Izmir BB Sosyoekonomik Rapor

ZMR BYKEHR BELEDYES
2005DEN 2030A ZMR

SOSYO-EKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER
Temmuz 2005
ZMR
2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER
ARATIRMA EKB:
OSMAN AYDOU
(Profesr Dr., Ege niversitesi, ktisat Blm)
R.FUNDA BARBAROS
(Doent Dr., Ege niversitesi, ktisat Blm)
Aratrma Grevlileri:
UTKU AKSEK
MEHMET GL
NAZF ATIK
KATKIDA BULUNANLAR
ERHAN ADA
(Profesr Dr., zmir Ekonomi niversitesi)
MENEV UZBAY
(Yard.Do.Dr., Ege niversitesi, ktisat Blm)
ii
NDEKLER
NDEKLER.......................................................................................................................................................iii
TABLO LSTES..................................................................................................................................................... v
EK TABLOLAR...................................................................................................................................................... ix
GRAFK LSTES................................................................................................................................................... x
GR................................................................................................................................................................... 1
1. ZMR LNN SOSYO-EKONOMK DURUMU
1.1 Jeomorfoloji................................................................................................................................................................................................................... 3
1.2 Demografi....................................................................................................................................................................................................................... 7
1.3 Gelir Yaps.................................................................................................................................................................................................................... 14
1.3.1 Gayri Safi Yurtii Hasla................................................................................................................................................................................... 14
1.3.2 Kii Bana Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH)...........................................................................................................................................17
1.3.3 Gayri Safi Yurtii Haslann Sektrel Yaps...............................................................................................................................................20
1.3.4 Fiyatlar................................................................................................................................................................................................................... 22
1.3.5 Yatrmlar................................................................................................................................................................................................................... 25
1.3.6 Bte Gelirleri..................................................................................................................................................................................................... 29
1.4 gc........................................................................................................................................................................................................................... 30
1.4.1 zmir linde gc............................................................................................................................................................................................ 31
1.4.2 sizlik.................................................................................................................................................................................................................... 35
1.4.3 zmir Kent Merkezinde gc......................................................................................................................................................................38
1.5 Eitim............................................................................................................................................................................................................................. 45
1.6 Salk............................................................................................................................................................................................................................. 58
1.7 Altyap............................................................................................................................................................................................................................ 62
1.7.2 Ulam.................................................................................................................................................................................................................... 64
1.7.3 Maden Kaynaklar.............................................................................................................................................................................................. 67
1.8 D Ticaret.................................................................................................................................................................................................................... 70
1.9 Sektrel Analiz............................................................................................................................................................................................................ 77
1.9.1 Tarm...................................................................................................................................................................................................................... 78
1.9.2 malat sanayii..................................................................................................................................................................................................... 97
1.9.3 Hizmetler............................................................................................................................................................................................................ 109
2.
ZMR BYKSEHR BELEDYES KAPSAMINDAK LELER BAZINDA SOSYO- EKONOMK ANALZ

2.1 Genel statistikler.................................................................................................................................................................................................... 136
2.2 lelere Ait Deerlendirmeler...............................................................................................................................................................................143
iii
DKL.............................................................................................................................................................................................................................. 143
BERGAMA....................................................................................................................................................................................................................... 144
KINIK............................................................................................................................................................................................................................... 146
ALAA............................................................................................................................................................................................................................ 148
FOA................................................................................................................................................................................................................................ 150
MENEMEN....................................................................................................................................................................................................................... 151
KEMALPAA................................................................................................................................................................................................................... 153
BAYINDIR....................................................................................................................................................................................................................... 154
DEM........................................................................................................................................................................................................................... 156
KRAZ.............................................................................................................................................................................................................................. 157
BEYDA........................................................................................................................................................................................................................... 159
TRE.................................................................................................................................................................................................................................. 161
SELUK........................................................................................................................................................................................................................... 162
TORBALI.......................................................................................................................................................................................................................... 164
MENDERES..................................................................................................................................................................................................................... 165
SEFERHSAR................................................................................................................................................................................................................ 167
URLA................................................................................................................................................................................................................................ 168
KARABURUN.................................................................................................................................................................................................................. 170
EME............................................................................................................................................................................................................................. 171
3. POTANSYELLER VE TEMEL GELME ELMLER
3.1 Ekonomik Temel (Economic Base) Analizi......................................................................................................................................................175
3.1.1 Younlama Katsaylar (Location Quotiants): Yntem......................................................................................................................175
3.1.2 zmir in Younlama Katsaylarnn (LQ) Hesaplanmas................................................................................................................177
3.1.3 zmirin lelerinde Younlama Katsaylar (LQ).................................................................................................................................187
3.2 Gelir ve stihdam ngrleri............................................................................................................................................................................... 190
3.2.1 Yntem................................................................................................................................................................................................................ 190
3.2.2 Gelir Projeksiyonlar........................................................................................................................................................................................ 193
3.2.3 zmir li stihdam Projeksiyonlar...............................................................................................................................................................198
3.3 Bir Deerlendirme................................................................................................................................................................................................... 207
iv
TABLO LSTES
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1- Saym Yllarna Gre zmir l Nfusunun Geliimi.......................................................................................................................................8

2 - ehir ve Ky Nfusu ve Yllk Nfus Art Hz..........................................................................................................................................10
3 - zmir Nfusunun Ana Ya Grubuna Gre Dalm............................................................................................................................12
4 - zmir Nfusunun Cinsiyete Gre Dalm: 2000....................................................................................................................................13
5 - zmirde Nfusun Doum Yerine Gre Dalm: 2000 (%).................................................................................................................13
6 - Gayri Safi Yurt i Hasla Gstergeleri: 1990-2000 (1987 Fiyatlaryla, Milyar TL)......................................................................15
7 - GSYH Gelime Hz: 1988-2000 (Yllk, %)..............................................................................................................................................16
8 - Kii Bana Gayri Safi Yurt i Hasla (1987 Fiyatlaryla, TL)...............................................................................................................18
9 - zmir'de GSYH'nn Ana Sektre Gre Dalm (%): 1987-2000...............................................................................................21
10 - zmirde 12 Aylk Ortalamalara Gre TEFE: (%)...................................................................................................................................23
11 zmirde 12 Aylk Ortalamalara Gre TFE: (%)..................................................................................................................................23
12 - 12 Aylk Ortalamalara Gre malat Sanayiinde TEFE: (%)...............................................................................................................24
13 - 12 Aylk Ortalamalara Gre TFEde Sektrel Geliim: (%)...........................................................................................................24
14 - zmir li Tevik Belgeli Yatrmlar (Milyar TL, cari fiyatlarla)............................................................................................................26
15 Kamu Yatrm Harcamalarnn Geliimi: 1995-2001 (Milyar TL).....................................................................................................27
16 - zmirde 2004 Yl Kamu Yatrmlarnn Sektrel Dalm (Milyar TL)............................................................................................28
17 - zmir li Konsolide Bte Gelirleri: 1995-2004).....................................................................................................................................29
18 zmirde Vergi Gelirleri - 2003..................................................................................................................................................................... 30
19 - Ekonomik Faaliyete Gre stihdam Edilen Nfus (1980-2000)........................................................................................................32
20 - stihdamn Cinsiyete Gre Sektrel Dalm: 2000 (%)....................................................................................................................32
21 - Ana Sektr tibariyle stihdam Younlama Katsaylar (LQ): 1980-2000............................................................................33
22 - Cinsiyete Gre gcnn Genel Durumu: 2000..................................................................................................................................34
23 - teki Duruma Gre stihdam: 2000 (%)................................................................................................................................................34
24 - Yaplan e Gre stihdam: 2000 (%).......................................................................................................................................................35
25 - Ya Grubuna Gre gc Durumu: 2000...............................................................................................................................................36
26 - sizlerin renim Durumu: 2000.............................................................................................................................................................. 37
27 - almama Nedenine Gre gcnde Olmayan Nfus: 2000.........................................................................................................38
28 - zmir l Merkezinde gcnn Geliimi: 2000-03...............................................................................................................................39
29 - zmir l Merkezinde stihdamn Geliimi: 2000-03...............................................................................................................................40
30 - ktisadi Faaliyet Kollarna Gre zmir Merkezinde stihdamn Geliimi: 2000-03.....................................................................41
31 - ktisadi Faaliyet Kollarna Gre Sektr Younluk (LQ) Katsaylar: 2000-01..............................................................................42
32 - zmir l Merkezinde Ya Grubuna Gre stihdamn Durumu: 2003..............................................................................................43
33 - teki Duruma Gre stihdam (l Merkezi) 2003 (%)......................................................................................................................44
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
- Yaplan e Gre stihdam (l Merkezi) 2003 (%).............................................................................................................................45

- zmirde Okur Yazarlk Orannn Geliimi: 1935-2000 (%).............................................................................................................46
- Okur Yazarlk Durumu : 2000 (%)............................................................................................................................................................47
- Eitim Durumu: 2000 (%)........................................................................................................................................................................... 48
- Okul, renci, retmen Saylar, 2004 2005 retim Yl..........................................................................................................49
- retmen Bana renci Saylar, 2004 2005 retim Yl.........................................................................................................50
- Ortaretimde Okul Trlerine Gre Okul, renci, retmen Saylar: 200405 retim Yl...........................................50
- Halk Eitimi ve Meslek Eitim: 200304 retim Yl........................................................................................................................51
- 2004 Yl SYS Sonular............................................................................................................................................................................... 51
- Yksek retim Kurumlar Birim Saylar: 200304 retim Yl....................................................................................................53
- Yksek retim renci Saylar: 200304 retim Yl...................................................................................................................55
- Yksek retim retim Eleman Saylar: 200304 retim Yl.................................................................................................56
- Salk Kurulular Says: 2003....................................................................................................................................................................59
- Salk Oca Saylar: 2003........................................................................................................................................................................... 60
- Salk Oca Bana Den Ortalama Nfus: 2003..............................................................................................................................60
- Salk Personeli Says.................................................................................................................................................................................... 61
- Elektrik Tketiminin Sektrel Dalm (2000) (Mwh).........................................................................................................................63
- Krsal Yerleim Yerlerinde Asfalt Karayolu (2000)................................................................................................................................64
- Motorlu Kara Tat ve zel Otomobil Says (2000).............................................................................................................................65
- zmir Liman - 2003......................................................................................................................................................................................... 66
- zmir Limanndan YklemeBoaltma: 1999- 2003 (1000 ton)...................................................................................................67
- Yllar tibariyle D Ticaret statistikleri (milyon $)..............................................................................................................................71
- zmir linde hracat ve thalatn Seyri: 1996-2001 (Milyon $)........................................................................................................72
- Trkiyede hracatta llerin Paylar: 2002-03 (milyon $)...................................................................................................................73
- Trkiyede thalatta llerin Paylar: 2002-03 (milyon $)....................................................................................................................74
- zmir'den hra Edilen rnler: 2003 (%).............................................................................................................................................75
- zmir'e thal Edilen rnler: 2003 (%)...................................................................................................................................................76
- zmir GSYH - Sektrel Dalm (2000 yl).............................................................................................................................................77
- zmir li 2004 Yl rn ve rn Gruplar tibariyle Tarmsal retim Deeri................................................................................79
- zmir li Genel Arazi Dalm ( 2004 )......................................................................................................................................................81
- zmir li 2004 Yl leler tibariyle Kullanm ekline Gre Tarm Arazisi Dalm (hektar)...................................................84
- zmir li 2004 Yl rn Gruplar tibariyle Belli Bal Tarla rnleri Ekili Alanlar, retim ve retim Deerleri...........85
- zmir ili, Tarla Bitkileri rn Gruplarnn Toplam Ekili Alan ve retim Deeri indeki Oransal Paylar..........................86
- 2004 Yl Belli Bal Meyve Aa Saylar, retimi ve retim Deerleri.........................................................................................88
vi
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
68 - zmir li 2004 Yl Akta ve rt Altnda Belli Bal Sebzelerin Ekili Alanlar, retim ve retim Deerleri..................90
69 - zmir li leler tibariyle Balca Hayvan Saylar (2004)..................................................................................................................92
70 - 2004 Yl, zmir li leler tibariyle Traktr, Bier-Dver ve Pulluk Saylar...............................................................................94
71 - zmir li leler tibariyle Sulanan ve Sulanmayan Tarm Alanlar (2004)....................................................................................96
72 - zmir li malat Sanayinde Firma Saysnn Geliimi..........................................................................................................................100
73 - zmir li malat Sanayinde Toplam alan Saysnn Geliimi........................................................................................................100
74 - zmir malat Sanayiindeki Gelimeler (milyar TL)..............................................................................................................................102
75 - zmir'de Yer Alan Organize Sanayi Blgelerindeki Toplam ve Dolu Sanayi Parsel Says ve Doluluk Oran...............108
76 - Merkez ve Seilmi lelerde Ticar Faaliyette Bulunan Firma Says...........................................................................................110
77 - zmir Fuarlar 2005..................................................................................................................................................................................... 115
78 - Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri 2003........................................................................................................................................116
79 - Konaklama Kii Saylar (Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri) 2003.....................................................................................117
80 - Geldikleri lkelere Gre Turistler (Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri) 2003...................................................................117
81 - Konaklama Kii Saylar (letme Belgeli Konaklama Tesisleri) 2003.......................................................................................118
82 - Geldikleri lkelere Gre Turistler (letme Belgeli Konaklama Tesisleri) 2003.....................................................................118
83 - zmir li lelerinin Sosyo-Ekonomik Gstergeleri...............................................................................................................................136
84 - zmir li lelerinin Sosyo-Ekonomik Gstergeleri (Devam)............................................................................................................137
85 - zmir li lelerinin Sosyo-Ekonomik Gstergeleri (Devam)............................................................................................................138
86- lelere Ait Nfus Gstergeleri....................................................................................................................................................................139
87 - lelere Gre Nfus Durumu - 2000........................................................................................................................................................140
88 - zmir li lelerinin Gelimilik Durumu..................................................................................................................................................142
89 zmir linde GSYH Younlama Katsaylar (LQ): 2000..................................................................................................................179
90- zmir linde stihdam Younlama Katsaylar: 2000..........................................................................................................................180
91- malat Sanayii Altsektrlerinde (ISIC, 2 basamak) stihdam Younlama Katsaylar: 1989-2000..................................182
92-malat Sanayii Altsektrlerinde (ISIC, 4 basamak) stihdam Younlama Katsaylar: 1990-2000...................................184
93- zmir'in lelerinde Ana Sektrler tibariyle stihdam Younlama Katsaylar: 2000.............................................................188
94 - zmir li GSYH Projeksiyonlar: 2001-2030 (1987 Fiyatlaryla, Milyar TL)...............................................................................194
95 - zmir malat Sanayiilerinde 2030 Reel Katma Deer Projeksiyonu (1987 fiyatlaryla, Milyon TL)...................................197
96- zmir li Ekonomik Faaliyetlere Gre stihdam Projeksiyonu: 2000-2030..................................................................................199
vii
viii
EK TABLOLAR LSTES
Ek
Ek
Ek
Ek
Ek
Ek
Ek
Ek
Ek
Ek
Ek
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1- zmir li GSYH Projeksiyonu (Temel Senaryo): 2001-2030 (1987 retici Fiyatlar, Milyar TL)..........................................210
2 - zmir li GSYH Projeksiyonu (yimser Senaryo): 2001-2030.......................................................................................212
3 - zmir li GSYH Projeksiyonu: 2001-2030 (Milyar TL, 1987 retici fiyatlar) (Ktmser Senaryo)......................................214
4 - zmir li GSYH Projeksiyonlar: 2001-2030 (1987 Fiyatlaryla, Milyar TL)......................................................................216
5 zmir li malat Sanayiinde Reel Katma Deer Projeksiyonlar:1989-2030.....................................................................217
6 - malat Sanayii Reel katma Deer Projeksiyonu:2001-2030.........................................................................................218
7 zmir li malat Sanayiinde stihdam Projeksiyonlar: 2005-2030.................................................................................220
8 zmir li malat Sanayiinde stihdam Projeksiyonlar: 2005-2030.................................................................................221
9- zmir linde stihdam Edilen Nfusun Yerleim Yerleri ve Ana Faaliyet Kollarna Gre Dalm: 1990..................................223
10- zmir linde stihdam Edilen Nfusun Yerleim Yerleri ve Ana Faaliyet Kollarna Gre Dalm: 2000................................225
11-zmir linde stihdam Edilen Nfusun Yerleim Yerleri ve Ana Faaliyet Kollarna Gre Dalm: 2030 (Projeksiyon)..............227
ix
GRAFK LSTES
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
1-zmir linde Yllk Ortalama Nfus art Hzlar : 1927-2000...............................................................................9

2- Yllk Nfus Art Hz: 19902000 (Binde)....................................................................................................11
3 GSYH Byme Hzlar: 1988-2000............................................................................................................16
4 -Trkiye, Ege ve zmir linde Kii Ba GSYHnn Geliimi: 1990-2000...............................................................19
5 - zmir li Kii Bana GSYH (ABD $): 1991-2000...........................................................................................20
6 zmir linde GSYHnn Ana Sektre Dalm (%): 2000...........................................................................22
7- zmir li GSYH ngrleri: 2000-2030......................................................................................................196
8 zmir linde Toplam stihdam Projeksiyonu: 2000-2030..............................................................................200
9 - zmir linde malat Sanayii Toplam stihdam Projeksiyonu: 2000-2030..........................................................202
xi
GR
Trkiyenin ABye tam yelik srecinde bir dizi ekonomik, sosyal, hukuki, idari ve siyasi ierikli uyumlanma
tedbiri alnmaktadr. Bunlardan biri de yerel ynetimleri yakndan ilgilendiren 2004 ylnda yrrle giren
5214 sayl Belediye Yasasdr. Yasa erevesinde belediye tanmlar deimi, alma alanlar
geniletilmi ve katlmcla nem veren yeni bir ynetim anlayna yasal zemin hazrlanmtr. lkemizde
kentli nfusun pay srekli ykselmektedir. Belediye snrlar iinde yaayan nfusun toplam nfusa oran
1950 ylnda %27.5 iken 2000 ylnda % 78.7ye kmtr. Belediye saysnda da benzer bir art yaanm
ve 16s byk ehir olmak zere kentli nfusun yaad toplam belediye says 3215e ulamtr. Bu
eilimlerin yan sra, pek ok belediyenin barndrd nfus kurulma snr olan 2.000 kiinin altna dm,
arlkla byk ehir belediyeleri olmak zere kentli nfus birka le ylmtr.
Sz konusu ylma, bir dizi sosyo-ekonomik sorunun yan sra kentlerin mekansal organizasyonlarna
ilikin olarak da eitli dzeylerdeki sorunlara kaynaklk etmektedir. Mevcut sorunlarn zmne ynelik
olarak yukarda sz edilen yasa, nfusu 50.000 zerinde olan belediyelerin stratejik plan ad ile anlan
genel olarak kentin kalknma plan ve programn ierecek bir planlama almasn zorunlu klmtr. Bu
erevede, zmir Byk ehir Belediyesi de yeni bir makro kentsel geliim plan hazrlklarn girimitir. Bu
plana esas olmak zere zmir ilinin mevcut sosyo-ekonomik durumunun analizinin yaplmasna ve 2030
ylna kadar geliim eilimlerinin ngrlmesine ihtiya duyulmutur.
Bu rapor, bu ihtiyacn bir rn olarak hazrlanmtr. Rapor esasen iki temel blmden olumaktadr.
Birinci
blmde,
zmir
linin
sosyo-ekonomik
ltler
1
erevesinde
mevcut
durumunun
tespiti
hedeflenmitir. kinci blmde ise, eitli projeksiyon yntemleri kullanlarak zmir ilinde ekonominin 2030
ylna kadarki temel gelime eilimleri belirlenmeye allmtr.
Raporda
genel
olarak
kentsel
gelimenin
mekansal
ynne
deil,
sosyo-ekonomik
geliimesine
odaklanlmakla birlikte, mekansal analizlere olanak vermek zere veri temin edilebildii llerde zmir
Bykehir Belediyesi kapsamndaki ileler dzeyinde de analizler gerekletirilmitir.
almann kapsam gerei, politika nerilerine yer verilmemi, ancak genel olarak elde edilen bulgular
deerlendirilmitir. Bulgular nda ortaya kan gerek mevcut gerekse gelecee dnk temel eilimlerin
bir politika nerisine dnmesi iin daha geni platformlarda tartmaya almas, mekansal dzeyde
analizlerin tamamlanmas ve genel olarak kent yneticilerinin ve yerleiklerin de katld karar alma
sreleri iersinde deerlendirmesi gerekmektedir.
alma srecinde karlalan en nemli glk, zmir ili ve ilelerine ilikin istatistiki verilerin elde
edilmesinde karlalmtr. Bu glk bile, planlama almalarnn dzenli olarak yaplmas ve il/ile
dzeyinde veri tabanlarnn oluturulmas ynndeki ihtiyac bir kez daha gzler nne sermitir. zmir
Bykehir Belediyesinin bu yndeki atlm dier belediyelere de model oluturacaktr.
1. ZMR LNN SOSYO-EKONOMK DURUMU

1.1 Jeomorfoloji
Trkiyenin Ege ky blgesinde yer alan zmir ili, 12.012 kilometrekarelik alan kaplar, ki bu toplam Trkiye
yzlmnn yzde 1,4n oluturur. zmir ili, Anadolu Yarmadas'nn batsnda, Ege kylarmzn tam
ortasnda yer alr. Kuzeyden Balkesir, doudan Manisa, gneyden Aydn illeri ile evrilmitir. l topraklar,
37o 45' ve 39o 15' kuzey enlemleri ile 26o 15' ve 28o 20' dou boylamlar arasnda kalr. lin kuzey-gney
dorultusundaki uzunluu yaklak olarak 200 km, dou-bat dorultusundaki genilii ise 180 km'dir.
Alak dzlkler ve dalk blgeler Ege Blgesinin karakteristik zellikleridir. Blgede dalar doudan batya
ky eridine doru birbirine paralel uzanr.
Dalar arasnda doudan batya doru akan nehirlerin
(kuzeyden gneye doru, Gediz, Byk Menderes ve Kk Menderes) oluturduu alak dzlkler ve
vadiler yer alr. Verimli alvyonlu toprak blgenin byk bir ksmn kaplar. Fakat gney Ege ksmlarnda
dalk alanlar daha baskndr. Yer alt kaynaklar asndan blge olduka zengindir (altn, linyit, krom,
mermer gibi). Byk nehirler ve ok sayda irili ufakl dere ve aylar ev kullanm, tarm ve sanayi iin
gerekli olan suyu karlamaktadr. Kentsel blgelerdeki
nfusun ve tarmn sulama amal yksek talebi
sebebiyle, su kaynaklarnn greceli olarak ktl sz konusudur. lde genelde ime suyu problemi
yaanmamaktadr. Blgede termik, hidrolik ve jeo-termal kaynaklar olduu halde il enerji bakmndan
kendine yeterli deildir.
lin en kuzeyinde Madra Dalar bulunur. 1250 metreyi aan ykseklie sahip olan bu dalar, kuzeyindeki
Burhaniye-Havran Ovalar ile gneyindeki Bergama Ovas arasnda nemli bir ykselti meydana getirirler.
Gneybatya, Altnova ve Dikili'ye doru uzanan kollar ky yaknlarna kadar ular ve burada alalarak ky
3
dzlklerine karr. Madra Dalar'nn gneybat ucu, Bergama batsnda Geyiklida ad ile anlr. Madra
Dalar'nn gneyinde Bakray Ovas yer alr. Ova, genel olarak, Soma yaknlarndan andarl Krfezi'ne
kadar kuzeydou - gneybat dorultusunda uzanr. Uzunluu 60 km. kadardr. Bakray Ovas'nn
gneyinde Yunt Dalar yer alr. Bunlar, doudaki Sultan Dalar ile birleirler. Akarsu vadileri ile ok
paralanmlardr. Yunt Da, Dumanl Da, bunlarla birlemi durumda olan Sultan Da ve amlda,
Bakray Ovas'nn gneyinde kesintisiz dalk bir alan meydana getirir. Dumanl Da'n gneyinde, iine
Gediz Nehri'nin yerlemi olduu knt alan bulunur ve Dumanl Da ile Yamanlar Da arasnda 10 km.
uzunluunda dar bir boaz meydana getirir. "Menemen Boaz" ad verilen bu dik yamal derin vadinin
dousunda Alaehir'e, hatta Sargl'e kadar Gediz Ovas uzanr. Menemen Boaz, batya doru
Emiralem'den itibaren geniler, alalr, Gediz Deltas'na bitiir. Gediz Nehri, dkld yerde geni bir delta
meydana getirmitir. Menemen Ovas ve Gediz Delta Ovas ad verilen bu dzlk, lkemizin en verimli
ovalarndan birini tekil eder.
Yamanlar ve Manisa Dalar'nn meydana getirdii yksekliin gneyinde bir knt alan vardr. Bu
knt ukurunun bat ksm deniz tarafndan kaplanm ve zmir Krfezi meydana gelmitir. Krfezin
dousunda, etraftaki yamalardan inen akarsularn getirdii alvyonlarn denizi doldurmas ile olumu
Bornova Ovas, onun dousunda Kemalpaa Ovas bulunur. Bornova Ovas ile Kemalpaa Ovas arasnda
ykseklii 250 m.ye kadar kan Belkahve Geidi yer alr. zmir Krfezi ve Kemalpaa Ovas'nn kaplad
knt ukurunun gneyinde, dou - bat dorultusunda uzanan yksek ve dalk bir alan ortaya kar.
Bu dalara genel olarak Bozdalar ad verilir. Bozdalar, douda Sargl'n gneyinden balar ve
Kemalpaa gneydousundaki Karabel Geidi'ne kadar uzanr. Bozdalar, kuzeyindeki Gediz Ovas'na ve
gneyindeki Kk Menderes Ovas'na dik yamalarla iner. zmir kentinin batsnda atalkaya (Kzlda)
ykseltilerinde yamalar ok dik, vadiler derin ve dardr.
Karaburun Yarmadas'nda bu sradalara dikey durumda olan ve kuzeyden gneye doru uzanan dalar
bulunur. Bu dalarn en yksek olan Akda'dr. Bozdalar'n gneyinde Kk Menderes Ovas yer alr.
zeri ok verimli alvyon topraklar ile rtlmtr. Kk Menderes Ovas, douda hemen hemen Beyda
yerleim alanndan balar, ortalama 10-15 km. genilikte, Torbal ve Seluk'a kadar uzanr. zmir ilinin
gney snr zerinde ise, Aydn Dalar uzanr.
Akarsular ve Gller
zmir ili iinde Ege Blgesi'nin nemli akarsularndan olan Gediz'in aa r ile Kk Menderes ve
Bakray ak gsterir. Dierleri sel karakterli kk akarsulardr. Gediz eskiden, Karyaka'nn hemen
batsnda
denize
dklyordu.
Getirdii alvyonlarla
deltasn
devaml
ilerletiyor, zmir
Krfezi'ni
kapatmaya doru gidiyordu. Pelikan Burnu, kar kyya ok yaklam, Krfez'in derinlii ok azalmt.
lkemizin en ilek liman olan zmir Liman'nn karlat tehlikeyi yok etmek iin 1886'da biraz kuzeyden
akan bir derenin yatandan da faydalanarak, Menemen yaknlarnda balayp batya doru giden ve Foa
yaknlarnda son bulan bir yatak alm, Gediz ak denize dklmeye balamtr. Kk Menderes,
Bozdalar'dan doar. Uzunluu 124 km.dir. Kendi ismi ile anlan ok bereketli bir ovay sulayarak, Seluk
ilesinin batsnda denize dklr. Kk Menderes de bol alvyon getirdii iin, ky izgisini devaml olarak
ilerletmi, bu yzden ilk alarn en nemli liman kentlerinden olan Efes, bugn denizden 5-6 km ieride
kalmtr. Bakray, douda merda, kuzeyde Madra, gneyde Yunt Da'ndan gelen kollardan oluur, 128
km uzunluundadr. Ege Havzas'nn bir paras olan ve byk blm zmir il snrlar ierisinde yer alan
Bakray Havzas'nn en nemli akarsuyudur. andarl Krfezi'nde denize dklr.
5
zmir'de yer alan nemli gller olarak Glck, Belevi Gl, akalboaz Glleri ve Karagl saylabilir.
Bitki rts
zmir bitki rts ynnden Akdeniz ikliminin etkisi altndadr. Akdeniz bitkilerinin her tr bulunmaktadr.
Yzyllar boyu ar otlatma, yangn ve tarla ama nedenleriyle ormanlarn ortadan kalkt yerlerde, maki
floras kendini gstermektedir. Maki florasna ard, prnal, kermes meesi, yabani zeytin, itlembik, sakz,
akakesme, tesbih, katrtrna, gibi kurakla dayankl aaklar girer. Dalk kesimlerin byk ksm
ormanlktr. Ormanlar il ierisinde 431.786 hektar bir alan kaplar. Ormanlarn kaplad alan, il arazisinin
yzde 41'idir. Bergama'nn Kozak, Cumaovas'nn Gner, Torbal'nn Helvac Ky evresinde doal olarak
yetimi fstkam ormanlar bulunur. Topra elverili, kuytu ve nemli dere yataklarnda nar, kestane,
dibudak, st, kavak, akaaa, karaaa ve kzlck gibi yaprakl aalar yayl gsterir. Palamut meesi
de ilimiz ormanlarnn karakteristik aalarndan birisidir.
klim
Akdeniz iklim kuanda kalan zmir'de yazlar scak ve kurak, klar lk ve yal gemektedir. Dalarn
denize dik uzanmas ve ovalarn bat Anadolu eiine kadar sokulmas, denizel etkilerin i kesimlere
kadar yaylmasna olanak vermektedir. zmir'de baznda yllk ortalama scaklk, 16 - 17C arasnda
deimektedir. zmir'de llen u deerler gz nne alndnda, scakln maksimum 45,1C ile
minimum -13C arasnda deitii anlalr.
1.2 Demografi
1927 ylnda Trkiye'nin nfusu 13.648.270, zmir ilinin nfusu 531.579 olarak tespit edilmi ve zmir ili
nfus bykl asndan 63 il arasnda stanbul ilinden sonra ikinci srada yer almtr.
1927-2000 dneminde zmir ilinin nfusu srekli art gstermitir. lde en dk yllk nfus art yzde
1,02 ile 1940-45 dneminde, en yksek yllk nfus art hz yzde 3,39 ile 1950-55 dneminde
gereklemitir. 1990-2000 dneminde, zmir ilinin yllk nfus art hz yzde 2,24'tr.
Son 73 ylda Trkiye'nin nfusu yaklak 5 kat art gsterirken, zmir ilinin nfusu 6,3 kat art gstermi
ve D..E. 2000 yl saymna gre 3 milyon 370 bin 866'ya ykselmitir. 2000 ylnda zmir anakent nfusu
ise 2 milyon 232 bin 265'dir.
DEnin 2000 yl nfus saym sonularna gre Ege Blgesindeki toplam nfusun yzde 13,1ini, Trkiye
nfusunun ise yzde 4,9unu oluturmaktadr. lin nfus younluu 1990-2000 arasnda ciddi bir art
gstererek kilometrekareye 224 kiiden 287 kiiye ykselmitir. Gerek nfus younluu gerekse nfus
art hz asndan incelendiinde zmir ili nfusunun art trendinin Trkiye ortalamasnn stnde olduu
grlmektedir. Nfus 1990-2000 yllar arasnda binde 22 dzeyinde artmtr ki, bu rakam genel nfus
art oran (binde 18) ile karlatrldnda yksek bir orandr. Nfus artnn doum hznn yksek
olmasndan ok, glerden kaynakland sylenebilir.
Tablo 1- Saym Yllarna Gre zmir l Nfusunun Geliimi

