P r i r u n i k

za 1. modul
osposobljavanja i usavravanja nastavnika za podruje
rada Mainstvo i obrada metala
Moderna nastavna sredstva u strunom
obrazovanju: upotreba primjenjenih softvera
Priprema nastave pomou kompjutera i izrada nastavnih
materijala za samopoduavanje orijentisano ka aktivnostima i
kompetencijama
Univ. Bremen - artec F. W. Bruns
Media Integration Media Integration through through Augmented Augmented Reality Reality
Object Manager
and
Object Database
Real World Virtual Model Simulation & Drawing
Viewing & Editing





2

Sadraj strana

Predgovor 3

Projekat 4

Tri pod-projekta 5

Pod-projekat 1 6

Pod-projekat 2 13

Pod-projekat 3 17

Primjer radnog lista i domai zadatak 20-25
Pneumatiki simboli, komponente i njihova funkcija 26-31
i ISO standardi za opremu koja radi (funkcionie) na principu vazduha

Slike:
Slika 1 projekat 4
Slika 2 pod-projekat 5
Slika 3 pod-projekat 1 6
Slika 4 pod-projekat 2 13
Slika 5 pod-projekat 3 17




3
Predgovor
Cilj osposobljavanja nastavnika jeste da se izradi didaktiki materijal za nastavnike i
uenike uz pomo modernih nastavnih sredstava kako bi se olakali priprema asova
i proces uenja.

1. Za interaktivno uenje i samopoduavanje koriste se resursi besplatnih simulacija
demonstracionih softvera profesionalnih proizvoaa, uz primjenu metode nastave
orijentisane ka aktivnostima.
2. Rjeavanje problema je uvijek u centru panje procesa uenja.
Simulacija
Tehnika simuliranja se najee koristi za razvijanje vjetina prilikom eksperimentisanja i
omoguava uenicima da testiraju pretpostavke u realnom kontekstu. Simulacije se takoe
koriste za osmiljavanje situacija iz stvarnog svijeta koje nijesu fiziki opasne ni skupe, kako
bi u situaciju koja je predmet obuke unijeli elementi realizma i relevantnosti.
Rjeavanje problema
Jedna od tehnika koja predstavlja najvei izazov a koja se koristi u nastavi pomou
kompjutera jeste rjeavanje problema. Ona pomae uenicima da razvijaju sposobnosti
logike, rjeavanja problema i praenja instrukcija i generalno se koristi za poboljanje
sposobnosti razmiljanja vieg reda.
Rezultati radionice
Nastavnici ue kako da efektivno izrauju radne listove koristei animirane slike i birajui
sadraje koji su relevantni i od pomoi za pripremu radnih listova.
Nastavnici su u mogunosti da obogate kvalitet asova integracijom interaktivnih materijala
za uenje i da omogue uenicima da stiu praktine vjetine u uionici, u sluajevima kada
oprema potrebna za radionicu nije ni dovoljna ni adekvatna.
Metod radionice
Sadraji polja pneumatike su predstavljeni metodom nastave orijentisane ka aktivnostima za
dati problem (u obliku projekta) nakon ega slijede faza planiranja, rjeenje i evaluacija (u
obliku simulacije).
Projektovanje i simulacija pneumatikih kola su realizovani uz pomo demo-softvera
FluidSim od FESTO-a.
Niz praktinih primjera projekata dat je na CD-u koji se nalazi u prilogu ovog prirunika.
Ovi projekti se mogu koristiti za izradu nastavnih materijala za uenike i mogu nastavnicima
da prue primjere najbolje prakse primijenjenih projekata koji dopunjavaju ovaj prirunik.
Prirunik za osposobljavanje nastavnika sastoji se od sljedeih elemenata:
Kolona 1 sadri
Odabir i opis pneumatikih elemenata.
Kolona 2 sadri
Rukovanje softverom
Kolona 3 sadri
Didaktike sugestije, u sluajevima kada se spominju pedagoki aspekti i predlau
alternative didaktikih pristupa.
Proces radionice
Problem koji treba rijeiti ovim projektom jeste da se projektuje pneumatiko kolo za
Otvaranje i zatvaranje klizne kapije sa dvije razliite pozicije
S obzirom da je projekat suvie kompleksan za inicijalni proces nastave i uenja, projekat je
podijeljen na tri pod-projekta.



