Informacije o Programima Prekogranicne I Transnacionalne Saradnje

Informacija o programima prekogranine i
transnacionalne saradnje
u kojima Crna Gora uestvuje u okviru
Instrumenta za predpristupnu podrku
(IPA)

Podgorica, februar 2008.godine
2
Sadraj:

UVOD 4
I CRNA GORA I ALBANIJA 9
PRIORITET I: PROMOCIJA REGIONALNE KOHEZIJE I KONKURENTNOSTI, KROZ INTEGRISANI
PRISTUP EKONOMSKOM, EKOLOKOM, KULTURNOM I SOCIJALNOM RAZVOJU 10
PRIORITET II: TEHNIKA POMO ZA EFIKASNO UPRAVLJANJE PROGRAMOM I PROTOK
INFOMACIJA 12
II CRNA GORA I BIH 14
PRIORITET I: PODRKA KREIRANJU ZAJEDNIKOG DRUTVENO-EKONOMSKOG OKRUENJA ZA
LJUDE, ZAJEDNICE I PRIVREDU PROGRAMSKE OBLASTI 15
PRIORITET II: TEHNIKA POMO ZA UNAPRJEENJE ADMINISTRATIVNIH KAPACITETA U
UPRAVLJANJU I IMPLEMENTACIJI PROGRAMA PREKOGRANINE SARADNJE 17
III CRNA GORA I HRVATSKA 19
PRIORITET I: STVARANJE POGODNIH PRIRODNIH I SOCIO - EKONOMSKIH USLOVA U
PROGRAMSKOM PODRUJU POBOLJANJEM SARADNJE U ZAJEDNIKI ODABRANIM SEKTORIMA I
MEUSUSJEDSKIH ODNOSA U PRIHVATLJIVIM OBLASTIMA 20
PRIORITET II: TEHNIKA POMO 22
IV CRNA GORA I SRBIJA 24
PRIORITET I: DRUTVENO-EKONOMSKA KOHEZIJA KROZ ZAJEDNIKE AKTIVNOSTI U CILJU
POBOLJANJA FIZIKE, POSLOVNE, SOCIJALNE I INSTITUCIONALNE INFRASTRUKTURE I
KAPACITETA 25
PRIORITET II: TEHNIKA POMO 26
V IPA JADRANSKI PREKOGRANINI PROGRAM SARADNJE 28
PRIORITET I: EKONOMSKA, SOCIJALNA I INSTITUCIONALNA SARADNJA 29
PRIORITET II: PRIRODNI I KULTURNI RESURSI I PREVENCIJA RIZIKA 31
PRIORITET III: PRISTUPANOST I MREE 32
PRIORITET IV: TEHNIKA POMO 33
VI SEES (SOUTH EAST EUROPEAN SPACE) - PROSTOR JUGO-ISTONE EVROPE /
PROGRAM SARADNJE JUGO - ISTONE EVROPE 35
PRIORITET I: JAANJE INOVACIJA I PREDUZETNITVA 36
PRIORITET II: ZATITA I POBOLJANJE IVOTNE SREDINE 36
PRIORITET III: UNAPREENJE DOSTUPNOSTI 36
PRIORITET IV: RAZVOJ TRANSNACIONALNE SINERGIJE ZA ODRIVI RAZVOJ PODRUJA. KOD
OVOG PRIORITETA AKCENAT JE STAVLJEN NA BALANSIRANOM I POLICENTRINOM MODELU
PROGRAMSKOG PODRUJA 37
3
PRIORITET V: TEHNIKA POMO KOJA PODRAVA IMPLEMENTACIJU PROJEKATA I IZGRADNJU
KAPACITETA E DOPRINIJETI LAKOJ IMPLEMENTACIJI PROGRAMA. ONA OMOGUAVA
PROGRAMSKIM TIJELIMA, STEJKHOLDERIMA, PROMOTERIMA PROJEKTA I KRAJNJIM
KORISNICIMA POTPUNO ISKORITAVANJE PONUENIH ANSI 37
VII MEDITERANSKI PROGRAM (MED) 39
PRIORITET I: JAANJE INOVATIVNIH KAPACITETA 40
PRIORITET II: ZATITA PRIRODNE SREDINE I UNAPRIJEENJE ODRIVOG TERITORIJALNOG
RAZVOJA 41
PRIORITET III : POBOLJANJE MOBILNOSTI I PRISTUPA TERITORIJI 43
PRIORITET IV: PROMOVISANJE POLICENTRINOG I INTEGRISANOG RAZVOJA MED PROSTORA 45
PRIORITET V: TEHNIKA POMO 46

4

UVOD

Instrument za pretpristupnu pomo IPA (Instrument for Pre-Accession assistance) je novi
instrument predpristupne pomoi Evropske unije, koji se odnosi na period 2007 2013. Ovaj
Instrument predstavlja nastavak dosadanjih programa pomoi (CARDS, PHARE, ISPA i
SAPARD), koje su koristile drave koje pretenduju da postanu lanice Evropske unije.

Osnovni cilj programa IPA je pomo dravama kandidatima, kao i dravama potencijalnim
kandidatima, koja e biti usmjerena na usklaivanje sa propisima Evropske unije, izgradnju
institucija, razvoj graanskog drutva, unaprijeenje regionalne i prekogranine saradnje,
kao i pomo usmjerenu na pripremu za korienje strukturnih fondova.

Korisnice ovog programa su drave zapadnog Balkana i to drave sa statusom kandidata za
lanstvo u Evropskoj uniji (Hrvatska, Makedonija, Turska) i drave sa statusom potencijalnog
kandidata za lanstvo u Evropskoj uniji (Crna Gora, Albanija, Bosna i Hercegovina i Srbija).

Drave korisnice IPA-e ne uestvuju na jednak nain u ovom programu. Naime, zavisno od
toga da li imaju status kandidata ili potencijalnog kandida za lanstvo, drave uestvuju u
svim ili pojedinim komponentama IPA-e:

1. Podrka tranziciji i jaanju institucija;
2. Regionalna i prekogranina saradnja;
3. Regionalni razvoj;
4. Razvoj ljudskih resursa;
5. Ruralni razvoj.

Crna Gora kao i ostale drave potencijalni kandidati e (do sticanja statusa kandidata za
lanstvo u Evropskoj uniji) koristiti sredstva iz prve dvije komponente, dok drave kandidati
uestvuju u svih pet komponenti. Poslednje tri komponente IPA-e predstavljaju pripremu za
strukturne fondove i zahtijevaju odgovarajue strukture, kao i izgraene kapacitete za
programiranje i finansijsko upravljanje.

Osnovne karakteristike prve dvije komponente u kojima Crna Gora uestvuje:

Komponenta 1 Tranzicija i jaanje institucionalnih kapaciteta ima za cilj jaanje
nacionalnih institucija i administrativnih kapaciteta, investicije, kao i uee u programima
Zajednice.

Komponenta 2 Regionalna i prekogranina saradnja ima za cilj jaanje stabilnosti,
bezbijednosti i prosperiteta, od interesa za sve drave regiona, radi podsticanja
harmoninog, uravnoteenog i odrivog razvoja.

U skladu sa svojim planskim periodom 2007-2013, Evropska komisija je okvirni iznos
sredstava za IPA definisala kroz Viegodinji indikativni finansijski okvir MIFF (MultiAnnual
Indicative Financial Framework).

Za Crnu Goru, sredstva su podijeljena po komponentama na sljedei nain:

5
T 1 Predviena sredstva IPA fonda za Crnu Goru 2007-2010 godine mil
Komponenta 2007 2008 2009 2010
Podrka tranziciji i
jaanju institucija
27.5 28.1 28.6 29.2

113.4

Regionalna i
prekogranina
saradnja
3.9 4.5 4.7 4.8

17.9

Crna Gora
ukupno 31.4 32.6 33.3 34.0 131.3
Izvor: Evropska komisija, 2007;

Crna Gora u okviru druge komponente IPA uestvuje u 5 susjedskih i 2 transnacionalna
programa i shodno ukupnoj povrini i broju stanovnika dobila je najvei iznos sredstava po
glavi stanovnika.

Finansijske alokacije IPA 2007-2009 za programe prekogranine saradnje u kojima
ucestvuje Crna Gora

IPA PREKOGRANINA SARADNJA 2007 2008 2009
1. Susjedski program: Crna Gora Albanija 600.000 600.000 600.000
2. Susjedski program: Crna Gora BiH 600.000 600.000 600.000
3. Susjedski program: Crna Gora - Hrvatska 500.000 500.000 500.000
4. Susjedski program: Crna Gora - Srbija 600.000 600.000 600.000
5. Jadranski program 730.000 1,240.000 1,360.000
6. Prostor saradnje jugoistone Evrope(SEES) 680.000 740.000 810.000
7. Mediteranski program(MED) 200.000 200.000 200.000
UKUPNO (EUR) 3,910.000 4,480.000 4,670.000

TRENUTNI STATUS I PLANIRANE AKTIVNOSTI

Susjedski programi

U okviru susjedskih, etiri programa su izmeu Crne Gore i susjednih drava - potencijalnih
kandidata i kandidata. Programski dokumenti Crna Gora-Srbija, Crna Gora-Hrvatska, Crna
Gora-BiH i Crna Gora-Albanija su nakon podnoenja Evropskoj komisiji krajem maja
2007.godine dobili uopteno pozitivne komentare, s tim da su neznatno revidirani i poslati u
septembru 2007.godine kao finalni dokumenti na odobravanje IPA komitetu.
Nakon zvaninog odobravanja od strane IPA Komiteta, koje se oekuje u prvom kvartalu
2008.godine, Komisija dostavlja program na usvajanje dravama lanicama Evropske unije.
Evropska komisija zatim zakljuuje Finansijski ugovor sa dravom korisnicom, ime je
omoguen poetak implementacije programa tj. objavljivanje poziva za dostavljanje
projekata, koje se za date programe sa etiri susjedne drave oekuje tokom septembra,
oktobra i novembra 2008.godine.
Obaveza Crne Gore, vezano za date susjedske programe, je da uspostavi Zajednike
prekogranine strukture, prvenstveno Zajedniki tehniki sekretarijat sa sjeditem u Kotoru i
6
Antene, za distribuciju informacija, u Podgorici, Bijelom Polju i Nikiu. Evropska komisija je
za uspostavljanje pomenutih struktura opredijelila 620.000 eura pomoi iz regionalnih
CARDS programa 2005. i 2006. god.

Sekretarijat za evropske integracije, kao glavni koordinator za drugu komponentu IPA, e
dobiti tehniku pomo i od Regionalnog projekta EU za jaanje kapaciteta institucija za
prekograninu saradnju CBIB (Cross Border Institution Building- Prekogranina izgradnja
institucija). Kroz ovaj projekat Crna Gora e dobiti pomo za obuavanje osoblja u ZTS i
Antenama, obuavanje krajnjih korisnika, kao i za promociju prekograninih programa kroz
informativne seminare, od kojih je prvi odran krajem decembra 2007.godine u Podgorici, a u
planu su do kraja prvog kvartala 2008. godine jo etiri, i to u Herceg Novom, Nikiu i
Bijelom Polju.

Takoe, nakon potpisivanja finansijskog sporazuma moraju se zvanino imenovati lanovi
Zajednikog odbora za praenje projekata (Joint Monitoring Commitee, koji e imati po 7-9
lanova iz drava uesnica programa, koji su predstavnici nacionalnih operativnih struktura)
i Zajednikog odbora za evaluaciju (Joint Evaluation Committee, takoe predstavnici
nacionalnih operativnih struktura drava uesnica) projekata, koji e biti imenovan od strane
Zajednikog odbora za praenje projekata.

Naime, proces poinje tako to se nakon objavljivanja prvog poziva na projekte, za svaki
prekogranini program pojedinano, koji e biti dat na sajtu i u sredstvima javnog
informisanja, prijedlozi projekata dostavljaju ZTS koji ih zatim dostavlja Zajednikom odboru
za evaluaciju koji vri ocjenjivanje i rangiranje projekata, a zatim upuuje na konano
odobravanje najviem organu, a to je Zajedniki odbor za praenje.

Korisnici koji mogu prijavljivati projekte su: optine, agencije, komore, asocijacije, udruenja,
nevladine organizacije i sve druge institucije koje ne generiraju profit. Projekti moraju biti od
zajednikog interesa za drave uesnice i usklaeni sa prioritetima datog prekograninog
programa.