Saym Yllar
zmir Nfusu
1927
531 579
1935
596 850
1940
640 107
1945
673 581
1950
768 411
1955
910 496
1960
1 063 490
1965
1 234 667
1970
1 427 173
1975
1 673 966
1980
1 976 763
1985
2 317 829
1990
2 694 770
2000
3 370 866
Kaynak: zmir Valilii; http://www.norsanyazilim.com/izmir/izmir/
Grafik 1-zmir linde Yllk Ortalama Nfus art Hzlar : 1927-2000

zmir ilinde hem kentsel hem de krsal nfus 1990dan 2000 ylna art gstermitir, ancak krsal nfus
artnn hz kentsel nfus art hznn gerisinde kaldndan, krsal nfusun toplam nfus iindeki pay
gerileyerek 1990daki yzde 21den, 2000 ylnda %19a dm; buna karlk kentsel nfusun pay 1990
ylnda yzde 79 iken 2000 ylnda yzde 81e kmtr. Trkiye genelinde kentleme oran iktisadi, sosyal,
siyasal nedenlerle artmtr. Bu genel art trendi iinde ele alndnda bile, zmir ilinin kentleme dzeyi
Trkiye ortalamasnn ok zerindedir. Kentleme orannn 1990 ylnda, Trkiye genelinde, yzde 60 iken,
2000de yzde 65e ykselmitir.
9
Tablo 2 - ehir ve Ky Nfusu ve Yllk Nfus Art Hz

Saym yl
1990
Toplam
Trkiye
56 473 035
zmir
2 694 770
ehir
Ky
33 656 275
22 816 760
2 137 721
% 79,3
(1)
()
2000
(1)
% 59,6
Yllk nfus art hz
Toplam
67 803 927
% 40,4
557 049
ehir
Ky
44 006 274
23 797 653
% 64,9
3 370 866
% 20,7
2 732 669
% 81,0
Toplam
10
Ky
18,28
26,81
4,21
22,38
24,55
13,60
% 35,1
638 197
% 19,0
1990 Genel Nfus Saymnn kesin sonular, 2000 Genel Nfus Saym gnndeki idari blne gre yeniden dzenlenmitir.
Kaynak: www.die.gov.tr
ehir
Grafik 2- Yllk Nfus Art Hz: 19902000 (Binde)

zmir ili Ege Blgesinin tartma gtrmez iktisadi, sosyal ve kltrel ekim merkezidir. Trkiye nfusunun
yaklak yzde 15i Ege Blgesinde yaamaktadr. Blge illerinde kentleme oran yksektir. Ege, genel
olarak g alan bir blgedir ve nfus art hz Trkiye ortalamasnn zerindedir. Ege Blgesi nfusunun
yaklak te biri zmir ilinde yaamaktadr. Bu durum, zmir ilinin geleceine ilikin projeksiyonlar ve
senaryolar oluturulurken zmirin Ege blgesi iindeki konumu ile birlikte ele alnmasn zorunlu
klmaktadr.
11
Tablo 3 - zmir Nfusunun Ana Ya Grubuna Gre Dalm

zmir
Trkiye
0-14
23,7
29,8
15-64
69,4
64,5
6,9
5,7
100,0
100,0
65 +
Toplam
zmir nfusunun 3 ana ya grubuna dalm incelendiinde, il nfusunun yzde 23,6'snn 0-14, yzde
69,3'nn 15-64 ve yzde 6,8'inin 65 ve daha yukar yata olduu grlmektedir. zmir nfusunun ya
yapsnda, 0-14 ya grubunda olanlarn lke ortalamalarnn gerisinde kald gzlenmektedir. Bu, zmir
nfusunun Trkiye geneline gre daha yksek bir ya ortalamasna sahip olduunu gstermektedir.
zmir nfusunun ya zelliklerinden bir dieri de, nfusun zaman iinde giderek yalanmasdr. Nfusun
sre iinde yalanp yalanmadn ortaya koyan "Medyan Ya" deeri incelendiinde, zmir ilinin
1935'teki Medyan ya 24 iken bu deer 2000 ylnda 28,7'ye ulamtr. Baka bir anlatmla zmir
nfusunun yars 28,7 yan altndadr. zmirde nfusun cinsiyet yaps dengeli bir dalm gsterir. zmir,
tm Trkiyede olduu gibi, kadnlarn greceli olarak daha fazla olduu bir ildir.
12
Tablo 4 - zmir Nfusunun Cinsiyete Gre Dalm: 2000

K SAYISI
ORAN (%)
Kadn
1.698.819
50,39
Erkek
1.672.047
49,61
TOPLAM
3.370.866
100,00
Kaynak: DE, 2000 Genel Nfus Saym
zmir, Ege Blgesi bata olmak zere lkenin hemen her yerinden g alan nemli bir ekim merkezidir.
Ege Blgesi nfus art hznn hem zmir ili, hem de Trkiye ortalamasnn altnda kalmas ve 2000 yl
nfusu iinde zmir dnda doanlarn orannn yzde 48,3 olmas bunun nemli gstergelerindendir.
Tablo 5 - zmirde Nfusun Doum Yerine Gre Dalm: 2000 (%)
ZMRDE DOANLAR
51,7
zmir Dnda Doanlar (Yurt d dahil)
48,3
Kaynak: DE, 2000 Genel Nfus Saym, zmir
13
1.3 Gelir Yaps

zmir ili, kii bana gelir dzeyi, sanayileme derecesi, ihracat ve ithalata katks, sanayi istihdamnn
ykseklii, ekonomik faaliyetin eitlilii ve zenginlii asndan Trkiyenin en gelimi illeri arasnda olup,
DPTnin 2000 yl sosyoekonomik gelimilik sralamasnda 81 il arasnda nc srada yer almaktadr.
1.3.1 Gayri Safi Yurtii Hasla
llerin ekonomiye katklarn gsteren Gayri Safi Yurt i Hasla (GSYH) deerleri ve gelime hzlar
incelendiinde, iller arasnda byk farkllklar bulunduu grlebilir. 2000 yl itibariyle zmir ili Trkiye
GSYHsnn yzde 7,3n retmi ve 81 il iinde nc byk katky salayan il olmutur. Yine 2000 yl
itibariyle, DPTnin hesaplamalarna gre zmir ili 2,7 milyar TL (4.302 ABD $) kii bana GSYHya sahiptir
ve 81 il iinde 6. sradadr.
Bununla
birlikte,
son
yllarda
zmir
ilinde
GSYHnn
art
hz
Trkiye
ortalamasnn
gerisinde
seyretmektedir. Ekonomik krizin yaand 1994 yln takip eden 6 yl iinde GSYHnn sabit fiyatlarla yllk
bileik byme hz Trkiyede yzde 4,5, Ege Blgesinde yzde 4 olarak gerekleirken, zmirde yzde
3,2 olmu ve zmirin Trkiyenin GSYHs iindeki pay yzde 8,2den yzde 7,6ya inmitir. lke gelirinde
zmir ilinin greli payndaki bu durgunluk ve hatta gerileme eiliminin ardnda yatan temel etmenler
arasnda giriimcilik yaps, kamu yatrmlarnn azal, teviklerin ve zel sektr yatrmlarnn gerilemesi,
yabanc sermayeli yatrmlarn ekilememesi ve hatta var olan yatrmlarn ka, yerel sermayenin
stanbulun ekimine kaplmas, ekonomik krizler vb. saylabilir.
14
Tablo 6 - Gayri Safi Yurt i Hasla Gstergeleri: 1990-2000 (1987 Fiyatlaryla, Milyar TL)
TRKYE
EGE BLGES
GSYHsi
GSYHsi
ZMR GSYHsi
ZMR/EGE
ZMR/TRKYE
(%)
(%)
1990
83.578
13.771
6.338
46,0
7,6
1991
84.353
13.674
6.334
46,3
7,5
1992
89.401
14.631
6.781
46,3
7,6
1993
96.590
15.986
7.587
47,5
7,9
1994
91.321
7.443
47,3
8,2
1995
97.888
16.792
7.950
47,3
8,1
1996
104.745
17.936
8.360
46,6
8,0
1997
112.631
18.868
8.745
46,3
7,8
1998
116.114
19.448
8.934
45,9
7,7
1999
110.646
18.310
8.394
45,8
7,6
2000
118.789
19.904
9.016
45,3
7,6
15.743
Kaynak: DE.
15
Tablo 7 - GSYH Gelime Hz: 1988-2000 (Yllk, %)

1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Ortalama
zmir
2,5 -0,7
7,4 -0,1
7 11,9 -1,9
5,7
6,3
4,6
2,2 -6,1
7,4
3,6
Ege
3,5
-1
8,4 -0,7
7
9,3 -1,5
5,8
7,7
5,2
3,1 -5,9
8,7
3,8
Trkiye
2,1
0,3
9,3
0,9
6
8 -5,5
7,2
7
7,5
3,1 -4,7
7,4
3,7
Grafik 3 GSYH Byme Hzlar: 1988-2000
16
1.3.2 Kii Bana Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH)

Bir lke, blge ya da ildeki yerleiklerin refahn gsteren en nemli ltlerden biri de kii bana gelirdir
(kii bana GSYH). zmir ili kii bana GSYHsi gerek Ege Blgesi gerekse Trkiye ortalamasnn
zerindedir. Ancak kii bana gelir verileri sre iersinde ele alndnda, zmir ilinde 1990-2000
dnemindeki geliiminde greli bir gerileme olduu belirgin olarak grlmektedir. Sz konusu dnemde,
kii bana GSYH zmir ilinde ylda ortalama % 1,1 orannda artarken, Trkiyede ayn dnemde ylda
ortalama % 1,5 orannda artm olmas zmirdeki refah gerilemesini aklkla ortaya koymaktadr.
GSYH ile ilgili tablolardan da anlald gibi, zmir ili gerek sahip olduu doal kaynaklar, gerek sosyal
sermaye ve fiziki sermaye varl, gerekse gemiinden gnmze dek retilen mallardaki eitlilik, fazla
veren d ticaret yaps ve turizm potansiyeli asndan ok gl bir ekonomik potansiyele sahip olmasna
ramen, yaratt katma deer asndan greli olarak gerileyen bir il haline gelmitir. rnein, 1990larn
ilk yarsnda Trkiye ortalamasnn 1,6 kat olan kii bana gayri safi katma deer 2000 ylnda 1,5 kata
inmitir. Kii Bana GSYHnn ABD dolar cinsinden geliimi de gelir art hznn yavaladn
gstermektedir. 1991 ylnda 4.000 dolarn biraz altnda olan kii bana GSYH, 2000 ylnda 4300 dolarn
zerine kabilmitir. Resmi verilere dayanmamakla berlikte, 2001 ylnda ortaya kan ve etkilerini halen
yaamakta olduumuz byk ekonomik krizden sonra tm Trkiyede olduu gibi zmir ilinde de gelir
gstergelerinin daha da ktye gittii sylenebilir. rnein, DEnin resmi verilerine gre, zmir il
merkezinde 2000 ylndan sonra istihdamda 2001, 2002 ve 2003 yllarnn hepsinde de nceki yla gre
ciddi azalmalar ortaya km olmas bunun nemli bir gstergesidir. Bu nedenle, gelirini yeterince
arttramayan ve yeni istihdam olanaklar yaratamayan zmir ilinde yaam kalitesi de srekli olarak
gerilemektedir.
17
Tablo 8 - Kii Bana Gayri Safi Yurt i Hasla (1987 Fiyatlaryla, TL)
TRKYE
EGE BLGES
ZMR
ZMR/TRKYE
1990
1.487.082
1.822.911
2.369.207
1,59
1991
1.471.998
1.771.805
2.303.397
1,56
1992
1.530.808
1.856.538
2.399.641
1,57
1993
1.623.613
1.987.366
2.614.320
1,61
1994
1.507.540
1.918.373
2.498.535
1,66
1995
1.587.953
1.991.219
2.574.362
1,62
1996
1.670.657
2.103.466
2.668.785
1,60
1997
1.802.677
2.246.343
2.831.194
1,57
1998
1.829.754
2.280.039
2.833.569
1,55
1999
1.719.567
2.117.534
2.612.373
1,52
2000
1.760.856
2.234.412
2.680.099
1,52
Kaynak: DE
18
Grafik 4 -Trkiye, Ege ve zmir linde Kii Ba GSYHnn Geliimi: 1990-2000
19
Grafik 5 - zmir li Kii Bana GSYH (ABD $): 1991-2000

1.3.3 Gayri Safi Yurtii Haslann Sektrel Yaps
zmir ilinde, ekonomik gelimiliin en nemli gstergelerinden olan sanayileme ve hizmetlerin toplam
gelir iindeki pay asndan olumlu bir seyir izlenmektedir. Aadaki tablodan da grlebilecei gibi, 2000
yl itibariyle zmir ilinde GSYH iinde en yksek pay % 63 ile hizmetler sektrne aittir. Hizmetleri %
29,5lik pay ile sanayi sektr izlemektedir. Tarmn GSYH iindeki pay ise sadece % 7,5dir. 1980lerin
sonundan 2000e sanayi kesiminin paynn ok deimedii ve yzde 30larda seyrettii, tarmn paynn
yzde 10lardan 7,5a geriledii, buna karlk hizmetler kesiminin paynn da yzde 59,5ten 63e kt
grlmektedir. Hizmetler sektr iinde ise, ticaret (%22,9) ile ulatrma ve haberleme (%13,2) alt
sektrleri arlkl paya sahiplerdir. Finans kesiminin payn gsteren mali kurulularn pay ise, % 2,4 gibi
dk bir dzeydedir.
20
ktisadi gelimeye parelel olarak tarmn pay klrken, sanayi kesimi yeterince hzl geliemedii iin
hizmetler kesiminin pay artmaktadr. Gelimi lkelerde de hizmetlerin toplam retim iindeki paynda
benzer bir art eilimi gzlenmektedir. Sanayilemi modern Bat ekonomilerinin sektrel yaplarna
bakldnda tarm sektrnn mill gelirden ald payn yzde 3lerde olduu grlr. Trkiye ekonomisi de
Cumhuriyet Dnemi boyunca bu ynde bir gelime gstermitir. Trkiyede tarm sektrnn pay yzde 12
13 civarndadr. zmir zelinde ise, gelime daha hzl olmu ve tarm sektrnn pay gelimi Bat
ekonomilerine benzer bir seviyeye doru gerilemitir.
Tablo 9 - zmir'de GSYH'nn Ana Sektre Gre Dalm (%): 1987-2000
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998 1999
2000
Tarm
11
11
10
10
8,5
10
9,5
9,5
7,5
7,5
Sanayi
30
31
32
30
31,5
31
29,5
30,5
32
30,5
30,5
31
31
29,5
Hizmet
60
58
58
60
60
59
62,5
60
59
60
62,5
60,5
62
63
Ancak burada sorun sadece yaratlan toplam gelirden sektrlerin ald paylarn deiimini analiz etmekle
tariflenememektedir. Asl sorun blgede
yerleiklerin
yaam
kalitesini arttrmaya
ynelik iktisadi
faaliyetlerin gerek ulusal gerekse uluslararas dzeyde ekonomik yapyla ne lde uyumlandnn
tesbitinde yatmaktadr. Tarmsal gelirin toplam gelir iindeki paynn gerilemesi her durumda kapitalist
gelime yolunu gstermemekte, hatta baz durumlarda tam tersi bir gsterge olmaktadr. Bu nedenle bu
veri tek bana ele alnmamal, dnya ticaretine katlm dzeyi, istihdamn nitelii vb. kriterle birlikte
dnlmelidir.
21
Grafik 6 zmir linde GSYHnn Ana Sektre Dalm (%): 2000
1.3.4 Fiyatlar
Sosyo-ekonomik gstergeler asndan gelir yapsn etkileyen bir dier faktr de ildeki fiyatlar genel
seviyesindeki deiimdir. DEnin zmir ili iin hesaplad tketici fiyat endeksine (TFE) gre, zmirde
toptan eya fiyat endeksi (TEFE) ve tketici fiyatlar endeksi (TFE), Trkiye ekonomisindeki gelimelere
paralel olarak 2003 yl Ocak ayndan 2005 yl Nisan ayna kadar srekli olarak azalmtr. TEFE son bir
yldr yzde 10 12 dolaylarnda seyretmektedir. TFE ise, son alt ayda yzde 10un altna gerilemitir.
Tablo 10 - zmirde 12 Aylk Ortalamalara Gre TEFE: (%)

Ocak
ubat
Mart
Nisan
Mays
Haziran
22
Temmuz
Austos
Eyll
Ekim
Kasm
Aralk
2003
45,3
41,6
39,2
37,8
36,6
35,0
33,2
31,4
29,6
28,1
26,7
25,3
2004
23,1
20,4
17,4
15,0
13,3
12,3
11,4
10,7
10,4
10,4
10,3
10,2
2005
10,5
11,0
11,6
12,3
Kaynak: www.izto.org.tr
Tablo 11 zmirde 12 Aylk Ortalamalara Gre TFE: (%)

Ocak
ubat
Mart
Nisan
Mays
Haziran
Temmuz
Austos
Eyll
Ekim
Kasm
Aralk
2003
42,8
38,8
36,0
33,8
32,0
30,6
29,5
28,0
26,8
26,0
25,1
24,4
2004
23,1
21,6
19,4
17,6
16,0
14,3
12,7
11,8
10,8
10,1
9,6
9,1
2005
9,0
8,8
9,0
9,3
Fiyat hareketlerini sektrel olarak da inceleyebiliriz. 19972004 yllar arasnda zmirde imalat sanayiinde
fiyatlar genel seviyesi, genel eilime paralel olarak yzde 84,7den yzde 12,5e gerilemitir. Hayat
pahallnn daha nemli gstergesi olan tketici fiyatlarndaki deiimlere sektrler baznda bakldnda,
birbirinden farkl seviyelerde de olsa fiyat artlarnn 1997den 2004 ylna kadar srekli geriledii ve
makul dzeylere dt belirtilmelidir.
1997 ylnda tm sektrlerde fiyat artlar yzde 80 ile yzde 100 arasnda gereklemi iken, 2004 ylnda
bu dzey tm sektrlerde yzde 15 ve altna dmtr. Gda, iki, ttn sektrnde fiyat artlar tm
Trkiyede olduu gibi seyretmi ve yzde 10,6 seviyesine gerilemitir. Giyim sektrnde TFE, 2004
ylnda neredeyse sfr olarak gereklemitir. Ev eyas sektrnde, yine Trkiye genelindeki gelimelere
paralel olarak fiyatlar gerilemektedir. Kltr, elence ve eitim sektrlerinde ise fiyat artlar hl yksek
seviyelerde olmaktadr. Kltr ve elence sektrlerinin lks tketim olarak kabul edilmesi ve srekli yeni
23
rnlerin ve hizmetlerin piyasaya srlmesi, fiyat artlarnn halen yzde 15lerde seyretmesine neden
olmaktadr. Dier taraftan zel okul fiyatlarnn da nemli artlar kaydettii sylenebilir.
Tablo 12 - 12 Aylk Ortalamalara Gre malat Sanayiinde TEFE: (%)
1997
84,7
1998
55,2
1999
65,9
2000
62,7
2001
70,0
2002
51,0
2003
27,6
2004
12,5
Tablo 13 - 12 Aylk Ortalamalara Gre TFEde Sektrel Geliim: (%)
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
GIDA,
K,
TTN
98,5
75,4
47,6
51,3
50,5
57,3
26,1
10,6
GYM
81,7
72,2
37,7
31,0
46,4
50,9
22,3
0,9
KONUT
EV EYASI
90,6
65,0
72,0
55,7
60,5
38,6
29,0
13,4
82,9
82,3
54,1
41,9
64,1
47,3
6,8
- 5,5
24
SALIK,
BAKIM
96,5
92,1
74,6
43,5
49,4
41,5
20,6
8,3
ULATIRMA,
HABERLEME
98,9
77,0
69,8
55,1
59,5
47,5
25,9
7,5
KLTR,
ETM,
ELENCE
81,8
82,7
84,0
48,0
36,9
40,6
26,4
15,7
1.3.5 Yatrmlar
zmir ili, Trkiyenin ihracata dayal sanayileme dnemine getii yani da ak byme modelinin
uygulanmaya baland 1980 ylndan bu yana zellikle yatrmlar asndan ciddi bir gerileme srecine
girmitir. Bu gerileme/klme sreci kendini, mutlak deerler asndan lkenin hala en gelimi
blgelerinden biri olmasna ramen nisbi paylarda gstermitir. Bu olumsuz gelimenin en iddetli
yaand alan ise, imalat sanayi sabit sermaye yatrmlar olmutur. Son 25 ylda mevcut ithal ikameci
yapnn ihtiyac olan teknolojik yenilenme sanayi kesimi tarafndan gerekletirilememi ve imalat sanayi
yatrmlarnn komposizyonu deimitir. 1990l yllarn bandan bu yana, zmir imalat sanayi yeniden
canlanma srecine girmi, sanayileme olgusu organize sanayi blgeleri baznda yeni bir mekansal
rgtlenme baznda ele alnmaya balanmtr. Mevcutlarn faaliyetlerinin geniletilmesinin yansra, bir dizi
organize sanayi blgesi kurma giriimlerinin doal bir sonucu olarak imalat sanayi yatrmlarnda ve
ihracatta art yaanmtr.
1980 sonras dnemde Trkiye genelinde zelletirme yaanrken Egede adeta kamulatrma yaanmtr.
Bu elikili durum, kamu iletmelerinin yatrm kararlarnn 80 ncesinde alnm olmas (bu anlamda en
nemli yatrm Aliaada kurulan Petkimde gerletirilmitir) ve yatrmlara balanm olmasndan ortaya
kmtr. 1985lerden sonra yatrm sermayesi byk lde kamunun alt yap yatrmlar olarak kullanm,
zel sektr yatrmlar ise gerilemitir. Kapasite kullanmnn artmas ve kamunun sanayi kesiminden
ekilmesi politikas bu sektrde yeni yatrmlarn kstl kalmasna neden olmutur.
Yatrm hacminin yeni yatrmlarla arttrlmasnda yaanan glklerin temelinde, eitsizlikleri giderecek
nitelikte blgesel politikalarn uygulanamamas ve mali krizler yatmaktadr. Bu dnemde
zel sektr
tevik politikas, sanayinin belirli blgelerde tevik edilmesi, bu blgelere verilen teviklere karlk az
25
gelimilikten kaynaklanan yapsal sorunlarn stesinden gelinememesi vb nedenler kau kesimi dndaki
zel sektr yatrmlarnn dk seviyede kalmasna yol amtr.
Son be ylda zmir ilinde tevik belgeli yatrmlar tutar 2003 yl dnda sabit fiyatlarla gerilemektedir.
Yatrm tevik belgesi alan firma says 2000 ylnda 236 iken, 2004 ylnda 226da kalmtr. Tevik belgeli
sabit sermaye yatrmlarndan beklenen istihdam ise 2001 kriz yl bir yana braklrsa 9-10 bin civarnda
seyretmektedir.
Tablo 14 - zmir li Tevik Belgeli Yatrmlar (Milyar TL, cari fiyatlarla)
STDAM EDLEN K
BELGE SAYISI
SABT YATIRIM TUTARI
2000
236
462.261
9.686
2001
129
602.529
6.726
2002
180
806.287
8.972
2003
224
1.045.623
9.507
2004
226
709.417
10.492
SAYISI
Kaynak: www.hazine.gov.tr/yatirimtesvik.htm
Benzer bir eilim 1995-2001 dneminde zmir li kamu yatrmlarnda da grlmektedir. lgili tablolardan
grlebilecei gibi, hem toplam kamu yatrmlar hem de zmir ili kamu yatrmlar yllar itibariyle dalgal bir
seyir izlemektedir. Buna karlk zmir ilinin kamu yatrm harcamalarndan ald pay da % 4,4 (1997) ila
% 6,4 arasnda deimektedir. Sonu olarak, zmir ilinin kamu yatrm harcamalarndan ald pay son
yllarda ortalama % 5,4 dzeyinde olup, ortalama % 7,5 olan GSYH paynn ok altndadr.
26
Tablo 15 Kamu Yatrm Harcamalarnn Geliimi: 1995-2001 (Milyar TL)

