518

SIVILAMA RSKNN DK BASINLI MENTO ENJEKSYONU

LE AZALTILMASI
REDUCI NG LI QUEFACTI ON POTENTI AL BY LOW PRESURE CEMENT
GROUTI NG
Utkan MUTMAN
-1
, Aydn KAVAK
-1
Posta Adresi:
1-
KOU Mhendislik Fakltesi naat Mhendislii Blm, Kocaeli.
E- posta: utkanmutman@gmail.com
_______________________________________________________________
Anahtar Kelimeler: Svlama, zemin iyiletirmesi, enjeksiyon, dk basnl
enjeksiyon
Z Zemin svlama riskini azaltmak amac ile sahada kumlu zeminde dk basnl
imento enjeksiyonu uygulanmtr. Enjeksiyon ncesinde sahada standart penetrasyon
deneyi ve koni penetrasyon deneyi deneyleri yaplmtr. Deneyler sonrasnda geoteknik
zellii belirlenen zeminde belli aralklarla derinlie bal olarak 100 kPa ve 150 kPa
basnla imento enjeksiyonu uygulanmtr. Enjeksiyonda su/imento oran 1 olan har
kullanlmtr. Enjeksiyon uygulamasndan 28 gn sonra sahalarda tekrar standart
penetrasyon ve koni penetrasyon deneyleri yaplmtr. Enjeksiyon ncesi ve sonrasnda
arazi deneylerinden elde edilen veriler ile zeminin svlama riskinin deiimi
incelenmitir. alma sonucunda kumlu zeminlerde dk imento enjeksiyonu ile
svlama gvenlik saylarnda nemli artlar gzlemlenmitir.

ABSTRACT In the study to reduce the liquifaction potential of a sandy soil field the low
pressure cement grouting is applied. At the beginning of the study standart penetration
tests and cone penetration tests are applied before the application of grouting. Later on
the cement grouting is applied with 100 kPa and 150 kPa pressures at certain distances.
In the grouting water/cement ratio is used as 1. The field tests as SPT and CPT are
redone again after 28 days and the variation of liquifaction risks are investigated. As a
result of the study important increases are observed in factor of safety with respect to
liquifaction risk.

GR
1999 ylnda olan Glck ve Dzce depremlerinde zellikle kumlu zeminde bulunan
binalarn bir ksm svlama nedeni ile zarar grmtr. Oysaki svlama riski bulunan
sahalarda inaat ncesinde yaplacak zemin iyiletirmeleri bu tip hasarlar
azaltabilmektedir. Svlama riskini azaltacak birok zemin iyiletirme yntemleri
bulunmaktadr. Fakat bu yntemler her tr inaat iinde kullanlamayacak kadar pahal ve
mobilizasyonu gtr. Dk basnl imento enjeksiyonu hem uygulama kolayl hem
de ekonomik olmas nedeni ile svlama riskini azaltmak iin kullanlan dier
yntemlerden ne kmaktadr.

1800l yllarn bandan itibaren enjeksiyon zemin zelliklerinin iyiletirilmesi amac ile
kullanlmaktadr. lk balarda szdrmazlk amac ile su yaplarnn altna kire ve kil
enjekte edilmitir. Boluklar doldurulduu iin viskozitesi dk harlar enjeksiyonda
kullanlmtr. Fakat teknolojinin gelimesi ile 1933 ylnda gl pompalar kullanlmaya

519

balanmtr. Gl pompalarn ve portland imentosunun kullanlmaya balanmas ile
zemin de kompaksiyon enjeksiyonu uygulanmaya balanmtr.

Hussin ve Ali (1987) ylnda 15 m derinlie kadar siltli kum ve kum tabakalarnn
bulunduu zemine kum ve imento karmndan oluan har ile kompaksiyon
enjeksiyonu uygulam ve uygulama sonrasnda koni penetrasyon deneyi sonularnn
%100e yakn arttn belirtmitir. Ayn ekilde Gambin (1991) gevek kum dolgu, akl
ve silt tabakalarnda kompaksiyon enjeksiyonu uygulam ve enjeksiyon sonrasnda
zeminin elastisite modlnn %100e yakn arttn belirtmitir. Mitchell and Wentz
(1991) yzeyden 2,410,7 m derinlikteki gevek ile orta sk kum tabakasnda
kompaksiyon enjeksiyonu uygulamtr. Uygulama sonrasnda standart penetresyon
deneyi sonularnn 15-26 deerlerinden 21-36 deerlerine ktn belirtmitir.

