L J E T O P I S M E D I C I N S K E K O L E U R I J E C I 1

Alen Vukeli, dr.

Medicinska kola u Rijeci
S P O R T S K E O Z L J E D E
Saetak
Uestalost ozljeda u sportu relativno je visoka i
u pojedinim sportovima znaajno se poveava. Pred
dvadesetak godina samo 1,5% hitnih stanja u
urgentnoj mediini nastalo je kao posljedia sportskih
aktivnosti, danas je ta stopa oko 1!%. "vojstvo je
ozljeda akutnost nastanka, dok su sindromi
prenaprezanja kroninog karaktera jer ponavljana
trauma s vremenom nadvlada sposo#nost regeneraije
tkiva.
Summary
$he %re&uen' o% sports injuries is relativel'
high (ith a signi%iant inrease in some sports. $(ent'
'ears ago onl' 1,5 % o% emergen' ases (ere related
to sports ativities, the urrent rate is 1!%. $hese are
aute)onset injuries #ut the overstrain s'ndromes are
hroni #eause repeated trauma overpo(ers the
#od'*s a#ilit' to regenerate tissue.
estalost ozljeda u sportu relativno je visoka
i u pojedinim sportovima ak se poveava.
Stopa uestalosti varira od 1,8 do 5 ozljeda
na 1000 sati u sportskim aktivnostima. Od 3,3 ozljede
na 1000 sati bavljenja sportom, ak 1,4 zatijeva
medi!inski tretman. Sportska trauma obuvaa 10 do
15" svi ak!idenata u #jemakoj i $inskoj . %red
dvadesetak &odina, samo 1,5" itni stanja u
ur&entnoj medi!ini nastalo je kao posljedi!a sportski
aktivnosti' danas je ta stopa oko 10" . (ko
analiziramo ukupnu uestalost svi trauma, ak 1)"
ima sportsku etiolo&iju. *od mla+e popula!ije ,do 1-
.
&odina/ 10" ozljeda je sportsko& podrijetla, za razliku
od )" ozljeda nastali u prometu.
1radi!ionalno se ozljede dijele na akutne i
kronine. (kutnima pripada od 25 do 40" svi
sportski ozljeda. *ronine ozljede obuvaaju od 00
do )5" sportski ozljeda, iako je zbo& slo3ene
etiopato&eneze te4ko evaluirati pre!iznu uestalost.
Svojstvo je ozljeda akutnost nastanka, dok su
sindromi prenaprezanja kronino& karaktera jer
ponavljana trauma s vremenom nadvlada sposobnost
re&enera!ije tkiva. 5ajedniko ozljedama i o4teenjima
je da se mani6estiraju u 6inalnom obliku ,ne/
sposobno4u sporta4a za daljnju sportsku aktivnost.
Ozljede
Ozljede u sportu naje4e nastaju kao posljedi!a
nesrazmjera izme+u individualno mo&ue& optereenja
vezivno& i potporno& tkiva i optereenja tijekom
trenin&a i natje!anja.
Sportske ozljede naje4e po&a+aju meka i
potporna tkiva i kosti.
Od&ovor tkiva na ozljedu uvijek je upalna
reak!ija, a njen su pokreta raspadni produkti
ozlije+eno& tkiva.
7eina ozljeda li&amenata odnosi se na
li&amente koljena, a naje4e je to medijalni
kolateralni li&ament. 8ste&nua i rupture medijalno&
kolateralno& li&amenta ine od 20 do 25" svi ozljeda
na skijanju, a odma ispod nje&a po uestalosti je
prednji kri3ni li&ament.
Ozljeda prednje& kri3no& li&amenta esto je
kombinirana s ozljedama dru&i struktura u koljenu,
najvi4e medijalnim kolateralnim li&amentom i
medijalnim meniskom.