1995
Cari Fiyatlarla
1996
1997
1998
1999
2000
2001
5.347
11.964
21.409
57.517
59.540
119.515
146.770
2001Yl Fiyatlaryla
107.523
133.253
132.812
204.544
140.030
199.651
146.770
Ege Blgesi (Cari F.)
10.427
23.738
57.667
107.779
166.689
254.211
344.136
Trkiye (Cari F.)
96.285
226.041
488.911
900.078
1.153.132
2.057.605
2.718.757
5,6
5,3
4,4
6,4
5,2
5,8
5,4
zmirin Pay (%)
Kaynak: llere ve Blgelere Gre eitli Gstergeler, DPT, Austos 2002
Dier taraftan 2004 yl kamu yatrmlarnn sektrel dalmna bakldnda, zmirde hangi alanlarda
iyiletirmelerin olduu da renilebilir. Kamu yatrmlarnn yzde 35,7si ulatrma ve haberleme
sektrlerine yaplmtr. Ayrca yzde 21,6s imalat sanayiine, yzde 17,7si dier kamu hizmetlerine,
yzde 14,7si ise eitime ayrlmtr.
Tablo 16 - zmirde 2004 Yl Kamu Yatrmlarnn Sektrel Dalm (Milyar TL)

Sektrler
MKTAR
YZDE PAYI
27
Tarm
5.512
1,3
malat
91.921
21,6
naat
152.118
35,7
2.000
0,5
Konut
820
0,2
Eitim
62.408
14,7
Salk
35.354
8,3
Dier Kamu Hizmetleri
75.326
17,7
425.459
100,0
Madencilik
Ulatrma Haberleme
Turizm
TOPLAM
Kaynak: www.dpt.gov.tr
1.3.6 Bte Gelirleri

zmir ili konsolide bte gelirlerinin son 10 yldaki geliimine bakldnda, car olarak gelirlerin art
grlmektedir, fakat toplam gelir iindeki paynda nemli bir art gereklememitir. zmir nfusunun
zellikle gler nedeniyle hzl bir art gsterdii dikkate alnrsa, kii bana den konsolide bte
gelirlerinin geriledii tespit edilebilir.
28
Tablo 17 - zmir li Konsolide Bte Gelirleri: 1995-2004)

YILLAR
KONSOLDE BTE GELRLER (MLYAR

TL)
TOPLAM NDEK PAYI (%)
1995
94.120
6,68
1996
190.359
6,98
1997
376.363
6,47
1998
650.340
5,51
1999
976.020
5,16
2000
1.686.262
5,04
2001
2.419.389
4,69
2002
3.982.885
5,27
2003
6.958.968
6,94
2004
8.561.907
7,79
Kaynak: www.muhasebat.gov.tr
2003 yl sonu itibariyle; Trkiye genelinde vergi gelirlerinin tahakkuku 91.035.198 Milyar TL, tahsilat ise
84.334.247 Milyar TL olarak gereklemitir. Ayn dnemde, zmir ili vergi gelirleri tahakkuku 7.124.191
Milyar TL olarak gerekleirken, tahsilat miktar 6.397.903 Milyar TL olmutur. 2003 yl sonu itibariyle
zmir ilinde gerekleen vergi gelirleri, devletin toplam vergi gelirleri tahsilatnn yzde 7,6'sn
oluturmaktadr.
Tablo 18 zmirde Vergi Gelirleri - 2003
Tahakkuk (Milyar TL)
29
Tahsilat (Milyar TL)
Devletin Vergi Gelirleri
91 035 198
84 334 247
zmir linin Vergi Gelirleri
7 124 191
6 397 903
zmir linin Pay (%)
7,8
7,6
1.4 gc
Trkiyede istatistiki verilerin analiz edilmesindeki en temel sorun, verilerin hangi dzeyde topland ile
ilgili olarak bir kaosun yaanmasdr. Genelde kapsam konusunda ortaya kan, bir ortak alann
varolmamas sorunu, veriler arasnda iliki kurma, zaman serisi oluturma, ayn blgeye ilikin farkl
verileri karlatrma olanaklarn kstlamaktadr. zellikle blgesel dzeyde istatistiki veri taban
oluturmada ciddi sorunlar bulunmaktadr.
Szkonusu sorun emek piyasas analizlerinde de izlenmektedir. DEnin igcne ilikin il dzeyindeki
verileri 2000 yl ile snrldr. Buna karlk, DE Hanehalk gc Anketinden zmir il merkezi
(Gzelbahe, narldere, balova, buca, gaziemir, konak, bornova, karyaka, ili ilelerini kapsamaktadr)
iin elde edilen veriler 2003 ylna kadar gelmektedir. Bu nedenle igc analizini zmir ili ve zmir kent
merkezi iin ayr ayr yapmay yeliyoruz.
1.4.1 zmir linde gc
2000 yl DE verilerine gre, zmir lindeki toplam istihdam 1 milyon 281 bin kiidir. ktisadi olarak aktif
olmayan nfus yaklak 2 milyon kii kadardr. gcne katlma oran (alma andaki nfus iinde)
56,7 dir. 1980-2000 yllar arasndaki yirmi ylda zmir ilinde toplam istihdamda 472 bin kiilik ve yzde 58
30
orannda bir art salanabilmitir. Bir baka deyile, yllk bileik ortalama istihdam art hz % 2,3 olarak
gereklemitir. Ayn dnemde tarmsal istihdamn art hz yalnzca binde 9,5 olurken, sanayi istihdam %
2,5 yllk hzyla artmtr. Hizmetler kesimi en byk istihdam art salayan sektr olmu ve ylda
ortalama % 3,6 orannda bir byme hzyla 400 binin zerinde ek istihdam salamtr. Buna bal olarak,
tarmsal istihdamn pay 1980de % 374den 2000de % 285e gerilerken, sanayinin istihdamdaki pay %
20lerde sabit kalm, buna karlk hizmetler sektrrnn zmir li toplam istihdam iindeki pay
%35,5den % 45,5e ykselmitir. Tarmn toplam istihdam iindeki pay % 28,5e kadar gerilemi olmakla
birlikte, kadn istihdamnn yaklak yarsn hala tarm kesimi salamaktadr.
Tablo 19 - Ekonomik Faaliyete Gre stihdam Edilen Nfus (1980-2000)

Saym Yl
Toplam stihdam
Tarm
Sanayi
naat
Hizmet
Dier
1980
808.963
302.516
162.464
45.720
287.539
10.724
1985
902.930
320.844
178.603
49.528
348.034
5.921
1990
1.080.346
348.413
219.083
68.521
431.850
12.479
2000
1.281.008
365.627
263.656
67.829
582.516
1.380
%
1980
Toplam stihdam
% 100
Tarm
Sanayi
% 37,4
31
% 20,1
naat
% 5,7
Hizmet
Dier
% 35,5
% 1,3
1985
% 100
% 35,5
% 19,8
% 5,5
% 38,5
% 0,7
1990
% 100
% 32,2
% 20,3
% 6,3
% 40,0
% 1,2
2000
% 100
% 28,5
% 20,6
% 5,3
% 45,5
% 0,1
Kaynak: DE, 2000 Genel Nfus Saym, zmir.
Tablo 20 - stihdamn Cinsiyete Gre Sektrel Dalm: 2000 (%)

TARIM
SANAY
NAAT
HZMETLER
Kadn
49,6
15,0
0,4
34,8
Erkek
18,7
23,2
7,6
50,4
Toplam
28,5
20,6
5,3
45,5
Kaynak: DE 2000 Genel Nfus Saym - zmir
zmir ilinde istihdamda hizmetler kesiminin arl istihdam younlama katsaylarnn (location quotiant,
LQ) incelenmesiyle daha iyi grlebilmektedir. Sektrel istihdam younlama katsays (location quotiant),
ilde (zmirde) ve Trkiyede ayn sektrn toplam istihdam iindeki greli paylar birbirine oranlanarak
bulunmaktadr. Katsay 1den ne kadar bykse ilgili sektr istihdamnn o ilde (zmirde) lke
ortalamasna gre o kadar baskn (youn) olduunu ifade eder. Aadaki tablodan grlebilecei gibi,
1980-2000 dneminde sanayi ve hizmet kesimlerinin istihdam younluk katsaylar (LQ) birden byk,
tarmn katsays ise 1den kktr. Bununla birlikte, ayn dnemde tarmn katsaysnda belirgin bir art
eilimi, buna karlk dier iki sektrn ve zellikle sanayinin katsaysnda belirgin bir klme eilimi
grlmektedir.
Tablo 21 - Ana Sektr tibariyle stihdam Younlama Katsaylar (LQ): 1980-2000
1980
1985
32
1990
2000
Tarm
0,690
0,706
0,675
0,827
Sanayi
1,287
1,198
1,332
1,054
Hizmet
1,430
1,374
1,276
1,113
Kaynak: DE verilerinden kendi hesaplamalarmz.
Trkiyenin sosyo-ekonomik adan en gelimi illerinden olan zmirde istihdamn cinsiyete gre dalmna
bakldnda, kadnlar aleyhine durumun 2000 ylnda da devam ettii grlmektedir. Kadnlarn igc ve
istihdam iindeki paylar yzde 30lar civarndadr. gcne katlm oran ise % 34n biraz zerindedir.
Kadnlar arasnda isizlik oran % 12,9 olup, erkekler arasndaki isizlik oranndan (% 9,8) belirgin bir
biimde daha yksektir. 2000 ylnda istihdamda grnen kadnlar yzde 41,1i cretsiz aile iisi
statsnde almaktadr.
Tablo 22 - Cinsiyete Gre gcnn Genel Durumu: 2000
12 YA
ST
NFUS
12 YA ST
NFUSUN
TOPLAM
NFUSA
ORANI
Kadn
1.369.895
81,9
467.460
Erkek
1.379.433
81,2
Toplam
2.749.328
81,6
SZ
GCNE
KATILIM
ORANI
SZLK
SZLK
ORANI
407.059
60.401
34,1
12,9
968.725
873.949
94.776
70,2
9,8
1.436.185
1.281.008
155.177
52,2
10,8
GC
STHDAM
2000 yl Genel Nfus Saym verilerine gre, zmir genelindeki istihdamn yzde 62si cretli, maal veya
yevmiyeli olarak almaktadr. Bu oran erkeklerde daha fazladr (yzde 67). Kadnlarn yzde 51,2si
cretli, maal veya yevmiyeliyken; yzde 41,1lik ok nemli bir ksm da cretsiz aile iisi olarak
33
almaktadr. alanlarn sadece yzde 4 iveren konumundadr. Kendi hesabna alanlar ise
erkeklerde yzde 21,8lik bir oran olutururken, kadnlarn sadece 5,8i kendi hesabna almaktadr.
Bundan avukatlk, muhasebecilik, emlklk, hekimlik vb. meslekleri yapanlarn ounun erkek olduu
sonucu karlabilir.
Tablo 23 - teki Duruma Gre stihdam: 2000 (%)
cretli, Maal
Toplam istihdam
veya Yevmiyeli
Toplam
1.281.008
62
veren
4
Erkek
873.949
67
Kadn
407.059
51,2
1,9
Kendi Hesabna
16,7
cretsiz Aile
isi
17,3
21,8
6,2
5,8
41,1
Kaynak: DE, 2000 Genel Nfus Saym - zmir
Yaplan ie gre istihdama baklrsa, 2000 yl verilerine gre zmir genelinde istihdamn yzde 28,6s tarm
sektrnde, yzde 32,1i tarm d olmak zere yaklak % 60 retim faaliyetlerinde almaktadr.
Ticaret, hizmet ve serbest mesleklerde alanlar ise toplam % 30 civarndadr. Kadnlarn yaklak yars
ise tarmsal retimde istihdam edilmitir.
34
Tablo 24 - Yaplan e Gre stihdam: 2000 (%)

lmi ve
Tarm d retim
teknik
Mteebbisler
Toplam
elemanlar
ve st
dari
istihdam
serbest
kademe
personel
meslek
yneticiler
Ticaret ve
Hizmet
sat
ilerinde
personeli
alanlar
faaliyetlerinde
Tarm
alanlar ve
makineleri
sahipleri
Toplam
ulatrma
kullananlar
1.281.008
9,9
1,9
8,2
9,6
9,6
28,6
32,1
Erkek
873.949
8,6
2,4
6,1
11,5
11,1
18,8
41,4
Kadn
407.059
12,8
0,7
12,8
5,6
6,4
49,6
12,0

1.4.2 sizlik
DEnin 2000 yl saym verilerine gre zmir lindeki isizlerin says 155.177, isizlik oran ise % 10,8 dir.
sizlik zellikle gen nfus arasnda yaygndr. 30 yan altndakilerin igc iindeki pay % 36 olduu
halde, isizler iindeki pay yzde 57 dir. Benzer ekilde, isizlik eitimliler arasnda da greli olarak daha
yksek olup, toplam isizlerin % 40na yakndr.
Tablo 25 - Ya Grubuna Gre gc Durumu: 2000

Ya Aral
Toplam Nfus
gc
gcnde
Olmayan
siz
12 14
176.394
14.732
1.367
161.662
15 19
325.271
148.424
24.062
176.854
35
20 24
335.920
231.598
37.437
104.319
25 29
300.071
210.406
25.873
89.665
30 34
266.512
185.349
17.957
81.163
35 39
268.261
193.306
16.378
84.955
40 44
240.907
153.490
12.120
87.417
45 49
208.222
111.426
9.466
96.795
50 54
166.541
70.861
5.164
95.680
55 59
124.064
44.949
2.809
79.115
60 64
106.926
34.207
1.258
72.719
65 +
229.623
47.113
1.252
182.510
TOPLAM
2.749.328
1.436.185
155.177
1.313.112
zmir linin tamam iin 2000 yl sonras igc verileri bulunmamaktadr. Bununla birlikte 2001 ylnda
yaanan kriz sonrasnda tm Trkiyede olduu gibi zmir linde de isizlikte ok ciddi bir art olduu
tahmin edilebilir. Nitekim, DEye ait sadece zmir kent merkezini kapsayan veriler isizlerin saysnda ve
isizlik orannda 2001 ylndan sonra ok byk bir srama olduunu gstermektedir.
sizlerin eitim durumuna gre dalmna bakldnda ilkokul mezunlar arasnda isizlik % 41,4 ile en
yksek dzeydedir; onu srasyla % 27, % 12,3 ve % 11,3 oranlaryla lise, yksek retim ve ortaokul
mezunlar arasnda ki isizlik izlemektedir.
Eitimliler (Lise ve yksek retim mezunlarnn toplam)

36
arasndaki isizlik oran yaklak % 40 olup, toplam igc iindeki paynn ok zerindedir. Bu, eitim
dzeyi ykseldike isizliin de arttn gstermektedir ve eitim ile i yaam arasndaki kopukluun da
ciddi bir gstergesidir.
Tablo 26 - sizlerin renim Durumu: 2000
OKUMA YAZMA BLMEYEN
Kii
6.700
Yzde
4,3
BR OKUL BTRMEYEN
5.856
3,8
62.652
40,4
LKRETM
1.558
1,0
ORTAOKUL *
17.518
11,3
LSE *
41.866
27,0
YKSEKRETM
19.027
12,3
155.177
100,0
LKOKUL
TOPLAM
* Dengi meslek okullar dahil.
Tablo 27 - almama Nedenine Gre gcnde Olmayan Nfus: 2000

EMEKL
EV KADINI
RENC
DER
Kadn
20,1
48,5
25,0
6,4
Erkek
44,2
42,3
13,5
9,2
70,5
17,1
3,2
Toplam
37
1.4.3 zmir Kent Merkezinde gc

DEnin 2000 ve sonras zmir kent merkezine (Gzelbahe, narldere, balova, buca, gaziemir, konak,
bornova, karyaka, ili) ilikin igc verileri, 2001 krizini izleyen yl boyunca igcnn gerilediini
gstermektedir. 2000 ylnda 713 binin zerinde olan igc, 2003 ylnda 677 binin biraz altna inmitir.
gc iinde kadnlarn pay 2000 ylnda % 24 iken, kriz sonrasnda bir miktar artarak % 27ye kmtr.
gcne dahil nfusun ya yapsna bakldnda, 2003 ylnda zmir kent merkezinde, olduka gen bir
nfusun igcn oluturduu grlmektedir. 15-24 ya aras 117 bin, 2539 ya aras 348 bin olmak
zere 40 yan altndakiler toplam istihdamn te ikisinden fazlasn oluturmaktadr. 35 39 ya aras 91
bin kii igcnn yaklak yarsndan fazlasn oluturmaktadr. Bu durum mevcut igcne mesleki eitim
yoluyla yeni i alanlar ama yoluyla isthidamn niteliinin arttrlmas asndan nemli bir potansiyele
iaret etmektedir.
gcndeki nfusun yaklak drtte erkektir. Kadnlar igcnn sadece yzde 25 kadardr.
Tablo 28 - zmir l Merkezinde gcnn Geliimi: 2000-03

2000
ERKEK
KADIN
2001
TOPLAM ERKEK
KADIN
2002
TOPLAM ERKEK
KADIN
2003
TOPLAM ERKEK
KADIN
TOPLAM
15-19
43.282
23.044
66.326
34.269
17.739
52.008
32.368
15.434
47.802
22.563
11.819
34.382
20-24
50.496
35.066
85.562
49.791
41.123
90.914
52.304
40.085
92.389
47.274
35.456
82.730
25-29
78.749
33.864 112.613
82.247
34.673 116.920
91.317
36.012 127.329
88.317
36.530 124.847
30-34
82.155
23.244 105.399
85.875
26.408 112.283
87.673
34.726 122.399
85.094
33.952 119.046
35-39
82.356
24.446 106.802
82.045
28.020 110.065
79.527
28.510 108.037
80.581
23.422 104.003
40-44
85.562
16.832 102.394
74.385
19.755
65.165
20.579
65.110
22.133
94.140
38
85.744
87.243

45-49
60.114
8.616
68.730
58.661
10.684
69.345
49.731
10.932
60.663
45.125
12.033
57.158
50-54
30.858
3.607
34.465
34.471
5.241
39.712
27.652
5.573
33.225
33.092
4.298
37.390
55-59
16.631
1.002
17.633
15.724
1.814
17.538
15.863
643
16.506
18.265
860
19.125
60-64
7.414
601
8.015
5.846
403
6.249
7.288
214
7.502
8.380
215
8.595
65+
5.009
401
5.410
2.822
202
3.024
1.929
643
2.572
2.149
215
2.364
Toplam 542.626 170.723 713.349 526.136 186.063 712.199 510.819 193.352 704.171 495.950 180.932 676.882
zmir kent merkezinde 2000 ylnda 647 binin zerinde olan istihdamn yzde 59unu hizmetler kesimi,
yzde 40n sanayi ve sadece yzde 1inden biraz fazlasn da tarm sektr isalamaktadr. 2001 ylnda
yaanan ekonomik kriz sonrasnda tm Trkiyede olduu gibi zmirde de istihdamda ok ciddi bir
gerileme srecine girilmi ve istihdam 2003 ylnda 561 bin kiiye dmtr.
Tablo 29 - zmir l Merkezinde stihdamn Geliimi: 2000-03
2000
Tarm
2001
2002
2003
4.809
3.225
2.358
2.149
Sanayi
258.089
246.135
222.934
209.726
Hizmetler
384.528
371.521
362.054
349.185
647.425
620.881
587.345
561.060
Toplam
Kaynak: DE.
39
Son olarak istihdamn i kollarna gre dalm incelendiinde; 2003 yl DE verilerine gre zmir ili
merkezinde,
istihdamn yzde
30,3, imalat sanayiinde, yzde
26,3 ticaret,
lokanta ve otel
sektrlerinde, ve yzde 22,8i toplum hizmetlerinde alt grlmektedir.
Tablo 30 - ktisadi Faaliyet Kollarna Gre zmir Merkezinde stihdamn Geliimi: 2000-03
2000
2001
2002
2003
4.809
3.225
2.358
2.149
401
403
643
860
200.179
203.802
184.992
170.617
2.004
2.419
2.358
3.008
55.505
39.511
34.941
35.241
168.118
161.469
153.696
147.410
Ulatrma,haberleme
45.286
49.187
45.230
33.737
Mali kurumlar,sigorta, vs.
44.484
37.898
35.584
40.183
Tarm
Madencilik
malat Sanayii
Elektrik,gaz ve su
naat ve bayndrlk ileri
Ticaret
40
Toplum hizmetleri vs.
126.640
122.967
127.544
127.855
TOPLAM
647.425
620.881
587.345
561.060
Kaynak: DE.
Tablo 31 - ktisadi Faaliyet Kollarna Gre Sektr Younluk (LQ) Katsaylar: 2000-01
2000
2001
2002
2003
Tarm
0,266
0,173
0,129
0,119
Madencilik
0,140
0,134
0,163
0,258
malat Sanayii
1,261
1,296
1,294
1,252
Elektrik,gaz ve su
0,356
0,457
0,481
0,617
naat ve bayndrlk ileri
0,899
0,715
0,749
0,825
Ticaret
0,957
0,966
0,928
0,925
Ulatrma,haberleme
0,815
0,928
0,937
0,738
Mali kurumlar,sigorta, vs.
1,450
1,330
1,299
1,464
Toplum hizmetleri vs.
0,915
0,926
0,987
1,036
TOPLAM
1,000
1,000
1,000
1,000
41

Tablo 32 - zmir l Merkezinde Ya Grubuna Gre stihdamn Durumu: 2003

YA ARALII
ERKEK
KADIN
TOPLAM
15 19
17.406
9.025
26.431
20 24
33.406
21.918
55.324
25 29
68.763
27.505
96.268
30 34
76.498
27.290
103.788
35 39
70.697
20.199
90.896
40 44
56.514
20.414
76.928
45 49
39.968
10.529
50.497
50 54
29.869
4.298
34.167
55 59
15.686
645
16.331
42
60 64
7.951
215
8.166
65 +
2.149
215
2.364
418.807
142.253
561.060
TOPLAM
Kaynak: DE, www.die.gov.tr
2003 ylnda zmir il merkezinde alanlarn yzde 87,6lk byk bir ksmnn maal, cretli veya
yevmiyeli olduu grlmektedir. Deerlendirme sadece il merkezi ile snrl olduu iin, ounluu tarm
sektrnde alan cretsiz aile iilerinin oran ok dk seviyede olmas normal bir sonu olarak kabul
edilmelidir.
Tablo 33 - teki Duruma Gre stihdam (l Merkezi) 2003 (%)
Toplam
cretli, Maal veya
istihdam
Yevmiyeli
veren
Kendi Hesabna cretsiz Aile isi
Toplam
561.060
77,1
4,8
15,8
2,3
Erkek
418.807
73,6
5,8
18,9
1,7
Kadn
142.253
87,6
1,7
6,5
4,2
Yaplan ie gre istihdam analiz edersek, 2000 yl verilerine gre zmir genelinde istihdamn yzde 28,6s
tarm sektrnde, yzde 32,1i tarm d retim faaliyetlerinde almaktayken, 2003 yl verilerine gre
zmir kent merkezi iin, tarm d retim faaliyetlerinde alanlarn oran yzde 34,9dur. Ticaret ve sat
43
personeli istihdamn yzde 18,3n, ilm ve teknik elemanlar ile serbest meslek sahipleri yzde 17,5ini,
dier hizmet ilerinde alanlar yzde 13,5ini olutururlar.
Tablo 34 - Yaplan e Gre stihdam (l Merkezi) 2003 (%)

lmi ve teknik
Toplam
istihdam
elemanlar,
serbest
meslek
sahipleri
Mteebbisler
ve st
dari
kademe
personel
yneticiler
Ticaret ve
Hizmet
sat
ilerinde
personeli
alanlar
Tarm d retim
Tarm
faaliyetlerinde
alanlar ve ulatrma
makineleri kullananlar
Toplam
553.324
17,5
5,4
9,6
18,3
13,5
0,8
34,9
Erkek
413.650
12,3
6,2
5,8
20,5
14,0
0,8
40,4
Kadn
139.674
32,9
3,2
20,8
11,8
11,8
0,7
18,8
1.5 Eitim
Eitimin kalitesi, sonular ve niceliksel gstergeleri ele alndnda, Trkiye geneline gre zmirin gelimi
bir il olduu grlr. Ancak modern dnya ile karlatrldnda okur yazarlk oranlarnn hl dk
olduu sylenebilir. Okur yazarlk gstergelerine gre zmirde 2000 yl itibariyle halen yzde 8 civarnda
okuma yazma bilmeyen kiiler bulunmaktadr. zellikle kadnlarn yzde 12,6s okuma yazma
bilmemektedir.
44
Tablo 35 - zmirde Okur Yazarlk Orannn Geliimi: 1935-2000 (%)

TOPLAM
ERKEK
KADIN
1935
34,9
47,7
21,6
1940
42,1
55,3
28,6
1945
49,9
62,3
36,7
1950
50,1
63,5
36,3
1955
57,5
70,9
43,1
1960
56,0
66,7
44,3
1965
65,5
76,9
53,1
1970
71,2
81,2
60,6
1975
76,6
85,3
67,2
1980
79,1
87,7
69,9
1985
85,4
91,6
78,7
1990
87,1
92,9
81,1
2000
91,8
96,2
87,4
Kaynak: zmir Valilii http://www.norsanyazilim.com/izmir/izmir/
45
Tablo 36 - Okur Yazarlk Durumu : 2000 (%)

