homo dionysiacus (L.)
1. Ngi hnh ng [con ngi d c t tng, kh nng linh ng, cm ng, ngh thut
nhng li c th qun c chnh mnh] 2. Ngi in hnh ca tu thn Hy Lp, ngi in
hnh ca thc lon.
homo faber (L.)
Ngi lao tc, cng nhn, ngi lao ng [ngi c th pht minh cng c, ci thin
cng c v lm mi vic].
homo honestatis (L.)
Ngi o c, ngi c hnh, ngi thnh thc.
homo nobilis (L.)
Ngi cao qi, ngi cao thng.
homo perfectus (L.)
Ngi thnh ton, ngi hon chnh.
homo religiosus (L.)
Ngi tn gio, ngi c nim tin tn gio.
homo sapiens (L.)
Tr nhn, ngi c kh nng nhn thc v phn bit, ngi c l tnh, tr ga, trit nhn
[con ngi phn bit vi loi vn kh do kh nng tr thc].
homo symbolicus (L.)
Ngi dng tng trng [ngi c kh nng dng biu tng din t mnh].
homo viator (L.)
Ngi l hnh, ngi trn ng l th, l khch.
homocentric, homocentrical
Con ngi lm trung tm, nhn trung tnh, ng tm, hng tm.

Homoeans
Phi tng t [ch phi Ariaus, sau khi ly khai c v n ha hn, ch trng Ngi Con
tng t nh Ngi Cha].
homogeneity
ng chng, ng cht, ng tnh.
homogeneous
Thuc ng chng, ng loi, ng cht, ng tnh, thuc tng t, ng cht, thun
cht, thun nht.
~ society X hi thun cht [x hi ch c 1 chng tc, 1 vn ha, 1 loi h t tng, 1
loi tn gio].
homoiousia (Gr.)
Tng t bn cht, bn th tng t.
Homoiousians
Xem Homousians
homoiousios (Gr.)
Xem di
homoiousis (Gr.)
Xem homoiousia
homoousia (L.)
Xem di
homoousian
1. ng tnh ng th, ng cht, ng th [xem: kinh tin knh (Nicene Creed) biu t
tn l t ng sau: (Ngi Con vi Ngi Cha ng mt bn cht v (ng) t lp th)] 2. H-
:k theo ng cht lun, bn th tng ng lun [ch nhng ngi th k th 4 nhn
kinh tin knh Nicene, cho rng Ngi Cha v Ngi Con ng tnh ng th].
Homoousianism
Cht lun [lun thuyt cho rng Cha Con v Cha Cha bn cht hon ton tng ng].
homoousion (Gr.)
Xem homoousian [ng tnh ng th].
homoousios (Gr.)
Xem Homoousian [ngi ch trng thuyt ng cht].
homoousy
Xem homoousian
Homousians
Ngi ch trng thuyt bn cht tng t, phi ch trng bn cht tng t [sau khi
phn ly khi phi Arian, phi ny ci t v cho rng Cha Con v Cha Cha khng
nhng ging nhau m cn hon ton tng t v bn cht].
hono(u)r
1. Vinh d, quang vinh, danh d, thanh danh 2. Tn knh, knh trng, trn trng 3. o
ngha, tit ngha, tit tho, tit trinh, danh tit 4. Lng t tn.
hope
Hy vng, ngng vng, k vng, c cy, ch i, trng i.
host
Bnh l, bnh t [bnh dng trong thnh l].
holy ~ Thnh th, bnh thnh
hostility
1. S i ch, th ch, phn i, phn khng 2. Tnh i ch, hnh ng th ch, hnh
ng phn khng 3. (pl) Chin tranh, chin u.
house church
Gio hi gia nh [hnh thc t chc Gio hi ly vic t hp gia nh lm ch yu].
housel
1. Phng hin 2. Php thnh th, tic thnh [trong thi Trung C y l danh xng ca
ting Eucharist] 3. Dng thnh l, rc thnh th.
Huguenots
Phi Huguenot [mt tn phi Calvin Php vo th k th 16, 17 ch trng ci cch
nhiu nht].
human
1. Thuc con ngi, thuc nhn loi, c nhn tnh 2. Con ngi, nhn loi.
~ centrality Ly con ngi lm trung tm.
~ life Cuc sng con ngi, nhn sinh.
~ nature Nhn tnh, tnh th con ngi, bn tnh nhn loi.
~ rights Nhn quyn [nhng quyn cn bn ca con ngi]
human-divine
Thn nhn tnh, va nhn tnh va thn tnh.
humaneness
Nhn i, t bi, cao thng, thm tnh.
humanism
1. Ch thuyt nhn vn, nhn bn lun, l thuyt nhn o, hc thuyt nhn vn [mt h
thng hc thut, t tng, thi hay phng thc hnh ng c bit ch trng ti t
tng v quyn li con ngi m khng ly tn gio hay v tr t nhin lm trung tm].
humanitarian
Ngi ch trng thuyt nhn o, thuyt bc i, nh t thin, ngi theo thuyt coi c
Kit nh ngi phm.
humanitarianism
1. Ch thuyt nhn o [t tng, thi ch trng con ngi t n lc, khng cn n
hu Thng , c th lm cho nhn tnh mnh t ti vin mn] 2. Ch ngha bc i 3.
Kit phm nhn lun [mt l lun ph nhn thn tnh c Kit] 4. Bc i.
humanity
1. Nhn tnh, nhn o, nhn tnh 2. Nhn loi 3. Nhn t, bc i 4. Nhn vn hc.
humanization
Nhn ha, nhn loi ha, gio ha, lm cho thnh ngi, nhn t ha.
Humism
Hc thuyt Hume [trit hc ca David Kume (1711-76) ngi Scottland, ch trng tri
thc con ngi ch gii hn trong kinh nghim, khi nim v n tng, ph nhn kh th
minh chng bt c chn l hay ga nh cui cng no].
Hussites
Hc phi Huss [mt hc phi vo th k th 15 do nh cch mng John Huss (1370-
1415), ch trng rp theo l lun ca l thuyt Wycliffianian].
hylomorphism
Hnh cht lun, m cht thuyt, nguyn hnh nguyn cht lun [l lun do Aristotles
(384-322 B.C) khi xng, c trit hc kinh vin hon thnh, ch trng trong th gii
t nhin tt c mi vt th u do hai loi hnh thc (m thc) v cht liu (cht th) nh
hai nguyn t khc nhau cu to thnh].
hylotheism
Vt-thn lun, thuyt phim thn, thuyt v thn [hc thuyt hay tn ngng ch trng
vt cht tc l Thng , hay cho rng ngoi vt cht v v tr ra khng c Thng
tn hu].
hylozoism
Vn vt sinh lc lun, vn vt hu sinh lun, thuyt vt hc [hc thuyt ch trng vt
cht c sinh kh, c th sng ng, hay cho rng vt cht v sinh ng khng th phn
khai c].
hymn
1. Bi thnh ca, thi ca tn dng, tng ca 2. Ca tng, tn dng, ht ca ngi khen.
hyperdulia
Bit tn [Thin Cha Gio t lng c bit tn knh c Maria v Ngi l M Thin
Cha, nn c c bit tn trn cc Thin Thn v cc Thnh.]
hyperevangelistic
Phi tin mng cc oan.


hyper-personal
V cch siu vt, ngi v vin mn [c gi l nh th, v theo Teilhard de Chardin
(1881-1955) chung kt im ca v tr thnh hon khng th l vt cht c, ch c th
l ng c v cch].
Hypostase (G.)
Xem person
hypostasis (Gr. L.)
1. T lp th, ch th, v cch 2. cn c, nguyn l cn bn.
hypostatic identification
Lng tnh ng v
hypostatic union
Kt hp ca nh tnh, nh tnh lin hp ca c Kit [do nhn tnh v thn tnh kt hp
lm mt m c Kit tr thnh v Thnh T].
hypostatize
Lm thnh bn cht, c th ha, thc th ha.
hypothesis
Ga thuyt, ga nh, gia thit.
hypothetical necessity
Tnh thit yu ca ga thuyt [tin tt yu phi ga nh].
I
Icon
Tng thnh, bc tranh, tranh nh, ngu tng [mt loi tranh nh c Gio Hi Chnh
Thng dng trong vic th phng].
iconoclasm
Phn nh tng, tiu dit nh tng, ph hy nh tng, tiu dit m tn, ph b tp qun
c, ph hy truyn thng, phn i vic sng bi ngu tng.
iconoclast
Xem trn. Ngi thi hnh.
iconoclastic controversy
Cuc tranh chp chng li ngu tng [t nm 725 n 842, Hong La M ng
Phng cho rng, nh tng thnh lm cn tr vic tr li o ca ngi Do Thi v Hi
Gio, v h cho rng l sng bi ngu tng. V th nn Hong ra lnh hy b cc
nh tng a n cuc tranh lun v vic sng knh nh tng thnh].
iconography
Thnh tng hc, nh tng hc [mn hc nghin cu din t mu nhim ca Cha
Kit v nhng nhn vt trong Gio Hi qua tranh nh].
iconolater
Xem di. Ngi tn knh nh tng, sng bi ngu tng.
iconolatry
S tn knh nh tng, sng bi ngu tng.
iconostasis
Thnh tng mn, tng mn [trong nh th ca Gio Hi Chnh Thng, phn
cch ni cc thnh (cung thnh) v phn chung, thng dng mt tm bnh phong ngn
ra. n th k 14, 15 tt c c ba bc v trn c v nh thnh, v vy m gi l thnh
tng mn].

idea
Khi nim, quan nim, l nim, t tng, kin.
ideal
1. L tng, m phm, in hnh, tiu chun 2.Thuc v l tng, thuc v tng tng,
thuc v quan nim, thuc v ch ngha l tng.
idealism
1. Quan nim lun, duy tm lun [l thuyt ch trng ci tn hu ti hu l h thng
quan nim, hay ni cch khc: i tng nhn thc ca con ngi l h thng thun ty
t tng, quan nim] 2. L tng, l tng ch ngha.
idealization
l tng ha, quan nim ho.
ideation
S quan nim ha, s to thnh quan nim, s tc dng quan nim.
identification
1. ng nht ha, xem nh l ng nht, chng minh ng nht, hp nht, nht tr, ha
ng 2. Xc nhn, phn bit, nghim chng, chng minh.
identity
1. ng nht, tnh thng nht, tng ng, nht tr, hp lm mt, tng t tuyt i 2.
Bn thn, bn th, chnh thn, thn phn
ideology
1. Quan nim hc, l nim lun, quan nim ch ngha, khoa hc khi nim, thc lun 2.
khng lun, lun vin vng 3. Hnh thi thc, thc hc [mt h t tng hn hp
thiu n tnh kim sot mt tp on x hi theo mt hng lch s no ].
idiom
Thuc tnh, c im.
communication of ~s Giao lu thuc tnh, tng thng thuc tnh [trong Cha Kit,
thin tnh v nhn tnh h tng l thuc nhau. Nhn tnh hot ng l thuc thin tnh,
thin tnh hot ng l thuc nhn tnh v vy Cha Kit l mt c v].
predication of ~s Dng php thuc tnh giao lu [c im c Kit lng tnh thuc
mt c v, v c im tnh th khng th h tng, nn khi ging thuyt dng danh t c
v c th c th hiu c c hai tinh, nhng khi dng danh t tnh th tru tng, nhn
tnh v thin tnh khng th ln ln c].
idol
Ngu tng, thn tng, vic tn th t thn d gio.
idolatry
1. Sng bi ngu tng, bi ngu tng, sng bi t thn 2. Sng bi cch m qung, tn
sng qa .
idolization
Ngu tng ha, sng bi m qung.
IHS (Gr.)
1. Gisu: Ba ch ci ca tn Gisu trong ting Hy Lp 2. Isus Hagiator Sotr (Jesus
Sanctifier Savior) c Gisu l ng thnh ha v l ng cu th 3. Iesus Hominum
Salvator (Jesus Savior of Men) c Gisu l ng cu chuc con ngi 4. In Hoc Signo
Vinces (in this sign- the cross-shalt thou conquer) vi du hiu thp t ga ny Ngi s
chin thng 5. In Hoc Salus (in this- cross-is salvation) Cu chuc nh thp t ga.
ikon
Xem icon
ikonostasis (Gr.)
Xem iconostasis
illation
Suy nh, suy lun.
illative sense
ngha c suy lun ra, tng c suy nh ra.
illicit
Bt hp php, phm php, khng hp php, phm lut cm, bt chnh.

illuminate
1. Chiu sng, chiu minh, soi chiu, gii minh, gii sng, soi dn, khi pht, thuyt minh
2. c soi sng, c quang chiu, 3. Ngi c soi sng, ngi c tin gic, tin
kin.
Illuminati (L.)
1. Phi tin gic, tin kin, phi quang chiu, phi n ng [ch mt vi gio phi rt
nhit tm nh Alumbrados, rosicruicians v phi Adam Weihaupt (1748-1830) sng lp
nm 1778. Gio phi ny t nhn Cha Kit c bit soi sng gio phi ca h phn
i cc on th tn gio ng thi khc] 2. (illuminati) on th t cho rng l khai
minh cao ng.
illumination
S chiu gii, soi sng, khi pht, gio ha, minh gio, gii minh.
illuminative way
Minh l, ng a n s sng.
Illuminism
Ch ngha thn quang [phi quang chiu, c bit ch trng n nhng tin kin d
thng mt cch thi qa].
illusion
Cm gic sai lm, huyn gic, huyn tng, tng tng huyn hoc, o nh, o gic.
illusionism
Huyn tng ch ngha [hc thuyt xem vt cht ch l huyn tng].
image
Tng, hnh tng, nh tng, biu tng, tng, tm tng, vt tng, tng trng,
in hnh.
divine ~ Xem image of God.
~ of God Hnh nh ca Thin cha, hnh nh ca Thn [ch con ngi l tnh, o c
tinh thn l hnh nh ca Thin Cha, c lc li ch bn cht ca thn xc cng l hnh
nh ca Thin Cha}.
~ of the Trinity Hnh nh Cha Ba Ngi [ch nhng ngi mang trong mnh n thnh
ha].
imagery
1. Tm tng, tng, vt tng tng 2. D ngn t d. imagination 1. Tng tng,
huyn tng, ga tng, khng tng, huyn gic 2. Lc tng tng, sc tng tng.
IMC
Xem International Missonary Council
imitability
C th m phng, c th bt chc.
imitation
Bt chc, m phng, s noi gng.
Imitation of Christ
Sch gng phc.
immaculate
Thanh thun, tinh khit, thanh tnh, khng t vt, v nhim.
Immaculate Conception
V nhim nguyn ti, th thai bi php Thnh Linh, thuyt th thai thun khit [ch c
M Maria lc mi th thai, nh Thin cha ban cho mt c n v c sng, khng
nhim phi ti nguyn t].
immanence, -cy
1. Ni ti tnh 2. ni ti, ni hm.
immanent act
Hnh vi ni ti.
immanentism
1. Ch ngha ni ti, trit hc ni ti [l lun cho rng nhu cu i tng cn thit trong
con ngi, cng th nhu cu v tn gio pht xut t ni ti nhn tnh] 2. ph ti tnh [hc
thuyt ch trng cho rng Thng hin hu cch ph qut v ni ti ni v tr].

immateriality
Tnh phi vt cht.
immediacy
Trc tip tnh, lp tc, tc th, tc khc.
immensity
Bt kh tc lng, qung i v lng, v bin, v gii, v hn, khng th o lng,
mnh mng.
immensus
Pater (L.) Cha Cha qung i v lng.
immersion
1. L ra ti dm trong nc [th k u tin Gio Hi dng hnh thc ra ti: ngi chu
php ra, c ngi phi nhn xung nc] 2. Xm nhp, nhp v, nhn vo.
imminence
Gn n, lm cn, bch cn, sp n.
~ of the end of the world Ngy tn th sp n.
immolation
1. St t, hin t, hy t 2. Hy sinh, t vt.
immortality
1. Tnh bt t, tnh bt dit, tnh vnh cu 2. Vnh hng, v cng, bt t, vnh tn, bt hy.
immortalization
Lm cho bt t, lm thnh bt dit, lm thnh vnh cu.
immutability
Tnh bt bin, bt dch.
~ of god Tnh bt dit ca Thn.

immutatio repraesentativa (L.)
Bt bin ca tnh biu hin, bt bin ca i biu tnh.
impanation
Thuyt cht th bnh ru bt bin, hp cht lun [d thuyt thi trung c cho rng trong
B Tch Thnh Th khi bnh ru c truyn php ri th khng phi tt c ton b th
cht bin thnh mu tht Cha Kit, m tht mu Cha Kit cng vi bnh ru hai loi
th cht kt hp mt thit vi nhau].
impartibility
Tnh khng th phn, tnh khng th phn gii, khng th phn la, tnh bt kh phn.
impassibility
Tnh khng cn au n [l mt trong nhng c tnh ca thn th phc sinh].
impeccable
V ti, khng li, v khuyt im, hon thin, thun khit.
impeccability
Tnh khng th phm ti, bt kh phm ti, tnh v ti, v khuyt im, v ti, v li.
impeccantia (L.)
Thc s v ti, thc s khng phm ti, v ti.
impenitent
1. Khng hi hn, khng hi ti, khng n nn 2. Ngi khng hi li.
imperfection
Khng hon m, khng hon thin, khng hon ton, khng hon b, khuyt im, bt
tc, khng .
impersonal
Thuc v v cch, phi c nhn, khng quan h vi c nhn, khch quan.

impersonalism
Ch ngha phi nhn cch, tnh khch quan, thi khch quan.
impersonality
1. Tnh cch v nhn, tnh phi c nhn, tng qut tnh, khng quan h vi c nhn, khch
quan 2. Tnh v v cch ca s vt.
impersonalization
Phi v cch ha.
impiety
V tn ngng, khng tin thn, khng thnh knh, khng trung thc, bt hiu, bt tn, bt
knh, v cung.
~ unto God Khng cung knh Thin cha, khng th ly Thin Cha, khng c hiu knh
Thin Cha, khng tin Thng .
implication
1. Hm , hm xc, ngn ngoi chi 2. M m.
implicit
Hm n, hm xc, ni khng r, mc nhin 2. M m.
imposition of hands
Nghi l t tay [trong nghi l tn gio, nh B Tch Truyn chc thnh, B Tch thm sc,
ng tc t tay ln u ch vic chc phc hoc lnh nhn Cha Thnh Thn].
impurity
1. Bt thun khit, t dm, d bn, dm lon, bt o c, hnh vi xu 2. Vt khng trinh
khit, tp cht, hnh vi bt tnh.
imputability
C th qui ti, c th quy trch
imputation
Qui v, qui ngha, qui ti, danh, ti tng truyn.
~ of justice and merit Qui ngha v qui cng [ l lun ca cc nh tn gio th k 16
cho rng nhn tnh v ti nguyn t hon ton bi hoi, ti nhn c nn cng chnh
l do s cng chnh ca Cha Kit m Thin Cha qui v cho con ngi con ngi
nh tin m c cng nghip c Kit che lp c x ti].
~ theory Qui ti lun [th k th 16 Albert Pighius (1490?-1542) cho rng ti nguyn t
khng phi l ti tht s ca mi ngi, m ch l ti ca Adam truyn li cho con chu,
lm cho con chu chu pht ly].
imputed justice
Qui ngha, tt c u qui v chnh ngha.
in actu primo (L.)
Ni theo phng din tim nng.
in actu secundo (L.)
Ni theo phng din thc hin.
in forma generica (L.) (generally)
Ni theo cch tng qut.
in forma specifica (L.) (specifically)
Ni theo cch c bit.
in genere (L.) (generally)
Ph thng, ph qut m ni.
in lege (L.)
Cn c php lut, trong lut php.
in nuce (L.)
T trong bng m, t lc chm n, t lc ban s.
in ordine naturae (L.) (naturally)
Trong trt t t nhin.
in partibus infidelium (L.)
Trong vng phi tn .
in petto (L.)
B nhim cch kn o, b mt [c Gio Hong khng qua i hi t mnh ch nh
Hng Y cch kn o, b mt].
in remissionem peccatorum (L.) (for the forgiveness of sins)
tha th ti li.
in se et ex se beatissimus (L.)
[Thin Cha l] t mnh v do mnh m c tuyt i hnh phc.
in sensu reduplicativo (L.)
Hai ngha (song ngha) [ch mt danh t c dng sut mt i; v d: Gisu, ly bn
tnh ngi m ni l mt to vt, ly ton th nhng yu t khc m ni th khng].
in specie (L.)
Cch c bit.
in Spiritu Sancto (L.)
Trong Thnh Thn.
in statu gratiae (L.)
Sng trong tnh trng n sng, trong tnh trng n sng.
in statu viae (L.)
Trong cuc hnh trnh l th.
in unitate Spiritus Sancti (L.)
Di s kt hp ca Thnh Thn, Thnh Thn lin kt, hp nht vi Thnh Thn [lc
chng ta cu nguyn, dng l, di s kt hp ca tnh yu Thnh Thn, nh c Kit,
li cu v l t c dng ln Cha Cha].
in via (L.)
Trn ng l th.

inanimate
Khng c sinh mnh, khng c sinh kh, khng c sinh lc, khng c lanh li, y t kh.
incarnation
Xung th, nhp th, thn thnh nhn th, ngi li thnh nhc th, hin th, nhp th,
mang nhn dng, ha thnh nhn th, c th ha.
theology of ~ Thn hc nhp th [thn hc ch trng v din ngha Cha Kit l con
Thin Cha hng sng xung th lm ngi].
incarnationism
Ch thuyt nhp th [mt thi hay chiu hng thn hc pht sinh sau Chin Th 2
Ty u, ch trng em vic quan tm n lch s nhn loi v cuc sng thng ngy
vo s suy t thn hc].
incarnationist
Xem trn, nhng ngi theo phi nhp th.
inclusiveness
Bao hm tnh, t tng tha th, bao gm mi s, bao hm.
incommunicable
Khng th ci bin, khng ci bin, khng bin i, khng th thng truyn, khng th
truyn t, khng c cch no dng ngn t din t.
incommutable
Khng th ci bin, khng ci bin, khng th bin i, khng th thay i, khng th
trao i.
incomprehensible
1. Khng th hiu c, khng th thng hiu c, kh hiu, khng th tng c 2.
Khng th hn ch c, v hn, v chung.
incongruity
Khng hp nhau, khng thch hp, khng hp, khng iu ha, khng nht tr, khng n
ha, khng xng ng, khng phi hp.

inconsistency
Khng nht tr, khng thng nht, trc sau mu thun, khng nh kin, khng iu ha,
phn r.
incorporation
1. Kt hp, on kt, hp thnh mt th, ha hp 2. on th, t chc ca on th.
~ into the mystical body of Christ Tr thnh chi th ca nhim th c Kit.
inculturation
Bn v ha, bn sc ha, bn x ha [nh vic hc hi v phn tnh tinh thn vn ho a
phng m thu nhp vo t tng, s thch, v tnh cm ca dn bn x trong mch
sng mi hiu bit v thc hin iu Thin Cha mc khi].
indefectibility
Bt dit tnh, khng th hy dit tnh, bt hy tnh, khng th tht bi, hon ton tt p,
khng cht khim khuyt, c th di lu.
indefinite
1. Khng hn nh, khng minh nh, khng nht nh, bt nh, mp m 2. V hn nh,
v hn, v nh.
independentism
Ch ngha t lp [ch trng mi mt t chc tn l mt on th t lp v ngoi Cha
Kit khng c ai khc c uy quyn].
indeterminism
V nh thuyt, phi tin nh thuyt, phi nh mnh thuyt, t do ch thuyt [ch trng
ch th t do khi n la chn v hnh ng m khng phi n t mt nguyn do nh
trc hoc do nhng quyt nh no khc].
indifferentism
Ch thuyt tn gio khng phn bit, trung lp ch ngha, lnh m ch ngha, th ch
ngha, bng quan ch ngha, ng bn ngoi ch ngha [cho rng mi tn gio hoc mi
Gio Hi tin vo c Kit c cng ga tr v quyn li tn hu, nhng khc bit khc
khng quan trng].

indigenization
Bn x ha, bn a ha, bn v ha, bn sc ha, bn quc ha. (Xem inculturation)
indigenous
Thuc v bn sinh, bn v, bn sc, c hu, bm sinh, thin sinh.
indissolubility
Khng th phn tn tnh, khng th gii tn tnh, khng th ly tn tnh, khng th phn ly
tnh, khng th phn gii tnh, vng bn tnh, di lu tnh, khng th ph b.
~ of Christian marriage Hn phi Kit gio khng c php phn ly tnh, s vng bn
ca hn phi Kit gio.
inner ~ Ni ti khng c php phn ly tnh [ s lin kt ca hn phi khng c php
v n phng hoc v song phng mun m gii b].
outer ~ Ngoi ti khng c php phn ly tnh [hn phi thnh s ca gio hu bt c
l quyn uy no trn th gm c Gio Hi cng khng th no gii c].
individualism
Ch ngha c nhn, ch ngha c th, ch ngha t li.
individuality
1. C bit tnh, c th tnh, trng thi c th 2. C th, c nhn, n nht th, c tnh 3.
c trng, c tnh, c sc, c cht.
individualization
C nhn ha, c bit ha, c c ha, c tnh ha
individuation
C th ha, c bit ha, c tnh ha.
induction
1. Qui np, php qui np, qui np suy l 2. Nghi thc t mt chc v, nghi thc nhm
chc 3. Thu ht vo, hng o, hng dn, dn dt, dn o.
indulgence
1. i x, khoan dung, dung th, xa b, xa ti [Gio Hi ngoi B Tch Gii Ti, n x
cho nhng tn hu lm trn nhng iu kin c qui nh c th tha ti li v nhng
hnh pht trc mt Thin Cha]. 2. S x ti, s n ti 3. c quyn mt n hu.
~ in virtue of good works i x do vic lnh [Gio Hi ban n i x m iu kin
c qui nh l lm vic lnh hay o c nh c kinh, n chay...].
~ in virtue of holy place i x vi vic ving t thnh [gio hi ban n i x vi iu
kin c qui nh l i ving t thnh hoc nhng thnh ng].
~ in virtue of relics i x do vic cung bi vt thnh [Gio Hi ban n i x vi iu
kin c qui nh l cung bi vt thnh c ch nh nh hn knh thnh gia c
Gio Hi qui nh].
partial ~ Tiu x, n x c hn nh [n x tha mt phn pht tm].
plenary ~ Ton x, i x [tha ht mi phn pht tm]. indult c php, c min [n
hu c Gio Hong chun min mt loi qui lut Gio hi no ].
indwelling
C ng, c tr, tr, ni c, tr ng, bn trong.
~ of God Ng c ca Thin Cha, ni Cha ng.
~ of the Holy Spirit S ng tr ca Thnh Thn, ni Thnh Thn ng trong tm hn
ngi.
ineffable
Khng th ni ra c, khng th din t c, khng th tuyn b c.
inequality
Bt bnh ng, bt qun bnh, khng ng u.
inerrancy
Bt ng tnh, tnh khng th sai lm, v ng,bi tr di tr.
~ of the Holy Scriptures Bt ng tnh ca Thnh Kinh [Thnh Kinh ghi nhng hun gii
c lin quan c tin tn gio v lun l, c Gio Hi xc tn do Thin Cha mc khi].
inextricability
Khng th gii, khng th m, khng th phn khai, v phng gii thot.
infallibility
Tnh bt kh ng, tuyt i ng tin, tuyt i xc thc.
~ of the Bible Tnh bt kh ng ca Thnh Kinh.
~ of the church Tnh bt kh ng ca Gio Hi [v di s h tr ca c Kit v Thnh
Thn, Gio Hi khi phn nh iu lin quan ti c tin v lun l th khng th sai lm;
Gio Hi cng khng th nhn lm nim tin].
~ of the pope Tnh bt kh ng ca c Gio Hong [Gio Hong khi ly t cch l ch
chn ca ton th gio hu, dng quyn Tng ti cao, long trng phn nh iu g
lin quan ti c tin v lun l th Ngi khng th sai lm].
infancy gospels
Phc m ng nin, phc m thut v thi u th ca c Gisu.
infancy narratives
K s ng nin ca c Gisu, ng nin s [tc Phc m Mt. chng 1,2 v Phc m
Lc. chng 1,2].
inference
Din dch, suy lun, suy on, kt lun, lun on, thi lun.
infidel
1. K khng tin, k v tn ngng, k khng tin c Kit, tn d gio 2. Thuc v
khng tin thn, d gio, d oan.
infideles negativi
Ngi ngoi o v ti [v khng bit].
infidelity
S khng tin thn, v tn ngng, khng tin Kit gio, bt trung tn, bt tn, bi tn, bt
ngha.
infinite
1. Thuc v hn, v cng, v bin, v cc, v hn lng 2. y v hn.
potential ~ Tim nng v hn [thc t c gii hn v c cng, nhng v gii hn khng
c nh nn v hn tng gia].
relative ~ V hn tng i [v hn i vi 1 quan h c nh nh thi gian].
infinitude
Tnh v hn, v hn lng, v lng, v cng, v bin, v tn.
radical ~ V hn tnh c bn, theo nguyn tnh th v hn.
infinity
Tnh v hn, gii v hn, vt v hn, v hn thi khng, v lng, v cng, v tn, v
bin, v hn.
~ of God V hn tnh ca Thng .

infralapsarianism
Xem sublapsarianism
infused
Thuc dn thn, hi nhp, nhp vo, thng ban, lao vo, vo nh nc, ph ban, rt
ch tm.
infusion
S thng ban, ph ban, hi nhp, dn thn.
~ of love S hi nhp ca tnh yu, s thng ban tnh yu, s ph ban tnh yu.
inhibition
1. c ch, p ch, cm ch, ch ch 2. Mnh lnh nh ch ca gio quyn [mnh lnh ca
gio quyn, c bit ca Gim Mc Anh Gio v vic nh ch Mc S thi hnh thnh
chc].
initiate
1. Khi xng, pht khi, sng thy, gia nhp 2. Gip hi nhp, khi tin 3. Lp hc s
cp, lp hi nhp, lp mi nhp, lp nhp mn.
initiation
1. S pht khi, s gia nhp... 2. L nhp hi 3. B truyn, truyn b quyt, am tng
chuyn mn.
initiative
1. Thuc s b, khi thy, pht on, khi u, khi xng 2. Sng kin, xng, lc
sng to, lc ch ng, ch ng, tinh thn tin th, t pht 3. Quyn u tin.
injunction
Hun lnh, hun d, mnh lnh, cm lnh, co gii.
injustice
S bt cng, bt cng, bt cng bnh, bt ngha, bt chnh, bt php, vi phn chnh ngha,
v o ngha, bt chnh ng.

innascibilitas (L.)
Tnh bt sinh, tnh v khi nguyn, tnh v nguyn [mt tnh tiu biu ca Cha Cha, nh
xng Ngi l ng t hu].
innate
Thuc thin ph, bm sinh, thin sinh, tin thin, bn hu, c hu, bn nhin.
innocence
V ti, trng thi khng bit ti, thun khit v ti, thun chn, n thun, thin chn v
t, thanh bch, khit bch, thanh tch.
inquisition
1. Ti phn v d oan, quyn ti phn tn gio, xt x b phi tn gio, d oan 2. Ni
phn quyt cc gio phi d oan, php nh tn gio, php nh phn quyt d oan.
INRI -Iesus Nazaarenus Rex Iudaeorum (L.) (Jesus of Nazareth, king of the Jews)
Gisu Nazareth vua Do Thi [Joh 19,19].
insight
1. Thu hiu, lnh ng, minh kin, trit ng, kin thc 2. Thm trit lc, nh sng ni ti
inspiration
Linh cm, linh ng, thm cm, lnh ng, hng cm [gc ch thi nhn nhp cnh gii siu
vit. T th k th 3, lnh vc tn gio, ch nng lc Thng tin nhp vo con
ngi, lm h ni, vit, lm tt c nhng iu m Thin Cha mun. c bit khi vit
Thnh Kinh].
~ per accidents Linh cm ngu nhin [ch phn k thut c lin quan ti kin thc thi
vi nhng chn l o c, tn gio vit ra Thnh Kinh].
~ per se Linh cm bn nhin [ch chn l o c v tn gio m Thnh Kinh bao hm,
v nhng k thut ca Thnh Kinh v chn l mc khi u ly tn gio v lun l hun
o lm mc tiu].
mechanical ~ Linh cm c gii, thuyt linh cm c gii [hc thuyt cho tc ga thnh
kinh ch l ngi sao chp cch my mc nhng mc khi ca Thnh Thn Thin Cha].
plenary ~ Linh cm di do, thuyt linh cm hon ton [hc thuyt cho rng nh hng
ca Thng ph cp tt c mi ch m Thnh Kinh tho lun].
verbal ~ Linh cm mt ch, thuyt linh cm tng ch [quan im cho rng Thng
nh hng n tng ch trong Thnh Kinh].

instinct
1. Bn nng, bn cht xung ng, nng hng bn sinh 2. Ti nng thin ph, nng lc
trc gic, bn tnh, thin tnh, trc gic.
institution
1. Kin lp, sng lp, thit lp, thit tr, ch nh, sinh sn 2. Th ch, ch , qui nh,
php qui, hin php 3. C cu, hi on, hip hi 4. L nhm chc, l truyn chc thnh
[l nghi nhm chc thnh thnh Linh Mc ca mt a phn hoc ca mt Mc s]
~ of office Nhn s mnh thnh chc, truyn chc thnh.
~ of sacrament Vic thit lp b tch.
words of ~ Kinh thit lp b tch, m thc b tch.
institutional church
Th ch Gio hi, Gio hi c cu, Gio hi c ch , Gio hi c t chc, kim nhim
hnh s hot ng x hi v gio dc ca Gio hi.
instruction of the Sacred Congregation
Hun lnh ca thnh b, hun th ca thnh b.
instrumentalism
Ch ngha cng c [hc thuyt cho rng quan nim l cng c cho hnh ng, bi ty
hu dng hay khng s khng nh hay ph nh gi tr chn l ca n].
insufflation
S thng truyn thn kh, l truyn thn kh [l m Thin Cha Gio khi lm php nc
thnh, du thnh...hoc Gio Hi ng Phng lm khi ra ti, ni ln vic tng trng
Thnh Thn ho].
integration
Chnh hp, thng hp, hp nht, hp thnh nht th, tp thnh, dung hp, hon chnh
ha, hon thnh.
integritas sive perfectio (L.)
Hon chnh tc hon thin.


integrity
1. Hon chnh, v khuyt, hon b, hon ton, bo ton, nguyn dng, trng thi gc 2.
Thnh tht, chn thnh, chnh trc, lim khit.
intellect
1. L tr, tr, tr nng, tr lc, ngh lc, lc l gii, lc suy l, nng lc t duy 2. Ngi tr
tu, gii tr thc, phn t tr thc.
intellectual sacrifice
Hy sinh thuc l tr [v tn ngng m hy sinh l tnh t duy v bin trit].
intellectualism
1. Ch ngha l tr, ch ngha tr lc, ch ngha n l tr, chuyn cu tr thc 2. Ch tr
lun [hc thuyt cho rng cn bn nguyn s ca thc hu l do l tr, hoc tr thc n
t thun l].
intellectuality
L tr, tr nng, hu tr, tr lc, tr tu, tr tnh.
intellectualization
1. L tr ha, lm cho c l tr, ph thnh l tnh, khai trin tr lc 2. T duy, suy l, ni
chung cho cc l tnh.
intellectus fidei (L.)
L gii tn ngng, lnh ng tn ngng.
intellectus quaerens fidem (L.) (understanding searching for faith)
L tr tm v c tin [tm hiu v mun t c tn ngng nn cn tm hiu r].
intelligence
Tr thc, tr tu, ng tnh, tr lc, linh ng, tr khn.
intelligere actuale (L.) (actual understanding)
Lnh ng thc ti, ng tnh chn tht, ng tnh hin hnh.

intelligere Dei est eius substantia (L.) (the understanding of God is God's substance)
Hu tr ca Thng l thuc bn th ca Ngi [nng lc nhn thc ca Thng l
v hn v hon ton nht tr vi bn th ca Ngi].
intelligere radicale (L.) (radical understanding)
Lnh ng trit , hon ton hiu bit, tuyt i lnh ng, ng tnh c bn.
intelligere subsistens (L.) (subsistent understanding)
Lnh ng t lp, ng tnh t lp [ch Thng khng qua s vt khc m t Ngi hiu
r bn tnh ca mi vt].
intelligo ut credam (L.)
Ng tri c ng tn, cu tri v cu tn, ti bit ti tin [khu hiu ca Peter Abelard 1079-
1142].
intensive
Thuc cng , nng , gia cng, cng mnh, cng lit, tng gia, tp trung, tinh
thm, thu trit.
intention
1. hng, , ch, mc ch, ch hng 2. ngha, v, ch th.
interaction
Tc dng tng h, nh hng tng h, giao cm, giao tng cm ng, tng ch, hnh
ng h tng.
intercession
1. Cu thay nguyn gip, chuyn cu, chuyn nguyn, can thip gip 2. iu nh, trng
ti.
Inter-Church Commission
y ban lin hip gio hi.


intercommunion
1. Quan h h tng, giao thip thn mt, quan h h tng trong thn tnh, h thng linh
tnh 2. ng thng cng thnh th, ng lnh thnh th, lin hp lnh tic thnh [tn hu
khng ng Gio hi, cng tham gia mt tic thnh].
interconfessional
Thuc gia cc gio phi, i ng c tin.
intercontextual
Mch vn lin i vi nhau, h tng cnh ng
interdenominational
Gia cc gio phi vi nhau.
interdependence
H tng ph thuc, s ph thuc ln nhau.
interdict
1. Lnh cm, cm ch, nh ch 2. Xut gio, nh ch hip thng vi gio lut [pht ti
phm nn gio quyn cm ch ngi, on th hoc a th no th phng Thin
Cha, tham d Mi- sa, hoc thi hnh b tch cho tn hu hoc c hnh thnh l cho Kit
hu].
interdisciplinary
H tng gia cc chuyn khoa, lin khoa h tng, lin nghnh tng t.
interim
1. Thi k trung gian, thi k qa , lm thi, tm thi, 2. Thuc trung gian, thuc lm
thi, thuc tm nh 3. Hnh php tm, ho c lm thi [th k 16 Charles V (1500-
1558) v tm thi mun ngng lun chin gia Thin Cha Gio v cc gio phi nn ban
mt trong "ba hip ngh v hiu"].
interiorize
Ni ha, ni ti ha.

intermediate
1. Thuc trung gian, thuc c gian 2. Ngi trung gian, ngi iu nh, ngi trng ti,
ngi mi gii.
~ state Cnh trung gian, a v mi gii.
internal
1. Thuc ni, thuc ni ti, thuc ni tm, thuc tinh thn, thuc tm linh, thuc ch
quan, thuc bn cht thng 2. (pl) Tinh thn, chn tng.
International Missionary Council
Hip hi truyn gio quc t, [mt t chc do nhu cu hp nht ca truyn gio vo nm
1921 thnh lp lin hp nghin cu cc phi Kit Gio].
interpersonal relationship
Quan h nhn t, quan h v t, lin h gia con ngi.
Inter-Testament
Gia Tn-Cu c, gia hai giao c.
intervention
Can thip, can d, iu nh, bi gii, trng ti.
divine ~ Can d ca Thng , thn lc can d, thn can d [hnh vi m Thng v
mc ch no m can thip vo lnh vc con ngi, lm pht sinh hin tng vt qa
lut nhn qu t nhin].
supernatural ~ Can d siu nhin.
intinction
Chm Mu Thnh [mt phng thc rc c Mnh v Mu Thnh trong thnh l: rc
Mnh Thnh chm trong Mu Thnh].
intolerance
Bt khoan dung, khng tha th, khng dung d, c chp, hp hi.
introversion
Tnh ni hng, hng ni, sng ni tm, phn tnh.

intuition
1. Trc gic, trc quan, lc trc gic, thy minh bch, thu hiu.
intuitionism
1. Thuyt trc gic, trc gic lun [ch trng con ngi qua trc gic c th thu trit
c chn tng vn vt] 2. Bit ngun gc, trc gic chn l, tri thc trc gic.
intuitive knowledge
Lng tri, trc gic, tri thc n ng trc gic
~ vision Thn kin trc gic [ch vic t thc ca c Kit l do thu hiu tm l
mnh].
invalid
Thuc v hiu, v dng, v gi tr, bt hiu lc.
investiture
1. Th chc, nhm chc 2. L th chc , th quyn, l th y [nhn y phc].
~ with ring and crosier L nhm nhn vng quyn v trng quyn [phng thc
nhm chc ca Gim Mc hay Tu Vin Trng; nhn v trng tng trng quyn uy
tinh thn trong Gio Hi].
~ controversy Tranh chp v vic nhn quyn thnh chc, tranh bin v th quyn [cuc
tranh lun pht sinh vo th k th 11-12, nguyn nhn l do c Gio Hong phn i
Hong La M dng nghi l (nhm chc) trao nhn v trng quyn cho ch hu th
tc ca mnh tr thnh Tu Vin Trng hay Gim Mc, v trc nghi l Hong
buc ngi phi ha trung thnh v tn knh mnh].
~ struggle Xem trn
lay ~ Tc nhn nhn thnh chc, ngi i nhn l th quyn thnh chc [do nhn s
ngoi gio hi tip nhn thnh chc].
invocation
1. Knh l, cu o (k cu), khn cu 2. Li cu khn, kinh vn cu nguyn.
invocatory
1. Kinh vn trong nghi thc ku cu 2. Thuc cu nguyn, h cu, k nguyn, cu thn
cu tr
involvement
Tham d, hin thn, dn thn, can d
inwardness
1. Ni cht, bn cht ni ti, ni tnh, ngha ni ti 2. Tm tnh, linh tnh, chn tm,
thnh ,tinh thn.
ipsissima verba Christi (L.)
Li chnh do ming c Gisu ni, Kit chn ngn, Gisu t ngn.
ipsissima vox Christi (L.)
Xem trn.
irenics
Thn hc v ho bnh, thn hc hp nht, ch ngha ho bnh, hip iu lun [thn hc
ch trng s ho hp gia cc gio phi].
irrational
Thuc phi l tnh, phn l tnh, v l tnh, bt hp l, hoang ng, v l.
irrationalism
S phi l tnh, ch ngha phi l tnh, nim tin phi l tnh, hnh vi phi l tnh, t tng bt
hp l.
irrationality
V l tnh, bt hp l, bi l, v iu l, phi l.
irregularity
1. Bt qui tc, bt hp qui cch, phi chnh qui, ph cch, bt i xng 2. Vi php, hnh vi
vi php.
irrelevance, -cy
Bt quan thit, bt tng quan, bt tng can, v quan, khng quan h g.
irreligious
Thuc v tn gio tnh, v tn gio, khng nim tin tn gio, phi tn gio, bt knh thn,
khng tn thnh.

irreversible
Thuc khng th chuyn ngc, khng th o nghch, khng th lt ngc, khng th
lui ngc, khng th thoi ha, khng th bin i, khng th th tiu, khng th ph tr,
phi hi.
Irvingianism, Irvingism
Xem di, t tng Irvingites.
Irvingites
Phi Irvingites [mt danh xng khc ca Gio Hi Cng Gio tng truyn. Xem Catholic
Apostolic Church].
Islam
1. Hi gio 2. (collective) Danh xng tn Hi gio.
isagogics
T lun hc, nhp mn ch gii Thnh Kinh hc [mn hc c tnh cch dn nhp ni
chung, c bit ch mn nghin cu Thnh Kinh vn hc s, c coi nh phn dn nhp
ca khoa ch gii kinh vn].
issue
1. Vn , tranh im [im tranh chp, tranh lun], n kin 2. Pht xut, xut ra [cch
ni cho rng Thnh Thn nguyn bi Ngi Cha v Ngi Con m sinh ra].
iudicium solemne (L.) (solemn judgement)
Phn quyt long trng, nh on trnh trng [cch phn quyt tn l c bit ca c
Gio Hong v i Cng ng].
J
Jacobites
Phi Jacobites [phi phn i Cng ng Chalcedon, ch trng theo nht tnh lun v
c Kit, ly danh xng ny v Jacob Baradaeus (500?-578?) l ngi c gng vn ng
phi mnh thnh quc gio ca Syria].
Jahweh
Xem Yahweh
Jansenism
Ch ngha Jansen, phi Jansen [d thuyt do C.O. Jansen 1585-1638, ch trng ch con
ngi thc s khng c t do ni ti, m ch l chu nh hng thit thn gia i 2 lc:
ham mun v n sng c Kit].
Jehovah
Xem Yehowah
Jesuit School
Hc phi Dng Tn, trng phi Jesuite [phi t tng, thn hc nhn mnh ti Mu
Nhim gia ch t do con ngi vi n Sng Thin Cha trong lch s cu , c bit
ch trng ti t tng nhn vn].
Jesus
Gisu [ l: (Cu th, Thin Cha gii cu), l con ca c N Maria qu thnh
Nazareth, thuc nc Do Thi, sinh khong nm th 5 trc cng nguyn, l ngi khi
xng Kit Gio].
historical ~ Gisu lch s, lch s v Gisu [lch s quan cn i tra cu v c Gisu
theo lch s khch quan].
~ Christ Gisu Kit.
Johannine passage
Vn mch Thnh S Gioan [ ch mt s cu nh Mt. 11,25; Luke 10,22 din t ngi
v Thnh T ca c Gisu v mi quan h ca Ngi vi Cha Cha].