4
P r o j e k a t
Ot varanj e i zat varanj e kl i zne kapi j e sa dvi j e pozi ci j e



Za otvaranje i zatvarenje klizne kapije bilo sa spoljnje ili unutranje strane imanja
koristi se cilindar. Za ovakvu kapiju potrebno je pneumatsko upravljanje .
Rjeenje dato u priruniku je jedan od nekoliko moguih projektovanih rjeenja za
upravljanje.
Sl.1




Pokretaki elementi
Kontrolni elementi
Elementi obrade
Signalni elementi
Izvor energije



5
T r i p o d - p r o j e k t a
Sl.2
Pod-projekat 1
Otvaranje i zatvaranje u jednom
potezu

Pod-projekat 2
Otvaranje i zatvaranje kapije iz dva poteza



Pod-projekat 3 i finalni projekat
Otvaranje i zatvaranje sa dvije razliite pozicije




jedan jednosmjerni cilindar jedan dvosmjerni cilindar jedan dvosmjerni cilindar
jedan 3/2 ventil dva 3/2 ventila etiri 3/2 ventila
jedinica za pritisak za sve projekte jedan ventil 5/2 dva regulaciona ventila
jedan 5/2 ventil
i dijagram koraka pomjeranja



6
P o d - p r o j e k a t 1 S l . 3





7

Selekcija i opis elemenata iz
biblioteke komponenti
Rukovanje softverom Didaktike sugestije
Selektujte izvor kompresovanog vazduha
vukui i ubacujui objekat miem, a koji se
sastoji od kompresora, tanka (rezervoara) i
servisne jedinice.

U naem sluaju
selektuje se
simbol malog trougla
kompresovan. to
predstavlja
kompresor sa
servisnom jedinicom. Obrtni kompresor je
predstavljen ovdje kao najlaki model od
svih kompresora.
Obrtni kompresor

Nakon to instalirate softver na svom PC
imaete komponentu biblioteka sa lijeve
strane (vidite Sl.3 na strani 7).
Otvorite novu datoteku (file) da biste
dobili istu stranicu za projektovanje sa
desne strane. Sada moete da selektujete
komponente iz biblioteke i povuete
odreenu komponenetu na stranicu za
projektovanje i spustite je na eljenu
poziciju.
Kada dodirnete konektor miem, taka za
konektovanje postaje crvena i moete da
povuete mia do eljenog konektora
odgovarajue komponente (on postaje
creven ponovo) i konekcija je izvrena.
Desnim klikom mia na komponenetu
otvara se meni za konfiguraciju kako bi se
definisala komponenta. Alternativno duplim
lijevim klikom mia na komponente otvara se
meni za konfiguraciju ventila.

Postoje razliite vrste kompresora
koje moete nai na internetu ili u
knjigama. Ako je tehnika
odravanja dio obrazovnog
programa, servisna jedinica se
mora detaljno objasniti (filter,
regulator pritiska, mjera pritiska,
itd.)
Servisna jedinica

filter regulator pritiska mjera pritiska
Neka uenici otkriju mogunosti
konfiguracije komponenti. Uenici
e sami utvrditi karakteristike i
odlike komponenti isprobavajui
opcije softvera i njegovih alatki.



8
Rezultati projekta 1 su prikazani na Slici 3
Komponente su postavljene, povezane i karakteristike komponenti definisane. Konfiguracija i ventila 3/2 i cilindra su prikazani
na ilustracijama dolje.

Konfiguracija ventila 3/2.
selektujte u lijevom meniju za aktiviranje opciju "manually oznaite Spring-returned (povrat oprugom)
(manualno) na desnom meniju za aktiviranje

Fizika funkcija ventila

Pozicija a pokazuje ventil u
normalnom zatvorenom poloaju.
Terminal 1 je zakljuan; otvor 2/3 je
otvoren; povratni vazduh izlazi iz
cilindra

Pozicija b pokazuje ventil u
normalnom otvorenom poloaju;otvor
od 1/2 cola je otvoren; kompresovani
vazduh protie u cilindar.