2 L J E T O P I S M E D I C I N S K E K O L E U R I J E C I
Ozljede li&amenata u koljenu mo&u se
stupnjevati od 1 do 3 ,ovisi o o4teenju li&amenta kao i
posljedinoj nestabilnosti z&loba/. Osim ta dva
li&amenta, esto strada i lateralni menisk. .&lavnom se
to do&a+a u kombina!iji s ozljedom neko& od
pretodno navedena dva li&amenta. .zrok je rota!ijska
sila koja djeluje na 6lektirano, optereeno koljeno.
.&anue ili distorzija je ozljeda li&amenata i
z&lobne aure nastala zbo& na&lo&, prejako& pokreta
u z&lobu. #aje4e se do&a+a u &le3nju. 9esto se
do&a+a pri odanju i tranju po neravnom terenu.
Ozljeda u&anua &le3nja podrazumijeva li&amentarne
ozljede koje su izazvane silama istezanja pri emu
dolazi do nepotpuno& odvajanja z&lobni povr4ina koje
se vrate u svoj normalni polo3aj.
#astaje prilikom inverzije stopala u polo3aju
plantarne 6leksije i to prilikom doskoka na stopalo
dru&o& i&raa ili krivim doskokom na tlo, pri emu
dolazi do ozljede prednje talo6ibularne sveze.
:verzione ozljede su rje+e, nastaju kada i&ra padne ili
stane na vanjsku stranu tu+e& stopala pri emu dolazi
do vanjske rota!ije stopala i everzije, te do ozljede
deltoidno& li&amenta.
*ompleks li&amenata koji se nalaze s vanjske
strane no3no& z&loba su naje4e mjesto ozljede. Oko
85" u&anua su inverzijska u&anua vanjski
li&amenata, 5" su everzijska u&anua.
;istorzija koljena ozljeda je pri kojoj dolazi do
iste&nua, djelomine ili potpune rupture jedno& ili
vi4e li&amenata.
. ko4ar!i se naje4e radi o ozljedi prednje&
kri3no& li&amenta, te medijalno& kolateralno&
li&amenta, prilikom na&li zaustavljanja, okreta,
iznenadni promjena smjerova, pri iperekstenziji
koljeno& z&loba i kod direktno& udar!a u kondile
6emura. 84a4enje je ozljeda kod koje z&lobna tijela
izlaze iz z&lobne strukture. 5&lob je izoblien i bolan, a
ekstremitet u neobinom polo3aju. Svaki poku4aj
kretnje nailazi na otpor i bol. 84a4enje se naje4e
do&a+a u ramenom z&lobu.
Skija4ki pala! je o ozljeda pobone sveze koja
pojaava z&lobnu auru na unutra4njoj ,ulnarnoj/
strani z&loba pal!a 4ake ,prvi metakarpo6alan&ealni
z&lob/.
#aje4i uzrok nastanka <pal!a skija4a< jest pad
pri kojemu skija4 zadr3ava 4tap u ru!i. Ozljeda je
zapravo posljedi!a pretjerano& i na&lo& odmi!anja
pal!a od dlana.
Ozljede mi4ia su kontuzije, distenzije,
la!era!ija i rupture ,djelomine i potpune/.
8mpin&ement sindrom = ,ba!ako ili odbojka4ko
rame/ ozljeda je mi4ia i tetiva u sportovima u kojima
se &ornji ekstremitet du&otrajno zadr3ava u pozi!iji
iznad &lave ,npr. odbojka, ra&bi, vaterpolo, plivanje/.
>ije je o ?uklje4tenju@ meki tkiva izme+u &lave
umerusa i ko4tano& luka iznad nje.
Sindromi prenaprezanja
Sindromi prenaprezanja su o4teenja tetiva ili
njiovi vati4ta do koji dolazi zbrajanjem mno&i
mikrotrauma. 1etivne niti mo&u se o4tetiti akutno,
prilikom na&lo& pokreta, u&anua ili distorzije, pa tada
nastupa traumatsko ili relativno veliko o4teenje u
smislu par!ijalne ili rje+e totalne tetivne rupture.
#asuprot njima, sindromi prenaprezanja nastaju
zbrajanjem mali iste&nua ili puknuem nekoliko niti
u tetivnom tijeku.