TOPLAM
Okuma Yazma Bilmeyenler
Okuma Yazma Bilenler
6 + Ya Nfus
KADIN
ERKEK
% 8,14
% 3,74
% 12,59
% 91,86
% 96,26
% 87,41
3.078.227
25 ya zeri nfusun yzde 89,26snn okuma yazma bildii zmirde, yetikin nfusunun yzde 49,07si
sadece ilkokul mezunudur. Ortaokul, ilkretim ve dengi meslek okullarndan mezunlarn oran yzde 8,74,
lise ve dengi meslek okullarndan mezunlarn oran yzde 14,83 ve son olarak yksek retim
kurumlarndan mezun olanlarn oran yzde 10,78dir. Erkeklerin, kadnlara gre daha yksek oranda
okuma yazma bildii ve daha uzun sre eitim grdkleri yukardaki verilerden anlalmaktadr.
2004 2005 retim yl verilerine gre, zmirde toplam 1073 ilkretim, 338 ortaretim ve 765 okul
ncesi eitim kurumu bulunmaktadr. 22.564 okul ncesi eitim alan renciye, 1.557 retmen eitim
vermektedir. 457.223 ilkretim rencisine ise, 20.284 retmen; 152.263 ortaretim rencisine de
9.762 retim hizmet vermektedir. Bu verileri Trkiye geneli, Ege Blgesi ve stanbul ve Ankara ile
karlatrrsak zmirde retmen bana renci saylarnn ortalamalarn zerinde olduu grlmektedir.
Okul ncesi eitimde, retmen bana 14,49 renci dmektedir. Bu oran Trkiye genelinde 19,73, Ege
Blgesinde ise 17,77dir. lkretimde retmen bana renci says 22,54i, ortaretimde retmen
46
bana renci says 15,60tr. Bu oranlara bakldnda, Trkiye geneline ve Ege Blgesi ortalamalarna
gre zmirde ilkretimde ve ortaretimde de retmen bana daha az renci dt anlalmaktadr.
Tablo 37 - Eitim Durumu: 2000 (%)
TOPLAM
Okuma Yazma Bilmeyenler
KADIN
ERKEK
10,74
4,13
17,20
5,84
4,35
7,29
49,07
50,92
47,28
8,74
10,62
6,90
Lise *
14,83
16,99
12,73
Yksekretim
10,78
13,00
8,60
Bir Okul Bitirmeyen

lkokul
Ortaokul *
25 + Ya
1.911.127

* Dengi meslek okullar dahil.
2004 2005 retim yl verilerine gre, zmirde toplam 1073 ilkretim, 338 ortaretim ve 765 okul
ncesi eitim kurumu bulunmaktadr. 22.564 okul ncesi eitim alan renciye, 1.557 retmen eitim
vermektedir. 457.223 ilkretim rencisine ise, 20.284 retmen; 152.263 ortaretim rencisine de
9.762 retim hizmet vermektedir.
47
Tablo 38 - Okul, renci, retmen Saylar, 2004 2005 retim Yl

OKUL SAYISI
Okul ncesi
lkretim
Ortaretim
RENC SAYISI
RETMEN SAYISI
765
22.564
1.557
1.073
457.223
20.284
338
152.263
9.762
Kaynak: www.meb.gov.tr
Bu verileri Trkiye geneli, Ege Blgesi ve stanbul ve Ankara ile karlatrrsak zmirde retmen bana
renci saylarnn ortalamalarn zerinde olduu grlmektedir. Okul ncesi eitimde, retmen bana
14,49 renci dmektedir. Bu oran Trkiye genelinde 19,73, Ege Blgesinde ise 17,77dir. lkretimde
retmen bana renci says 22,54, ortaretimde retmen bana renci says 15,60tr. Bu oranlara
bakldnda, Trkiye geneline ve Ege Blgesi ortalamalarna gre zmirde ilkretimde ve ortaretimde
de retmen bana daha az renci dt anlalmaktadr.
Tablo 39 - retmen Bana renci Saylar, 2004 2005 retim Yl

OKUL NCES
LKRETM
48
ORTARETM
zmir
14,49
22,54
15,60
Ege
17,77
21,73
14,40
stanbul
15,36
33,01
19,79
Ankara
10,73
21,50
14,25
Trkiye
19,73
25,81
16,23
Aadaki tabloda ortaretimdeki okullar trlerine gre ele alnmtr. Ortaretim kurumlarnn ounun
kamuya ait olduu, zellikle meslek okullarnn biri dnda tamam devlet okuludur. Ayrca 2003 2004
retim ylnda, halk eitimi merkezleri ile meslek eitim merkezlerinde kursiyer olarak kaytl, yaklak
olarak 72 bin zmirli bulunmaktadr.
Tablo 40 - Ortaretimde Okul Trlerine Gre Okul, renci, retmen Saylar: 200405
retim Yl
Okul Tr
OKUL SAYISI
Genel Okullar
Kamu
zel
Meslek ve Teknik Okullar
Kamu
zel
Ortaretim TOPLAM
49
RENC SAYISI
RETMEN SAYISI
107
86.607
4.889
38
5.566
656
192
60.062
4.212
28
338
152.263
9.762
Tablo 41 - Halk Eitimi ve Meslek Eitim: 200304 retim Yl

KURUM SAYISI
KURSYER SAYISI
Halk Eitimi Merkezleri
28
52.998
Meslek Eitim Merkezleri
17
18.821
zmir, yllardan beri niversite giri snavlarnda en baarl iller arasnda yer almaktadr. 2004 yl SYS
sonularna gre de zmir, Trkiye ortalamalarnn olduka zerinde bir baar yakalamtr. zmirden
snava giren 88.187 lise mezununun yzde 37,76s bir yksek retim kurumuna girmeye hak
kazanmtr. Trkiye genelinde bu oran yzde 30,17dir.
Tablo 42 - 2004 Yl SYS Sonular
SINAVI GEERL OLAN
zmir
Trkiye
88.187
1.637.138
LSANS
NLSANS
AIK RETM
TOPLAM
KAZANAN
12.234
8.283
12.791
33.308
% 13,87
% 9,39
% 14,50
% 37,76
183.965
122.556
187.674
494.195
% 11,23
% 7,48
% 11,46
% 30,17
Kaynak: www.meb.gov.tr ve www.osym.gov.tr
zmir, lkemizde gerekleen pek ok olayda olduu gibi, spor alannda da ilklerin ehri olmutur. Bunun
yaanacak en yakn rnei ise, 2005 Dnya niversiteler Aras Yaz Spor Oyunlarna ev sahiplii yapacak
olmasdr. 23. niversite Yaz Spor Oyunlar, 16-26 Temmuz 2005 tarihleri arasnda zmir'de yaplacaktr. Bu
50
organizasyona, 17-28 ya gurubundan niversite rencileri, 2004 ylnda niversiteden mezun olanlar,
yksek lisans ve doktora rencileri katlabileceklerdir.
Yaz Spor Oyunlar, 10 zorunlu bran ile 3 semeli bran olmak zere 13 spor dalnda, 12 federasyonun
egdmnde gerekleecektir.
Universiade 2005'e 170 lkeden sporcu, hakem, idareci ve basn mensubu olarak 15.000 katlmc
beklenmektedir. Bu organizasyonda, yarmalar iin 65 spor tesisi kullanlacaktr. Bu tesislerin uluslararas
normlara uygun hale getirilmesi, bakm ve onarm almalar ile Olimpiyat Ky'nn yapm almalar
srdrlmektedir.
zmirde niversiteler:
Ege niversitesi
20 Mays 1955 tarihinde yaynlanan 6595 sayl kanunla kurulan Ege niversitesi, 9 Mart 1956 gn eitim
- retime almtr.
evre ilelerdeki bina ve arazileri hari, esas olarak Bornova'da 3700 dekarlk bir arazi zerine kurulmu
olan niversite kampsnde, eitim amal kullanlan binalarn yan sra, en son teknoloji ile donatlm
modern bir ktphane, Kltr Sanat Evi, Kamps Kltr Merkezi, Doa Tarihi Mzesi, Botanik Bahesi, Tp
Fakltesi Hastanesi, kapal yzme havuzu, spor salonu, futbol, basketbol, mini-futbol, tenis kortlar gibi
spor tesisleri, kafeteryalar, banka ubeleri, sat yerleri, akademik personel iin niversite lokali, lojmanlar
ve konukevi mevcuttur.
niversitenin kamps dnda yer alan Bornova'daki eitli birimlerinin yan sra, Konak'ta Atatrk Kltr
Merkezi, Tire, Bergama ve demi'te meslek yksekokullar, Urla, Menemen, Mordoan, ili ve zdere'de
51
uygulama ve eitim merkezleri, Kuruda'da Rasathanesi bulunmaktadr. Ege niversitesi Bat Kamps,
zmir'in eme ilesinin Dalyan mevkiinde 270 dnm arazi zerine kurulmutur. Bat kampsnde eme
Meslek Yksekokulu eitim vermektedir. Kampste ayn zamanda 100 yatak kapasiteli bir uygulama oteli
de yer almaktadr.
Tablo 43 - Yksek retim Kurumlar Birim Saylar: 200304 retim Yl
TOPLAM
FAKLTE
ENSTT
YKSEKOKU
L
MESLEK
YKSEKOKULU
Dokuz Eyll niversitesi
24
10
Ege niversitesi
27
11
zmir Ekonomi niversitesi
Yaar niversitesi
zmir
Yksek
Teknoloji
Enstits
Kaynak: www.meb.gov.tr ve www.yok.gov.tr
Ege niversitesi'ne bal 11 Faklte, 5 Yksekokul, 8 Meslek Yksekokulu, 1 Devlet Trk Musikisi
Konservatuar, 7 Enstit, 6 Blm ve 24 Aratrma ve Uygulama Merkezi bulunmaktadr.
2003 - 2004 retim yl itibaryla 10.089 n lisans, 23.596 lisans, 3.499 yksek lisans-doktora rencisi
olmak zere toplam 37.484 rencisi olan Ege niversitesi'nde grevli retim eleman 2.921, idari
personel says ise 3.538'dir.
Dokuz Eyll niversitesi:
Dokuz Eyll niversitesi, 20 Temmuz 1982'de kurulmutur. Kuruluunda, Ege niversitesi, Milli Eitim
Genlik ve Spor Bakanl, Kltr ve Turizm Bakanl ve Ankara ktisadi ve Ticari Bilimler Akademisi'nden
52
17 kurum 9 Eyll niversitesi'ne gemitir. Bylece, Dokuz Eyll niversitesi 7'si yeni olmak zere, toplam
24 birimle kurulmutur. Bnyesinden ayrlan birimlerle Ege Blgesi'ndeki 4 yeni niversitenin kurulmasna
destek veren niversitenin birimlerinin says; 1992'de Torbal Meslek Yksekokulu, letme Fakltesi,
Hemirelik
Yksekokulu,
Fizik
Tedavi
ve
Rehabilitasyon
Yksekokulu,
Onkoloji,
Hemodiyaliz
Transplantasyon, Gzel Sanatlar, Eitim Bilimleri ve Din Bilimleri Enstitleri, Mhendislik-Mimarlk

Fakltesinden ayrlan Mimarlk Fakltesi, 1995'de de Tekstil, Hazr Giyim ve Boya Aratrma Uygulama
Merkezi, 1997'de Yabanc Diller Yksekokulu, 1998'de Kafkasya - Orta Asya Arkeoloji Aratrmalar
Merkezi, Jeotermal Enerji Aratrma ve Uygulama Merkezi ve Srekli Eitim Merkezi, 2001 ylnda Deprem
Aratrma ve Uygulama Merkezi (DAUM), statistik ve Risk Analizleri Aratrma - Uygulama Merkezi
(RAMER) ile Su Kaynaklar Ynetimi ve Su Kaynakl Doal Afetlerin Kontrol Aratrma ve Uygulama
Merkezi (SUMER), 2002'de Stratejik Aratrmalar Merkezi ile Beyin Dinamii Multidisipliner Aratrma ve
Uygulama Merkezinin kurulmas ile birlikte 10 faklte, 6 enstit, 4 yksekokul, 4 meslek yksekokulu, 1
konservatuar, 14 aratrma merkezi bulunmaktadr.
Dokuz Eyll niversitesinde 2003 2004 retim ylnda; 34.363 nlisans ve lisans rencisi, 4.873
lisansst rencisi renim grmekte, 2.921 retim eleman grev yapmaktadr
Tablo 44 - Yksek retim renci Saylar: 200304 retim Yl
TOPLAM
NLSAN
S
LSANS
YKSEK
LSANS
DOKTOR
A
TIPTA
HTSAS
39.728
7.781
26.582
3.601
1.273
491
Ege niversitesi
37.094
9.943
23.410
2.062
1.236
443
zmir Yksek Teknoloji Enstits
1.649
1.067
488
94
2.484
1.028
1.308
148
53
Yaar niversitesi
205
73
129

zmir Yksek Teknoloji Enstits:
zmir Yksek Teknoloji Enstits zmir'in nc yksek retim kurumu olarak 1992 ylnda kurulmutur.
Asl etkinlik alan bilim ve teknolojide ileri dzeyde aratrma, eitim, retim, retim, yayn ve
danmanlk yapmaktr. Enstitde, 2003 - 2004 retim yl itibariyle 100 retim yesi ve 279 retim
eleman grev yapmakta, 1.067 lisans ve 575 yksek lisans-doktora rencisi eitim grmektedir.
zmir Yksek Teknoloji Enstits'nn eitim-retim kadrosu, enstit adna yurt dnda doktora renimini
tamamlayarak dnmekte olan 100' akn retim yesi ile daha da glenecektir. zmir Yksek Teknoloji
Enstits, yeni kurulmu olmasna ramen ok sayda sreli yayn ve gncel kitaplar ieren bir
ktphaneye sahiptir. Bilgisayar sistemi ve internet ile dier niversiteler ve d lkeler ile kurulmu bir
iletiim
mevcuttur.
Tm
eitim
alanlarnda
bilgisayar
destekli
bir
eitim-retim
program
uygulanmaktadr.
zmir Yksek Teknoloji Enstits, kurulduu gnden 1999'a kadar zmir kent merkezinde hizmet vermitir.
1999'da hazrlk okulu dndaki tm birimler, Urla-Glbahe'deki yerlekeye tanmtr ve faaliyetini
burada srdrmektedir.
Tablo 45 - Yksek retim retim Eleman Saylar: 200304 retim Yl
TOPLAM
PROF.
DO.
YRD.
DO.
2.901
434
173
475
291
1.242
286
Ege niversitesi
2.884
650
236
358
249
1.129
262
54
R.
GR.
ARA.
GR.
DER
zmir Yksek Teknoloji Enstits
371
18
19
61
22
194
57
91
13
14
45
Yaar niversitesi
13

zmir Ekonomi niversitesi:
zmir Ekonomi niversitesi, "zmir Ticaret Odas Eitim ve Salk Vakf" tarafndan kurulmu ve 2001
ylnda retime balamtr.
niversitede, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi'nde "Ekonomi", "letme", "Uluslararas likiler ve Avrupa
Birlii", Uluslararas Ticaret ve Finansman" blmlerinde; Fen-Edebiyat Fakltesi'nde "Matematik"
blmnde; Gzel Sanatlar ve Tasarm Fakltesi'nde "Moda Tasarm" blmnde, letiim Fakltesi'nde
"Halkla likiler ve Reklamclk" blmnde ve Bilgisayar Bilimleri Fakltesi'nde "Bilgisayar Mhendislii" ve
"Yazlm Mhendislii" blmlerinde lisans retimi verilmektedir.
Lisansst retim verilen Sosyal Bilimler Enstits'nde de "MBA-letme Yksek Lisans", "Ynetim ve
Ynetici Gelitirme", "Finans Ekonomisi", "Avrupa almalar" ve "Lojistik Ynetimi" programlarnda tezli
ve tezsiz yksek lisans retimi verilmektedir.
Ayrca, zmir Ekonomi niversitesi Meslek Yksekokullarnda, "Bilgisayar Teknolojisi ve Programlama", "ETicaret", "Bankaclk ve Sigortaclk", "D Ticaret", "Muhasebe", "Lojistik", "Pazarlama", "Turizm ve Otel
letmecilii", "Halkla likiler" ve "Grafik Tasarm" programlarnda normal ve ikinci retim devam
etmektedir.
zmir Ekonomi niversitesi'nde 2.484 renci renim grmekte, 226 retim eleman grev yapmaktadr.
55
Yaar niversitesi:
Yaar niversitesi, 'Seluk Yaar Spor ve Eitim Vakf' tarafndan kurulmu ve Ekim 2002'de eitim ve
retime almtr.
niversitenin Fen - Edebiyat Fakltesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi ve Mhendislik ve Mimarlk
Fakltesi olmak zere, 3 fakltesi ve 1 Meslek Yksekokulu bulunmaktadr. Meslek Yksek Okulunda;
Bilgisayar Teknolojisi ve Programlama , Turizm ve Otel letmecilii , D Ticaret , Pazarlama , Muhasebe ,
Para ve Sermaye Ynetimi , letiim ve Halkla likiler programlar yer almaktadr. niversitede 210 renci
renim grmekte, 31 retim eleman grev yapmaktadr.
1.6 Salk
zmir, bir ok alanda olduu gibi, salk hizmetleri ynnden de gelimi bir kenttir. zmir ilinde, Salk
Bakanlna bal 19 Devlet Hastanesi, 232 Salk Oca, 25 Ana ocuk Sal ve Aile Planlamas Merkezi,
13 Verem Sava Dispanseri, 4 Halk Sal Laboratuar, 1 Kuduz Tedavi Merkezi, 1 Deri ve Zhrevi
Hastalklar Dispanseri, 1 Stma Sava Birimi ve 7 Salk Meslek Lisesi bulunmaktadr. Salk Bakanl'na
bal hastaneler dnda, l merkezinde 3, Tire, demi, Aliaada birer olmak zere toplam 6 tane SSK
Hastanesi, 26 tane SSK dispanseri; Milli Savunma Bakanl'na ait 2 hastane, 1 belediye hastanesi, 1
demiryollar hastanesi ve 2 niversite hastanesi zmir ili snrlar ierisinde hizmet vermektedir. zmirde
56
ayrca, 17si hastane, 92si poliklinik, 8i tp merkezi ve 7si zel dal merkezi olmak zere toplam 124 zel
salk kuruluu bulunmaktadr.
Birinci basamak salk hizmetlerinin grlmesi, l Salk Mdrl'ne bal toplam 232 salk ocanda ve
25 ana ocuk sal merkezi ile 13 verem sava dispanserinde gerekletirilmektedir. Salk ocaklarnn
110'u Anakent snrlar ierisinde, 37si Anakent dndaki ile merkezlerinde, 52'si beldelerde, 33'
kylerdedir. Kylerde bulunan salk evi says 214'tr.
Tablo 46 - Salk Kurulular Says: 2003

DEVLET HASTANELER
le Devlet Hastaneleri
12
SSK Hastaneleri
SSK Dispanserleri
26
niversite Hastaneleri
Dier Kamu Hastaneleri
zel Hastaneler
17
57
zel Poliklinikler
92
zel Tp Merkezleri
zel Dal Merkezleri
Salk Ocaklar
232
Kaynak: www.izmirtabip.org.tr ve www.saglik.gov.tr
Tablo 47 - Salk Oca Saylar: 2003

FAAL
l Merkezi
PLANLANAN
110
17
le Merkezi
37
Belde
52
Ky
33
232
27
TOPLAM
Kaynak: www.saglik.gov.tr
58
Tablo 48 - Salk Oca Bana Den Ortalama Nfus: 2003

ZMR
15.527
Ege
9.445
stanbul
47.614
Ankara
22.476
Trkiye
12.091
Kaynak: www.saglik.gov.tr
lde bulunan hastanelerdeki toplam yatak says 9.395'tir. Yatak doluluk oran yzde 57'ye ykselerek,
yzde 53 olan Trkiye ortalamasnn zerinde seyretmektedir. zmir ilinde mevcut yatakl tedavi
kurumlarnda 2.800 uzman hekim, 1.702 asistan, 1.947 pratisyen hekim, 305 di hekimi, 175 eczac,
4.852 hemire ve 2.039 ebe olmak zere, dier alanlarla beraber toplam 18.812 salk personel grev
yapmaktadr.
zmir ilinde hekim bana 516, hemire bana 683, ebe bana 1.645 nfus dmektedir.
zmirde ayrca, Buca Doum ve ocuk Bakm Evi, Aliaa, Bayndr, Bergama, Dikili, Kiraz, Menemen Devlet
Hastaneleri ve Ege niversitesi ocuk Sal Aratrma Hastanesi yapm almalar devam etmektedir. Bu
projelerin tamamlanmas ile salk sisteminde hizmet kalite ve verimlilii daha da ykselecektir.
Tablo 49 - Salk Personeli Says
UZMAN HEKM
2.800
Asistan
1.702
59
Pratisyen Hekim
1.947
Di Hekimi
305
Eczac
175
Hemire
4.852
Ebe
2.039
Dier
4.991
Kaynak: www.izto.org.tr, 12.06.2005
1.7 Altyap
zmirin altyaps; enerji, maden, ulam ve nakliye olanaklar asndan ele alnabilir.
1.7.1 Elektrik Tketimi
zmir ilinde 2000 yl itibar ile toplam elektrik tketimi 9.076.114 megavat/saat, kii bana den elektrik
tketimi ise 2.679 kilovat/saat olarak gereklemitir. Kii bana den elektrik tketimi sralamasnda
zmir, Trkiyede 7. srada yer almaktadr. lin elektrik tketiminin sektrel dalm aada sunulmaktadr.
zmirde elektrik tketiminin yzde 59,1i sanayide, yzde 17,9u
meskenlerde, yzde 8,05i ise ticaret
alannda gereklemektedir. lin elektrik tketiminin sektrel dalm Ege Blgesi ve Trkiye geneli ile
karlatrldnda, elektriin sanayide tketim orannn (yzde 59,1) hem blge (yzde 53) hem de lke
(yzde 50,3) oranlarndan daha yksek olduu grlmektedir. Buna karlk elektriin ticarette (yzde 8,5)
ve tarmsal sulamada (yzde 1,6) kullanm oranlar gerek blge gerekse lke deerlerinden dk
60
seviyelerdedir. Bu bulgular nda, zmir ili ekonomisi iin sanayinin nemli bir yere sahip olduu
sylenebilir.
Kii bana elektrik tketimi incelendiinde, zmirde Ege Blgesi deerlerinden yzde 51,4, Trkiye
deerlerinden yzde 87,1 daha yksek bir tketimin sz konusu olduu grlmektedir.
Tablo 50 - Elektrik Tketiminin Sektrel Dalm (2000) (Mwh)

Mesken
Ticaret
Resmi Daire
Sanayi
Tarmsal Sulama
Aydnlatma
Dier
Trkiye
Ege
zmir
22.751.656
3.277.040
1.621.871
(% 23,4)
(% 21)
(% 17,9)
9.339.384
1.521.552
730.780
(% 9,6)
(% 9,6)
(% 8,05)
4.107.936
714.530
385.400
(% 4,2)
(% 4,5)
(% 4,25)
48.841.696
8.383.343
5.364.607
(% 50,3)
(% 53)
(% 59,1)
2.483.491
370.185
143.358
(% 2,6)
(% 2,3)
(% 1,6)
4.557.714
542.215
243.409
(% 4,7)
(% 3,4)
(% 2,7)
5.077.931
1.036.823
586.688
61

(% 6,5)
(% 5,2)
Toplam
(% 6,5)
97.159.808
15.845.687
9.076.114
1.432
1.770
2.679
Kii Bana Tketim
Kaynak: ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/2002/#elektrik
1.7.2 Ulam
zmir ili snrlar iinde karayolu ile ulatrma; 546 km devlet yolu, 750 km il yolu ve 4.139 km. ky yolu ile
salanmaktadr. zmir il merkezinde ise, toplam karayolu, 1.788 km dir.
zmir ilinde, krsal
blgelerdeki toplam asfalt yol uzunluu 4.598 kilometreyi bulmaktadr. lin krsal
yerleim blgelerinde toplam asfalt yol oran
yzde
84,28dir. Bu oran Ege Blgesi oranndan (yzde
71,97) yaklak yzde 17, Trkiye oranndan (yzde 45,23) da yzde 86 daha yksektir. l, krsal yerleim
yerlerinde asfalt karayolu asndan Trkiye genelinde 9. srada yer almaktadr.
Tablo 51 - Krsal Yerleim Yerlerinde Asfalt Karayolu (2000)
TOPLAM ASFALT YOL (KM)
zmir
Ege
Trkiye
Kaynak: ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/2002/#asfalt
62
TOPLAM ASFALT YOL ORANI (%)
4.598
84,28
29.638
71,97
274.988
45,23
2000 yl verilerine gre zmir ilinde kaytl 332.406 adet zel otomobil bulunmaktadr. lde 10.000 kiiye
den zel otomobil says 981, 10.000 kiiye den motorlu kara tat says ise 1.519dur. l, motorlu
kara tat sahipliine gre Trkiye genelinde 8. srada yer almaktadr.
Tablo 52 - Motorlu Kara Tat ve zel Otomobil Says (2000)

ZEL OTOMOBL
10.000 KYE DEN
MOTORLU KARA
10.000 KYE DEN MOTORLU
SAYISI
ZEL OTOMOBL SAYISI
TAITI SAYISI
KARA TAITI SAYISI
zmir
332.406
981
514.762
1.519
Ege
713.931
797
1.271.882
1.421
4.422.180
652
7.161.379
1.056
Trkiye
Kaynak: ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/2002/#tasit
zmir ili, kara, deniz ve hava tamacl iin tm olanaklara sahiptir. zmirden karayolu ile Trkiyenin her
yerine ulamak olanakldr. zmir-Aydn ve zmir-eme otoyollar ile Kuadas, Seluk, Aydn, emeye
ulam daha hzlanm ve rahatlamtr.
zmir, Basmane Garndan direkt yada balantl seferlerle lkenin birok yerine ulam imkan olan bir ildir.
Kuzeyde Dikiliden gneyde Seluka kadar 629 km.lik ky bandna sahip olan ilde adet (Dikili, eme,
Merkez) deniz giri kaps vardr. Trkiyenin en byk limanlarndan Alsancak liman hem yk tamacl
hem de deniz yolcu liman olma zelliinden dolay i ve d hat tarifeli seferleri ile ilin denizyolu
balantsn salamaktadr. Ayrca, tr tamacl iin emede bir Ro-Ro iskelesi ina edilmitir. Biri
63
zmirin kuyular semtinde, ikisi eme ilesinde olmak zere adet yat liman ve bir yat ekek yeri
vardr.
lin 16 km. gneyinde bulunan Adnan Menderes Hava Liman i ve d hatlar terminalleri ile zmirin yurtii
ve yurtd merkezlerle balantsn salamaktadr. Ayrca, yol - Bornova arasnda metro, kuyularBostanl arasnda feribot, krfezi dolaan vapurlar ve belediyeye ait otobsler zmirde kent ii ulam
salamaktadr.
zmir'de Adnan Menderes, ili-Kakl ve Seluk olmak zere havaalan iler durumda bulunmaktadr.
Bunlardan ili - Kakl Havaalan askeri amal kullanlmaktadr.
zmir'in ticaret potansiyelinin belirleyici unsurlarndan biri, tarihsel rol erevesinde zmir Liman'dr.
3.650 gemi/yl kapasitesi, toplam 240 bin metrekare yerleim alan, 2.959 metre toplam rhtm uzunluu,
11.000.000 ton/yl ykleme - boaltma kapasitesi olan zmir Liman'ndan 2002 ylnda toplam 7.053.607
ton ihra yklemesi, 2.599.107 ton ithal yklemesi gerekletirilmitir. 2003 ylnda ise toplam elleleme
11 milyon ton olmutur.
Tablo 53 - zmir Liman - 2003
zmir Liman
Ak Alan (m2)
Trkiye
215.940
1.840.461
24.678
119.313
Memur says
206
1.285
Daimi i Says
463
3.295
Geici i Says
106
251
Kapal Alan (m2)
64
Yk Gemisi Says
2.389
12.778
Yolcu Gemisi Says
1.246
5.109
11.109
41.509
Elleleme (1000 ton)