9


Konektor 3 ventila je mjesto za ispust vazduha kada se cilindar vrati
nazad. U stvarnoj primjeni za ispust je potreban prekida jer vazduh
koji izlazi stvara zvuk zvidanja. Desnim klikom mia ili duplim lijevim
klikom mia na zavretak 3 otvara se meni sa vae lijeve strane i
selektujte zavretak (npr. priguiva) i ako elite moete da imate
prikazane i pritisak i protok.
Kliknite na OK da biste zatvorili prozor i da se vratite strani za
projektovanje.
Na isti nain na koji ste konfigurisali ventil, mora se konfigurisati i
cilindar.


Podeavanje cilindra vri se na isti nain kao za sve ostale
komponente. Desnim klikom mia idite na komponente i selektujte
vrijednosti iz menija.
S obzirom da klip ima ipku moete odrediti da povrina klipa bude
razliita od povrinei prstena.
Ako kliknete na OK moe se pojaviti poruka o greci jer demo verzija
softvera ne prihvata sve vrijednosti koje selektujete jer ima odreena
ogranienja.
Sada je dizajnirano najjednostavnije pneumatiko kolo i prva
simulacija e pokazati da li funkcionie dobro.




10

Selekcija i opis elemenata iz
biblioteke komponenata
Rukovanje softverom Didaktike sugestije
Simulacija u
normalnom
zatvorenom
poloaju
Tanka zelena
linija pokazuje da
nema pritiska na
liniji.


Simulacija
prednjeg hoda

U simulaciji
podebljana
tamno plava linija
pokazuje da je
linija pod
pritiskom.




Simulacija ve projektovanog i konfigurisanog
kola moe da se uradi.
Simulacija mora da pone u meniju Execute
(izvriti) ili jo lake klikom mia na dugme
play.


Pomjerite mi do dugmeta ventila koje treba
pritisnuti, strelica mia se mijenja u ruku, a
ruka vam omoguava da koristite prekida, koji
mijenja poziciju ventila, vazduh prolazi u
cilindar. Cilindar izlazi i putanjem dugmeta
rventila sila opruge vraa cilindar nazad.


I eto ga!!! Pneumatiko kolo funkcionie kao u
realnom svijetu rada.


Prilikom simulacije ne
moete mijenjati ili korigovati dizajn kola. Da
biste izvrili izmjene morate prvo zaustaviti
simulaciju.
Do sada je uenik nauio da
isprobava sve mogue
konfiguracije osnovnih
komponenti pneumatike. Da li
parametri na koje su
komponente podeene
funkcioniu dobro u stvarnom
radu moe se testirati
simulacijom.

Procesu simulacije treba dati
dosta vremena kako bi se
uenici upoznali sa svim
varijacijama rjeavanja
problema mijenjanjem
elemenata i karakteristika
kola i kako bi mogli da
testiraju odreenu funkciju
simulacijom.

Uenici e otkriti funkcije koje
dobro funkcioniu i one koje
pogreno funkcioniu i uie
individualno. Nastavnik moe
da daje savjete ali ne da
predaje u toku ovog procesa.


Panja



11
Selekcija i opis elemenata
iz biblioteke komponenata
Rukovanje softverom Didaktike sugestije
Dijagram pomjeranja u
koracima
1 2 3 4 5
Prednji
Cilindar
Zadnji
Koraci
Pomjeranje cilindra
Sekvenca otvaranja radnog
elementa je predstavljena u
odnosu na razne korake
(korak: promjena stanja bilo
koje komponente). Ako
upravljanje ima nekoliko
radnih elemenata, oni su
predstavljeni na isti nain i
nacrtani jedan ispod drugog.
Od koraka 1 do 2, cilindar se
kree od zadnje do prednje
krajnje pozicije. U toku koraka
2 do 4 cilindar miruje na
krajnjoj poziciji. Od koraka 4
do 5 cilindar se vraa u
poetni poloaj .