Josephinism
Ch ngha Joseph [1. Th k 18, Hong Joseph II (1265-1290) ca Cng Ha o-
Hung ban b vn th ly nguyn tc khoan nhng lm cn bn (Toleration Edict), bao
gm khoan nhng v tn gio, v quyn lc quc gia i vi Gio Hi c lin quan ti
mt s s v v ci cch t oan 2. Danh xng khc ca phi Febronianism, phi ny v
s kin khoan nhng ni trn m pht xut].
joy
H lc, khoi lc, hoan h, hoan lc, hn hoan, vui mng, vui sng.
joyfulness
Xem trn.
jubilee
1. H nin, thnh nin, nm thnh, nm hng n [phong tc ngi Do Thi, c by nm
c mt nm ngh ngi, c sau 7 nm ngh nh th, tc l nm th 50 h mng h nin hay
nm Thnh (Levi 25,8-17)] 2. Ngn khnh, Kim thnh, l k nim linh nh.
~ indulgence Nin thnh i x, nm ton x [c hai mi lm nm hay thi k khc
thng, nh c thin tai ln, hoc dp l k nim c bit, th c Gio Hong tuyn b
nm i x hay ton x.
Judaeo-Christian
Thuc Do Thi Kit Gio, tn Do Thi Kit Gio.
Judaism
Do Thi Gio, ch ngha Do Thi, t tng vn ha Do Thi.
Judaizers
Tn Kit Do Thi ha [ch Kit hu thi Gio Hi s khai chu php ct b v tun gi
lut Do Thi].
judge
1. Thm phn, phn quan, php quan, quan ta, ngi trng ti 2. Thm phn, phn on,
ph bnh, xt on, phn x 3. Th lnh, u mc [thi xa khi dn Israel gp phi hon
nn, Thin Cha phi anh hng ti cu dn].

judg(e)ment
1. Thm phn, phn quyt, phn on, ti phn, ph bnh 2. Tri trng pht, tri bo ng.
genera ~ Cng thm phn, ngy cng phn, ngy chung thm, phn xt chung, ngy cui
cng Thin Cha phn quyt c nhn loi.
particular ~ Thm phn ring, phn xt ring, thm phn c nhn [mi ngi khi cht
phi i din vi Thin Cha. Ngi l mc thc tuyt i v lnh v c].
judicial censure
Ti phn t php [Xem censure by authority].
judicium credibilitatis
Phn on v tnh kh tn ca mc khi.
Julianists
Xem Aphthartodocetae.
jurisdiction
Quyn ti phn, quyn thm phn, quyn t php, quyn lc php l, quyn hn, quyn
thng tr.
just
Thuc cng chnh, cng bng, chnh ngha, chnh trc, cng l, hp l phi.
~ man Ngi cng chnh, ngi chnh trc.
justice
1. S cng bnh, cng chnh, cng l, cng o, cng ngha, chnh ngha 2. S phm
phn, ti phn, t php.
doctrine of double ~ Thuyt song phng cng chnh ha [hc thuyt ca Th phn v
ca mt s thn hc gia Cng Gio cho rng ti mi ngi c min th l do song
phng: mt ng hon ton l thuc vo s cng chnh ca c Kit, ng khc ngi
cng phi nn thnh, ngha l lun sng cng chnh].
original ~ Cng chnh nguyn s, cng chnh siu tnh [thn hc truyn thng cho rng:
t tin loi ngi trc khi phm ti th phm cht ton m].
punitive ~ Cng chnh trng pht [quyn uy tng i cao ca Gio Hi nhm sa sai,
cnh co (khng c ti phm) v phc hi trt t lun l ( b ri lon) m ra hnh
pht tng xng].
remunerative ~ Thng theo n, cng chnh bo n [sau khi thm phn th Thin Cha
thng ngi lnh cch tng xng].
vindicative ~ Bo theo on, cng chnh bo on [sau khi thm phn th Thin Cha pht
k d cch tng xng].
justification
1. Cng chnh ha, phc hi cng chnh, tr thnh thin nhn [n cu chuc ca c
Kit thc hin ni mi ngi tn hu. Ni cch tiu cc: thc s xa sch ti li. Ni
cch tch cc: canh tn con ngi ni ti siu nhin] 2. Nn danh cng chnh, c gi l
cng chnh [ni cch tiu cc: ti c che lp. Tch cc: qui ha ngoi ti].
~ by faith Cng chnh ti tin, v tin m tr thnh cng chnh [mt trong nhng gio l
cn bn ca phong tro ci cch Tin Lnh].
K
kabd (H.)
Xem glory
kadsch (H.)
1. ng thnh, Thnh [mt trong thnh danh ca Thin Cha trong Cu c] 2. Thn
Thnh tnh.
kahal (H.)
Hi chng [tp hp trong Cu c c tnh cch tn gio hay chnh tr. Quan nim Gio
Hi trong Tn c t y m ra].
kairos (Gr.)
Thi c, thi gian, thi khc t nh.
kataphatic theology
Xem affirmative theology.
kathenotheism
Hon v thn lun [trong thuyt a thn c mt thn t c a v ti thng].
kenosis
1. T hy, h v ha, t b thn tnh [khi c Gisu Kit ging th, t b vinh quang
v tn uy ca Thin Cha, nhng vn bo tn bn cht v hnh vi Thin Cha] 2. T
khim h, hy sinh t ng [c Kit hy sinh t ng, ly thnh Cha Cha lm ch iu
khin hnh vi mnh].
kenotic theories
Thuyt t khim h [mt s hc thuyt gii thch Thnh T ging sinh thnh ngi, t b
mt s c cht thn tnh no ].
kerygma
1. Tin mng nguyn thy, s truyn [thi cc Thnh Tng c nh r cng yu v
ni dung v rao ging gio l] 2. Ging o, rao truyn Phc m, tuyn dng n cu
ca Thin Cha 3. Tin mng Phc m.
apostolic ~ S truyn ca cc Thnh Tng .
kerygmatic theology
Thn hc s truyn, thn hc loan bo tin mng [thn hc nghin cu tnh cht, ga tr,
phng th, v tc dng ni i sng gio hu v.v...].
kethubim (H.)
Xem hagiographa
kindness
Nhn t, thn thin, lng thin, nhn hu, nhn i.
king
Vua, vng, qun vng, quc vng.
kingdom of God
Thin quc, nc tri, nc Thin Cha, vng quc ca Thng , s thng tr ca
Thng .
kingship of Chirst
Vng quyn ca c Kit, c Kit Vua [c tnh, chc v, tn nghim, thng tr v
lnh vc ca c Kit Vua].
kinship
1. c tnh tng quan, tnh cht tng t, quan h, tng t, loi t 2. Quan h thn
thch, thn thuc, quan h huyt tc.
knowability
Tnh kh tri, c th nhn bit c, c th l gii, c th pht hin.
~ of God Tnh kh tri ca Thin Cha, c quan h n tri thc v Thin Cha.
knowledge
1. Tri thc, hc thc, kin thc 2. Nhn thc, bit, hiu bit.
acquired ~ Tri thc c kh, tp tri.
analogical ~ Tri thc loi t, so snh.
conceptual ~ Tri thc khi nim, tri thc tru tng.
contemplative ~ Tri thc mc quan, Do chim nim m c c.
evaluational ~ Tri thc bnh gii, tri thc bit nh ga tr, tri thc c th.
free ~ Tri thc t do, t do nhn thc [Thin Cha ngoi t tri cn bit mi vn vt
khc].
infused ~ Qun ch tri thc, tri thc thng ban, thng tri, lng tri [tri thc khng phi
do con ngi hc tp nhng do Thin Cha ban cho m c].
~ of contemplation Tri thc do chim nim m c, tri thc c lin h n chim nim, tri
thc chim nim.
~ of simple intelligence Tri thc lnh ng n thun [Thin Cha nh n thun lnh ng
m bit c kh th ca to vt].
~ of vision Tri thc trc quan, tri thc trc kin [Thin Cha bit qa kh, hin i, v
tng lai ca tt c thc th s vt].
natural ~ Tri thc t nhin, tri thc thin ph.
necessary ~ Tri thc tt nhin, nhn thc tt nhin [Thin Cha tri thc chnh mnh v t
tng ca mnh].
non-communicable ~ Tri thc khng th thng truyn.
perfect ~ Tri thc hon ho, tri thc hon ton.
proper ~ Tri thc bn hu.
supernatural ~ Tri thc siu nhin.
koinonia (Gr.)
Giao tip, tng thng.
kosher (H.)
Thuc v khit tnh, chnh ng.
kyriak (Gr.)
Cha nht, ngy ch nht.
Kyrios (Gr.)
Ch, Thin Cha, quan ch [Do Thi dng ch Thin Cha Ya-V. Gio Hi s khai
dng ch c Kit phc sinh].
L
laicus (L.)
Xem layman
laikos (Gr.)
Xem layman
laity (co.)
Gio hu, tn hu, tn , tn hu ni trn th, ngi phm.
lamb of God
Chin Thin Cha, Chin ca Thng [ m ch Cha Kit hy sinh mu cu
con ngi khi ti v c t do; ging nh nh mu Con Chin trong L Vt Qua
cu dn Do Thi khi cht v thot ly kip n l Ai Cp].
laos-laicus (L.)
Dn Cha sng trong trn th.
lapse
1. Bi gio, phn gio, ly tng phn o 2. Try lc, phm ti, lm li 3. Tht li, thoi
b, tiu dit, tiu mt.
last anointing
Xc du bnh nhn, xc du lc lm chung.
last day
Th mt, ngy phn xt chung, ngy tn th.
last judgement
Xem general judgement
last sacraments
B Tch lm chung [ch lc lm chung nhn lnh cc B Tch: Gii ti, Xc du, Thnh
th].
last supper
Ba tic ly.
last things
Th mt, tn th, chung mt, s vic sau cng [Xem eschatological elements].
Lateran Councils
Cng ng Latran [hi hp Roma n th Latran ln th I nm 1123; ln II nm
1139, ln III nm 1179, ln IV nm 1215, ln V nm 1512 n 1517].
Lateran Pact
Xem Lateran Treaty.
Lateran Treaty
Hip nh Latran, iu c Latran [ngy 11 thng 02, nm 1929 k hip c cng nhn
Vatican l mt quc gia c lp].
Latin Church
Gio Hi La-Tinh [Gio Hi s dng theo hnh thc La-tinh, gio lut La-tinh].
Latin rite
1. L nghi La-tinh [dng ting La-tinh c hnh l nghi] 2. Tn Cng Gio, tn hu
Gio Hi La-tinh.
latitudinarianism
Xem latitudinarians
latitudinarians
1. Ngi theo ch ngha t do, ngi theo ch ngha phng khong, ngi khng cu n
gio iu 2. (L) Gio phi khoan dung, tn hu phi qung gio, phi phng khong [ th
k th 17, nhn s trong Anh Gio hy vng tt c cc tn tn gio kt thnh mt on
th, trong mi mt nh qun l Gio hi, l nghi, gio l u i theo chiu hng t
do v a nguyn].


latria
Tuyt i tn th, s tn th cao nht i vi Thin Cha, l knh ch dnh tn th Thin
Cha, l th knh, sng bi.
law
Lut php, php lut, php qui, nh lut, php tc, qui tc, php hc.
~ of retaliation Lut bo phc, hi knh [qui tc lun l tm kim mt loi cn bng o
c, gia s cho i v chp nhn, gia hnh ng v p tr; v d rng n rng, mt
n mt].
lay apostolate
Tng gio dn, gio hu truyn gio.
lay brother
Thy gip vic, thy ging, tu s khng c chc thnh, tu s ni chung, tu s i, tr s
lay theology
Thn hc gio dn.
laying on of hands
t tay, nghi thc t tay [Xem imposition of hand]
layman
Gio hu, tn hu, tn , tn hu ti th [t th k th 3, v i sng tu hnh hng thnh,
vt xa cc gio dn ti th, nn i vi gio s gio dn thng b coi l v tri, l ngi
ngoi hng].
lector
Tuyn c , chc c sch [xa l mt trong bn chc nh ca Thnh chc Cng gio,
khi cn th tuyn c kinh thnh trong thnh l. Nay b v sa thnh tc v c sch].
lectoratus (L.)
Xem lector.


legalism
Ch ngha lut php, ch ngha trng lut, ch ngha hp php, ch ngha hnh thc lut
php [v lut php din t r thnh Thin Cha; hoc cho rng ch nghim th php
quy v gii lut th nn cng chnh].
legitimate
1. Thuc hp php, chnh thng, chnh ng, hp l, chn chnh, hp vi tiu chun 2.
Thuc chnh h, con hp php, hn sinh chnh thc.
leiturgia (Gr.)
1. Chc t t, phc v, ngha v 2. Nghi l, nghi thc.
Lent
Ma chay, ma chu nn, ma thng kh [40 ngy trc l Phc Sinh dng n chay, cu
nguyn chun b cuc kh nn, cht v sng li ca Cha Kit].
lex (L.)
Xem law, rule [lut].
liberal theology
Thn hc t do, thn hc cp tin [ th k th 19, 20 Xu th thn hc cho rng tn
ngng Kit Gio l l tnh, quyn nghi; ph hp m khng i ngc nguyn vng t tr
ca con ngi].
Liberalism
Ch ngha t do, ch ngha cp tin [mt loi phong tro trong Kit Gio hin i nhn
mnh t do ca l tr; nhn mnh ni dung lun l v tinh thn trong gio l Kit].
Liberalist
Xem trn [phi t do ch ngha].
liberalize
T do ha, t do ch ngha ha, lm tm tr ci m.
liberation
Gii phng, gii cu, gii thot.
liberation theology
Thn hc gii phng, thn hc gii cu [sau Cng ng Vatican II, Gio Hi M Chu
La-tinh pht sinh ra thn hc mi c xy Kit hu nn tch cc tham d ci to th gii,
cng vi c Kit ng cu chuc hu cu thot th gii ra khi ti li].
libertas contrarietatis (L.) (liberty of contraries)
T do i lp [t do chn la gia thin v c].
libertas exercitii (L.) (freedom of movement)
T do hnh ng [t do hnh ng hoc khng hnh ng].
libertas specificationis (L.) (liberty of specification)
T do loi bit [t do la chn hnh ng t nhiu lin quan thin c].
Libertines
1. Phi phng tng, phng ng [a. th k th 16 trong cc gio phi cch mng c 1 gio
phi ch trng Thng trong vn vt, ti li ch l huyn hoc; iu Thnh Linh
ghi chp ch l cu ch cht nn phi ny hon ton ph nhn hn nhn quan trng l
thuc Thin Cha ch khng lut php hn nhn, ph n phi tng phc v thuc v
chng nhng chng c th c nhiu v; b. Phi hi ng Do Thi Girusalem] 2.
Ngi t do t tng, ngi t tng phng tng.
libertinism
1. Ch ngha phng tng 2. Hnh vi phng tng.
liberty
T do.
libido (L.)
Dc vng, tnh dc, dc lc, bn nng tnh, bn nng xung ng, tinh lc, lc sinh mnh.
life
1. Sinh mnh, tnh mnh, mnh 2. Sinh sng, sinh tn, sinh nhn, sinh k 3. Nhn sinh,
chung thn, i sng, cuc sng
interior ~ i sng ni tu, i sng ni tm, i sng ni ti.

life and work movement
Phong tro sng v lm, phong tro hp nht sinh sng v cng vic [mt trong phong
tro hip hi Kit Gio truyn gio quc t (International Missionary Council) c th
thc y vic hp nht sng v lm].
ligatio (L.)
p phc, p ch v chinh phc [Thnh Thomas Aquinas 1225?-74, thng ni nu p ch
cn ti lm n khng pht sinh c th s lm cm quan dp tt c mi tnh dc bt
hp l].
light
Quang, quang minh, quang huy, quang diu, nh sng
~ of glory nh sng vinh phc, vinh quang [l siu tnh c chun b gip l tr c kh
nng trong nh sng vinh phc nhn ra Thin Cha].
likeness of God
Hnh nh Thng , ging Thin Cha, Ngi l hnh nh Thin Cha.
limbo
Lm b, ngc t tng, u linh gii [truyn thng thn hc cho rng trc Cha Kit, tt c
nhng linh hn chnh trc th an ngh ni ].
limbus (L.)
Xem limbo
~ Patrum (limbo of the Fathers) Trong lng yu thng ca Abraham [truyn thng
thn hc cn c vo Phc m Luca 16:22, cho l ni an ngh ca nhng ngi cht].
~ puerorum (limbo of children) Tin nh, tin snh ca tr th, anh hi tin thnh
[truyn thng thn hc cho l ni ca nhng tr nh cht m cha ra ti].
limit-situation
Bin gii cnh ng, gii hn [ l mt trng hung nhn sinh, nh t vong, au kh. i
din vi bin gii ca i sng, ai ai cng cm thy c hn, hon ton bt lc, kht vng
m khng th tha mn].
litany
Kinh cu, kinh nguyn i p [kinh cu nguyn do nhng li nguyn ghp thnh, c
tnh cht thng hi hay cu thay nguyn gip].
literalism
Ch ngha trc gii
literary genre
Loi vn hc [l nhng n v vn hc m nhng cu vn nht nh, nhng hnh thc v
nhng tng thnh hnh, din t nhng nim c khi dy trong cng mt
hon cnh sng].
liturgical movement
Phong tro l nghi [u th k 20 Gio Hi Cng Gio mun phc hi vic gio dn ch
ng tham gia nhng l nghi chnh thc ca Gio Hi m pht ng phong tro ny].
liturgics
L nghi hc, l bi hc, sng bi hc [mn hc nghin cu lch s l nghi, ngha l nghi
ri ct ngha cho ngi ta].
liturgism
L nghi thuyt, nghi thc thuyt [thi coi trng l nghi thi qa].
liturgist
Chuyn vin v l nghi, quyn uy l nghi, ch t, ch l.
liturgy
1. L nghi, nghi thc l bi 2. Nghi thc tic thnh [c bit ch Gio Hi ng Phng]
3. Sch cu nguyn, sch nguyn [Gio Hi Anh Gio dng].
~ of the holy Mass L nghi Misa, nghi thc tic thnh.
~ of the presanctified Nghi thc truyn php trc Mnh v Mu Thnh chun b cho
Tic Thnh trong Gio Hi ng Phng c hnh vo th t th su ma chay.
local church
Gio Hi a phng, Gio Hi bn x [(a) Ch gio x, gio phn hoc mt t chc lin
hip a phn a phng (b) Ch Gio Hi i su vo mt sc dn hoc vo trong vn
ha, bao gm c sc dn hoc c lnh vc vn ha (c) Gio Hi i su vo sinh hot
x hi, c s tng quan ha hp vi vn ha a phng, c nn mng vng chc
c th thc hin c s mnh ca Gio Hi].

localism
a phng ch ngha, a phng tuyt cao ch ngha [t li ch a phng ln trn
quc gia, t li ch Gio Hi a phng trn li ch Gio Hi ph qut, hoc mt loi
ch ngha a phng c u c hp hi].
localization
a phng ha, cc b ha
loci communes (L.)
Chn l ni chung.
loci proprii (L.)
Chn l c bit.
locus theologicus (L.) (source of theological knowledge)
Ngun kin thc thn hc [(a) Gio Hi Cng Gio coi quyn gio hun ca Gio hi,
cc gio phu, thn hc gia, l nghi v gio lut dng bo tn v gii thch mc khi
trong Thnh Kinh v thnh truyn (b) Tin Lnh coi: Phn ch yu l nim tin
locutio Dei attestantis (L.) (a statement attested by God)
Li minh chng ca Thin Cha.
logoi (Gr.)
S nhiu ca logos.
Logos (Gr.)
1. Ngn, nim, ngn ng, li 2. Thnh ngn, thnh o, o [ ch Thin Cha Ngi Hai
v Ngi din t t tng ca Thin Cha, c sc sng to v gio hun].
alethes ~ Li tht, Ngi li chn thc
incarnate ~ Ngi li xung th, Ngi li ha thnh nhc th
~ asarkos Ngi li cha thnh nhc th.
~ ensarkos Ngi li ha thnh nhc th.
~ spermatikos Ht ging li Cha, ht ging o, o ca ngun gc cc loi, ch ht
ging chn l ca Ngoi li [ch mc khi m Thin Cha t xa xa gieo vo lng
nhn loi].

logismos (Gr.)
Ni ti suy l, ni ti t tng, suy lun ca l tnh ni ti.
Logos-mysticism
Thn b thuyt v Ngi li [S kt hp gia ngi lnh php ra ti v Ngi li l
c Kit].
Lollards
Phi lollards [th k 14 dng danh t ny chm bim nhng tn Wycliffites, v sau
dng ch bt c ngi no cng kch Gio Hi cch v li].
lord
1. Qun ch, ch t, ngi thng tr, th lnh, ch nhn 2. Ch, Cha.
Lord of Hosts
Cha cc c binh [trong Cu c mt loi xng h i vi Thng ].
Lord's day
Xem day of the Lord [ngy ca Cha].
Lord's Prayer
Kinh ly Cha, kinh cu nguyn.
Lord's Supper
Ba tic ly ca Cha, tic thnh, ba tic cui cng, B Tch Thnh Th.
Lord's table
Xem altar.
lordship
1. Ch quyn, quyn thng tr, mi quyn bnh, phi tr 2. V th ca c Vua.
"Los von Rom" movement (G.)
Phong tro "thot ly La M" [c t th k 19 l khu hiu ca Quc o, sau ch mi
sinh hot mun ly khai s thng tr ca Gio Hi Cng Gio].
love
Yu, i, a m, nhn i, t i, tnh yu, tnh i.
divine ~ Thnh i, tnh yu ca Thin Cha, tnh yu ca Thn Thnh.
~ of neighbor Yu ngi, tnh yu ngi lng ging, yu nh ngi lng ging, tnh yu
i vi tha nhn.
Low Church
Gio Hi h phi, [mt vi Gio Hi Tin lnh c bit trong Anh Gio duy tr quan im
phi Evangelicals khng coi trng quyn chc ca ngi mc t].
Lutheranism
Thuyt Luther.
Lutherans
Phi Luther, Hi thnh Luther [th k th 16 Martin Luther lp mt gio phi mi nhn
mnh Thnh Kinh l qui lut c nht ca nim tin. Con ngi do ti T Tng m b h
hoi tn cn r, xong nh tin vo c Kit, mi tr thnh ngi cng chnh].
lux mundi (L.) (light of the world)
nh sng th gii.
LXX
Bn 70 [bn do By mi hc ga dch t ting gc Do Thi qua ting Hy Lp].
Lyon, Council of
Cng ng Lyon [ln th I nm 1245, 1274 ln th II ti Lyon nc Php t chc i
Cng ng ny].
lytron (Gr.)
Tin chuc
lytrosis (Gr. L.)
Xem apolytrosis
M
Macedonianism
Xem di: Ch ngha theo phi Macedonian.
Macedonians
Phi Macedonius [phi cn c vo th Hy B Lai (Do Thi) tuyn xng Thnh thn cng
l mt th to; song thuc gii thing ling ging nh Thin S. S ng truyn ny do
Macedonius (?-362?) th k th 4 khi xng].
mactatio mystica
T st thn b [thuyt cho rng, trong B Tch Thnh Th, lc v ch t lp li li truyn
php ca c Kit th nh mt li dao phn ct cch thn b khng mu Mnh
Mu Ngi nn chin hin t ca Thin Cha].
Madonna
Thnh Mu, tng Thnh Mu, Tng c M
magic
1. o thut, ma thut, vu thut 2. Lc khng th gii thch c, ci p thn b 3. Thuc
ma thut, khng th hiu thu, c ma lc k d.
magister sacri palatii (L.)
C vn thn hc ca Gio Triu.
magisterium (L.) (teaching authority)
Quyn gio hun ca Gio Hi, gio quyn, chc gio o, quyn Gio Hi hnh s vic
ging dy.
~ ordinarium et Universale (L.) (ordinary and universal magisterium) Quyn gio
hun ph qut v bnh thng.
magnanimity
Khoan nhn, i lng, rng lng, khoan i, i , ho sng, khng khi, tm hng
ch i, cao thng.

majesty
S uy nghim, tn nghim, trang nghim, quyn uy, uy phong, ch quyn.
Majoristic controversy
Tranh lun ca G. Major [ th k 16, do G. Major P. Melanchthon (1497-1560)
cho rng lm lnh cng l iu kin tt yu c cu ri, v th sinh ra tranh lun].
Malabar Christians
Kit hu Malabar, Kit hu thuc Thnh Thomas, Gio Hi Thnh Thomas [ch cc Kti
hu b bin Ty Nam n . Truyn thuyt cho rng mt trong mi hai Tng
c Kit l Thnh Thomas i n y truyn o].
malice
Bt ngha, c , c nim, c cm c c, c tnh.
malitia peccati (L.) (malice of sin)
c tnh ca ti, c ti
man
Con ngi, nhn loi.
mandate
1. Thin mnh, mnh lnh, hun lnh, thnh chc ban lnh 2. y nhim, y thc.
Mandeanism
Phi Manda D'hayye, Manda Gio [pht xut t Babylon, gio phi ny cho rng con
ng cu ri ni ng bit s sng tc Thn Manda D'hayye, theo linh hn con
ngi s c a v trong nh quang ca thn Manda. Phi ny dng t ng v tng
trng v tn gio ging nh phi Kit Gio ng o thuyt (Christian Gnosticism)].
Mandeans
Tn phi Manda [Xem trn]
Man-God
Nhn-Thn [va l Thin Cha va l ngi].
manhood
1. Nhn tnh, nhn cch 2. Thnh nhn, thnh nin 3. Cng ngh, anh dng.
Manichaeism
Phi Maniku [do Manes 215-276 ngi Ba T sng lp, l mt hn hp gia Kit Gio
v thuyt ng o (Gnosticism) m thnh; ng ch trng v tr bt u vi Thin v c
i song i, ngoi ra nhn tnh c Kit ch l huyn tng (xem Docetism)].
Manicheanism, Manicheism
Xem trn.
manifestatio ecclesiae (L.) (manifestation of the church)
Biu hin ca Gio Hi, s trnh by ca Hi Thnh
manifestation of conscience
By t lng tm, th l lng tm, gii by lng tm.
manipulation
1. Thao tc, thao tng 2. X l kho lo, ly tm tr x l, thu trit ton din.
mankind
Nhn loi, con ngi. (A.) Ch, Cha [li tn xng ngi Do Thi hay dng v c
Gio Hi s khai dng li ch c Gisu Kit; ni ln s tha nhn quyn uy Thin Cha
ca Ngi, cng nh tin Ngi l ng thm phn trong ngy tn th].
Mar Thoma Church
Xem Malabar Chritians [Gio Hi Thnh Thoma].
mara, Mare
Xem mar
maran, Marana
Cha chng ta.

Marburg Articles
Tn iu Marburg [tn iu th k th 16, do phi Luther v phi Zwinglians v mun
lp lin minh t v ca nhng ngi ci cch, nn nhm hp ti Marburg-on-the-Lahn
(c) v t c tha thun v gio l m vit thnh tn iu ny].
Marcionism
Ch ngha Marcion, phi Marcion [ th k th 2 Marcion (?-160) xng nh nguyn
lun: Thin Cha Cu c l c, Thin Cha Tn c l Thin]
Marcionites
Phi Marcionism [Xem trn]
mari
Cha ca ti, Cha ti.
Mariolatry
Bit tn Thnh Mu, Thnh Mu bit tn, s sng bi c M cch qa l.
Mariology
Thnh Mu lun, Thnh Mu hc.
marital
Thuc hn nhn, thuc chuyn v chng.
Maronites
Phi Maro [vo th k th 8, 9 Syria (nay l Lybanon) ch mt on th Kit hu t
cho l tha k ca gio on do Thnh Maro (?423?) sng lp vo th k th 5].
marriage
Hn nhn, kt hn, hn l, i sng hn nhn, kt hp.
mixed ~ Hn nhn hn hp, thng hn d chng, lin hn d gio [hn nhn gia nam n
trong c mt bn khng phi l Kit hu, hay Cng Gio].
sacramental ~ B Tch Hn Phi, B Tch ca hn nhn [hn nhn gia hai ngi nam v
n cng l Cng Gio hay lnh nhn php ra Kit Gio].

martyr
Thnh t o, ngi tun o, k ly mu minh chng, lit s.
martyrdom
S hin mng, tun gio, tun nn, tun tit, tun mnh, kh nn, thng kh.
martyrolatry
Sng bi cc Thnh T o, cc v tun o, cc v lit s.
martyrologist
Ngi hc v lch s tun gio, tc ga hnh cc Thnh T o.
martyrology
T o hc, tun gio s, truyn cc Thnh T o, tn danh sch cch thnh.
Marxism
Ch ngha Mc Xt [Hc thuyt l t tng trit hc, kinh t, chnh tr, x hi ca K.
Marx (1818-1883) lm cn c]
Mary, Maria
[tn t cho ngi con gi ly t ch gc Do Thi l Miriam. Tn thn mu ca c
Gisu].
Mass
1. Misa, tic thnh, thnh l, l t cm t, hy l 2. (mass) Qun chng, i chng.
concelebrated ~ L ng t [Thnh L c c hnh vi 2 Linh Mc tr ln].
exequial ~ L an tng, l cu hn, [thnh l c hnh cho ngi cht nhp quan, trc
khi mai tng cu cho h c hng vinh quang phc sinh, v t ti vnh phc Thin
ng].
high ~ L trng [l c hnh theo phng thc trng th]
low ~ L thng, [l c hnh theo phng thc ph thng].
~ of the presanctified Thnh L dng bnh ru thnh hin trc [gi th ch Thnh
L Gio Hi Ty Phng vo ngy l Cha Gisu chu kh nn (th su Tun Thnh)
dng bnh ru c thnh hin mt ngy trc (th nm Tun Thnh)].
nuptial ~ L hn phi, hn l Misa.
pontifical ~ L i triu [do Gim Mc ch ta]
private ~ L t, l ring [bt lun c ngi tham d hay khng, Linh Mc c hnh thnh
l theo lng thnh knh].
requiem ~ L cu hn, l m, l tang [l cu cho ngi qua i].
solemn ~ Xem high ~
votive ~ L ngoi lch, l knh ty [l knh cc Mu Nhim Cha, c M, hoc cc
Thnh].
massa peccatrix (L.) (sinful mass of people)
Ti c ca qun chng, ti c ca m ng, ti tp th
massa perditionis (L.) (mass of damned people)
Qun chng b n pht i i, chng loi dit vong.
mater fidelium (L.) (mother of the faithful)
M cc tn hu [ch Gio Hi].
materia (L.)
Xem material, matter.
~ et forma (matter and form) Cht v hnh, cht th v m thc.
~ ex qua (matter from which) Cht th t vt cht.
~ proxima (proximate matter) Cht th gn [nguyn t cht liu c ng dng phn
hu hnh ngoi ti ca B Tch; nh vic "ra ti, vic "xc du"].
~ remota (remote matter) Cht th xa [nguyn t cht liu xt nh phn vt cht dng
phn hu hnh ngoi ti ca B Tch; nh nc, du].
~ sacramenti Ti liu ca B Tch, cht th ca B Tch [phn hu hnh ngoi ti ca B
Tch; nh vic ly nc ra trn thn th l cht th ca B Tch Ra Ti].
material
1. Thuc vt cht, thuc ti liu, thuc cht liu, thuc hu hnh 2. Ti liu, nguyn liu.
~ principle nguyn t cht liu.
materialism
Duy vt lun, ch ngha duy vt, ch ngha vt cht [cho rng ton th th gii thc ti,
ngoi nhng g c cm quan v khoa hc chng minh ra, khng cn g khc tn ti
na, hn na tt c thc hu u tun theo cc lc iu kin vt cht].
matrimonial Thuc hn nhn, thuc v chng, phu th.
~ impediment Ngn tr hn nhn, hn ch hn nhn. matrimonium (L.)
Xem matrimony, marriage.
~ consecratum (contracted marriage) Hn nhn kh c, hn nhn c chc phc
[mt s thn hc gia hin nay gi l hn nhn giai on th hai (xem ~ instauratum).
Ging nh truyn thng gi l hn nhn hon hp (xem ~ consummatum)].
~ consummatum (consummated marriage) Hn nhn hon hp [(a) Theo lut hn nhn
hin hnh, gi l hon hp nu s giao hp gia v chng theo cch t nhin: xut
tinh trong m o (b) Mt s thn hc gia cho rng l giai on hn nhn trong i tnh
gia i v chng t mc tng i trng thnh v nh chung sng cch n
nh].
~ instauratum Hn nhn nn tng [mt s thn hc gia hin i cho rng, l hn nhn
giai on u tin (xem ~consecratum) l hn nhn nam n c nng lc kt hn, ng
hn nhn trn c bn khng th trit tiu v cn th ha ht sc thc hin l tng ]
~ legitimum (legitimate marriage) Hn nhn hp php, hn nhn ng lut, hn nhn
ca ngi cha lnh nhn php ra, hn nhn t nhin.
~ putativum Hn nhn ng nhn [ch bt c hn nhn v hiu no m mt bn c c
s thin kt hn, nhng song phng u minh bch nhn ra s thc hn nhn v hiu].
~ ratum et consummatum Hn nhn hu hiu v hon hp.
~ ratum non consummatum Hn nhn hu hiu nhng cha hon hp.
matrimony
1. Hn nhn, hn phi, kt hn, sinh sng hn nhn, quan h hn nhn 2. B Tch hn
nhn, hn l.
matrix
1. Khun, khun mu, mu thc 2. Vt mu, nguyn thy
culture ~ Khun mu vn ha, biu vn ha [biu "N" (bin s) m cc chiu
ngang dc v ga tr, lun l, t tng, ngh thut, tn gio.... u ly vn ha lm trng
im; Nh hiu c mi quan h v ton th kt cu ca bt c hai nn vn ha no].
social ~ Xem sociomatrix.
matter
Vt cht, cht liu, ti liu, cht th ,ni dung, thnh phn
prime ~ Cht liu nguyn thy, vt cht nguyn s [l phn vt cht nguyn thy lm nn
tng ca tt c cc vt khc; chnh bn thn n khng phi l vt th hoc l vt cht, nh
khoa hc thng gi, nhng li c lin h n mi vt th trong gii hn no ]
maturity
Trng thnh, thnh thc, hon thnh, vin thc, hon b
maxim
Chun tc, chun cch, nguyn l, ch ngha, chm ngn, cch ngn, hun ngn x th.

mechanism
C gii lun [hc thuyt ch dng vn ng trong khng gian ct ngha ton b hay
tng phn v nhng vt t nhin v nhng s kin pht sinh].
mediation
Mi gii , trung gian, ha gii, iu nh, iu gii, trng ti, dn xp
~ of Christ Trung bo Kit, c Kit l ng trung gian, ng ha gii gia ngi v
Thin Cha.
mediator
1. Ngi trung gian, mi gii, trung nhn, ngi iu nh, ngi dn xp, v trng ti 2.
(the Mediator) ng trung gian [ch c Kit].
mediatrix
N trung gian [tc hiu m Gio Hi dnh cho c M Maria].
Marian ~ Thnh Mu trung bo.
~ of all graces ng trung gian mi n [ch c M Maria. V M ban cho loi ngi
ng cu tinh, M l ngun mi n sng v sau khi v tri M cn chuyn cu n cu
cho mi ngi].
meditation
S suy nim, suy ngm, nguyn ngm
medium
1. Mi gii, mi th, mi cht, vt trung gian 2. Thuc trung gian, thuc trung ng,
trung dung, trung 3. Thng linh gia, ngi ng ct, ngi ln ng
~ in quo (medium in which) Mi gii trong lm hai vt tng ng.
~ quo (medium by which) Mi gii m nh hai vt c tng ng.
~ sub quo (medium under which) Di s nh hng, hng dn ca mi gii m
vt ny tng ng vi vt khc.
meekness
n thun, n ha, nhu m, n nhu, nhu ha, ngoan ngon
Melanchthonians
Phi Melanchthon [mt gio phi theo Luther (Lutherans) vo th k 16 tun phc gio
l ca Philip Melanchthon (1497-1560)]. Xem Philippists
Melchites
Phi Bo Hong, phi Melchites [(a) Thi Gio Hi s khai dng danh hiu ny gi
nhng tn Syria v Ai Cp t b lc thuyt c Kit nht tnh lun
(Monophysitism) m theo tn l Cng ng Chalcedol n nh v c Hong ng
h (b) Tn hu Syria v Ai Cp cng nhn quyn uy ti cao ca Gio Hong, nhng vn
gi nghi thc tn gio gc ca Gio Hi Hy Lp ng Phng].
meliorism
Thuyt ci thin, th gii ci thin lun, ch thuyt ci lng x hi, ch ngha kinh bang
t th [(a) Thuyt tin rng th gii t n hng thin, cn n lc ca con ngi l nhm
tr gip vic ci thin ny (b) Thi dng cch th c th, ci tin x hi].
Melitians
Phi Melitio [danh xng ly tn Gim Mc thnh Ario l Melitius (? - 381) (a) Hc phi
khong nm 325 theo gio ch Ai Cp Melitius, nghim trch nhng k bi gio (b) Phi
vo th k th 4 phn i ngi theo ch thuyt Ario (Arianism)].
membership in the church
Phn t Gio Hi, thnh vin Gio Hi [gio hu lnh php ra ti hu hiu v trn
lut php khng ly khai on th Gio Hi].
memento
1. Li nguyn cho ngi cht 2. Vt k nim, di vt
memorial service
L truy iu
memory
K c, k nim, hoi nim, truy nim, tr nh
Memra Yahweh
Li Cha, [bit danh m ngi Do Thi gi Yahweh].
Mennonites
Gio phi Menno [gio phi c hnh thnh vo th k 16 do Menno Simons 1492-1559
lnh o, chu nh hng t phong tro lnh php ra hai ln (Anabaptists)].
mental
Thuc v tm, tinh thn, tm l, tm thn.
mental reservation
Gi kn tm tnh, gi trong lng, n ngn.
merces
Xem retribution.
mercy
Lng nhn t, t bi, t thin, lng thng ngi, lng khoan dung.
~ killing An t thut, gip cht m du, [v thng bnh nhn m git ngi, s git bnh
nhn b bnh bt tr trnh au n]
merit
1. Cng trng, cng nghip, cng lao, cng c [v ngi khc m hon thnh mt cng
vic] 2. Lp cng lao 3. ng c
condign ~ Cng trng ng c, vic lnh xng ng n p [da vo vic thin lm
cho tha nhn m c quyn i bo p].
congruous ~ Cng trng theo tnh ngha [ngi hon thnh mt vic cho tha nhn, nhng
khng i c bo p; m s bo p nu c l do lng nhn t ca ngi m
thi].
meritorious
C cng lao, c cng trng, ng c thng, c cng c, ng khen, c ga tr
Messalianism
Ch ngha Messalian [b phi d oan vo khong nm 350, ch trng loi b vic lnh
v B Tch, ch cn kin tm cu nguyn l c th vt c nhng rng buc; nh kh tu
l c th t ti vinh phc trc quan].
Messalians
Xem trn.
Messiah
ng Thin Sai, ng c xc du [ng cu th m Do Thi Gio vn ang ch i].
Messiah-king
V Vua Thin Sai, thn phn ng Thin Sai
Messianic secret
B mt ca ng Thin Sai [l ch ca thn hc Phc m theo Thnh Marc: c
Gisu mt ng t mc khi mnh cho loi ngi, mt ng li cm ma qu xng h Ngi
v cm mn tit l Ngi l ai].
Messianism
Ch ngha Messiah [S trng i,t tng, nim tin, vo ng Thin Sai s ti tiu
dit ti c, tai ha v mang ti hnh phc, chnh ngha v ha bnh].
Messias
Xem Messiah
metacritical theory
Hc thuyt vt qua ph phn, hu ph bnh [thuyt ph bnh, hoc phn tnh v nhng
lun thuyt ph bnh].
metahistoric dimension
Chiu kch siu lch s, chiu kch hu lch s
metamorphosis (Gr.)
Bin hnh, bin cht, bin thi, bin dng, bin tnh, bin thn
metanoia (Gr.)
Hi ci, tr li, , ci thin, ci t qui chnh
metaphysical
1. Thuc siu hnh, hnh nhi thng, siu hnh hc, tru tng 2. Siu hnh ga [cn
nguyn u tin khng th kinh nghim c, v siu vit mi vt c th nghim c].
metaphysics
Siu hnh hc, hnh nhi thng hc [mn hc tho lun v bn cht , cu cnh ca tn
hu].
metempsychosis
1. Lun hi, ti sinh 2. Thuyt lun hi, thuyt ha kip u thai [hc thuyt cho rng linh
hn khi ly khai mt thn xc ny th s tin nhp vo mt nhc th khc, cho ti khi
hon ton thanh tnh ha, cui cng mi thot kip lun hi vo vnh phc; nit bn].
Methodism
Gio phi Methodist [vo th k 18 John Wesley 1703- 1791 thuc Anh Gio v mun
khuyn khch tn sng mt cuc sng l tng cao thng nn lp mt phi sng
nghim nght vi nhng gio l v nghi thc sng bi nghim khc].
Methodist Church
1. Gio Phi Methodist, Gio Phi Tun L [danh xng ca Anh Quc] 2. Gio Phi V
L, Cng Hi V L 3. Gio phi Gim L [V L Cng Hi M Quc hi th k 15
phn thnh hai phi].
method
Phng php, cch thc, ng li
methodology
Phng php lun, phng php hc, nghin cu php [ch vic truy tm tri thc theo
phng php khoa hc].
metropolitan
1. Tng Gim Mc Gio , Tng Gim Mc [Gim mc nhng th quan trng thi
Gio Hi s khi c quyn hn c nh qun l nhng Gim Mc khc thuc lnh a
mnh. Thi nay mc d Gio Hi ng Phng, Thin Cha Gio, Thnh Cng Hi Anh
Gio cn gi phm trt ny, nhng ch c tc v hn l quyn qun tr]. 2. Chc Tng
Gim Mc.
microcosm
Th gii vi m, tiu v tr.
midpoint of time
Trung im thi gian [ch thi k c Gisu ti th. Theo li phn thi gian ca Phc
m theo Thnh Luca, cao im ny nm gia thi chun b ca Cu c v thi Gio
Hi Tn c l trung tm ca lch s cu ].