Kaynak: www.tcdd.gov.tr
Limana gelen gemi adedi, 2003 ylnda 1,246 yolcu, 2.389 yk gemisidir. Limann; gemi, yk ve konteynr
hizmetlerinden doan geliri, 55 milyon USD; ithalat - ihracat hacmi, 2002 yl sonu itibariyle 10 milyar USD
civarndadr.
Tablo 54 - zmir Limanndan YklemeBoaltma: 1999- 2003 (1000 ton)
1999
Ykleme
(Toplam indeki Pay)
Boaltma
(Toplam indeki Pay)
Toplam
(Toplam indeki Pay)
2000
2001
2002
2003
4.347
5.216
6.500
7.059
8.010
% 26,6
% 31,5
% 35,8
% 39,5
% 42,2
2.837
2.949
1.926
2.594
3.099
% 15,4
% 14,9
% 11,7
% 14,1
% 13,8
7.184
8.165
8.426
9.653
11.109
% 20,7
% 22,5
% 24,3
% 26,6
% 26,8
Kaynak: www.tcdd.gov.tr
1.7.3 Maden Kaynaklar

lkemiz sanayisinin balca girdilerini oluturan endstriyel hammadde kaynaklar asndan avantaja sahip
olan zmirde, zellikle son yllarda gelien doal ta ve yap talarna ilikin kaynaklar nemli bir yer
65
tutmaktadr. Enerji alannda; yinelenebilir, evre dostu ve z kaynak olan Jeotermal enerji kaynaklarnn
dalm ve miktar olarak ciddi oranda bulunmas da konut stmaclndan, seracla kadar ok geni
kullanm alannda deerlendirilebilmesi bakmndan da gerek yre, gerekse de lke ekonomisine ciddi
katklar salamaktadr.
. maden ve hammadde kaynaklar
Kmr: Cumaovas'nda alt s deeri 1400 - 5200 Kcal/kg ve Tire'de alt s deeri 3500 - 4000 Kcal/kg
arasnda deien deerlere sahip linyitler zel sektr tarafndan kapal iletme metoduyla iletilmektedir.
Dolomit: eme'de toplam 684 000 000 ton Grnr+Muhtemel (MgO : 18.9 - 20.9, Cao : 29.4-34.7),
Urla'da 584 000 000 ton Muhtemel Tire'de 28 000 000 ton Muhtemel ve Buca'da cam ve dolgu sanayinde
kullanlabilecek u anda iletilmeyen sahalar vardr.
Kaolen: Aliaa'da zel sektr tarafndan zaman zaman seramik hammaddeleri olarak iletilen (Al 2O3:5-15
SiO2:75-78) kaolinize tf ve kaolenler vardr.
Mermer: Tire'de gri renkli 1 406 000 m 3 grnr, Seluk'ta stte koyu gri, altta dumanl beyaz renkli 4
620 000 m 3 ve Urla - eme - Karaburun - Mordoan'da bej renkli mermer ile breler mevcut, Tire'deki
sahalar hari dierleri zel sektr tarafndan zaman zaman iletilmektedir.
Perlit : Cumaovas'nda genleme oran 4-7, 4 000 784 ton grnr rezervli Etibank, Bergama'da genleme
oran 11.2-15.9 3 793 700 ton muhtemel rezervli ve Dikili'de genleme oran 7.3-8.1 arasnda deien 4
378 240 ton grnr rezervli zel sektr sahalar iletilmektedir.
Altn : Karyaka'da 1.3-3.38 gr/ton tenrl toplam 1 757 250 ton Grnr+Muhtemel rezervli, demi'te
0-5.30 gr/ton tenrl toplam 1 459 599 Grnr+Muhtemel rezervli ve Bergama'da 10-11 gr/ton tenrl
66
sahalardan Bergama'daki zel sektr tarafndan iletilmekte olup, toplam 24 ton Au, 18 ton Ag retilmesi
planlanmtr.
Kurun - Bakr - inko : Bayndr'da Pb : 4.02 Zn 7.48 tnerl 1 188 000 ton muhtemel, Cumaovas'nda
Cu : 1-9, Pb : 0.5-2, Zn : 10-40 tenrl 96 000 ton Grnr+Muhtemel rezervli iletilmeyen sahalar
vardr.
Civa : Karaburun ve demi'de eskiden beri iletilen sahalarn tm Dnya'da civa kullanmna son
verilmesi nedeniyle retimleri durdurulmutur.
Demir : Torbal'da %45 Fe 2 152 000 ton Grnr+Muhtemel rezervli saha zel sektr tarafndan imento
hammaddesi olarak zaman zaman iletilmektedir.
. Jeotermal enerji kaynaklar
Balova : Kaynak ve sondajlarda 60-140 o C arasnda deien scaklklar saptanmtr. Konut ve sera
stmas ile Termal Turizmde kullanlmaktadr.
Bergama : Kaynak ve sondaj scaklklar 35-70 o C arasndadr. Konut ve sera stmasnda kullanlabilir. Bu
konuda proje uygulama almalar srdrlmektedir.
eme : Yaplan sondajlarda 28-57 o C arasnda deien scaklklar llmtr. Otel stmas ve Termal
Turizmde kullanlmaktadr.
Aliaa : Kaynak ve sondajda llen scaklklar 62-96 o C arasndadr.
Dikili : Kaynak, kaplca ve yaplan sondajlarda 62-130 o C scaklk llmtr.
Seferihisar : Kaynak, kaplca ve sondajlarda llen scaklklar 56-153 o C arasndadr.
67
Bayndr : Kaplcalarda llen scaklklar 42-48 o C arasndadr. Kaplcalarda kullanlan suyun sera
stmasnda da kullanlmas planlanmaktadr.
Urla : Kaynak ve yaplan sondajlarda 30-33 o C arasnda scaklk llmtr.
1.8 D Ticaret
zmir ili tarihsel olarak d ticarette ve zellikle de ihracatta birincil neme sahiptir. 1980lerden bu yana
greli olarak gerilemekle birlikte d ticaretteki yerini esasen korumaktadr. Trkiyede ihracatn tevik
edilmedii 1980 ncesinde zmir zellikle tketim mallar (esasen geleneksel tarma dayal rnler)
ihracatnn merkezi konumunda idi. 1970lerde zmir ihracatnn Trkiye ihracat iindeki pay %30lar
dzeyinde iken 2000li yllarda bu pay %18lere inmitir. 1980 sonrasnda Trkiyenin d ticaret
komposizyonu deimi ve geleneksel tarma dayal rn ihracat yerini sanayi mallar ihracatna
brakmtr. hracatn dnya ekonomisi ile iliki kurma hatta btnleme becerisi ve uluslararas standartta
retim yapmay gerektirdii gznne alndnda, yaklak 150 yldr Trkiyenin en nemli ihracat merkezi
ilevini gren zmir bu geleneini ayn dzlemde srdrememitir. Bu srecin en nemli belirleyicisi, imalat
sanayi d ticaretinde yaanan gerileme srecidir.
zmir imalat sanayi 1970-90 dneminde, sektrel yap asndan bir dnm geirmi ve tketim mallar
retimini ara ve yatrm mallar retimi ile geniletmitir. Ancak zellikle ara mallarnda retim i pazara
ynelmi ve retim olanaklar ve kapasitesi 1980 sonrasnda devletin tevik mekanizmalarnda farkl
blgeleri ne karmas nedeniyle arttrlamamtr. Ulusal kaynaklarla desteklenmeyen sanayi kapasitesi
uluslarararas alana ynelmi ve blgeye yabanc sermaye ekmek iin zaman zaman atlm srecine
girilmitir. zlenen baarlar, genel olarak Trkiye ekonomisinde yaanan 1990larn kesintisiz iktisadi krizler
68
nedeniyle devam ettirilememi ve
sermaye birikimini arttrmak bir yana var olan yatrmlar da
kaybedilmitir.
zmir d ticareti, nemli llerde d fazla veren bir blge olmaktan kp d ak veren bir blge haline
dnmtr.
DPTnin 2000 yl hesaplamalarna gre, zmir, 81 il arasnda
kii bana ihracatta 6.407 dolar ile ikinci
srada, kii bana ithalatta ise 10.551 dolar ile altnc srada yer almaktadr. hracatta geleneksel ihra
mallarnn arlkl olduu dnemlerde en byk ihracat il olma zelliini tayan zmir, ekonominin da
almasndan sonra bu yerini stanbula kaptrmtr. 1996-2003 dneminde zmirden yaplan yllk ihracat
5 milyar dolar ila 9 milyar dolar arasnda deimektedir; buna karlk, zmirden yaplan ihracatn Trkiye
ihracatndaki pay % 17,8 ila % 19,5 arasndadr. Birinci srada yer alan stanbul ilinden yaplan ihracat
2003 ylnda 21 milyar dolarn zerinde ve toplamdaki pay da % 46,2 olarak gereklemitir.
zmir ilinin ithalat iindeki yeri greli olarak daha kktr. 2003 ylnda zmir ilin ithalatta 8 milyar 618
milyon dolar ve toplam ithalattaki % 12,5luk pay ile stanbul ve Kocaeli illerinden sonra nc srada yer
almaktadr.
Tablo 55 - Yllar tibariyle D Ticaret statistikleri (milyon $)
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
thalat
6.490
5.505
5.192
7.187
5.144
6.089
9.799
hracat
4.687
5.008
5.114
5.100
5.864
7.119
9.396
69
Tablo 56 - zmir linde hracat ve thalatn Seyri: 1996-2001 (Milyon $)

1996
1997
1998
1999
2000
2001
THALAT
ZMR(*)
TRKYE
ZMR'N PAYI (%)
HRACAT
6.167
6.490
5.505
5.192
7.187
5.144
43.627
48.559
45.921
40.671
54.503
41.399
14,1
13,4
12,0
12,8
13,2
12,4
4.343
4.687
5.008
5.115
5.100
5.864
23.224
26.261
26.974
26.587
27.775
31.334
18,7
17,8
18,6
19,2
18,4
18,7
(*)
ZMR
TRKYE
ZMR'N PAYI (%)
Kaynak: D Ticaret statistikleri ve ndeksleri, DE, 2001.

(*)
zmir gmrklerinde yaplan d ticaret ilemlerine gre oluturulmutur.
70
Tablo 57 - Trkiyede hracatta llerin Paylar: 2002-03 (milyon $)

Sra
No
stanbul
2002
2003
Deiim Miktar
llerin Trkiye hracat

indeki Paylar (%)
16.760
21.688
4.927
46,2
zmir
7.199
9.163
1.964
19,5
Bursa
3.276
4.167
891
8,9
Kocaeli
2.039
3.221
1.182
6,9
Mersin
1.511
1.971
460
4,2
Ankara
502
873
371
1,9
Hatay
538
741
203
1,6
Tekirda
480
725
246
1,5
Gaziantep
431
579
148
1,2
Adana
304
385
81
0,8
36.103
47.000
10.897
100,0
10
TRKYE TOPLAMI
Tablo 58 - Trkiyede thalatta llerin Paylar: 2002-03 (milyon $)

Sra
No
1
stanbul
2002
2003
Deiim Miktar
llerin Trkiye thalat

indeki Paylar (%)
21.451
28.552
7.101
41,4
Kocaeli
7.369
10.762
3.393
15,6
zmir
6.114
8.618
2.483
12,5
Bursa
3.131
4.348
1.216
6,3
71
Mersin
2.744
3.473
729
5,0
Ankara
1.495
2.368
874
3,4
Tekirda
1.638
1.953
315
2,8
Hatay
1.907
1.936
29
2,8
Edirne
1.436
1.757
321
2,5
559
783
224
1,1
51.587
68.940
17.352
10
Zonguldak
TRKYE TOPLAMI
100,0
zmirde 2004 ylnda ihracat belgesi alan firma says 3663, ithalat belgesi alan firma says ise 3438dir.
zmir'den sebze-meyve, konserve, kuru gda, iecek, hayvansal yan rnler, deri, balk, ttn gibi tarmsal
rnlerin yannda tekstil - konfeksiyon rnleri (i - d giyim), ev tekstili (havlu, bornoz vb.) deri rnleri,
anta, ayakkab, iplik - dokuma, mcevher, hal, yer kaplamas, kat rnleri, aa rnleri, mobilya, kap
ve pencere, metal rnler, mermer, granit, seramik, madeni ve kimyevi maddeler, otomotiv yedek para ve
yan sanayi rnleri, mekanik cihazlar, elektrik-elektronik cihazlar, (TV, monitr, kesintisiz g kayna vb.),
beyaz eya ve hrdavat malzemeleri ihra edilmektedir.
Tablo 59 - zmir'den hra Edilen rnler: 2003 (%)
Tarm rnleri ve Gda
23,4
Tekstil rnleri ve hammaddesi
9,4
Elektrik, Elektronik, Makine ve Tehizat
5,9
Maden-Metal
2,2
Tat
9,3
Kimyevi rnler (Mineral yalar ve yaktlar dahil)
7,5
72
Toprak
6,3
Deri rnleri
2,5
thal edilen rnler arasnda ise tohum, ila, kimyevi maddeler, plastik, iplik, sentetik rnler, metal
rnleri, petrol rnleri, plastik ve dier maddeden mobilyalar, cam eyalar, tbbi malzeme, matbaa ve
dokuma makineleri, mekanik cihazlar, hrdavat, vida, cvata, mcevher, tketim rnleri, optik cihazlar,
teknolojik rnler, telekomnikasyon cihazlar, otomotiv ve yan sanayi rnleri yer almaktadr.
Tablo 60 - zmir'e thal Edilen rnler: 2003 (%)
Kimyevi rnler (Mineral yaktlar ve yalar dahil)
42,8
Elektrik, Elektronik, Makine ve Tehizat
25,3
Maden-Metal
8,7
Tarm rnleri ve Gda
7,0
Tekstil rnleri ve hammaddesi
5,2
Tat
3,3
Deri rnleri
2,0
73
1.9 Sektrel Analiz

Tablo 61 - zmir GSYH - Sektrel Dalm (2000 yl)
Sektrler
Sektr Paylar (%)
1. Tarm
1.a iftilik ve hayvanclk
1.b Ormanclk
1.c Balklk
2 Sanayi
2.a Madencilik ve taocaklar
2.b malat sanayi
2.c Elektrik, gaz, su
3. naat
4. Ticaret
4.a Toptan ve perakende ticaret
4.b Otel ve lokanta hizmetleri
5 Ulatrma ve haberleme
6. Mali kurulular
7. Konut sahiplii
8. Serbest meslek ve hizmetler
9. (eksi) zafi banka hizmetleri
10. Sektrler toplam (1-9)
11. Devlet hizmetleri
12. Kar amac olmayan zel hiz.kur.
13. Toplam (10+11+12)
14. thalat vergisi
7,5
6,9
0,2
0,3
29,5
0,4
27,1
2,0
3,7
22,9
19,9
3,0
13,2
2,4
4,8
2,6
1,4
85,3
3,4
0,0
88,6
11,4
74
zmir /Trkiye (%)

4.41
4.32
2.05
9.03
9.00
2.06
9.96
5.50
5.75
6.43
6.54
5.88
6.48
5.48
9.67
8.66
3.80
7.09
5.92
0.47
6.94
15.62
15. GSYH (alc fiyatlar ile) (13+14)
100,0
7.30
1.9.1 Tarm
ok genel bir konuya giri tanmlamasyla; nfus bakmnda lkemizin nc kalabalk ili olan zmirde,
tarmla ilgili nfusun oran % 18dir. 85 tr bitki ve 13 tr hayvan yetitiricilii yaplmaktadr. Trkiyenin
mandalina retiminin % 21i, pamuk ve ttn retiminin yaklak % 10u, zeytinin % 15i, taze incirin %
17si, taze zmn % 6s zmirde retilmektedir. lkenin yaratlan toplam tarmsal retim deerinin
yaklak % 6sna zmir ili sahiptir.
Bitkisel, Hayvansal ve Su rnleri biiminde ana gruplara ayrlan tarmsal retim faaliyetleri ve bu
faaliyetler sonucunda yaratlan retim deerlerinin incelenmesi bakmndan aadaki tablo dzenlenmitir.
Tabloda, 2004 yl verilerine gre zmir ilinde yaratlan toplam tarmsal retim deeri 2.884.615.724
YTLdir. Bunun % 65inin Bitkisel retim faaliyetleri, % 31,2inin Hayvansal retim faaliyetleri ve geri kalan
% 3,6snn ise su rnleri retim faaliyetleri neticesinde yaratld grlmektedir.
75
Tablo 62 - zmir li 2004 Yl rn ve rn Gruplar tibariyle Tarmsal retim Deeri

RNLER VE RN GRUPLARI
RETM DEER (YTL)
Tarla rnleri
Meyveler
Sebzeler
Ss Bitkileri
BTKSEL RETM TOPLAMI
Et
St
Yumurta
Bal+Arclk rnleri
Dier
HAYVANSAL RETM TOPLAMI
458.798.672
741.986.990
604.563.924
75.715.138
1.881.064.724
453.536.730
339.602.147
89.304.800
16.777.046
779.277
900.000.000
LN TOPLAM TARIMSAL
RETM DEER NDEK PAYI
(%)
15,9
25,7
21,0
2,6
65,2
15,7
11,8
3,1
0,6
0,0
31,2
31.949.000
4.291.000
247.500
67.063.500
103.551.000
1,1
0,1
0,0
2,3
3,6
2.884.615.724
100,0
Deniz Balklar
Dier Deniz rnleri
su Balklar
Kltr Balklar
SU RNLER RETM TOPLAMI
TARIMSAL RETM TOPLAMI
76
l arazisinin biyofiziksel niteliklere gre dalm:

zmir ili, 2004 yl verilerine gre, 1.201.200 ha.lk toplam arazi varlna sahiptir. En geni yzlmne
sahip ilesi 172.000 ha.lk alanyla Bergama, en az yzlmne sahip ilesi ise, 18.400 ha.lk alanyla
Beydadr. Merkez ile olarak tanmlanan ileler toplamnn toplam yzlm, Bergama, demi ve
Tireden sonra drdnc byklktedir. Saylan bu ilk drt ilenin toplam arazi varl, zmir ili toplamnn
1/3ine tekabl etmektedir.
lin Toplam arazisinin % 40,9u ormanlk-fundalk alan, % 29,9u tarm alan, % 19,2si dier alan ve geri
kalan % 10,1i ayr mera alan olarak paylalmtr. ayr-mera alanlarnn da, bir nevi tarmn alt sektr
durumundaki hayvancln kayna olduu dnldnde, zmirde tarma tahsis edilen alanlarn paynn
% 40lar mertebesine eritii ifade edilebilir. Bylesi bir oran, zmirin tarmsal faaliyetlere, birka ilesi
dnda,
arlkla
ynelmi
bir
il
olduu
grn
desteklemektedir.
Gerekten
de,
ilgiil
tablo
incelendiinde, Merkez, eme, Karaburun ve Urla ileleri dnda kalan zmir ili ilelerinin tamamnda,
ilelerin sahip olduklar toplam arazinin ounun ya da olduka byk bir orannn tarma tahsis edildii
grlmektedir. Bu genel eilimin dnda kalan ilelerde de bu durumun daha ziyade, yeryz ekillerinin
elverisizlii, yerleime ve turizme ynelme nedeniyle ortaya kt ifade edilebilir.
77
Tablo 63 - zmir li Genel Arazi Dalm ( 2004 )

Toplam
Tarm Alan
Orman-Funda
Alan
ayr Mera Alan
Yzlm
Dier Arazi
LELER
MERKEZ
ALAA
BAYINDIR
BERGAMA
(ha)
85.4
27.4
54
172
(ha)
11.497
11.881
28.058
44.029
(%)
13,5
43,4
52,0
25,6
(ha)
38.772
5.742
23.757
57.135
(%)
45,4
21,0
44,0
33,2
(ha)
5.5
8.25
352
20
(%)
6,4
30,1
0,7
11,6
(ha)
29.631
1.527
1.833
50.836
(%)
34,7
5,6
3,4
29,6
BEYDA
EME
DKL
FOA
KARABURUN
KEMALPAA
KINIK
KRAZ
18.4
25.7
51
20.5
48.4
65.5
44.6
57.2
6.055
2.74
12.912
4.737
3.766
23.418
12.616
15.785
32,9
10,7
25,3
23,1
7,8
35,8
28,3
27,6
6.433
4.197
20.954
6.5
25.825
32.203
28.833
21.426
35,0
16,3
41,1
31,7
53,4
49,2
64,6
37,5
2.532
5.996
12.15
5.4
200
105
1.392
9.2
13,8
23,3
23,8
26,3
0,4
0,2
3,1
16,1
3.38
12.767
4.984
3.864
18.61
9.774
1.759
10.789
18,4
49,7
9,8
18,8
38,4
14,9
3,9
18,9
MENDERES
MENEMEN
DEM
SEFERHSAR
SELUK
TRE
TORBALI
URLA
77.5
69.4
101.6
38.6
28
89.1
56.5
70.4
23.331
22.969
34.589
9.898
13.635
34.12
31.279
11.83
30,1
33,1
34,0
25,6
48,7
38,3
55,4
16,8
45.454
16.07
38.569
19.451
13.549
23.949
17.888
43.989
58,7
23,2
38,0
50,4
48,4
26,9
31,7
62,5
550
8.045
26.2
358
110
7.711
1.183
5.66
0,7
11,6
25,8
0,9
0,4
8,7
2,1
8,0
8.165
22.316
2.242
8.893
706
23.32
6.15
8.921
10,5
32,2
2,2
23,0
2,5
26,2
10,9
12,7
78
TOPLAM
1.201.200
Kaynak: Taryap, 2004.
359.15
29,9
490.69
40,9
120.89
10,1
230.467
zmir ili ilelerinin tarma tahsis edilmi arazilerinin daha ziyade alvyon karakterli olduklar da ifade
edilebilir. lin kuzeyindeki Bakray havzas, orta blmndeki Gediz havzas ve gneyindeki Kk
Menderes havzas, anlan nehirlerin brakt alvyonlar sebebiyle geni tarm arazileri meydana getirmitir.
Bunlarn dnda kalan arazilerdeki topraklarn Kollaviyal karakterli olduu, yerinde oluan bu karakterdeki
topraklarn, alvyon karakterli topraklardan sonra geldii sylenebilir.
1.9.1.1 Tarmsal retim sistemi
Bitkisel retim
Bitkisel ve hayvansal retim olarak balca iki alt sektre ayrlan tarmda, toprak temelli kaynaa daha
fazla gereksinimi olan bitkisel retim; uygulanan retim sistemleri, ihtiya gsterdii girdi kompozisyonu,
retiminin niceliksel ve niteliksel zellikleri, tarmsal mekanizasyona olan uygunluklar ve nihayet, retilen
bitki gruplarna bal olarak, balca, Tarla bitkileri, Sebzeler, Meyveler, Meyve dnda kalan aalar, Ss
Bitkileri, gibi gruplara ayrlr.
Tarmda retim sistemini ortaya koyan en nemli kriterlerden biri, tarma tahsis edilen alanlarn hangi
gruba giren rn retimleriyle kapl olduunun ortaya konmasdr. Aadaki tabloda, zmir ilinde, ileler
itibariyle eitli rn gruplarna tahsis edilmi alanlarn byklnn dalm ortaya konmaktadr.
79
19,2
zmir ilinde tarma ayrlm alanlarn % 45,07si tarla bitkileri retimine tahsis edilmitir. Buday, arpa,
msr gibi Hububatlar; pamuk, ttn, ayiei gibi Endstri Bitkileri; nohut, fasulye, mercimek gibi
Baklagiller; patates, ekerpancar, soan gibi Yumru ve Kk Bitkileri, fi, yonca gibi ayr-Yem Bitkileri
retimlerinin tamamnn bu grup altnda deerlendirildii Tarla Bitkileri alann, toplam tarm alann %
36,91ini kaplayan Meyve aalaryla kapl alanlar takip etmektedir. Sebze alanlarnn pay ise %12,34tr.
Tarma uygun olduu halde zerinde tarmsal faaliyette bulunulmayan alanlarn, toplam alann % 3,95
olmas, tarmsal alann zmir ilinde yeterli dzeyde deerlendirildiinin bir kant olarak grlebilir.
Aadaki tablonun incelenmesiyle dikkate deer kimi noktalara da deinilmesi gerekir. zmir ili geneli iin
deerlendirilemeyen tarmsal alanlarn pay % 3,95 olarak daha ncede belirtilmiti. Bu alanlarn zmir
Merkez iledeki pay, yaklak 1/3tr. Bu durum, zerinde tarmsal faaliyette bulunulmasna imkan tand
halde, bu alanlarn Merkez ve merkeze yakn birimlerde, baka amalar dorultusunda kullanld ya da
bo tutulduunu gstermektedir.
Bergama, Dikili, Foa, Knk, Kiraz, Menemen, demi, Tire ve Turbal ileleri Tarla Bitkileri retimi arlkl;
Merkez, Bayndr, eme, Karaburun, Kemalpaa, Seferihisar, Seluk ve Urla ileleri Meyve retimi arlkl;
Aliaa, Beyda ve Menderes ileleri ise, her iki grup retimlerin birbirine yakn oranlar dahilinde yapld
birimler olarak dikkati ekmektedir. Bata Torbal olmak zere, Menemen, demi ve Tire ileleri, Sebze
retim alanlarnn byklkleriyle de ne kmaktadrlar. lin tamamnda polikltr tarm yapld
sylenebilir. Ancak,
Seferihisar, Narenciyenin
(Satsuma
mandarini)
ok
byk
arlkla
yapld
(monokltr) bir ile olarak dierlerinden farkllk arz etmektedir.