Dijagram stanja
Otvorite meni Insert (ubaciti), odaberite State Diagram
obrazac dijagrama pomjeranja u koracima se pojavljuje na strani
za projektovanje


Nakon vjebanja odabira
komponenti, povezivanja
komponenti preko
pneumatikih linija i
konfigurisanja
komponente, sprovodi se
simulacija u cilju
isprobavanja kola.
Uenici isprobavaju sve
te funkcije dok shvate
komponente u svim
njihovim funkcionalnim
varijantama.
Sledei korak u procesu
individualnog uenja
bie shvatanje
postepenog kretanja
pojedinanih
komponenti.
Kola su planirana,
projektovana i
isprobana, to se
dokumentuje u obliku
dijagrama.





12
Tumaenje dijagrama
Pozitivna strana aktiviranog ventila 3/2 Ivica prednjeg hoda cilindra

Negativna strana otputenog ventila 3/2. Negativna ivica povratnog hoda cilindra

P o d p r o j e k a t 1 j e s p r e m a n k a k o j e p r i k a z a n o n a S l . 3 n a s t r a n i 6 .

Kompe t enci j e st e e ne pod- pr oj ek t om 1:
Uenik je sposoban da ita i dizajnira/projektuje osnovna pneumatika kola.
On/ona zna odlike i karakteristike razliitih pneumatskih elemenata i komponenti.
On/ona moe da utvrdi probleme kod pneumatskih instalacija i da kae uzroke greaka.
On/ona je nauio/la kako da sam/a ui i stekne znanje i vjetine putem eksperimentisanja.
On/ona je sposoban/na da planira, sprovodi i evaluira zadatke i dokumentuje rezultate.
On/ona je upoznat/a sa timskim i radom u grupi i komunicira sa kolegama i nastavnicima.
Funkcije komponenti koje elite da
predstavite u dijagramu se povuku i unesu
miem u polje Opis komponente.
U naem sluaju smo spustili prvo cilindar na
dijagram, a zatim ventil.
Kada se krene sa simulacijom pojavljuje se
dijagram.
Svako aktiviranje signala (pritisni-dugme)
elementa ili komponente bie prikazano u
dijagramu.



13
Pod-projekat 2 Sl . 4


Opis pod-projekta 2

Na osnovu pod-proj ekt a 1, proj ekat 2 predst avl j a
sl oeni j i i obi mni j i zadat ak da se akt i vi r a ot varanj e i
zat varanj e kapi j e.

Rj eenj e j e pr edst avl j eno na Sl . 4 sa l i j eve st rane.

Ueni k t reba da dobi j e pri l i ku da sam nae rj eenj e, j er i
druga rj eenj a do koj i h doe, manj e i l i vi e st runo, e
t akoe vodi t i f unkci onal nom rezul t at u.
Ni j e neophodno da ueni k zna t a j e vent i l 5/ 2.
U ci l j u dobi j anj a sl i ni h rezul t at a, nast avni k bi mogao
prvo da uvede i predst avi nove komponent e kao t o su
vent i l 5/ 2 i dvosmj erni ci l i ndar da bi ol akao i l i usmj eri o
rad proj ekt a i l i ak ut edi o vri j eme u pr ocesu uenj a.




14

Odabir i opis elemenata iz
biblioteke komponenti
Rukovanje softverom Didaktike sugestije
Prije poetka projekta 2,
projekat 1 treba sauvati i
imenovati komponente (ISO).

0Z1 prva jedinica
Z (Servisna jedinica)
Nije element pokretanja
1V1 prvi ventil
Ventil
1. kontrolni element 1. pokretaa

1A1 1aktivator
Aktivator
(pokreta)
Prvi pokretaki element

Za imenovanje
komponenti, poite u meni
Insert i dolje do Text

Kliknite na Text i pojavljuje
se polje za tekst na
stranici za projektovanje,
gdje moete napisati
imena komponentni.

Ako elite da napiete
komentare na stranici za
projektovanje, takoe
moete koristiti polja za
tekst, napiite komentare i
povucite i spustite tekst
tamo gdje elite.



U pripremi pod-projekta 2 imenujte komponente pod-projekta 1
prvo po redu kako bi se izbjegla konfuzija kada se vie
komponenti iste vrste pojavi u jednom kolu.