midrash
Din thut kiu midras [(a) nguyn vn l "nghin cu" hoc "gii thch". Sau din
bin thnh "gii thch Thnh Kinh". (b) Trc cng nguyn cc Lut S (Kinh S) Do
Thi bt u lm vic ch gii ny l chn la trong Thnh Kinh s, vt, ngi hay php
lut, l nghi v.v..lm ti ri dn d, gii thch, miu thut c ga thu hiu ca
trc tc].
midrashim (pl)
S nhiu ca midrash. Xem trn
migration of souls
Xem metempsychosis.
millenarianism, millenarism
Xem chiliasm
millenium
Thin nin, mt ngn nm, thin phc nin, hong kim thi i [sch Khi Huyn 20, 1-7
ni ti nin hn ny tng trng cho thi i lu di. Thi i lu di ny hoc ch t
Cha Gisu Phc Sinh cho ti thi Ngi ti lm, hoc ch t Cha Thng Thin cho ti
ngy tn th].
millenialism, millenianism, milleniumism
Xem millenarianism
mind
Tm linh, tm tr, tm t, tm lc, tr lc, tri tnh, ng tnh, l tr, ch, t duy, tinh thn,
k c
minister
1. Nhn vin Thnh Chc, Mc S, tha tc vin, s v vin [nhn vin chnh thc c
php lnh o Kit hu trong vic sng bi, tuyn ging Phc m, c hnh cc php B
Tch] 2. Ph gip, gip , phc v
~ of a sacrament Tha tc vin cho lnh B Tch, ngi thi hnh B Tch
~ of baptism Tha tc vin cho lnh php ra, ngi thi hnh B Tch ra ti

ministry
1. Thnh Chc, chc Mc S, tha tc v, qun l Gio Hi, vic tng 2. Mc S
on, gii Thnh Chc.
ordained ~ c truyn chc.
minjung theology
Thn hc i chng [thn hc Kit Gio i Hn ly nhn quan i chng phn tch
v gii thch i sng c tin].
minus malum (L.) (the lesser evil)
S c t hn.
miracle
Php l, K tch, thn tch, k s, k nng, thn diu
miraculous
Thuc thn diu, k diu, phi thng, k l, siu nhin
misery
S thng kh, iu kh nn, bi thm, iu bt hnh, tng qun, thm trng, cnh khn.
mishnah, mishna (H.)
Sch mishna [sch chp o l do cc lut s kinh s Do Thi khu truyn, nht l gii
thch php lut tn gio].
missio canonica (L.)
T bi sai, s y nhim [canonical mission)
missio Dei (L.) (God's plan of salvation)
K hoch v hnh ng cu ca Thin Cha.
missio Verbi (L.) (mission of the Word)
S mnh ca Ngi li

missiology
Truyn gio hc, khoa truyn gio [mn hc dy rao ging Phc m cho dn ngoi
hay cho lc gio qui hi].
mission
1. Sai phi, tha phi 2. S mng, thin chc, nhim v 3. Truyn gio, truyn o 4.
Khu truyn gio, ngh nghip truyn gio, on th truyn gio
divine ~ S sai phi ca Thin Cha [ch quan h tng thuc ca Ba Ngi Thin Cha:
Cha Cha phi Cha Con, Cha Cha v Cha Con phi Cha Thnh Thn].
missionary
1. c sai phi 2. c y thc s mnh 3. Thuc truyn gio 4. Nh truyn gio
missioner
Xem missionary
Mithraism
Ngi theo o Mithras [Mithrus c coi l thn ca Ba T. Thn ny bo v chn l
ly ngun ca nh sng v thin chin u vi lc lng ti tm].
modalism
Phi hnh thc, hnh thi lun, thuyt m thc, ch ngha hnh tng [h cho rng Thin
Cha c ba ngi, ch v dng ba hnh thc khc nhau mc khi chnh mnh, nn ch l
mt Thin Cha bin hnh thi m thi].
modality
Hnh thc, hnh thi, phng thc, dng thc
mode
Hnh thc, phng thc, dng thc, cch th, cch thc.
model
Mu, kiu, m hnh
moderation
iu , tit ch, n hp, trung dung, n nh, n nh
Modernism
Ch ngha hin i, ch ngha tn thi [(a) Mt phong tro trong Gio Hi Cng Gio t
th k 19 ti th k 20. H tip nhn vic ph phn Thnh Kinh, ph bnh c c Kit;
h coi gio l, nghi l c tch cch tng trng chn l, ly o c cao thng dn a
con ngi tip xc vi thc th siu nhin. (b) Phi duy tn Thnh Kinh; mt thn hc
ch trng ly phng php ph bnh lch s lm nn tng nghin cu tt c Thnh
Kinh].
Molinism
Ch ngha Molina [Do Luis De Molina (1535-1600) khi xng trong cuc tranh lun
lin quan ti n sng Thin Cha v ch t do ca con ngi, phi ny nhn mnh ti
kha cnh t do ch ca con ngi].
monarchianism
Lc thuyt thn c nht ngi v, nht ngi nht th lun [th k th 2, th 3 v mun bo
v nht thn lun (monotheism) ca Thin Cha, h khng gii thch hp l c s c
lp ngi v ca Thnh T, nn tr thnh lc thuyt].
adoptionist ~ Xem adoptionism
dynamic ~ ng lc thuyt [Xem adoptionism].
modalist ~ Xem modalism.
patripassianic ~ Xem Patripassianism.
monarchians, monarchists
Ngi theo thuyt monarchianism [Xem trn].
monarchical bishop
Gim Mc chuyn ch.
monasterial
Thuc v i sng n tu, thuc v tu vin, thuc v tng vin.
monastery
1. n tu vin, tu vin.
monastic, -cal
Thuc v i sng n tu, thuc v tu vin, thuc v tu s, thuc v n c, xut gia, tng
l.
~ order n tu vin, tu vin n tu
monasticism
i sng n tu, ch n tu, xut gia
monergism
Thuyt c lc, thuyt thn n c tc [(a) Ch trng ti sinh l cng vic chuyn bit
ca Cha Thnh Thn. (b) Cho rng Cha Kit c hai bn tnh nhng ch c mt th
hnh ng].
monism
Nht nguyn lun, n nht lun, nht th lun [(a) Ch trng ch c mt thc th cn
bn nh tm hoc l vt, mi iu khc ch l ph thuc. (b) Hc thuyt cho rng b phn
no trong thc t khng phn ra thnh c lp, mc d l mt c hu ton th].
monitum
Ti liu khuyn o
monk
Tu s n tu, ha thng, tng l.
mono-Christic
Thuc v duy Kit [ch bn v Cha Kit, tuyt i t nhc n Cha Cha v Thnh
Thn].
monoenergentism
n lc lun [cho rng ni Cha Kit ch c mt hnh thc hot ng, l Thn tnh.
Thn tnh chi phi, nhn tnh th ng; bi hot ng khng nh ch m hon
thnh].
monogamist
Ngi ch trng lun thuyt nht phu nht ph, ngi chp nhn ch mt v mt
chng.
monogamy
Nht phu nht ph, ch mt v mt chng.

monogenism
n ngu lun, n nguyn lun, thuyt nht nguyn pht sinh [thuyt ch trng con
ngi ch do mt i v chng u tin dn dn pht trin].
monolatrist
Ngi sng bi.... [Xem ch di]
monolatry
Sng bi mt thn, sng bi n thn [sng mt v thn trong a thn].
monophyletic
Thuc n chi lun, nht tc lun, nht h lun [do cng mt loi m dn tin ho].
monophyletism
n chi lun, nht tc lun, nht h lun [cho rng loi ngi khi nguyn ch l mt h
tc, gm hn mt cp phi ngu].
Monophysism
Nht tnh lun, Kit nht tnh lun [vo th k th 5, 6 xut hin d thuyt cho rng Cha
Kit thc s c hai bn tnh, tuy nhin nhn tnh bin thnh thin tnh, hoc l nhn
tnh b thin tnh chi phi, hoc l hai bn tnh ha hp lm mt thnh mt th bn
tnh mi].
Monophysitism
Xem trn
monopsychism
Thuyt n linh [thuyt ny do mt ngi Rp l Averroes (1126-1198) ch trng
rng ton th nhn loi ch c mt l tnh linh hn ,v linh hn ph qut mi bt dit
trng tn].
monotheism
Nht thn lun, duy nht thn lun, nht chn thn [tin tng c mt v thn c v cch v
tri vt v tr].

Monotheletism
Xem di.
Monothelitism
n lun, Kit nht ch lun [th k th 7 Gio ch (Constantinople) l Sergius (?-638)
ch trng Trit Trung Nht Tnh Lun: trong c Kit thc s c hai tnh, nhng ch
Thn tnh quyt nh phng thc hot ng, cn nhn tnh l cng c m thi].
Montanism
Phi Montanus, ch ngha Montanus [vo th k th 2, Montanus xng mt d
thuyt: Cha sp n ri (tn th sp n), ch n c n Thnh Thn, phn i vic
trn th, mt trong nhng phi nghim khc].
moral
1. Thuc v o c, o ngha, lun l, thuc v lng tm, phm hnh oan chnh, c
th bit ng v sai 2. (pl) Phm hnh, phong ha, lut o c, lun l hc.
~ argument Lun chng o c [l chng cho rng do thc ti ca o c suy lun ra
s hin hu ca Thng ].
~ judgment Phn on o c, lun l phn on.
~ life i sng o c, i sng v lun l
~ sense Cm gic o c
~ virtues Lun l o c, lun l c hnh.
morale
Tinh thn, phong kh, phong k, s kh, nhn tm.
morality
o c, o ngha, lun l, c hnh, c tnh, m c, o c hc, lun l hc, lut
o c.
Mormonism
Gio phi Mormon [th k 19 M Joseph Smith (1805-1844) cn c trn nhng Kinh
ca Mormon vit trn 100 tm kim loi m lp thnh mt gio phi ch trng n c
tnh ca ngy th mt].
mors animae (L.) (death of the soul)
S cht ca linh hn
mortal
Thuc: 1. Khng khi mt ln cht, cht, kh thot cht, khng th khi cht 2. Ch
mng, ca t, lm chung 3. Lm cho linh hn cht, phi sa ha ngc, khng th tha th 4.
Vt phi cht, con ngi.
mortality
1. Khng khi mt ln cht, s phn phi cht 2. Lut cht, nhn tnh 3. Con ngi, nhn
tnh.
mortification
Khc kh, kh tu, cm dc, tit dc, ch dc, nghim khc vi chnh mnh, cht cho ti.
Mother of God
M Thin Cha [ch c M Maria].
Mother of grace
M ca n sng, M y n sng.
motherhood
Mu tnh, mu quyn, a v ca ngi m, ngha v ca ngi m, tnh yu ca ngi
m.
movement
1. Vn ng, hot ng, hnh ng, ng tc 2. Hng ng, xu hng, khuynh hng.
downward ~ ng hng ging h [ch Cha Kit t h, xung trn th].
upward ~ ng hng thng thng [ch hnh ng ca Cha Kit dn dt con ngi
ln Thin Quc].
mover
Ngi lm, ngi hnh ng, ngi pht ng, nguyn ng lc.
prime ~ nht ng ga[ch Thng trong khi mi vt bin ha, Ngi vn trng
tn, Ngi lm cho vn vt t tim nng tr thnh bin ng. T thn Ngi l thun ty
ng tnh].
unmoved ~ ng pht ng m khng b ng [Thng lm cho th to sng ng,
m khng b tha vt kch ng].

multilocation
Ni no cng c, hin din mi ni.
multiplicity
a dng tnh, a dng, nhiu.
multipresence
Hin din mi ni theo mun, s hin din ty mun [th k th 16 (P. Melanchthon
1497-1560) ch trng: trong tic thnh (B Tch Thnh Th) thn xc ca Cha Kit
Phc Sinh ty c th bt c ni no].
Muratiorian fragment
on bn, phin bn ca Muratorian [gi th l do L. A. Muratori (1672-1750) mt s
hc ngi tm ra nhng mnh di liu khong nm 200 sau Cng Nguyn. cng l
mt ti liu lch s rt quan trng cho thy r vic Gio Hi bin son Cng Mc Thnh
Kinh].
mutation
Bin ha, chuyn bin, bin i, bin hnh, bin cht, t bin.
mutualism
1. Ch ngha h tng [t tng Trung Quc coi vn s, vn vt tun hon h tng]. 2.
Thuyt h tr.
mutuality
Lin quan h tng, tng quan, h giao, h giao tng t, nht th lng thi.
mystagogic
Thuc thuyt minh huyn b, thuc gii thch thn b, thuc tn gio khi chin huyn
nhim, thuc truyn th b php.
mystagogue
Ngi thuyt minh huyn b, ngi gii thch thn b, gii s thn b hc, ngi theo
huyn nhim tn gio khi chin, b php gia.

mystagogy
Vic, s... Xem trn.
mysterium stricte dictum (L.) (mystery in the strict sense)
Mu nhim theo ngha hp.
mysterium tremendum et fascinosum (L.)
(aweinspiring and irresistible mystery)
Huyn nhim va lm run s va c hp lc.
mystery
1. B mt, b nhim, nhim tch, mu nhim, thn b, huyn diu, k diu, l lng, huyn
b [Con ngi ch c th ly tn hiu qua mc khi siu nhiu m p nhn mi chn l
tn gio trong kh nng hiu bit gii hn]. 2. Nghi thc tn gio thn b, nghi thc thn
b, nghi thc l tic thnh.
~ cults Tn gio nghi l huyn b, nghi t thn b.
~ of Christ Mu Nhim c Kit.
~ of the cross Mu nhim thp gi.
~ of the Trinity Mu Nhim Mt Cha Ba Ngi.
~ religion Mu nhim tn gio, tn gio thn b [tn gio vng Ai Cp, Ba T, Hy Lp
quan nim cuc sng ca cc v anh hng c phn hng thn minh v d cht nhng
vn cn tn sinh].
~ theory Mu nhim lun [do thuyt Odo Casel (1886-1948) ch trng c Kit trn
thp ga hon thnh hnh vi t hin, cn trn bn th ch ly cch thc thn b nhng
chn chnh li ti din].
mystic
1. Thuc v thn b, mt kh, b n, l lng 2. Thn b gia, nh ch ngha thn b, ngi
sng thn b.
mystical
Thuc v thn b, l lng, mu nhim.
~ body of Christ Nhim th Kit, nhim thn Kit [ch Gio Hi, v c Kit l ng
nguyn th to dng, l ng bo tn, ng cu chuc, t nh hng, lnh o v hnh
ca Ngi m Gio Hi kt hp thnh mt on th, cng ging nh l u hng dn tt
c cc c th thnh mt ngi sng].
~ contemplation Chim ngm thn b.
~ experience Kinh nghim thn b.
~ immolation St t thn b [ch Cha Kit trong Thnh L Misa khng cn hnh thc
mu dng t na].
~ life Sinh hot thn b, i tu huyn b, i n tu thn b.
~ marriage Hn nhn nhim mu, hn nhn huyn diu.
~ quietism Ch ngha thing lng thn b [l lun thn quang trong Gio Hi Hy Lp
vo th k th 14 do n s Gregory Palamos (1296?-1359), ch trng, cho rng gia bn
cht Thng v hnh ng ca Ngi tht s khc bit].
~ sacrifice Hin t mu nhim, t t thn b [trong nghi thc tn gio mt ngi hay mt
thn t hin em li mt hiu qa m ngi thng khng th t c, nh qua s
cht phc sinh; nh m tha mn kht vng trng sinh bt t ca con ngi].
~ spirituality Tu c thn b, tu c mt kh, tu c tnh phi
~ theology Thn hc thn b, mu nhim [thn hc nhn thc Thin Cha qua ng
kinh nghim thn b].
~ union Kt hp thn b, lin kt thn b [huyn b gia Thin Cha v con ngi hp
mt].
~ vision Thn kin [trong kinh nghim thn b nhn thy mi s].
mysticism
1. Thn b lun, ch ngha thn b, ch ngha huyn b, huyn b hc, tn gio thn b 2.
Huyn b, thn huyn [ngha rng ch mi hnh thc ni tm kt hp vi thn. Ngha hp
ch nhng s vic kt hp siu bnh thng vi thn] 3. Thn b
myth
Thn thoi, t tng thn b, chuyn thn tin, chuyn hoang ng.
mythic, -al
Thuc v thn thoi, thuc v thi i thn thoi.
mythicism
Ch ngha thn thoi, gii thch thn thoi.
mythicist
Hc ga thn thoi, ngi gii thch huyn thoi.
mythism of creation
Thn thoi to dng v tr [mt thuyt gii thch vic to dng v tr 6 ngy, cho rng
Sng Th K chng 1 ghi li khng c tnh cch lch s, nhng ch thun ty thn
thoi].
mythologist
Thn thoi hc ga, thn thoi tc gi.
mythology
1. Mn hc v thn thoi [hc vn nghin cu ni dung, khi nguyn, cch thc nh
hng...ca thn thoi]. 2. Thn thoi 3. Thn thoi tp, thn thoi ch
N
Nabi (H.)
Tin Tri
National Council of Churches
Hi ng C c Gio ton quc, Hip Hi Quc Gia ca cc Gio Phi Tin Lnh
nativism
Thin ph thuyt, tin thin lun, thin tnh lun, sinh c thuyt [cho rng tm linh con
ngi tht s c nguyn t tri thc khng do cm quan m n].
Nativity
Cha Gisu xung th, Ging Sinh, Sinh Nht ca Cha Gisu
natura naturans (L.) (creative nature)
Bn tnh sng to, bn cht hot ng, sng to tnh t nhin, t nhin c nng ng tnh
[(a) Trng Phi Kinh Vin (Scholasticism): ch Thin Cha, v Ngi l ng Sng to
(b) B. Spinoza (1632-1677) : Lc t nhin tc to v bin ho nhiu hnh thi ca chnh
mnh].
natura naturata (L.) (produced nature)
Bn tnh c tc to, th to tnh t nhin [(a) Trng phi kinh vin (scholasticism):
ch to vt c Thin Cha tc to (b) Spinoza: nhng hnh thi c hin thc ha bi
nng tnh t nhin].
natura rerum (L.) (nature of things)
Bn tnh ca vn vt.
natural
1. Thuc t nhin, thin nhin, thin ph, thin sinh, thin tnh, sinh c, sinh thnh, bn
nhin, t nhin gii 2. Vt t nhin.
~ desire Kht vng t nhin.
~ god Thn thin nhin [thn thnh ha mt lc t nhin hoc mt hin tng t nhin].
~ law Lut t nhin, lut tnh, qui lut ca th gii t nhin.
~ life i sng t nhin, sinh mnh thin nhin, tnh mnh thin sinh, i sng cn bn t
nhin.
~ moral law Lut o c t nhin.
~ order T nhin gii, bn tnh gii.
~ revelation Mc khi t nhin [to vt nhn bit c s tn ti v mt vi c tnh ca
thn linh].
~ sacrament B Tch t nhin [(1) Dn Do Thi t khi nguyn t phm ti ti thi
Abraham; ngoi dn Do Thi, t khi nguyn t phm ti ti thi k rao ging Tin Mng;
u hm cha mt nim tin m mun dn hy vng ng Cu Th s ti. (2) Gi l B
Tch t nhin, v cha m hoc tha nhn qua s cu nguyn v chc lnh m c th ty xa
ti nguyn t ca a tr].
naturalism
1. Ch ngha t nhin [thi t tng ch trng ton b th gii t nhin mi l tn ti
v loi b s tn ti siu t nhin]. 2. T nhin lun [ch trng Chn l ca tn gio
khng do Tri mc khi ca Tri m do nghin cu nhng tin trnh t nhin].
nature
1. T nhin, gii t nhin, thin nhin, hin tng t nhin, to ha 2. Tnh th, bn tnh,
bn cht, thin tnh, tnh cht, tnh cch, tnh tnh, thin l,l thng
~ of God Thn tnh, Thin Cha tnh, th tnh ca Thin Cha, bn tnh ca Thng ,
bn cht ca Thng .
~ of man Nhn tnh, bn cht con ngi, th tnh con ngi.
~ worship Sng bi t nhin, sng bi thin nhin.
Nazarenes
Phi Nazarenes [thi Gio Hi s khai, ngi Do Thi gi nhng ngi theo Cha Kit
l Nazarenes, v sau ch nhng ngi thuc on th nh ca s Kit gi lut
Moisen].
N.C.C.
Xem National Council of Churches
necessitas congruentiae (L.)
S cn thit thch hp [c tnh nh thch hp m nht nh phi pht sinh. Nh Thin
Cha Ngi Hai phi xung th v l cch thch hp nht cu chuc ti nhn].
necessitas consequentis (L.)
Nhn qu cn thit tnh [t mt nguyn nhn nht nh phi pht sinh mt hu qu nht
nh].

necessitate medii (L.)
Nh mi gii tt nhin, nh phng php tt yu, nh cng c cn thit, [nh tin mt
cch minh xc s hin hu ca Thng v s bo thng ca th gii vnh cu l
phng php phi tin c cu ri].
necessity
Tt nhin tnh, tt nhin, tt yu tnh, tt yu, cn thit, vic tt nhin
antecedent ~ Tin hnh tt yu tnh, tt yu tnh trc khi hnh ng
consequent ~ Hu qa tt nhin tnh, tt nhin tnh ca hnh ng lm
~ of coaction Tt nhin tnh ca s p lc m ra, tt nhin tnh ca mt hnh ng khng
th khim khuyt
~ of consequence L thuyt tt nhin tnh, l lun tt nhin tnh, (logic) [ging nh trong
phng php tam on lun, tin , trung in, dn n kt lun].
~ of goal Tt nhin tnh ca mc tiu cho [mun t ti mt mc ch, khng th
khng dng mt phng php, hoc t l nu khng li dng mt phng php th khng
d t ti mc ch].
~ of means Tt nhin tnh ca phng php [mun t ti mt mc tiu no bt buc cn
phi dng phng php ].
negation
Ph nh, phn chng, lun c ngc chiu, phn chiu, ph nhn, phn i, chi t,
phn i lun.
negative way
1. Phng thc ph nhn [phng php loi suy ly "khng phi", "khng c" din t
s vic] 2. Ph nh cch, cch chi b, cch tiu cc
negative theology
Thn hc ph nh, thn hc ph nh lun [l thn hc ly phng thc "thn khng l
g c" din t Thng ].
nemesis
1. Tr nh, k c 2. N thn thng lnh pht d, n thn ca qu bo [n thn c i
trong vn ha Hy Lp l ha thn ca s thng pht do qu bo] 3. Nghip bo, tri
pht 4. Ngi nhn qu bo.
Neo-Catholic
Phi Tn Thin Cha Gio [ch Anh Gio hoc phi Tin Lnh thch thn hc hoc nghi
thc Thin Cha Gio].
Neo-Evangelism
Phi Tn Phc m [mt phong tro nm 1940 pht ngun t phi Phc m
(Evangelicals), qua nhiu hnh thc, h chng li phi cn bn (Fundamentalists) v s
o ln iu trng yu ca gio l v coi thng s tht lch s vi thn hc ng thi].
neologism
Tn thuyt, ct ngha mi, ngha mi, tn lun, tn ng, tn gio thuyt, tn ch ngha,
tn ngha thuyt, ng dng hoc ng h tn thuyt.
neology
Xem neologism
neo-orthodoxy
Thn hc Tn Chnh Thng [(a) Thn hc gia Tin lnh Paul Tillich (1886-1965) ch
trng: danh t thn hc bao gm nhng t tng tc ho tr thnh li thi. (b) Karl
Barth (1866-1968) v ngi ng ch hng, ci cch Gio hi Tin lnh, h ti thit
li nhng hnh thc, sau thi t do qu mc. (c) Mt loi thn hc ca Tin lnh chng i
c phi c bn (Fundamentalists), ln phi t do (Liberalists)].
neophyte
1. Bn o mi, tn tng, tn tn , tn gio hu, tn nhp gio 2. Tn t t, tn Linh
Mc 3. Thnh vin, tp vin, tp sinh
Neo-Platonism
Phi Tn Plato, hc thuyt Tn Plato [do Plotinus (205-270) th k th 3 sng lp, phi
hp t tng Plato (427- 349 B.C) v ch ngha thn b ng Phng , cho rng khi
ngi dn dn xm nhp ci thm su ca kinh nghim s pht hin ra: nu loi tr t
tng v thc hu ra, ch cn li thn tn ti m thi].
Neo-Scholasticism
Phi Tn Kinh Kin [thn hc v trit hc th k th 19 mun chn hng li nn thn
hc v trit hc truyn thng Kinh Vin trung c m ti cui th k th 18 b coi l
mt vn].
Neo-Thomists
Phi Tn Thomas [hc gi Tn Kinh Vin (xem trn) c bit nghin cu v sng m
Thnh Thomas Aquinas 1227- 1276].
nescience
V tri, v hc, bt tri, bt kh tri lun
Nestorianism
Gio phi Nestorius, Cnh Gio (t dch theo truyn thng Trung Quc) [th k th 5,
Nestorius (?-451) sng lp mt d thuyt ch trng c Kit c hai tnh hai ngi v ;
c Kit ch l mt ngi c tin nh mc ly Thin tnh, tr nn "n Th" ca
Ngi li (nh th phn tch Ngi li ra kh Cha Kit); c Maria ch l m ca con
ngi tn Gisu Kit ch khng phi l M Thin Cha. Vo th k th 8 cng theo
gio thuyt ny truyn ti Trung Quc].
nether world
a ngc [(a) Cu c ch l chn ca ngi cht, ni khng thng pht; xem
sheol (m ph) (b) Tn c ch l ni Thin Cha x pht k c; xem hell (ha ngc)].
new birth
Ti sinh, trng sinh [hi ci th c s sng linh thing].
new heaven and new earth
Tri mi t mi, tn thin a
Nicaea, Council of
Cng ng Nicea [ln th nht hp nm 325, ln th 2 nm 787, Nicea vng Tiu ].
Nicaenum (L.)
Xem Nicene Creed
Nicene Creed
Kinh Tin Knh Nicea [l bn Kinh Tin Knh c son v tuyn b Cng ng Nica
nm 325].
Nicolaitanism
Xem di


Nicolaitans
Phi Nicolai [(1) Phi phng tng b ch trch l n ca cng v lm iu t dm nh
trong Khi Huyn 2: 6, 14-15, 20. (2) Danh xng m thi Trung C do nhng ngi ng
h vic c thn ca thnh chc dng gi gio s kt hn].
nihil negativum (L.)
H khng tuyt i [ch tnh trng trc khi to thnh v tr].
nihilianism
Thuyt h v [cho rng nhn tnh c Kit l khng khng, hn na, khng l thc
th tht s].
nihilism
Ch ngha h khng, h khng lun, cc oan hoi nghi lun [(a) Hc thuyt ph nh
mi tn ti ca thc th hay cn bn thc s ca chn l (b) Xem nihilianism].
nimbus (L.)
1. Vinh quang, linh quang [Vng ho quang chiu ra xung quanh khi thn hin ra] 2. Xem
aureole.
Nienety-Five Theses of Luther
Chn Mi Lm lun iu ca Luther [nm 1517 Luther vit mun cng ngi ng
thi tho lun v ngha thc ca hi ci, kt qu dn n phong tro ci cch].
nirvana (S.)
Nit bn, tch dit, vin tch, siu thot, gii thot, thanh tnh, an lc, b bn kia th gii
[ch chn l tuyt i, chn tng ti chung, l tuyt dit tham i, tr tn cn t ti
gii thot, hon ton t do thanh tnh].
noema (Gr.)
Mi t duy, ni dung ca tri thc.
noesis (Gr.)
Hnh ng tri thc, t duy, nhn thc, t tng, sc nhn thc.

nominal
1. Thuc trn danh ngha, trn danh xng, hu danh v thc, danh t, ngi theo duy
danh lun 2. Ngi theo duy danh lun.
nominalism
Duy danh lun, ch ngha duy danh, thuyt danh ngha [(a) Tri thc lun coi quan nim
ph qut hay tru tng ch l danh xng m khng thc (b) Hc thuyt cui thi Trung
C, ch trng bn cht ni ti Thng thc ra khng c cn bn cho cc thuc tnh
phn bit nhau, nn lit cc thuc tnh ra ch l danh mc trong ni tm con ngi m
thi].
nomism
1. Ch ngha trng php lut [coi tn ngng tn gio l nghim th php lut] 2. Hnh vi
tn th php lut tn gio.
nomos (L.)
Php lut
non peccare posse
Tnh c kh nng khng phm ti, nng tnh bt phm ti.
non posse mori (L.) (immortality)
Tnh bt t, tnh khng th cht c.
non posse peccare (L.) (impeccability)
Tnh khng th phm ti
non-being
V, v tn hu, phi tn hu vt, phi tn ti, v hu, bt tn hu, khng tn ti.
non-christians
Phi Kit hu, ngi ngoi gio
non-cognitive
Thuc phi nhn thc tnh.
non-confessional
Thuc v c nh tn iu, thuc gio phi khng nh nhng tn iu no c bit.
non-conformist
K bt tng quc gio, tn phi quc gio, k khng vng phc, k bt phc tng [c
bit ch nhng ngi khng theo quc gio nc Anh].
nonconformist churches
Gio Hi c lp Anh Quc
non-electio
Khng c tuyn chn [hc ga phi Thomism ch trng Thin Cha chp thun cho
mt s ngi b sa vo ti c, mt hng vnh phc].
non-imputation
Bt qui ti [M. Luther (1483-1549) cho rng nn cng chnh, thc ra khng hy tr tnh
trng ti li, nhng ch v Thin Cha khng bt ti con ngi. V li do vic con ngi
thnh tm tn th m Thin Cha cho h nn cng chnh].
non-person
Khng ngi v, phi v cch, phi nhn v
non-personalistic
Thuc phi v cch ha, thuc v nhn v tnh
non-rational
Thuc phi l tnh
nonreligious
Thuc phi tn gio tnh
non-theological factors
Nhng yu t phi thn hc

noogenesis
Sng sinh tinh thn, sng to tm tr, to dng t tng [Teilhard de Chardin (1881-1955)
cho rng trong v tr din ha, tim nng ca s sng din ha ra thc v sau hng
thng lin tip pht trin ti chung cc].
noosphere
Cnh vc thn linh, cnh gii tm linh, lnh vc t tng, gii tm tr, gii tm linh, tm
gii [sng to tinh thn (xem noogenesis) gm c th t sinh mnh; ch nhn loi].
norm
Chun tc, qui phm, tiu chun, m phm, qui tc
norma credendorum (L.)
Chun tc ca tn ngng, qui phm ca tn ngng.
norma normans (L.) (normative norm)
Chun tc ca chun tc, qui phm chun tc [tiu chun ti cao cn c; nh tn l l
tiu chun ca c tin, Thnh Kinh li l tiu chun ca tn l].
norma normata (L.) (dependent norm)
Chun tc tng thuc, qui tc gio hun [cn ty thuc vo tiu chun cao hn; nh tn l
l chun tc ca c tin nhng phi tng thuc vo tiu chun Thnh Kinh].
normative
Thuc: chun tc, qui phm, tiu chun, qui phm tnh, kin lp c chun, tiu chun
hnh thc.
notes of the church
c tnh tiu biu ca Gio Hi [ch Gio hi c Tng tnh, Cng Gio tnh, thnh
thin tnh, duy nht tnh, c tnh bn loi c tnh tiu biu].
nothingness
Khng, h v, v, khng tn ti, v ga tr, tiu dit, t vong.


notion
1. K hiu, biu k 2. Khi nim, quan nim 3. kin, t tng, nim, hng
divine ~s K hiu ca Thin Cha [Ba Ngi Thin Cha u c c tnh c bit: v thy
v chung (Cha Cha); c sinh ra (Cha Con), c sai phi (Cha Thnh Thn)].
notional
Thuc: Biu k, k hiu
~ act in God Hnh ng c tnh k hiu ca Thin Cha [Hnh ng c th m Ba Ngi
Thin Cha hot ng ni ti theo k hoch v tng h phn bit].
~ knowing in God Nhn thc c tnh k hiu ca Thin Cha [nhn thc hnh ng c
k hiu tnh qua Cha Cha sinh ra Cha con].
~ willing in God ch theo k hiu tnh ca Thin Cha [ ch hnh ng theo k hiu
tnh qua Cha Cha v Cha con cng pht sinh Cha Thnh Thn: tc Tnh Yu].
notitia (L.)
Lnh ng, tri thc, nhn thc, hc thc
noumenon (Gr.)
Bn thn ca vt tnh [tng phn vi hin tng, l ci c th lnh th m khng cm
gic].
nous (Gr.)
L tnh, l tr, tinh thn, tm
nouvelle thologie (F.) (new theology)
Tn thn hc [ch cc thnh qu n lc m thn hc gia Php vo sau th chin th 2, khi
nghin cu v thn hc Thnh Kinh v Gio Ph, do nh hng ca trit hc hin i v
so snh tn gio, h canh tn t tng thn hc truyn thng, gio l thch hp hn
v thuyt phc c ngi ng thi].
Novatianism
T tng phi Novatian, phi nghim khc [do Novatian (200?-?) cho rng v Gio Hi
l thnh nn k phn gio khng c tr li; khi Gio Hi nh ti, quyn tha ti khng
th v gii hn c].
Novatinaist
Xem trn
novice
1. Tp sinh, t, ngi tp s 2. Tn tn , tn gio hu
novitiate
Nh tp, t vin
numinosum (L.)
Xem di.
numinous
Thn thnh, iu thn thnh bt kh thu trit [ "Thn Thnh" trong tn gio c kinh
nghim nh l phi l tnh, phi nhn t o c. Ni chung v lng knh s, t khim, v
linh cm tn gio].
nun
N tu, Ni c (pht gio), n tu o s.
nunc stans (L.) (the eternal now)
Hin ti vnh hng [ch tnh hng cu ca Thng . Ngi v thy v chung, bt bin,
song Ngi vn l hin ti vnh vin].
O
obedience
1. Phc tng, nghe lnh, tng phc, thun mnh, tun lnh, trung thun 2. Qui y.
obeisance
Phc bi, knh l, tn th, tn knh, phc tng, thun tng.
object
1. i tng, khch th, khch quan 2. Vt th khch quan, vt kin, s vt 3. Mc tiu,
mc ch, tn ch, vt mc ch 4. Phn i, c tuyt.
formal ~ Hnh thc i tng, hnh thc khch quan [mt vt tn hu c th do ch th
quan st m tm ra quan im c th v c trng. Nh hnh thc i tng ca th gic
l c trng thy c ca ton th s vt].
material ~ Cht liu i tng, nguyn liu khch th [do ch ch v ton th vt tn hu
c th].
objectify
i tng ha, khch quan ha, vt th ha, vt tng ha, hin thc ha.
objective
1. Thuc khch th, thuc khch quan, thuc khch quan tnh, khch th, khch quan,
thc ti 2. Thuc thc th, thuc chn thc, thuc thc ti, thuc vt cht, thuc ngoi ti,
thuc vt, thuc ngoi vt 3. Thuc mc tiu, thuc mc ch, mc tiu, mc ch.
objectivization
Khch quan ha, khch th, i tng tnh.
objectivity
Khch quan tnh, khch th, i tng tnh.
oblation
1. Dng hin, hin t, cng hin, quyn hin, cng dng, dng hin thnh th 2. T phm,
hy l, hy sinh, thnh th, thnh tic.

oblation theories
Dng hin lun [l hc thuyt cho rng bn cht ca thnh l l c Kit trn bn th t
mnh dng hin tht mu cho Thin Cha].
obligation
Ngha v, trch nhim, chc trch, m trch, b buc, n ngha.
obscurantism
Chnh sch ngu dn ch ngha, bng bt,[thi phn i l tr v khai minh].
observant
1. Ngi nghim th, ngi phng hnh, ngi tun th, phi nghim tc, nghim ngt 2.
Thuc nghim th, thuc tn phng, thn trng tun th.
obsession
1. T m, ma m, say m 2. Cn cm d, cn m nh 3. C chp, quan nim cng bch.
obsignatio fidei (L.)
Du n tuyn th, n tn nim tin [thi Gio Hi s khai Tertullian (160?-220?) gi
php ra ti nh th, v ngi d tng theo lp gio l xong, v trc khi chu php ra
ti pht th].
Occasmism
Ch ngha Occam [vo th k 14 William of Occam (1300?-1349?) ch trng thuyt
thn hc duy danh (nominalism), cho rng o c v tn hu u do Thin Cha m
c, l tnh khng th chng minh hay ph nhn iu lin quan ti tn ngng].
occasionalism
C hi lun, c duyn lun, thuyt ngu nhin [thuyt ph nhn vt th to c mt
nguyn nhn, cng khng nhn mt lc c nh l nguyn nhn ca n, ngc li h cho
rng lm cho tn hu pht sinh chng qua ch l do c hi ngu nhin m thi].
occult
1. Huyn b, huyn diu, thn b, b mt, b n, su nhim, khng th truy tm 2. Vt thn
b.

occultism
1. Ch ngha huyn b [tin tng rng khng cn dng phng php khoa hc, ch dng
lc quan st n b huyn diu m bit c] 2. huyn hc [mn tm ti nhng iu m
sc thng khng th bit hay cn bn khng th bit c, nhng li khng qua phm vi
tn gio].
Ockhamism
Xem Occamism
odium thelogicum (L.)
Th hn do vic tranh lun thn hc m ra.
oecumenic, -cal
Xem ecumenical
offence
Xem offense
offense
1. Qa phm, phm ti, phm php, vi phm, ti 2. Tn thng, thng hi ti, v l,
nhc, cng kch, lng nhc, xc phm, tn cng, 3. Chng ngi vt
offer
1. Hin dng, phng hin, cng hin, hin, tng, tin 2. ngh
offering
1. T vt, t phm, hy l, vt hy sinh 2. Dng tin, s cng hin, 3. Li ngh.
offertory
1. S quyn tin, s quyn cng 2. S dng bnh ru, ca dng l, kinh dng l [trong
thnh th].
office
1. Chc v, chc phn, chc v, chc trch, nhim v, v, chc nghip, cng tc 2. L
bi, b tch, kinh nht tng, thnh v.
leadership ~ Chc v lnh o, chc vng
pastoral ~ Vic mc v, cng tc linh v
priestly ~ Chc Linh Mc, chc hin t [Linh Mc ch t l nghi v i din Thin Cha
pht ngn l hai nhim v cn bn].
prophetic ~ Chc v Tin Tri.
teaching ~ Chc v gio hun, hun d.
officiant
Ch t, ngi ch l, ngi thi hnh nhim v [Linh Mc hay Mc S ch t hay ch l].
officiate
C hnh l nghi, thi hnh nghi thc, ch t, ch l, thi hnh nhim v.
oikonomia (Gr.)
1. Qun l 2. K hoch cu 3. Nguyn tc khoan dung [Gio H ng Phng khi
lm cng vic mc v theo nguyn tc sau: vn dng php lut v iu qui l nhm t r
vic Cha ti cu chuc ti nhn ch khng phi v ngi lnh, vt trn vn t
cha tr thng tch].
oikoumene (Gr.)
i kt, lnh vc cu .
ointment
Xc du.
Old Catholic Church
Gio Hi cu Thin Cha Gio [mt s gio phi nh sau th k 18 ln lt ly khai Gio
Hi La M].
Old Catholics
Tn cu Thin Cha Gio.
omega (Gr.)
Mu t cui cng ca ch Hy Lp, chung kt, chung cc, ti hu.
omne vivum ex ovo (L.) (all living beings come from the egg)
Thuyt vn vt non sinh.
omniconscience
Ton thc, bit hon ton, vic g cng thc c
omnipotence
Ton nng, khng c g m khng th lm c, vn nng
omnipresence
Ton ti, hin din khp mi ni
omniscience
Ton tri, vic g cng bit
One
Nht, thi nht, thn nht
ontic
Thuc v tn hu lun, bn th lun, tn hu hc.
~ argument Lun chng tn hu hc [cho rng nu l hon ton tt phi bao hm tn
hu; Thng l hon ton, nn tt nhin Thng phi tn hu].
ontologism
Ch ngha tn hu [hc thuyt cho rng trong th gian c th tri thc trc quan Thng
v ch nh v trong nh sng trc quan Thng ny, mi c th bt u nhn thc
c th to].
ontology
Tn hu hc, bn cht hc, hu th hc, bn th hc [mn hc nghin cu bn cht vt
tn hu ph qut, cng nh c trng v qui lut ca chng].
openness
S khai phng, cng khai, trin khai, m rng, khng che du, ci m, tht tnh
opera ad extra (L.)
(Cha Ba Ngi) Hot ng hng ngoi.

opera ad intra
(Cha Ba Ngi) Hot ng tng lin ni ti.
operari sequitur esse (L.) (action follows being)
Ty theo tn hu m hnh ng.
operation
1. Hot ng, thao tc, hnh ng, ng tc 2. Hiu qa, hiu lc 3. Qun l, kinh doanh.
~s of God ad extra Ba Ngi Thin Cha hng ngoi hot ng, hot ng trong
chng trnh cu .
opinion
kin, ch trng, hc thuyt, phn on, bnh lun, quan im, lun kin.
opposition
1. Phn i, i lp, i khng, i ch 2. i chiu, phng php i chiu.
~ contradictory i lp mu thun.
~ contrary i lp tng phn.
~ subcontrary i lp phn phn.
~ subalterne i lp sai ng
oppression
S n p, s p bc, p th, kh no
optimism
Ch ngha lc quan, lc quan
option for the poor
u tuyn ngi ngho.
opus Dei (L.)
1. Tc vi ca Thin Cha, cng trnh ca Thin Cha, s nghip ca Thng 2. (Opus
Dei) Dng ch nghip [tn mt dng mi]
opus mortificatum (L.)
Thin cng do vic hm mnh, n chay, nh ti.
opus operantis (L.)
Xem ex opere operantis.
opus operatum (L.)
Xem ex opere operato.
opus supererrogatorium (L.)
Cng tc ngoi phn.
opus vivificatum (L.)
Vic lnh lm hi phc gi tr, vic thin lm hi sinh.
oracle
1. Sm ngn, li sm, li tin tri [Thng gii p cho k cu vn nhng iu lin
quan n vn mnh tng lai hoc n mt kt cc s vic ca h]. 2. Ni cc Thnh, v
t t truyn sm ngn 3. oracles: Thnh Kinh, sm truyn
Orange, Second Council of
i Cng ng Orange II [vo khong nm 528, Cng ng hp vng Valence, thnh
Orange Php].
oration
Li cu nguyn, li cu chc [li ni cng khai theo phng cch chnh thc dng s tn
dng, cu xin, chc phc c bit cho mt ng s dp no nh: tang l, k nim
chu nin...].
oratory
1. Ni cu nguyn, nguyn ng, nh nguyn 2. Oratory: Hi Oratory [on th do
Thnh Philip Neri (1515-1595) thnh lp Roma nm 1564 trong gii Linh Mc triu].
order
1. Th t, thun t, trt t, phm cp, phm v, ng cp 2. Mc chc [chc v mc v],
thnh chc, thn chc 3. Hi dng, tu hi, on th tn gio 4. Mnh lnh, hun lnh, ch
th
major ~s i phm, nhng phm chc mc v ch yu, chc ln [qa kh ch ph ph
t, ph t, t t, nay ch 3 phm v thnh chc: Ph T, Linh Mc, Gim Mc].
minor ~s Tiu phm, nhng phm chc mc v th yu, nhng chc nh [ch 4 chc
nh: gi ca, c sch, tr qu, gip l]
~ of creation Trnh t sng to, h thng sng to th gii, th t sng to.
~ of execution Th t chp hnh, th t thc hnh.
~ of intention Th t hng.
~ of salvation Trnh t cu n, k hoch v thc hin n cu , trt t cu ri
ordinance
1. Php lnh, hun lnh, iu l, qun l 2. L nghi, nghi thc tn gio.
ordinand
Ngi mun nhn thnh chc, k sp tin ti thnh chc, chun tin chc vin.
ordinant
Ngi nhn thnh chc, tn tin chc.
ordinariate
Ta Gim Mc [dinh s Gim Mc, qun ht Gim Mc].
ordinary
1. Gim Mc ch nhim 2. c nh [kinh thnh th] , l qui
ordination
1. Phong chc, tn chc, l phong chc, th nhm thnh chc 2. Thnh trt, thn phm.
Organic Articles
iu khon t chc, iu vn t chc [nm 1802 Napoleon I (1769-1821), ban tn hin
php, ti t chc Gio Hi Php, ly Thin Cha Gio lm Gio Hi ch yu, v cng
dung np tt c cc gio phi khc].
Oriental Churches
Xem Eastern Churches. Gio Hi ng Phng.
oriental rites
Nghi l ng Phng.