Tm bu deerlendirmelerin nda, zmir ili, Merkez ile dnda, tarma elverili alanlarn olduka byk
oranda tarmda kullanan, farkl arlkta olsa da, daha ziyade tarla bitkileri retiminde younlam, meyve
80
ve sebze retimlerini de hi de azmsanmayacak llerde yapan, bu retimleri gerekletirirken

teknolojiden ve yeniliklerden olabildiince faydalanan bir il olma grntsn sunmaktadr.
Tablo 64 - zmir li 2004 Yl leler tibariyle Kullanm ekline Gre Tarm Arazisi Dalm (hektar)
LELER
Tarla Alan
Balova
Bornova
Buca
ili
Gaziemir
Gzelbahe
Karyaka
Konak
Narldere
MERKEZ LE
Aliaa
Bayndr
Bergama
Beyda
eme
Dikili
Foa
Karaburun
Kemalpaa
Knk
Kiraz
Menderes
Menemen
demi
5
95
909
970
32
42
29
4
29
2.115
5.953
8.195
30.095
2.650
416
7.815
2.862
310
4.393
10.094
8.400
12.010
12.440
15.165
1.020
2.135
Seferihisar
Seluk
Sebze
Alan
99
97
73
37
9
99
19
32
31
496
212
2.604
4.372
850
687
343
366
203
588
1.812
867
1.914
4.033
6.451
428
319
Ss Bitki
Alan
67,6
0,4
23,9
7,6
99,4
3,5
64,2
1,9
0,4
0,4
0,1
149,0
6,0
8,1
142,2
7,3
18,0
10,8
43,0
Meyve
Alan
305
1.075
812
13
115
830
117
455
303
4.024
4.822
16.204
9.370
2.432
1.137
4.054
971
2.843
17.421
702
3.835
8.828
5.987
9.655
7.585
11.123
81
Kavaklk
Alan
7
500
139
1
110
110
10
1.300
15
Nadas
Alan
125
560
7
63
494
1.249
93
175
80
100
338
60
200
5
750
90
150
-
Tarma
Uygun Bo
Arazi
68
1.145
556
712
26
637
266
77
28
3.514
791
316
50
27
500
600
200
200
700
3
1.815
437
402
2.000
705
-
TOPLAM
TARIM
ALANI
543
2.537
2.910
1.739
245
2.125
431
568
399
11.497
11.881
28.058
44.029
6.055
2.740
12.912
4.737
3.766
23.418
12.616
15.785
23.331
22.969
34.589
9.898
13.635
Tire
Torbal
Urla
TOPLAM
% Pay

18.281
7.620
1,3
7.791
39
388
15.000
8.560
2,3
7.670
18
29
2.503
1.608
121,0
6.092
6
1.500
161.852
44.333
678,8
132.546
2.269
3.290
14.177
45,07
12,34
0,19
36,91
0,63
0,92
3,95
34.120
31.279
11.830
359.147
100,00
Kaynak: Taryap, 2004.
Tarla bitkileri retimi

zmir ilinin 178.280 ha.lk tarla bitkileri retim alan iinde en arlkl paya 69.306 ha.lk alanla Tahllar
grubu sahiptir. Tahllar; 61.835 ha.lk alanla Endstri Bitkileri grubu izlemektedir. Bu birbirine yakn ve en
arlkl iki rn grubunun toplam tarla bitkileri ekili alan iindeki pay e tekabl etmektedir.
Tablo 65 - zmir li 2004 Yl rn Gruplar tibariyle Belli Bal Tarla rnleri Ekili Alanlar, retim ve
retim Deerleri
RN GRUPLARI
retim
Deeri
rnler
Ekili ( ha )
retim ( ton )
(YTL)
Buday
49.345
177.661
60.941.915
Arpa
11.163
28.926
8.165.880
TAHILLAR
Yulaf
2.313
4.849
1.575.925
Msr
5.754
37.875
14.392.310
TOPLAM
69.306
85.459.355
Pamuk
50.278
162.585
146.326.654
ENDSTR
Ttn
10.390
7.589
36.806.650
BTKLER
Ayiei
1.053
1.602
1.762.475
Susam
110
78
215.325
TOPLAM
61.835
185.168.104
Bakla
525
1.467
1.466.500
BAKLAGLLER
Nohut
403
574
888.925
Fasulye
319
577
923.200
TOPLAM
1.443
3.480.641
YUMRU BTKLER
TOPLAM
13.115
76.479.458
Yonca
4.585
82
90.891
21.011.230
YEM
BTKLER
Fi
Silaj Msr
TOPLAM
2.776
23.087
32.581
18.347
1.184.829
-
3.861.118
77.013.853
108.212.114
GENEL
TOPLAM
178.280
458.798.672
Kaynak: TARYAP, 2004.
Yem Bitkileri, Yumru Bitkiler ve Baklagiller retim alanlar, anlan gruplar srasyla takip etmektedirler. Tek
rn ekili alan itibariyle yaplacak bir deerlendirmede, pamuk retim alannn 50.278 ha. ile en arlkl
rn olduunu, pamuu 49.345 ha.lk alanyla budayn takip ettii, nc arlkta ekili alanna sahip
rnn ise 23.087 ha.lk alanyla msr olduu grlmektedir. Bu rnn zmirin tarla bitkileri toplam
retim alan iindeki pay % 70ler dzeyindedir. Arpa ve Ttn de ilin nemli tarla bitkileri olarak art arda
sralanmaktadrlar.
Pamuk, ekili alan bykl yannda retim deeri itibariyle de ilin en arlkl tarla bitkisidir. 458,8
milyon YTLlik zmir ili toplam Tarla bitkileri retim deeri iinde 146,3 milyon YTLlik deeriyle % 32lik pay
alan pamuu, % 17lik pay ile msr, % 13lk pay ile buday ve % 8lik pay ile ttn rnleri arlklar
lsnde takip etmektedir.
Endstri Bitkileri grubu, tarla bitkileri retim deeri, iinde % 40,36lk pay ile en arlkl gruptur. Birim
rnn fiyatna gre ekillenen bu sralamada, ikinci arla Yem Bitkileri, sonra srasyla Tahllar, Yumrulu
Bitkiler ve Baklagiller gelmektedir.
Tablo 66 - zmir ili, Tarla Bitkileri rn Gruplarnn Toplam Ekili Alan ve retim Deeri
indeki Oransal Paylar
GRUP
EKL ALANI (%)
RETM DEER (%)
TAHILLAR
38,87
18,63
83
ENDSTR BTKLER
BAKLAGLLER
YUMRULU BTKLER
YEM BTKLER
TOPLAM
34,68
0,81
7,36
18,28
100,00
40,36
0,76
16,67
23,59
100,00
Yukarda belirtilen ekili alanlar ve retim deerleri birlikte deerlendirildiinde, zmir ilinin Pamuk, ttn
ve msr gibi, belirli birka rn retiminde alkla younlat, bu rnler ve rn grubunun karakteristik
zelliklerini (alan, toprak yaps, iletme boyutu, uygulanan retim teknolojisi, v.b.) bnyesinde tad
anlalmaktadr.
Meyve retimi
Meyveler, Yumuak ekirdekli, Ta ekirdekli, Sert Kabuklu, Turungiller, Sub-Tropikal ve zms Meyveler
ana retim gruplar biiminde deerlendirilirler. Aadaki tabloda ana rn gruplar itibariyle, zmir ili
balca meyve aa saylar, retim miktarlar ve retim deerleri verilmitir.
Tarmsal retim deeri ile ilgili bir sralama yapldnda, Ta ekirdekli meyveler grubunun, zmir ili meyve
retim deeri iindeki pay yaklak % 50dir. Bu grup iinde ise zeytin, tek bana ilin meyve retim
deerinin % 35ini oluturmaktadr. Zeytinden sonra % 27 pay ile zm, % 8 pay ile Mandarin ve % 7 pay
ile incir gelmektedir. Anlan bu drt rnn ilin toplam meyve retim deeri iindeki pay % 80lere
yaklamaktadr. Kiraz ve eftali rnleri de arlklar itibariyle anlan bu gurubu takip etmektedir. zmir ili,
sahip
olduu iklim
kua ve tarmsal elveriliiyle,
younlamtr.
84
tipik Akdeniz kua meyveleri
retiminde
Tablo 67 - 2004 Yl Belli Bal Meyve Aa Saylar, retimi ve retim Deerleri

Grup
Meyve
Aa Says
retim (ton)
retim Deeri (YTL)
YUMUAK
EKRDEKL
MEYVELER
Armut
Ayva
Elma
TOPLAM
Erik
Kays
Kiraz
eftali
Zeytin
TOPLAM
Antep Fst
Badem
Ceviz
Kestane
TOPLAM
Limon
Mandarin
Portakal
TOPLAM
ncir
Nar
TOPLAM
zm
ilek
TOPLAM
TOPLAM
284.425
77.500
169.885
5.451
1.716
4.070
253.200
108.005
1.301.755
1.502.530
13.820.670
5.331
2.812
33.049
49.461
244.086
440.000
96.350
126.470
371.350
1.234
863
2.821
8.077
13.277
1.651.681
16.658
361
114.056
270
1.348.070
102.890
36.784
2.058
22.288 (ha)
141 (ha)
192.617
4.918
4.633.350
1.287.000
2.156.750
9.414.540
4.531.350
2.390.200
51.225.950
42.086.850
262.503.600
363.272.550
5.182.800
3.452.000
11.284.000
22.211.750
42.130.550
397.100
62.755.350
571.025
63.723.475
53.336.800
1.337.700
54.769.900
201.996.425
5.409.800
208.391.575
741.986.990
TA
EKRDEKL
MEYVELER
SERT
KABUKLU
MEYVELER
TURUNGLLER
SUBTROPKAL
MEYVELER
ZMS
MEYVELER
GENEL
85
Sebze retimi
zmir ili, sahip olduu uygun ekolojik koullar ve lkenin balca tketim merkezlerinden biri olmas gibi
nedenlerle, sebze retiminin olduka arlkl olarak yapld bir il konumundadr.
Akta tarla koullarnda yaplan sebze retimleri yannda, bu faaliyetlerin rt altnda (sera, alak tnel
gibi) yapld da grlmektedir. Hemen her tr sebze retiminin yapld alanlarda elde edilen rnlerin
retim miyarlar ve retim Deerleri, ayrca balca rnler itibariyle ekim-dikim alanlar aadaki tabloda
zetlenmitir.
zmir ili daha ziyade yazlk sebzeler olarak tanmlanan (ekim-dikimi ilkbaharda, rn hasad ise yaz aylar
boyunca yaplan; domates, patlcan, biber, hyar, kavun-karpuz gibi) sebze retimlerinde younlamtr.
Klk sebzeler olarak tanmlanan (ekim-dikimi ge yaz ve sonbaharda, rn hasad ise k aylar ve erken
ilkbahar boyunca yaplan; lahana, marul, spanak, prasa gibi) sebze retimleri de yaplmakla birlikte,
yazlk sebze retimleri, hem alan, hem retim miktarlar, hem de retim deerleri itibariyle byk arlk
arz etmektedirler.
lin hem alan, hem retim miktar ve deeri itibariyle en nemli sebzesinin domates olduu grlmektedir.
Sadece domates, ilin sebze alanlar toplamnn n oluturmaktadr. Domatesin, ilin toplam sebze retim
deeri iindeki pay ise, neredeyse 1/3tr. Domatesi hem alan, hem de retim deerinin yksekliiyle
kavun-karpuz (bostan) izlemektedir.
86
Daha nce de deinildii zere, zmir ilinde hemen her trl sebze tr yetitirilmekle birlikte; domates,
bostan, biber, hyar rnleri arlklar ile ilk drt sray almaktadrlar. Anlan bu drt rnn, ilin hem
toplam sebze alan iindeki pay, hem de toplam sebze retim deeri iindeki pay % 64 amaktadr.
rt altnda yaplan sebze retimlerinde ise en byk arla ise, hyar sahiptir. Hyar, domates
izlemektedir. Sadece bu iki rnn, ilin toplam rt alt sebze retim alan iindeki pay % 61dir. rt
altndaki sebze retim deeri iindeki paylar ise neredeyse % 90a erimektedir.
Tablo 68 - zmir li 2004 Yl Akta ve rt Altnda Belli Bal Sebzelerin Ekili Alanlar, retim
ve retim Deerleri
Ak/Kapal Alan
rnler
AIK ALAN
SEBZE
RETM
Lahana
Marul
Ispanak
Prasa
Enginar
Hyar
Patlcan
Bamya
Domates
Biber
Kavun-Karpuz
Fasulye
Soan-Sarmsak
RT ALTI
Karnabahar
TOPLAM
Marul
Fasulye
Alan (ha)
retim (ton)
retim Deeri (YTL)
1.277
1.104
2.319
1.112
979
3.892
1.391
1.380
11.970
5.091
11.368
2.980
1.120
1.060.002
19.744
23.239
26.670
13.492
67.736
32.798
6.562
553.575
113.306
387.370
23.593
14.418
12.190.830
19.596.600
10.922.330
10.668.000
15.853.100
30.481.200
16.399.000
9.350.850
138.393.750
39.719.790
81.866.760
18.796.000
11.142.380
905
50.284
345
21,5
19.272
12.904
544
14.068.560
452.883.103
19.995.779
951.563
87
SEBZE RETM
GENEL
Hyar
Domates
TOPLAM
TOPLAM
518,8
126.582
120.253.280
71,3
964
51.248
13.666
-
10.249.125
151.680.822
604.563.924
zmir ilinin akta sebze retim alanlar ve sebze trlerinin bu alan iindeki arlklar yllar itibariyle byk
deiiklikler gstermemektedir. Asl deiiklik, rt altndaki sebze retim alanlar ve trler itibariyle rt
alt alanlarndaki farkllkta yaanmaktadr. rt alt sebze retimi, dier birok yrede olduu gibi, rt alt
ss bitkileri retimleriyle rekabet altndadr. Dnemin artlarna gre, rt alt alanlar, kimi zaman sebze
retimlerine, kimi zaman da ss bitkileri retimlerine tahsis edilebilmektedir. klim, karllk, rn fiyat,
pazarlama gibi eitli konularda yaanan olumluluk ya da olumsuzluklar, reticilerin sebze ya da ss
bitkilerine ynelmelerine yol amaktadr.
Genel olarak, zmir ilinde sebze retiminin; akta, tarla artlarnda, nispeten geni alanlar zerinde, bu
rn retiminde younlam retici ve iletmelerde, lke geneline gre daha iyi artlarda ve daha yksek
teknolojiyle yapld ifade edilebilir.
Hayvanclk
zmir ilinin, balca hayvan saylar itibariyle varl aadaki tabloda zetlenmitir. l toplam itibariyle,
Trkiye sr saysnn % 2,7si, Koyun saysnn % 1,8i, Kei saysnn %2,8i ve Tavuk saysnn % 6,5i
zmirdedir.
Bykba hayvan varlnda ne kan ilelerin demi, Tire, Bergama, Bayndr ve Kiraz; kkba
hayvan varlnda ne kan ilelerin Bergama, Dikili, demi, Menemen ve Kiraz; kmes hayvanlarnda
ne kan ilelerin ise, Kemalpaa, Bergama, Foa, Torbal, Urla ve Aliaa olduu grlmektedir.
88
Tablo 69 - zmir li leler tibariyle Balca Hayvan Saylar (2004)

LELER
Balova
Bornova
Buca
ili
Gaziemir
Gzelbahe
Karyaka
Konak
Narldere
Hayvan Saylar
Sr
135
2.266
2.586
804
245
1.124
822
41
40
Koyun
400
7.518
1.554
3.430
1.050
3.670
2.695
3.530
30
Kei
380
6.192
2.725
490
350
3.715
1.783
3.740
-
Tavuk
74.500
173.000
-
MERKEZ LE
Aliaa
Bayndr
Bergama
Beyda
eme
Dikili
Foa
Karaburun
Kemalpaa
Knk
Kiraz
Menderes
Menemen
demi
Seferihisar
Seluk
Tire
Torbal
8.063
2.615
26.500
31.165
6.729
1.125
4.900
3.270
306
13.600
6.519
28.670
8.924
11.150
47.280
3.961
1.610
40.220
12.080
23.877
25.000
16.600
89.300
6.980
6.640
55.000
8.300
3.495
6.993
16.395
30.260
11.060
35.100
53.150
10.460
4.600
22.370
13.500
19.375
2.000
7.450
20.875
306
1.840
10.000
1.580
19.575
8.125
15.180
3.925
11.150
9.100
7.250
11.290
1.800
2.900
7.450
247.500
1.580.000
731.900
2.469.000
72.000
842.000
200.000
2.179.700
3.405.230
319.000
105.000
846.000
695.000
663.500
70.000
459.000
1.519.000
89
Urla
TOPLAM

5.400
8.785
24.930
1.616.500
264.087
447.865
186.101
18.020.330
1.9.1.2 Tarm alet makine varl

zmir ilinde, tarmda kullanlan balca alet-makine varln ortaya koymak bakmndan aadaki tablo
dzenlenmitir. Sadece bana alet makine saysna baklarak, herhangi bir deerlendirme yapmak
olanaksz ise de, yine de aadaki tabloda ele alnan alet-makinelerin ileler itibariyle dalm zerine bir
eyler sylenebilir. lde en ok sayda traktr, srasyla, Bergama, demi, Tire, Menderes, Torbal ve
Menemen ilelerinde bulunmaktadr. Traktr saysnn yeterli olup olmamasn syleyebilmek iin,
traktrlerin gleri, bulunduu yredeki tarmsal faaliyet biimi, iletmelerin bykl, parsel boyutlar
gibi ok sayda karakteristiin bilinmesine ihtiya vardr. Bunlar gzetilmeden yaplacak herhangi bir
deerlendirme yanlgya ak olacaktr. Buna ramen zmir ilindeki traktr saysnn, Trkiye toplam traktr
saysnn % 3,3ne tekabl ettii de ifade edilebilir.
90
Tablo 70 - 2004 Yl, zmir li leler tibariyle Traktr, Bier-Dver ve Pulluk Saylar
LELER
Traktr
Bier-Dver
Traktr Pulluu
Balova
Bornova
Buca
ili
Gaziemir
Gzelbahe
Karyaka
Konak
Narldere
MERKEZ LE
ALAA
BAYINDIR
BERGAMA
BEYDA
EME
DKL
FOA
KARABURUN
KEMALPAA
KINIK
KRAZ
MENDERES
MENEMEN
DEM
SEFERHSAR
SELUK
TRE
TORBALI
5
136
276
147
13
43
11
19
13
663
675
1.735
4.950
410
232
763
435
84
1.205
1.432
1.382
3.090
2.281
4.208
232
920
3.325
2.590
2
1
3
10
3
1
5
128
250
135
10
40
8
16
10
602
593
1.572
3.380
400
217
760
520
80
1.468
1.170
1.215
3.105
2.634
4.200
260
1.200
2.660
2.590
91
URLA
TOPLAM
276
30.888
1
18
211
28.837
1.9.1.3 Sulama su kaynaklar ve potansiyeli

zmir ili toplam tarm alanlarnn yarsnda sulu, kalan yarsnda ise kuru tarm yapld grlmektedir. l
geneli itibariyle belirlenen bu durum, ileler itibariyle farkllklar arz etmektedir. Beyda, Foa, Kemalpaa,
Knk, Menemen, demi, Tire ve Torbal ilelerinde sulanan alanlarn pay, ilenin toplam tarm alan iinde
olduka arlkl bir ye alrken; Merkez, Aliaa, Bayndr, Bergama, eme, Dikili, Karaburun, Kiraz,
Menderes, Seferihisar, Seluk ve Urla ilelerinde sulanmayan alanlarn pay daha yksektir.
zmir ilinde tarm alanlar, sulama ile ilgili kamu kurulular ve reticilerin kendi yarattklar imkanlar ile
sulanmaktadr. Kamu tarafndan sulamaya alm alanlar 94.658 ha. iken, reticilerin kendi imkanlar ile
sulama yaptklar (halk sulamas) alan 147.356 ha.dr. Bu durumda, zmir ilinde aktif sulanabilir tarmsal
alan 242.014 ha. olmasna karn, ekilii geekletirilen rnler zerinden yaplan deerlendirmede toplam
sulanan alann 181.754 ha. olduu grlmektedir.
92
Tablo 71 - zmir li leler tibariyle Sulanan ve Sulanmayan Tarm Alanlar (2004)

LELER
Balova
Bornova
Buca
ili
Gaziemir
Gzelbahe
Karyaka
Konak
Narldere
MERKEZ LE
ALAA
BAYINDIR
BERGAMA
BEYDA
EME
DKL
FOA
KARABURUN
KEMALPAA
KINIK
KRAZ
MENDERES
MENEMEN
DEM
SEFERHSAR
SELUK
TRE
TORBALI
Toplam Tarm Alan (ha)

543
2.537
2.910
1.739
245
2.125
431
568
399
11.497
11.881
28.058
44.029
6.055
2.740
12.912
4.737
3.766
23.418
12.616
15.785
23.331
22.969
34.589
9.898
13.635
34.120
31.279
Sulanan Alan (ha)

335
274
206
49
9
289
36
39
248
1.484
2.716
11.563
19.803
3.136
531
6.218
3.457
456
12.738
8.545
4.756
9.311
20.134
24.658
1.973
4.878
21.628
22.529
93
URLA
TOPLAM

11.830
1.238
359.147
181.754
1.9.2 malat sanayii

Ege blgesi Trkiyenin gelimi ikinci sanayi blgesi olarak kabul edilmektedir. Bu tespit mutlak deerler
itibariyle dorudur ancak yllar ierisinde blge deerlerinin Trkiye iindeki paylarna bakldnda ayn
tespitin yaplamad anlalmaktadr. zmir imalat sanayinin gerek Trkiye paylar gerekse reel deiim
oranlarnda gerileme veya durgunluk eilimine girmesi, blge ekonomisinin tm sektrlerine yansm ve
genel olarak blge temel makro ekonmik gstergelerde gerileme/klme/yoksullama srecine girmitir.
Bu olumsuz gelimelere ramen, zmir, stanbul ve Kocaeli ile birlikte, lkemizde sanayinin en fazla
gelitii ilden biridir. Sahip olunan hammadde kaynaklar, nitelikli igc, ulam olanaklar, i ve d
piyasalara yaknlk sanayinin gelimesinin itici gc olmutur. Faal nfusun yzde 15'i sanayide
almaktadr. Gayri safi gelirin ise yzde 35'i sanayi sektrnden salanmaktadr. Sanayi zellikle metal
eya, makine ve tat aralar, gda, ttn, dokuma, giyim eyas, krk, ayakkab, deri, kimya, aa
rnleri mobilya ve kada dayanmaktadr.
zmir'in, lkemiz ve Ege Blgesi sanayi kurulular iindeki pay nem tamaktadr. lkemizdeki en byk
500 sanayi kuruluunun yzde 10'u; Ege Blgesi'ndeki sanayi kurulularnn yaklak yars zmir'de
bulunmaktadr.
Sanayi kurulularnn zmir'de toplanmalarnn nedenlerinden biri, ulam olanaklar asndan olumlu bir
konum sergilemesidir. zmir; Bakray, Gediz, Kk ve Byk Menderes havzalarnn batdaki bitim
noktasdr. Kara ve demiryolu ulam i blgeleri zmir'e balamakta ve bu ulam yaps nedeniyle zmir
94
bir merkez kent roln stlenmektedir. zmir'in ulam asndan odak noktas olmasnn bir dier nemli
nedeni de limannn bulunmasdr. Gerek kara ve gerekse demiryolu ulam ile zmir'e tanan rnler
zmir Liman aracl ile d dnyaya almaktadr. Yllarca tarmsal hammadde ihrac yapan liman evresi,
bu sre iinde kk iletme, depo ve antrepolarla dolmu, kk kurulular zamanla byyerek byk
sanayi kurulular halini almtr.
Kentin sanayi asndan younlamasnn dier bir nemli nedeni de, byk bir pazar olmasdr. Uzun yllar
Bat Anadolu'da nemli bir nfus birikim noktas olan zmir, bu zellii ile nemli bir pazar noktasdr ve
pek ok sanayi kuruluu bu nfus kitlesine zellikle gda retimi salamak zere, yakn evrede
kurulmulardr. Sanayi kurulularnn mekan kullanmnda gemiten gnmze doru nemli deimeler
yaanm, byk bir blm kk imalathane ve atlyelerden oluan ilk sanayi kurulularnn kurulu
yerleri, eski limana yakn olmalar nedeniyle Pasaport-Konak-ankaya arasndaki alan olmutur. zmir'de
geleneksel sanayi kurulularnn kurulu yeri olarak setikleri bir dier mekan ise, Alsancak limanna yakn,
Alsancak ile narl arasndaki blgedir.
lk sanayi blgeleri bu evreden kentin alansal olarak yaylmasna paralel olarak darya doru tam ve
Mersinli zerinden Eski Bornova yolu boyunca bir sanayi aks oluturacak ekilde douya doru uzanmtr.
Sanayi kurulularnn daha sonraki dnemdeki yaylm alan ise zmir-Ankara devlet karayolu ile Kemalpaa
caddesi boyunca Haclarkr, Iklar ve Pnarba'na doru olmutur. Pnarba-Ikkent sanayi kua 1970'li
yllarda zellikle demir-elik, imento, otomotiv ve motor sanayi kurulular ile dolmutur.
Gnmzde sanayi kurulular aks boyunca uzanm gstermekte ve bu akslar iinde organize sanayi
blgeleri ve serbest blgeler yer almaktadr. Bunlar; Pnarba-Ikkent-Kemalpaa aks, ili-Menemen
aks ve Karabalar-Torbal-Menderes sanayi akslardr.
95
zmir sanayinin geliimi, zellikle 1970'li yllardan sonra hz kazanmtr. 1964 ylnda zmir'de 220 sanayi
kuruluu bulunurken, bu rakam sonraki yllarda giderek artmtr. 1973 ylnda sanayi kuruluu says 550
iken, bu say 1982'de 840'a, 1998'de 1183'e ve 2002 ylnda 5160'a ykselmitir.
2002 ylnda lke dzeyindeki toplam yabanc sermaye yatrmlarnn yzde 12'sini Ege Blgesi almtr.
Blgede en fazla yabanc sermaye yatrmna sahip il zmir'dir. lde 2002 yl itibariyle 27 adet tevik
belgesi kapsamnda, toplam 112 milyon $ deerinde yabanc yatrmda 1.717 kiilik istihdam yaratlmtr.
malat sanayi kapasite kullanm oranlar 2003 ylnn 3. dneminde bir nceki yla gre, tketim, ara ve
yatrm sektrlerinde art gstermitir. 2003 yl 3. dnem kapasite kullanm oran tketim sektrnde
yzde 62 olurken, ara mallar sektrnde yzde 69, yatrm sektrnde ise yzde 58 olarak gereklemitir.
1.9.2.1 malat Sanayinde Gelimeler
zmir imalat sanayi retimi ii says esasl iletme leinde, arlkl olarak byk iletmelerde (200den
fazla ii altran iyerleri) gerekletirilmektedir. Bu durum, ithal ikameci politikalarn uyguland emekyoun retim teknolojisinin doal bir sonucudur.
zmirde imalat sanayiinde faaliyet gsteren firmalarn saysndaki gelimeleri incelersek; 1990dan 2000
ylna kadar geen srede, toplam olarak yzde 16lk bir art grlmektedir. 1990 ylnda 879 firma
zmirde imalat sanayiinde faaliyet gsterirken, 2000 ylnda 1021 firma faaliyet gstermektedir. Firma
says itibariyle nemli derece olan artlar, dokuma, giyim eyas ve deri sektr, kimya petrol, kmr,
kauuk ve plastik rnleri sektr ile metal eya makine tehizat, ulam arac sektrdr.
96
Tablo 72 - zmir li malat Sanayinde Firma Saysnn Geliimi
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Gda iki
ve ttn
Dokuma,
giyim eyas
ve deri
Orman
rnleri ve
mobilya
Kat
rnleri
ve basm
Kimya-petrol,
kmr, kauuk ve
plastik rnleri
Ta ve
topraa
dayal
Metal
Metal eyamakina tehizat,

ulam arac
Dier
imalat
sanayi
181
170
195
185
169
167
173
173
180
155
163
248
249
416
422
380
438
382
359
378
294
294
30
29
41
41
29
32
38
43
38
32
31
35
31
34
32
34
36
40
37
46
40
41
74
67
82
81
82
87
90
96
106
98
102
37
38
43
46
46
47
50
47
53
43
46
34
25
36
31
32
36
34
40
37
32
33
228
207
300
298
274
262
285
299
331
289
300
12
9
13
10
11
10
11
13
15
13
11
Kaynak: DE.
Tablo 73 - zmir li malat Sanayinde Toplam alan Saysnn Geliimi
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Gda iki
ve ttn
Dokuma,
giyim eyas
ve deri
Orman
rnleri ve
mobilya
Kat
rnleri
ve basm
Kimya-petrol,
kmr, kauuk ve
plastik rnleri
Ta ve
topraa
dayal
Metal
Metal eyamakina tehizat,

ulam arac
Dier
imalat
sanayi
27967
26955
24982
24925
25345
25327
27785
27134
24226
22206
23923
25393
21585
24973
26153
24737
29013
30517
28693
26107
19570
21179
808
749
942
1003
765
894
1388
1319
1388
1507
1639
2745
2421
2516
2579
2448
2941
3931
3796
4118
3381
3454
13984
13195
13166
12841
13025
13241
13365
14503
14867
14441
14378
3897
3686
3888
3957
4175
4460
4743
5314
5174
4512
4749
3600
3403
3841
3634
3481
4077
3118
3869
4959
5019
5073
15866
14657
16670
18816
16859
18394
19720
23155
22960
19455
19519
296
278
364
371
391
301
413
447
531
507
429
Kaynak: DE
97
zmir imalat sanayi istihdamnn yllar itibariyle inili kl bir seyir izlemekle birlikte uzun bir dnem
boyunca yaklak 100 bin kii civarnda stabil kald gzlenmektedir. Toplam istihdam yapsnda gzlenen
durgunluun etkisi ile alt sektrlerin istihdam paylarnda da ciddi bir deiim ortaya kmamaktadr. Ancak,
ekonomik krizlerin istihdama etkisinin en iddetli yaand sektr zmirde imalat sanayi olmu, krizlerin
ardndan ildeki isiz saysnda dramatik artlar ortaya kmtr. Kriz yllarnda tm ana gruplarn
istihdamnda gerileme olmutur.
Genel olarak byk iletmeler istihdam iinde arlkl bir paya sahiptir. 90l yllardan itibaren kk ve
orta lekli iletmelerin istihdam paylarnda art gzlenmektedir.
retimde alanlara denen ortalama saat cretinin en yksek olduu sektrler ara mallar grubunda yer
almaktadr. Bu grubun grece yksek olmasnda, iki kamu kuruluunun faaliyet gsterdii petrol rnleri
sanayinde denen cretlerin yksekli olmas etkilidir. Reel cretler ise, tm sektrlerde gerilemektedir. Reel
cretlerdeki gerileme, retimde alanlara denen
ortalama saat cretlerinin katma deer iindeki
paynn klmesinde de kendini gstermektedir.