15
Selekcija i opis elemenata iz
biblioteke komponenti
Rukovanje softverom Didaktike sugestije
Ventil 5/2 u svoje dvije pozicije



Nacrtati kola podprojekta 2 kako je
prikazano na slici 4, stranica 13.

Za dupliranje komponente l ake je
primijeniti metod kopiranja
(copy/paste).

Ubaciti ventil 5/2 iz biblioteke i
sastaviti ga sa dva ventila 3/2.

Zamijeniti jednosmjerni cilindar
podprojekta 1 sa dvosmjernim
cilindrom.
Sve ostale funkcije rukovanja
softverom su poznate iz pod-projekta
1.



Da bi se omoguilo da kolo otvara i
zatvara kapiju, potreban je drugi
signalni elemenat.
Projekat br. 1 treba promjeniti za novi
dodatni zadatak za uenika.
Nastavnik moe objasniti zato ventil
5/2 mora biti povezan izmeu dva
ventila 3/ 2 i dvosmj er nog ci l i ndra.

General no, neki od ueni ka moe
nai rj eenj e bez i nst rukci j a, ukol i ko
pri mi j eni st eeno znanj e i vj et i ne
eksperi ment i sanj a sa sof t verom.
Proj ekat bi se mogao pl ani r at i kao
i ndi vi dual ni , t i mski i l i grupni rad.

ak bi i rj eenj e bez vent i l a 5/ 2 (npr.
vent i l 4/ 2) bi l o mogue.





16


i na kraj u, t u j e dvosmj erni ci l i ndar, odabran
i z bi bl i ot eke komponent i i ugraen u nacr t
podproj ekt a 2.
P o d - p r o j e k a t 2 j e s p r e m a n k a o t o j e t o p r i k a z a n o n a s l i c i 4 , s t r a n a 1 3 .

Doda t ne k ompe t e nc i j e s t ee ne u pod - pr oj e k t u 2:
Uenik (polaznik) je sposoban da promijeni postojea osnovna pneumatska kola kako bi razvio sloeniji zadatak.
On/ona zna kako da ubacii nove elemente i pneumatske komponente za dalje funkcije.
On/ona moe identifikovati probleme u pneumatskim instalacijama i imenovati uzroke greaka.
On/ona je nauio/la kako da pronae nova rjeenja eksperimentiui sa novim komponentama.
On/ona je sposoban/a da planira, izvrava i ocjenjuje zadatke.
On/ona je upoznat/a sa timskim i grupnim radom i komunicira sa kolegama i nastavnicima.
On/ona je sposoban/a da dokumentuje rezultate.



17
Pod-projekt 3 i konano rjeenje Sl i ka 5

Za zavretak projekta,
neophodno je instalirati
regulacioni ventil kako bi
se realizovao novi
proireni zadatak za
kontrolu procedure
otvaranja i zatvaranja
kapije sa dva razliita
mjesta (jedno unutar i
drugo van imanja ili
zgrade).
Razdvajanje - OR
funkciju treba primijeniti i
dodati na rjeenje
projekta br. 2 (pogledati
stranu 18). Rjeenje na
lijevoj strani opet ne
predstavlja jedinu
mogunost.
Neka uenici naprave
dovoljno eksperimenata!



18

Ponuda i opis elemenata iz biblioteke komponenti Rukovanje
softverom
Didaktike
sugestije

Regulacioni ventil
Ispust Ispust


Dovod Dovod
OR funkcija: Dovod se moe obezbijediti sa desne ili lijeve strane kako bi
prouzrokovao otvaranje za kompresovani vazduh.
Izabrati
regulacioni ventil
iz biblioteke
komponenti i
ubaciti ga u
projektovano kolo.
Udvostruavanje
ventila 3/2 se
moe postii
jednostavnom
procedurom
kopiranja
(copy/paste).
Dijagram sa
ponaanjem
najvanijih
komponenti 1A1 i
1V1 pomae da se
razumije sloeno
kolo.
Uenici su
dvaput proirili
zadatak u svim
prethodnim
projektima i
nauili da
prenose
steeno znanje
o rjeavanju
sloenijih
zadataka
primjenom
vjetina iz
prethodnog
projektnog
rada.
Neka uenici
naprave
razliite
dijagrame kako
bi konsolidovali
svoja znanja i
vjetine.