Origenism
Phi Origen [Gio Hi s khai coi phi ny, do Origen 185-254, ch xng l d thuyt
u tin].
origin
Khi nguyn, nguyn thy, lai nguyn, khai thy, khi im, ngun gc
orginal sin
Ti nguyn t [ti m t tng loi ngi phm v c nh hng ti con ngi mi ni
mi thi (xem primitive sin)].
ornatus animae (L.) (ornament of the soul)
Trang sc ca linh hn [linh hn do lnh nhn B Tch m c n du].
Orphism
Phi Orpheus [th k th 7 B.C, Orpheus sng lp tn gio sng bi thn Apollo. H
khinh th thn xc, coi trng i sau, tn trng qua kh hnh t ti hp nht thn b].
orthodox
Thuc Chnh Thng , Chnh Gio, Chnh Thng Gio, chnh thuyt, truyn thng.
Orthodox Churches
Xem Eastern Orthodox Church, Gio Hi Chnh Thng, Gio Hi ng Phng.
orthodoxy
1. Phi Chnh Thng, hc thuyt Chnh Thng Gio, tn ngng thun chnh, chnh gio,
chnh thuyt, tn th chnh gio 2. Th gii Chnh Thng Gio 3. L lun chnh truyn
orthogenesis
Din tin nh hng, thuyt tin ha trc tin [cho rng v tr tin ho theo trc hng
c nh].
orthopraxy
Thc tin chn chnh, thc hnh ng n.

Osiandrian controversy
Tranh chp Osianda [th k 16, Andeas Osiander (1498-1552), thuc phi Luther, ra
tranh lun: con ngi ch cn ni tm tin nhn c Kit lin c th thi hnh cc cng c
nh m nn cng chnh ho v thnh thnh].
osmosis
Thm thu, thm nhp, thm thu tnh, giao h, h tng thng giao, thm thu tc dng,
hp th t t
ostiariate
Chc gi ca [mt trong 4 chc nh ca Thin Cha Gio, c bit ph trch vic ngn
nga nhng ngi khng c quyn lnh Thnh Th ln rc l. Nay chc ny b].
other world
Th gii tng lai, th gii l tng (ti th), th gii khc, th gii bn bia.
otherworldliness
Lai th tnh, c trng th gii l tng, siu tc tnh, c trng th gii tinh thn, xut
th.
Our Lady
Thnh Mu, Thnh Mu Maria.
Our Lord
Cha chng ta, c Kit.
ousia (L.)
Xem essence [yu tnh].
overseer
Gim c, ngi qun l.
Oxford movement
Phong tro Oxford, phong tro Oxford phc hng [th k 19 Anh Gio, phong tro ny
nh hng rt ln ti Anh, t chc nhm hi xut bn "Tiu Th v Thi i" (Tracts
for the Times), thi thc phc hi k lc thi u ca Gio Hi].
P
pacificism
Xem pacifism
pacifism
Ch ngha ha bnh, ch ngha phi chin, ch ngha phn chin, phn chin lun.
padroado (P.)
Xem patronage
paedobaptism
Xem pedobaptism
pagan
1. Ngi ngoi gio, phi Ki-t hu, tn d gio, k v tn gio, v tn ngng, tn t
gio 2. thuc ngoi gio...
~ religions D gio, t gio.
paganism
T tng phi Ki-t gio, hc thuyt d gio, sng bi ngu tng.
pain of damnation
au kh v vnh vin khng c din kin Thin Cha [thn hc gia cho rng mt trong
nhng hnh pht ha ngc l vnh vin khng c hng kin Thin Cha]
pain of God
S au kh ca Thin Cha
pain of the senses
au kh cm quan [ thn hc gia cho rng mt trong nhng hnh pht khc ha ngc l
k cht chu thn xc au kh].


Palamites
Phi Pa-la-mt [mt trong nhng phi v Gio hi hc Hy lp vo th k th 14. Xem
mystical quietism].
palingenesis
Tn sinh, chuyn sinh, ti sinh, lun hi, thuyt lch s tun hon.
Pan-Anglicanism
Ch ngha Anh gio a ng [Anh gio v Anh gio lin minh ng duy tr phng th
nh nhau v nim tin, l nghi, th ch...]
pan-babylonism
Ch ngha a ng Babylon [hc thuyt da vo s pht hin v khai qut hng lot ti
liu c xa Babylon m mt s hc gi cho rng nhiu vn ha, c bit l thc tn
gio ca dn Do thi hon ton khi ngun t ].
panentheism
Thuyt Thn tn ti ni vn vt, thuyt mi vt tn ti trong Thn, vt tn Thn ni lun.
panlogism
Ch ngha phim l, thuyt phim l, thuyt ton l [ cho rng bn cht ca t tng, hay
l tr mi l tuyt i hoc tuyt i thc hu]
panpsychism
Ch ngha phim tm, phim tm lun, thuyt phim linh hn, vn hu tm linh lun [cho
rng tri t vn vt t nhiu u c tm thc].
pansexualism
Phim dc tnh, ch ngha a dc
pantheism
Ch ngha phim thn, phim thn lun, vn hu thn lun [thng c tn gio cho rng
v tr, vn vt, thn u hn mang mt th, vn vt u c thn tnh]
panvitalism
Phim sinh lun [cho rng vn vt t nhiu u c sinh mnh]
papacy
1. Chc v Gio Hong, Gio Tng; quyn lc c Thnh Cha, nhim k Gio Tng, k
tha Gio Tng, chnh tr Gio Hong, th ch Gio Hong, Tng Ta 2. (danh t tp
th) Gio Tng, c Thnh Cha, Gio Hong.
papal
Thuc: Gio Tng, Gio Hong, tng ta, th ch Gio Hong
~ decision ex cathedra Phn quyt dng quyn tng ta ca c Gio Hong, quyt
nh lin quan tn l ca c Thnh Cha.
~ infallibility Xem Infallibility of the pope
~ primacy Xem primacy of the pope
papalism
1. Ch ngha Gio Hong, Gio Hong ch thng [l lun cc oan hay ph trng v
quyn ti thng ca Gio Hong] 2. Gio Hong ch, Gio Hong tr.
parable
D ngn, ng ngn, n d, cch ngn n d.
paraclete
1. Ngi bang tr, bu cha, bin h, an i, iu gii 2. (Vit hoa) Thn an i, Thnh
Thn, Thn Linh, Thnh Linh.
paraclitus (L.)
Xem paraclete
paradigm
in phm, kiu mu, m thc
paradise
1. Thin ng, lc vin, th ngoi o nguyn 2. (vit hoa) Vn a ng, vn Eden 3.
Ni an lc, cc phc.
paradosis (Gr.)
Bo truyn Phc sinh [l phn ti yu ca Tin Mng m Thnh Phaol tha nhn v
theo truyn li cho mi ngi: ICor 15,3-7].
paradox
Ngh lun nghch l, phn lun, nghch thuyt, l chng mu thun, phn ngn, nghch
chng, phn cch, tng phn tng thnh, nh tht m khng (t th nhi phi), ngn lun
t tng mu thun, nghch chng php, nghch phn thuyt.
parakletos (Gr.)
Xem paraclete
parallelism
1. Bnh hnh lun, song hnh lun, thuyt song hnh 2. bnh hnh, song song, i ng,
tng t, loi t.
psycho-physical ~ Tm-vt bnh hnh thuyt, tm-sinh song hnh lun [ch trng tm
v vt tuy an lin vi nhau song khng h thnh nhn qu; c bit ch hc thuyt ch
trng tm v vt thng thng l hai mt ca thc th ng ng nhng khng nh
hng g n nhau].
parapsychology
Tm linh tm l hc, ph tm l hc, siu tm l hc [mn hc v hin tng tm l,
nghin cu nhng cm gic k d ca siu cm quan cng nhng cm ng tinh thn].
parish
1. Gio x, h o (Cng gio) 2. Gio khu, khu mc v do mc s coi (Tin lnh).
~ priest Linh mc chnh x, cha s
parishioner
1. Gio dn trong gio x (Cng gio) 2. Gio trong gio khu (Tin lnh).
parochial
1. Thuc gio x, gio khu 2. c hp hi, a phng.
parochialism
1. Ch ngha gio x [thi ca ngi Cng gio qu coi trng vic phc v gio x
mnh] 2. Ch gio khu [Tin lnh].
parousia (Gr.)
1. Ging lm, gi lm, quang lm, o lai, o n, ng n, hin din 2. ti lm, phc
lm, trng lm, ti lai, ti ging, li n 3. (vit hoa) c Ki-t li n.
parson
Mc s [ch bt c nhn vin thnh chc no o Tin lnh; c bit ch gio khu trng
(rector), gio khu Mc S (vicar), Mc s (minister), thuyt gio s, truyn o vin
(preacher)].
parthenogenesis
Trinh n th sinh, trinh n sinh con, n tnh sinh thc.
participation
Tham d, tham gia, gia nhp, hp tc, cng hng, quan h, thng phn, phn hng.
particular church
Gio hi c bit [gn nh: Gio hi a phng]
particularism
Thuyt quyn li c th, c th thn sng lun, thuyt thn n c bit [cho rng n
cu chuc ca c Kit ch dnh cho k c c tuyn]. 2. c th phng hin.
Jewish ~ Ch ngha dn Do thi c tuyn, thuyt quyn li c th dn Do thi [t
tng cho rng n cu chuc ch dnh ring cho ngi Do thi].
pasch, pascha (H.)
Xem passover
passibility of Christ
Kh tnh th kh ca c Kit [c Kit c th chu au kh].
passio animae (L.)
Tnh cm con ngi: tht tnh (h, n, ai, lc, , dc, c), tnh t ca tm hn.
passion
1. a/ Nhit tnh, nhit tm b/ i tnh, tnh dc, am m, tnh cm kch ng. 2. Kh nn,
th nn, chu nn, chu kh. 3. (vit hoa) Cuc kh nn ca Cha Gisu.
passivity
Th ng tnh, b ng tnh, v khng tnh
Passover
1. L Vt Qua, L Vt qua ca Do thi [L t v Khnh Tit m dn Do thi k nim
c gii phng t do] 2. L Phc Sinh 3. (vit thng) s vt qua.
pastor
Ngi chn dt, Ch Chn, Cha X, Mc S
pastoral
1. Thuc: k chn, mc v... 2. Mc v, mc linh, chn dt dn 3. Mc hm, th mc v.
pastoral anthropology
Mc v nhn chng hc, nhn chng hc v mc v [mn hc nghin cu con ngi theo
quan im mc v].
~ counseling C vn mc v, hng dn mc v
~ psychology Mc v tm l hc, tm l hc v mc v
~ theology Mc v thn hc, thn hc v mc v
pastorate
Chc v , mc v, mc chc, chc quyn Mc s, nhim k Mc s, Mc s on.
paternity
Ph tnh, ph o, o lm cha, ph quyn, ph chc, bc lm cha, ngha v lm cha,
quan h ph t.
patriarch
1. Tng Gim mc, i thng ph, i gio ch [c bit ch cc Gim mc cc i
gio khu: Antiokia, Alexandria, Roma, Constantinople, Jerusalem]. 2. Tc trng, t ph
3. K sng lp.
patriarchal
Thuc : i thng ph...
patriarchate
Phm, chc, khu, th ch ca i thng ph...
Patripassianism
Thuyt Ngi Cha th nn, thuyt Thnh Ph kh nn [cho rng v khng c khc bit ni
Thin Cha Cha, Con, Thnh Thn, nn Thin Cha ch l Cha; Ngi ly cng mt thn
phn l Cha ging sinh lm ngi, hn na cn chu kh nn m cht].
patristic
Thuc: gio ph, gio ph hc.
Xem Father of the Church.
~ age Thi i Gio ph
patristics
Xem patrology
patrology
Gio ph hc, trc tc Gio ph, Gio Ph tuyn tp, mn hc v cc Gio Ph.
patron
1. Bn mng, thnh bn mng, thn h th 2. Ngi ban chc, ch chn tin c 3. Ch
nhn, k s hu, v bo tr, k tn tr, k tng l, n nhn.
~ saint Thnh bn mng
patronage
1. S bo h, h th, chi vin, tn tr, tng l; chc v bo h, nng lc bo h 2. H
gio 3. Quyn ban Thnh chc, quyn Ch Chn tin c, quyn truyn chc, quyn ban
lnh.
patronato
Xem patronage
Paulicians
Phi Phaol [mt gio phi thi Trung c; bi bc Cu c, ch tn trng Tn c c
bit cc Th Phaol, khinh mit tng thnh, Php ra, Thnh l, khng i chng ng
Thnh gi].
Pauline privilege
c n Phaol [Thnh Phaol i vi nguyn tc bt kh trit tiu ca hn nhn ra
c n nhm chun hn phi nu: hai bn kt hn trc khi Ra ti m nay mt bn
tr li Cng gio; song v c Tin m phng hi n hnh phc gia nh bi bn kia c
tuyt; th hn nhn y c th ha gii: I Cor 7,12-16].
Paulinism
Thn hc Phaol, ch ngha Phaol, t tng Phaol
peace
Ha bnh, bnh an, an ninh, ha ho, ha mc, thi bnh, an tnh, bnh tnh, du nhn, an
lc, an tm, hnh phc.
peccatum (L.)
Xem sin
pedobaptism
Php ra anh hi, php ra u nhi
pedobaptists
Phi ch trng ra ti u nhi, hi nhi.
Pelagianism
Ch ngha Pelagi, Pelagius [d thuyt do Pelagius (354?~418?) ch xng cho rng
bc u ngoi Thnh Sng, con ngi vn c th t lc n vi n cu ].
Pelagians
Phi Pelagi, k theo phi Pelagi
penalty
Hnh pht, x pht, trng pht, bo ng, tri pht, Cha pht
penance
1. Sm hi, hi ti, hi ci 2. B tch Sm hi, Co gii, Ha gii, l chuc ti (xem
sacrament of penance) 3. Chuc ti, thc ti, kh cng n ti, kh hnh n ti, x pht,
trng pht.
tariffed ~ nh thc, gi biu n ti sm hi [danh xng ny c t th k th 7 v sau
do thnh hnh vic ban B tch gii ti ring; ra vic n ti, gii thnh chc theo
sch cm nang nh sn nh gi biu].


penetration
Thm thu tnh, s xm thu, xm nhp, thu nhp, xuyn nhp, qun xuyn, khm ph;
lc xuyn thu, lc qun trit.
penitence
Hi ti, sm hi, hi ng, hi hn, thng hi
tariffed ~ Xem tariffed penance
penitent
Thuc: sm hi, hi ng, hi hn 2. Hi nhn, k sm hi
penitential
1. Thuc: sm hi, hi ti, n ti 2. Cm nang sm hi, sch dy vic n ti.
~ books Sch ch nam thng hi, sch qui tc n ti [t th k th 5, c nhng sch ch
nam nghe Co gii vit rt r rng v y bao gm cc li cu nguyn, vn c th
gp phi v c cch ban vic n ti thch ng tng ti].
~ exercises Nghi l sm hi, nghi thc thng hi
penitentiary
1. Thuc sm hi, ng trng pht 2. Linh mc gii ti 3. Ta gii ti, co gii nh, ni
hi ti, ni chuc ti 4. Thnh x vin [l Php nh ti cao v B tch Sm hi Gio
triu Roma].
~ priest 1. Linh mc gii ti, 2. T t thuc B n x
Pentateuch
Ng kinh Mi-sen {danh t ch 5 b sch u Cu c]
Pentecost
L Cha Thnh Thn hin xung, L Ng tun [l chung cho c Cng gio v Tin Lnh
k nim ng 50 ngy sau Cha Gisu Phc sinh, trng vi L Ng tun ca ngi Do
thi, th Cha Thnh Thn hin xung trn cc thnh Tng ].
Pentecostal Church
Gio hi Ng tun, Hi Thn triu, Gio hi Phc hng Thn n [khi t nm 1915 i
Nh Lan, do s tham d phong tro Phc hng Thn n (Charismatic Renewal) m cc tn
hu dn dn lp ra v s on th, hi on ln nh].

Pentecostal movement
Phong tro Phc hng Thn n, phong tro Thn n Phc hng [phong tro ny khi s
M quc vo u th k th 20 qua vic cc tn hu t tp cu nguyn c lnh
Php Ra trong Thnh thn v lnh mi th Thn n].
pentecostalism
Gio phi Ng tun, phi Phc hng Thn n.
penultimate
S vic trc Th mt, mt th tin s [vic lnh, ngha c hin th dn ng cho ln
Ti ging ca c Kit].
people of God
Dn Thin Cha, dn Cha
per accidens (L.)
Do yu t ngoi ti, nh l do ngoi ti, bi quan h ngoi ti.
per concomitantiam (L.) (by concomitance)
Bi lin i quan h, do quan h lin i.
per essentiam (L.)
Do bn cht, bi yu tnh
per fidem (L.) (through faith)
Do c Tin, bi tin, nh tin
per modum absolutionis (L.)
Qua cng thc ha gii, vi phng thc x gii [mt trong nhng phng thc m Gio
hi ban n i x gii ti cho k cn sng]
per modum amoris (L.)
Do cch thc lng mn, bi lng mn

per modum solutionis (L.)
Vi phng thc bi hon [mt trong nhng phng thc Gio hi ban n i x cho k
cn sng].
per modum suffragii (L.)
Do cch cu thay, nh phng th cu thay nguyn gip [phng th Gio hi ban n i
x cho k qua i].
per modum voluntatis (L.)
Dng phng thc ch, nguyn
per potentiam (L.)
Nh nng lc, da vo quyn nng
per scientiam (L.)
Nh tri thc, da vo tri thc
per se (L.)
Do t thn, do chnh mnh
per speciem alienam (L.)
Do mt loi nhn thc ngoi ti
per speciem propriam (L.)
Do mt loi nhn thc thng qua chnh i tng
per transennam (L.)
Xem per transiens
per transiens (L.)
Do thun tin, t k bn m i qua, do vic lm ngoi bn phn.
perception
Tri gic, cm gic, l gii, s nhn bit, ng; lc tri gic, sc l gii, cm gic lc.
perdition
Dit vong, hy dit, trm lun, vnh t, sa a ngc, tn dit, thm bi, hon ton h mt,
cht i i.
perfect
Thuc: hon ton, hon chnh, khng t vt, hon m, vin mn, hon thnh, thun ty,
l tng, tuyt i
perfectibility
Tnh: c th hon ton, c th hon m...
perfection
S: hon ton, hon thin, hon m, thp ton thp m
degrees of ~ ng cp trn lnh, trnh tu c
way of ~ ng trn lnh, ng trn ho
perfectionism
Ch ngha hon m, thnh ton, ch thin lun, vin mn lun, thuyt nn thnh hon ton
perfectionists
Phi theo ch ngha hon m [th k th 19 M, c mt phi Tin Lnh ch trng "ch
ngha cng sn ca Thnh Kinh" c coi nh cnh gii c th t ti hon thin i vi
tn ].
perichoresis (Gr.)
Xem circumincession
perish
Dit vong, hy dit, trm lun, t vong, h bi, hy hoi, a lc.
perjury
Th gian, th di, ngy chng, ti ngy chng, ph hy li th.
permanent
Thuc: vnh cu, bt bin, trng cu, vnh tn, thng tn, trng tn.
~ entity Thc th thng tn, bt bin, trng tn
permeatio (L.)
Thm thu,
perpetual
Thuc: vnh cu, vnh vin, bt on, v cng, min vin, chung thn, trn i
~ adoration Chu Thnh Th lin l, ngy m chu Thnh Th [mt nghi thc Cng
gio t Thnh Th ra bn ngoi mi ngi ln lt khng ngng th ly]
persecution
S bch hi, bc bch, ngc i, cn khn kh
religious ~ Gio nn, cuc bch hi tn gio
perseverance
S: kin nh, kin ngh, kin nhn, nhn ni, kin tr, ngh lc, bt khut bt ly.
person
Nhn v,ngi v, cch v, c th [ch th ti hu m ton th tn ti, hot ng cng lin
quan thc s mang l tnh c bit]
personal
Thuc: ngi v, nhn v, con ngi, c nhn, t nhn, v cch
~ union 1. Lin hp ngi v, hp nht c v [s lin hp do hai hay nhiu quc gia cng
thn thuc mt k thng tr m ra] 2. Xem hypostatic union
personalism
Ch ngha nhn v, nhn bn, t tng nhn v, nguyn tc nhn v, ngi v.
theology of ~ Thn hc v ch ngha nhn bn, nhn v, ngi v [thn hc t mi quan
h gia Thin Cha v con ngi nh quan h "Anh v Ti" gii thch tt c Mc Khi
, n Cu Ri]
personality
Nhn cch, c tnh, con ngi, nhn phm
corporate ~ Nhn v tp th, c tnh qun th, nhn qun, cng ng nhn cch [c nhn
trong x hi tuy c a v c nh, song khng th tr thnh c nhn ch ngha c, bi
vn mnh cng on chi phi sinh mnh c nhn v ngc li hnh ng thin c ca
mi c nhn u nh hng n vn mnh ca cng on].

personhood
Nhn v tnh, ngi v, cuc sng con ngi
personification
1.Ngi v ha [dng biu trng ngi v hay ph cho nhn tnh din t Thn hoc khi
nim tru tng] 2. Nhn cch ha, ha thn
perspective
Vin cnh, nhn gii
perversion
Th phi in o, bi hoi, sa a, bp mo cong queo, ng dng lm dng, c ha
pessimism
Ch ngha bi quan, ym th, quan nim bi quan
petitio principii (L.)
Khim khuyt nguyn chng lun, l lun khim khuyt nguyn chng [l phng php
nhm chng minh mt l lun no , nhng li ly mt phn t tng cha c minh
chng ca chnh l lun lm cn bn].
petition
Cu khn, khn cu, thnh cu, yu cu, thnh nguyn, trn tnh, van ni, ku xin, nguyn
xin, cu xin
Petrobrusians
Phi Petrobrusius [Peter de Bruys (?~1140?) xng xut d thuyt cho rng cu nguyn
c th mi ni ch khng cn n nh th, li ph nhn quyn Linh mc truyn php
bnh ru v ph nhn c Kit hin din trong Thnh Th; ngoi ra, cn phn i Php
Ra ti hi nhi...]
Pharisaism
Ch ngha Pharisu [nguyn ch tinh thn o c nghim ngt, thnh tm gi lut l v
cc k tn sng truyn thng Kinh Thnh cng i sng tn ngng quan tm n dn
chng ca nhng ngi Bit Phi. Sau bin ra ch: thi v hnh thc tn gio, gio
iu, hnh thin c thng]
Pharisees
Ngi Bit phi, Pharisu [mt on th hay hc phi Do thi thi Cha Gisu]
phenomenalism
Ch ngha hin tng, hin tng lun, duy tng lun [cho rng iu m con ngi
nhn thc ch h vo biu tng hay hin tng ch khng h vo bn thn vt tn hu]
phenomenology
Hin tng hc [mn hc nghin cu v hin tng ni chung hay hin tng t xut
hin trong thc]
phenomenon
Hin tng
Philadelphia Confession
Tn iu Philadelphia [tn iu do Phi Tm Ra (Baptist Church) pht biu vo nm
1677 v ti tuyn b vo nm 1689 thnh c s c Tin cho tn ]
philanthropy
Bc i, t thin, nhn t; ch ngha bc i, s nghip t thin, cng vic t thin, on th
t thin.
philia (Gr.)
i hu, hu ngh, tnh bng hu
Philippism
Gio l Phi Philip
Philippists
Tn Phi Philip, Phi Philip.
Xem Melanchthonians
philosopheme
Mnh trit hc, lun im trit hc, lun chng, chn l, cch ngn c lp.

philosophical theology
Thn hc trit l [thn hc dng khi nim trit hc gii thch theo l tnh v Mc
Khi Ti Cao: Thin Cha trong tn ngng Kit gio]
philosophy
Trit hc [ch tri thc ca con ngi dng l tnh trc tip kim tm nguyn nhn ti hu
ca ton th thc ti; c bit v s tn ti ca con ngi cng nhng vn lin quan
vi n].
philosophy of science
Trit hc (v) khoa hc, Trit l khoa hc [mn hc suy ngh phn tnh v ngha ca
khoa hc]
physical
1.Thuc: t nhin, vt tnh, hnh th, thc ti, vt cht, thc cht, thn th, thin nhin,
vt l. 2. Thc ti gii, th gii thc ti.
physiognomy
S thc hnh trong c gng thm nh c tnh v c tnh tinh thn qua vic quan st trn
c th; c bit trn nt mt, c ch.
physis (Gr.)
Xem nature
Pietism
1. Phi m o, ch ngha kin tn, sng m [phong tro th k th 17,18 do hai phi:
Lutherans (Luther) v Ci Cch ch trng hng v s lin hp gia thn b vi thc
t; ng thi phn i li Phi Chnh Thng qu thin v thun gio l v v hnh thc].
2. (vit thng: pietism) Sng o, m o, thnh tm.
piety
S sng m, thnh knh, hiu tn, cung knh, nhit thnh; hiu thun, hiu knh, trung
thun, s hin t ca ngi cha, s hiu tho ca k lm con.
pilgrim
Ngi hnh hng, khch hnh hng, khch i dng hng, k ving thnh a
Pilgrim Fathers
on tn Phi Thanh gio, T tin l hnh, T tng khai ph nc M [danh t xng
ca tn Thanh gio Anh p tu "Hoa thng Nm" (May Flowers) cp t M vo
thng 5, nm 1620]
pilgrimage
Cuc hnh hng, l hnh, ving thnh a, ng l hnh, hnh trnh i sng, chuyn
du lch ca tinh thn
pillarsaint
Xem stylite
pious
Thuc: nhit thnh, sng m, m o, hiu thun, trung thc, trung thnh.
~ desire Nguyn vng thnh knh
pius credulitatis affectus
Tm tnh nhit thnh n nhn Tn ngng
placet (L.)
1. Tn thnh, cho php, ng , chp thun 2. S can d ca chnh ph [chnh quyn
quc gia do chc v m c quan h vi Tng ta Roma song li can d vo Gio hi,
dng mi hnh ng hn ch hu hiu tnh cc mnh lnh ca c Thnh Cha]
Platonism
Ch thuyt Plato [Hc thuyt t tng ca trit gia Hy lp Plato (427~347BC) v nhng
ngi theo ng]
plenitude of grace
S sung mn n sng, vin mn n sng
pleroma (Gr.) (fullness, plenitude)
S sung mn, vin mn,thnh ton tuyt i.


pluralism
1. a nguyn lun, hc thuyt a nguyn, vn ha a nguyn. 2. Kim nhim, kim
nhim nhiu gio x.
plurality
1.a nguyn tnh, a dng tnh, a s, i a s 2. Kim nhim, kim qun nhiu gio x.
pluriformity
Hnh thc a chng, a nguyn tnh
~ in the Church a nguyn tnh ca Gio hi
pneuma (Gr.)
1. Linh, thn, tm thn, tinh thn, linh hn, kh, sinh kh, sinh mnh, thn kh, tnh kh 2.
(vit hoa) Thnh Thn, Thnh Linh, Thn linh.
~ hagion Thnh Thn, Thnh Linh
pneumatic
1.Thuc:linh,linh tnh,thn 2.Thn, linh thing, thc ti thuc tinh thn 3. Ngi thuc
thn, thuc linh thing, ngi sung mn Thnh thn.
pneumaticus (L.)
Xem pneumatikos
pneumatikos (Gr.)
Xem pneumatic
pneumatocentric
Thuc: ly linh thing, ly Thnh Thn, ly tm linh, ly tinh thn... lm trung tm.
pneumatology
1. Thnh thn lun, Thnh linh hc 2. Thnh vt hc [mn hc v bt c mt loi tn hu
tinh thn hay hin tng tinh thn no; c bit thc th tinh thn lm mi gii gia con
ngi vi thn linh]


Pneumatomachi (L.)
Phi Thnh thn th to, phi phn Thnh thn, phi chng Thnh thn [d phi th k
th 4, ph nhn thn tnh trn vn ca Thnh Thn; ch coi Thnh Thn cng Thnh T
ng th ng cht; li c k cc oan hn c iu trn cng ph nhn (coi c hai ch l
to vt). Phi Chnh Thng u gi h l B phi Mace (Macedonians)]
poena (L.)
Hnh pht, kh
~ aeterna Vnh pht, hnh pht i i [ti pht ca nguyn t c th di truyn li cho
nhn loi]
~ medicinalis (healing punishment) X pht tr liu
~ purgatoria (pain or punishment of purgatory) Hnh pht thanh luyn, kh luyn.
poetism of creation
Ch trng thi ca Sng to, bi th v Sng to [cho rng Sng th k chng I, tuy ghi
vic Sng to trong 6 ngy khng ng thc; song thc ra tc gi ch mun ly hnh thc
thi ca tn dng vic Sng to cao c k diu ca Thng ]
polarization
S: cc ha, phn ha, phn phi; khuynh hng i lp.
polemic
1. Bin lun, tranh lun, lun chin 2. Thuc: tranh lun, bin lun 3. K tranh lun, bin
lun 4. (s nhiu) Bin lun php, bin lun hc.
political theology
Thn hc chnh tr [a/ Li c: Thn hc em nhng hin tng chnh tr pht sinh quy v
thn minh; khin chnh tr chu tn gio ch phc. b/ Li mi: Mn hc tm hiu Tin
Mng c Kit lin quan ti chnh tr ngy nay ng thi ngh mt hng i].
polyandry
Nht th a phu; ch mt v nhiu chng
polygamist
K theo nht phu a th lun; k theo nht th a phu lun, k a th, ngi nhiu v

polygamy
Nht phu a th, ch mt chng nhiu v, tnh a hn.
polygenism
a ngu lun, a nguyn lun, thuyt nhiu cp pht sinh [ch trng: a/ Nhn loi thot
u do nhiu cp v chng sinh si ra b/ Cc sc tc n t nhiu thy t khng ging
nhau c/ ng vt tin ha thnh ngi qua phng thc ng chng a nguyn]
polyphyletic
Thuc: a tc, a h, a chi, nhiu sc dn
polyphyletism
a tc lun, thuyt a h, a chi lun [cho rng nhn loi: a/ do rt nhiu qun tc khng
tng quan, thm ch bt ng tc loi tin ha song hnh m ra; b/ hoc do nhiu ng
vt bt ng chng loi tin ha din sinh ra]
polyphylism
Xem polyphyletism
polytheism
a thn lun, a thn gio, sng bi a thn [v tin rng trong v tr c nhiu loi thn
minh tn ti, nn sng bi cc ngi]
polytheist
Tn a thn, k theo a thn lun
polytheistic
Thuc: a thn gio, a thn lun
pontifex (L.)
1. Ngi kin to cu, bc nhp, mi gii, trung gian 2. c Thnh Cha, Gim mc, Cao
tng
~ maximus i t t, i Thng T, T T ti cao, T T trng, Lnh t cc tn gio


pontiff
c Thnh Cha, c Gio Tng, Tng Ta, c Gio Hong, Gim mc ( Trung Hoa
dng: Gim mc l ch v cai qun gio khu cha t tr; cn di quyn gim th v quan
st ca Ta Thnh; cn ch v cai qun gio phn t tr th dng: Ch Gio), Gio
Trng, Cao Tng; (xa Do Thi, Roma) i T T.
supreme ~ c Thnh Cha, c Gio Tng, c Gio Hong
pontifical
1. Thuc: c Thnh Cha... 2. Ch gio L nghi th, Ch gio L in th, a v Ch
gio
Pontifical Biblical Commission
y Ban Thnh Kinh (thuc) Tng Ta, y Ban Gio Hong (v) Thnh Kinh
pontificate
1. Chc v Gio Hong; chc v Gim mc, Ch gio 2. Chp hnh chc v Gio hong,
m nhn ngi Gim mc
pope
1. c Thnh Cha, c Gio Tng, c Gio Hong [nguyn ng l "ph thn", ni v
Lnh t ti cao ca Gio hi c coi nh thay quyn Thin Ph ti th] 2. Gim mc,
Ch gio ( thi Gio hi s khai) 3. Thn Ph [danh xng Gio hi ng phng; nay
ngi Trung Hoa dng danh xng Thn Ph gi Linh mc].
popular religion
Tn gio ph cp, Tn ngng qun chng, tn ngng dn gian
porter
Xem ostiariate
position
1. Lp trng, ch trng, kin gii, lun im, quan im, mnh , thi 2. a v,
chc v, cnh ng, thn phn, hnh th, cc din, trng thi, t th, th ng.
positive
1. Thuc: thc chng, thc chng tnh, thc ti, tn ti, thc t, xc thc, minh xc. 2.
Tch cc, khng nh, kin quyt, tuyt i, thun nhin, hon ton.
positive dogmatic theology
Thn hc Tn L thc chng [thn hc lin quan n iu c minh th do quyn gio
hun Gio hi, bao hm l l phi Tin trong Thnh Kinh v Thnh Truyn]
positive theology
Thn hc thc chng, thc c, khng nh [a/ Thn hc ly phng thc khng nh
din t "Thn (Thin Cha) l g". b/ Thn hc ly t liu thc chng Phc m do Thn
hc Thnh Kinh ra, cng vi Lch s Gio hi lm ni dung, trc tip lp thnh
mt h thng hnh thc].
positive way
1. Phng thc khng nh [loi t php qua s miu thut s vt cch khng nh: "L"
, "C"] 2. ng li tch cc.
positivism
1. Ch ngha thc chng, thc chng lun, trit hc thc chng [quan im trit hc i
buc mi mn hc phi ly s thc c th (c th cm gic c) lm im xut pht;
sau ch miu thut chng cng nhng qui lut ca chng m thi].
posse non mori (L.)
Kh nng bt t, kh nng khng cht
posse non pati (L.)
Kh nng bt th kh, kh nng khng chu au kh
possession
Xem obsession
diabolical ~ S qu m, qu nhp
possibility
Kh nng, kh nng tnh, kh tnh, thc hin tnh, kt qu c th.
post-biblical
Thuc: hu Thnh kinh, sau Kinh Thnh

post-christian
Thuc: hu Kit, sau c Kit, t Kit gio v sau, Kit ging dy, gio ha v sau.
post-existence
Tn ti i sau, tn ti sau khi cht, hu tn
postlapsarianism
Xem sublapsarianism
postmillenarians
Phi: Ngn nm sau, hu thin nin, thin nin hu
postmillennialism
Thuyt Ngn nm sau, Sau ngn nm [l lun cho rng c Kit Ti ging vo mt ngn
nm sau (khi Ngi v tri)]
postmillennialist
K theo thuyt Ngn nm sau
postmillenniarianism
Xem postmillenialism
postulant
Thnh sinh, tuyn sinh,th sinh, ch nguyn sinh [ngi chun b nhp dng nhng cha
vo nh tp].
postulate
1. Gi nh, thit nh, thit , mnh gi nh, yu cu, ch trng 2. Xin B trn,
trng thng chun m nhn mt chc v no ; theo b trn ph chun m nhn
mnh.
potency
Tim nng, nng lc, lc lng, sc mnh, tim lc, quyn lc, quyn uy, quyn th,
hiu lc, hiu nng, cng hiu.
active ~ Tim nng ch ng [kh nng pht sinh hot ng]
obediential ~ Tim nng phc tng, kh nng vng phc [nng lc thin tnh m to vt
c c, qua n c th gp g giao hi vi siu t nhin hoc c th tip nhn ng
Ha cng, d vt qu nng lc thin tnh mnh]
objective ~ Tim nng khch quan [nng lc thun ty hay phi thc ti. Ch l i tng
trong t tng ng Sng to; m xt theo yu t ni ti vn cn l phi hin thc tn
hu vt].
passive ~ Tim nng th ng, b ng [nng lc tip nhn mt loi hot ng no ]
subjective ~ Tim nng ch quan [nng lc ca ch th v k m nhn "thc hin" m
h tng tng thuc vi tim nng khch quan, kt hp vi nhng iu "thc hin"
lm thnh thc ti tn hu vt]
potentia obedientialis (L.)
Xem obediential potency
potential
1. Thuc: c th, kh nng, tim ti, tim nng 2. Kh nng tnh, tim nng, tim lc
potentiality
Kh nng tnh, tim ti tnh, tim nng, tim lc, kh nng, s vt c th
creative ~ Tim lc sng to tnh, kh nng sng to
potestas (L.)
Xem power
~ auctoritatis (L.) Ch quyn, Quyn ch ng [c Kit, vi thn phn Thin Cha, c
quyn ch ng trong cc B tch]
~ excellentiae (L.) Quyn siu tuyt [danh xng ch c Kit, do s kt hp mt thit
gia hai tnh "Thn v ngi", nn trong khi thc thi B tch, Ngi c quyn siu vit mi
th to]
~ ligata (L.) Quyn b hn ch [Quyn b Gio hi bt chun dng. Nh, cc T T
thng u c thn quyn thi hnh cc B tch; song thc t b Gio hi khng chun
dng]
~ ministerii (L.) (ministerial power) Quyn thi hnh, thi hnh quyn [Quyn lc thi hnh
m trong B tch, hoc vi thn phn l ngi m c Kit c, hoc bc Thnh Chc c].
~ ministerii principalis (L.) Quyn ch yu thi hnh [ch quyn lc c Kit c trong
B tch]
poverty
S: bn cng, cng khn, tinh thn ngho kh, kh ngho Phc m, bt tc, khuyt php