Jadranski program

Crna Gora uestvuje u susjedskom Jadranskom prekograninom programu ( IPA Adriattico
Neighbourhood Programme), zajedno sa zemljama potencijalnim kandidatima, kandidatima
kao i sa zemljama lanicama EU. Ovaj program predstavlja nastavak Novog jadranskog
susjedskog programa INTERREG IIIA, u okviru kojeg je Crna Gora realizovala 11 projekata.

Krajem avgusta 2007.godine Evropskoj komisiji je podneen Operativni program za
Jadranski prekogranini program, slijedi zapoljavanje i obuka osoblja u ZTS u Akvili ( Italija).
Crna Gora e u ovom ZTS imati zaposlenog jednog predstavnika.
Prvi poziv na projekte se oekuje u septembru mjesecu 2008.godine.

Transnacionalni programi

Crna Gora e aktivno uestvovati i u dva transnacionalna programa, zajedno sa zemljama iz
okruenja kao i sa zemljama lanicama EU, a to su: Prostor Jugoistone Evrope (SEES-
South East European Space) i Mediteranski Program ( MED- Mediteranian Programm).

Za SEES Operativni program je zavren 20. decembra 2007.godine, odobren je od strane
Evropske komisije i poelo je zapoljavanje i obuka osoblja u ZTS u Budimpeti.
Prvi poziv na projekte se oekuje krajem prvog kvartala 2008.godine.

7
MED Program zvanino je lansiran u novembru u Marseju, pod radnim motom Mediteran
za Evropu.

Zavrena je regrutacija osoblja za ZTS u Marseju, i oekuje se da prvi poziv na projekte bude
do kraja prvog kvartala 2008.godine.
Programi prekogramine i transnacionalne saradnje sa finasijskim alokacijama i optinama koje sudeluju u programu
MNE - SRB MNE - BIH MNE - CRO MNE - AL Adriatic SEES MED
MNE alokacija 600.000 600.000 500.000 600.000 740.000 670.000 200.000
Opstina prihvatljiva pridruena prihvatljiva pridruena prihvatljiva pridruena prihvatljiva pridruena prihvatljiva
1 Andrijevica * * * *
2 Bar * * * * *
3 Berane * * * * *
4 Bijelo Polje * * * *
5 Budva * * * * *
6 Cetinje * * * * * *
7 Danilovgrad * * * * * *
8 Herceg Novi * * * * *
9 Kolain * * * *
10 Kotor * * * * *
11 Mojkovac * * * *
12 Niki * * * * * *
13 Plav * * * *
14 Pljevlja * * * *
15 Pluine * * * *
16 Podgorica * * * * * *
17 Roaje * * * *
18 avnik * * * *
19 Tivat * * * * *
20 Ulcinj * * * * *
21 abljak * * * *

I CRNA GORA I ALBANIJA

Programsko podruje

Crna Gora Albanija
Prihvatljiva
podruja
Pridruena
podruja
Prihvatljiva
podruja
Pridruena
podruja
Optine: Budva,
Berane, Andrijevica,
Plav, Danilovgrad,
Podgorica, Bar,
Ulcinj, Cetinje

Optina: Roaje

Regije: Skadar i
Kuke

/

Opti cilj programa: Promovisanje saradnje meu ljudima, optinama i institucijama
na graninim podrujima, u cilju razvoja dobrih meususjedskih
odnosa, stabilnosti i prosperiteta od interesa za obje drave.

Specifini ciljevi programa su:
Promovisanje ekonomskog razvoja u programskom podruju kroz valorizaciju
ekonomskih, turistikih i kulturnih potencijala.
Podrka zajednikim inicijativama u cilju zatite, promocije i upravljanja osjetljivim
eko-sistemima i odrivom ekolokom razvoju
Unaprjeenje saradnje i partnerstva preko granice
Jaanje kapaciteta nacionalnih i zajednikih struktura u upravljanju prekograninim
programom
Priprema i razmjena informacija o prekograninom programu i unaprjeenje
kapaciteta potencijalnih korisnika u pripremi i implementaciji projekata
Omoguavanje tehnike ekspertske podrke za eksternu evaluaciju programa

10
Prioritet I: Promocija regionalne kohezije i konkurentnosti, kroz integrisani
pristup ekonomskom, ekolokom, kulturnom i socijalnom razvoju

Mjera I.1: Ekonomski razvoj sa naglaskom na turizam

Cilj ove mjere je: Promocija ekonomskog razvoja u programskom podruju kroz ekonomsku
valorizaciju njegovih turistikih i kulturnih potencijala

Mogue aktivnosti:
Podrka zajednikim inovativnim aktivnostima u cilju uvoenja nove turistike
prakse;
Uspostavljanje mrea i udruenja u cilju koordinisanja razvoja zajednikih aktivnosti;
Know-how prenos za unaprjeenje znanja i vjetina, nove tehnologije, marketing,
promocije;
Zajednike aktivnosti za razvoj osnovne infrastrukture u cilju zatite istorijskog,
kulturnog, umjetnikog i jezikog nasljea u prekograninom podruju;
Marketing i zajednike aktivnosti za unaprjeenje tipinih proizvoda u prekograninoj
oblasti;
Razvoj aktivnosti koje podravaju saradnju izmeu malih i srednjh preduzea,
obrazovno- naunih institucija i organizacije za inovacije u biznisu i tehnologiji;
Zajedniki projekti za obuku odraslih shodno zahtjevima trita i odreenim
neophodnim vjetinama;
Naune studije koje se bave identifikacijom nedostataka na tritu, ansama trita,
visoko validnim proizvodima i distribucijom informacija u prekograninom podruju;
Zajednike inicijative za uspostavljanje prekograninih klastera (primj. multi-mediji,
turizam, ICT, elektronika, biotehnologija) ;
Stimulisanje korienja ICT u proizvodnji, u turistikim informacijama, marketingu i
menadmentu za mala i srednja preduzea;
Podrka obnovi ili izgradnji manjih turistikih akcija( staze za etnju, biciklistike ture,
opremanje centara za posjetioce, informacioni punktovi i turistie mree) ;

Korisnici:
Jedinice lokalne samouprave (Regije, optine i komune) ;
Profesionalna udruenja;
Privredne komore;
Dravne i lokalne institucije/ agencije;
Javna preduzea;
Obrazovne i naune institucije;
Trening centri za obuku;
Organizacije za podrku biznisu;
Mala i srednja preduzea;

Mjera I.2: Ekoloka zatita i promocija

Cilj ove mjere je: Podrka zajednikim inicijativama i akcijama u cilju zatite, promocije i
upravljanja osjetljivim eko-sistemima i odrivi razvoj programskog podruja.

Mogue aktivnosti:
Podrka integrisanoj zatiti i upravljanju osjetljivim eko-sistemima uz dobro
korienje povrinskih voda, sa prioritetom na zatitu Skadarskog jezera/ Basena
Skadarskog jezera;
Podrka razvoju inegrisanog sistema za monitoring ivotne sredine i bazu podataka;
11
Aktivnosti kojima se smanjuju negativni efekti na okolinu uz razvoj ekonomskih
aktivnosti koje ne tete ivotnoj sredini;
Podrka unaprjeenju sistemima za preiavanje otpadnih voda i vrstog otpada, u
cilju zatite podruja od moguih zagaenja;
Aktivnosti u prevenciji i upravljanju u sluaju prirodnih katastrofa i ljudskih ekolokih
razaranja;
Prekogranina saradnja organizacija ukljuenih u zatitu ivotne sredine i upravljanju
zatienim podrujima;
Zajednike akcije na sprjeavanju zagaenja u prihvatljivim podrujima programa;
Saradnja u dostavljanju informacija u cilju porasta svijesti stanovnitva o vanosti,
zatiti i promociji ivotne sredine i prirodnog nasljea;
Priprema Studija izvodljivosti i druge tehnike dokumentacije za velike infra-
strukturne projekte, koji e biti finansirani drugim sredstvima, izvan ovog programa;

Korisnici:
Jedinice lokalne samouprave (regije, optine i komune) ;
Nacionalni parkovi;
Nacionalne i lokalne agencije;
Javne institucije na nacionalnom i lokalnom nivou;
Obrazovne i naune institucije;
Nevladine organizacije;

Mjera I.3: Unaprjeenje socijalne kohezije kroz projekte ljudi-ljudima

Mogue aktivnosti:
Aktivnosti koje unaprjeuju protok informacija i komunikaciju meu graninim
podrujima;
Lokalna kulturna razmjena;
Podrka nevladinim organizacijama aktivnim u oblasti socijalne inkluzije;
Podrka zajednikim programima baziranim na multietnikom pristupu;
Obrazovne inicijative i obuke;
Podrka zajednikim aktivnostima na unaprjeenju zdravlja ljudi;
Razmjena aktivnosti izmeu mladih, sa obje strane granice;
Organizovanje lokalnih izlobi ili sajmova;
Dogaaji koji promoviu kulturno nasljee ili prirodne atrakcije;
Bilateralne akcije za zajedniko rjeavanje socijalnih problema;
Podrka uvoenju EU prakse i modela za promociju zdravlja u kolama i izgradnja
odrive svijesti o zatiti zdravlja posebno za ranjive grupe stanovnitva i romsku
polulaciju;

Korisnici:
Jedinice lokalne samouprave (regije, optine i komune) ;
Privredne komore;
Nacionalne i lokalne agencije;
Javne institucije na nacionalnom i lokalnom nivou;
Univerziteti i istraivake institucije;
VET institucije;
Kulturna i sportska udruenja;
Nevladine organizacije ;

12

Prioritet II: Tehnika pomo za efikasno upravljanje programom i protok
infomacija

Tehnika pomo kao prioritet je neophodana u okviru svih programa prekogranine i
transnacionalne saradnje. Ovim prioritetom se obezbeuje efikasno sprovoenje programa i
nesmetano informisanje i priprema potencijalnih korisnika programa za uspeno korienje
raspoloivih sredstava.

13
Finansijski plan za program prekogranine saradnje izmeu Crne Gore i Albanije 2007 2009

Crna Gora Albanija
Sredstva
EU
Nacionalno
uee
Ukupno
sredstva
Stopa doprinosa
EU
Sredstva
EU
Nacionalno
uee
Ukupno
sredstva
Stopa doprinosa
EU
IPA GODINA
(a) (b)
(c) =
(a)+(b)
(d) = (a)/(c) (a) (b) (c) = (a)+(b) (d) = (a)/(c)
2
0
0
7

UKUPNO

600,000

105,882

705,882
85% 853,000 150,529 1,003,529 85%
2
0
0
8

UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85% 750,000 132,353 882,353 85%
2
0
0
9

UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85% 850,000 150,000 1,000,000 85%
UKUPNO 1,800,000 317,646 2,117,646 85% 2,453,000 432,882 2,885,882 85%

14
II CRNA GORA I BIH

Programsko podruje

Crna Gora Bosna i Hercegovina
Prihvatljive optine Prihvatljive optine
1. Pljevlja
2. Pluine
3. abljak
4. avnik
5. Niki
6. Herceg Novi
7. Kotor
8. Tivat
9. Bijelo Polje
10. Mojkovac
11. Berane
12. Kolain

1. Jablanica
2. Konjic
3. Trnovo
4. Trnovo RS
5. Pale
6. Pale Praca
7. Novo Gorade
8. Gorade
9. ajnice
10. Foa Utikolina
11. Kalinovik
12. Rudo
13. Viegrad
14. Rogatica
15. Foa
16. Gacko
17. Nevesinje
18. Mostar
19. Hadici
20. Ist.Ilida
21. Ilida
22. iroki Brijeg
23. Ljubuki
24. apljina
25. itluk
26. Stolac
27. Berkovii

28. Bilea
29. Ljubinje
30. Neum
31. Ravno
32. Istoni Mostar
33. Trebinje
34. Prozor/Rama
35. Kupres
36. Kupres (RS)
37. Tomislavgrad
38. Posuje
39. Grude
40. Livno
41. Sokolac
42. Istono Novo
Sarajevo
43. Sarajevo-N.G.
44. Vogoa
45. Sarajevo-S.G.
46. Sarajevo-I.S.G
47. Ilija
48. Vare
49. Breza
50. Visoko
51. Kiseljak
52. Fojnica
53.Kreevo

Opti cilj: Podsticanje zajednikog odrivog razvoja prekograninog podruja
njegovih privrednih, kulturnih, prirodnih i ljudskih resursa i
potencijala kroz unaprjeenje ljudskih resursa i zajednikih
institucionalnih veza izmeu lokalnih zajednica i lokalnih dravnih i
privatnih inilaca.