Bu almada, zemin svlama riskini azaltmak amac ile sahada kumlu zeminde dk
basnl imento enjeksiyonu uygulanmtr. Enjeksiyon ncesinde sahada standart
penetrasyon deneyi ve koni penetrasyon deneyi yaplmtr. Deneyler sonrasnda
geoteknik zellii belirlenen zeminde derinlie bal olarak 100 kPa ve 150 kPa basnla
imento enjeksiyonu uygulanmtr. Enjeksiyonda su/imento oran 1 olan har
kullanlmtr. Enjeksiyon uygulamasndan 28 gn sonra sahalarda tekrar standart
penetrasyon ve koni penetrasyon deneyleri yaplmtr. Enjeksiyon ncesi ve sonrasnda
arazi deneylerinden elde edilen veriler ile zeminin svlama riskinin deiimi
incelenmitir.

METODOLOJ

Enjeksiyon ncesi Zemin zellikleri
Yalova li merkezinde seilen bir sahada svlama riskinin azaltlmas amac ile dk
basnl imento enjeksiyonu uygulanmtr. Enjeksiyon ncesinde zemin zelliklerini
belirlemek amac ile arazi deneyleri yaplmtr. Sahada ilk nce standart penetrasyon
deneyi yaplmtr. Deney 1,50 m aralklarla 15 m derinlie kadar iki kuyuda
uygulanmtr. Standart penetrasyon deneyi sonucunda elde edilen SPT-N vuru saylar
Tablo-1de verilmitir.

Tablo1. Enjeksiyon ncesi standart penetrasyon deneyi sonular
SK1
Derinlik 1,50 3,00 4,50 6,00 7,50 9,00 10,50 12,00 13,50 15,00
SPT-N 10 12 22 21 24 20 18 18 17 19
SK2
Derinlik 1,50 3,00 4,50 6,00 7,50 9,00 10,50 12,00 13,50 15,00
SPT-N 12 13 21 22 21 21 18 17 17 18

Standart penetrasyon deneyinde, her bir uygulama noktasndan numuneler alnarak
laboratuvarda snflandrma deneyleri yaplmtr. Elde edilen sonular Tablo-2de
verilmitir.

520

Tablo2. Laboratuvar deney sonular
Sondaj
No
Derinlik
m
Su
Muhtevas
%
No 4
Kalan
%
No 200
Geen
%
Likit
Limit
Plastik
Limit
Plastisite
ndisi
Zemin
Snf
(TS1500)
SK1
1,50 26,0 0,0 91,0 41 17 24 CL
3,00 25,0 0,0 52,0 37 15 22 CL
4,50 14,6 1,7 27,0 NP. SM
6,00 14,0 1,1 29,0 NP. SM
7,50 14,3 2,0 25,0 NP. SM
9,00 14,1 2,3 26,0 NP. SM
10,50 21,3 1,2 43,0 33 12 21 SC
12,00 20,7 0,9 41,0 37 14 23 SC
13,50 23,1 1,1 42,0 35 11 24 SC
15,00 22,3 1,3 45,0 34 12 22 SC
SK2
1,50 20,0 1,0 64,0 39 15 24 CL
3,00 21,0 1,5 65,0 40 18 22 CL
4,50 17,8 1,2 24,0 NP. SM
6,00 18,0 1,5 23,0 NP. SM
7,50 14,9 1,0 33,0 NP. SM
9,00 15,0 1,2 30,0 NP. SM
10,50 22,4 2,3 42,0 38 12 26 SC
12,00 21,3 2,5 44,0 36 13 23 SC
13,50 22,7 2,8 39,0 33 12 21 SC
15,00 21,5 3,2 42,0 32 13 19 SC

Sahada enjeksiyon ncesinde koni penetrasyon deneyi yaplmtr. Koni penetrasyon
deneyi 12 m derinlie kadar 2 cm/sn hz ile uygulanmtr. Deneyde 10 cm
2
kesit alanna
sahip koni kullanlmtr. Koni penetrasyon deneyi sonucunda elde edilen u direnci,
srtnme direnci ve boluk suyu basncnn grafii ekil-1de verilmitir.

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
0 10 20 30 40
U Direnci (MPa)
D
e
r
i
n
l
i
k

(
m
)
0 0,1 0,2 0,3 0,4
Srtnme Direnci (MPa)
-0,1 -0,05 0 0,05
Boluk Suyu Basnc u
2
(MPa)

521

ekil1. Enjeksiyon ncesi koni penetrasyon deneyi sonular
Enjeksiyon Uygulamas
Sahada 15 kuyuda dk basnl imento enjeksiyonu uygulanmtr. Kuyular aras
mesafe yatayda 2,00 m, deyde 1,50 m olarak seilmitir. Enjeksiyon kuyularnn ve
arazi deneylerinin sahadaki yerleri ekil-2de gsterilmitir.