P o d - p r o j e k a t 3 i k o n a a n p r o j e k a t s u s p r e m n i k a o t o j e t o p r i k a z a n o n a
s l i c i 5 , s t r a n a 1 7 .



19
Doda t ne k ompe t e nc i j e s t ee ne u pod- pr oj e k t u 3 , k ona no r j ee nj e pr oj ek t a:
Uenik (polaznik) je u mogunosti da savlada realizaciju sloenih pneumatskih kola.
On/ona je sposoban/a da prenese znanje i vjetine.
On/ona moe identifikovati probleme u pneumatskim instalacijama i imenovati uzroke greaka.
On/ona je nauio/la kako da pronae nova rjeenja eksperimantiui sa novim komponentama.
On/ona je u mogunosti da planira, izvrava i ocjenjuje zadatke.
On/ona je upoznat/a sa timskim i grupnim radom i komunicira sa kolegama i nastavnicima.
On/ona je sposoban/a da dokumentuje rezultate.

Kompetencije steene u sva 3 projekta se mogu zajedno smatrati kao kompetencije ovog modula pneumatska kola.

Proces uenja za uenike i nastavnike se ne razlikuje u metodi ili nastavnom sredstvu.

Proces uenja u ovom modulu se zasniva na iskustvu da je uenje kroz primjenu praktine aplikacije efikasnije i odrivije. Znanje i vjetine
se uglavnom stiu kroz uenje putem iskustva. Ovaj proces je ekonomian i tedi vrijeme.

Uz ovaj prirunik je dat CD , koji sadri nekoliko projekata koji su rijeeni u ovoj radionici, razne slike, prezentacije u Power Point-u i
ostala nastavna srestva kao pomo nastavnicima kako bi se olakala njihova svakodnevna priprema nastave, priprema radnog lista ili
priprema materijala koji se dijele na asovima.




20
Na sledeim stranicama je dat primjer jedne pripreme asa.
Oekuje se da svaki uesnik izradi svoju odgovarajuu pripremu asa kao domai zadatak poslije radionice.
Radni list se predaje kancelariji GTZ-a na procjenu.









Priprema asa moe biti zasnovana na primjeru crtea demo softvera kao to je prikazano na gornjoj slici.
Ili se u pripremi asa mogu koristiti slike i prezentacije sa CD-a.
Ili se moe konsultovati internet.
Ili se moe izraditi sopstvena ideja, kao to to prikazuje sljedea stranica sa primjerom pripreme asa.
U svakom sluaju, priprema asa treba da sadri: ocjena domaeg zadatka
1. analizu (stanje planiranja asa i situacije) Do 20 od 100 bodova
2. oekivane rezultate i kompetencije Do 10 od 100 bodova
3. zadatke (ili module ili projekte) Do 50 od 100 bodova
4. zabiljeke o pripremi nastavnika Do 20 od 100 bodova



21
P r i p r e m a a s a - p r i m j e r
kola, nastavnik, datum:
Godina, razred:
asova uenja:




Didaktika analiza:
Uenici prve godine strunog obrazovanja i obuke ne posjeduju znanje iz pneumatike. Objasni se
pritisak kao sila koja pokree cilindar i pokae se obinom pneumatskom runom pumpom za
rukovanje jednosmjernim cilindrom sa povratnom oprugom. U ovoj demonstraciji u formi skice ventil
je povezan da bi kontrolisao cilindar.
Objanjavaju se simboli i od uenika se trai da nacrtaju pneumatsko kolo na papiru i da objasne
rukovanje i funkcionisanje svog nacrtanog kola.
Oekuje se zadatak bude izvren prenosom znanja i pojedinanim radom.
Odreeno fiziko znanje o pritisku se uenicima objanjava prije nego to ponu sa izradom
odgovarajuih zadataka.
Rezultati uenika se ocjenjuju i greke se ispravljaju davanjem dodatnih informacija uenicima kada
su potrebne.
Znanje i vjetine o pneumatskom modulu e se upotpuniti primjenom simulacionog softvera za
interaktivni proces obuke u kompjuterskoj laboratoriji.
Ovi prvi asovi se organizuju u uionicama jer u ovom periodu kompjuterska laboratorija nije
dostupna.
Posebne primjedbe u vezi ponaanja uenika nijesu relevantne za ove asove.