Posebni ciljevi

Strateki okvir koji e podrati ovaj sveukupni cilj sastoji se od tri posebna cilja:

1. Pruiti podrku uspostavljanju zajedniikih aktivnosti i strategija koje su usmjerene na
zatitu i vrijednovanje prirodnih resursa programske oblasti.
2. Promovisati odrivi razvoj programske oblasti kako bi se stimulisala privreda i
umanjila relativna izolovanost.
3. Ponovo uspostaviti prekograninu saradnju jaanjem ranijih prekograninih privrednih
i kulturnih kontakata.
15

Prioritet I: Podrka kreiranju zajednikog drutveno-ekonomskog okruenja za
ljude, zajednice i privredu programske oblasti

Uzimajui u obzir obim aktivnosti i tri posebna cilja, Prioritet I bie implementiran kroz tri
posebne mjere. Svaka od njih je posebno usmjerena na odreenu oblast djelovanja koje su
definisane u prethodnom dijelu teksta.
Mjera I.1: Inicijative prekograninog privrednog razvoja sa naglaskom na turizmu i
ruralnom razvoju.

Ovo je indikativna lista aktivnosti koje bi mogle biti podobne u okviru ove mjere:
Kreiranje poslovnih mrea i mehanizama za transfer znanja uglavnom u sektoru turizma i
poljoprivrede;
Razvoj novih turistikih proizvoda/usluga sa jasnim prekograninim odlikama;
Razvoj poslovnih informativnih strategija, servisa i drugih aktivnosti za podrku (kao to
su baze podataka, internet stranice) usmjerenih na preduzetnike koji su aktivni u
programskoj oblasti;
Razvoj konsultantskih usluga vezanih za podrku pokretanju preduzea, izradu biznis
planova, transfer tehnologija, patentiranje, dobijanje certifikata, pravne poslove, finansije i
marketinku strategiju (npr. novi proizvodi, brendiranje i kvalitet) ;
Razvoj adekvatnih i odrivih oblika turizma i poljoprivrede koji ne naruavaju ivotnu
sredinu;
Definisanje i razvoj alternativnih privrednih aktivnosti (ekoloka proizvodnja, tradicionalni
zanati) ;
Uspostavljanje i odravanje zajednikih programa obuke kroz organizovanje seminara i
konferencija i razvoj zajednikih programa i standarda obuke;
Unaprijeenje vjetina i znanja radne snage na regionalnom nivou i slubi za strunu
kvalifikaciju relevantniih za ekonomski razvoj programske oblasti;
Razvoj infrastrukture za modernizaciju i opremanje pijaca, prostorija i postrojenja za
pokretanje malih preduzea;
16
Povezivanje malih i srednjih preduzea i uspostavljanje prekograninih klastera;
Razvoj infrastrukture manjeg obima za poboljanje pristupanosti programske oblasti;
Unaprijeenje javnih komunalnih slubi koje su neophodne za razvoj turizma;
Transfer znanja i jaanje institucija i njihovih kapaciteta zasnovano uglavnom na
pitanjima od drutvenog i privrednog znaaja;
Razvoj zajednikih strategija, prekograninih planova za razvoj saobraaja, studija i ideja
koje bi posluile kao baza za velike investicije;

Potencijalni korisnici ove mjere mogli bi biti:
Jedinice lokalne samouprave i njihove institucije;
Udruenja optina;
Razvojne agencije;
Lokalne organizacije za podrku preduzetnitvu;
Kulturna udruenja;
Javna i privatna lica koja pruaju podrku radnoj snazi;
Institucije za obrazovanje i struno usavravanje;

Ova mjera e biti realizovana kroz emu grantova.

Mjera I.2: Inicijative za unaprijeenje ivotne sredine, uglavnom za zatitu, promovisanje
i upravljanje prirodnim resursima
.
Okvirna lista pogodnih aktivnosti je sljedea:
Zajedniki istraivaki projekti, studije, koncepti i aktivnosti na informisanju i obrazovanju
vezane za zatitu, promovisanje i upravljanje prirodnim resursima;
Edukacija i transfer znanja vezanih za zatitu ivotne sredine;
Ouvanje i unaprjeenje prirodne i kulturne batine;
Unaprjeenje zajednikih ustanova za upravljanje vodom i odlaganjem otpada;
Razvoj planova za sprjeavanje zagaenja u programskoj oblasti i efikasnih sistema
praenja kvaliteta vazduha, vode i tla;
Razvoj i unaprjeenje kapaciteta za prevenciju potencijalnih prirodnih katastrofa
(ukljuujui poare i poplave) ;
Definisanje i implementacija strategije koritenja obnovljivih izvora energije;

Potencijalni korisnici ove mjere bili bi:
Dravne institucije koje imaju aktivnosti u programskoj oblasti;
Razvojne agencije;
Turistike i kulturine organizacije/udruenja;
Organizacije za zatitu ivotne sredine (ukljuujui i nevladine organizacije) ;
Javna lica odgovorna za upravljanje vodama;
Vatrogasne/hitne slube;

Ova mjera e biti realizovana kroz emu grantova. Tokom implementacije, posebna panja
bie usmjerena kako bi se obezbjedila komplementarnost i sprijeila preklapanja sa drugim
programima koje takoe kofinansira EU.

17
Mjera I.3: Drutvena kohezija i kulturna razmjena kroz aktivnosti koje povezuju institucije
i ljude

Sljedea lista je samo indikativni zbir glavnih pogodnih aktivnosti:
Aktivnosti koje podravaju drutvenu i kulturnu razmjenu informacija i komunikaciju
izmeu zajednica u programskoj oblasti;
Kulturnu razmjenu izmeu mladih ljudi, umjetnika, sportskih dogaaja, folklornih priredbi i
drugih aktivnosti;
Inicijative na polju obrazovanja i obuke, ukljuujui itav niz aktivnosti, kao to je
promovisanje pokretljivosti graana, stvaranje akademskih mrea, inovativnih obrazovnih
projekata, unaprijeenje kontinualnog obrazovanja za sve graane;
Promotivni dogaaji na polju privrednih i drutvenih aktivnosti poput sajmova i izlobi;
Druge aktivnosti na promovisanju ukljuivanja svih slojeva drutva, ukljuujui i razmjenu
informacija, zajednike studije i istraivanja;

Potencijalni korisnici ove mjere bili bi:
Razvojne agencije;
Lokalne organizacije za podrku preduzetnitvu;
Kulturna udruenja;
Javna i privatna lica koja pruaju podrku radnoj snazi;
kole;
Fakulteti;
Univerziteti, ukljuujui i institucije za obrazovanje i struno usavravanje;

Ova mjera e biti realizovana kroz emu grantova. Osnovni kriterijumi za odabir projekata i
dodjelu grantova bie definisani tokom javnog poziva u Uputstvima za korisnike.
Predvieno je da e javni pozivi biti raspisani u posljednjoj etvrtini 2008.

Prioritet II: Tehnika pomo za unaprjeenje administrativnih kapaciteta u
upravljanju i implementaciji programa prekogranine saradnje


18
Finansijski plan za program prekogranine saradnje izmeu Crne Gore i Bosne i Hercegovine 2007 2009

Crna Gora Bosna i Hercegovina
IPA GODINA Sredstva EU Nacionalno
uee
Ukupno
sredstva
Stopa
doprinosa
EU
Sredstva EU Nacionalno
uee
Ukupno
sredstva
Stopa
doprinosa
EU

(a) (b) (c) = (a)+(b) (d) = (a)/(c) (a) (b)
(c) =
(a)+(b) (d) = (a)/(c)
2
0
0
7

UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%

2
0
0
8

UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%

2
0
0
9

UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%

TOTAL 1,800,000 317,646 2,117,646 1,500,000 246,705 1,764,705

19
III CRNA GORA I HRVATSKA

Programsko podruje

Crna Gora (Optine) Hrvatska (NUTS III, okruzi)

Prihvatljiva
podruja
(Art. 88)

Susjedna
Prihvatljiva
podruja (Art. 97)

Prihvatljiva podruja
(Art. 88)

Susjedna Prihvatljiva
podruja (Art. 97)
Herceg Novi
Kotor
Tivat
Budva
Bar
Ulcinj
Cetinje

Niki
Podgorica
Danilovgrad

Dubrovnik-Neretva
okrug

Split-Dalmatia okrug

Programsko podruje sastoji se od regiona kvalifikovanih za podrku i graninih regiona koji
su definisani lanovima 88 i 97 odredbe o implementaciji IPA.

Strateki cilj: Maksimalno poveanje nivoa prekogranine saradnje i uticaja.

U okviru Programa posebna panja bie data projektima koji e:
Poboljati saradnju i udruivanje iskustava izmeu lokalnih i regionalnih zainteresovanih
strana u interesu poveanja prekogranine saradnje
Intenzivirati i uvrstiti prekogranian dijalog i uspostaviti institucionalni odnos izmeu
lokalne administracije i ostalih relevantnih lokalnih i regionalnih zainteresovanih strana
Opremiti lokalne i regionalne uesnike vlasti sa informacijama i vjetinama u interesu
razvoja, implementiranja i voenja prekograninih projekata

20

Prioritet I: Stvaranje pogodnih prirodnih i socio - ekonomskih uslova u
programskom podruju poboljanjem saradnje u zajedniki odabranim
sektorima i meususjedskih odnosa u prihvatljivim oblastima

Specifini ciljevi Prioriteta I su:
1. Uspostavaljnje saradnje izmeu institucija zaduenih za zatitu ivotne sredine, kao i
zatitu prirodnog i kulturnog nasljea, kroz implementaciju zajednikih programa,
obrazovanja, prenos (know how) i aktivnosti podizanja svijesti
2. Stvaranje propoznatljivog turistikog proizvoda zasnovanog na prirodnim i kulturnim
dobrima Programskog podruja i ponovno uspostavljanje socijalnih veza u
prekograninim podrujima kroz podrku tradicionalnoj i savremenoj kulturi
3. Poveati i unaprijediti saradnju izmeu institucija, graana i graanskih organizacija
u obalastima kao to su turizam, kultura i druge koje su u skladu sa ciljem Programa,
da bi se podrao razvoj zajednice i poboljali meususjedski odnosi

Mjera I.1: Zajednike akcije na zatiti ivotne sredine, kulturnog i prirodnog nasljea

Direktni korisnici ove mjere su neprofitni pravni subjekti formirani po osnovu javnog ili
privatnog prava za svrhu javnog interesa ili u posebnu svrhu usklaivanja sa potrebama od
opteg interesa, koji pripadaju jednoj od sljedeih grupa:
Javne kompanije zaduene za komunalnu infrastrukturu ili upravljanje otpadom (Utility
companies - Komunalna preduzea) ;
Hitne usluge;
Lokalne i regionalne jedinice samouprave;
Agencije i drugi dravni organi zaduena za zatitu prirode i ivotne sredine;
Obrazovni i istraivaki instituti;
Regionalne/lokalne razvojne agencije itd.

Tipovi prihvatljivih aktivnosti za ovu mjeru su:
Zajedniko planiranje i aktivnosti podizanja kapaciteta za upravljanje vrstim otpadom i
sistemima za upravljanje otpadnim vodama;
Zajedniko planiranje i podizanje kapaciteta za sisteme obezbjeivanja vode, otpadnih
voda i sisteme vrstog otpada sa prekograninim uticajem;
Planiranje i uspostavljnje mrea za zajednike intervencije na zemlji i moru (zajednike
eme za borbu protiv poara, zajednike intervencije u sluaju zagaenja mora,
kupovina opreme od zajednikog interesa, itd.) ;
Zajedniki programi ivotne sredine i inicijative (zagaenja vazduha, zagaenja mora,) ;
Identifikacija i ienje nekontrolisanih odlagalita vrstog otpada i razvoj preventivnih
mjera;
Prekogranine studije i direktne akcije na primjenjivost obnovljivih izvora energije;
Minimalni i maksimalni iznos EU grant () 50-300 000
Maksimalni iznos EU podrke za trokove
koji su prihvatljivi za podrku (%)
85%
21
Prekogranine studije uticaja ljudskih aktivnosti na ivotnu sredinu;
Aktivnosti podizanja svijesti informisanje i uee javnosti;
Obrazovanje i prenos know how u oblasti zatite ivotne sredine;
Elaboracija regionalnih prekograninih planova i programa za intervencije koje se
odnose na zatitu ivotne sredine ;
Razraivanje zajednikih planova i programa za upravljanje zatienim podrujima i
podrujima NATURA 2000;
Rekonstrukcije kulturnog/arhitektonskog nasljea malog obima i itd.