power
1. Lc, nng lc, ng lc, quyn lc, quyn nng, quyn uy, chc quyn, quyn hn, th
lc, uy lc,uy quyn, sc lc 2. c nng Thin s, d nng Thin S
~ of the keys Quyn tho buc, Quyn nm gi cha kha [l tng trng cu trong t
tng Do thi vo thi c Kit; cho rng cha kha Nc Tri nm trong tay Thin
Cha, tuy nhin c lc Ngi trao cho i biu nhn loi, nh Phr (Mt 16,19)]
practical theology
Thn hc thc tin [thn hc tm hiu tn gio, c bit tm hiu v cc sinh hot trong
ch Kit Gio: ngh thut ging hun, thn hc mc v, ch Gio hi, qun l Gio
hi v Phng v...]
paeambula fidei (L.)
(premises or natural presuppositions or preliminaries of faith)
Khai tn, bc u Nim Tin, khai mo Tn ngng, iu kin tin quyt ca Nim tin
praecatechesis (L.)
Xem precatechesis
praedestinatio ad gloriam (L.) (predestination to glory)
Tin nh Vinh phc, tin nh hng vinh phc
praedestinatio ad gratiam (L.) (predestination to grace)
Tin nh n sng, tin nh t n sng
praedeterminatio moralis (L.) (moral predetermination)
Tin nh lun l, tin nh v lun l
praeexistence
Xem pre-existence
praemium (L.)
Xem retribution
praemotio physica (L.) (physical antecedent motion)
ng nng tin-thc t, ng tc d tin thc cht
praeredemptio (L.)
Tin nh cu chuc, d cu
praescientia (L.)
Xem prescience
praesentia (L.) Xem presence pragmatism
1.Tnh cht hay iu kin thnh thc dng 2. Ch ngha thc dng [do C.S.Pierce v
William James khi xng cho rng ngha v chn l ca mi khi nim h ti nhng
h lun thc dng ca chng]
praxis
Thc tin, hnh ng thc t
pray
Cu nguyn, khn cu, thnh cu,
prayer
1. S: cu khn, cu nguyn, khn cu 2. Li cu nguyn, nghi thc cu nguyn; ngi
cu nguyn
mental ~ Tm nguyn, mc nguyn, cu nguyn trong trm lng
~ of appeal, ~ of petition Cu n
vocal ~ Khu nguyn, cu nguyn thnh ting
preacher
Ngi: ging o, truyn gio, thuyt gio; truyn gio s, mc s
preaching
Ging o, tuyn ging, truyn o, truyn gio, thuyt gio
theology of ~ Thn hc tuyn ging, thn hc rao ging
pre-adamite theory
Thuyt tin Adong [Phi Calvin, vo nm 1655 c mt tn (Isaac de la Peyrre) a ra
gi thuyt ch trng con ngi c trc Adong]

preamble (introduction)
Phn dn nhp, li m u, li bt, li ta,t ngn.
precatechesis (L.)
Hng dn tin gio l [cng tc chun b trc khi truyn dy gio l, nhm gip k tm
hiu nhn ra s quan trng ca Tn gio trong i sng v lm quen vi Tin Mng Nc
Tri, giai on c coi nh thi gieo ging c tin ngy cng m r su trong
tm hn h].
precedence, -cy
S: u vit, u tin, dn u, trn trc; a v u tin, tri vt; quyn u tin, u v,
thng v.
precept
Gii rn, gii mnh, mnh lnh, hun lnh, gio hun, chm ngn, cch ngn.
~s of the Church Qui lut ca Gio hi, php qui Gio hi
pre-Christian
Thuc: Tin-Kit, trc c Kit, trc Kit gio
preconception
1. D tng, d liu, tin lnh ng, tin kin lnh ng 2. Ci nhn thy trc, quan nim
tin nhp, thin kin
pre-condition
iu kin tin quyt, iu kin tt yu, iu kin cn c
preconsecrated
Thuc: d hin, dnh thnh hin
predefinition
S d nh, trc s quyt nh


predestinarianism
D nh lun, thuyt nh mnh, thuyt tin nh [li ni cho rng t i i, Thin Cha
quyt nh, m khng th ci bin c, cho nhng ai c cu ri, v nhng ai b
trm lun]
predestinarians
K theo thuyt tin nh
predestination
1. S tin nh, d nh, d tuyn 2. D nh lun, thuyt nh mnh, thuyt tin nh
absolute ~ Tin nh tuyt i [Phi Scotist ch trng ng c ch yu Cha Con
ging trn l lm quang vinh Thin Cha, tc lm con ngi khi ti t tng; song d sao
Cha Con cng vn phi ging sinh hu lm cng trnh sng to t mc hon thin]
complete ~ Tin nh hon b [tin nh c n sng i ny v vinh quang i sau]
double ~ Tin nh i [Thnh Phaol cho rng Thin Cha c quyn tuyt i chun
ha nhng ai vo ci hng sng, v ng thi trng pht nhng ai phi cht i i; m
con ngi khng th d ngh:Rm 14~21]
incomplete ~ Tin nh bt hon b [l tin nh gii hn hoc l ch hng n sng i
ny, hoc l ch hng quang vinh i sau]
relative ~ Tin nh tng i [Trng phi T Ma ch trng Cha Con ging trn v
ng c cu chuc nhn loi; nu nguyn t khng phm ti, t l s vic ging sinh trn
khng th pht sinh]
predetermination
Xem predestination
pre-evangelization
Hng dn tin-Phc m, thi d b tin-Phc m ha
pre-existence
Tin tn, tn ti t trc, tnh tin tn, tn ti tin nghim, tin hu, tin th [nh Phc
m Gioan, Ngi Li trc khi nhp th, th c t nguyn thy; hay nh quan nim linh
hn c t i i]
pre-existentialism
Thuyt linh hn tn ti t trc [thuyt do Plato (427~347BC) khi xng v mt s hc
phi thi Gio hi s khai cho rng linh hn tn ti t u ca th gii vnh cu]

pre-existentianism
Xem pre-existentialism
prefectus apostolicus (L.) (prefect apostolic)
Ph Don Tng Ta [ ht i din Tng ta hoc Ph don Tng ta, m v hon cnh
c bit cha c lp nh mt Gio phn; vic chn dt c giao cho mt i din
Tng ta hoc Ph don Tng ta qun tr thay mt c Thnh Cha: gio lut s 371
#1]
prelacy
1. Th ch Thnh chc cao cp, chc v gio s cao cp, gio s cao cp 2. Ch Gim
c [li ch trch ng hng episcopacy: th ch Gim mc]
prelate
V Thnh chc cao cp, Gio s cao cp
preliminaries of faith
Bc u Tn ngng, c tin s khi, khai mo Nim Tin.
Xem praeambula fidei
pre-millenarians
Phi Ngn nm trc, Tin-Thin nin, Thin nin tin
pre-millenniarians
Thuyt trc ngn nm, trc ngn nm, Tin- Thin nin [li ni cho rng c Kit Ti
ging s xy ra trc nm 1000 v khi Ngi n, Ngi s dt nhn loi vo ci phc ngn
nm].
pre-millenium
Xem pre-millennialism
prereflexive
Thuc: tin phn tnh, tin suy t, tn ti trc t duy
presanctification
S d hin, trc thnh ha
presbyter
1. Trng lo [a/ thi Gio hi s khai, cc Tng dng nghi thc cu nguyn v t
tay lp nh nhng v tr th trong cc Gio Hi. H l tin thn ca chc Linh mc t
t ngy nay. b/ Trng lo Gio phi Trng lo (Presbyterian Church)]
2. T t, Mc s Gio phi Gim c (Episcopalian Church).
presbyterate
Chc trng lo, chc t t.
Presbyterian Church
Gio Hi Trng Lo [John Calvin 1508-1564 Thy S cng vi John Know 1510-
1572 T Cch Lan sng lp gio phi ny dng th ch Trng Lo v xng l Gio
Hi Ci Cch (Reformed Church)].
Presbyterianism
1. Ch Trng lo [l mt loi ch cho rng th ch Gio Hi ch yu do Trng
Lo qun l. Quan nim ny khi xng vo th k th 16 ci cch th ch Gim
Mc].
presbyteros (Gr.)
Xem presbyter
prescience
Tin- thc, tin tri thc, d tri, d kin
presence
Hin din, hin hu, c mt, ti, ti hin trng
preservation
Bo tn, bo tr, bo h, bo qun, bo tng, bo ton, tng tr, dnh, gn gi, gi gn
presumption
1. vng tng, ho vng 2. Gi nh, thit nh, c on, d liu 3. L do gi nh, vic
trong c on

presupposition
D thit, gi nh, d tng, c on, iu kin tin quyt, tin
~s of faith iu kin tin quyt ca c Tin
preview
D kin, thy trc, liu trc, tin liu
pride
Kiu ngo, ngo mn, t ph, khoa trng, t ho, t tn
priest
T t, Mc s, Thnh chc, gio s, Linh mc; hi trng; tng l, T c, c c
high ~ i t t, Thng t, t t trng
priesthood
1. Chc t t, T T tnh, phm hm T T, T T on, thin chc Linh mc 2. (t tp
th) T t
~ of (all) believers Chc t t cng ng ca tn hu [Cng gio quan nim k lnh Php
Ra l c thng phn vi c Kit trong 3 chc v: Tin tri, T t, Vng ; song
gi l chc T T cng ng]
primacy
1. Quyn ch tch, Quyn ti thng, u v, Nht, u tin 2. Chc v, Quyn lc
Ch tch Gim mc, Ch gio (primate).
~ of (St.) Peter Quyn Ti thng ca Thnh Phr, a v Ch tch ca Thnh Phr
~ of the pope Quyn Ti thng ca c Gio hong, Quyn Ch tch ca c Thnh
Cha
primary
Thuc: u tin, ch yu, u v, cn bn, c bn, cn nguyn, s b, s cp, ti s
primate
1. Gim mc ch tch [V Gim mc tuy khng c chc i Gio Ch (patriarch), song
cai qun tt c Tng Gim mc min (metropolitan) v ch nh mi Gim mc a ht
hoc quc gia; bn thn Ngi ch trc thuc c Thnh Cha] 2. Tinh tinh, i i, vin
hu: loi kh ging ngi nht.

primitive Church
Gio hi s khai, Gio hi nguyn thy
primitive sin
Xem original sin: nguyn ti, ti nguyn t
primordial nature
Tnh nguyn thy, cn bn tnh
primum agens (L.) (first agent)
ng nng u tin, nht nguyn ng
principality
1. u v, a v u, ch quyn, qun vng quyn 2. (s nhiu: principalities) Thin
thn tng quyn, Tng Thin s, Tng lnh Thin thn
principes apostolorum (L.)
Cc v Th lnh cc Tng tc Phr v Phaol [cc Gio ph dng danh xng ny
ng gi hai Ngi nhc cng lao hai Ngi hot ng cho hi thnh Roma v Hi thnh
ph th]
principum quo (L.) (principle by which)
Cn nguyn nh, bi, ( 1 s kin pht sinh) [nh tnh th l cn nguyn nh m
ngi v tn ti, hnh ng]
principium quod (L.) (principle which)
Cn nguyn ch th ( cho s kin pht sinh) [nh ngi v l cn nguyn ch th ti hu
lm nng ct cho ton th tn ti v hot ng ca tnh th]
principium totius divinitatis (L.)
Cn nguyn ca ton b thn tnh, nguyn l ca trn c Thin tnh
principle
1. Nguyn l, nguyn nhn, nguyn t, nguyn thy, bn nguyn, nguyn tc, c nguyn,
cn nguyn, khi nguyn, nguyn cht, nhn t; nguyn ng lc 2. Ch ngha, Tn iu
c bn, qui tc
derived ~ Bn nguyn hu nguyn [nh Cha Con l Thin Cha bi Thin Cha, tc
bn nguyn hu nguyn, v Ngi t Cha Cha m nhn ly bn tnh v nng lc pht
sinh]
priority
1. u tin, trn, trc 2. Quyn u tin
Priscillianism
Thuyt, Phi Priscillian [ th k th 4~5, Priscillian (340?~386) ch xng d thuyt v
linh hn tin tn (pre- existentialism) v thuyt huyn tng ca i sng nhn tnh c
Kit (Docetism)]
privilege
c n (Thin Cha); n hu, c hu, c quyn, li ch c th, i ng c bit (Gio
hi)
probabiliorism
Thuyt gn ng, cn thc lut [gio l khi i vi 1 s g ra kin quyt nh, th
phi tun theo] [hoc trong lun l, khi gp n h nghi v lng tm o c, th phi
theo kin xt theo lut (opinion for law)tr khi kin xt theo t do (opinion for
liberty) chc chn ci nhin hn (c l hn); nu c 2 kin u ci nhin nh nhau, th
phi tun kin xt theo lut].
probabilism
Ci nhin lut, thuyt ci nhin [gio l khi i vi mt s vic g m c hai kin u
phi quyt nh tnh, th ngi phn on c ty quyt nh] [Trong h thng lun l,
gp n h nghi v lng tm o c, th hp php l phi tun theo kin xt theo t do
nu n thc s ci nhin (probable); cho d kin theo lut r rt ci nhin hn. V da
trn nguyn l nn tng: "Lut h nghi th khng rng buc" (Lex dubia non obligat)].
probability
Kh nng tnh, hoc nhin tnh, ci nhin tnh, lut ci nhin
probation
1. Kho nghim, th luyn, th nghim, kim nh, tra xt, th thch 2. Nh th, nh tp,
thi thc tp.
doctrine of ~ Thuyt th thch [Th k th 5, hc phi Antioch duy tr d thuyt cho rng
trong c Kit c hai ngi v: Thn v ngi; m nhn v v chp nhn th thch vng
li n cht, nn ng c thng bo uy quyn v tn vinh]
probationer
Tp sinh, thc tp sinh, luyn tp sinh, hc sinh thn hc i thc tp truyn gio, chng
sinh thi i th, Mc s i thc tp (hu b)
problematic, -al
Thuc: c vn , thnh vn , c nghi vn, kh nghi, khng xc thc, cha nh c
proceed
1. Pht sinh, pht xut, xut pht, khi thy, bt u 2. Tin hnh, tin tin, tip tc tin
hnh
proceeding from the Father and the Son
(a Patre Filioque procedit)
Bi Cha Cha v Cha Con m (sinh) ra [l tn l ca Gio hi Roma (Ty phng v s
nhim xut, tru xut ca Cha Thnh Thn]
proceeding from the Father through the Son
(a Patre et per Filio procedit)
Bi Cha Cha (v) qua Cha Con m (sinh) ra [l tn l ca a s Gio hi Chnh thng
(ng phng) chp nhn v s tru xut ca ngi Thnh Thn]
process
1. Qu trnh, lch trnh, tin trnh 2. Tin hnh 3. Th tc
process philosophy
Trit hc qu trnh, trit hc lch trnh [Th k th 18 v sau, lan ra mt phong tro t
tng m c trng l ly qu trnh hoc s bin ha lm nguyn t ch yu gii thch
s vt]
process theology
Thn hc (v) qu trnh [thn hc i t gic bin ha ca lch s v v tr gii
thch]
procession
1. Pht sinh, pht xut, xut pht, nhim xut, tru xut, nhim sinh 2. Du hnh, din
hnh, tin hnh
divine ~s S pht sinh ni ti, ni hm trong Thin Cha, s nhim sinh
double ~ Pht sinh song hng [ch s pht sinh ra Thnh Thn l ng bi Cha Cha v
Cha Con m ra]
eternal ~ S pht sinh t i i [Hnh vi t i i m Cha Cha nhim sinh Cha Con
v Cha Thnh Thn]
external ~ Pht sinh ngoi hng [chung im ca s pht sinh nm ngoi bn nguyn;
nh Thnh T ging sinh, Thnh Thn c sai phi].
internal ~ Pht sinh ni hm [chung im ca s pht sinh vn nm trong bn nguyn;
nh s nhim sinh Cha Con v Cha Thnh Thn vn nm trong ni hm Ba Ngi
Thin Cha]
~ of the Holy Spirit Nhim xut Thnh Thn, Thnh Thn c nhim xut
two ~s Hai s nhim xut, nh pht
proclamation
1. Tuyn ngn, tuyn ging, tuyn b chnh thc, cng b, ban b 2.Vn co, b co,
minh th, tuyn ngn th
pro-existence
Tn ti v [ch c Kit "v chng ta" m tn ti (lm ngi)]
profanation
S xc phm, phm thng, ti phm Thnh Thn, lm dng.
profane
1. Thuc: phm tc, th tc, tc ha, phi Thnh Thn, ngoi quyn cai qun ca Gio hi,
d gio, t gio 2. Thuc: thn u, phm thn, bt knh 3. Xc phm, phm thng, tim
nhim
profession
1. Tuyn b, tuyn ngn, cng b, cng ngn, thanh minh, ni r, t nhn, t th, t
xng, biu th 2. Tuyn tn, cng b nim tin, pht nguyn, th c, li khn tu tr, 3.
Chc nghip, ngh nghip
~ of faith 1.Tuyn xng c Tin 2. Kinh Tin knh, Li tuyn tn, tn iu
progress
1.Tin b, tin trin, pht trin, din bin tt 2.Tin hnh, xc tin
prolegomena (G.)
T, t ngn, li bt, li ta.
Xem preambule
proleptic
Thuc: d liu, d kin, v trc, d tin php [theo thn hc, ch phng php em s
vic tng lai miu thut li nh thi hin ti; nh khi lun v ngy th mt, v s phc
sinh (i sau)]
promise
1. Ha hn, ha, ha nhn 2. Li ha, c nh, giao c
~s of faith Li ha (ca) c tin
promote
bt, tin c, tin trch, tng tin, xc tin, xng, c v.
promotor fidei (L.) (promoter of the faith)
K khi t (v) c tin [ch nhn vin ca B L nghi Ta Thnh, v c trch nhim phi
nghim tc iu tra trnh s st v c hnh v php l ca mt v mun phong ln
bc chn phc hay ln hng Thnh, m phi ng vai k khi t v c Tin lm nh
ng v pha ma qu; v th cn c danh xng khc gi v khi t ny: Trng s ca
ma qu (advocatus diaboli)]
proof
Lun chng, chng c, li chng, chng ngn, chng thc, chng minh.
propaganda (L.)
1. Truyn b, truyn o, tuyn truyn 2. C cu tuyn truyn, ti liu tuyn truyn, hot
ng tuyn truyn, phng php tuyn truyn, k hoch tuyn truyn
propagandist
Truyn gio s, truyn o s, ngi tuyn truyn
propassio (L.)
Cm xc nguyn s, s cm, xc ng u tin
property
1. c tnh, c trng, tnh cht, thuc tnh, tnh c hu 2. Ti sn, sn nghip, vt s
hu, s hu

prophecy
D ngn, truyn t thn, nng lc ni tin tri
prophesy
1. D ngn, d bo, d co, tin bo 2. Pht ngn vin ca thn linh, gii thch Thnh
kinh
prophet
Tin tri,s ngn, ngn s,pht ngn nhn, k d ngn, k ch trng
prophethood
Tin tri tnh, thn phn tin tri, chc phn tin tri
propitiation
Chuc ti, vt th n, t vt bi hon, cu sng i, ha gii [theo thn hc, ch vic ly s
cu nguyn, t hin, hay cc phng thc khc lm ngui cn thnh n Thin Cha]
proportion
1. Qun bnh, tng xng, cn bng, iu hp, lin quan h tng 2. T l 3. B phn
propositio (L.)
Xem proposition
~ captiosa (L.) Mnh hm h, m m [ch ch trng thn hc c ngha hm h
khng r rng; ng b khin trch]
~ ecclesiae (L.) (proportion of the Church) mnh do quyn hun o ca Gio hi
tuyn b
~ erronea (L.) (erroneous proportion) Mnh c sai lm [ch trng thn hc c
phn tng phn vi iu Gio hi cng b, hoc vi chn l (tuy khng l mc khi
song li c lin quan ni ti n chn l mc khi) hoc vi s dy d chung ca gii
thn hc gia]
~ falsa (L.) (false proportion) Mnh sai lc [ch trng thn hc hon ton tng
phn so vi s thc ca gio l]
~ haeresi proxima (L.) (a proportion close to heresy) Mnh gn nh d thuyt [ch
trng thn hc tng phn so vi mt kin gn nh tn l]
~ haeretica (L.) (heretical proportion) Mnh d thuyt [ch trng thn hc tng
phn so vi tn l chnh thc]
~ male sonans (L.) (badly formulated proportion) Mnh t ng bt chun [ch
trng thn hc din t khng chnh xc nn gy ng nhn]
~ piarum aurium offensiva (L.) (proportion offensive to pious ears) Mnh nghch
nh, mnh thng tn lng tin nhit thnh [ch trng thn hc xc phm n tm tnh
tn gio, khin k c lng tin nhit thnh b chi tai]
~ scandalosa (L.) (scandalous proportion) Mnh gy gng xu, mnh dn khi
hu qu xu, c qu [ch trng thn hc lm nim tin con ngi b lung lay hay lm o
c b suy i]
~ temeraria (L.) Mnh nguy him [ ch trng thn hc c li trnh by gy hn,
khiu chin vi gio hun ph bin ca Gio hi]
proposition
Mnh , lun , ch trng, ngh, kin ngh
proprietas (L.)
Xem property
propter fidem (L.) (because of faith)
V Tn ngng, bi c Tin
proselyte
1. Ngi ci bin Tn ngng, k thay i tn gio, kin, t tng 2. Lm ci bin tn
ngng, kin, t tng
proselytism
S ci gio, ci bin tn gio
proskynesis (Gr.)
Ph phc di chn [li th ly ca Do thi gio v Kit gio i vi Thin Cha tht]
proposon (Gr.)
Ngi v, vai tr, mt n (khi ln trnh din trn sn khu vn ha c Hy La v l ngha
gc ca t ng ny)
prosphora (Gr.)
Phng hin, t hin
protest
Khng ngh, phn i, xng xut d ngh, ni ln s bt phc, trnh trng thanh minh
Protestant
1. Tn Tin lnh, Tn gio , k khng ngh, anh em ly khai, anh em tch bit
Protestant Church
1. Gio hi Tin lnh, Hi thnh Tin lnh, Tn Gio, Tn gio Khng ngh, Gio hi Ci
cch, Gio hi Phc nguyn, Gio hi anh em ly khai; Gio hi Th phn (phn li th)
Protestantism
Th phn gio, Ci cch gio, Tn gio, Phc nguyn gio, Gio thuyt khng ngh Tn
gio [danh xng do mt s Kit hu th k th 16 lp ra Tn gio ly nguyn tc ci
cch lm nn tng; phn i mt s phn quyt v tc phong ca Gio hi Cng gio
Roma]
protoevangelium
Phc m nguyn thy, Tin Mng s khi [ch Sng th k 3,15 l on kinh vn sm
nht gin tip d ngn v ng Cu th: Mesia]
protology
Sng th lun, Sng to hc [Gio l v Thin Cha mc khi s sng to th gii v loi
ngi]
prototype
Nguyn hnh, in hnh, tiu chun, m phm, in phm, m dng, nguyn mu
~ of the Church Nguyn mu ca Gio hi, in hnh ca Gio hi
providence
1. Chiu c, an bi, 2. D b, chun b
divine ~ Thin Cha quan phng, Thin Cha an bi
prozymites
Phi bnh c men [ngi c hnh Thnh Th vi bnh dy men. T ng c gy kh d
cho nhng Kit hu Hi lp]
prudence
Tr, minh tr, bit, bit thu trit, minh bin, thn trng, cn thn [mt trong bn nhn c
cn bn: minh tr, chnh trc, dng cm, tit ]
pseudepigrapha
Ngy kinh, ngy th [Tin lnh gi th ch nhng trc tc c xa tuy hn cha ti
Thnh Kinh Cu c nhng khng c Gio Hi tha nhn vo Kinh in chnh nh
Macab 3 v 4, Sng K Moisen thng thin...K c 7 cun theo bn Hy Lp (bn 70)
c Gio Hi Cng Gio tha nhn nh Baruch, Tobit, Judith, Macab I v II, Hun Ca
v Khn Ngoan; nh th Tin Lnh ch chp nhn 39 cun Cu c nh bn Do Thi].
psyche
Linh hn, tm linh, tm l
psychic
1.Thuc: linh hn, tm linh, tm l 2.Thuc: thng linh; k thng linh (k c kh nng
thng t vi linh gii), k thuc linh gii 3.Nghin cu tm linh.
psychikos (Gr.)
Xem psychic
psychogenese
Tm tr sng sinh [l khi nng lng tim ti ca ng cp s sng v tr bin ha ra
thc phn tnh]
psychosphere
Tng tm tr
pulpit
1. Bc ging, ta ging, din n, t i 2. Bc chc thnh, gio s 3. Ngi ging o,
tuyn ging 4. Ging o, truyn o 5. Chc thnh, chc gio s
pulpiteer
Ngi thuyt php, k thuyt ging chuyn nghip
punishment
Trng pht, x pht, ti pht, hnh pht, pht
eternal ~ Hnh pht i i
temporal ~ Hnh pht tm

purgative way
ng thanh luyn, tinh luyn [t trong mn tu c; y l nhng bc u tin trong
ng tu luyn]
purgatory
Luyn ngc, ni luyn ti, chn luyn hnh, kh nn tm thi
purification
1.S ty ra, thanh luyn, tinh luyn, thun ha 2. Thanh ty, ra sch, trai gii; L ty
ra, nghi thc thanh tnh
puritan
1.(vit hoa) Tn phi Thanh gio [Tn Tn gio Anh quc th k th 16,17; ch
trng trit ty tr mi sc thi ca Gio hi Cng gio Roma] 2. (vit thng) Thuc
tn Thanh gio 3. Thuc: nghim khc, sng nghim ngt
Puritanism
1. Phi Thanh gio, Thanh gio, gio thuyt Thanh gio, ch ngha Thanh gio 2. (vit
thng) Nghim ngt, ch ngha nghim khc
purity
c khit tnh, s: trinh khit, thun khit, khit tnh, thanh tnh, khit bch, thanh lim,
thun ty.
Puseyism
Ch ngha Pusey [danh xng ly tn v lnh t ca phong tro ( Oxford)] Xem
Tractarianism
Q
Qadosh (H.)
Xem Kadsch
Quadragesima
1. Ma chay, Ma T Tun (40 ngy) 2. Cha nht th I Ma Chay
Quakers
Phi Quakers, Phi Chn ng [tc xng ca Phi Hu ngh (Friends). V li tro phng
ca mt v thm phn vo nm 1650 m thnh danh]
quality
Phm cht, tnh cht, t cht, c cht, cht, c tnh, phm hnh, t dng
quasi (L.)
Tng ng, gn nh, ging nh, chun, na n, theo mt no
quid pro quo (L.)
1. Mt i mt, giao hon, vt giao hon 2. Bi thng, n n, vt n bi
quiddity
Bn cht hin thc, thc cht
quietism
Ch ngha an tnh [ a/ Cch chung ch bt c t tung tu c no em hot ng v trch
nhim ca con ngi gim thiu xung mc thp nht. b/ Cch ring ch ch ngha thn
b ca Miguel de Molinos (1640?~97), ngi Ty ban nha th k th 17, ch trng
thn b l hn hp lun l v duy tn].
quietists
Phi an tnh, k theo ch ngha an tnh
quodammodo (L.)
Theo mt phng thc no
R
racism
1. Ch ngha sc tc, dn tc; chng tc sai bit lun, chng tc u vit cm [cho rng
cc chng tc v thin tnh bt ng to thnh vn ha ring bit; li na, chng tc u
ng phi thng tr chng tc lit ng]
Racovian cathechism
Sch gio l vn p Racovi [xut bn nm 1605 thnh Racovi (Balan) tng thut
gio l ca Phi Socinio. ng ny ch nhn Thin Cha Mt Ngi duy nht m thi.
(Xem Socinianism)].
radical
Thuc: cc oan, cp tin, qu khch 2. Thuc: trit , cn bn, c bn 3. Phn t cp
tin 4. C bn, c s
~ sects Gio phi cc oan, phi cp tin
ransom
1. Cu chuc, chuc (thc), chuc li, chuc ti (thc ti), n b, n ti, bi thng,
chuc th chn . Xem propitiation. 2. Gi chuc, tin chuc, tin bi thng.
ransom theory
Bi thng lun, thuyt gi chuc [hc thuyt ca Origen (185~254) th k th 3, cho
rng c Kit dng mng sng mnh ph cho ma qu lm gi cu chuc con ngi
thot phn n l]
Ranters
Phi Ranters, phi t cao [ (a) L mt gio phi Anh vo th k th 17, cho rng Thn
ti th v c Kit gia h; nn khng cn Mc s, tn iu, v Thnh kinh. (b) Danh
t khinh mit ch cc nhn s phi Methodist nguyn thy Anh quc vo th k th
19].
ratio divina (L.)
Thn l, l ca Thn, Thin l; L (thc o) ti cao ca vn vt.
ratio fide illustrata (L.)
L tr c c Tin soi sng
rational
Thuc: l tnh, l tr, hp l, suy l, c l tnh, c sc bin bit, ging o l, hiu o l.
~ animal ng vt c l tnh
rationale
L do c bn, c s l lun, cn c lun l, nguyn l, l lun.
rationalis naturae individua substantia (L.)
C th suy l, bn th n c c l tnh [l nh ngha v Ngi v ca trit gia Boethius
(475?~525?) giao im th k th 5 v 6]
rationalism
Ch ngha: duy l, l tnh, thun l, hp l; thuyt duy l, l tnh lun
rationality
S hp l, l tnh, hp l tnh, thun l tnh, hnh vi l tnh
rationalization
Hp l ha, l tnh ha, duy l ha, qu trnh l tnh ha
reader
Xem lector
real
1. Thuc: thc, chn thc, chn chnh, s thc, thc ti, hin thc, thc t, khch quan,
thun ty 2. Chn thc, thc ti, hin thc.
real body of Christ
Thn xc thc ca c Kit, thn th c Kit trong lch s
real presence of Christ
S hin din thc ca c Kit, s hin din thn xc ca c Kit


realism
1.Thc ti lun, thc th lun [lun thuyt ch trng s tn hu thc t ca vt th
khng phi do ti nhn thc m chng c; song do bn cht tn ti t thn ca chng] 2.
Thc danh lun, thc nim lun [thuyt cho rng quan nim ph bin mi l ci thc] 3.
Ch ngha hin thc, duy thc lun, khuynh hng hng thc 4. Hin thc
reality
1. Thc ti, chn thc, hin thc, thc hu, thc th, s thc 2. Thc ti tnh, chn thc
tnh, hin thc tnh
realization
1. S thc hin, thc tin, hin thc ha, thc ti ha, chn thc cm, thc cm 2. Lnh
ng, chn tri, liu gii
reason
1. L tnh, l tr, tri tnh, sc suy t 2. L, nguyn l, o l 3. L do, l l, nguyn nhn,
ng c, duyn c
natural ~ L tr t nhin
reasonable
1. Thuc: hp l, chnh ng, cng o, thng o, l thng 2. Thuc: l tr, minh l,
c l tnh, c th t duy, thun nhn tnh, hiu o l
reasoning
1. Suy l, suy lun, lun cu, ngh lun, l lun 2. Lun c, lun chng, l lun, o l, l
do, iu l lun 3. Thuc: c l tnh, c th suy l
Rebaptisers
Xem Anabaptists
rebirth
Ti sinh, sinh li, phc sinh, phc hot, tn sinh, phc hng, i i, lun hi
recapitulation
1. ng qui, qui v mt mi 2. Ti hin cc giai on tin ha 3. Thuyt minh tot yu,
gin thut yu ch, bn lun ngn gn v trng im, khi qut, trch yu, tng hp
~ theory 1. ng qui lun [lun thuyt em tt c mc khi ca Thin Cha qua cc thi
i ng qui v danh ca c Kit] 2. Vn vt phc nguyn lun
receptionism
Thuyt lnh th [ th k th 17, cc Mc s Anh quc thng ch trng: tuy bnh v
ru sau khi truyn php vn cha bin i, nhng k lnh nhn cng ng lc lnh c
Mnh Mu tht ca c Kit]
recompense
1. Thng bo, n bi, bo p, hi bo, thng hon, bi thng 2. Tin thng, tin
bi hon, tin bi thng
reconciliation
S: giao ha, ha gii, hi phc ha hp, ti gii ha, iu nh, iu gii
re-confirmation
Ti lnh Thm Sc
reconversion
Ti qui y, Ti tr li o, i tn gio ln na
re-create
Ti to, ci to, lm li
rector
1. Tu vin trng 2. Cha x, Cha s (Cng gio) 3. Gio khu trng, Mc s gio khu
[danh xng Tin lnh: a/ Anh gio l ngi nm quyn gio khu vi bc lng cp 11.
b/ Gio hi Methodit M, l ngi nm quyn qun l gio khu]
rectory
1. Xem Rector; song ch v: chc v, lng bng, tr x... ca h. 2. Gio x, x o
(Cng gio); Gio khu (Tin lnh)
recusants
1.Ngi khng theo Quc gio [ch nhng ngi Cng gio Anh quc vo th k th
16, 17 t chi tham gia l nghi ca Gio hi Anh quc] 2. Thuc: kin quyt khng tng
phc, khng thun Quc gio
Redaktionsgeschichte (G.)
Xem textual criticism
redeem
Cu ri, cu chuc, cu , chuc, cu thot, chuc khi, chuc li, bi hon
redeemer
1.K gii cu, ng cu chuc, v siu 2. (vit hoa) Cha Cu th, Cu Cha, ng
Cu
redemptio praeservativa (L.)
n cu min nhim nguyn ti [ch c Maria c n cu ca c Kit, cng nh
s can thip c bit ca Thin Cha lm M khng b nguyn ti xm phm]
redemptio reparativa (L.)
n Cu n thay [n cu m c Kit ra nh gi lm con ngi t tnh trng
nguyn ti t c t do]
redemption
S cu vin, n cu ri, cu n, cu chuc, cu th, t , siu , chuc ti, bi thng,
bi hon
general ~ n cu ph bin
objective ~ n cu khch quan [tc bn cht n cu ]
subjective ~ n cu ch quan [tc ngi lnh nhn n cu ]
reditus peccatorum (L.)
S phc hi sau khi ti c tha
reductio ad absurdum (L.)
Phng php phn chng, phn chng php, qui miu php [phng php dn i
phng phi chp nhn hu qa v l hoang miu].
reduplication
S: gia bi, trng phc, sao li, song trng, lm bn hai

reflection
1. S phn chiu, phn x, phn quang, phn ng, biu hin 2. S phn tnh, suy t, suy
ngh
reform
Ci cch, ci thin, ci tin, ci lng, ci chnh, ci to, ci qu t tn, ci t qui chnh
Reformed Church
Gio hi ci cch, Gio hi Tin lnh [ (a) Gio hi mun ci chnh hi phc chn din;
c bit ch mi Gio hi mi pht sinh vo thi ci cch tn gio th k th 16. (b)
Hn ch Gio hi Calvin (1509~1564) ly khai vi phi Luther (Lutherans) nhm mu
cu ci cch thm na. (c) Cch ring ch Gio hi Trng Lo ci t gio l, th ch].
Reformation
Ci cch tn gio, Phong tro canh tn tn gio, Phong tro Ci cch [a/ Phong tro ci
cch Kit Gio Ty phng vo th k th 16 do Martin Luther (1483~1546) lnh o.
b/ (vit thng) Qung ch mi cng cuc canh tn tn gio t th k th 14~17]
reformers
1. K ci cch, ci cch gia, ngi ci cch tn gio 2. (vit hoa) Ci cch Tn gio.
refuge of sinners
S n nu ca ti nhn, ni t nn ca ti nhn, ni ch che k c ti
~ Regina N Vng bu cha k c ti (c M l N Vng bu cha k c ti)
regeneration
Ti sinh, trng sinh, tn sinh, sinh li.
Xem rebirth
regnum (L.)
Vng quyn, vng quc
~ Dei (L.) (reign of God) Thin Quc, nc tri, vng quyn ca Thin Cha
~ gloriae (L.) Vng quc vinh quang, thi k quang vinh, huy hong.
~ gratiae (L.) Vng quc n sng, thi k n in
regula fidei proxima (L.) (immediate rule of faith)
Chun tc trc tip ca c Tin [nh: Kinh thnh]
regula fidei remota (L.) (remote rule of faith)
Chun tc xa hn ca c Tin [nh: Gio ph hc, Phng v]
reification
Vt ha, vt ha [theo thn hc, l li gii thch em mu nhim cu coi nh s vt
ni chung]
reincarnation
1. Ti thnh nhc th, ti ha thn, ti sinh, ti u thai, lm ti sinh, ti ban thn xc 2.
Thuyt lun hi
re-interpretation
Ti gii thch, Gii thch li, ct ngha li.
rejection
c tuyt, t chi, khc t, bi tr, ph quyt, ht hi, rung b, vt b loi b
relation
1. S: tng quan, quan h, quan lin, lin h; lin thuc tnh 2. T thut, trn thut, bo
co
logical ~ tng quan lun l
mixed ~ tng quan hn hp, ln ln
real ~ tng quan tht
relationship
Mi quan h, quan h h tng, tng quan tnh, lin quan
relative
1. Thuc: tng i, tng quan, tng h, t gio, tng ng, 2. C quan h
relativism
Tng i lun, ch ngha tng i, thuyt tng i


relativity
Tnh: tng i, tng quan, t gio,
principle of ~ Nguyn l tng i
theory of ~ Thuyt tng i [Hc thuyt ca Albert Einstein (1879~1955)
relevance, -cy
1. Tnh tng quan, quan thit ,khn thit 2. S thit thn, thit yu, thit , thch ng
relic
Hi ct cc Thnh, di hi cc Thnh, di bo, di tch, di phong, di tc
religion
Tn gio, Tng gio, Tn ngng, tn ngng tn gio, i sng tn gio, sinh hot tn
gio, i sng tu tr
false ~ T gio, tn gio gi to,[tin th v thn khng tht s trng tn v ch l ngu
tng m con ngi tng tng hay bt chc theo to vt m ch ra]
natural ~ Tn gio t nhin [tn gio n t l tnh v kinh nghim con ngi, khc bit
so vi tn gio c tnh cch mu nhim hay c tnh cch mc khi siu t nhin
popular ~ Tn gio dn gian, tn ngng bnh dn,
primitive ~ Tn gio nguyn thy, tn ngng nguyn s
revealed ~ Tn gio mc khi [ch Kit Gio; v khng ging tn gio t nhin im l
do Thin Cha mc khi]
true ~ o tht, chn gio, tn gio chn tht [tn gio tin vo ng chn tht hng hu]
world ~ Tn gio quc t, tn gio th gii, tn gio ph th
religionism
Tn gio cung tn, cung tn, tn ngng gi to (h ngy)
Religionsgeschichtliche Schule (G.)
Phi Tn gio Lch s, Tn gio s [tro lu thn hc c vo cui th k 19 u 20,
ly tn gio s nghin cu Kit Gio]
religious
1.Thuc tn gio, trn bnh din tn gio, c tnh cch tn gio 2. Thuc: tin tng tn
gio, thm tn, kin tin; tu tr, tu hi; nghim cn 3. K tu tr, tu s, n tu, tu dng, tn
nhit thnh.
~ a priori Tn gio tin thin tnh [ch con ngi vi s vic thn thnh c cm xc va
t nhin, va ni ti]
~ life i sng tn gio, i sng tu tr
~ order Tu hi, hi dng, dng tu
~ organization T chc tn gio, c cu tn gio, on th tn gio, hip hi tn gio.
~ profession Pht nguyn, tuyn khn, khn ha tu tr
~ syncretism Ch ngha hn hp tn gio [thi hn hp mi tn gio tin]
~ tolerance Nhn nhng tn gio, khoan dung tn gio, dung np tn gio
~ vows Li khn dng, li khn ha
remanence theory
Cht ti lun, bt bin lun, thuyt bn cht bt bin [vo th k th 14, John Wycliff
(?~1384) xng d thuyt cho rng trong B tch Thnh Th, sau khi truyn php, cht
th bnh v ru vn tn ti ging nh c; cn c Kit ch nh vo quyn php ring
m hin din]
remedium concupiscentiae (L.)
Thuc tr dc tnh, cu cha nhc dc [tc n sng thng vt nh hng ca nhc dc]
remission
1. X min, khoan th, min tr, khoan min, dung th, tha th, min th, bung tha,
gim khinh
~ of sins X ti, min th ti li
Remonstrants
Phi khng bin, [ tc phi Arminians. Vo th k th 17, phi ny a ra gio thuyt
chng li tn iu v tin nh trong gio thuyt ca Calvin].
renaissance
1. S phc sinh, ti sinh, sinh li, phc nguyn [Xem rebirth, regeneration] 2. (vit hoa)
Phong tro Phc hng ngh thut v vn ha.
renegade
1. K: bi gio, bi tn, phn gio; phn 2. Thuc: phn gio, bi gio, bi phn, thot
ly 3. Phn gio, thot ly, bin cht
renewal
Canh tn, i mi, nht tn hu tn, phc hi nguyn thy, ti sinh, phc hng, bt u
li, lm li, hi phc, canh ci.