Oekivani rezultati:

Uenici su sposobni da, poslije kratkog uvoda i praktine demonstracije, nacrtaju/osmilse i objasne
osnovno pneumatsko kolo koje se sastoji od 3 elementa.



22
1. zadatak:
Nacrtati pneumatsko kola za upravljanje jednosmjernim cilindrom sa povratnom oprugom i
zamisliti primjenu koja bi u praksi imala smisla.

Crte
Primjer crtea






23
2. zadatak:
Opisati fiziku funkciju elemenata kola i tok operacije:

Kompresor

Ventil

Cilindar

Tok
upravljanja




24
P r i p r e m a a s a - p r i m j e r
Nastavnik:
Godina, razred:
kola i datum

Priprema nastavnika za pruanje neophodnog znanja uenicima o pritisku

ta je to pritisak?












Stavite palac na sto.
Va palac zauzima oko
jedan kvadratni in
povrine.
Pritisnuti POLAKO
Upotrijebiete silu od oko
funte
Stoga, pritisak koji vrite
na sto je oko 0.5 PSI
(funti po kvadratnom
inu)
P1 x P2
T1 x T2
P2 = P1 x T2
T1
T2 = T1 x P2
P1
Primjer P2 = ?
P1 = 4bar
T1 = 273K (OC)
T2 = 298K (25C)

P2 = 4 x 298
273
= 4.366bar
Pritisak je iznos sile koja se primjenjuje
na neku povrinu materijala
Funta po kvadratnom inu
Iznos sile (u funtama)
primijenjen na povrinu (u
kvadratnim inima)
Paskal
Iznos sile (u N) primijenjen na
povrinu (u kvadratnim metrima)
Njutn (N) = iznos
sile neophodan za
pomjeranje1 kg za
1 metar u sekundi
(F=ma)



25
Pritisak

T Tr re eb ba a n na ap po om me en nu ut ti i d da a j je e j je ed di in ni ic ca a S SI I z za a p pr ri it ti is sa ak k P Pa as sk ka al l ( (P Pa a) )
1 1 P Pa a = = 1 1 N N/ /m m
2 2
( (N Nj ju ut tn n p po o m me et tr ru u k kv va ad dr ra at tn no om m) )
O Ov va a j je ed di in ni ic ca a j je e i iz zu uz ze et tn no o m ma al la a i i d da a b bi i s se e i iz zb bj je eg gl li i o og gr ro om mn ni i b br ro oj je ev vi i u u p pr ra ak ks si i, , u us sa ag gl la as si il lo o
s se e d da a s se e b ba ar r k ko or ri is st ti i k ka ao o j je ed di in ni ic ca a o od d 1 10 00 0. .0 00 00 0 P Pa a. .
1 10 00 0. .0 00 00 0 P Pa a = =1 10 00 0 k kP Pa a = = 1 1 b ba ar r
A At tm mo os sf fe er rs sk ki i p pr ri it ti is sa ak k
= = 1 14 4. .6 69 96 6 p ps si i = = 1 1. .0 01 13 32 25 5 b ba ar r = = 1 1. .0 03 33 32 23 3 k kg gf f/ /c cm m
3 3


Kompresovani vazduh :
Idealni zakoni o gasovima se primjenjuju za normalne pogonske vazdune pritiske

P1V1 = P2V2 Bojlov zakon
V1/V2 = T1/T2 arlsov zakon
P1/P2 = T1/T2 Gaj-Lusakov zakon

P1V1/T1 = P2V2/T2 opti zakon o gasu

Elementi i komponente prikazivanja i objanjenja:

Runa pumpa Ventil

Cilindar



26
Pneumatski si mboli , komponente i njihova funkcija

90
Pressure
Regulator
Regulator
with relief
ISO SYMBOLS for AIR TREATMENT EQUIPMENT
Water
Separator
Filter
Auto Drain
Air Dryer
Filter /
Separator
Filter /
Separator
w. Auto Drain
Multi stage
Micro Filter
Lubricator
Air
Heater
Heat
Exchanger
Air Cooler
Basic
Symbol
Differential
Pressure
Regulator
Pressure
Gauge
FRL Unit, detailed
FRL Unit,
simplified
Refrigerated
Air Dryer
Adjustable
Setting
Spring
Air Cleaning and Drying
Pressure Regulation
Units

Operator si gnal a
Povratna opruga (u stvar nije
operator, ve ugraeni element)

Mehaniki (klip):
Zavojna poluga:

Jednokraka zavojna poluga:

Runi operatori: opte:

Poluga:

Dugme-pritisni:

Dugme-pritisni-povuci:

Zadravanje za mehanike i rune operatore (jednostrano ustaljen ventil postaje
dvostrano ustaljen):

Rad sa vazduhom je prikazan crtanjem (isprekidane) linije signala za pritisak do
stranice kvadrata; smjer toka signala moe se prikazati trouglom:


Rad sa vazduhom za navoene operacije se prikazuje etvorouglom sa trouglom,
ovaj simbol se obino kombinuje sa drugim operatorom.

Direktna solenoid operacija

solenoid navoena operacija





27


jJednosmjerni cilindar,
Uvuena opruga
Jednosmjerni cilindar,

Izvuena opruga
Dvosmjerni cilindar Dvosmjerni cilindar, sa
with vazdunim jastukom na podeavanje
Dvosmjerni cilindar, sa
, ipkom sa duplim krajem
Rotacioni aktivator,
dvosmjerni

Ci l i ndar

Runo
rupravljanje
Zatvoreni
Iulaz
Ulaz
Povezan sa
izlazom
Povratna
Opruga
Snabdijevanje
vazduhom
Ispust
Manuelno upravljanje,
Normalno otvoren ventil od 3/2
cola (normalno prolaenje)
Sa povratnom oprugom

Runo


rukovanje


Zatvoren
i

ulaz
Ulaz

Povezan sa

Izlazom

Povratna


Opruga

OR
Mehaniko
upravljanje
Ulaz

Povezan sa

izlazom
Ulaz zatvoren,
Izlaz
isputen
Povratna

Opruga

Snabdijevanje
vazduhom
Iispust
Mehaniko upravljanje
normalno zatvoreni ventil od
3/2 cola (ne prolazi)
sa povratnom oprugom
OR

Mehaniko


Rukovanje

Ulaz
Povezan sa
izlazomt

Input zatvoren,

Input zatvoren,

i
Izlaz

isputen


Povratna


Opruga

Operat ori si gnal a vent i l a
operat ors



28

Solenoidi nikada ne rade u mirovanju
Ventiliima na vazduh moe se upravljati u mirovanju
Elektrino i pneumatsko upravljanje ventilom
pritisak
Bez pritiska

Ventil sa manuelnim upravljanjem
zadravanje, mora odgovarati poziciji ventila
Bez pritiska
3/2, normalno zatvoren/normalno otvoren
pritisak
Dvostrani ustaljeni ventili: obije pozicije mogue
3/2, normalno zatvoren
Bez pritiska pritisak
3/2, normalno otvoren
Jednostrani ustaljeni ventili nikada ne radi

pritisak
Mehaniko upravljanje ventilom
Nijedan ventil sa indeksom "1" ne radi
Bez pritiska
an
1
an
1
Svi ventili sa indeksom "0" rade.
an
0
pritisak
an
0
Bez pritiska



29
Tok amplifikacije Inverzija signala







Funkcija memorije








Odloeno ukljuivanje Odloeno iskljuivanje

















zeleno
crveno







30
Impuls na ukljuivanje Impuls na putanje razvodnika/ventila







Controla sa dvije take: OR Funkcija Sigurnosno blokiranje: AND Funkcija









Sigurnosno blokiranje: AND Funkcija Inverzna operacija: NOT Funkcija









Shuttle Valve



31
Direktna kontrola



Dranje krajnje pozicije




Odloeno ukljuivanje







Odloeno iskljuivanje










P
A B


P
A B