Mjera I.2: Zajedniki turistiki i kulturni prostor
Minimalni i maksimalni iznos EU grant/a ()
50-300 000
85%

Direktni korisnici ove mjere su neprofitni pravni subjekti formirani po osnovu javnog ili
privatnog prava za svrhu javnog interesa ili u posebnu svrhu usklaivanja s potrebama od
opteg interesa, koji pripadaju jednoj od sljedeih grupa:
Turistike asocijacije/Turistiki savjet;
Regionalne i lokalne razvojne agencije;
Lokalne i regionalne jedinice samouprave;
Dravni i privatni obrazovni i istraivaki instituti;
Privredne komore / zanatlije;
Turistike i poljoprivredne grupe;
Institucije i asocijacije u kulturi itd.

Obrazovne eme za mala i srednja preduzea i radnu snagu u turizmu, posebno
jezikim obukama, obukama gostoprimstva, istraivanjima;
Promovisanje atraktivnosti regiona kroz turistike dogaaje;
Podrka razvoju novih turistikog proizvoda (razvoj tematskih ruta, zajednike
promotivne aktivnosti i materijali, uspostavljanje prekograninih grupa u turizmu) ;
eme poboljanja kvaliteta;
Sertifikacija kvaliteta lokalnih proizvoda i usluga;
Podrka zajednikoj sertifikaciji lokalnih proizvoda;
Zajednike marketinke inicijative;
Arheoloka istraivanja u graninim podrujima;
Detektovanje i dokumentovanje zajednikog kulturnog naslijea, istraivanje naunih
peina;
Promocija regionalnog graninog kulturnog naslijea;
Promocija Programskog podruja kao sastavne turistike destinacije;
IUCN zoniranje i mapiranje prirodnih podruja;
Informacione tehnologije za regionalne centre;
Razvoj UNWTO indikatora korienjem UNWTO Knjige indikatora itd.
22
Mjera I.3: Mali prekogranini razvojni projekti zajednica

Minimalni i maksimalni iznos EU grant/a ()
10 000 -75 000
85%

Direktni korisnici ove mjere su neprofitni pravni subjekti po osnovu javnog ili privatnog
prava za svrhu javnog interesa ili u posebnu svrhu usklaivanja s potrebama od opteg
interesa, koji pripadaju jednoj od sljedeih grupa:
Obrazovne i istraivake institucije;
Pruaoci socijalnih usluga (Centri socijalnog staranja, Zdravstveni centri itd.) ;
Lokalne i regionalne samouprave; lokalni optinski savjeti;
Lokalne i regionalne turistike organizacije;
Regionalne lokalne razvojne agencije;

Zajedniki prekogranini obrazovni programi izmeu obrazovnih institucija;
Programi izgradnje zajednica sa isticanjem meuetnike saradnje;
Saradnja izmeu nacionalnih manjina;
Pomo marginalizovanim grupama;
Lokalne kampanje sa fokusom na podizanje svijesti u odnosu na znaaj aktivnosti
prekogranine saradnje kao razvojnog instrumenta;
Primjena nacionalnih instrumenata jednakosti na lokalnom i regionalnom nivou (politike
jednakosti polova, politike mladih, politike nacionalnih manjina itd.) ;
Razvoj prekogranine saradnje izmeu organizacija koje obezbjeuju usluge socijalne i
usluge za dobrobit drutva;
Akcije koje podravaju lokalnu demokratiju;
Projekti saradnje malog obima i pilot akcije izmeu lokalnih samouprava;
Razvoj zajednikih lokalnih razvojnih planova i strategija u podrujima lokalnog
upravljanja;
Obrazovne eme u kulturi;
Stvaranje prekograninih kulturnih radnih mrea;
Razvoj programa kulturne razmjene;
Zajedniko ouvanje tradicije;
Stvaranje i primjena odrivih zajednikih programa culture;
Uspostavljanje saradnje i zajednika primjena programa u novim kulturnim medijima;
Uspostavljanje prekograninih mrea mladih i zajednikih centara proizvodnje;
Podizanje svijesti nevladinih organizacija i podrka meusektorskoj saradnji;

Prioritet II: Tehnika pomo

23
Finansijski plan za program prekogranine saradnje izmeu Crne Gore i Hrvatske za
period 2007 - 2009

Godinja raspodjela IPA sredstava u Crnoj Gori ()

IPA CBC
Nacionalno
kofinasiranje
Ukupno
IPA Stopa
Kofinansiranja
Prioritet I
Formiranje povoljne
sredine i socio-
ekonomskih uslova u
podrujima programiranja
1.350.000 238.235

1.588.235

85%
2007 450.000 79.412 529.412 85%
2008
450.000

79.412 529.412 85%
2009
450.000

79.412 529.412 85%
Prioritet II
Tehnika podrka
150.000

60.000

210.000

71,4%
2007 50.000 20,000 70,000 71,4%
2008 50.000 20,000 70,000 71,4%
2009 50.000 20,000 70,000 71,4%
UKUPNO 1.500.000 298.235 1.798.235 83,4%

Godinja raspodjela IPA sredstava u Hrvatskoj ()

IPA CBC
Nacionalno
kofinansiranje
Ukupno
IPA
Stopa
Kofinasiranja
Prioritet I
Formiranje povoljne
sredine i socio-
ekonomskih uslova u
podrujima programiranja
1.080.000 190.588

1.270.588

85%
2007 360.000 63.529 423.529 85%
2008 360.000 63.529 423.529 85%
2009 360.000 63.529 423.529 85%
Prioritet II
Tehnika podrka
120.000

70.000

190.000

63,2%
2007 40.000 30.000 70.000 57,0%
2008 40.000 20.000 60.000 66,6%
2009 40.000 20.000 60.000 66,6%
UKUPNO 1.200.000 260.588 1.460.588 82,2%

24

IV CRNA GORA I SRBIJA

Programsko podruje

Crna Gora Srbija
Prihvatljive Optine Prihvatljiva podruja
Pljevlja
Bijelo Polje
Berane
Roaje
Plav
Andrijevica
Kolain
Mojkovac
abljak
Pluine
avnik
Niki
Zlatiborski okrug
Raki okrug
Pridruene Optine
Podgorica
Danilovgrad
Cetinje

Prihvatljivo podruje u Srbiji ine dva okruga: Raki i Zlatiborski, koji zajedno obuhvataju 15
optina. U Crnoj Gori programirano podruje se sastoji od 12 prihvatljivih (Pljevlja, Bijelo
Polje, Berane, Roaje, Plav, Andrijevica, Kolain, Mojkovac, abljak, Pluine, avnik i Niki)
i 3 pridruene (Podgorica, Danilovgrad i Cetinje) optine.

Cjelokupni strateki cilj za ovaj program je da se prepozna potreba za stimulisanjem
ekonomije, jaanjem ljudskih, prirodnih i ekonomskih resursa na ovom podruju u duhu
intentzivne saradnje.

Strateki cilj: Pribliiti narode, zajednice i ekonomije prekograninog podruja da bi zajedno
uestvovali u razvoju kooperativnog podruja, koristei njihove ljudske,
prirodne i ekonomske resurse i prednosti.

Posebni ciljevi:
1. Pobuditi motivaciju za razvoj malih i srednjh preduzea u prekograninoj oblasti
2. Razviti turizam kao kljuni sektor prekogranine ekonomije
3. Promovisati prekograninu saradnju u trgovini i pristupanost tritima
4. Ponovo uspostaviti prekogranine veze izmeu organizacija koje pruaju podrku
poslovanju i trgovini kako bi zajedno pormovisale kooperativne inicjative
5. Odrati dobar kvalitet ivotne sredine prekograninog podruja, kao ekonomskog
resursa, sadaujui u inicjativama zatite i eksploatacije
6. Jaati prekograninu interakciju meu ljudima da bi se ojaale kulturne i sportske
veze i da bi se podjednako koristila podruja od zajednikog interesa
25

Gore pomenuti specifini ciljevi se fokusiraju na uspostavljanje zdrave osnove za zajednike
aktivnosti na prihvatljivoj teritoriji. Program e takoe uzeti u obzir sledee osnovne principe:

Jednake prilike za sve
Zadovoljiti posebne potrebe potinjenih, nesposobnih ili etnikih manjina
Zatititi prirodnu sredinu i izgraditi ivotnu sredinu u cilju odrivog razvoja
Partnerstvo i zajedniko vlasnitvo nad mjerama

Prioritet I: Drutveno-ekonomska kohezija kroz zajednike aktivnosti u cilju
poboljanja fizike, poslovne, socijalne i institucionalne infrastrukture i
kapaciteta

Prioritet je s namjerom formulisan na uopten i dvosmislen nain da bi omoguio korisnicima
da predloe iroku listu aktivnosti kako bi se ostvario cjelokupni cilj. Kako je to prvi
prekogranini program izmeu dvije zemlje, smatra se da ciljevi visokog nivoa ne treba da
nametnu veliki broj ogranienja na niem nivou. Prioritet podrava aktivnosti kako bi se
ispunili svi specifini ciljevi i prua logiki kontekst za mjere.
Mjera I.1: Poboljanje produktivnosti i konkurentnosti ekonomskih i ruralnih resursa kao i
resursa ivotne sredine u ovoj oblasti.

Mjere su formulisane na poseban nain da bi se promovisali zajedniki napori u cilju
ostvarivanja efikasnijeg koritenja resursa na prihvatljivoj teritoriji.

Korisnici:
Lokalne vlasti i njihove institucije, ukljuujui javne usluge, bolnice, medicinske i hitne
usluge;
26
kole, biblioteke, kulturni instituti, centri zajednice, kulturna, istorijska ili sportska
udruenja, itd.
Nevladine i neprofitne ogranizacije;
Organizacije koje podravaju poslovanje, kao privredna komora, poslovni centri,
udruenja malih i srednjih preduzea, sektorska udruenja, lokalna trgovinska udruenja,
itd.
Agencije za regionalni i lokalni razvoj;
Organi odgovorni za zatitu prirode ili upravljanje prirodnim parkovima i javne uprave
Dravni i privatni organi koji podravaju radnu snagu (centri za otvaranje radnih mijesta,
usluge za razmijenu posla, itd.) ;
kole, koledi i univerziteti u oblasti, ukljuujui ustanove za profesionalnu i tehniku
obuku;
Evroregion;

Mjera I.2: Prekogranine inicjative usmjerene na razmjenu ljudi i ideja da bi se
poboljala saradnja strune javnosti i civilnog drutva.

Mjera je zamiljena kao sredstvo postizanja intenzivnije saradnje izmeu zajednica na
optinskom nivou radi razvoja zajednikog identiteta izmeu stanovnika i profesionalnih
grupa. Podrae manje projekte i aktivnosti meu ljudima. Ova mjera e koristiti ekonomskim
aktivnostima na prihvatljivoj teritoriji, a takoe e dati mogunost da se ouvaju njihove
kulturne, istorijske, etnike, obrazovne i sportske veze.