renunciation
1. S: t b, tuyt b, vt b, ph b, rung b, khc t. 2. Ph nhn, c tuyt, bt tha
nhn 3. T ch, khc k, t t b, t ph nh
reordination
Lm php li, ti ban chc Thnh
reparation
Bi thng, bi b, tu sa, tu b, tu phc, hi phc, sa cha
repentance
S: hi ci, thuyn ci, hi hn, thng hi, sm hi, n nn
representation
1. S: ti hin, hin ti ha [qua Phng V, l nghi... m lm cho vic giao tip trong lch
s gia Thin Cha v con ngi ti thc hin] 2. i biu, i l 3. Biu th, biu hin,
tng trng, biu tng, hnh nh, qu trnh hnh thnh quan nim hay tng tng, m
hnh 4. Thuyt minh, trn thut, ch trng,
representative
1. i biu, v i din, in hnh 2. Thuc: i biu, i l, i biu tnh, in hnh,
tng trng 3. Thuc: biu hin, biu th,
~ of Christ i biu ca Cha Kit
repristination
Phc c, hi phc nguyn trng [theo thn hc, ch Tn Phi Luther th k th 19,
khng cht nghi ngi v n o m chp nhn ton b gio l v l nghi c th k th
17 ca phi Chnh Thng Luther]
reprobation
Vt b, t b, c tuyt, bi xch; ch trch, trch c, nh ti, ph nhn, phn i
reproduction theology
Ti sinh lun, thuyt ti sinh [Thnh Thomas v hc phi Thomit cho rng, trong B tch
Thnh Th, s sn sinh hoc ti sn sinh Mnh Mu Cha Kit di hnh bnh ru lm
nn s bin i th cht ca bnh ru y]
requiem
Xem requiem mass (mass requiem)
res et conceptus (L.)
S vt v khi nim [l hai phm tr ca tn ti khch quan theo hc phi Kinh vin
Trung c (Scholasticism)]
res et sacramentum (L.) (grace and visible sign of the sacrament)
S vt vi B tch, tc du ngoi ti vi n B tch [thn hc Kinh vin (Scholasticism)
phn ra hai phn ngoi ti v ni ti nh th trong B tch]
res et verbum (L.) (grace and word of the sacrament)
Vt v li, cht v li [trong B tch, n sng ni ti v li pht ra (c lin h vi nhau:
li c, n sinh)]
res sacramenti (L.) (grace bestowed by the sacrament)
S vt ca B tch, ni cht ca B tch [ch n sng B tch, n B tch]
reservation
1. Bo lu, lu gi, dnh, s gi ch, bo tn; hn ch, iu kin, iu kin bo tn,
iu kin hn ch, vt bo tn 2. D nh, d c 3. n tng, n giu.
~ of the blessed sacrament S lu gi Thnh Th [vic ct Thnh Th trong nh tm
tin dng]
reservatum ecclesiasticum (L.)
Quyn lu gi (dnh ring) ca Gio hi [Ha c Tn gio Augsburg nm 1555 qui
nh: mt gio s nu chuyn Gio hi th mt i mi tc hiu v quyn li Gio hi
c]
response
Hi p, tr li, p ng, hi ng, hng ng, phn ng, ng nghim; ha xng, p
vn ( xng ha trong thi ca, vn chng)
restaurare omnia in Christo (L.)
Hi phc vn vt trong c Kit [khu hiu Tng Ta ca c Thnh Cha Pi X
(1903~1914)]
restitutio in integrum (L.) (restauration to the original state)
Hi phc nguyn trng, ti hon chnh, ti chnh hp
restitution
1. S: hi phc, bi thng, bi hon, thng hon, qui hon 2. Phc chc, phc v, hi
phc nguyn trng
~ theory of creation Thuyt hi phc sng to [mt trong nhng li thuyt gii v Sch
Sng th k chng 1 thut li vic Thin Cha sng to th gii trong 6 ngy]
restoration
1. Phc hng, phc nguyn, hi phc, quang phc, phc c, phc cu; i vin mn, i
quang vinh. 2. Phc chc, phc v, qui hon.
~ of all things Xem apocatastasis
restorationism
Xem apocatastasis
resurrection
S phc sinh, s sng li
~ of Jesus Cha Gisu Phc sinh, Cha sng li
~ of the body S phc sinh ca thn xc, thn xc sng li
~ of the dead K cht sng li
resuscitation
S : Phc sinh, phc hot, hi phc, phc hng, hon phc
retreat
S, Cuc: tnh tm, cm phng, tnh tu, tch tu,
retribution
S: bo ng, qu bo, bo phc, bo th, pht
day of ~ Ngy chung thm, thi nhn qu bo ng
~ theory Thuyt bo ng i sau


retrospective theology
Thn hc hi c, hi tng, hi c [thn hc nh kiu Sng th k chng 2~11, tc gi
tn mt thy hon cnh ngi ng thi, li thm s phn tch v lch s, m suy din ra
nh cn do ca tnh trng hin nay]
revelation
1. Mc khi, Mc th, Thin Cha t l, 2. (vit hoa) Sch Khi Huyn
conclusion of ~ Chung im ca Mc Khi, Mc khi chung cc [Mc khi chn l qua
c Kit t n tuyt nh v chung cc; t khng cn c Mc khi mi no
na]
continued ~ Mc khi lin tc [Cha Gisu la th ri, Mc khi c tip tc ban qua
Gio hi]
formal ~ Mc khi chnh thc . Xem immediate revelation
general ~ Mc khi ph bin [Thin Cha, qua th gii t nhin, v trong lch s, t t l
ra cho tt c mi ngi]
historical ~ Mc khi lch s tnh [Mc khi c do Thin Cha nh ngn ng v hnh
ng i vo trong lch s nhn loi]
immediate ~ Mc khi trc tip [Thin Cha, minh nhin hay mc nhin, trc tip t t
l ra]
mediate ~ Mc khi gin tip [ Thin cha qua trung gian m t t l ra]
primitive ~ Mc khi nguyn thy [ch tt c Mc khi ca c Kit; truyn thng coi
nh Mc khi nguyn thy]
private ~ Mc khi ring, c nhn [l mc khi c ban cho c nhn m khng y thc
cho Gio hi bo tn, gii thch, v cng khng cn mi tn hu ng ]
special ~ Mc khi c th [Mc khi m Thin Cha trong lch s dn Do thi t t
l ra; v nh cc tin tri Cu c, cng cc Tng Tn c ch gii]
trans-historical ~ Mc khi siu lch s [Mc khi m Thin Cha t t l ra khng qua
lch s con ngi, cng khng qua c Gisu lch s]
virtual ~ Mc khi tim ti [Xem mediate revelation: Mc khi gin tip]
reverence
S: tn knh, cung knh, sng knh, tn trng; lng thnh, knh l
revival
Hi phc, phc hng, hon phc, hng phn, phc sinh, ti sinh
perennial ~ Khng ngng phc hi, hi phc khng ngng
revivalism
Ch ngha Phc hng, phong tro hng phn, phong tro phc hng tn gio, hng chn,
Phc c lun [l mt loi hnh thc sng bi v hot ng tn gio t th k th 18 tr v
sau; da trn ging thuyt li cun v cu nguyn kch thch lm Phc m sng dy
hoc lm pht khi lng cung nhit tn gio ca qun chng]
revivalists
Phi Hng phn, k theo phong tro phc hng tn gio
reviviscence
S hi phc, tnh li, sng li; hi phc tinh thn,
revolution
Cch mng, ci bin
reward
1. Bo p, thng bo, tng thng, thng, tin thng, th lao 2. Bo ng, bo th,
trng pht, pht.
righteousness
Chnh ngha, cng ngha, cng chnh, chnh trc, chnh ng
original ~ Xem original justice
rigorism
Ch ngha nghim khc, nghim ngt, nhim nht, kht khe.
rigorist
K nghim khc, k theo ch ngha nghim ngt...
rite
L nghi, nghi thc, in l, l in, l tit, nghi thc sng bi, nghi l.
rites controversy
Tranh chp (v) L nghi [Tranh chp ca Thin Cha Gio th k th 17,18 ti Trung
Quc v cc nc chu nh hng Nho Hc v danh xng Thin Cha, th cng t tin,
bi Khng]
rites of initiation
Nghi thc nhp o
ritual
1. Xem rite 2. Thuc: l nghi... 3. Sch Nghi l
ritualism
1. Ch ngha nghi thc, nghi l [thi qu nng nghi thc m khng my ch n
nim tin vi ni dung i sng] 2. Nghi l hc, nghi thc hc 3. Nghi thc Gio hi,
phng thc l bi.
Roma locuta, causa finita (L.)
Khi Rome tuyn phn: n ta kt thc
Roman breviary
Kinh nht tng Roma
Roman Catholic
Tn hu Cng gio Roma (La m), gio hu Cng gio
Roman Catholic Church
Gio hi Cng gio Roma, Hi thnh Thin Cha gio Roma, Gio hi Cng gio, o
Cng gio, Hi thnh Cng gio, o Thin Cha, Thin Cha Gio [l on th Kit
hu nhn c Thnh Cha, (c Gio Tng, c Gio Hong), tc Gim mc Roma, lm
th lnh. Danh xng: Kit hu, Kit (Christians) l chung cho cc on th khc
thuc Chnh Thng Gio v Tin Lnh Gio; v cng vi Cng Gio m c ba u c
mnh danh chung l: Kit Gio (Christianism, Christianity)]
Roman Church
Gio hi Roma, Hi thnh Roma [a/ thi Trung c, ch on th qun l ti cao Gio
hi c cu thnh gm c gio Hong v Hng Y on. b/ Gio hi thuc Gio khu
Roma]
Roman Congregations
Cc Thnh B ca Gio triu Roma
Roman Curia
Gio Triu Roma, gio nh Roma
Roman rite
L nghi Roma, Nghi l Thin Cha Gio
rood
Tng Chu nn, Thnh gi, tng Thnh gi, Thp gi kh nn ca c Kit
Rosicrucians
Hi vin Hi Hu ngh Hng Thp T, Phi Kh gi hoa hng [danh xng dng trong
nhng on th b mt th k th 16, h tn sng c bit: Thp gi v hoa hng biu
trng cho n cu ri v s phc sinh ca c Gisu Kit]
ruach (H.)
Thn ca Thin Cha, nhn linh, linh hn con ngi; gi, bo phong
rubric
L qui, qui trnh l nghi, lut ch
rule of faith
Chun tc c Tin, tiu chun c Tin [l tiu chun ti hu phn quyt l chn l hay
khng trong c Tin]
rule of prayer
Chun tc cu nguyn, qui tc cu nguyn [l chun tc ly l nghi ch nh chn l
c tin]
rule of truth
Chun tc chn l [Xem rule of faith]
Russellites
Phi Russell [phi do Mc s Charles T.Russell (1852~1916) sng lp vo th k th 19,
cho rng c kit Ti ging m ta khng thy c vo nm 1874, v ngy tn th s xy
ra vo nm 1914 (tng lai so vi lc ng tuyn b)]
Russian Orthodox Church
Gio hi Chnh thng Nga
S
Sabaoth (H.)
Cha cc o binh [mt trong nhng danh xng ch Thin Cha trong Cu c]
Sabbatarians
Phi nghim th ngy Hu L, nghim gi ngy Sabbat
Sabbath
Ngy Hu L, ngy Sabbat [ngy bt u ti th 6 v chm dt vo chiu th 7 tun l
Do thi]
Sabellianism
Phi Sabellius [a/ Hc thuyt th k th 2,3 ca Sabellius (220?) cho rng Thin Cha
duy nht l Cha Cha; Ngi l ng sng to v thng tr v tr; khi ng vai Cha Cu
th xut hin th gian, Ngi chnh l Thnh T; khi ly thn phn ng ban pht n sng,
Ngi lm Thnh Thn. b/ Li cng ch bt c Phi Hnh thc Lun no (modalism)]
sacerdos (L.)
Xem Priest
sacerdotal
Thuc: t t, ch t t, t t tnh, trng quyn t t, thnh chc
sacerdotalism
1. Ch ngha t t [thi qu t nng vai tr t t] 2. T t tnh, ch t t, chc t t
sacerdotium (L.)
Chc t t
sacra doctrina (L.)
Mn hc thnh, gio l thn thnh [danh xng thnh Thomas (1227~74) gi thn hc
bao gm: Kinh Thnh, Gio ph hc, Thnh Truyn, Gio l vn p v Quyn gio
hun Gio hi]

sacra pagina (L.)
Trang sch Thnh, [danh xng khc gi Thnh Kinh thi Trung c]
sacralization
Thn thnh ha
sacrament
1. B tch, Thnh S [l nhng s vic m Cha Gisu Kit thit lp kt hp "Li"
oan ha thn thnh (n sng ni ti) vi "du ch" tng trng hu hnh (ngoi ti) m
thnh nhng vic lm mang tnh tng trng ca Gio hi]
primordial ~ B tch nguyn tuyn, cn bn [ch chnh c Gisu Kit hay Gio hi]
~ of anointing of the sick B tch xc du bnh nhn, Php xc du thnh [danh xng th
cho B tch xc du lm t, hay Xc du k lit lm chung c]
~ of baptism B tch Thnh ty, Ra ti
~ of Christ B tch ca Cha Kit [ch Gio hi, v qua cc mt hu hnh m Gio hi
lm mu nhim ging sinh ca Cha Gisu Kit c tip din trong thi gian]
~ of confirmation B tch Thm Sc [l B tch dnh cho k lnh php Ra ti; qua
vic t tay, xc du, v cu nguyn, lnh nhn Thnh Thn hu tng cng s sng
mi trong Cha Kit, nh mnh dn tuyn xng c Tin]
~ of the Eucharist B tch Thnh Th, L t T n, L Tic Thnh, Hy T
~ of God B tch ca Thin Cha [ch c Kit; v qua nhn tnh hu hnh ca Ngi biu
hin ra Thin Cha v hnh]
~ of holy orders B tch truyn chc, B tch truyn chc thnh [B tch c th thnh ho
tuyn vin thnh t t m trch chc v thnh trong mt s Gio hi].
~ of matrimony B tch Hn phi, B tch Hn nhn
~ of penance B tch Co gii, Ha gii, Giao ha, Sm hi, thng hi, Gii ti [B tch
m k phm ti sau Ra ti, nh thng hi, th ti, n ti, v qua tay mt t t c n
tha th v giao ha vi Thin Cha]
~ of reconciliation Xem sacrament of penance
Seven ~s By B tch [Thin Cha Gio (Cng gio), Chnh thng Gio, v thiu s Tin
lnh nh Anh gio, tin rng c Kit lp nn 7 php B tch : Thnh ty, Thm sc,
Thnh th, Gii ti, Thnh chc, Hn phi, Xc du bnh nhn]
sacramenta propter homines (L.) (The sacraments are for human)
B tch l v con ngi m thnh lp
sacramental
1. Thuc: B tch, c B tch tnh, biu trng, tng trng 2. b tch, gn nh B tch,[L
nghi hay thnh vt m Gio hi sng lp coi gn nh B tch (ca Cha Gisu lp); nh
Chu Php lnh, nghi thc tr t, lm php nh,tng chu nn, nc thnh]
~ character n tn B tch, Du tch thnh [Cng gio cho rng ba B tch: Thnh ty,
Thm sc, Truyn chc, lu li ni tm hn con ngi du n v hnh khng th hy dit
c]
~ immolation T hin B tch tnh . Xem mystical immolation
~ presence S hin din cch B tch [c Kit trong B tch Thnh Th, nh vic truyn
php, lm bnh v ru tr nn chnh tht mu Ngi m hin din ni trn gian]
~ satisfaction n b trong B tch, n bi b tch tnh [Trong B tch Ha gii; linh
mc, v li ch phn ri k lnh nhn m yu cu h lm vic lnh n b]
~ theology Thn hc B tch, Thn hc v B tch
~ union Kt hp B tch tnh, Kt hp trong B tch [l s kt hp ngn gia k lnh B
tch Thnh th vi chnh Mnh Mu Cha Kit: bt u t khi lnh Thnh Th di hnh
bnh ru v chm dt khi cht th bnh ru y tiu tan i]
sacramentale permanens (L.)
S vt bn thn c lm php, thnh hin.
sacramentalism
1. Ch ngha B tch [thi qu t nng hnh thc (b ngoi) lnh nhn B tch] 2. Ch
ngha tng trng
Xem sacramentarianism.
sacramentality
B tch tnh, tnh B tch
sacramentarianism
Ch ngha B tch.
Xem Sacramentarians:
sacramentarians
1. Phi B tch, K t nng B tch [k quan nim B tch c gi tr hu hiu tin thin] 2.
(vit hoa) Phi Tng trng, K Khinh mit B tch, k theo thuyt Tic T n hnh thc
[k cho rng B tch ch c tnh cch tng trng. Ring th k th 16, dng ch
ngi ph nhn c Kit hin din thc s trong B tch Thnh th]
sacramentary
Sch nghi l, Scch nghi thc B tch, Sch L
sacramentorum janua ac fundamentum (L.)
(The gate to and fundament of the sacraments)
B tch nhp mn v cn bn [ch B tch Thnh ty]
sacramentum (L.)
Xem Sacrament
~ audibile (L.) (audible sacrament) B tch kh thnh, c th nghe c.
~ fictitium (L.) B tch gi to, h cu [danh xng m Calvin (1509~1564) dng gi B
tch Xc du bnh nhn]
~ in esse (L.) S tn hu ca B tch, t thn B tch
~ in fieri (L.) S hnh thnh ca B tch
~ in usu (L.) S lnh nhn ca B tch
~ informe (L.) B tch bt thnh hnh [B tch thi hnh hu hiu, song lnh nhn bt
tng xng l do khng phi v phn "hnh thc" (m thc) ca B tch bt hon chnh,
m v "li" khng minh xc, ti ngha, hay dch theo mt ch nn gy ra ng nhn]
~ mortuorum (L.) (sacrament of the dead) B tch k cht [ch 2 B tch: Thnh ty
(Ra Ti) v Ha Gii (Gii Ti). V truyn thng coi kmt n Thnh Sng nh l k
cht, h khng th lnh B tch no khc tr hai B tch trn]
~ tantum (L.) (visible sign of the sacrament only) Du b ngoi ca B tch n thun,
hnh thi ngoi ti ca B tch
~ vivorum (L.) (sacrament of the living) B tch k sng [tr hai B tch Ra ti v Gii
ti, nm B tch cn li u gi l B tch k sng, tc dnh cho nhng k cn sng:
khng mc ti trng]
sacred
1. Thuc: thnh, thn thnh, phm vi tn gio, dng hin thn, hin t, 2. T t, cng t
sacred college
Xem college of cardinals
Sacred Heart
Thnh Tm Cha Gisu, Thnh Tm
sacred image
Tng thnh
sacrifice
1. T hin, hin t, t t, cng phng, hy sinh, hin thn, x thn 2. T phm, cng phm,
t vt, ca l, ca t l, l vt hy sinh
~ of intellect Xem intellectual sacrifice
~ of the mass Thnh L hy sinh, Hin l hy sinh, L Misa, Thnh L
~ to Heaven T Thin, L t Tri
~ to the ancestors T T, L t T tin
sacrificial character
T hin tnh, tnh cch t t
sacrilegious
Thuc: xc phm vt thnh, phm thnh
~ communion Xc phm Thnh Th, mo phm Thnh Th
~ confession Xc phm Co gii, xc phm n B tch Gii ti
sacrosanct
Thuc: ch thnh, thn thnh bt kh xm phm
Saducees
Ngi Sauc [on th tn gio chnh tr Do Thi thi Cha Gisu, i biu gii thng
tr]
saint
Thnh nhn, thnh , v thnh, thin s, bc c vo Nc Tri
saintliness
Thnh nhn tnh, thn thnh tnh
salutary act
Hnh vi cu tnh, hnh vi mang tnh cu
salvation
S: cu vin, cu chuc, cu n, cu th, cu ri, c cu, gii cu, cu tr, siu , t
.
~ community on th cu , cng on cu ri
~ history Lch s cu ri, cu n s
general ~ history Lch s cu ri ph qut [ch ton b lch s ca nhn loi; v tt c
u do Thin Cha sng to, nn Ngi dng mi hnh thc tn gio cu ri]
special ~ history Lch s cu ri c th [lch s m Thin Cha qua dn Do Thi, nht
l qua c Kit v Gio hi Ngi m cu ri nhn loi thot khi ti c]


Salvation Army
Cu th Qun [th k th 19, William Booth (1829~1912) sng lp mt on th Truyn
gio Quc t c c cu t chc rp theo qun i v thnh tch lao lc phc v rt ng
khch l]
salvific
Thuc: cu ri, cu vin, cu , cu th, nhm cu ngi
~ presence S hin din cu ri, hin hu cu ri [s hin hu vo lc Thin Cha ban
cho con ngi thot vng ti li]
~ will of God ch cu ca Thin Cha, c mun cu ri ca Cha
sanctificans (L.)
Thuc: thnh ha, lm nn thnh
sanctification
S: thnh ha, nn thnh, thn thnh ha, nn thn thnh, thn thnh, thnh khit
sanctify
Thnh ha; lm: nn thnh, thnh khit, thun khit, nn vt thnh
sanctimonious
Thuc: ngy trang thn thnh, thnh thin gi to, thnh knh gi mo, thnh thc gi to
sanctimony
Li sng ngy trang thnh thin, thnh knh ngy trang, tn gio gi to
sanction
1. Ph chun, long trng ph chun, chun ha, tha nhn 2. Ch ti, ch ti lng tm,
lc ch ti, lc c thc, sc nh hng o c, x pht 3. Php lnh, php lnh Gio
hi.
sanctity
1. Thnh c, thn thnh, thnh khit, thnh thnh 2. Vt thnh


sanctuary
1. Thnh in, ni thnh, thnh ng, gio ng, l bi ng, ni cc thnh, thnh
vc 3. Ni n nu, ni bo v, chn nng ta
sapientia (L.)
Xem wisdom
sarkikos (Gr.)
K thuc nhc th, ngi (xc) phm
sarx (Gr.)
Xem flesh
Satan
1. Sa tan, Qu vng 2. satan: c qu, ma qu
satanism
1. (vit hoa) L bi Satan, sng bi ma qu 2. Ch ngha Satan, ch ngha ma qu, ma o
3. Cn tnh c ma, hnh vi ma qu, cc hung cc c.
Satanology
Satan hc, lun v ma qu
satisfactio operis
Ly cng n ti
satisfaction
n ti, chuc ti, bi thng, bi hon [l li truyn thng thn hc gi vic hnh
thin (cng c) nhm n bi Thin Cha v ti li mnh, hoc vic thnh ton, tha
mn i vi i hi cng chnh ca Thin Cha]
adequate ~ n bi hon ton. Xem condign ~
condign ~ n bi tng xng, n bi ng ngha l [l li truyn thng thn hc gi
vic hnh thin n b m nh gi tr ni ti ca n, c th n bi hon ton s xc
phm nghim trng ca ti li v hn na c th ph hp i hi cng chnh]
congruous ~ n bi tnh ngha [l li truyn thng thn hc gi vic hnh thin n b
m thc khng th xa ht s xc phm nghim trng ca ti li, song ch nh lng
khoan nhn ca Thin Cha mi c chp nhn]
extrasacramental ~ n bi ngoi B tch [l li truyn thng thn hc gi s n b
ngoi B tch Co gii nh: kin tr chu ng th thch, gi chay, lm phc, cu
nguyn... cng c th hng n Thin Cha tha th hnh pht tm ca ti]
inadequate ~ n bi bt ton. Xem congruous ~
~ theory Bi thng lun, thuyt b ti [th k th 11, Thnh Anselm of Canterbury
(1033?~1109) cho rng: Ti con ngi xc phm Thin Cha Ch Tn v hn th khng
th n b li c, song ch nh vic n bi v hn ca Thin Cha ging trn, mi hi
phc c trt t do ti con ngi ph hoi trc kia]
saving faith
Nim Tin cu ri, Tn ngng ca cu
saving history
Lch s cu ri, cu n s
savio(u)r
1. (vit hoa) Cu Cha, Cha Cu th 2. (vit thng) K cu vin, v cu tinh
scandal
Gng m, gng xu, vic nhc, tin xu, iu mt th din, vic khng th tha th,
vic gy phn ut
scapegoat
1. Chin (d) t thn, d chu ti th [sch Lvi 16,8.10.26; vo ngy L n Ti ca Do
thi, v i t t t tay trn con d c, tng trng vic trt ti con ngi v sau th
n vo hoang a] 2. Ngi chu ti th, th thn
sceptic
1. Thuc: hoi nghi, a nghi 2. K hoi nghi, a nghi, k hoi nghi chn l Kit gio
Schaddai (H.)
ng Ton nng [mt trong nhng Thnh danh m Cu c gi Thin Cha; biu th
Ngi c sc lc m khng g cng li c v thng vt c tt c]
scheol (G.)
Xem sheol

schism
1. Phn ly, tch ly, ly khai, ly d, phn phi 2. Tng phi, phi bit
schismatic, -al
1. Thuc: phn ly, ly khai... 2. K ly gio, k theo lp lun phn ly
schismatical church
Gio hi ly khai, ly gio
Schmalkaldic Articles
Tn iu Schmalkalden, [M.Luther (1483~1546) vo nm 1537 thnh ph
Schmalkalden c tho ra iu lut Tn ngng ca Gio phi ci cch (*
Reformers)]
Scholastic theology
Thn hc (Phi) Kinh vin, Thn hc (Phi) S lm
Scholasticism
1. Hc phi Kinh vin, hc phi S lm [Trit hc Phin Ta (va rc ri va chi tit)] 2.
[l Thn hc v Trit hc thnh hnh trong cc Hc vin thi Trung c]
Scholastics
Phi Kinh vin, phi S lm
school of theology
Hc phi Thn hc
scientia (L.)
Xem Knowledge
~ beata Nhn thc trc tip, trc quan, trc kin
~ futuribilium Nhn thc, hnh vi t do tng lai c iu kin m Thin Cha bit c
trc.
~ media Nhn thc trung gian, tri thc trung gian [danh t m phi Molinists gi ch
vic d tri (bit trc) ca Thin Cha, v n nm gia nhn thc tt nhin v nhn thc
t do]

scientism
Ch ngha khoa hc [thi hay t tng mun em mt loi khoa hc no , c bit
l khoa hc t nhin i gii quyt ht mi vn thm su nht]
scintilla animae (L.)
Vng hoa la ca linh hn.
Scotism
Thn hc Scotist, ch ngha Scotist [hc phi Thn hc Trung c, ch trng Thuyt tin
nh tuyt i.
Xem absolute predesti nation]
Scotists
Phi Scotist.
scripture
1. (vit hoa) Thnh Kinh, Kinh Thnh, 2. Kinh in, kinh th, kinh vn, kinh in thnh
seal
1. Thn n, n tn, n du, n hiu, n k . Xem sacramental character 2. Nim phong,
nim n, nim trt, bo mt
~ of Baptism n tn Ra ti
~ of Confession n tn Gii ti, s gi b mt ta Co gii [trong B tch Ha gii, Linh
mc ban php Gii ti c nhim v gi b mt bt c li ni no ca ngi th ti]
~ of the Spirit n tn Thnh Thn, n du ca Thnh Linh
secession church
1. Gio hi tch ly, ly khai [l Gio hi chnh thc tch khi mt Gio hi c t chc
tn ti c lp]
second coming of Christ
c Kit ti ging, ti lm, phc lm
secrecy
S: b mt, n mt, bo th b mt, nng lc bo mt, cm lng.

secret
Thuc: b mt, huyn diu, thn b 2. S, iu: b mt, thn b...
secret discipline
Tn iu b mt [ th k th 3~5, rt thnh hnh vic Phi Kit hu khng c nghe bit
nhng iu b mt Kit gio nh: gio thuyt, s sng knh th phng]
sect
Gio phi, tng phi, phi bit, hc phi, mn phi, phi, tiu phi
sectarian
1. Thuc: gio phi, tng phi..., c thnh kin tng phi, c li nhn phn phi, t tng
phi bit rt su m 2. Mn tng phi, phi bit; ngi c thc rt nng v h phi,
tn gio hi thuc ly phi
sectarianism
Ch ngha gio phi, thc tng phi, tm thc phi bit, kin phn mn h, tm thi
gio phi.
secular involvement
Nhp th [ly t tng tc ha i vo trong th gii]
secularism
Ch ngha: tc ha, th tc, hin th; duy tc lun, tm thc th tc [l k hoch, chnh
sch, quan im gio dc hay li sng bi tr tn gio hoc coi thng tn gio tnh].
secularity
T tng tc ha, thi tc ha, tm thc tc ha, s trn th ho, phm tc ho.
secularization
S: tc ha, phong tro tc ha, hon tc, lm thot ly tn gio, bin ra th tc dng, hin
th ha [tiu cc l sa i tt c nhng g do thi , phng php x l s vt thin v
yu t c tnh cch "thn ho", tn gio hay thn thnh. Tch cc l ch n gi tr ni
ti ca s vt, v theo gii thch ngha cng tc dng ca chng trong th gii t
nhin]

Secundum quid (L.)
Theo quan im no m ni, xt theo kha cnh no
Sedes Sapientiae (L.)
Ta Thng Tr, Ta ng Khn ngoan [li xng h dnh cho M Maria; trong l knh
c M, Gio hi Cng gio dng th din t c n vinh hin ca M Thin Cha]
see
1. Tng ta, gio nh, gio triu [trung tm quyn lc hay Ta uy quyn ca c Thnh
Cha] 2. Gio ta, Nh th Chnh ta [Ta uy quyn ca Gim Mc, Tng Gim Mc hay
Gio dng m trong c Ta (gh c bit) ca cc Ngi] 3. Gim Mc, Tng Gim
Mc; Gio khu, chc v, quyn lc ca Gio Tng.
seeker
1. K tm kim, ngi tm hiu, ngi hc ao, o sinh, ngi chu nhng 2. Seekers:
Gio phi Cu chnh tng, phi tm Linh n [th k th 17, c mt gio phi Tin lnh
Anh cho rng Gio hi b k Phn-Kit nm quyn, nn t t chc nhng on th
nh i tm s hin hin ca Thin Cha]
seer
Ngi thy trc, tin kin, k nhn thu sut
self-causation
Nguyn nhn chnh mnh
self-communication
Thng truyn chnh mnh
self-dedication
T hin, hin thn, x thn, hy sinh chnh mnh
self-deification
T phong thn, thn ha chnh mnh
self-denial
T ch, khc k, t b chnh mnh
self-existence
T tn, t hu, t mnh tn ti, tn ti c lp
self-generating
Thuc t sinh, t mnh sn sinh
self-hood
Tnh t ng, ng tnh, c tnh, t ng, nhn cch, t ng trung tm
self-redemption
T cu, t cu chnh mnh
self-righteousness
T nn cng chnh, t cho l ng, c thin (k thn), ngy thin [l thi khng tip
nhn s cng chnh Cha ban; tri li cy da sc mnh hu chu ton php lut kin
lp nn h thng gi tr o c ring]
self-subsistence
T lp th, t lp, t tc, t tn
self-transcendence
t ng siu vit, siu vit chnh mnh
semen spirituale (L.)
Ht ging tinh thn, ht ging thing ling, mm linh thing[ t cha m thing ling c
kh nng sinh thnh nhng con ci thing ling, hay mm sng thing ling]
Semi-Arianism
Phi Bn Ari, ch ngha Na-Ari [danh xng khc ca phi Bn Cht tng t (* xem
Homousians): v h mun dung ha gia hai lp trng: bn cht khc bit v Bn cht
nh nhau; li na trnh dng t ng ng Bn Cht ca Cng ng Nicea 325]
seminarian
Tu s, tu sinh, chng sinh

seminary
Chng vin
semi-orthodoxy
Thn hc Bn- Chnh thng
semi-paganism
Ch ngha Bn-D gio
Semi-Pelagianism
Ch ngha Bn-Pelagius, Phi Na-Pelagius [D thuyt vo th k th 5, tuy cng tha
nhn rng mun nn Thnh (cng chnh) th cn n sng siu ni ti; song li coi trong
vic khi thy tip nhn Nim Tin v hnh thin l do nng lc c hu tn ti hon ton
ni ti ch khng cn n n sng]
Semitism
Tnh cch, kh cht, ngn ng dn Semit (c bit ch Dn Do thi)
Semi-Traditionalism
Ch ngha Bn-Truyn Thng, Bn-Truyn tha [D thuyt th k th 19, tuy tha
nhn s quan st vn vt bng l tr th c kh nng xc quyt Thin Cha tn ti; song
vn cho rng c kh nng tip thu Thin Cha y phi hon ton nm trong Mc
Khi ca c Kit]
semper reformanda (L.) (always to be reformed)
Khng ngng canh tn, lun ci cch.
sensationalism
Duy gic lun, cm gic lun [ lun thuyt cho rng mi tri thc u bt ngun t cm
gic, hay tri gic cm tnh ca con ngi]
sensibility
Cm tnh, tri gic tnh, cm gic, lc cm gic, cm th tnh, mn cm tnh, kh cm tnh,
tnh nhy cm

sensus fidelium (L.)
Cm quan Tn ngng, [cm quan m tn i vi nim tin c chnh xc hay khng]
sensus plenior (L.) (fuller sense)
ngha vin mn, tht trn vn, y [t dng khi nghin cu Thnh Kinh ch ngoi
ngha vn t ra]
sententia ad fidem pertinens (L.) (proposition related to faith)
kin thuc Tn l [ kin thn hc tuy cha c quyn Gio hun Gio hi ban b
phn nh cui cng song so vi chn l mc khi thc s c lin quan ni ti cht ch]
sententia bene fundata (L.) (well founded opinion)
kin c cn c [ kin lnh vc thn hc c chun xc tnh rt thp; song gn thc t
nht]
sententia communis (L.) (common opinion)
Cng lun, cng , kin chung [ kin thn hc m thot u thuc phm vi tho lun
t do; song li uc gii thn hc ph bin cng nhn]
sententia fidei proxima (L.) (proposition close to faith)
kin gn Nim tin, c h Tn l [ kin thn hc tuy cha c Gio hi ban b phn
nh sau cng; song c gii thn hc ph bin nhn nh chn l mc khi]
sententia pia (L.) (pious opinion)
kin thnh tn [ kin thn hc tuy so vi " kin ng tin" (sententia
probabilis:probable opinion) th thp hn v xc thc tnh; song c coi l tng hp
vi Tn l Gio hi]
sententia probabilior (L.) (more probable opinion)
kin ci nhin hn [ kin thn hc c chnh xc tnh tng i thp; song so vi "
kin ng tin" vn gn s thc hn]
sententia probabilis (L.) (probable opinion)
kin ng tin, kin ci nhin [ kin thn hc tuy c chnh xc tnh tng i thp;
song ging vi s thc]

sententia theologice certa (L.) ( theologically certain opinion)
kin xc nh thn hc. Xem sententia ad fidem pertinens: kin thuc Tn l
separation of Church and state
S phn cch o vi i
separatism
Ch ngha: phn cch, phn lit. c lp; thot ly quc gio
separatists
Phi phn ly, k theo thuyt thot ly [l nhng ngi thot ly Anh Gio vo th k th
16, 17; nh Baptist Church, Presbyterian Church]
septuagint
Bn dch By Mi (hin s), Kinh thnh Cu c ting Hy lp [tng truyn Vua Ai cp
Ptolemy II (285~246 BC), thnh cu 70 v hc gi Do thi dch Kinh thnh C c t
ting Do thi ra ting Hy lp, v bn Hylp ny c gi l Bn By Mi]
seraph
Xem seraphim
seraphim
S-ra-phim , thin thn st mn
sermon
Ging o, bi ging, bi gio hun, bi thuyt gio
~ on the mount Bi ging trn ni, Bi ging Tm mi phc tht. (Mt 5~7).
servant of God
Ti t Thin Cha, y t Thin Cha, Thn n bc.
servant of Yahweh
Ti t Gia-v, ti t Thng

serve
Phng s, phc v, phc dch, phc s, th hu, hu h
service
1. S Knh l, Nghi thc, 2. S phc v, phc s; chc v
memorial ~ L truy iu
servum arbitrium (L.)
ch n l, ch khng t do
servus servorum Dei (L.) (servant of the servants of God)
Ti t ca cc ti t Thin Cha [danh xng bt u t th k th 12 ti nay c cc
c Thnh Cha thng dng trong cc hun d t xng chnh mnh]
Seventh-day Adventists
Gio phi (C c) Phc lm Ngy Hu L, Phi ngy Hu l (ngy th by trong tun)
[l bit phi mnh nht trong Gio hi Phc lm (Adventist Church), do B E.G.White
1827~1915 sng lp; ch trng n th khng phi di t m trn tri; v nn
gi li ngy Sabbat Do thi (nhm ngy th by trong tun l Do thi]
Severianism
Phi Severian [Hc thuyt do Severus (465?~538) ch trng c Kit ch c mt bn
tnh do Thn-nhn hp thnh; li cng ch c mt cch thc hnh ng nh Ngi-Thn
m thi...]
Severians
K theo phi Severus
sex
Tnh, gii tnh, tnh bit, tnh dc, c trng gii tnh, lc hp dn tnh dc, tnh giao,
giao hp tnh dc.
sexuality
Tnh, tnh bit, gii tnh, tnh cht tnh bit, nng lc tnh dc, c tnh dc, tnh cm, tnh
dc

shalom (H.)
Bnh an, ha bnh, n cu ri
sheol (H.)
m ph, m gian, hong tuyn (sui vng), a ngc, ha ngc.
Shintoism
Thn o [danh xng mt tn gio a phng Nht Bn].
showbread
Bnh thnh, bnh dng cng [cht liu dng o Do Thi].
sigillum (L.)
Xem seal
sign
1. Du hiu, k hiu, tn hiu, ph hiu, biu k, du tch, im, triu chng.
~ of the cross Du Thnh gi
signs of the times
Nhng tn hiu thi i, im thi i, thi im [Thnh Thin Cha thng biu hin
qua s bin thin trong lch s v tr v nhn loi; do mi thi i, ty nhu cu cn
phi t nhn ra c nh Thin Cha. Cng ng Vat II gi l im Thi i
(thi im)]
signum (L.)
Xem sign
~ configurativum (configurative sign) Du hiu nh hnh [gi th v Du B tch lm
con ngi nn ging Cha Gisu Kit]
~ dispositivum Du hiu chun b [xng l th v Du B tch chun b con ngi tham
d nghi thc sng knh]
~ distinctivum (distinctive sign) Du phn bit [gi th v Du B tch lm k lnh nhn
khc vi ngi khng lnh nhn]
~ efficax (L.) (efficacious sign) Du hu hiu [k hiu ngoi ti c kh nng pht sinh
hiu qu i sau]
~ obligativum Du ngha v [gi th v Du B tch lm con ngi c ngha v tham d
nghi thc tn th ca Gio hi]
~ praedestinationis Du tin nh [Du r rng tin nh mt k rt c th c tuyn
chn; nh k nng rc Thnh Th]
~ rei sacrae Du s vt thn thnh [nh ngha v B tch theo Kinh vin]
~ unitatis (sign of unity) Du hip nht
silentium obsequiosum (L.)
S im lng v tn knh [v tn knh quyn uy m i vi kin bt ng khng a ra li
bnh lun].
similarity
Tnh: tng t, ng dng; vt tng t, im tng t
similitude
S: ging nhau, ng dng, hon ton tng ng, ng dng ng thc
similitudo Dei (L.) (likeness of God)
Ging hnh nh Thin Cha
similitudo gloriae (L.)
Ging vinh quang Thin Cha, ta vinh quang Thin Cha [hp nht cch han ton vi
Thin cha l ng Thnh trn tri]
similitudo trinitatis (L.) (likeness of the Trinity)
Ging hnh nh Ba ngi Thin Cha
simony
Ti mi thnh, bun bn chc thnh [S v 8,18]
simplex omnio (L.)
Cc n thun, ch thun [trong Thin Cha hon ton n thun, khng c bt c
phng thc tp hp no d thc th hay siu hnh]
simplicity
S n thun, tnh n thun, thun phc, cht phc, gin d, n gin, n s, ngy th
simul justus et peccator (L.)
Va cng chnh, va l ti nhn [danh ngn ca M. Luther (1483~1546)]
simultaneity
S ng thi, ng thi tnh, ng thi pht sinh, ng thi tn ti
sin
Ti, ti c; li, sai li, sai lm ["Ti" thng ch hnh vi phm php; "Li" thng ch
trch nhim lun l, sai lm hay s st c nhn]
actual ~ Ti ring [ti mnh phm]
capital ~ Ti trng, ti khng th tha th c, ti phi cht [mt s d gio thi c i
v trung c cho rng c mt s ti khng th tha; nh ti th ngu tng, thng dm,
mu st].
deadly ~ Xem mortal sin
mortal ~ T ti, ti ng cht, ti trng [ti m lm con ngi tch bit vi Cha v
li na hy dit hon ton mi cng c c nhn lp]
natural ~ Ti t nhin, ti thng
original ~ Ti t tng, nguyn ti
originated original ~ Nguyn ti qu tnh, hu qu nguyn ti [gi th v mi trng c
m con ngi hin ang sinh sng l do hu qu nguyn ti]
originating original ~ Nguyn ti nhn tnh, cn do nguyn ti [gi th v hnh vi
nguyn ti l nguyn nhn gy nh hng c tnh cho i sng tinh thn v mi trng
x hi nay]
personal ~ Xem actual sin
seven capital sins By mi ti u [kiu ngo, h tin, sc dc, gin d, ghen ght, m
n ung, li bing]
venial ~ Ti nh, ti c th tha, tiu ti [ti tuy lm phng hi; song khng n mc hy
dit quan h con ngi vi Thin Cha; nh ti sao nhng]
Siniticism
Quan nim tn gio Trung Hoa, nhn sinh quan Trung quc, vn ha Trung Hoa
sinlessness
S v ti, v c, khit bch, thanh bch, thun khit
sinner
Tn hu mc ti, ti nhn, ngi c ti
sin-offering
L t n ti [theo truyn thng l l t hin dng n bi ti li xc phm ti
Thin Cha].