Enjeksiyon kademede yaplmtr. Enjeksiyon borusu 10 m derinlikte alan kuyuda 9
m derinliinde sabitlenmitir. 9 m derinlikten sonra hidrostatik basncn 100 kPa
civarnda olmasndan dolay bu kademede 150 kPa basn ile enjeksiyon uygulanmtr.
Basn ykselmeye baladnda enjeksiyona son verilmi ve enjeksiyon borusu 7 m
derinlikte sabitlenmitir. Bu kademede, hidrostatik basn 70 kPa civarnda olduu iin,
100 kPa basn ile enjeksiyon uygulanmtr. Enjeksiyon basnc ykselmeye baladnda
enjeksiyona son verilmitir. Daha sonra enjeksiyon borusu, hidrostatik basnc 50 kPa
civarnda olan 5 m derinlikte sabitlenerek 100 kPa basn ile enjeksiyon uygulanmtr. Bu
kademede de basn ykselmeye baladnda enjeksiyona son verilmitir. Enjeksiyon
srasnda zemin ierisine yaklak 15 m
3
imento harc enjekte edilmitir.


ekil2. Sahada uygulanan enjeksiyon kuyularnn yerleri

Enjeksiyon Sonras Zemin zellikleri
Enjeksiyon uygulamasndan 28 gn sonra standart penetrasyon deneyi ve koni
penetrasyon deneyi yaplarak enjeksiyon sonras zemin zellikleri belirlenmitir. Standart
penetrasyon deneyi 1,50 m aralklarla 15 m derinlie kadar uygulanmtr. Elde edilen
sonular Tablo-3te verilmitir.
CPT
SK1
SK2
1 3 2
7 9 8
4 6 5
10 12 11
13 15 14
1,00 m
1,50 m
1,50 m
1,00 m
1,50 m
1,50 m
1,00 m 2,00 m 2,00 m 1,00 m

522



Tablo3. Enjeksiyon sonras standart penetrasyon deneyi sonular
SK1
Derinlik 1,50 3,00 4,50 6,00 7,50 9,00 10,50 12,00 13,50 15,00
SPT-N 12 14 28 30 31 26 24 25 23 27
SK2
Derinlik 1,50 3,00 4,50 6,00 7,50 9,00 10,50 12,00 13,50 15,00
SPT-N 14 15 27 30 29 30 26 26 24 26

Enjeksiyon sonrasnda koni penetrasyon deneyi de yaplmtr. Koni penetrasyon deneyi
12,50 m derinlie kadar 2 cm/sn hz ile uygulanmtr. Deney sonrasnda u direnci,
srtnme direnci ve boluk suyu basnc llm ve ekil-3te verilmitir.

ekil3. Enjeksiyon sonras koni penetrasyon deneyi sonular

Svlama Riski Analizi
Enjeksiyon ncesi ve sonrasnda yaplan arazi deneyleri sonularna zeminin svlama
riski belirlenmitir. nce standart penetrasyon deneyi sonularna gre svlama riski
analizi yaplmtr. Analizde zeminin evrimsel gerilme oran CSR ve zeminin evrimsel
diren oran CRR
7,5
1,5 m derinlikte bir hesaplanmtr. Hesaplarda zeminin evrimsel
gerilme oran CSR iin Seed ve Idriss (1971) tarafndan nerilen Denklem1, zeminin
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
0 10 20 30 40
U Direnci (MPa)
D
e
r
i
n
l
i
k

(
m
)
0 0,1 0,2 0,3 0,4
Srtnme Direnci (MPa)
-0,1 -0,05 0 0,05 0,1
Boluk Suyu Basnc u
2
(MPa)

523

evrimsel diren oran CRR
7,5
iin Blake (1997) tarafndan nerilen Denklem2
kullanlmtr. Daha sonra zeminin svlamaya kar gvenlik says Denklem3 ile
hesaplanmtr.
d
mak
'
o
o
r
g
a

0,65 CSR = (1)

4
60
6 3
60
4 2
60
3
60
3
60
5 2
60
4
60
3
7,5
N 3,714.10 N 3,285.10 N 9,578.10 0,1248N 1
N 1,673.10 N 6,136.10 N 4,721.10 0,048
CRR


+ +
+
= (2)
CSR
CRR
G.S.
7,5
= (3)
Standart penetrasyon deneyi sonularna gre hesaplanan svlamaya kar gvenlik
saysnn derinlikle deiimi ekil-4te verilmitir.
0,0
1,5
3,0
4,5
6,0
7,5
9,0
10,5
12,0
13,5
15,0
16,5
0 1 2 3 4 5
G.S.
D
e
r
i
n
l
i
k

(
m
)
Enjeksiyon ncesi
Enjeksiyon Sonras

ekil4. SPT deneyi sonularna gre svlamaya kar gvenlik saylar

Koni penetrasyon deneyi sonularna gre de svlama riski analizi yaplmtr. Koni
penetrasyon deneyine gre svlama riski analizi u direncine bal olarak
hesaplanmtr. Deneyde u direnci 2 cm aralklarla lld iin svlama riski analizi
de 2 cm aralklarla hesaplanmtr. Analiz iin zeminin evrimsel gerilme oran CSR
Denklem1 yardm ile hesaplanmtr. Zeminin evrimsel diren oran CRR
7,5
Robertson
ve Fear (1995) tarafndan nerilen Denklem4 yardm ile hesaplanmtr.