Korisnici:
Lokalne vlasti i njihove institucije, ukljuujui javne usluge, bolnice, medicinske i hitne
usluge;
kole, biblioteke, kulturni instituti, centri zajednice, kulturna, istorijska ili sportska
udruenja, itd.
Nevladine i neprofitne ogranizacije;
Organizacije koje podravaju poslovanje, kao privredna komora, poslovni centri,
udruenja malih i srednjih preduzea, sektorska udruenja, lokalna trgovinska udruenja,
itd.
Agencije za regionalni i lokalni razvoj;
Tijela odgovrna za zatitu prirode ili upravljanje prirodnim parkovima i javne uprave
Dravni i privatni organi koji podravaju radnu snagu (centri za otvaranje radnih mijesta,
usluge za razmijenu posla, itd.) ;
kole, koledi i univerziteti u oblasti, ukljuujui ustanove za profesionalnu i tehniku
obuku;
Euroregion;

Prioritet II: Tehnika pomo

27

Finansijski plan za program prekogranine saradnje izmeu Crne Gore i Srbije 2007 2009

Crna Gora Srbija
uee
Ukupno
sredstva
Stopa
doprinosa EU
uee
Ukupno
sredstva
Stopa
doprinosa EU
PRIORITETI
(a) (b) (c) = (a)+(b) (d) = (a)/(c) (a) (b) (c) = (a)+(b) (d) = (a)/(c)
2
0
0
7

UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%
2
0
0
8

UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%
2
0
0
9

UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%
UKUPNO 1,800,000 317,646 2,117,646 1,500,000 264,705 1,764,705
28
V IPA JADRANSKI PREKOGRANINI PROGRAM SARADNJE

Programsko podruje

Italija Nuts 3
Optine: Pescara, Teramo, Chieti, Ferrara, Forl-Cesena,
Rimini,Ravenna, Trieste, Gorizia, Udine, Pesaro-Urbino, Ancona,
Macerata, Ascoli Piceno, Campobasso, Foggia, Bari, Brindisi,
Lecce, Venezia, Rovigo, Padova
Slovenija Nuts 3
Obalno-kraka regija
Grka Nuts 3
Regije: Kerkyra, Thesprotia
Hrvatska Nuts 3
Okruzi: Dubrovnik-Neretva, Istra; Lika-Senj; Primorje-Gorski kotar;
ibenik-Knin; Split-Dalmacija i Zadar
Bosna i -
Hercegovina
Ekvivale
ntno
Nuts 3
Optine: Bilea, apljina, itluk, Gacko, Grude, Jablanica, Konjic,
Kupres, Livno, Ljubinje, Ljubuski, Mostar, Neum, Nevesinje,
Posusje, Prozor/Rama, Ravno, Siroki Brijeg, Stolac, Berkovii,
Tomislavgrad, Trebinje i Istoni Mostar
Crna Gora
Ekvivale
ntno
Nuts 3
Optine: Bar, Budva, Cetinje, Danilovgrad, Herceg Novi, Kotor,
Niki, Podgorica, Tivat i Ulcinj
Albanija
Ekvivale
ntno
Nuts 3
Regije: Fier, Durrs, Lezh, Shkodr, Tiran, Vlor
Srbija
Cijela zemlja (u fazi naputanja)

29

Prioritet I: Ekonomska, socijalna i institucionalna saradnja

Opti cilj: Jaa istraivanja i inovacije da bi se pojaala konkurentnost i ubrzao razvoj
podruja kroz ekonomsku, socijalnu i institucionalnu saradnju.

Mjera I.1: Istraivanja i Inovacije

Oekivani korisnici: Institucije za istraivanje, univerziteti, preduzea, javne organizacije.

Primjeri moguih akcija:
Uspostavljanje mrea saradnje izmeu univerziteta, istraivakih centara i drugih
kvalifikovanih organizacija;
Razvoj konkurentnih i kooperativnih mehanizama da bi se garantovala sredstva za
istraivae iji rad najvie obeava;
Podravanje i olakavanje naprednih aktivnosti istraivanja;
Podsticanje mobilnosti istraivaa i, posebno, razmjenu istraivaa i tehniara izmeu
preduzea i univerziteta;
Pojaanje sistemske saradnje izmeu istraivakih i privatnih/dravnih kompanija;
Stvaranje meunarodnih tehnolokih platformi;
Jaanje kapaciteta i know-how transfera;
Promovisanje sirenja najboljih iskustava;
Stvaranje naunih i tehnolokih mrea u jadranskoj oblasti u cilju razmjene informacija,
podataka i iskustava vezano za istraivanje i inovacije;
Stvaranje ICT objekata u cilju podrke malim i srednjim preduzeima i procesima
osnivanja, kao i u cilju podrke stvaranja regionalnih i medjuregionalnih klastera
izvrsnosti;
Promovisanje zajednikih istraivakih aktivnosti izmeu preduzea i univerziteta, kao i
razvoja partnerstva za inovacije i podrke u stvaranju regionalnih i trans-regionalnih
klastera izvrsnosti.

Mjera I. 2: Finansijska podrka za inovativna mala i srednja preduzea

Oekivani korisnici: Mala i srednja preduzea i zajednicka mala i srednja preduzea,
dravni organi, ustanove za razvoj

Primjeri moguih inicijativa:
Promovisanje osnivanja i razvoja preduzea zasnovanih na znanju kroz promovisanje
procesa osnivanja, formiranja nove kompanije od postojee prodajom akcija, stvaranja
poslovnih inkubatornih mrea i pomonih fabrika i korienja poetnog kapitala;
Podrka investicionim i istraivakim inovacijama i tehnolokom i naunom transferu;
Ubrzanje procesa stvaranja i jaanja klaster sistema, sa posebnom panjom na saradnju
izmeu preduzetnikog, institucionalnog, akademskog i sektora za javna i privatna
istraivanja;
Internacionalizacija zajednikih malih i srednjih preduzea;
Promovisanje inovacija u tradicionalnim i neproduktivnim sektorima prema proizvodu,
procesu, tritu i organizaciji;
Podrka idejama, inovaciji i znanju;
Pomo malim i srednjim preduzeima za promovisanje proizvoda i proizvodnih procesa
koji nijesu tetni po okolinu;
30
Investiranje u kompanije koje su u direktnoj vezi sa istraivanjem i inovacijama;
Poboljanje pristupa poslovnim finansijama;
Obezbjeivanje podrke za investiranje u trening i razvoj aktivnosti vezanih za poslovna
poboljanja.

Mjera I.3: Socijalne, radnike i zdravstvene mree

Oekivani korisnici: Dobrovoljne organizacije u socijalnom i zdravstvenom sektoru, dravni
organi uprave

Primjeri moguih inicijativa su:
Razmjena iskustva i transfer nadlenosti u socio-zdravstvenom i sektoru rada, takodje i
poveanim korienjem ICT-a (Information and Communication Technology
Informaciono-komunikaciona tehnologija);
Optimiziranje eksploatacije postojee zdravstvene i socijalne infrastrukture da bi se
poboljao kvalitet i pristupnost socijalnim i zdravstvenim uslugama;
Poveanje zaposlenja imigranata, tako jaajui njihovu socijalnu integraciju;
Poboljanje geografske i profesionalne mobilnosti radnika i olakavanje integracija
prekograninih trita rada;
Integracija socijalnih i zdravstvenih politika da bi se harmonizovala isporuka zdravstvenih
usluga i smanjile teritorijalne nejednakosti;
Stvaranje internacionalnih mrea (npr. Epidemioloko nadgledanje, razmjena informacija
u cilju brzog odgovora zdravstvenim hitnostima);
Akcija za bolju integraciju hendikepiranih lica;
Stvaranje integrisanih mrea pruanja usluga za dobrovoljni socijalni rad i pruanja
zdravstvenih usluga (bolniki objekti, tele-medicina, tele-pomo i zajedniki centri
usluga);
Stvaranje integrisanih mrea da bi se poboljala radnika mobilnost;
Obezbjeivanje zdravstvenih i socijalnih usluga kroz kunu brigu kroz korienje ICT-a
(Information and Communication Technology Informaciono-komunikaciona tehnologija)
Razmjena ikustva i transfer kompetentnosti u tritu rada i sektoru treninga;
Harmonizacija akademskih kvalifikacija i certifikata.

Mjera I.4: Institucionalna saradnja

Oekivani korisnici: dravni organi, organizacije i agencije za poslovnu podrku, nevladine
organizacije

Promovisanje razmjene iskustva u pogledu tehnike i upravljake kompetentnosti,
irokog prihvatanja instrumenata upravljanja koji olakavaju integraciju/saradnju izmedju
dravnih organa;
Promovisanje stalnih mrea izmeu dravnih organa za irenje inovativnih usluga;
irenje najboljeg iskustva;
irenje procesa inovacije izmeu Vlada (e-vlada), da bi se pojednostavile procedure i
smanjilo vrijeme potrebno za snabdijevanje graanstva uslugama;
Promovisanje akcija u cilju jaanja Evropskog identiteta u multikuklturalnom i multi-
etnikom kontekstu kroz teritorijalne i socijalne projekte saradnje namijenjene
prvenstveno mladim ljudima.

31
Prioritet II: Prirodni i kulturni resursi i prevencija rizika

Opti cilj: Promovisanje, poboljanje i zatita prirodnih i kulturnih resursa kroz
zajedniku kontrolu tehnikih i prirodnih opasnosti.

Mjera II.1: Zatita i poboljanje pomorske i priobalne okoline

Oekivani korisnici: Dravni organi, ustanove za istraivanje

Jaanje kompetentnosti lokalnih organa uprave u zajednikom upravljanju pomorskom i
priobalnom okolinom, kao i kroz promovisanje politike zajednikog planiranja
Implementacija posebnih studija sistema priobalnog okruenja
Razvoj zajednikih instrumenata za integrisanu upravu priobalnom zonom
Pomorska-priobalna kontrola takoe kroz zajedniki Geografski Informacioni Sistem
(GIS);
Zajedniki projekti za zatitu kopnenih voda od zagaenja, od stranih i napadnih vrsta,
kao i za kontrolu kvaliteta morske vode;
Jaanje ekolokih sistema i zatita biodiverziteta u cilju poboljanja kvaliteta okoline i
promovisanja ekonomskog i socijalnog odrivog razvoja;
Prevencija erozije obale;
Nauna istraivanja u cilju poboljanja odrivog i odgovornog korienja pomorskih
resursa hrane da bi se garantovao kvalitet snabdijevanja hranom;
Zatita NATURA 2000 predjela

Mjera II.2: Upravljanje prirodnim i kulturnim resursima i prevencija prirodnih i tehnolokih
rizika

Oekivani korisnici: Dravni organi, Nevladine organizacije, Mala i srednja preduzea

Jaanje kompetentnosti dravnih organa u definisanju dugoronih strategija prema
okruenju;
Inovacija i irenje tehnologije za uvanje i upravu prirodnim i kulturnim naslijeem;
Razmjena najboljih vjetina u uvanju i upravi ivotnom sredinom i kulturnim naslijeem;
Uspostavljanje saradnje izmeu agencija, organizacija i univerziteta da bi se stvorile
mree u oblasti zatite ivotne sredine i kulture kao i upravljanje rizikom;
Razmjena iskustva u upravljanju NATURA 2000 oblasti obzirom na Direktivu Odbora
92/43/EEC na odravanju prirodnih stanita i divlje faune i flore i Direktiva Odbora
79/409/EEC na odravanju divljih ptica;
Razmjena iskustva u upravljanju prirodnim resursima i zatienim podrujima;
Upravljanje balastnim vodama
Zajedniki projekti za provjeru i ienje kvalifikovanih oblasti od zagaenja;

Mjera II.3: tednja energije i obnovljivih energetskih resursa

Oekivani korisnici: Mala i srednja preduzea, Dravni organi

32
Promovisanje centara izvrsnosti za razvoj izvora obnovljive energije (odrivo korienje
morske vode, solarne energije, biomase i biogasa, klanikog otpada)
irenje najboljih iskustava na konzervaciji energije i izvora obnovljive energije;
Promovisanje kampanja jaanja svijesti u vezi odravanja energije i izvora obnovljive
energije;
Priprema regionalnih i lokalnih programa za odrivu proizvodnju i potronju energije
Promovisanje pilot projekata i demonstrativnih akcija o korienju obnovljivih resursa,
naroito stvaranjem manjih obnovljivih elektrana.

Mjera II.4: Odrivi turizam

Oekivani korisnici: Odbor za turizam i organizacije, dravni i privatni organi za razvoj ili
upravljanje objektima za turizam i/ili kulturu

Poboljanje prirodnih i kulturnih centara izvrsnosti, jaanje mrea izmeu muzeja,
pozorita itd;
Stvaranje mrea za razvoj turizma i sportske infrastrukture;
Jaanje svijesti o teritoriji i pejzau kroz promovisanje kulturnog identiteta;
Poboljanje turistike ponude kroz prekograninu saradnju ( razmjena iskustva, know-
how, itd.) ;
Promovisanje i stvaranje oblasnih zatitnih znakova (eko-oznaka, plave-zastave);
Predstavljanje novih kulturnih proizvoda za razvoj odrivog kulturnog turizma;
Turistika marketing-akcija koja za cilj ima produetak turistike sezone;
Promovisanje integrisanih turistikih pravaca i paketa;
Sprovoenje procijene kapaciteta za razvoj turizma;
Poboljanje i integracija turistikih informacionih usluga;
Razvoj i promovisanje trgovine u tradicionalnim zanatskim poslovima kroz stvaranje
lokalnih konzorcijuma i zajednikih teritorijalnih marketinkih akcija;
Zajednike strategije za diversifikaciju i diferencijaciju turistikih destinacija jadranske
oblasti;
Studije i zajednike strategije u cilju unaprijeivanja kopnenih oblasti u turistike
destinacije.