situation ethics
Lun l tnh hung, lun l hon cnh [hc thuyt ph nhn loi trt t lun l hon ton
khch quan v bt bin, m cho rng phi xt theo hon cnh c th; con ngi vi
nguyn ly c i lm cn bn v chiu theo lng tm ch dn hnh ng, th chnh l
hnh thin].
Sitz im Leben (G.) (life-context)
Thc trng sinh sng, bi cnh sinh hot, hon cnh sinh sng [danh t chuyn mn ca
mn Kinh Thnh ph phn loi hnh (*form criticism)].
skeptic
Xem sceptic
social development
Pht trin x hi
socialization
S x hi ha, x hi ch ngha ha.
societas amoris (L.) (community of love)
Cng on bc i, i on
societas perfecta (L.)
X hi hon ho, x hi hon chnh [quan nim thi Trung C v Gio Hi].
Socinianism
Phi Socinus, ch ngha Socinus [phi do Laelius Socinus (1525-1562) khi xng th
k 16; ch trng Nht Th Lun (*Unitarianism), theo ph nhn Thin Cha Ba
Ngi Mt Th, m cho rng c Kit ch l mt con ngi, v Thnh Linh ch l mt lc
thn thnh v ngi v].
sociomatrix
biu x hi, biu x hi [phng thc biu cch ly nhiu hay t v s lng ngi
on th lm bin s ngang dc N, tng hp ghi chp li s tuyn chn lin quan gia
bt c hai thnh vin no trong on th, qua bit s thn s (thn thit v li lt)
c nhn hay thm ch c c cu ton din].
sola fide (L.) (through grace alone)
Duy nim Tin, duy tn, duy bi Tin, ch nh Tin [mt trong nhng danh ngn ca Martin
Luther (1483-1546): ch da vo nim Tin nn cng chnh, m khng cn da vo B
Tch hay n lc cng c c nhn].
sola gratia (L.) (through grace alone)
Duy n, duy bi n sng, ch nh n sng [mt trong nhng danh ngn ca M. Luther:
ch da vo n sng nn thnh, m khng cn da vo cng nghip tch c].
sola Scriptura (L.) (through Scipture alone)
Duy Kinh, duy bi Thnh Kinh, ch nh Kinh Thnh [mt trong nhng danh ngn ca M.
Luther: ch da vo Thnh Kinh nhn bit Thin Cha, m khng cn da vo Thnh
Truyn v quyn Gio hun Gio hi].
soli Deo gloria (L.)
Duy Cha quang vinh, vinh quang ch quy v Cha.
solidarity
Lin i tnh, cng ng nht tr, on kt nht tr, trch nhim lin i, cng ng trch
nhim.
principle of ~ Nguyn tc lin i [ch nht th tnh ca to vt v mi mt tinh thn
tnh, theo khng nhng c s nh hng h tng v bnh din vt cht m thi, m
c nhn quyt nh u nh hng n ton nhn loi v mt s mt khc].
solipsism
Duy ng lun, c ti lun [l mt loi ca duy tm lun; ch nhn nhn t tng hnh vi
vi c v ch th, ngoi ra hon ton ph nhn bt c s thc c bit no khc].
soma (Gr.)
Xem body
somatic
1. Thuc: thn th, xc tht, nhc th 2. Tn ti nhc th tnh
Son of God
1. Con Thin Cha, Thnh T ca Thin Cha, Thin T, Con ca Thng 2. (son of
God) Con ci Thin Cha
Son of man
Con Ngi [(a) Mt phn t thuc loi ngi (b) Nhn Vt, m vo lc tn th, c
Thin Cha ph ban Vng Quc, quyn nng thng tr v thm phn ton th gian
(Dn 7,13-14)].
sonship
Tnh cch lm con, t v, thn phn lm con, quan h gia cha vi con.
divine ~ T cch lm con ci Thin Cha, tnh cch con ci thn thnh.
soothsaying
Chim bc, bi
sophia (Gr.)
Xem wisdom
soter (Gr.)
Xem redeemer
soteria (Gr.)
Xem salvation
soteriology
Cu n lun, cu chuc lun, cu th lun, cu vin lun, Gisu cu th hc [mn thn
hc v cng trnh cu th ca c Kit].
soul
Linh hn, tm linh, phch, kh phch, vong linh, hn phch.
intellectual ~ Linh hn
sensitive ~ Gic hn
vegetative ~ Sinh hn
soul-entity
Linh hn th, thc th linh hn


sovereign
1. Thuc: ti thng, tuyt i, ch tn, ti cao, ch cao v thng, c ch quyn, c lp
t ch 2. ng thng tr ti cao, nguyn th, qun vng.
sovereignty
Ch quyn, quyn thng tr, quyn uy ti thng.
space
Khng gian, ni chn, khong khng.
spacelessness
V khng gian, khng chim khong khng, khng b khng gian hn ch, v hn, khng
bin gii, khng d ch.
space-time
Thi khng, v tr.
speaking in tongues
Ni ting l, ni ting th m [mt trong cc Thn n; Cor I 12, 10.28...]
specialization
Chuyn mn ha, c th ha, c bit ha, cc hn ha, hn nh, hnh ch.
species
1. Chng loi, chng, loi, loi vt, th loi 2. Bnh ru l 3. Ngoi hnh, ngoi biu.
species intelligibilis (L.)
Tm tng ca nhn thc, tm tng ca tri thc, tng dn n lnh ng.
speculation
S suy t, suy l, trm t, t duy, kho st, thi trc, suy tng, l lun, suy lun.
speculative dogmatic theology
Thn hc Tn l suy l, thn hc Tn l l lun [thn hc n lc vn dng l tr suy t ni
dung ca mc khi, tn dng kh nng t mc hiu bit tht thm su hn].
speculative theology
Thn hc suy l, thn hc suy lun.
spes formata (L.)
c Cy c c i i km
spiraculum vitae (L.)
Sinh kh, sinh lc sng
spirare (L.)
Xem active spiration
spirari (L.)
Xem passive spiration
spiration
S: pht sinh, pht xut [phng thc hot ng gia Ngi Cha v Ngi Con lm xut
hin Ngi Thnh Thn].
active ~ Tnh pht sinh ch ng [ch hot ng ca Cha Cha v Cha Con lm pht
sinh Thnh Thn].
passive ~ Tnh pht sinh th ng [ch, Thnh Thn, l chnh hu qu ca hnh ng ca
Cha Cha v Cha Con].
~ of the Holy Spirit S c pht sinh ca Thnh Thn, Thnh Thn do Cha Cha v
Cha Con pht ra].
spiratus (L.)
Kh thi ra
spirit
1. Linh, thn, tinh thn, tm linh, u linh, th tinh thn, thn linh, thn th, thin s, qu
thn 2. (the Spirit) Thnh Thn, Thnh Linh.
bad ~ c thn, thn d
evil ~ Ma qu, c qu
good ~ Thn lnh, thn thin
pure ~ Tinh thn thun ty, thn thun khit
~ of God Thn ca Thin Cha, thn ca Thng
world ~ Th gii thn linh, th gii thn quang
spiritual
1. Thuc: thn, tinh thn, cao tinh thn, linh tu, thn tu, tu c, linh tnh, tm linh 2.
Ngi tu c, ngi hi ng
~ being Thc th thn linh, tn hu tinh thn
~ consolation An i thing ling, an i tinh thn
~ direction Hng dn tu c, linh hng
~ dryness Tinh thn kh khan, ngho nn v tinh thn
~ exercises Linh thao [Thao luyn v i sng thing ling. Mt li tu c do Thnh
Ignatio (St. Ignatius of Loyola 1491-1556)]
~ father Cha linh hng
~ food Lng thc thn thing, lng thc tinh thn, thn lng
~ healing Tr liu tinh thn, cha tr v tm linh [dng mt hnh thc cu nguyn no
cha tr vit thng ni tm].
~ joy Nim vui tinh thn, hoan lc tinh thn, mng vui linh thing
~ life i sng thing ling, i sng tu c, i sng tinh thn
~ poverty Tinh thn kh ngho, tinh thn ngho kh [trong i sng tu c t nhn mnh
l thiu sc lc].
~ practice Thc tp tu c
~ profit ch li thing ling, li ch tinh thn
~ reading c sch thing ling, c sch tu c
~ relationship Quan h thing ling, quan h tinh thn, kt ngha thing ling.
~ relish Hng th tinh thn, khu v thing ling, thn v
~ theology Thn hc tu c, tu c hc
~ union Kt hp tinh thn, kt hp c cch thing ling
Spiritualism
1. Ch ngha tinh thn, tinh thn lun, duy linh lun, tm linh lun 2. Linh tnh 3. Thng
linh thut
Platonic ~ Tinh thn lun theo Plato [Plato (427-345 B.C) xng v nh hng phi
Origene (xem origenism) thi Gio Hi s khai; ch trng yu t chnh ca nhn tnh
ch l linh hn; cn thn th, hnh nh ca tinh thn, l chn giam hm v m chn ca
tinh thn].
spiritualities
Phi tu c hc, trng phi thn hc tu c
spirituality
Tu c, linh tu, tinh thn tnh, tm linh tnh, linh tnh, tinh thn.
spiritualization
Tinh thn ho, linh ho, thn ho, tnh ho, thng ho
spontaneity
Tnh t pht, t pht tnh, pht sinh t nhin, hnh ng t pht, trng thi t pht
stability
1. n nh, an nh, c nh, kin c, bn vng 2. Vnh cu tnh, n nh tnh, tnh vng
bn
stall
Chc v Mc S, thnh chc
standardization
Tiu chun ho, lm ph hp vi tiu chun, thng nht
state
1. Trng thi, trng hung, cnh gii, tnh hnh, tnh hung, tnh th 2. Thn phn, a v,
giai cp 3. Quc gia, chnh ph
original ~ Trng thi nguyn thy
~ church Gio hi quc gia [theo php lut, Gio hi vi quc gia l mt].
~ elevated nature Cnh gii c nng cao [xem ~ of orginal justice]
~ of exaltation Trng thi cao c, nng tm hn ln.
~ of fallen nature Trng thi sa a [truyn thng gi l tnh trng sau khi nguyn t
phm ti: chp nhn hnh pht v ti mnh, khng cn c n sng thnh ho v n ton
ho].
~ of glorified nature Trng thi vinh phc [truyn thng gi: tnh trng c din kin
Thin Cha cch nhn tin].
~ of human nature Trng thi nhn tnh [truyn thng gi l trng thi nhn tnh ni
ti lin quan n cng ch c Thin Cha d nh].
~ of humiliation Trng thi t h, trng thi khim tn
~ of integral nature Trng thi nhn tnh hon chnh, trng thi hon ton nhn tnh,
trng thi trn vn nhn tnh
~ of integrity Trng thi hon chnh, trng thi trn vn
~ of life Sinh hot trng thi, tnh trng cuc sng
~ of original justice Trng thi cng chnh nguyn thy [truyn thng gi: tnh trng
nguyn thy trc khi nguyn t phm ti c y n sng thnh ha v n ton
ho].
~ of pure nature Trng thi nhn tnh thun tu [truyn thng gi l tnh trng ch
gm mi phng din nhn tnh thin sinh v ch t c cng ch ca thin tnh].
~ of restored nature Trng thi hi phc [truyn thng gi: tnh trng nhn tnh c
phc hi do n sng cu chuc ca c Kit. Con ngi c hi phc li n sng thnh
ho, nhng khng hi phc c n hon ho].
static
Thuc: tnh thi, tnh thi
stationary
Thuc: bt ng, tnh, c nh, bt bin ha
stations of the cross
Xem way of the cross
statute
Php lnh, php qui, lut l, qui nh, lut thnh vn, qui tc, qui trnh, php tc [Gio Hi
Cng Gio ch php lnh thp hn Gio lut (*Canon), nh php qui ban b do cc gio
phn].
stewardship
y thc, chc phn qun gia, qun l, thn phn y thc, kinh doanh.
stigma (Gr.)
(s nhiu) Nm du thnh, nm vt thng [Gio Hi Cng Gio ch du c bit trn
thn th mt tn xut chng no c ng nhng du ging nh nm du inh ca
c Kit].
stigmatization
1. ng nm du thnh, in nm vt thng, ng n du, biu l du thnh, thm n du
2. Lm b danh, trch vn, ch trch, vu mit.
stoic
1. Thuc: khc k, ch ngha cm dc, kin nhn, bnh tnh, im m 2. K theo phi
cm dc, phi khc ch tnh cm 3. Thuc phi khc k.
stoical
Thuc: khc ch tnh cm, kin nhn, bnh tnh, im m, khng mng kh lc.
Stoicism
Phi khc k, hc phi kim ch dc vng [hc phi do Zeno (340? 265? B.C) xng
vo trc nm 308 B.C ; v ng thng ging dy trc tin snh Stoa ca thnh Nh
in (Athens) m c tn Stoicism; ch trng k khn ngoan du tr (tr gi) phi v
tnh, khng tnh cm kh lc nh hng, hn na phi t nguyn tun phc lut t
nhin].
Stoics
Nhn s theo phi Stoicis (xem trn).
strenght
1. Lc, lc lng, kh lc, sc lc, sc bn, kin cng, cng , kin c 2. Thin s
dng lc
strict
Thuc: nghim khc, nghim ngt, tinh xc, tinh mt, hp hi, khc khe, h khc.
structuralism
Kt cu lun, thuyt kt cu, ch ngha cu to [bt c l lun no ch ch trng kt cu
m khng coi trng cng nng].
structure
Kt cu, cu to, c cu, cu trc
stylite
n tu ct, kh tu sng trn cy ct [tu s kh hnh chuyn sng trn ct thi Gio hi
s khai (xem pillarsaint)].
sub lege (L.) (under the law)
Di lut, theo lut
sub-apostolic
Thuc: thi k tip cc Tng , tip ngay sau thi cc Tng .
subconscious
1. Thuc: tim thc, tim thc, h thc 2. Tim thc, h thc, bn di thc.


subculture
1. Ph vn ha, vn ha th yu, vn ha bn di [cc loi khng ging nhau v hnh
thi t tng, phong tc tp qun trong cng mt nn i vn ha]. 2. on th vn ha
th yu
subdeacon
Ph ph t, tr ph t [xa gi l chc (Thy Nm) trong by chc Thnh. c phong
chc ri phi tip tc c thn, c kinh nht tng, ph gip Thy Ph T lm vic. Nay
b].
sub-human
Ging nh nhn tnh, ging nh con ngi, na n nh ngi, km ngi tht mt cht.
subject
1. Ch th, ci ti, t ng, chnh bn thn 2. Thuc: phc tng, tng thuc, ph thuc, l
thuc.
subject-object
Ch th - khch th, ch-khch-th
subjective
Thuc: ch th, ch quan
subjectivism
Ch quan ch ngha, ch quan lun [thi hay l lun qu t nng kin ch quan].
subjectivity
Ch th tnh, ch quan tnh, ch th, ch quan, t ng bn v.
sublapsarianism
Hu thin tuyn thuyt [thuyt tin nh ca phi Calvin (*Calvinists) thnh hnh t th
k th 17 v sau; ch trng ch sau khi nguyn t phm ti, Thin Cha mi bt u
phn nh c nhn c tuyn chn hay khng].
sublimation
thng ha, thng, thun ha, tc dng thng ha.
sublime
1. Thuc: ti thng, v i, trc tuyt, siu qun, trang nghim, hng trng, trng kit 2.
Thng ha, thun ha, l tng ha
submission
1. Phc tng, khut phc, qui thun, tng phc, thun tng, khim tn, n ha, n nhu 2.
Trng ti trnh , bin h trnh 3. Nhn li, t th
subordinationism
Ph thuc thuyt, th v lun, ch ngha ty thuc [mt li gii thch v Thin Cha Ba
Ngi; cho rng Cha Con ty thuc Cha Cha, v Cha Thnh Thn ty thuc Cha
Con].
subpanatio (L.)
Thuyt di hnh bnh [cho rng Mu Thnh Cha Kit n tng di hnh bnh ru].
subsidiarity
Nguyn tc ph tr [(a) L mt trong nhng nguyn tc qun bnh gia c nhn vi x
hi: vo lc cn thit x hi c ngha v khch l c nhn h t thc hin. (b) Nguyn
tc qun l gia cp trn vi cp di: tn trng chc phn ca mi ngi khng can
thip qu ng m vo lc cn thit hip tr cho h].
subsistence
T lp th, t lp tnh, t ng, v cch [l tn hu khng ty thuc vo tn hu khc m
ch do t thn].
substance
Bn th, thc th, th, thc cht, ni dung, yu ch
substantial
Thuc: bn th, thc th, thc ti, thc cht, chn thc, chn chnh, trn thc t
substantialism
Bn th lun, thc th lun, thc ti lun [hc thuyt ch trng trong hin tng th c
thc ti bt bin hay thc th].
substitutionary atonement
Thuyt cu chuc thay [cho rng c Kit cht l cht thay cho ti nhn nh k tin
c cu ri].
subtlety
1. Thn thu [l mt trong nhng c tnh ca thn th phc sinh]. 2. Tuyt diu, v diu,
tinh diu, minh mn 3. Vt tinh diu
subunites
Phi lnh mt hnh, phi ch lnh mt hnh thc (hnh bnh) [phi vo th k 15 ch
trng trong B Tch Thnh Th ch cn lnh hnh bnh m thi].
successor
Ngi tha k, k tha t, k k nhim
suffering
au kh, thng kh, kh s, chu kh, kh nn, kh no, tai hi, tn hi, thit hi
~ servant Ti t au kh [Isiah chng 49...]
sufficient
Thuc: y , sung mn, c nng lc, c bn lnh, c t cch
suffragan
1. Thuc: ph tr, l thuc 2. Gim mc ph t, tr th
~ bishop Gim mc ph t [(a) Bt c v Gim mc c lin quan n Tng Gim mc
hoc Tng Gim mc min (metropolitan), c th do hi ng a phng chn lm ph
t. 2. Xem auxiliary bishop hay coadjutor bishop].
suffrage
Cu thay nguyn gip, thng cng cu nguyn.
summa theologica (L.)
Tng lun thn hc, thn hc i ton
summum ens (L.)
Tn hu ti cao

superbia (L.)
Xem pride
super-church
Gio hi siu vit tnh
superintendent
Gim c, ngi qun l [(a) Danh t dng thi Gio hi s khai ch Gim mc (b) Mt
v truyn gio qun l chnh thc mt gio khu trong Gio hi Tin Lnh].
superman
Siu nhn
supernatural
1. Thuc: siu t nhin, siu tnh 2. Siu t nhin [s vt khng thuc t nhin, khng b
tc cho t nhin, khng phi do t nhin v cng khng v nhu cu t nhin m ra].
~ character Siu t nhin tnh
~ end Cng ch siu t nhin, mc tiu siu nhin
~ endowment Ph ban siu t nhin, Thin ph siu nhin
~ life S sng siu nhin, i sng siu nhin
~ order Trt t siu nhin, th gii siu nhin, gii siu tnh
~ theology Thn hc siu nhin, [ch s tm hiu v vic Cha lm bng vn dng l tr
c nh sng c tin soi chiu , qua mc khi ca Thin Cha].
~ virtue c tnh siu nhin, c hnh siu nhin [l nng lc c Thin Cha rt vo
trong ni tm con ngi lm h c th sng i Kit ho].
supernaturale secundum modum (L.)
Phng thc siu t nhin [l mt loi hiu qu m bn cht thuc t nhin song li pht
sinh ra phng thc vt qu sc t nhin ca gii th to; nh php l tr bnh].
supernaturale secundum quid (L.)
Siu nhin tng i [bao gm s vt trong gii th to, i vi mt to vt no l
siu t nhin, nhng i vi cc to vt khc khng hn l th; nh tri thc i vi con
ngi l siu t nhin song vi thin s ch l t nhin].
supernaturale secundum substantiam (L.)
Siu t nhin ca bn cht [thin tnh (siu tnh) ca bn cht ni ti vt qua th to;
nh n sng thnh ho].
supernaturale simpliciter (L.)
Siu nhin tuyt i [ch Thin Cha]
supernaturalism
Ch ngha siu t nhin, siu tnh ch ngha
supernature
Siu t nhin, siu tnh, gii siu nhin
superorganism
Siu hu c th [thc th hon chnh (chnh th) m khi v tr t ti mc tiu ti hu,
th mi c th ly i kt hp m c thc ton nhn loi].
superstition
M tn
supplemental ordination
Phong chc b tc [vic ti phong chc (cho mt ng s) khi c phong chc
thnh hiu song c h nghi (v hp php)].
suppression
S nn, p ch, n p, p bc, phong to, bi b, chm ch, th tiu, giu dim
suprahistorical
Thuc: siu lch s
supralapsarianism
Tin thin tuyn thuyt [l mt trong thuyt tin nh (Calvinists). Ch trng trc khi
nguyn t phm ti, Thng phn nh cho mi ngi c tuyn chn hay
khng].
supranaturalism
Xem supernaturalism

supremacy
Quyn ti cao, quyn ti thng, ch quyn, ti cao, ch tn
Supremacy Act
Php n tr quyn ti cao, quyn php lnh ti cao [php lnh vo th k th 16 m quc
hi Anh Quc ban v iu kin c Vua Henry VIII (1509-47) v ngi k v thnh
nguyn th ti cao duy nht ti ca Gio hi Anh].
swear
Th, tuyn th, th nguyn 2. Dng tn thn v c, chc d
sweetness
Ngt ngo, thm ngt,du ngt, n ha, nhu ha, n nhu, thn thit, d thng
syllogism
1. Tam on lun [l lun chng gm i tin , tiu tin , kt lun] 2. Suy lun thc,
suy l thc, suy din thc, din dch thc
symbol
1. Tng trng, biu trng, biu tng, k hiu, ph hiu 2. Tn iu, kinh tin knh
~ of faith Kinh tin knh, tn iu
symbolic theology
Thn hc tng trng, tn iu hc, thn hc tn ngng
symbolics
1. Tn iu hc [thn hc nghin cu v tn iu Kit hu vi ngha li tuyn tn v lch
s] 2. Tng trng hc 3. Tn gio tng trng lun [ch ngha hin i (Modernism)
cho rng mnh v khi nim thn hc ch c ngha tng trng, v s tht khng th
bit c, song ch c th nghim c m thi] 4. Thn hc tn l.
symbolism
1. Tng trng, tnh cht tng trng, ngha tng trng, s dng tng trng 2. Ch
ngha tng trng [thi gii thch s vt m t nng vo tng trng tnh v ngha
tng trng].

symbol-system
H thng tng trng, th h tng trng
synagogue
1. Hi ng [ni thng t tp tn th Thin Cha vo trc th k th 6 B.C sau
khi ngi Do thi b y Babylon v] 2. Tp hi, t hi
syncretism
Ch ngha hn hp, chit trung lun
synderesis (Gr.)
Lng tm nguyn thy, lng tm c bn
syneidesis (Gr.)
Xem consciousness
synergism
Thuyt hp tc, thuyt thn nhn hp tc [thuyt ch trng con ngi trong qu trnh
qui y hp tc vi Cha Thnh Thn hay n sng Thin Cha].
synod
1. Hi ngh, t hi, hi nghi tn gio [nay hay dng thay th danh t local council] 2.
Hi ngh Gim mc
synopsis
1. Phc m Nht Lm ,Phc m i quan, Phc m hp chiu [l sch ly nhng phn
ni dung tng ng trong Phc m Nht Lm (Mt, Mc, Lc) gom li vi nhau d
dng i chiu] 2. i chiu biu, Nht Lm biu
synoptic
1. Thuc: Phc m Nht Lm, i quan, i chiu 2. Tc ga Phc m Nht Lm
~ gospels Phc m Nht Lm [ch ba b Phc m theo thnh Matthew, Marc, v Luca]
~ problem Vn Phc m Nht Lm [nhng vn c lin quan ti ngun gc, thi
gian, v im tng ng tng d ca Phc m Nht Lm].

synthesis
1. Tng hp, tng hp th 2. Hp [trong bin chng php ca Hegel (1770-1831) gm c
chnh , phn , hp ], hp thnh
Syriac rite
L nghi theo Syria [l nghi ng Phng dng ngn ng Syria].
systematic
Thuc: h thng, phn loi, h thng tnh, t chc tnh, th h tnh, c th t, c t chc,
c h thng, l l phn minh
~ theology Thn hc h thng , thn hc t chc, [l mn tn l thn hc nghin cu tn
l ca Gio hi theo quan im v khi nim ng thi tm ra mt h thng c tnh
ton din].
T
tabernacle
1. Nh lu, lu hi [ngi Do Thi sau khi ra khi Ai Cp trn ng i trong sa mc
mang theo v dng tm (mi ni) lm Ni Thnh] 2. Hi ng, thnh ng 3. Nh
tm [ch t Mnh Thnh trong gio ng].
Taborites
Phi Taborite [mt phi cc lc ch trng x hi ha ca ngi theo thuyt John
Hussites (1370-1415) phn i truyn thng v gio l mt cch cc oan. H c tn ny
v phng th ni Tabor].
talmud
Sch Talmud, php in Do Thi [tc phm m cc kinh s Do Thi trc tc, gii
thch, b tc v qung din php lut trong sch mishnah (sch thu tp lut php)].
Taoism
Xem Daoism
targum
Bn dch Targum, bn dch Aramaic ca Kinh Thnh [nguyn ch bt c bn dch Kinh
Thnh theo mt ngn ng no , nhng nay chuyn dng ch bn dch Cu c bng
ting Aramaic].
targumim (H.)
Xem targum.
teaching
Li gio hun, ch o, gio o, hun d, gio ngha, dy d, dy bo.
~ of the church Hun o ca Gio Hi, hun d ca Gio Hi.
~ power of the church Quyn hun o ca Gio Hi, quyn hun d ca Gio Hi.
teleological argument
Lun chng mc ch [mt trong nhng lun chng chng minh Thng tn hu; nu
th gii ny c mc ch, nh vy phi c mc ch ti thng, l Thng ].

teleology
Mc ch lun, thuyt mc ch [ t bit ch mn gii thch v tr (m trong ) mi vt
hu c, v c u nm trong qui trnh hoch nh c mc ch].
telos (L.)
Xem end
temperance
Tit , tit ch, tit c, t ch, khc k [mt trong bn nhn c then cht (xem
cardinal virtues)].
temple of the Holy Spirit
Cung in ca Thnh Linh, n th Cha Thnh Thn.
temporality
1. Tm thi tnh, v thng tnh 2. Thi gian tnh 3. Th s tnh, th tc tnh, th nhn
tnh.
temptation
S quyn r, cm d, m d, th thch, th luyn, kho nghim, vt m hoc.
tendency
Khuynh hng, xu hng, xu th.
tension
Trng lc, p lc, dng co, trng thi khn trng, tnh hnh cng thng.
tentativeness
Th nghim tnh, toan tnh tnh, ga nh tnh, ga th tnh, ga thit tnh.
term
1. Thi khc, thi gian, thi k, k hn 2. Chung im, gii hn, cui cng, chung mt 3.
Thut ng, danh t chuyn mn, cch ni chuyn mn 4. Quan h, giao ngh 5. (terms)
iu kin, iu khon.

termination
Chung im, chung cc, chung kt, mn k, vn kt, kt thc, kt qu, mt on, qui kt,
gii hn.
terminism
1. Thuyt hi ti k hn, k hn hi ti, hi ci k hn lun [hc thuyt cho rng mt khi
qua k hn thn qui nh, th b mt c hi c cu ] 2. Thuyt duy danh
[nominalism].
terminist
Xem trn: Ngi theo hc thuyt terminism.
terminus a quo (L.)
Khi im, xut pht im [im khi xut ca mt hnh ng, qu trnh no ].
terminus ad quem (L.)
Chung im, mc ch, kt lun [t ch ca mt hnh ng, qa trnh no ].
terra incognita (L.) (uncharted territories)
Khu vc khng bit, lnh vc cha nhn thc.
terrenism
i a ch ngha [ch trng ch khng nh vt cht, nhn loi hay khoa hc m ph
nh bt c mt cnh gii siu vt no].
territorialism
Ch ngha th quyn [ch quc gia c quyn qui nh ch tn ngng ca b tnh].
terrors of God
Uy nhip ca Thn, oai th ca Thn lm con ngi b uy hip mt c hn phch.
testament
1. Di chc, chc th 2. Kh c (Testament: Thnh c.) New testament 1. Thnh Kinh
Tn c [b phn Thnh Kinh vit sau c Kit] 2. Tn c [c Kit lp giao c
mi vi cc tn ].
Old ~ 1. Thnh Kinh Cu c [b phn Thnh Kinh vit trc c Kit] 2. Cu c
[Thin Cha nh giao c c vi dn Do Thi].
testimony
Li, vic, kin chng, chng ngn, tc chng, chng thc, chng minh, tuyn ngn,
thanh minh.
Tetrapolitan Confession
T Thnh tn iu, tuyn tn t thnh [tn iu m Tin Lnh lin hp son tho
Augsburg (c) nm 1530. Gi nh th v h ly tn bn thnh c Quc gi ti
Hong c].
text
1. Kinh vn, cu vn Thnh Kinh, chnh vn, bn vn, nguyn vn 2. mc Thnh
Kinh, ch , lun .
textus receptus (L.)
Kinh vn c cng nhn [bn vn Thnh Kinh Hy Lp c mi ngi cng nhn cho
ti th k th 19].
thanksgiving
1. Cm n, t n, cm t 2. Kinh cm n, kinh nguyn t n 3. T vt cm n, l vt t
n.
theandric
Thuc Thn Nhn lng tnh.
~ activity Hnh ng ca Thn Nhn [(a) Nht tnh lun (Monophysism) ch phng
thc hnh ng duy nht ca c Kit l Thn Nhn tng hp (b) n lc lun
(monoenergetism) ch phng thc hnh ng duy nht ca c Kit hon ton do Thn
tnh ch ng lm thnh; cn nhn tnh Ngi hon ton th ng n mc khng c
ch].
theanthropism
1. Thuyt Thn Nhn nht th [cho rng trong c Kit Thn Nhn lng tnh hon ton
hp thnh mt] 2. Thuyt v Thn c nhn tnh.
thearchy
Thn quyn thng tr, thn tr.
theism
Hu Thn lun, Thn lun, ngi cch Thn lun, nht thn lun, Thng lun.
theocentric
Thuc: Ly Thng lm trung tm, ly Thn lm trung tm v tr, d thn vi tm.
theocentricism
Xem theocentrism.
theocentricity
Vic ly Thng lm trung tm, vic ly Thn lm trung tm v tr, vic nhn Thn
lm trung tm.
theocentrism
Ch ngha nhn Thn lm trung tm [thi hay t tng t Thng lm i tng
trung tm thit yu ca con ngi].
theocracy
Thn quyn chnh tr, Thn quyn chnh th [chnh tr do gii thnh chc ly danh ngha
l i biu Thng , thng tr].
theodicy
1. Thn hc t nhin [th k th 19 phim ch phn tho lun v thn trong mn trit
hc. Cng gi l natural theology]. 2. Lun v thn chng, bin lun v thn, ngh lun v
thn, lun chng v thn lun cng chnh [l lun nhn nh thn mc du ti c tn
ti, nhng khng v th lm tn thng ti s thnh thin v cng chnh].
theogony
Thn h hc, hc v thn [mn hc hay s ghi chp v khi nguyn v to dng ca thn
minh].
theologian
Thn hc gia, sinh vin thn hc. theological Thuc v thn hc, thn hc tnh.
~ anthropology Nhn loi hc theo thn hc, nhn chng hc c thn hc tnh [mn hc
ly quan im thn hc nghin cu v con ngi].
~ assent iu m Thn hc gia ng ; ly quan im siu nhin lm cn bn m ng .
~ censure Thn hc ph bnh, thn hc ph phn [mt loi ph phn mt kin c lin
quan ti o l hay lun l no , vch r cho ta thy kin tri ngc tn ngng
hay t nht l khng ng tin cy].
~ certainty Xc thc tnh ca thn hc.
~ conclusion Kt lun thn hc, chung kt thn hc [ l chn l tn gio c suy ra t 2
tin : mt ng trc tip do chn l mc khi, hp vi ng khc do chn l con ngi
c th hiu bit].
~ epistemology Tri thc thn hc lun [hc thuyt c lin quan ti vic l gii c tin v
so vi phn tnh thn hc th h thng tri thc ny p dng nguyn l cn bn vo qui lut
hin hnh].
~ inference Kt lun thn hc, suy l thn hc, thn hc suy lun
~ notes Phn on thn hc [ l phn on m thn hc gia hay gio quyn a ra i vi
s "ng-sai", hay mc xc thc ca mt mnh tn l no].
~ opinion kin thn hc [ gii thch tn l v lun l v mt iu m khng r c phi
n t mc khi hay khng, hoc cha c quyn gio hun ca Gio Hi ph chun].
~ postulates Ga nh thn hc, ga th thn hc [ phng php nghin cu thn hc khi
t iu vn t c hoc cha phi l r rng, hoc l mc khi; song nh suy lun t
cc chn l minh bch v nh th cng xch nh r rng]
~ qualification Nhn nh thn hc tnh, nhn nh c tnh thn hc.
~ rationalism Ch ngha l tnh thn hc [thi ch thun ty cn c vo l tnh ca
con ngi lm tiu chun phn on c tin v mc khi, m khng chp nhn bt c
phng din siu vt l tnh no].
~ speculation Suy t thn hc, bin bit thn hc, t kho thn hc, suy tng thn hc,
suy on thn hc.
~ study Nghin cu thn hc.
~ virtue Siu c, nhn c thn hc, nhn c Cha ban, 3 nhn c i thn [3 loi
c hnh trc tip ly Thin Cha lm i tng, l: c tin, c cy, c mn].
theologize
1. Nghin cu thn hc, ly quan im thn hc lm cn nguyn suy t 2. Thnh thn
hc tnh, thnh c tnh cht thn hc, thnh danh t thn hc.
theologumenon
Gii thch thn hc, kin thn hc [mc d khng phi l gio quyn trc tip hun d,
hay ly quyn uy i hi tn h ng , nhng l tn l suy lun t nhiu gio l
minh bch m thnh].
theologumenon
Xem trn.
theology
Thn hc, tn ngng tn gio hc [mn hc da vo vic n lc dng l tr ca con
ngi, dng phng php, h thng suy t ca con ngi m lnh hi s mc khi ca
Thin Cha].
ascetic ~ Thn hc tu c.
bible ~ Thn hc Thnh Kinh.
contextual ~ Vn mch thn hc, mch vn thn hc.
effective ~ Thn hc tm cm.
feminist ~ Thn hc n tnh, thn hc ph n [quan im thn hc m n thn hc gia
hin i l hi gii thch thn hc t quan im, gc ca ngi ph n].
method in ~ Phng php thn hc
natural ~ Thn hc t nhin, thn l hc [mn hc vn dng tr tu tho lun chn l v
to ha v to vt].
revealed ~ Thn hc mc khi [tr thc v Thin Cha ch do chnh Thin Cha mc
khi].
revelational ~ Thn hc mc khi [thn hc ly nhng vic Thin Cha mc khi lm i
tng nghin cu].
theomorphism
Thn mo [hnh thi mo nhn ngi l thn].
theonomous
Thuc: thn lut, thn quyn tnh.
theonomy
Thn lut [trng thi do Thng thng tr hay thn phc Thng thng tr].
Theopaschites
Lun phi Thn th nn [th k th 6 mt phi thn hc theo Kit nht tnh lun
(Monophysism), ch trng Thin Cha th nn, ngha l 1 trong 3 Ngi Thin Cha b
ng inh trn cy thnh ga].
theophany
Thn hin hin, hin linh, thn hin, thn xut hin, thn hin khi.
theopneustic
Thuc: thn khi, thuc thn linh cm.
theopneusty
Thn khi, thin khi, thn linh cm, thn linh cm ng.

theoretic, -al
Thuc: l lun, nguyn tc, suy t, thuyt l, suy l, bt thc t.
theoretician
L lun gia, ngi tinh thng l lun, l thuyt gia.
theory
L lun, hc thuyt, hc l, o l, kin, kin php, quan im lun.
theosophism
Quan im trit thn [Xem di].
theosophy
Trit thn hc, thng thn hc, thng linh hc, kin thn lun, tip thn hc [(a) Ch bt
c mt ch trng tn gio hay trit hc thn hc m tip nhn nh tinh thn t pht
huy hay trc kin thn tnh (b) {Theosophy} Th k th 19 H. P. Blavatsky, chu nh
hng ca tn gio n , ph nhn thn c ngi v, linh hn bt dit v thn tnh ca
c Kit cng nh xc thc tnh v mc khi ca Ngi].
theothanatology
Thn hc thn t, thn hc Thng cht [gia th k th 20 mt s nh thn hc
thuc gio phi Tin Lnh ch trng v c ng mt phong tro Thn hc tc ha Phc
m].
Theotokos (Gr.)
M Thin Cha [Xem Mother of God].
Therapeutae
Phi Therapeuta [mt on th tu c ngi Do Thi khong u th k th 1 c ng
Ai Cp, ch trng nh tri thc thn b m c th t c n cu ].
thesis (Gr.)
1. Khng nh 2. Ch , mnh .
thing-orientation
Hng v s vt, theo chiu hng s vt.
third world
Th gii th ba [nm 1954 trong cuc hp x hi hc quc t Indonesia chia th gii
lm ba trng thi c th v chnh tr, kinh t v x hi. Th gii th ba cng c gi l
th gii ang pht trin so vi th gii th nht l u Chu v Bc M v th gii th hai
l ng u thi ].
third world theology
Thn hc th gii th ba [nn thn hc mch sng a tnh trng c th v chnh tr,
kinh t, x hi, vn ha ca th gii th ba, nht l Nam M, Phi Chu, Chu vo phn
tnh thn hc. Thn hc ny c lin quan mt thit vi thn hc gii phng].
Thirty-Nine Articles (of Religion)
39 tn iu (tn gio) [Anh Gio vo th k 16 trong khi tranh lun v tn ngng,
quyt nh lp trng ca mnh v vit thnh mt bn vn yu lc gm 39 iu khon].
thnetopsychism
Thuyt v linh hn t vong.
Thomas Christians
Xem Malabar Christians [Kit hu Malabar].
Thomism
Hc phi T-ma , ch ngha theo Thnh T-ma [trit hc v Thn hc do Thnh T-ma
Aquina (1227-75) khi xng v pht trin thnh hc phi].
Thomists
Ngi theo hc thuyt T-ma.
threeness
Nht th tnh ca Ba Ngi Thin Cha.
throne
1. Tng ta, gio ta 2. Thng ta thn s, thin s [thin s phng hu di bo ta
Thin Cha].


tidings
Tin tc, tin, m tn.
time
Thi gian [s bin dch c phn chia thnh hin ti, qa kh, tng lai. S bin dch
ny hoc do ngoi ti phn php, c tnh cch hon ton khch quan (thi gian vt l)
hoc do ni ti thc, c tnh cch ch quan (mt loi thi gian tng tng, hay thi
gian tm l). S lin h gia thi gian vt l v thi gian tm l tr thnh ch quan
trng ca trit hc v thn hc].
timelessness
1. V thi tnh, v thi gian tnh, siu thi tnh, v thy v chung, vnh cu tnh, v hn
tnh 2. Bt hp thi, khng ng lc.
titular bishop
Gim Mc hiu ta [Gim Mc c c Thnh Cha b nhim qun l a phn m
ngi d gio hay ngoi gio chim lnh lu nm m nay Cng gio khng th dnh li
quyn cai qun].
tolerance
S bao dung, khoan dung, i lng, s tha th, s chu ng, s kin nhn.
tolerance
S bao dung, khoan dung, i lng, s tha th, s chu ng s kin nhn.
tolerated opinion
kin c khoan dung [loi kin Thn hc c chnh xc thp nht, cn c khng
su xa, nhng v cng on Gio Hi m dung np].
Toleration Act
Php lnh bao dung [nm 1689 Anh Hong William tam (1689-1702) ban b php
lnh gim thiu vic khng ch tn gio].
tora
Xem torah
torah
1. Lut php, gio lut, gio d 2. (Torah) Ng th, Ng Kinh ca Mi Sen [5 b sch
Thnh Kinh m u l : Sng Th K, Xut Ai Cp, L Vi, Dn S v Nh Lut] 3.
Ton b vn kin tn gio, ton b vn tp tn gio.
totality
Ton th, ton b, tng hp, tng s, tng kt, hon ton, hon b.
totalitarianism
Ch ngha chuyn ch, ch ngha cc quyn.
totalization
Hp nht ha, ton th ha.
totem
Vt t.
totemism
Sng bi vt t, tn ngng tn th vt t, ch tin tng vt t, t chc tn th vt t.
Tractarians
Tc ga tiu lun, phi tiu lun, ngi tham gia phong tro trng phi Oxford [Xem
Oxford movement].
Tractarianism
Ch trng phi tiu lun, phong tro phc hng trng phi Oxford.
tradition
Truyn thng, truyn thuyt, thnh truyn [lu truyn mc khi].
post-apostolic ~ Truyn tng thi hu Tng .
~ of instrument Truyn th thnh c, truyn giao thnh vt [l nghi truyn giao cng c
c thnh ha tng trng thnh chc].
~ of the creed L truyn th tn iu [nghi thc trong B Tch Thnh Ty m v ch nghi
l khu truyn tn iu cho ngi chu php ra trong thi Gio Hi s khi].