Ayn dnem iin, imalat sanayii sektrlerinde istihdam edilen kii saysn incelediimizde, firma saysnda
grlen yzde 16lk arta ramen istihdam edilen kii saysnn artmad grlecektir. 1990 ylnda
zmirdeki tm imalat sanayii sektrlerinde alan says 94.556dr. 2000 ylnda bu say ancak 94.343
olmutur. Belirgin artlar, ana metal sektrnde ve metal eya, makine, tehizat, ulam arac sektrde
olmutur.
Tablo 74 - zmir malat Sanayiindeki Gelimeler (milyar TL)

YIL
YER
ALIANLARI
STOK
SABT
98
GRD
IKTI
KATMA
TOPLAM
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
SAYIS
I
879
825
1160
1146
1057
1115
1103
1107
1184
996
1021
N YILLIK
ORTALAMA
SAYISI
94.556
86.929
91.342
94.279
91.226
98.648
104.980
108.230
104.330
90.598
94.343
DEMELE
R
1.696
2.109
5.535
10.432
17.794
46.532
86.757
140.769
81.825
239.644
381.695
SERMAYE
YATIRIML
ARI
762
848
2.574
6.281
9.759
16.605
32.684
58.620
100.269
146.059
241.065
DEER
14.716
23.908
39.873
73.202
160.262
329.737
579.967
1.176.075
1.927.088
3.048.054
5.826.093
24.960
39.045
70.016
131.353
284.296
578.249
986.098
1.929.901
3.185.394
5.002.612
8.581.343
10.244
15.137
30.143
58.151
124.034
248.512
406.131
753.826
1.258.306
1.954.558
2.755.250
GELR
24.026
37.338
65.892
121.490
276.571
546.229
938.186
1.839.920
3.152.246
4.876.048
8.368.682
Kaynak : DE
zmir imalat sanayi katma deeri geliimi, yllar iinde dalgal bir seyir izlemektedir. 1980lere kadar
tketim mallar grubu arlkl yap yerini ara mallar grubu arlkl bir yapya brakmtr. 80li yllarda zmir
imalat sanayinde yaanan durgunluun aksine 90l yllarda canlanma eilimi ortaya kmtr.
En yksek katma deer yaratan sektr, petrol rnleri sanayidir ve retim kamu kesimi tarafndan
gerekletirilmektedir. Esasen, yaratlan toplam katma deerin Trkiye iindeki paynn byk lde
korunmasnda bu sektrn retimi etkileyici olmutur. Temel hammadde reten kamu iletmeleri zmirde
zel kesimin yararlanaca etkinlik alanlar yaratmakta, dolaysyla zmir zel kesim imalat sanayi katma
deeri iinde dolayl olarak kamu etkisi bulunmaktadr.
zmiri mevcut durumunu korur hatta baz gstergelerde lml bir iyileme iinde gsteren faktr, bgede
ciddi bir kamu varlna baldr. malat sanayi iinde kamu kesimi iyeri says asndan kk bir paya
sahip olmasna ramen istihdam, cretler, retim, yatrm ve katma deer asndan arlkl bir paya
99
sahiptir. Trkiye genelinde imalat sanayi katma deeri iinde kamu kesiminin pay azalrken zmirde 80li
yllar boyunca artm ve 90larda da mevcut dzeyini korumutur
retimdeki yaps, girdi/kt balantlar ynnden de deiim geirmitir. Tketim ve ara mallarnda kt
bana girdi miktar derken, arlkl olarak ithalata baml olan yatrm mallar grubunda bir deime
olmamtr.
Esnek olmayan alma saatleri ve cretler nedeniyle cret/kt oranlar gerilemitir. cret d girdi/kt
oranlar ise, artmtr. Bu durum, etkin olmayan bir retim yapsn gstermektedir.
Genel olarak zmirde imalat sanayinde son yllarda yaanan gelimeleri yle zetleyebiliriz:
yeri says artmtr
Toplam istihdam dmtr
Yaratlan katma deer arlkla ara mallar reten sektrlerin katklaryla gereklemitir
retimde kamu kesimi varl arlkl bir pay almtr (en byk pay petrol rnleri
sanayindedir)
Toplam katma deer iinde tketim mallar grubunun pay artarken yatrm ve ara mallar
grubunun pay gerilemitir
zel kesim imalat sanayi geliimi yetersizlii kronik bir hale gelmitir
cretler ve katma deerdeki reel gerilemelere ramen zmir imalat sanayi retiminde salanan
artlar, yeni yatrmlarla deil mevcut kapasitelerin arttrlmas yoluyla salanmtr
hracat retim artlarna paralel olarak artmtr
Firmalarn fiziki retim kapasitelerini gsteren toplam evirici g gerilemitir (bu, ileri
teknoloji kullanmna doru bir alm iaret edebilir)
100
Tketilen elektrik enerjisi miktar artmtr

1998 kriz yl hari stok deimeleri ve sabit sermaye yatrmlar artmtr
-Kamu kesimi imalat sanayi yatrmlar petrol
rnleri sektrnde gerekletirilen artlar
haricinde gerilemitir
-zel kesim imalat sanayi yatrmlarnn toplam yatrmlar iindeki pay artmtr, yatrmlar
genelde tketim mallar reten sektrlerde younlamtr
-Yabanc sermayeli yatrmlarda belirgin bir art gereklemi bu artlar tat ve ttn sanayi
kollarndaki ok uluslu irket yatrmlar ile salanmtr
1.9.2.2 Organize Sanayi Blgeleri
retimdeki kresellemeye bal olarak dnyada retim corafyas hzla deimi ve blgesel ekonomiler
giderek nem kazanmlardr. Yapsal olarak ortaya kan deiim srecinin sektrel ve mekansal dzeyde
yeni dzenlemeleri tetiklemesi de kanlmaz olmutur. Bu erevede sanayi faaliyetlerinin yrtld
alanlar nceden planlanm, organize edilmi hale getirilmitir.
Sanayi faaliyetlerinin bir plan dahilinde gereklemesi iin, srdrlebilir kalknma anlay erevesinde,
organize sanayi blgesi ve serbest blgelerin yerel lekte nemi artmtr. zmir imalat sanayi bu anlamda
gerekli maddi alt yap olanaklarn geniletmitir. Atatrk, Kemalpaa ve Tire Organize Sanayi Blgeleri
faaliyettedir. demi, Knk, Aliaa, Bergama Organize Sanayi Blgelerinde almalar devam etmektedir.
PETKM ve Torbal Organize Sanayi Blgeleri yer seimi aamasnda, Kiraz, Mermerciler, Plastik, Gda, Ege
Giyim, malat, iekilik Organize Sanayi Blgeleri ise ett aamasndadr.
zmir Atatrk Organize Sanayi Blgesi
101
zmir Atatrk Organize Sanayi Blgesi; 7 milyon m 2 alan, 605 parseli, 25.000 alan, 1 milyar $ geen
ihracat hacmi ile Ege Blgesinin ve lkemizin en byk ve gelimi sanayi blgelerindendir.
Tekstil, endstriyel tarm rnleri, ya ve kuru meyve, sebze, konserve, bitkisel ya, pamuk ve deri
rnleri, elektrik-elektronik, plastik, ambalaj, otomotiv, bro, otel ve hastane malzemeleri, soutma
sistemleri, yap malzemeleri lastik ve kauuk, dkm, endstriyel makineler, pompa, cam ve aa ileri
gibi alanlarda 500'den fazla tesis, zmir Atatrk Organize Sanayi Blgesi'nde faaliyet gstermektedir.
Kemalpaa Organize Sanayi Blgesi
4,1 milyon m2 byklnde alana kurulu Blge'de, 300 sanayi parseli bulunmaktadr.
letmelerin yzde 20'si gda, yzde 7'si tekstil, yzde 2'si elektronik-elektrik, yzde 30'u kimya-plastik,
yzde 13' kat-ambalaj, yzde 18'i makine ve oto yan sanayi ve yzde 10'u yap ve inaat malzemeleri
sektrlerinde faaliyette bulunmaktadr.
Tire Organize Sanayi Blgesi
4,1 milyon m2 alana kurulan Tire Organize Sanayi Blgesi'nde, kurulular; tekstil, madencilik, kimya, gda,
ttn, inaat gibi sektrlerde faaliyet gstermektedir.
Ege Serbest Blgesi
Trkiye'de zel irket tarafndan kurulan ve iletilen ilk retim serbest blgesidir. 14.09.1990 tarihinde
resmi al yaplarak, hizmete girmitir. 2.200.000 m 2'lik alana sahiptir. Kara, deniz ve hava ulam
noktalarna yakndr.
102
306 yerli, 29 yabanc, 49 yerli ve yabanc ortaklndan oluan 384 firma; elektronik, otomotiv, makine,
tekstil, enformasyon teknolojisi, optik aletler, elektrik, kimya, mobilya, tbbi cihazlar ve dier hafif sanayi
kollarnda faaliyetlerini srdrmektedir.
Menemen Deri Serbest Blgesi
zmir Menemen Deri Serbest Blgesi 1997 ylnda kurulmutur. 1.760.000 m 2 alana sahiptir. 189 adet
yatrma uygun parseli bulunan serbest blgede; ayakkab, deri imalat ve satm, deri kimyasallar retim,
alm-satm, deri makineleri, konfeksiyon malzemeleri, deri yan rnleri, deri tekstil, ham deri, hal rnleri
arlkl olmak zere inaat ve otomotiv sektrleri bulunmaktadr.
zmir Teknoloji Gelitirme Blgesi
Bakanlar Kurulu'nun 07.10.2002 tarih ve 2002/4889 sayl karar ile, zmir Yksek Teknoloji Enstits'nn
Urla kampus alan ierisinde bulunan, 218,4 hektarlk alanda, zmir Teknoloji Gelitirme Blgesi'nin
kurulmas uygun grlm; Blge'de almalar bir an nce balatmak amacyla, Bakanlar Kurulu'nun
21.07.2003 tarih ve 2003/5962 sayl karar ile, Yksek Teknoloji Enstits'ne ait inkubatr binasnn,
Teknoloji Gelitirme Blgesi iin alnmas kararlatrlmtr. zmir Teknoloji Gelitirme Blgesi aktif hale
gelmesi ile: Sanayinin teknolojik sorunlarnn zmne ynelik bir bavuru oda olacak, bilgi birikimi ve
aratrma-gelitirme sonular ile ilgili olarak sanayi kurulularn bilgilendirme ve aratrma-gelitirme
sonularn uygulamaya aktarma grevini stlenecektir.
Kk Sanayi Siteleri
zmir ilinde sanayinin planl geliimini salamak amacyla, kk lekli sanayi kurulularnn faaliyet
gsterdii Kk Sanayi Siteleri de hzla kurulmaktadr.
103
- Faaliyette Olan Kk Sanayi Siteleri (KSS):

Halkapnar KSS : 725 yeri
Knk KSS : 75 yeri
Merkez II. Oto KSS : 818 yeri
Merkez III. Oto KSS : 424 yeri
Merkez (Metal leri) KSS : 670 yeri
Bornova KSS : 500 yeri
Merkez (Aa leri) KSS : 391 yeri
Menemen KSS : 94 yeri
Aliaa KSS : 254 yeri
Merkez (Dkmcler) : 100 yeri
Ayakkabclar KSS : 1.000 yeri
T O P L A M : 5.051 yeri
-Yapm Devam Eden Kk Sanayi Siteleri :
Tire KSS : 500 yeri
Knk KSS : 150 yeri
Bergama KSS : 200 yeri
104
Merkez KSS : 150 yeri

Dikili : 95 yeri
Torbal : 100 yeri
Foa : 100 yeri
Bayndr : 500 yeri
T O P L A M : 3.149 yeri
GENEL TOPLAM : 8 200 yeri
Tablo 75 - zmir'de Yer Alan Organize Sanayi Blgelerindeki Toplam ve Dolu Sanayi Parsel
Says ve Doluluk Oran
Toplam Sanayi
Dolu Sanayi
Doluluk Oran
Parseli
400
595
241
50
400
Aliaa Organize Sanayi Blgesi

Atatrk Organize Sanayi Blgesi
Tire Organize Sanayi Blgesi
demi Organize Sanayi Blgesi
Kemalpaa Organize Sanayi Blgesi
Parseli
202
480
115
16
183
(%)
50,5
80,7
47,7
32,0
45,8
Torbal I. Organize Sanayi Blgesinin imar parselasyonu olmadndan verileri bulunamamtr. Torbal II.
Organize Sanayi Blgesinin (Pancar Organize Sanayi Blgesi) de
imar parselasyonu mevcut deildir.
Ancak Yetkililerden alnan bilgiye gre, ye saysnn 70 olduu sz konusu OSBde parsel saysnn da 70
civarnda olaca renilmitir.
Bergama ve Knk OSBlerinin telefonuna ulalamamtr, sz konusu
organize sanayi blgeleri ile ilgili EBSOda da herhangi bir bilgiye de rastlanmamtr.
105
Yukardaki tablodan, organize sanayi blgelerinin doluluk oranlarnn olduka dk seviyede seyrettii
anlalmaktadr. BU durum, mevcutlara ilikin yeni bir dzenleme ve yeni blgelerin oluturulmasnda da
yeni etdlerin yaplma ihtiyacn ortaya koymaktadr. Sanayinin gereksinim duyduu mekanlara ilikin
planlama srecinde bu sektr temsilcilerinin taleplerinin dikkate alnmas ve genel gelime trendleri ile bu
taleplerin uyumlatrlmasnda yarar bulunmaktadr.
1.9.3 Hizmetler
zmir ili GSYHs iinde en yksek pay % 63 ile hizmetler sektrne aittir. 1980-2000 dneminde hizmetler
kesimi GSYHsnn il genelinde yaratlan gelir iindeki pay yzde 59,5ten 63e kmtr. Hizmetler sektr
iinde ise, ticaret (%22,9) ile ulatrma ve haberleme (%13,2) alt sektrleri arlkl paya sahiplerdir. BU
nedenle, bu blmde hizmetler kesimi iinde arlkl bir paya sahip olmas nedeniyle ticaret ve nemli bir
potansiyel olarak grlmesi nedeniyle turizm alt sektrleri ele alnmtr.
1.9.3.1 Ticaret
zmir ilinde ticaret sektr hakknda istatistik veri temininde yaanan zorluklar nedeniyle bu blmde zmir
Ticaret Odasnn sicil kaytlarndan
elde edilen veriler dzenlenmitir. l genelinde ticaret sektrnde
yaratlan gelir ile ilgili bilgiler raporun gelir yaps blmnde verilmitir. Bu nedenle burada yalnzca
merkez ve seilmi ileler baznda ticaret odasna kaytl firmalarn says verilmitir.
Bu veriler il genelinde ticaret potansiyelini gstermekte yetersiz kalmakla birlikte, ok genel bir
deerlendirme imkan da sunmaktadr.
106

Balova
Bornova
Buca
ili
Gaziemir
Gzelbahe
Karyaka
Konak
Narldere
Aliaa
Kemalpaa
Menderes
Torbal
Tablo 76 - Merkez ve Seilmi lelerde Ticar Faaliyette Bulunan Firma Says
1-Ya Meyve, Sebze ve Ss Bitkiler

02-Kuru zm ve ncir Grubu
03-Kurutulmu Meyve erezler
04-Hububat ve Bakliyat Grubu
05 Ticaret Komisyonculuu ve Ajan.
06- ZRAAT YAPILMAYAN BTK VE
ORGANK TARIM Grubu
07- ST VE ST RNLER GRUBU
08-Et ve Su rnleri Grubu
09 Ekmek ve ilenmi unu rnleri
10- PASTA VE EKERLEME GRUBU
11- Zeytin, Zeytin Ya ve Dier Bitkisel
Yalar Grubu
12-GIDA VE TKETM MADDELER MALAT
VE HRACATI GRUBU
13- GIDA VE TK. MAD. Sat Yerleri
14- MANFATURA GRUBU
15- TUHAFYE GRUBU
16- KONFEKSYON MALAT VE HR.
17- KONFEKSYON SATI YERLER
18-Trikotaj ve Konfeksiyon Grubu
19-Deri Konfeksiyon Grubu
20- AYAKKABI MALAT VE HRACATI
21- AYAKKABI SATI YERLER GRUBU
27
0
1
9
2
2
29
9
10
51
3
7
59
0
3
6
0
3
7
2
6
9
6
3
6
2
4
4
3
0
8
0
0
2
0
0
38
3
9
25
4
12
36
7
7
42
51
12
16
0
1
2
0
2
0
0
0
0
0
0
9
8
1
22
5
9
18
1
0
7
1
1
0
0
0
0
1
0
5
32
20
3
10
10
73
35
26
30
16
45
21
15
9
4
9
22
7
21
4
3
11
4
12
2
20
7
1
3
22
81
46
40
31
11
41
10
21
34
1
11
10
5
1
0
0
0
0
0
4
31
6
1
13
1
18
2
4
1
0
0
0
0
1
44
178
63
58
31
151
81
14
43
20
63
4
8
19
61
2
1
3
14
130
1
12
130
112
15
21
15
24
104
1
11
80
42
1
6
11
5
53
5
3
129
39
6
10
0
7
27
4
4
88
35
3
19
11
2
6
2
1
1
2
0
2
0
0
132
13
31
97
176
3
25
6
42
36
31
65
147
243
27
39
75
47
37
1
0
11
17
0
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
23
14
2
12
4
1
6
1
3
20
1
0
9
1
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
22- AYAKKABI MALZEMELER, GRUBU

23- Kozmetik Grubu
1
20
8
43
2
10
2
9
1
14
1
0
4
83
37
36
0
3
0
0
1
2
0
2
0
0
107
Bornova
Buca
ili
Gaziemir
Gzelbahe
Karyaka
Konak
Narldere
Aliaa
Kemalpaa
Menderes
Torbal
24-Kuyumcular Grubu
25- Halclar
26- MOBLYA GRUBU
27- Mefruat Grubu
28- BRANDA UVAL VE BAKA YERDE SINIFLANDIRILMAYAN
TCARET
29- DAYANIKLI TKETM MALLARI
30- ELEKTRKL Alet. VE GERELER
31- ELEKTRONK GRUBU
32- TELEKOMNKASYON GRUBU
33-Zcciye Grubu
34-Tbbi Malzemeler Grubu
35-Sal Kurumlar Grubu
36-Temiz, Gvenlik ve Dier Hizmetler
37-Eitim Kurumlar grubu
38- Basm ve Yayn sanayi grubu
39- Kat ve Kat rnleri
40- Bro Mak. Kitap ve Krtasiye
41- Bilgisayar Donanm Grubu
42- Bilgisayar Yazlm ve Destek Hiz.
43-Turizm Seyahat acentalar
44- Yiyecek iecek ve Elence Yerleri
45- Konaklama Tesisleri Grubu
46-Uluslaras tama veantrepo
Balova
Tablo 76 - Merkez ve Seilmi lelerde Ticar Faaliyette Bulunan Firma Says (Devam)
24
4
28
10
1
35
30
66
18
8
18
9
107
2
2
14
5
39
7
2
10
9
49
5
1
1
0
2
0
2
61
35
94
24
4
137
27
25
16
11
5
4
21
1
0
0
0
0
0
0
4
0
7
0
6
5
0
39
1
5
0
0
1
0
0
44
14
12
5
8
52
40
12
23
6
3
16
9
3
19
43
7
2
105
51
57
28
17
140
90
28
77
21
28
45
71
25
55
133
11
18
51
15
13
3
8
16
42
8
40
3
4
17
12
3
13
44
6
0
40
30
15
11
5
12
21
8
17
15
15
7
13
3
9
51
5
6
36
13
13
3
9
15
17
5
22
5
8
3
5
6
30
31
4
3
6
2
1
1
0
0
6
0
3
2
1
2
0
0
1
17
0
0
155
49
58
43
29
77
158
44
108
13
11
35
50
24
121
133
30
10
57
27
24
30
40
203
132
42
65
61
39
141
29
12
88
70
18
10
14
5
1
2
0
9
14
8
7
0
0
7
41
3
3
25
5
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
9
9
3
3
0
1
4
4
6
3
13
0
0
0
3
20
2
3
16
2
0
0
1
3
10
1
1
1
5
1
0
1
10
11
6
1
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Tablo 76 Merkez ve Seilmi lelerde Ticar Faaliyette Bulunan Firma Says (Devam)
108
Bornova
Buca
ili
Gaziemir
Gzelbahe
Karyaka
Konak
Narldere
Aliaa
Kemalpaa
Menderes
Torbal
47- tamaclk hizmetler grubu

48- Bankalar Grubu
49- Ser. ir., Borsa ve Dviz . Yap. Kur.
50- Sigortac Grubu
51-Araclk hizmetleri grubu
52-Kurululara yardmc hizmetler
53/Medya Reklam ve Ara. Hiz.
54/Fotoraflk ve Sinema
55- Oto Yedek Para malat ve hracat
56- Oto Yedek Para Sat Yerleri
57/Ak lastik madeni yalar
58/ Tarm ve Sanayi makinalar
59/Nakil aralar sat ve servis
60/ Akaryakt grubu
61- Hrdavat ve Sanayi Mal. Grubu
62/Metal eya ve nalburiye grubu
63- Orman rnleri Grubu
Balova
28
9
3
18
21
3
17
8
6
5
9
9
3
13
4
6
13
222
32
9
136
63
18
51
20
65
90
41
215
71
84
30
34
52
44
7
0
21
66
4
3
4
7
19
8
32
22
29
11
21
22
46
19
7
23
27
5
11
4
20
21
1
11
27
17
22
17
11
48
14
1
34
29
6
1
24
0
13
13
113
25
17
5
6
9
4
4
1
2
7
1
1
0
0
2
0
3
0
10
1
9
1
115
39
8
163
84
31
64
35
9
20
37
69
14
94
14
19
41
23
35
19
106
32
0
69
43
7
12
6
37
1
18
22
45
6
11
5
1
17
10
0
4
2
1
7
5
4
2
18
4
2
11
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
65
8
1
13
10
1
6
2
17
8
4
26
2
35
5
11
16
18
7
0
8
5
1
4
3
6
2
1
42
1
13
8
15
11
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
Tablo 76 Merkez ve Seilmi lelerde Ticar Faaliyette Bulunan Firma Says (Devam)
109
Bornova
Buca
ili
Gaziemir
Gzelbahe
Karyaka
Konak
Narldere
Aliaa
Kemalpaa
Menderes
Torbal
64- Shhi Tesisat Grubu

65 Demir elik ve alminyum grubu
66- Geri Kazanm Grubu
67/Yap malzemeleri grubu
68- Bina Yapm Onarm Grubu
69- Resmi naat Yapmclar Grubu
70- Yap Kooperatifleri Grubu
71- naat Proje Mavirlik ve Mh.
72- Bayndrlk Hizmetleri Grubu
73- Mekanik Tesisat Grubu
74/ Asansr elektrik ve di. Mh.
75/ Maden grubu
76/ Snayi ve kimyevi maddeler
77- Plastik ve Sentetik Lifler Grubu
78- D Ticaret Grubu
Kaynak: zmir Ticaret Odas Sicil Kaytlar
Balova
18
15
0
26
161
5
34
65
17
24
21
9
11
2
12
47
145
41
114
478
12
153
118
15
89
61
88
109
15
44
16
36
9
45
151
0
58
26
2
22
14
28
15
10
14
32
61
10
49
95
2
55
16
0
37
15
22
34
28
18
17
29
3
22
65
2
34
25
0
18
6
21
16
17
190
7
1
0
9
33
0
19
6
0
1
2
5
3
0
3
73
62
9
103
800
24
206
201
19
94
52
65
45
9
55
25
19
6
36
317
11
184
156
13
26
36
21
42
10
45
10
11
0
18
0
0
63
34
2
11
6
7
2
3
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
9
21
1
0
56
1
23
7
2
14
8
8
17
12
7
9
8
1
17
29
0
10
4
1
14
0
6
31
21
5
0
0
0
3
4
0
0
0
0
0
0
1
0
1
0
zmir Fuar
Atatrk'n talimat ile Cumhuriyetin ilanndan 8 ay nce 17 ubat 1923'te zmir'de toplanan Birinci Trkiye
ktisat Kongresi, zmir Enternasyonal Fuarnn kurulmas srecini balatmtr. Ayn yl kongrenin ardndan
110
"9 Eyll Yerli Mallar Sergisi" almtr. ktisat Kongresi Sergisinden sonra ilk sergi 4 -25 Eyll 1927'de, 9
Eyll Mahalli Sergisi ad altnda Mithatpaa Sanat Enstitsnde almtr. kinci 9 Eyll Sergisi 4 - 20 Eyll
1928 tarihleri arasnda ayn binada fakat bu kez uluslararas dzeyde, 155'i yabanc olmak zere 515
firmann katlmyla gerekletirilmitir. Kltrpark alan ise 1936 ylnda oluturularak zmir Fuarnn
kullanmna sunulmutur. 1 Eyll 1936'da ilk kez Kltrpark alannda dzenlenen uluslararas dzeydeki
fuara Msr, Yunanistan ve Sovyetler Birlii'nden 48 yabanc kurulu, 32 vilayet ve 45 yerli kurulu
katlmtr. 1939 ylnda zmir Fuarna 60.000 m 2lik alan eklenmitir. 1940 ylnda srmekte olan kinci
Dnya Sava fuarn zararla kapatlmasna neden olmutur. 1942 fuar ise srmekte olan sava
gerekesiyle Hkmet karar ile alamamtr. 1943 zmir Enternasyonal Fuarnn belirleyici zellii ise
ziyareti saysnn bir milyon kiiyi amasdr. zmir Enternasyonal Fuar 1948'de Uluslararas Fuarlar
Birliine (UFI) ye olmutur. Trkiye'nin Uluslararas Fuarlar Birliine (UFI) ye tek genel ticaret fuardr.
zmir Enternasyonal Fuar Trk ve dnya ekonomisindeki gelimelere paralel olarak kabuk deitirirken
zellikle 80'li yllarn ikinci yarsndan itibaren ihtisas fuarclnn gelimesi zerine, 7 ubat 1990 tarihinde
ksa ad ZFA olan zmir Fuarclk Hizmetleri Kltr ve Sanat leri A.. kurulmutur.
Kltrpark ierisinde yer alan 760 kiilik kapasiteye sahip uluslararas standartlardaki smet nn Sanat
Merkezi, 3.000 kiilik Atatrk Ak Hava Tiyatrosu ve cep sinemas ile zdemir Sabanc Fuar ve Sergi
Saray, gzel sanatlarn tm dallarna hizmet verebilecek kapasiteye sahip olan ZFA Sanat Galerisi ve
Genlik Merkezi ile zmir'in kltr-sanat merkezi konumundadr. Toplam 421.000 m 2lik alanda 250 eit
Tablo 77 - zmir Fuarlar 2005
1
2
3
4
17. zmir, Ayakkab, anta ve Aksesuarlar Fuar