Prioritet III: Pristupanost i mree

Opti cilj: Jaanje i integrisanje postojeih infrastrukturnih mrea, promovisanje i razvoj
transportne, informativne i komunikativne usluge. Tri specifina smjera koja
odgovaraju sledeim mjerama.

Mjera III.1: Fizika infrastruktura

Oekivani korisnici: Dravni i drugi ekvivalentni organi (luke i uprave aerodroma)

Modernizacija i jaanje kapaciteta luka i aerodroma;
Poveanje sigurnosti roba i prevoznika;

33

Mjera III.2: Odrivi sistemi mobilnosti

Oekivani korisnici: Javna uprava, javne i privatne kompanije

Podrka prekograninoj kontroli javnih transportnih usluga;
Promovisanje veza izmeu luka i kopnenih oblasti u cilju poboljanja interfunkcionalnih
mrea;
Jaanje i promovisanje transportnih usluga za robu i ljude

Mjera III.3: Mree komunikacije

Oekivani korisnici: Dravni organi, Nevladine organizacije

Inovativni projekti za korienje novog ICT-a, posebno u promovisanju poboljanja i
svijesti u oblasti culture i multimedija;
Promovisanje ICT-a za pristup javnim uslugama (e-vlada, e-uenje, e-javne nabavke, itd.)
Korienje ICT-a kao instrumenta za smanjenje prekograninih potreba u pogledu
transportacije (video-konferencije, web-sajtovi, itd)
Korienje ICT-a za razvoj efikasnih sistema upravljanja informacionim sistemima u
saobraaju u pogledu prekograninih transportnih tokova.

Prioritet IV: Tehnika pomo


34

Crna Gora je za ovaj program opredjelila 730,000 na godinjem nivou.

Prikaz raspodjele sredstava za period od 2007. do 2009. godine (u Eurima):

Prioritet
Optinsko
finansiranje
Nacionalno
javno
finansiranje
Nacionalno
privatno
finansiranje
Ukupno finansirano
Procenat
kofinansiranja
EIB doprinosi Ostala finansiranja
(a) (b) (c) (d) = (a) + (b) + (c) (e) = (a)/(d)
Prioritet I : Ekonomska,
socijalna i institucionalna
saradnja
27.144.221 4.790.157 31.934.377 85,00% - -
Prioritet II: Prirodni i
kulturni resursi i
prevencija rizika
27.144.221 4.790.157 31.934.377 85,00% - -
Prioritet III: Pristupanost
i mree
27.144.221 4.790.157 31.934.377 85,00% - -
Prioritet IV: Tehnika
podrka
9.048.074 1.596.719 10.644.792 85,00% - -
Ukupno (2007-2009) 90.480.735 15.967.189 106.447.924 85,00% - -
35
VI SEES (SOUTH EAST EUROPEAN SPACE) - PROSTOR JUGO-
ISTONE EVROPE / PROGRAM SARADNJE JUGO - ISTONE
EVROPE

Transnacionalni program SEES (Transnational Cooperation Programme South East Europe-
Transnacionalni program saradnje jugoistone Evrope) predstavlja Inicijativu Zajednice
Interreg III B, CADSES i ima za cilj jaanje balansiranog teritorijalnog razvoja i teritorijalne
integracije unutar oblasti saradnje. Ovaj program nije samo dio kohezione politike EU koji
ukljuuje samo zemlje lanice, nego je takodje komponenta pretpristupne pomoi i kao takav
je jedini program u kojem pravo uea ima veliki broj zemalja koje nisu lanice EU (zemlje
kandidati i potencijalni kandidati). U novom periodu programiranja fondova (2007-2013)
program CADSES je razdijeljen na dva dijela: Program centralne Evrope i Prostor Jugo-
istone Evrope/Program saradnje Jugo - istone Evrope. Ovaj transnacionalni program
ukljuuje 17 zemalja i to: Albaniju, Austriju, Bosnu i Hercegovinu, Bugarsku, Rumuniju,
Hrvatsku, Makedoniju, Grku, Madjarsku, Italiju, Srbiju, Crnu Goru, Slovaku, Sloveniju,
Tursku, Moldaviju i Ukrajinu. Finansijska sredstva su znaajno vea od sredstava koja su bila
dodijeljena programu prethodniku INTERREG IIIB CADSES 2000-2006. Glavni izvor
finansiranja ovog programa jeste Evropski regionalni razvojni fond (ERDF), i njegov budet
za period 2007-2013. iznosi 206,7 m. Ovaj iznos je dopunjen javnim nacionalnim fondom
to konano iznosi 245.1 m. Zajedniki tehniki sekretarijat za ovaj program je smjeten u
Budimpeti.
Kao globalni cilj programa saradnje Jugo istone Evrope uzima se razvoj transnacionalne
saradnje, bazirane na stratekim vanostima, koje razvijaju teritorijalnu, ekonomsku i
socijalnu integraciju i potpomau koheziju, stabilnost i konkurenciju.

36

Prioritet I: Jaanje inovacija i preduzetnitva

Ovaj prioritet e doprinijeti posebno buduem razvoju Jugo istone Evrope, kao mjesta
pogodnog za inovacije i tehniko tehnoloki napredak. Cilj je jaanje preduzetnitva,
inovacija, ekonomskih znanja i poveanje integracija i ekonomskih relacija u programskom
podruju.
Mjera I.1: Razvoj mree tehnologije i inovacija u konkretnim oblastima
Mjera I.2: Razvoj odgovarajueg okruenja za inovativno preduzetnitvo
Mjera I.3: Poveanje okvirnih uslova i otvaranje puta inovacijama

Prioritet II: Zatita i poboljanje ivotne sredine

Zatita i poboljanje ivotne sredine doprinose unapreenju ivotne sredine i boljem
upravljanju zatienim i drugim oblastima. Cilj je da se pree preko prepreka nametnutih
nacionalnim barijerama i da se predvide budue anse i prijetnje, kao i da se razviju
zajednike transnacionalne akcije za zatitu prirode i ljudi.

Mjera II.1: Unapreenje integrisanog upravljanja vodama i prevencija od poplava
Mjera II.2: Unapreenje prevencije od ekolokih rizika
Mjera II.3: Unapreivanje saradnje u upravljanju prirodnim dobrima i zatienim
oblastima
Mjera II.4: Promovisanje efikasnosti energije i resursa

Prioritet III: Unapreenje dostupnosti

Prioritet III ima za cilj da posebno doprinese unapreenju pristupanosti lokalnih i regionalnih
uesnika u evropskoj mrei. Oni ukljuuju fiziku infrastrukturu, kao i pristup informacionom
drutvu. Cilj je promovisanje koordinativnih priprema u cilju razvoja pristupanosti mreama i
podrku multi modalitetu.
Mjera III.1: Unapreenje koordinacije u promovisanju, planiranju i iskoritavanju primarnih
i sekundarnih transportnih mrea
Mjera III.2: Razvoj strategija za realizaciju digitalnog dijeljenja
Mjera III.3: Unapreenje okvirnih uslova za multi modalne platforme

37
Prioritet IV: Razvoj transnacionalne sinergije za odrivi razvoj podruja. Kod
ovog prioriteta akcenat je stavljen na balansiranom i policentrinom modelu
programskog podruja

Cilj je razvoj i primjena integrisanih strategija koje e se ticati, sa jedne strane visoke
koncentracije ekonomije, ivotne sredine, socijalnih i upravnih problema koji pogaaju
velegradska podruja i regionalni sistem sela; a sa druge strane, uzimanje ansi koje
optimiziraju datu policentrinu strukturu i ujednaavanje kulturnih vrijednosti koje mogu
ponuditi bri razvoj podruja u razvoju. Prioritet Iv prikazuje specifinu i jaku povezanost
ekonomije, ivotne sredine, socijalnih i problema upravljanja.
Mjera IV.1: Realizacija krucialnih problema koji pogaaju velegradska podruja i
regionalne sisteme sela
Mjera IV.2: Promovisanje balansiranog modela atraktivnih i prihvatljivih podruja u razvoju
Mjera IV.3: Promovisanje upotrebe kulturnih vrijednosti za razvoj

Prioritet V: Tehnika pomo koja podrava implementaciju projekata i izgradnju
kapaciteta e doprinijeti lakoj implementaciji programa. Ona omoguava
programskim tijelima, stejkholderima, promoterima projekta i krajnjim
korisnicima potpuno iskoritavanje ponuenih ansi

Mjera V.1: Obezbjeivanje jezgra upravljanja za implementaciju programa
Mjera V.2: Sprovoenje propratnih aktivnosti

Projekti u kojima je uestvovala Crna Gora kroz CADSES ( Centralni, jadranski, dunavski i
jugo-istoni evropski program - Central, Adriatic, Danubian and South-Eastern European
Space program) su Embrace II (Poboljanje socio-ekonomskog razvoja u nerazvijenim
podrujima kroz informaciono i drutvo znanja ) i Plancoast (Prostorno planiranje u obalnim
podrujima). Za projekat Embrace II crnogorski partner je Direkcija za mala i srednja
preduzea. Ukupan budet projekta iznosi 2,100,000, dok je budet za Crnu Goru 97.800
- od ega 88.020 obezbjeuje EAR, a 9,780 Direkcija za mala i srednja preduzea.
Crnogorski partner u projektu Plancoast je Javno Preduzece "Morsko Dobro, sa budetom
za Crnu Goru od 94.100 , u kojem EAR uestvuje 84.690, a Javno preduzee za upravljanje
morskim dobrom Crne Gore iz Budve 9.410 . Ukupan budet projekta je 1.979.020 .

Finansijski plan za period 2007-2013. godina :

Godina ERDF
2007 31.918.022
2008 29.689.399
2009 29.565.665
38
2010 28.565.151
2011 30.342.331
2012 29.004.134
2013 27.606.943
Ukupno 2007-2013 206.691.645

Prikaz raspodjele IPA sredstava za Crnu Goru :

2007 0,68
2008 0,74
2009 0,81
Ukupno
(miliona
eura)

2.23

39

VII MEDITERANSKI PROGRAM (MED)

MED program koji se finansira iz Evropskog regionalnog razvojnog fonda (ERDF) ima za cilj
jaanje prekogranine saradnje kroz lokalne i regionalne inicijative, jaanje transnacionalne
saradnje na aktivnostima koje vode integrisanom teritorijalnom razvoju, kao i jaanje
interregionalne saradnje i razmjene iskustava. Ovaj program zapravo predstavlja nastavak
programa MEDOCC i ARCHIMED koji su bili implementirani unutar INTERREG IIIB
Inicijative, i fokusiran je na saradnju izmedju regiona zemalja lanica EU u itavoj zoni
Mediterana.

U programu MED e uestvovati mediteranske drave lanice EU (Kipar: cijela zemlja;
Francuska: etiri regiona Korzika, Languedoc-Roussillon, Provincija Alpi Azurna obala,
Rona-Alpi; Grka: cijela zemlja; Italija: 18 regija - Abruzzo, Apulia, Basilicata, Calabria,
Campania, Emilia-Romagna, Friuli-Venezia Giulia, Lazio, Liguria, Lombardy, Marche, Molise,
Umbria, Piedmonte, Sardinia, Sicily, Tuscany, Veneto; Malta: cijela zemlja; Portugal: 2 regije
Algarve, Alentejo; Slovenija: cijela zemlja; panija: 2 autonomne regije i 2 autonomna grada
Andalusia, Aragon, Catalonia, Balearic islands, Murcia, Valencia, Ceuta and Melilla; Velika
Britanija 1 regija: Gibraltar, kao i drave Zapadnog Balkana (IPA drave) koje su iskazale
zainteresovanost za uee u programu - Crna Gora, Hrvatska.

Prema Operativnom programu neophodno je za svaki projekat obezbijediti uee partnera
iz najmanje tri drave lanice EU. Takodje, predvidjeno je da partneri koji nijesu prihvatljivi u
MED prostoru mogu uzeti uee u programu kao pridrueni partneri. Ove zemlje ne mogu
primiti sredstva iz ERDF fonda i moraju uestvovati sa svojim vlastitim sredstvima. U skladu s
lanom 21(3) evrospke regulative 1080/2006, prihvatljivi MED partneri mogu zahtijevati
intervencije od uesnika lociranih izvan Evropske zajednice (eksterni eksperti na primjer).
Uee ove vrste uesnika mora biti ciljano i mora imati korist za regije MED prostora.