Traditionalism
1. Ch ngha truyn thng, ch ngha truyn tng, ch ngha thnh truyn, ch ngha tn
ngng [(a) Ch ngha ny cho rng tri thc v Thin Cha hin hu mc khi ch mt
ln nguyn s v bao qut cho con ngi, ri sau c truyn khu li; con ngi ngoi
vic tin tng nhng iu truyn khu ny, khng th dng l tr thu trit c. (b)
Thi th lnh gio l, php lnh Gio Hi ng thi vt qua c Thnh Kinh]. 2.
(traditionalism) Truyn thng bo th [tin tng truyn thng mt cch bo th n c,
theo vn t].
traditor (L.)
Ngi giao Kinh hon mng [ngi tn trong thi bch o ca Gio Hi s khai
phn bi giao tr Thnh Kinh hon sinh mng], ngi phn bi, bi gio.
traducianism
Truyn thc thuyt, thuyt di truyn linh hn , linh hn sinh thc thuyt [Tertutian (160?-
220?) ch trng rng thun theo phi thai (th xc), mt phn linh hn ca cha m di
truyn cho con ci; nhn linh khng phi do Thin Cha dng nn tng n v mt].
trance
Xut thn, hn du tng ngoi, thn hn siu bt
transcendence, -cy
Siu vt tnh, siu vit gii, siu vit, siu tuyt, tuyt trc.
transcendent
1. Thuc v siu vit, tuyt vi, siu phm, tuyt trc, siu qun 2. Siu vt th, siu
ng gii.
transcendental
1. Thuc v siu nghim tnh, siu vit gii, siu tnh 2. Thuc v tin nghim 3. (s
nhiu) Siu vit thc cht, siu vit thc tnh [mt s c tnh c lin quan trc tip v tt
nhin vi bn cht ca hu th, c cng nhn nh: n, bn, nht, chn, thin, m].
~ method Phng php siu nghim, phng php tin nghim [mt loi phng php
ly nhng iu kin tt yu ph qut lm cn bn cho tri thc ch th, nh thi gian,
khng gian v 12 phm tr ca trit thuyt Kant, hay tri thc hnh ng lm khi im
nghin cu, m thoi ca hc thuyt Tn Kinh Vin] 2. Phng php siu vit [mt loi
phng php hng dn, iu hnh t duy t t nhin ti siu nhin, t mi khoa hc
nhn vn ti nn tng khoa hc bao gm lin i mi khoa hc trn].
~ philosophy Siu nghim trit hc, tin nghim trit hc [trit hc nghin cu nhng
iu kin cn bn lm mi hnh ng con ngi hng v siu vit].
transcendentalism
1. Siu vit lun, ch ngha siu vit [bt c mt thi no coi trng tinh thn v phn
i ch ngha duy nghim hay duy vt] 2. Tin nghim lun, ch ngha tin nghim.
transempirical
Thuc v siu kinh nghim, thuc v ngoi min kinh nghim thc t.
transfer
Chuyn di, chuyn hon, chuyn a, chu hon, chu nhim, thuyn chuyn, di ch,
chuyn chc.
transfiguration
Hin dung, bin dng, bin hnh, ci bin din mo, ci bin hin tng
~ of Christ c Kit bin hnh dng [Mat. 17, 2].
transfinalization
Chuyn hon mc ch.
transformation
Bin ha, chuyn bin, bin cht, bin i, bin tnh, thot bin.
~ of philosophy Trit hc bin tnh [mt loi trit hc hin i n lc a nhng lung t
tng khc nhau, nhiu khi i chi nhau, qua vic ph bnh v nh v tr tr thnh
nhng b phn cu mt t tng bao qut hn].
transgression
Phm php, phm ti, bi phn, phm qui.
transignification
Bin i ngha.
transitoriners
Giai on tnh, tm thi tnh, thong qua, thi khc, v thng.
translatio (L.)
Xem transfer.
transmigration
Lun hi, lun sinh.
~ of souls Thuyt lun hi [hc thuyt cho rng hn ngi hay ng vt khi cht di
chuyn v tip tc sng trong vt th tng quan khc].
transmission
Di chuyn, chuyn sang, truyn sang, truyn b, truyn t, truyn di, chuyn ng,
truyn giao.
transparent
Tnh trong sut, thu sut, trong sng, minh bch, r rng, r rt, quang minh chnh i.
transsubjectivity
Tnh ch th siu vt, siu ch quan tnh.
tran(s)substantiation
S bin th, bin cht, ha th, bin ha t lp th, cht th bin ha, bn cht bnh ru
bin ha.
~ theory Thuyt th bin, thuyt bin cht, thuyt ha th [hc thuyt nhn nh rng
trong b tch Thnh Th, qua vic truyn php m cht th bnh ru hon ton bin
thnh mnh mu c Kit].
treasury of merits
Thin cng bo kh, bo tng ca cng c.
treasury of the church
Gio Hi bo tng, kho tch cng c ca Gio Hi [truyn thng Thin Cha Gio tin
tng rng cng c ca c Kit, c M v cng nghip m cc v Thnh Nhn t c
ti kim hon thnh l cng nghip tinh thn m ton th tn hu trong Gio Hi u
c ng hng].
Trent, Council of
i Cng ng Tridentin [i Cng ng m c Thnh Cha Phaol tam (1534-
1549) triu tp nm 1545 Tridentin (nc )].

trespass
Qa bc, can phm, xm phm, vi phm, phm ti, xm nhp, xc phm.
triad (L.)
Tam th hp nht, b ba, ba thnh mt.
trial
1. Kho nghim, th luyn, th nghim 2. Th thm, thm phn, thm vn, x n.
tribalism
Ch ngha b lc, ch bo v tng gc, cn tnh b lc.
tribulation
Ni kh nn, hon nn, tai nn, khn kh, gian nan, kh no, kh cc, kho nghim.
trichotomism
Tam phn lun [trit gia Platon (427?-347 B.C) v mt s gio phi d oan da vo
ch trng: con ngil do ba yu t hp thnh: thn th, phch (hn tnh ca ng vt)
v linh hn (tinh thn tnh)].
trichotomy
Tam phn php, tam on php, tam tng php, tam b phn, chia thnh ba phn.
Tridentine Profession of Faith
Tn iu ca Cng ng Tridentin, tuyn ngn ca Tridentin [nhng tn l m Gio
Hi Cng Gio cng b trong i Cng ng Tridentin th k th 16].
trinitarian
1. Thuc Ba Ngi Thin Cha, tam v nht th 2. Ngi theo ch ngha tam v nht th
[(a) Ngi phn i thnh v nht th (*Xem Unitarians) (b) Ngi d gii gio l tam v
nht th] 3. Trinitarian: Hi dng Thnh Tam Nht.
~ doctrine Gio l tam v nht th, gio l Cha Ba Ngi.
~ formulas Tn l tam v nht th, tn l Cha Ba Ngi.
~ mysticism Tnh tam thn b lun, thn b hc v Cha Ba Ngi.
~ properties Biu k ca Cha Ba Ngi, c trng ca Thnh Tam, thuc tnh Ba Ngi,
c tnh ca Ba Ngi.
~ theology Thn hc tam v nht th, thn hc Cha Ba Ngi.
Trinitariansim
Tam v nht th lun, gio l Cha Ba Ngi.
Trinity
Tam v nht th, Cha Ba Ngi, Thin Cha Thnh Tam.
trisagion
Tam Thnh Ca [(a) Lp li ba ln tn dng Thin Cha, nh trong sch Isaia 6,3. (b)
Mt loi ng p hay tn tng ngn m Gio Hi ng phng thng dng].
tritheism
Tam Thn lun, Thin Cha tam tnh lun, thuyt tam v d th [(a) John Philoponus th
k th 6, cho rng Thin Cha tam v tc l thn tnh ca ba n th. (b) Roscelin
(1050?-1125) th k 12 cho rng Thin Cha ba v l ba thc th phn bit, nhng ch
nh ch nht thng m h tng lin hp. (c) Anton Gunther (1783-1863) th k th 19
cho rng Thin Cha t ng pht trin qua khng nh, ph nh v tng hp, l ba t
trng ha m thnh ba t lp th].
triune
1. Thuc tam v nht th 2. (Triune) Thnh Tam, Cha Ba Ngi.
triunity
Tam v nht th, Cha Ba Ngi.
trust
1. Tn nhim, tin tng 2. y thc, tn thc, y thc bo qun, vt y thc.
truth
Chn l, chn thc tnh, xc thc, chn tng.
absolute logical ~ Chn l tuyt i l lun tnh [ch th, i tng, v hnh ng nhn
thc v Thng u nht tr, khng th sai lc, khng th b la di].
logical ~ L lun tnh chn l, chn l lun, nhn thc ca chn l [ch t tng ph hp
vi tn hu khi phn on; hay t tng din t ng s thi thc t ca ti hu].
moral ~ Lun l tnh chn l, ngn hnh ca chn l [bao gm thnh thc v trung tn,
ch ngn ng va ph hp vi nhn thc ng thi hnh ng cng ph hp vi ngn
ng].
ontological ~ Tn hu tnh ca chn l, thc th ca chn l, bn th chn l [ch bn
thn s vt, thuc chn thn ca hu th; hay ch s ph hp gia quan nim, nhn thc
v vt tn hu v tn hu t thn].
operative ~ Hnh ng tnh ca chn l, hnh trung nhi chn [chn l c xc nh
trong v do thc hin. Chn l c dn dn hin hin trong mi hnh ng tm chn l,
nh th ch khi t cng ch mi xc quyt c ton th chn l].
~ of reason Chn l ca l tnh [chn l khng ti t mc khi, nhng c lin quan mt
thit vi chn l mc khi. Nh da vo chn l, ngn ng trit hc sn c din t,
ban b tn l].
~ of things Chn l ca s vt [Xem ontological ~).
truthfulness
Chn l tnh, chn tnh, chn thc, chnh ng, thnh thc.
~ of the Bible Chn l tnh ca Thnh Kinh, Thnh Kinh chn thc tnh n cu ca
Thin Cha th chn thc v khng th sai lm c].
Tubingen School
Hc phi Tubingen [mt hc thuyt thn hc thnh hnh trong i hc Tubingen c
Quc thuc th k 18, 19, c bit ch trng ti vic ph phn Thnh Kinh v lch s].
tutiorism
Ch ngha an ton [thi i m con ngi i din vi lun l, o c lun tm kim
nhng gii p an ton nht].
twelve anathematisms
12 khon v tuyt thng, 12 iu tuyt pht [th k th 5 Thnh Cyril thuc thnh
Alexandria (?-444) cng b 12 khon v pht lc phi Nestorianism].
twice-born
1. Thuc trng sinh, ti sinh, ti nhn cuc sng mi, ci qa t tn 2. Ngi ti sinh,
ngi i mi.
type
1. D hnh, d biu, tin trng [qua s an bi ca Thin Cha m tr thnh d hnh ca
ngi hay vt tng lai, nh A Dong l d hnh ca c Kit, con rn ng c Mi-
Sen treo ln l d biu ca thp ga] 2. in hnh, m hnh, biu trng, loi hnh, phong
cch, mu mc, kiu mu.


typology
1. D hnh lun, d biu lun, d khi lun, tin thc lun, thuyt d hnh [hc vn
nghin cu d hnh m Cu c mc khi lin quan th no ti cng cuc cu ca
c Kit] 2. Loi hnh hc.
U
ubiquity
Ph cp tnh, ph ti, hin din mi ni, khng ni khng no c.
~ doctrine Xem Ubiquitarianism
Ubiquitarianism
Thuyt ph ti, hc thuyt ph cp [hc thuyt do Martin Luther (1483-1546) khi
xng, cho rng Mnh Mu c Kit thc s hin din ni bnh ru trong ba tic ly
thnh, v c Kit l mt ngi v do hai tnh kt hp, nn nhn tnh Ngi thc s phn
hng c tnh Thin Cha l ph ti, l vt qua khng gian v thi gian].
ultimate
1. Ti chung, kt cc, chung cc, cui cng 2. Thuc: cn bn ch yu, ti hu.
~ aim Mc ch cui cng, mc tiu ti hu, cu cnh chung ch.
~ concern Quan tm ti cng , c yu quan hoi, quan tm ti ngn gc [Paul Tillich
(1886-1965) mt nh Thn hc Tin Lnh cho rng, nim tin t n l quan tm ti ng
Ti-Thng, nn khng c ai l khng tin v cho ti mun i nim tin khng th b hy
hoi c].
~ matters S vt ti cng, s vt ti hu.
~ reality Hin thc cui cng, hin thc chung cc.
ultra-hominization
Siu nhn ha [qu trnh m con ngi t siu vit chnh mnh].
ultramontanism
Ch ngha tn gio ton quyn, tn gio c quyn lun, ch ngha Cc Sn, khuynh
hng bo th gio quyn La M qa khch [(a) Gio quyn La M v cc oan bo h
quyn mnh m phn i cc gio phn c lp (b) Th k 17, 18, c bit do nhng
vng min bc ni (Alpino), xng l lun phn i gio quyn ti cao La M v bnh
vc quc gia v quyn li gio phn].
unanimity
ng tm hip lc, ton th nht thng, mi ngi u ng , ng .
unbaptized
K cha chu php ra, ngi cha lnh Thnh Ty, ngi phi Kit hu.
unbelief
1. V thn, v tn ngng 2. Tn ngng sai lm [thn hc gia Tin Lnh hin i Karl
Barth (1866-1968) gi cc tn gio khc l tn ngng gi hiu].
unbeliever
Ngi v thn, phi tn , d gio , ngi v tnh ngng, k khng tin.
unbloody sacrifice
Hin t khng mu [ch c Kit hin t trong B Tch Thnh Th].
uncertainty
Bt xc nh tnh, v thng, dch bin, khng c nh, khng n nh, khng xc thc,
khng xc tri, bn tn bn nghi, s vt kh nghi.
unchangeable
Thuc bt bin, bt dch, khng bin i, khng d ci bin.
uncleanness
S bt tinh khit, khng thanh khit, khng sch s, khng trinh khit.
unconditional
V iu kin, v iu hn, tuyt i.
unconditioned
1. V iu kin, v c nh, tuyt i 2. Khon v iu kin, iu v c nh 3. (the
Unconditioned) ng tuyt i.
unconscious
V thc, bt cm gic, bt tri bt gic, m man, cha pht gic, cha nhn bit.
metaphysial ~ V thc siu hnh [bn cht nguyn y v cn c nguyn s ca mi tn
hu l v thc].
unction
Vic xc du, l xc du, l xc du phong (chc).

undenominational
Bt phn tng phi, khng l thuc vo gio phi no, phi gio phi, khng gio phi.
underdevelopment
Lc hu, pht trin cha , km m mang.
understanding
1. S l gii, lnh ng, lnh hi, l hi, s hiu bit, am hiu 2. S minh t, du tr, tr
lc, c thng minh, tr tu 3. Thng minh, mau hiu, dnh ng.
common ~ Thng l, l l thng thng, ai cng bit.
unfruitfulness
Khng kt qa, v li ch, s khng sinh sn, khng thnh cng, tht bi, v ch.
ungeneratedness
Tnh v sinh, tnh hng hu [(a) Ch Thin Cha Cha v thy v chung (b) Ch Thnh
Thn khng phi do s sinh sn m c]. S bt knh Thn, v tn ngng, s bt thnh
knh Thn.
Uniate
Xem di [Tn phc hp gio].
Uniate Churches
Gio Hi hip thng [nhng Gio Hi ng Phng ti lin hp vi Thin Cha Gio,
phc tng Gio Hong, nhng vn bo tn l nghi cng nh gio lut ring ca mnh].
unicity
Duy nht, tnh duy nht, c nht tnh.
unification
Hp nht, thng nht, n nht ha, kt hp thnh mt, nht tr.
unify
Hp nht, thng nht, hp thnh nht th, n nht ha, thnh nht tr.

Unigenitus (L.)
c Sinh T, Con Mt, Duy Thnh T [ch Cha Gisu Kit].
union
1. Kt hp, lin hp, hp nht, nht tr, on kt ha hp 2. Lin minh, hip hi, ng
minh.
~ with God Kt hp vi Thin Cha.
unionism
Ch ngha lin hp [ch phong tro hay cng tc lin hip gia cc Gio Hi khc nhau].
uniqueness
Duy nht tnh, c sc tnh, v song, c nht v nh.
Unitarianism
Thn th nht v lun, thuyt nht v, thuyt thn nht th [gio thuyt ph nhn tam v
nht th (mt Cha Ba Ngi) v tin rng Thin Cha ch c mt v duy nht m thi].
Unitarians
[Xem trn] Phi, ngi theo thuyt Thn nht v.
unitas ordinis (L.) (unity of order)
Trt t thng nht, trt t nht tr.
unitive way
Hp l, con ng hp nht, Thin nhn hp nht chi o, ng dn ti Thin nhn hp
nht [danh t dng trong tu c hc].
unity
1. n nht, c nht, duy nht, tnh n nht 2. Hp nht, thng nht, hp nht tnh,
nht tr tnh 3. Kt hp, lin hp, ng cht, ng thc, ng dng.
~ of Christian marriage Duy nht tnh ca hn nhn Kit hu.
~ of mandkind Nht th tnh ca nhn loi, loi ngi hp nht.
~ of operations of God Nht tr tnh trong hnh ng i ngoi ca Thin Cha Ba Ngi.
~ of the church Duy nht tnh ca Gio Hi, hp nht tnh ca Gio Hi, s on kt ca
Gio Hi.
~ of practice and theory Tri hnh hp nht, hp nht gia l thuyt v thc hnh, gia
hc thuyt v thc tin.
~ of ultimate reality n nht tnh ca cc hu, ca thc th ti chung, tnh cng hu
ca thc th cn bn, ca hin thc chung cc..
~ within diversity Nht tnh trong a nguyn, hp nht trong a dng, thng nht trong
a nguyn.
universal
Thuc ph th, ph bin, ph thng, ph qut, ton nhn loi, ton v tr, vn vt.
~ church Gio Hi hon v, Gio Hi Cng Gio.
~ harmony Th gii i ng.
~ sacrament of salvation B Tch cu th, B Tch ph qut ca n cu ri, nhim tch
ca th gii, B Tch cu chuc th gii [ch Gio Hi].
universalia (L.)
Khi nim ph bin.
Universalism
1. Ph cu lun, ph lun, ch ngha i ng, ch trng th gii i ng 2.
(universalism) Ph bin tnh, tnh cch chung.
Universalists
Phi ph [on th tn gio M vo th k th 18 pht sinh t phong tro c lp;
ch trng nghch vi thuyt tin nh ca phi Calvin (xem Calvinists); m tin rng
nhn loi s c cu ph bin]
universality
Ph bin tnh, ton th tnh, ph qut tnh, tnh cht chung, tnh ph thng.
universe
V tr, cn khn, vn vt, ton th gii, ton nhn loi, thin h, th gian.
universism
Ch ngha thin o [cc nh t tng Nho hc, Mc hc Trung Quc trc nh Tn
(Thy Hong) cho rng trong v tr c mt v Thin Thng, l ngun gc mi sinh
mnh ph cho nhn loi s mng sng cho hp l tri, bi con ngi phi tn knh
(knh Thin) bt chc (php Thin) v hp tc vi tri (tham Thin)].

unknowable
1. Bt kh tri, khng th bit c, khng th nhn thc c, siu cm tri, thn diu 2.
(the Unknowable) ng bt kh tri, ng siu vit.
unleavened bread
Bnh khng men [bnh min khng c men dng trong Thnh l].
unrighteous
Bt chnh, bt ngha, bt cng chnh, bt cng bnh, khng chnh ng, c ti, phi l, tri
l, c tnh.
unspiratedness
Tnh khng b pht sinh [c tnh chung ca Cha Cha v Cha Con].
unus et usicus (L.) (one and unique)
Mt v duy nht.
Urbild (G.)
Nguyn tng, nguyn hnh.
Urchristentum (G.)
Kit Gio nguyn s, Gio Hi nguyn thy, Gio Hi s khai.
Urgeschichte (G.)
Nguyn s, s thi thng c.
Urgrund (G.)
Cn nguyn, nguyn bn, cn ci.
Urwort (G.)
Ch nguyn thy, danh t c bn, t ng nguyn thy.


utilitarianism
Thuyt v li, duy li, ch ngha thc li [(a) Hc thuyt nh ga tr theo hu dng, ng
ha hnh vi sinh hu qa c li ch vi hnh vi thin (b) Quan im ly nguyn tc c li
phn quyt thnh cng ca mt ngi].
utility
Thc dng tnh, hu dng, hu ch, hu hiu, thc li.
utopia (L.)
1. L tng quc, th gii mng tng 2. Khng tng, o tng, huyn tng.
utopianism
1. Ch ngha l tng ha 2. Li ci cch khng tng
utrapuism
Ch ngha ng lnh hai hnh, ch trng rc l di hai hnh [phi theo ng Hussites
cho rng gio dn cng phi ng rc l di hai hnh thc, Mnh v Mu c Kit nh
cc gio s].
V
vagantes
Ngi du hnh ging o, ngi du thuyt o [ch gio s hay tu s thi trung c v gio
phn, v tu vin].
vain
Thuc: v dng, v ch, h v, h vong, v hiu, thch h vinh, h danh.
valid
Hu hiu, chnh xc, chnh ng, tha ng, c cn c thc s, c hiu lc.
validity
Hu hiu tnh, xc thc tnh, hiu lc tnh, tha ng.
value
Ga tr, chn ngha, ngha, trng yu tnh.
~ judgment Ga tr phn on.
vanity
H tnh, h khng, h vong, v ga tr, khng huyn, h o, h vinh, huyn hoc.
Vatican I (First Vatican Council)
Cng ng Vatican nht [ch i Cng ng m Thin Cha Gio triu tp
Vatican nm 1869-70].
Vatican II (Second Vatican Council)
Cng ng Vatican nh [ch i Cng m Thin Cha Gio triu tp Vatican
nm 1962-1965].
veneration
Tn knh, knh l, cung bi, cung knh, knh th, knh trng.
~ of Christ Knh th c Kit.
~ of images Tn knh nh thnh.
~ of martyrs Cung knh cc thnh t o.
~ of Mary Bit tn c M Maria.
~ of relics Trng knh di hi, di vt thnh.
~ of the Sacred Heart Tn th Thnh Tm, knh Thnh Tm.
~ of the angels Tn knh cc Thin Thn.
~ of the Holy Eucharist Tn th Thnh Th, knh l Thnh Th.
~ of the saints Tn knh cc thnh.
veracitiy
Tnh thnh thc, chn thc, chnh trc, chn chnh, thnh khn, chnh xc, chn l, ngn
lun chn xc.
verbal theory of creation
L thuyt hiu sng to theo mt ch [mt trong l lun gii thch Sng Th K v vic
Thin Cha to dng mi vt trong 6 ngy, hon ton theo ngha lch s thc t ghi
chp].
verbum (L.)
Ngn ng, li ni, ngn t
~ cordis Ngn ng ni tm, ting ni tm hn
~ et sacramentum (L.) (word and sacrament) Ngn ng v B tch
~ fidei (L.) Ting ni c Tin, ngn ng nim tin
~ interius (L.) (inner word) Ngn ng ni ti.
~ mentis (L.) Ting ni t l tnh, Thnh ngn pht sinh t nhn thc ca Cha Cha.
~ vocis Ngn ng ngoi ti, li pht thnh ting.
vere seu realiter (L.) (truly, really)
Chn thc, chn chnh v thc ti.
verification
S chng minh, xc thc, xc nh, xc nhn, chng thc.
veritas catholica (L.) (catholic truth)
Chn l Gio Hi, chn l ph bin [chn l tuy khng do Thin Cha mc khi cch r
rt, song l nim tin ph bin trong Gio Hi v c quyn bt ng ca Gio Hi phn
nh nh chn l c Maria l M Thin Cha].
veritas vel doctrina divina (L.)
Chn l mc khi hay gio l.

verus filius (L.) (true son)
Con tht.
verus homo et perfectus (L.)
Ngi tht v hon ho [ch c Gisu Kit l Con Thin Cha v cng l con ngi
ton vn, chn thc].
vestige
Du tch, du vt, vt tch, di tch, chng c.
~ of God Du tch ca Thin Cha [ gi th, v xt theo thn th, th con ngi vn t
khi nim ni Thin Cha c hnh th ha m ra].
~ of the Trinity Chng tch ca Thin Cha Ba Ngi.
Vg
Ch tt ca Vulgate (Thng bn, bn dch Vulgata).
via antiqua (L.) (the ancient way)
C l, ng c, li xa, cch c [ch Thn hc ca Thnh Thomas (1227-74). Cng
nhm chng li ch thuyt ca Occam (xem Occamism), cho rng l tr c th tm c
Tn ngng].
via media (L.)
ng li trung dung, trung dung chi o.
via moderna (L.) (the modern way)
Tn l, ng mi [ch Thn hc ca Occam (xem Occamism)].
via paradoxa (L.) (the paradoxical way)
ng li nh phi bc m thc; cch thc nh thc m li l phi bc.
viaticum (L.)
Thnh Th nh ca n ng, nghi thc lm chung [nguyn l ca n i ng; dng
ch vic cho k lm chung lnh Thnh Th].


vicar
1. Ngi i din, k c y thc, gim mc ph, cha ph, mc s ph t 2. Gio khu
trng, Mc S c trch gio khu, Mc S ch nhim, Mc S truyn o [ Gio Hi
Anh Gio dng gi Mc S t gii thng dn lo vic qun l ti sn, thu nhp ca
gio khu].
~ apostolic i din Tng Ta [k do Gio Triu phi lnh chc v coi sc gio khu
thuc Tng Ta].
~ general Thay quyn Gim mc, Gim mc ph t [ Gio s cao cp Gio Hi Cng
Gio v Anh Gio c ch nh hip tr qun l gio khu, vi danh xng ph t hnh
x quyn qun tr].
~ of Christ i din di th ca Cha Kit [c ngi dng cch xng h ny ch
c Thnh Cha].
vicarate
Xem vicariate
vicariate
Khu Tng Ta [ khu vc c v i din Tng Ta cai qun thay th c Thnh Cha].
Chc quyn i din chn dt, chc quyn Mc S gio khu, khu vc tnh dng.
vicarious
Thuc: i din, i l,
~ atonement Gi chuc [(a) Vic c cu ri nh c Kit dng ci cht ca mnh
thay cho ti nhn. (b) Vic n b thay cho k c ti m chnh h cha lm vic n ti].
~ baptism Php Ra ti thay th [php ra thay th nhm ban cho k cht khi cha c
lnh Php Ra thc, h nhn c n sng Ra ti].
~ satisfaction n thay, n ti th [xem vicarious atonement].
~ suffering Kh thay, thay th chu kh.
vice
S c, iu c, c tnh, iu gian c, s gian t, ti c, v o c, hnh vi bt o c.
victim
1. Vt hy sinh [sinh vt dng t thn hay dng trong nghi thc tn gio no ] 2. K
hy sinh, k chu kh, k nhn thit thi.


Victorines
Hc phi Victor, phi tu theo Victor [l on th thnh chc th k th 12 ti i gio
ng Thnh Victor ( Php quc), c nhiu hc gi, thn b gia, thi nhn xut thn t
on th ny].
Vienne, Council of
Cng ng Vienna [Cng ng hp ti thnh ph Vienne Php vo nm 1311-12]
vindication
S bin minh, bin gii, bin h, chng minh, bin bch.
vinum de vite (L.) (wine made from grapes)
Ru nho thun ty t nhin.
violation
1. S vi phm, vi phn, bp mo s thc 2. S xm phm 3. S xc phm, mo phm,
tit c, cng hip.
virgin
1. ng trinh, trinh n, n ng trinh, x n 2. Virgin: N trinh Maria 3. Thuc ng
trinh, thun khit.
~ birth ng trinh sinh con, trinh n sinh con, sinh con m cn ng trinh.
virginitas (L.)
Xem virginity
~ ante partum (L.) ng trinh trc lc lm bn [ngi n trc lc sinh , v sn c
nguyn hin thn cho Thin Cha m khng c hnh vi hn nhn].
~ corporis (L.) (physical virginity) ng trinh ni thn xc [tc trn thn xc khng b
tn hi].
~ in partu (L.) ng trinh khi lm bn [ngi n ang lc sinh con, tm hn vn cn
ng trinh v vn trao gi ni nguyn ca Thin Cha].
~ mentis (L.) (virginity of spirit) ng trinh tm linh [ch c gi ng trinh].
~ post partum (L.) ng trinh sau khi lm bn [ngi n sau khi sinh con vn tip tc
hon ton hin thn v Thin Cha m gi trinh tit].
~ sensus (L.) (virginity of the senses) ng trinh ng quan, cm quan [tc khng c
hnh vi kch ng dc vng tri l l].

virginity
ng trinh, trinh khit, thun khit, khit tnh, n ng trinh, trinh n.
perpetual ~ Trn i ng trinh, vnh vin khit trinh.
~ of Mary c khit tnh ca N Maria.
virgo (L.)
Xem virgin.
virtualism
Thuyt cng dng [Thuyt v php Thnh Th ca J.Calvin (1509-64); ng cho rng
Cha Kit chnh l thc th ca l thnh; trong Ngi hin din v lm pht sinh cng
dng].
virtualiter (L.)
Cch tim ti; theo nguyn nhn xa; pht sinh m cha thnh thc; ng tc c hiu
nng v hnh song khng c thnh phn vt cht hu hnh.
virtually
1. Trn thc cht, trn thc t; thc ra. 2. Cch tim ti; c th, hu nh.
virtue
1. c, c tnh, c hnh,, c nng, nhn c, tp qun tt, s trng, tit tho. 2.
(virtues) Thin thn d lc, thin s dng lc, v i nng [v thin s biu hin nng lc,
khi Thin Cha v con ngi gp g] 3. Hiu nng, cng hiu, hiu lc.
infused ~ Nhn c c vo; c hnh thin ph, c nng [nng lc do Thin Cha
ban lm vic no , ch khng phi do tp qun tt ca con ngi rn luyn m ra].
virtus informata (L.)
c hnh thiu c i i km.
virtus instrumentalis (L.)
Nng lc cng c [nng lc pht sinh khng phi t bn thn; m nh tn hu khc nh
cng c m thnh. Nh nhn tnh ca Cha Kit bi v l cng c ca Ngi Li nn mi
pht sinh ra nng lc].
virtus propria (L.)
Nng lc c hu, nng lc vn c.
virtus sacramenti (L.)
Cng hiu B Tch, hiu lc Thnh L.
vis operativa (L.)
Nng lc c sc canh tn (Nim Tin).
vis receptiva (L.)
Nng lc tip nhn (c Tin nn cng chnh).
vis sanctificans (L.)
Nng lc thnh ha.
vis spirativa (L.)
Nng lc pht sinh, nng lc sn sinh [nng lc m Ngi Cha v Ngi Con sn sinh ra
Ngi Thnh Thn].
visibility
Kh kin tnh, c th thy, trng thy c
vision
1. D kin, th kin, mng kin, thn kin, s thy thn [d kin m ang lc ng hay lc
xut thn thy c nhng d hnh k l, c tnh tin tri, c bit l thy c truyn t
mc khi. Trong Kinh Thnh, l mt trong nhng cch m Thin Cha mc khi cho
con ngi] 2. Trc quan, hu quan, sc thu trit, tng tng, hoan tng.
~ of God Trc quan ca Thin Cha, s thu trit ca Thin Cha.
~ theory of creation Lun thuyt th kin v sng th [l mt li gii thch sch Sng th
chng u; cho rng Kinh Thnh chp li vic to dng v tr trong su ngy thc ra
khng phi nhm din t s thc lch s; m ch l mt th kin ca tc gi].
visionary
1. K th kin, k hoan tng, k theo ch ngha l tng. 2. Thuc: hoan tng, huyn
hoc, l tng, mng tng, khng thit thc, khng th thc hin c.
vita rationalis (L.) (rational life)
i sng l tnh, i sng theo l tnh.

vita sensitiva (L.) (sensitive life)
i sng cm quan, i sng theo cm gic.
vita vegetiva (L.) (vegetative life)
i sng thc vt [trng phi Thomas khi bn v con ngi phn ra ba cp sng nh
trn: l tnh, cm quan, thc vt].
vitalism
1. Thuyt sinh lc, sinh kh, hot lc [hc thuyt ch trng c nng ca sinh vt pht
sinh t sc lc s sng; hon ton khc so vi sc lc vt cht].
vitality
1. Hot lc, sinh lc, nguyn kh, sinh kh, sc sng 2. Sc lc do dai, tnh lu bn.
vitalize
Ph ban sc sng, lm c sinh kh, sinh lc ha.
vocation
1. n Thin triu, n Thnh triu, n ku gi [v xc tn c Thin Cha chn gi sng
mt a v (ng bc) hay li sng tn gio c bit]. 2. Chc nghip, Thin chc, s
mnh, cng tc. 3. Ti nng, kh cht, tnh cch thch hp (vi chc nghip c nh no
).
~ to the priesthood n Thin triu Linh Mc.
~ to the religious life n gi tu dng.
volition
Sc lc quyt on, ch, quyt , quyt tm.
voluntarism
ch lun, thuyt ch , ch ngha ch [t tng hay thi trit hc d bng bt c
cch thc no t ch bn trn l tr].
vow
1. Li khn, khn ha, th ha, th, ha. 2. Nguyn, kt c, chnh thc tuyn ngn.
final ~ Khn trn, khn trn i, vnh nguyn.
first ~ S khn, khn u, khn tm.
perpetual ~ Khn trn, khn trn i, khn vnh vin.
private ~ Khn ring, khn t, khn thm kn.
public ~ Khn cng khai, li khn trc cng chng
simple ~ Khn n, khn cch n s [bao gm mi li khn ha, th nguyn tn gio;
tr li khn trng ra].
solemn ~ 1. Khn trng, khn trng th [l li khn trong nhng dng tu c truyn,
c sp t vo sau giai on khn tm, hay khn n] 2. Khn long trng, khn ln,
i khn [trong Dng Tn (Dng Cha Gisu), dnh cho cc hi s, tu s khn theo iu l
cch thc c bit].
temporary ~ Khn tm, khn tng giai on.
~ of chastity Khn khit tnh, li khn ng trinh, khn t khc i sng hn nhn.
~ of obedience Khn phc tng, li khn vng li.
~ of poverty Khn kh ngho, khn thanh bn
~ of stability Khn lu di, khn lu tr c nh [l li khn th nht theo lut Dng
Thnh Bndit (Bin c); lu sng a s s ti ca n tu vin no thuc Dng,
v cng cng on s ti chung sng ti cht].
vulgata (L.)
Xem vulgate.
vulgate
Bn dch La Tinh ca Thnh Kinh, La Tinh thng tc bn, bn Thnh Kinh c dch ra
vn t La Tinh. [bn dch thc hin th k th 4 do Thnh Jerome (Girnim: 342?-
420). n nm 1546, c Cng ng Trent (Tridentino) coi l bn dch tiu chun ca
Thnh Kinh dng trong Gio Hi Cng Gio Roma].
vulnus ignorantiae (L.)
Thng tch m mui, tn hi v tri [s hy hoi v nng lc nhn thc t nhin m
nguyn ti (ti t tng) a n].
W
Wafer
Bnh min [bt min lm bnh khng men, mng, dng trong thnh l]
wages of sin
Bo ng ca ti, nghip bo ca ti li, ti khin
Waldenses
Gio phi Waldes [th k 12 Peter Waltes thuc tnh Lyon thnh lp gio phi ny; v
cng kch gio hi tc ha nn h ly khai. Ti th k 16, h gia nhp phi Ci
Cch.] Xem Reformers
way
1. ng, o, l, kinh l 2. Phng php, phng thc, thc on, cch th 3. (the
Way) o [phng thc m c Kit mc khi nhn bit v hng v vi Thin
Cha hay tr thnh thnh thin, ton c.]
W.C.C
Ch vit tt ca World Council of Churches i ng Th Gii ca cc Gio Hi.
Weltanschauung (G.)
Th gii quan, v tr quan, nhn sinh quan
Western Church
Gio Hi Ty Phng [cng gi l Gio Hi Latin (Xem Latin Church). Nhiu khi ngy
nay cng bao gm Anh Gio. Ngha rng nht ch chung mi gio hi Kit gio Ty
phng].
Westminster Confession
Tn iu Westminter [nm 1643-47 hi ngh Westminter son tho nim tin cn bn v
c Gio Hi Trng Lo th gii cng nhn].


Whitsunday
L Cha Thnh Thn hin xung, l Thnh Linh ging lm, l Ng Tun [ngha en l
ch nht mu trng. Thng gi l Thnh Linh nh th, v ngy ngi chu php ra
ti thng mc o trng].
Whitsuntide
Tun l Cha Thnh Thn hin xung [ch mt tun hay ba ngy sau l Thnh Linh ging
lm].
wholeness
Ton th, hon ton, mn ton, tt c, c thy
wicked
c c, h n, c nhn c c, v o c, khng hp l, khng chnh ng, dng tm
bt lng.
will
ch, nguyn, mun, ch, , hng, nguyn vng, nguyn c, quyt tm,
quyt ch, ch kh, tm .
antecedent ~ mun tin khi [ch chung ca Thin Cha mun cu ri loi ngi,
bt k tm tn ca con ngi nh th no].
bound ~ ch b n l, hng b l thuc, tm b rng buc [ ch con ngi mt t
do quyt nh].
consequent ~ Thun hp ch, lm theo Thnh [ ch lm theo hng Cha dn dt
tt s a ti qa phc].
~ power ch lc, sc mnh ch
Wirkungsgeschichte (G.)
Thc hiu lch s, hiu qa lch s [bt c hin tng lch s no cng din tin hiu qa
trong lch s, v ngay chnh hin tng lch s cng pht sinh trong mch sng lch s
ri].
wisdom
1. S khn ngoan, thng tr, tri hi, minh tri, tr thc, hc thc 2. (co.) Tri ga, hin nhn
witchcraft
1. U thut, ma thut 2. Ma lc, sc quyn r, sc m hoc
witness
1. Chng t, chng c, chng kin, chng minh, chng thc 2. Chng nhn, mc kch
nhn, ngi lm chng 3. Thn kin, mc kch, tc chng, chng thc, chng t
commom ~ Cng ng chng t, chng kin chung
false ~ Vong chng, chng c gi, chng sai
Wittenberg Concord
Ngh c Wittenberg [hip c nm 1536 Wittenberg m cc thn hc phi Luther v
Zwingli tha thun v tn l Thnh Th] Xem Lutherans; Zwinglians
wonder
1. Kinh d, kinh ngc, kinh k, kinh phc, kinh khip, kinh s 2. D nng, k quan, k s,
k d
word
1. Ngn ng, ngn t, ch, ting 2. (the Word) Thnh Ngn, o Ngn, o
audible ~ Ngn ng c th nghe thy c, kh thnh chi o [ch o l c tuyn
ging].
incarnate ~ Thnh Ngn ging phm, Con Thin Cha lm Ngi, o thnh Nhc
Thn [ch Thnh T Gisu Kit].
visible ~ Thnh Ngn c th chim ngng c, kh kin chi o [a. Ch Thnh T
Gisu Kit; b. Thnh Augustine (354-430) dng ch B Tch].
~ of God Thnh Ngn Thin Cha, Ngi Li Thng
work
Cng vic, vic lm, cng tc, tc vi, tc dng, lao ng, lao tc, s v, s nghip, nghip
v
~ of grace n sng thin cng, tc dng ca n thnh [mi mt vic thin ni ln n sng
ca Thin Cha].
world
Th gii, v tr, thin h, vn vt, th gian, trn th, hin th, th tc.
archetypal ~ Th gii in hnh, th gii nguyn hnh
World Council of Churches
Hip Hi Ph Th Kit Gio, i ng Th Gii ca cc Gio Hi Tin Lnh, i Hi
Th Gii Tin Lnh [trong hng vn ng th gii hp nht, nm 1948 thnh lp t
chc lin hp cc gio phi Tin Lnh].
world government
Chnh ph th gii [th k 20, th gii bin ha nhanh v truyn tin cp tc, hnh thnh
cng ng nht th. mu cu ha bnh v cng tin bc, nn cn mt lc lng
chnh tr siu quc gia: t chc Lin Hip Quc].
world soul
Linh hn th gii [mt loi th gii l tnh hot ng trong s vt, cu thnh mt c th
v i, pht huy sinh mnh v y th gii hng v mc ch].
worldiness
Th tc ha, tc th tnh, phm tm, th dc, tc tm
worldy
Thuc v th tc, hin th, th gian, trn th, phm tc, ph dung.
world-view
Th gii quan, v tr quan [Xem Weltanschauung].
worship
1. Sng bi, knh bi, l bi, triu bi, cung bi, cung knh, tn knh, knh m 2. Nghi
thc sng bi
ancestor ~ Knh bi t tin, tn knh tin nhn
wrath of God
S phn n ca Thng , Thn n, Thin ni li nh, Thin tr a o
Wycliffianism
Ch ngha Wychiffe, thuyt Wycliffe [l thuyt ca ngi Anh ci cch tn l John
Wycliffe (?-1384) phn i thn quyn thng tr, ch trng ch c Thnh Kinh mi l
quyn uy ca tn gio. Ngoi ra, tn hu trng thnh c quyn bnh ng trong b tch].
Wycliffites
[Xem trn] Nhn s phi Cliffites, ngi theo ch thuyt Cliffites.
Y & Z
Yahweh
Gia V [tn danh m ngi Do Thi thi c xa tuyn xng Thin Cha, c ngha l
"Ngi Ti y", "Ngi Sinh ng"].
Yahw(eh)ism
Ch ngha Gia V [nghi thc m ngi Do Thi th phng v sng b Gia V trong thi
Cu c].
Yehowah
Gi-H-Va [cng l Gia V. Ngi Do Thi v tn knh Thin Cha, s ngi ngoi bang
phm thnh, nn c tri ra nh th. Vit tn Yahweh, ch vit bn ch YHWH,
nhng li c l Adonai. Adonai mu m dng thay Yahweh mu m v c sai tri ra l
Yehowah].
Y.M.C.A
Ch tt ca Young Men's Christ Association
Young Men's Christian Association
Kit Gio Thanh Nin Hi [do ngi Anh tn l Gorge Willians (1821-1905) thnh lp
nm 1884, mc ch on kt thanh nin gip h tin ti Thn Quc ca c Kit].
Young Women's Christian Association
Kit Gio Thanh N Hi [do c E. Robarts thnh lp sau Y.M.C.A mi mt nm vi
mc ch tng t].
younger churches
Gio Hi Tn Sinh, Gio Hi Hu Lp [ch nhng Gio Hi thnh lp th k th 3].
Y.W.C.A.
Ch tt ca Young Women's Christian Association

Z
Zeal
Nhit tm, nhit thnh, nhit tnh
apostolic ~ Nhit thnh truyn gio, thnh tm truyn o
Zealos
Phi Nhit Thnh, i Quc on, phi i Quc Cc oan [mt gio phi Do Thi nh
th k th I, t tp nhng ngi i quc cc oan. H coi trng vic th thng Gia V,
v coi vic ngi ngoi quc thng tr l xc phm ti Gia V, nn h cc lc phn
dn La M thng tr].
Zwinglians
Gio Phi Tin Lnh Zwingli [th k 16, Ulrich Zwingli, t xng l Huldrych (1484-
1531), ch trng php Thnh Th ch l tng trng ca c Kit, ch khng phi l
chnh Ngi. ng cng M. Luther (1483-1546) thnh lp gio phi Tin Lnh].

You might also like