524

0,08
1000
) (q
0,93 CRR
3
sl cl
7,5
+

= (4)
Denklem-4te bulunan (q
cl
)
sn
Robertson ve Campanella (19859 tarafndan nerilen
Denklem5 yardm ile hesaplanmtr. Denklem-5te bulunan P
a
atmosfer basnc olup
deeri 100 kPa olarak alnmtr.
'
v
a
a
c
cl
P
P
q
q

= (5)
Koni penetrasyon deneyine gre svlamaya kar gvenlik says Denklem3 yardmyla
hesaplanmtr. Hesaplanan gvenlik saylarnn derinlikle deiimini gsteren grafik
ekil-5te verilmitir.


ekil5. CPT deneyi sonularna gre svlamaya kar gvenlik saylar

SONU
Enjeksiyon sonrasnda standart penetrasyon deneyi sonular ortalama % 30 orannda
artmtr.
Enjeksiyon ncesi
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
0 1 2 3 4 5
G.S.
D
e
r
i
n
l
i
k

(
m
)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
0 1 2 3 4 5
D
e
r
i
n
l
i
k

(
m
)
G.S.
Enjeksiyon sonras

525

Enjeksiyon uygulanm olan blgede, enjeksiyon sonrasnda koni penetrasyon
deneyinde elde edilen u direnci deerleri 4,5 m ile 8 m arasnda yakn deerler alm
iken 8 mden sonra %50 civarnda artmtr.
Standart penetrasyon deneyi sonucunda elde edilen svlamaya kar gvenlik says
deerleri 4,5 m ile 9 m arasnda ortalama %200 orannda artm iken daha derinlerde
%50 orannda artmtr.
Koni penetrasyon deneyi sonularna gre elde edilen svlamaya kar gvenlik says
deerleri 6 m ile 8 m arasnda yakn elde edilmi iken 8 m derinlikten itibaren % 50
orannda artmtr.

KAYNAKLAR
Blake, T.,F., 1997, Summary Report of Proceedings of the NCEER Workshop on
Evaluation of Liquefaction Resistance of Soils, Technical Report NCEER 97-0022.
Gambin, N., P., 1991, Lateral Static Densification at Monaco-Design, Construction, and
Testing, Deep Foundation Improvements: Desire, Construction, and Testire.
ASTM, 248-265.
Ghobadi, M., H., Khanlari, G., R., Djalaly, H., 2005, Seepage Problems in The Right
Abutment of The Shahid Abbaspour Dam, Southern Iran, Engineering Geology, 82,
119 126.
Graf, E., D., Zacher, E., G., 1979, Sand to Sandstone: Foundation Strengthening with
Chemical Grout, Civil Engineering, ASCE, 67-69.
Hussin, J.,D., Ali S, 1987, Soil Improvement at the Trident Submarine Facility,
Proceedings, Soil Immovement-A Ten Year: Geotechnical Special Publication,
12, 215-231.
Lunne, T., Robertson, P.K., Powell, J.J.M., Cone Penetration Testing, Blackie Academic
and Professional.
Mitchell, J., K., Wentz, F.,J., 1991, Performance of Improved Ground During the Loma
Prieta Earthquake, Earthquake Engineering Research Center, UCB/EERC-9 1/12, 93.
Mutman, U., 2007, Dk Basnl imento Enjeksiyonu ile Zemin zelliklerinin
yiletirilmesi, Doktora Tezi, KOU Fen Bilimleri Enstits.
Robertson, P.,K., Campanella, R.,G., 1985, Liquefaction Potential Of Sands Using The
Cone Penetration Test, Journal of Geotechnical Engineering, 111(3), 384-403.
Robertson, P.,K., Fear, C.,E., 1995, Liquefaction of sand and its evaluation. IS
TOKYO295, First International Conference on Earthquake Geotechnical
Engineering.
Salley, J., R., Foreman, B., Baker, W., H., and Henry, J., F., 1987, Compaction Grouting
Test Program--Pinopolis West Dam, Proceedings, Soil Improvement--A Ten Year,
Geotechnical Special Publication, 12, 245269.
Seed, H.,B., Idriss, I.,M., 1971, Simplified Procedure For Evaluating Soil Liquefaction
Potential, Journal of Soil Mechanics and Foundation Division, 97, 1249-1273.
Trkmen, S., 2003, Treatment of The Seepage Problems at The Kalecik Dam (Turkey),
Engineering Geology, 68, 159169.