Operativnim programom je predvidjeno postojanje dvije vrste projekata koji e biti realizovani
kroz ovaj transnacionalni program:
Klasini poziv za projekte koji obuhvata sve prioritete i mjere operativnog programa
Ciljani pozivi za projekte bazirani na posebnim temama, oblastima intervencija ili
odreenim tipovima projekata. Pozivi za projekte su definisani od strane Nadzornog
odbora na temelju specifine pripremne inicijative i prethodne studije sprovedene kroz
INTERREG IIIB ili druge programe Evropske unije.

Za klasine pozive projektna aplikacija mora proi kroz dva koraka selekcione procedure,
bazirane na predaplikacionu i aplikacionu formu. Razliite forme su predloene za klasine i
ciljane pozive na projekte, s jedne strane, ili strateke projekte, s druge strane. Kada su
projekti odabrani od strane Selekcionog odbora, Upravni odbor i vodei partner potpisuju
ugovor. Kada su u pitanju zemlje kandidati/potencijalni kandidati, Ugovorno tijelo, koje
predstavlja Operativna struktura ili Delegacija Evropske komisije, e potpisivati ugovore sa
krajnjim korisnicima vezano za IPA sredstva. Istaknuto je da je neophodno obezbijediti
odobrenje poziva na projekte od strane Delegacije Evropske komisije prije njegovog
objavljivanja, kako bi zemlje kandidati/potencijalni kandidati mogli uestvovati u MED
projektima.

Program MED e podravati transnacionalnu saradnju partnera iz drava/regiona EU i IPA
drava u sljedeim oblastima, koje predstavljaju prioritete Operativnog programa MED:
jaanje kapaciteta za inovacije, zatita ivotne sredine i odrivi teritorijalni razvoj,
40
unapreenje mobilnosti i teritorijalne pristupanosti, policentrini i integrisani razvoj
mediteranskog basena.

Prioritet I: Jaanje inovativnih kapaciteta

Cilj 1: irenje inovativnih tehnologija i know-how

Evropa, posebno MED oblast, se suoava sa jakom medjunarodnom konkurencijom. Njihov
tehnoloki, ekonomski i organizacioni potencijal bi trebao biti ojaan, da bi se garantovao vii
nivo konkurentnosti, razvoja i rasta u narednim godinama.
MED oblast je karakteristina po regionalnim nejednakostima u pogledu razvoja i po visokom
nivou fragmentacije ekonomskih operatora, tako da MED Program treba da favorizuje
tehnologiju i know-how prenos da bi ojaao sinergiju i stvorio kritinu masu izmeu
ekonomskih operatera.

Mogue akcije:
Izgradnja transnacionalnih mrea izmeu organizacija koje podravaju poslove,
ekonomske aktere, privredne komore i slino, da olakaju transfer tehnologije kao i
irenje inovativnih vjetina i know-how (marketing, ekonomska inteligencija, korisenje
ICT-a, menadmenta, evolucije vjetina, irenje aktivnosti)
Razvijanje transnacionalnih mrea, razvijanje centara za resurse i istraivanje, centara za
inovacije i preduzetnitvo i osrednjih struktura koje olakavaju procese inovacije (pravna
pomo, pristup sredstvima, upravljanje ljudskim resursima, motrenje na tehnologiju,
promovisanje ekonomske inteligencije, korienje informacione i komunikacione
tehnologije, pravljenje partnerstva, kapitalizacija i irenje informacija vezanih za inovaciju.
Razvitak transnacionalnih mrea saradnje izmedju poslovnih jedinica, istraivakih i
institucija za treniranje u cilju podrke kreativnosti, kapitalizaciji i sirenju novih patenata,
novi proizvodni procesi, novi proizvodi i nove usluge; irenje i poboljanje finansijskih
ininjering instrumenata za implementaciju ovih inovacija.
Promovisanje transnacionalne saradnje i razmjene da bi se poboljao kapacitet za
inovacije u poljima energije i okoline (razvoj tehnologije stimulisan korienjem obnovljive
energije; rad na smanjenju industrijskog i poljoprivrednog zagaenja itd.) u skladu sa
evropskim prioritetima (PCRD, PCIC).

Potencijalni korisnici: Klasteri, mala i srednja preduzea, institucije za istraivanja,
institucije koje podravaju transfer tehnologije, centri tehnologije, centri za inovacije i
preduzetnitvo, organi za certifikate i kontrolu, institucije za trening, univerziteti i visoko
obrazovne institucije, agencije za regionalni razvoj, lokalne, regonalne i vlasti na nivou nacije
i agencije zaduene za prihvatljive sektore, ministarstva i javne ustanove zaduene za
prihvatljive sektore, lokalne i regionalne institucije zaduene za teritorijalni ekonomski
razvitak, privredne komore, finansijske institucije itd.

Cilj 2: Jaanje strateke saradnje izmeu aktera za ekonomski razvoj i dravnih
organa

Mogue akcije:
Stvaranje transnacionalnih struktura koje ciljaju ka poboljanju regionalne politike i
inovativnog kapaciteta (uporeujui iskustvo i sirenje know-how; eksperimentisanjem
41
zajednikim organizacionim modovima; sprovoenje sektorskih strategija; irenje i
primjena zajednikih standarda itd.)
Pokretanje inovativnih akcija koje jaaju meunarodnu dimenziju mediteranskih malih i
srednjih preduzea (mogunosti trgovine i partnerstva; razmjene koje se tiu razvoja
komercijalnih maruta; podrka za inovativne klastere; promovisanje transnacionalnih
marketinkih aktivnosti itd.)
Podrka transnacionalnim inicijativama koje imaju za cilj ohrabrivanje odrivog razvoja i
modernizacije, unoenje raznolikosti i prilagodjavanje tradicionalnih ekonomskih sektora
MED oblasti (poljoprivreda, turizam, ekoturizam itd.)

Potencijalni korisnici: Klaster, mala i srednja preduzea, institucije za istraivanja,
institucije koje podravaju transfer tehnologije, centri tehnologije, institucije za trening,
univerziteti i visoko obrazovne institucije, agencije za regionalni razvoj, lokalne, regonalne i
vlasti na nivou nacije i agencije zaduene za obuhvaene sektore; gradovi, dravne oblasti i
udruenja za teritorijalnu administraciju; regioni; ministarstva i javne ustanove zaduene za
obuhvaene sektore; lokalne i regionalne institucije zaduene za teritorijalni ekonomski
razvoj, privredne komore, finansijske institucije itd.

Prioritet II: Zatita prirodne sredine i unaprijeenje odrivog teritorijalnog
razvoja

Cilj 1: Zatita i unaprijeenje prirodnih resursa i nasledstva

Mogue akcije:
Stimulisanje transnacionalnih inicijativa da bi se poboljala i koordinisala procjena,
mjerenje, potvrda, nadgledanje i sistem upravljanja prirodnim resursima i zagaenjima
(mreenje administracija, organizovanje seminara izmedju administracija, specijalisti i
naunici, transnacionalne ankete na standardizaciji normi i mjerenje sistema); razvijanje
zajednikih standarda i promovisanje primjene evropskih i internacionalnih standarda u
javnim politikama (smanjenje efekta staklene bate, isputanje gasova itd.), usklaivanje
podataka, informacija i strategija intervencije transnacionalnih razmjera.
Stimulisanje transnacionalnih partnerstava u cilju zatite, poboljanja i jaanja svjesnosti
u vezi osjetljivih oblasti (rezerve, obale, mala ostrva, ume, pejzai) i njihovih resursa
(fizikih i virtuelnih) u logici integrisanog teritorijalnog razvoja i odrivog turizma,
promoviui biodiverzitet preko zatite i poboljanja prirodnih resursa;
Stimulisanje prirodnih resursa i nasledstva kroz razradu transnacionalnih strategija
razvoja osjetljivih oblasti, naroito za inicijative odrivog turizma; podrka implementaciji
zajednikih strategija upravljanja za priobalni predio; razrada strategija za predvianje i
prilagoavanje klimatskim promjenama;
Stimulisanje inovativnih inicijativa za ouvanje i poveanje zaliha vode;
Stimulisanje utede vode i ponovne upotrebe (domae, industrijalne, poljoprivredne itd.)
poboljanje upravljanja resursima vode za borbu protiv procesa dezertifikacije;
Stimulisanje transnacionalnih inicijativa sa ciljem poboljanja informacionih sistema i
jaanja svijesti sa panjom na klimatske promjene i opasnosti po prirodno nasljedstvo i
pejza (koordinirano irenje informacija o uzrocima i posledicama klimatskih promjena u
zemljama partnerima; sirenje informacija o dobro implementiranim primjerima u zemljama
partnerima (preraivanje, uteda energije, transportni sistemi koji u manjoj mjeri zagauju
okruenje itd.)
42

Potencijalni korisnici: lokalna uprava; udruenje optina i lokalnih uprava; regioni;
nacionalni parkovi; agencije i ustanove specijalizovane za obuhvaene sektore (planiranje,
zatita sredine, zatita obale, upravljanje prirodnim nasledstvom, upravljanje resursima vode
itd.); udruenje specijalizovano za obuhvaene oblasti (zatita zivotne sredine, zatita
prirodnog nasledja); agencije za planiranje grada; ustanove za istrazivanje specijalizovane u
obuhvaenoj oblasti (voda, sredina, zagaenje itd.); agencije za razvoj; preduzea i privatne
agencije zaduene za obuhvaenu oblast (uprava vodom i distribucija vode; institucije koje
predstavljaju farmere i poljoprivredni sector; organizacija za podsticanje turizma i
teritorijalnog planiranja; itd.)

Cilj 2: Promocija obnovljive energije i efikasnije proizvodnje energije

Mogue akcije:
Stimulisanje transnacionalnih mrea za kapitalizaciju, razvoj i transfer inovativnih
tehnologija za proizvodnju i korisenje obnovljive energije (solarna energija, vjetar,
biomas, geotermalni itd.)
Stvaranje i irenje inovativnih materijala i proizvodnih procesa medju javnim akterima i
poslovnim jedinicama koje omoguava smanjenu potronju energije.
Korienje rezultata istraivanja i promovisanje pilot projekata da bi se razvili procesi za
poboljanje efikasnosti proizvodnje energije, kao i da se smanji potronja energije.
Inovacije u poljima standarda (izgradnja, stambena pitanja, transport itd.) ; podrka
harmonizaciji standarda i potovanju meunarodnih direktiva u smislu tednje energije,
produktivnosti i potronje.
irenje informacija i jaanje svijesti civilnog drutva sa akcentom na korienje
inovativnih tehnologija u polju energije.

Potencijalni korisnici: Lokalne vlasti; optinske strukture saradnje; regionalne vlasti;
dravne slube zaduene za obuhvaene oblasti; agencije i ustanove specijalizovane za
upravljanje energijom i za obnovljivu energiju; tijela za kontrolu i certifikate; preduzea i
grupe preduzea specijalizovani za obnovljivu energiju; preduzea sa velikom potronjom
energije; finansijske institucije; agencije za razvoj; itd.

Cilj 3: Zatita od pomorskih rizika i jaanje pomorske bezbjednosti

Mogue akcije:
Promovisanje transnacionalnih inicijativa za zajedniko posmatranje, analize i
komunikacione sisteme, poboljavajui zajedniko znanje o prometu i opasnosti u cijeloj
mediteranskoj oblasti;
Elaboracija transnacionalnih strategija i planovi intervencije koji poboljavaju koordinaciju
i razmjenu podataka izmedju kompetentnih organa iz oblasti pomorstva; implementacija
sistema u cilju jaanja saradnje izmeu nacionalnih civilnih bezbjedonosnih slubi.
Promovisanje metoda posmatranja upotrebom novih tehnologija i posebno sa Galileo
sistemom; koordinacija kontrole i evaluacije koji se tiu zagaenja u osjetljivim ili
zatienim pomorskim oblastima.
Podrka zajednikim transnacionalnim akcijama za prevenciju, uzbunu, intervenciju,
kontrolu, mjerenje rizika u pomorskom saobraaju i industrijskoj aktivnosti;
43
Podrka transnacionalnim inicijativama za zdruivanje i dijeljenje resursa i alata (tehnika
sredstva, razmjena kompetentnosti, korienje inovativnih tehnologija itd.);

Potencijalni korisnici: Nacionalni pomorski organi uprave; regionalne pomorske institucije;
regionalni centri bezbjednosti i spaavanja; luke vlasti; ustanove i agencije za prevenciju i
borbu protiv pomorskih zagaenja; ustanove zaduene za zatitu obale; ustanove za
istraivanja; dravni i privatni organi zadueni za tehniku kontrolu brodova; institucije za
zatitu okruenja i mora; centri za treniranje; itd.