#aje4i uzro!i sindroma prenaprezanja su
anatomska odstupanja, mi4ino tetivna neravnote3a,
smanjena 6leksibilnost, nestabilnost z&loba, po&re4ke u
trenin&u i neod&ovarajua podlo&a, odnosno sportska
obua.
#elijeeni, s vremenom potiu de&enerativne
pro!ese na mekim tkivima. ;aljnjim zanemarivanjem
bolova, o&ranienja kretnji, te nastavkom
kompenza!ijski kretnji, mo&ue je 4irenje bolova u
neposrednu ili dalju okolinu.
%rejaki upalni od&ovor u ranom stadiju mo3e
znaiti da pro!es oporavka traje du3e i povratak u
aktivnost kasni. 1retmani sportski ozljeda imaju za
!ilj smanjiti upalnu 6azu ozljede, tako da je !jelokupni
pro!es ozdravljenja br3i.
Teniski lakat = pojavljuje se pod mno&im
imenima, no naje4a imena su <teniski lakat< za
zavaen vanjski dio, i <&ol6erski lakat< za zavaen
unutarnji dio lakta.
Ozljede (ilove tetive vrlo su esta pred kraj
sportske karijere, ali i u rekreativni sporta4a. 8ako je
to najjaa tetiva ljudsko& tijela i ona mo3e puknuti.
#jezino puknue naje4e je u no&ometu ili ko4ar!i.
. svojoj temeljnoj 6unk!iji oni su pre&ibai
koljena i rade potpuno suprotan posao od kvadri!epsa,
koji koljeno opru3a.
L J E T O P I S M E D I C I N S K E K O L E U R I J E C I 3
Ai4ii stra3nje lo3e natkoljeni!e poma3u i u
opru3anju trupa iz 6lektirano& polo3aja, kao 4to i utjeu
na stabilnost donje& dijela le+a, zbo& svo& vati4ta na
zdjeli!i.
Ozljede mi4ia stra3nje lo3e ,amstrin&s,
stra3nja lo3a natkoljeni!e, ili samo lo3a = m. bi!eps
6emoris, m. semitetndinosus i m. Semimembranosus/
naje4e su ozljede u sporta4a. >ije je naje4e o
distenziji i rupturi mi4ia.
1rkaka potkoljeni!a se odnosi na stanje koje se
danas struno naziva i Bmedijalni tibijalni stres
sindrom? ,A1SS/. On oznaava bol i patolo4ki pro!es
u donjoj treini &oljeni!e, s njene unutarnje strane.
#aje4e je upalnim pro!esom zavaen
m.tibialis posterior, a mo&u biti involvirani i 6leksor
di&itorum lon&us, kao i 6leksor allu!is lon&us.
9ekiasti prst vrlo je esta ozljeda pri kojoj
dolazi do otr&nua vati4ta tetive ispru3aa prsta na
posljednjem lanku prsta, pri emu mo3e doi i do
otr&nua manje& ili vee& komadia kosti na samom
vati4tu tetive.
Skakako koljeno je sindrom prenaprezanja koji
obilje3avaju patolo4ke promjene tetive kvadri!epsa.
#aje4e je kod sporta4a koji jako optereuju tetivu
prednje&a bedreno& mi4ia uestalim skokovima ili
du&im tranjem.
Ab. Os&ood=S!latter ili sindrom varijanta je
skakako& koljena koja zavaa u &lavnom
adoles!ente, a statistika ka3e da je to jedan od
naje4i sindroma u toj razvojnoj dobi.
Colna prepona je upala spoja preponski kosti s
prednje strane zdjeli!e. Davlja se kod intenzivne
sportske aktivnosti, kao 4to je no&omet ili tenis u
kojima je prisutna esta i na&la promjena prav!a
kretanja kod koje dolazi do pomaka u sim6izi, odnosno
spoju zdjeli!e. Colna prepona u u3em smislu oznaava
ozljedu ili upalni pro!es adduktora.
+edna od tema seminara #ile su i sportske ozljede , predava Alen Vukeli, dr.