Cilj 4: Prevencija i borba protiv prirodnih opasnosti

Mogue akcije:
Struktuiranje zajednikih alata za posmatranje, kontrolu, komunikaciju, irenje informacija
i intervencija na transnacionalnom nivou; razvijanje aplikacija za sistem Galileo;
uoavanje opasnosti; praenje posledica klimatskih promjena; procjena osjetljivosti
pejzaa, uma i prirodnih resursa; procjena seizmikih rizika; kontrola poplava i poara;
predvianje opasnosti vezanih za morske ili osjetljive oblasti (tcunami, podizanje nivoa
mora, zemljotresi itd.);
Implementacija zajednikih sredstava da bi se bolje posmatrale, analizirale i procjenjivale
opasnosti koje proistiu iz razvoja ljudskih aktivnosti. Razvoj i razmjena inovativnih
znanja za ublaenje tih opasnosti i adaptaciju kroz poboljanje naina na koji se koriste
zemlja, ume, smanjenje impakta urbanizacije obalnih podruja i ogranienje naputanja
priobalnog pojasa, promovisanje sistema planiranja za prevenciju erozije i odronjavanja
zemljita;
Podrka ujedinjavanju sredstava intervencije; podrka boljoj transnacionalnoj koordinaciji
operativnih struktura; elaboracija i implementacija plana pomoi na regionalnom,
nacionalnom i transnacionalnom nivou;
Razvijanje planova djelovanja u sluaju opasnosti i prirodnih katastrofa; razvoj novih
strategija i novih tehnika planiranja da bi se preduhitrile posljedice klimatskih promjena;
Uspostavljanje zajednikih standarda i harmonizacija normi.

Potencijalni korisnici: Ustanove i agencije zaduene za prevenciju i borbu protiv prirodnih
nepogoda; lokalne, regionalne i nacionalne vlasti; ustanove zaduene za zatitu obale;
nacionalni/regionalni parkovi; institucije zaduene za zatitu mora i okoline; ustanove za
istraivanja; civilne bezbjedonosne agencije; agencije za planiranje grada; itd.

Prioritet III : Poboljanje mobilnosti i pristupa teritoriji

Mediteranska oblast je suoena sa problemima pristupanosti i konekcije, bilo da se radi
izmeu regiona (izolovane oblasti, ostrva, seoske oblasti), izmedju ekonomskih centara,
njihovih luka ili sa susjednim internacionalnim oblastima.
Istovremeno, razvoj ekonomske aktivnosti, turizma, rasta u prometu/kretanju robe i
populacije poveavaju pritisak na priobalne i urbane oblasti i na glavne transportne prolaze.
Ovakva situacija zahtijeva intervenciju nad sredstvima transportne organizacije da bi se
poboljalo njihovo funkcionisanje i smanjio njihov uticaj na okolinu.

44
Cilj 1: Poboljanje pomorske pristupanosti i tranzitnih kapaciteta kroz multimodalitet
i intermodalitet

Mogue akcije:
Jaanje koordinisanih transnacionalnih akcija izmeu institucija u ijoj su nadlenosti
razvoj evropskog i mediteranskog transportnog koridora, podrka politikama u pravcu
glavnih intra-mediteranskih koridora.
Promocija koordinisanih strategija izmedju luka da bi se jaao njihov kapacitet za
suoavanje sa internacionalnom konkurencijom ( prekrcavanje, putanje robe u evropsi
proctor, multimodalna logistika platforma itd.)
Poboljanje usluga u cilju razvoja pomorskog saobraaja i prevoza utovara na krae
prekomorske distance, ( logistiki sistemi, lociranje robe), poboljanje pristupanosti
ostrvima (informacije, adaptacija usluga, bolja organizacija protoka putnika itd.)
Promovisanje inter-operativnosti eljeznica na transnacionalnom nivou; ohrabrivanje
implementacije multimodalnih regionalnih platformi; promovisanje intermodaliteta i
kontinuieta za postojee mree ( mora, puteva, pruga itd.)
Izgradnja transnacionalnih partnerstava u cilju promovisanja multimodalnih transportnih
sistema u urbanim oblastima (voz, auta, saobracaj, kruenje); promovisanje korienja
transportnih modova sa malim uticajem na okolinu (javni saobraaj, upotreba biogoriva,
kruenje itd.)

Potencijalni korisnici: Lokalne, regionalne i nacionalne vlasti; ministarstva i javne
institucije zaduene za transport, pomorske aktivnosti, infrastrukture i prostorno
planiranje; nacionalni i regionalni bezbjedonosni centar i organi uprave; relevantne
ustanove i agencije; regionalne agencije za razvoj; organizacije za promociju turizma i
teritorijalnog planiranja; autoputevi i kompanije za upravu eljeznicama; luke vlasti;
pomorske kompanije; logistike kompanije i centri; organi za kontrolu i cerfitikate; itd.

Cilj 2: Podrka korienju informacionih tehnologija u cilju bolje pristupanosti i
teritorijalne saradnje

Mogue akcije:
irenje inovativnih alata omoguavajui razvoj on-line usluga i olakavajui pristup
digitalnim uslugama u izolovanim teritorijama i ostrvima ( finansijske usluge, informacione
i transportne usluge, javno zdravstvo, obrazovanje itd.)
Podrka transnacionalnim akcijama doputajui uspijenije korienje ICT-a od strane
civilnog drustva, administratora i ekonomskih aktera
Stimulisanje upotrebe ICT-a u cilju poboljanja transnacionalnih posmatranja, analiza i
komunikacionih sredstava u vezi osjetljivih problema kao to su pomorska saradnja,
transport roba i putnika, upravljanje resursima vode, prevencija rizika, socijalne usluge
itd.
Razvoj ema elektronskih komunikacionih mrea na transnacionalnom nivou;
Razvoj inter-operativnosti i sigurnosti elektronskih platformi; poveanje pouzdanosti i
sigurnosti elektronskih transakcija

Potencijalni korisnici: Lokalne i regionalne vlasti; teritorijalne administracije; ministarstva i
javna administracija zaduena za telekomunikacije, infomacije i komunikacione tehnologije;
udruenja korisnika; telekomunikacione kompanije; kompanije specijalizovane za
informacionu tehnologiju i komunikacione usluge
45

Prioritet IV: Promovisanje policentrinog i integrisanog razvoja MED prostora

U MED oblastima, gradove i prijestonice karakterie visok nivo konkurencije, BDP po glavi
stanovnika, usluga i naunikih sposobnosti. Ove oblasti prikazuju koncentraciju bogatsva i
aktivnosti priobalnog pojasa. Da bi se bolje upravljalo efektima urbanog razvoja, da bi se
poveala potencijalna i teritorijalna konkurentnost istovremeno izbjegavajui uveanje
teritorijalnih nejednakosti, esencijalno je jaanje mree saradnje. Neophodno je, na jednu
stranu, podrati sinergiju izmeu oblasti u razvoju (prijestonice, urbane i seoske oblasti itd.),
i, na drugu stranu, poboljati teritorijalne sisteme rijeavanja glavnih problema saradnje.
tavie, u fragmentovanoj okolini, kultura, istorija i nasledstvo predstavljaju jake integracione
i kohezione faktore za mediteranski region. Glavni problem je promovisati inovativne
inicijative koje jaaju mediteranski identitet i kulturnu specifinost suoavajui se sa
ekonomskom globalizacijom i meunarodnom konkurencijom.

Cilj 1: Koordinacija razvojnih politika i poboljanje teritorijalne uprave

Mogue akcije:
Jaanje gradskih mrea i podrka strategijama integrisanog teritorijalnog razvoja izmeu
mediteranskih urbanih oblasti (ekonomski razvitak, razvoj luka, transport, energija,
okruenje itd.)
Promocija transnacionalne saradnje izmeu razliitih teritorijalnih sistema (gradova,
prijestonica, ostrva, ruralnih oblasti, izolovanih teritorija itd.) u cilju poboljanja sistema
usluga sa posebnom panjom na uspostavljanje zajednikih strategija (transport,
teritorijalno planiranje, odrivi turizam, upravljanje prirodnim i kultrunim nasleem itd.);
irenje dobrih iskustava na transnacionanom nivou vezano za korienje inovativnih
instrumenata planiranja, inovativnih modela razvitka, inovativnih sistema za usluge u
manjim gradovima i oblastima sa manjom populacijom.

Potencijalni korisnici: Lokalne i regionalne vlasti; gradovi i gradske mree; grupe lokalnih
vlasti; dravna administracija; nacionalne administracije zaduene za probleme teritorijalnog
razvoja (transport, ekonomski razvoj, planiranje itd.); organizacije za promovisanje turizma i
teritorijalnog planiranja; javne i privatne agencije i ustanove koje djeluju u obuhvaenom
sektoru (transport, okolina, rizici, pomorske usluge, prostorno planiranje, turizam, kultura i
nasledstvo, ekonomski razvoj itd.); kultura i kompanije sa kulturnim nasleem; itd.

Cilj 2: Jaanje identiteta i unapreenje kulturnih resursa za bolju integraciju MED
prostora

Mogue akcije:
Razvoj transnacionalnih mrea i podrka zajednikom transnacionalnom rukovostvu
kultrunih polova (urbane oblasti, istorijski centri, kultruni distrikti, UNESCO svjestko
naslijee, itd.)
Promovisanje transnacionalnih inicijativa, unaprijeujui ulogu istorijskog naslijea i
kulturnih resursa (materijalnih i nematerijalnih) u perspektivi integrisanog teritorijalnog
razvoja;
46
Podrka razmjeni alata i razvijanje zajednikih strategija implementacije inovativnih
kulturnih usluga; promovisanje kulturnih inicijativa u cilju poveanja teritorijalne
ekonomske primamljivosti (npr. poslovni turizam, kongresi, komercijalni sajmovi,
konferencije, festivali, tematski dogaaji, obrazovni turizam, zdravstveni turizam itd.);
irenje iskustva za bolju ekonomsku valorizaciju lokalnog i regionalnog nasledstva i
kulturnih resursa;

Potencijalni korisnici: Lokalne i regionalne vlasti; regionalna i centralna administracija
zaduena za obuhvaene sektore (kultura, istorijsko naslee, prostorno planiranje i
teritorijalni razvoj itd.); organizacije za promociju turizma i teritorijalnog planiranja; javne i
privatne institucije zaduene za turizam i kulturu; agencije i ustanove za zatitu i poboljanje
kulturnih resursa; meunarodne institucije za kulturu i uvanje istorijskog naslijea; privatne
kompanije u relevantnim sektorima itd.

Prioritet V: Tehnika pomo


Budet
Procjena globalnog budeta je: 256,617,688 eura, dok je doprinos zajednice/optine:
193,191,331 eura. Uee ERDF-a za svaku dravu lanicu varira od 75% (Francuska,
Velika-Britanija, Grka, Italija, Portugal, panija) do 85% (Kipar, Malta, Slovenija). Crna Gora
e za naredne tri godine odvajati iz sredstava IPA-e 200.000 na godinjem nivou.

Dio budeta za svaki prioritet:

Prioritet I: Jaanje inovativnih kapaciteta 30%

76,985,306.4
Prioritet II : Zatita okoline i promovisanje odrivog
teritorijalnog razvoja
34%

87,250,013.92
Prioritet III : Poboljanje mobilnosti i teritorijalne
pristupanosti
20%

51,323,537.6
Prioritet IV: Promovisanje policentrinog i integrisanog
razvoja Med prostora
10%

25,661,768.8
Prioritet V: Tehnika podrka 6%

15,397,061.28
100 %

256,617,688

Informacije o Programima Prekogranicne I Transnacionalne Saradnje

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Informacije o Programima Prekogranicne I Transnacionalne Saradnje

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Informacije o Programima Prekogranicne I Transnacionalne Saradnje

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Informacija o programima prekogranine i

You might also like