Belediye htiyalar ve Ekipmanlar Fuar
arap,Peynir,Zeytin ve Zeytinya
Otomotiv ve Oto Yedek Para Fuar
111

5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
Ss Bitkileri, Seraclk ve Peyzaj Fuar

Uluslararas Mermer , Doalta ve Teknolojileri Fuar
Kitap Fuar
Mobilya , Dekorasyon , Ev ve Bro Mobilyalar Fuar
Anne & ocuk Fuar
Gelinlik , Damatlk , eyiz ve Ev eyalar
Eitim enlii
Takm Tezgahlar
stif Mak,Ykleme ve Depolama Sistemleri
Otomobil Fuar
zmir Plastik ve Ambalaj Makinalar Fuar
18. zmir, Ayakkab, anta ve Aksesuarlar Fuar
Uluslararas Madencilik Kongresi ve Fuar
Milli Katlm Organizasyonu / Moskova-Rusya Federasyonu
74. zmir Enternasyonal Fuar
Tarm ve Tarmsal Mekanizasyon Fuar
Medikal , Dental, Optik ve Laboratuar Ekipmanlar Fuar
Pet & Flora Gnleri
Milli Katlm Organizasyonu / Verona-TALY
Elektrik Fuar
Mesleki Eitim. Ahilik Haftas Kutlamalar ve Kobi Fuar
Yap naat Malzemeleri Teknolojileri
Bilgisayar Ekipmanlar Fuar
7.Tesisat Mhendislii Kongresi ve Fuar
4.Hidrolik Pnmatik Kongresi ve Fuar
Salkl Yaam Fuar
Turizm Seyahat Fuar
Hotel ve Hotel Ekipmanlar
Bar, Cafe, Lokanta Ekipmanlar, Donanmlar ve Malzemeleri
Havuz Donanm ve ekipmanlar
Tekne, Donanm, Ekipman ve Sualt ve Su st Sporlar
zmir Yan Sanayi Fuar
Hediyelik Eya,Kitap ve Hobi Fuar
Kaynak: www.izmirfair.com.tr
bitki ve 8.000 zerindeki aa says ile 156.000 m 2lik yeil dokuya sahip olan Kltrpark, bu zelliiyle
zmir'in akcieri niteliindedir.
112
1.9.3.2 Turizm
zmirde belediye belgeli konaklama tesisi says toplam olarak 449dur ve yatak says da 18.883tr. Tesis
trlerine gre dalm aadaki tablolarda grlmektedir. zmirin Trkiye geneline gre, belediye belgeli
konaklama tesisi says asndan pay yzde 5.9dur. Ayn tr tesislerdeki konaklama istatistiklerine
bakarsak; 2003 ylnda 71.639 yabanc turist ve 358.997 yerli turist zmirde konaklamtr. Geceleme
sreleri dikkate alnrsa; yerli turistlerin geceleme sreleri 547.524 gn, yabanc turistlerin toplam
geceleme sreleri 211.641 gndr. Bylece turistlerin zmirde ortalama geceleme srelerinin 1.8 gn
olduu hesaplanabilir.
Tablo 78 - Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri 2003
ZMR
Tesis Says
231
51
148
7
12
449
Otel
Motel
Pansiyon
Tatil Ky
Kamping
TOPLAM
Yatak Says
11.214
2.089
3.461
1.119
900
18.883
ZMR / TRKYE (%)

Tesis Says
Yatak Says
4,7
3,8
9,4
7,5
7,3
6,1
26,9
26,3
15,2
10,5
5,9
4,7
Kaynak: www.turizm.gov.tr
Tablo 79 - Konaklama Kii Saylar (Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri) 2003

KONAKLAYAN K
Otel
Yabanc
53.439
Yerli
280.714
TOPLAM
334.153
GECELEME SRES (GN)

Yabanc
161.531
113
Yerli
415.900
TOPLAM
577.431
ORTAMA GECELEME SRES

(GN)
Yabanc
Yerli
TOPLAM
3,0
1,5
1,8
Motel
Pansiyon
Tatil Ky
Kamping
TOPLAM
3.776
9.852
3.425
1.147
71.639
26.503
38.896
4.185
8.699
358.997
30.279
48.748
7.610
9.846
430.636
6.825
19.792
21.517
1.976
211.641
38.960
57.744
19.466
15.454
547.524
45.785
77.536
40.983
17.430
759.165
3,0
1,8
2,0
6,3
1,7
1,5
1,5
1,5
4,7
1,8
Belediye belgeli konaklama tesislerinde konaklayan yabanc turistlerin geldikleri lkeler incelendiinde ok
nemli bir ksmnn Almanyadan geldii grlecektir. Almanyadan gelen turist says, toplam yabanc
turistler iinde yzde 60,5lik bir orana sahiptir. Sonra srasyla Fransa, skandinav lkeleri (sve, Norve,
Finlandiya), ngiltere, Polonya ve talya gelmektedir.
Tablo 80 - Geldikleri lkelere Gre Turistler (Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri) 2003
ALMANYA
Fransa
skandinav lkeleri
ngiltere
Polonya
talya
TOPLAM
43.358
4.029
3.928
2.442
2.050
2.021
71.639
letme belgeli konaklama tesislerine baklnca, zmirin turizm profili daha ayrntl olarak ortaya
kmaktadr. nk iletme belgeli tesisler toplam iinde nemli bir blm olutururlar. Aadaki tabloda
yldz saysna gre oteller ve dier tesisler, konaklayan kii says ve ortalama geceleme sreleri asndan
gsterilmitir. Konaklayan toplam yerli turist says, 2003 ylnda 378.505, yabanc turist says 624.716 ve
Tablo 81 - Konaklama Kii Saylar (letme Belgeli Konaklama Tesisleri) 2003
5 yldzl
KONAKLAYAN K
Yabanc
Yerli
TOPLAM
132.525
156.559
289.084
ORTAMA GECELEME SRES (GN)

Yabanc
Yerli
TOPLAM
3,8
2,0
2,8
114
1,7
1,5
1,6
5,4
1,8
4 yldzl
3 yldzl
2 yldzl
1 yldzl
zel Belgeli
Apart
OTEL - TOPLAM
Motel
Pansiyon
Tatil Ky
Eitim - Uygulama
GENEL TOPLAM

115.188
137.996
253.184
3,4
1,7
2,5
72.200
198.326
270.346
3,5
1,9
2,3
17.646
83.657
101.303
3,1
1,9
2,1
672
13.066
13.738
2,7
1,4
1,4
320
227
547
2,5
4,6
3,3
842
258
1.100
4,5
7,4
5,2
339.213
590.089
929.302
3,6
1,9
2,5
49
1.795
1.844
1,4
2,6
2,6
257
5.346
5.603
3,9
2,7
2,8
37.377
26.539
63.916
6,1
3,0
4,8
1.609
947
2.556
9,6
3,5
7,3
378.505
624.716
1.003.221
3,8
1,9
2,7
Tablo 82 - Geldikleri lkelere Gre Turistler (letme Belgeli Konaklama Tesisleri) 2003
FRANSA
Almanya
Benelks
Japonya
talya
Polonya
Rusya
ABD
Yunanistan
TOPLAM
83.328
81.797
46.203
20.827
16.592
15.934
12.856
12.856
12.343
378.505
toplam turist says da 1.003.221dir. zellikle 5 yldzl otellerde toplam 289.084 turist, 4 yldzl otellerde
253.184 turist, 3 yldzl otellerde de 270.346 turist konaklamtr. Yabanc turistlerin geldikleri
lkelere baktmzda, Fransa ve Almanyann yine en yksek oranlara sahip olduu grlr.
Toplam yabanc turistler iinde, 2003 ylnda Fransadan gelenler yzde 22,0, Almanyadan gelenler
115
yzde 21,6 orana sahiptir. Ayrca Benelks lkelerinden (Belika, Hollanda, Lksemburg) gelenler
de yzde 12.2lik bir orana sahiptir.
1.9.3.2.1 zmir linde Turizm Trleri
Deniz Turizmi
zmir ilinin Ege'ye 629 km kys bulunmaktadr. Bunun 101 km'si doal plaj (kumsal) niteliindedir. zmir
kylar yarmada ve koylardan oluan corafyas nedeniyle, plaj kullanm dnda su sporlarna da olanak
vermektedir. ldeki plajlardan Pamucak, Urla, Glbahe, eme-Ilca ve Altnkum, Gmldr ve zdere
plajlar ile kuzeyde Dikili ve andarl, Foa-Yeni Foa plajlar, olumlu kumsal zellikleri bakmndan ne
kmaktadr.
zmir kylar lkemizin nemli yat turizmi potansiyeli olan alanlardan birisidir. Ky kuanda yer alan
koylarn oluturduu doal peyzaj nitelikleri, ky kuann ormanlar, makilik ve zeytinliklerle rtl bitki
dokusu, iklim zellikleri, ky boyunca yer alan arkeolojik alanlar, antik kentler gibi kltrel deerlerin yan
sra kydaki yerlemelerin yaratt servis olanaklar ve otantik deerler bu potansiyeli oluturan ve
destekleyen
unsurlardr.
zmir ilinde zellikle eme Yarmadas'nn gneyi lkemizin belli bal yat gzergahlarndan birini
oluturmaktadr. Ticari ve yat liman bulunan eme Liman'nn iskelesi iki kk tonajl gemi
yanaabilecek kapasitededir. Yat Liman ise 150 teknenin barnabilecei byklkte tasarlanmtr. Klar
balk barna yazlar ise yatlara hizmet vermektedir.
eme-Altnyunus Yat Liman 70 byk ve 40 kk tekne balanabilecek kapasitede olup her trl yat
bakm hizmeti verebilmektedir. Alaat skelesi, Alaat beldesinin gneyinde yan yana sralanm koylarla,
116
yatlar iin bir cennet niteliindedir. skelede 80 tekne barnabilmektedir. Urla skelesi'nde 20 tekne,
balk barnanda 175, zbekky barnanda ise 80 tekne barnabilmektedir.
Kltr ve nan Turizmi
nan turizmi kapsamnda zmir'in Seluk ilesinin zel bir yeri bulunmaktadr. lede Efes antik kenti eitli
devirleri yaam olmas nedeniyle Hristiyanlk dnyas asndan nem tamaktadr. Her ne kadar Hz. sa
Filistin'de domu ise de Hristiyanlk asl Efes'ten yaylmtr. ncil'deki Yuhanna'y yazan St.Jean
bakanlnda Efes antik tiyatroda yaplan bir toplant ile Efes halk Hristiyanla davet edilmitir.
St.Jean adnda VI. Yzylda Ayasuluk Tepesinde bir bazilika ina edilmitir. Bu bazilika dinsel adan nemli
olduu kadar sanat tarihi asndan da nem tamaktadr. MS 2. yzyla dein uzanan bir Hristiyan
efsanesine gre St.Jean bu tepede yaam ve ld zamanda bu tepeye gmlmtr. Mezarn zerine
nce bir ant dikilmitir. MS 4.yzylda bu antn evresine hac eklinde bir kilise ina edilmitir.
Efes'ten 7 km. uzaklktaki Blbl Da, Hs. sa'nn lmnden sonra St.Jean ile birlikte gelen Meryem
Ana'nn son zamanlarn geirdii yer olarak kabul edilmektedir. Mslmanlarca da kutsal saylan bu ev
eitli zamanlarda papalar tarafndan ziyaret edilerek Hristiyanlk aleminin "Hac Yeri" ilan edilmitir.
Kongre Turizmi
zmir'de kentsel hizmetlerin yan sra dier turizm faaliyetlerindeki eitlenmeler kongre turizminin
gelimesine uygun ortam yaratmaktadr. Kongre Salonu bulunan belli bal oteller:
Byk Efes oteli : 13 adet salon 1550 kiilik
Hilton Oteli : 11 adet salon 1000 kiilik
117
Termal Prenses Otel : 2 adet salon 400-800 kiilik

eme Altnyunus : 9 adet salon 650 kiilik
Richmond Ephesus Otel : 2 adet salon 600 kiilik
K Turizmi
Ege Blgesinde Gediz ve K.Menderes rmaklarnn arasnda yer alan Bozda ykseltisinin kuzey
yamalarndaki doal pistlerin varl kayak sporlarna olanak vermektedir. u anda kayak merkezinde
ak pist, on tane doal pist mevcuttur. Kayak merkezinde yaklak kayak kapasitesi 4000 kiidir. Pistlere
ulam amacyla bir telesiyej ve iki adet teleski hatt bulunmaktadr. zmir'e sadece 1.5 saatlik mesafede,
huzur, salk ve spor iin Ege'nin en yksek ve nem orannn en az oluuyla nl Bozda Kayak Merkezi
tesisleri, 22 bungalov, 12 otel odas, mine restoran, cafe, bar, kayak okulu, al veri merkezi ve salk
hizmetleri ile organize olmutur.
Termal Turizm
Balova Kaplcalar
Homeros'un destanlarnda ve corafyac Strabon'un eserlerinde ad geen "Agamemnon Kaplcalar" antik
dnemlerden bu gne ifa yurdu olarak kullanlmaktadr. 1763 ylnda Elfont Meil isimli bir Fransz
tarafndan yeniden ortaya karlan Agamemnon kaplcalar o tarihten sonra yeniden ina edilmi
konaklama niteleri ilave edilerek gnmze kadar gelmitir. Bugn Balova kaplcalar olarak anlan
blgede, scak su amur banyosu ve ime sular bulunmaktadr. Halen konaklama tesislerinin bulunduu
Balova kaplcalar daha ok st solunum yollarnn kronik iltihaplar, nefritler, baz iltihaplar, romatizma
sendromlar, metobolizma ve deri hastalklar gibi durumlarda yararl olmaktadr.
118
Bayndr Ilcalar
Bayndr Ilcas, Bayndr'n kuzeydousunda Turgutlu yolu zerinde 8 km. uzaklktaki Ergendi Ilcas
Dereky kaplcasndan olumaktadr. Birbirlerine 15 dakika uzaklkta bulunan kaplcalardaki su scakl
ortalama 40C dolayndadr. Kkrt ve sodyum bikarbonat ieren kaplcalarn daha ok romatizma ve deri
hastalklarnn tedavisinde baarl olduu belirtilmektedir.
Bergama Kaplcalar
Bergama ilesi ve dolaylarnda bulunan lca ve kaplcalar yle sralayabiliriz: Mahmudiye Ilcas, Paa
Ilcas, Geyiklida Ilcas, Gzellik Ilcas, Dereky Ilcas, Haydar Ilcas, Dikili Ilcas, Bademli Ilcalar,
Kaynarca amuru.
Menemen Ilcalar
Menemen'in kuzeybatsnda, Aliaa iftlii bucak merkezinin 15 km batsndadr. Kayalarn eski dnemde
yontularak kaynan doal bir hamam iinde kalmas salanmtr. Travmatik nedenlere bal kaynamas
gecikmi krklar, kemik sisteminin baz hastalklar, kan dolam bozukluklar ve benzeri gibi rahatszlklar
duyanlar bu sulardan yararlanmaktadrlar.
Ilcagl Ilcas
119
Menemen'in kuzeybatsnda lca gl bataklnn bat kenarndadr. Su ve amur banyosu biiminde

uygulanan tedavide lcann lk ve kkrtl sular romatizma, deri hastalklar, safra ve idrar yolu talarnn
drlmesi gibi durumlarda yararl olmaktadr.
Tavan Adas Ilcas
Tire le merkezinin 15 km. gneybatsnda Uzgur Ky yaknnda ve Elem Gl (Bozky) civarndadr.
Ilcann ok scak olan sular banyo ve ime olarak kullanlr. Banyo olarak kullanldnda romatizma ve deri
hastalklar, ocuk ve kadn hastalklarna iyi gelmekte, ime olarak kullanld zaman ise akcier ve gda
metabolizmas hastalklarnda yararldr.
eme Ilcalar
zmir - eme yolu zerinde ve eme'ye 5 km. uzaklkta deniz kysnda bulunan eme Ilcalar plaj ve
lcas ayn yerde olan dnyann en ilgin ve zor bulunur lcalarndan biridir. Sularn scakl 58C
dolayndadr. inde sodyum klorr, potasyum klorr ve magnezyum klorr bulunmaktadr. Romatizmann
kronik her ekli, gut imanlk gibi metabolizma bozukluklar ile raitizm, kadn, deri, hastalklar, karacier
ve idrar yollarnn arl hastalklarnda yararl olmaktadr. Kaplca civarnda modern konaklama tesisleri
mevcuttur. Ayrca bu konaklama tesislerinde termal zellikte havuz ve banyolar bulunmaktadr.
ifne (Reisdere) Kaplca Ve amuru
eme Ilcalarnn 5 km kuzey dousunda ifne krfezinde kk bir yarmada zerinde bulunan etrafnda
eitli konaklama ve yeme- ime tesisleri yer almaktadr. Byk bir genel havuzu ve sra bankolar bulunur.
Suyu sodyum, klorr ve kalsiyum ihtiva eder. Romatizma, raitizm, kadn ve idrar yollar, mide,barsak,
egzama, kan ban gibi deri hastalklarnda yararldr.
120
Seferihisar Kaplcalar
Seferihisar Doan Bey Termal blgesinde bulunan lca ve kaplcalar unlardr: Cumal Ilcalar, Karako
Kaplcalar, Kelalan Ilcas.
Urla Ilcalar (Malko meleri)
zmir - eme karayollunun 41. Km de (meler) diye anlan blgede yer alan lca sular karbondioksit ve
sodyum klorr ierir. Ilca etrafnda bulunan kamping ve oda tr konaklama tesisleri blgesel ihtiyaca
cevap verecek durumdadr. Daha ok mide ve barsak tedavisinde yararl olduu belirtilmektedir.
Glbahe Ilcalar
Urla le merkezinin 15 km. batsnda, Glbahe Krfezinde deniz kenarnda bulunan lca ayn zamanda bir
hamama sahiptir. Su scakl 17C olan lca romatizma ve deri hastalklar tedavisinde yararldr.
Yayla Turizmi
demi lesinin Bozda Glck yaylas, yine ayn blgedeki Subatan yaylas, Karyaka ilesinin
kuzeyindeki Yamanlar Da zerinde bulunan Karagl, Bergama ilesini evreleyen dalardan kuzeydeki
Madra Danda bulunan Kozak yaylas gnbirlik rekreasyon ve yayla turizmine elverili alanlardr.
Kamp-Karavan Turizmi
A- adrl Kamp, Karavan kamping, plaj ve gnbirlik dinlenme hizmeti veren yerler:
1- TANAY eme
2- GMLDR Gaziemir
121
3- KALEMLK Gaziemir
4- TEOS EKMEKSZ Seferihisar
5- DENZ PINARI KLAROS Gaziemir
6- KARGACIK Seferihisar
B- Gnbirlik Dinlenme Hizmeti verilen yerler:
8-EFEOLU Torbal
9-KARAGL Menemen
10-TEOS AMLIK Seferihisar
11-PAMUCAK Seluk
12-UZUNKUYU Urla
13-BELKAHVE Bornova
14-YAHELL AMLII Menemen
15-INARLI Bergama
16-GVENDK Urla
17-GLCK demi
18-MERMER OLUK demi
19-KARABEL Kemalpaa
122
20-EKL Bornova
Ornitoloji
zmir amalt Tuzlasnn iinde bulunduu 8.000 hektarlk alan, 1982 ylnda Su Kular Koruma ve retme
Sahas olarak tescil edilmitir. ili ilesinden 10, Karyaka'dan ise 26 km. lik asfalt yolla ulalr. Yaklak
200 tr kuun bulunduu blgeye her yl ortalama 50.000 ku uramaktadr. Doal ve arkeolojik sit alan
olan Ku cennetinde ziyarete merkezi binas, ku seyir kuleleri, sabit drbn ve gezi bisikletleri vardr.
Rzgar Srf (Alaat)
eme Yarmadas Yunan adas Sakz'n (chios) tam karsnda bulunmaktadr. En yakn havaalan
zmir'dedir. Alaat Avrupa'nn srf blgeleri arasnda en ilginci ve eitlik sunan blgelerindendir.
Bozulmam bir rts ile srf merkezi V biiminde berrak suyu olan bir koydadr. eitli rzgar koullar ve
ideal srf alan ile Avrupa'daki en nemli srf merkezlerinden biridir.
Da Turizmi
zmir ve evresinde da turizminin gelitirdii ve bu potansiyelin gerek turizm mevsiminin uzatlmasnda,
gerekse ek girdi salanmasnda bir katk salad sylenemez. Ancak bununla birlikte zellikle genlik ve
renci kesimi arasnda son yllarda gelien daclk, bir spor olarak ele alnmakta ve gelitirilmektedir.
Balova Tepesi ile Yamanlar Da, da sporlarnn amatr dzeyde yapld yerlerdir. Bunun tesinde zmir
krfezine dik inen da silsileleri iinde kuzeydeki Madran Dalar 2000 metreyi geen ykseklii ile daclk
asndan son elverili imkanlar sunmaktadr. Esas itibar ile eitim kurumlarnn kendi organizasyonlar
iinde renci gezileri ve kamplar erevesinde dacln giderek gelitii belirtilebilir. niversitelerde bu
turizm dalna nem verilmekte ve dernekler oluturularak etkinlikler dzenlenmektedir. (www.egev.org)
123
1.9.3.2.2 ZMR LELERNDE KONAKLAMA LETMELER

zmir li baznda stratejik yreler itibar ile yer alan konaklama tesislerinin dkm aada verilmektedir:
ZMR BYKEHR STRATEJ ALT YRES
Yldz Says
Otel Says
Oda Says
Yatak Says
67
139
13
437
838
18
1266
2430
449
1309
900
1853
zel
237
485
BAKIRAY STRATEJ ALT YRES
124
yldz
says
otel says
oda says
yatak says
169
234
M2
44
86
DKL
P
50
89
17
34
47
106
50
144
296
BERGAMA
3
GEDZ STRATEJ ALT YRES
125
yldz
says
otel says
oda says
yatak says
20
40
18
36
M2
33
72
Dier
22
FOA
3
69
139
160
324
23
20
ALAA
2
K.MENDERES KIYI KESM STRATEJ ALT YRES
126
yldz Otel says

says
oda says
yatak says
MENDERES
1
39
78
SELUK
2
32
1
1
1
54
96
352
3
4
5
YARIMADA EME KESM STRATEJ ALT YRES

yldz
says
Otel says
oda says
yatak says
EME
1
62
134
16
495
627
11
877
1024
450
952
761
1654
55
118
TK1
517
1030
Dier
15
337
YARIMADA URLA KESM STRATEJ ALT YRES
127
yldz
says
otel says
SEFERHSAR
1
1
oda says
yatak says
32
60
54
108
44
100
93
194
1045
2260
TK1
220
442
Dier
327
739
1.9.3.2.3 KONGRE TURZM

Stratejik yreler itibar ile konaklama tesislerinin kongre turizmi iin sunduu potansiyeller aada
belirtilmektedir:
ZMR BYKEHR BTN STRATEJ ALT YRES
Otel Says
9
Oda / Yatak
1587 / 3256
Salon Kapasitesi
57 Salon / 7672 Koltuk
Yl ierisinde zmirde dzenlenen kongre ve toplantlarn saysnn artmas gerekmektedir. Her eyden nce
zmirde Kongre Turizmi, mevsimlik younlamay tm yla yayma kapasitesi yaratacaktr. Kongrelerin
genellikle; nisan, mays, haziran, eyll, ekim ve kasm aylarnda dzenlenmesi zmirin Kongre Turizmi ile
klasik turizm anlayndan uzaklamasnda da bir k noktas olacaktr.
128
zmirin ehirleme srecine de katk salayacak olan bir Kongre Merkezine ivedilikle ihtiyac vardr.
Otellerin l sezonlarndaki doluluk oranlarn arttracak, kongre ile birlikte yaplacak yeni turizm trlerinin
domas da mmkn olacaktr.
Yukarda da belirttiimiz gibi, Trkiyenin ve zellikle zmirin Kongre Turizminden ald pay ok dktr
ve bu pastann en byk dilimi de stanbulundur.
zmirde Kongre Merkezi kurmak sabit, finansman, iletme, gelitirme maliyetleri asndan ok yksek bir
maliyete sahip olsa da;
Toplantlara katlanlarn st gelir dzeyinde olmas ve yapacaklar harcamalarn ykseklii,
Blge imajnn gelimesi,
stihdam olanaklarnda yaanacak art,
Blge halknn kullanabilecei yeni tesislerin oluumu,
Yerel ynetimlerin glenmesi
asndan olduka gereklidir.
Trkiye Seyahat Acentalar Birliine (TRSAB) gre, zmirin kongre ehri olabilmesi iin ilk
aamadamevcut alanlarn deerlendirilmesi ve ncelikle Kltrpark Fuar Alannn kongre turizmi amal
kullanlmas gerekmektedir. rnein Kltrpark'ta iki bin kiilik Akhava Tiyatrosu'nun st kapatlarak,
konferans alan olarak kullanlmasnn imkanlar aratrlmaldr. Ayrca yine sadece akamlar sanat
etkinlikleri iin kullanlan smet nn Sanat Merkezi de gn iinde kongrelere alabilmelidir.
ZMR L KONGRE TURZM UNSURLARININ ALT YRELERE DAILIMI
zmir linin alt yrelerinde bulunan drt ve be yldzl oteller bnyesindeki kongre mekanlar, salon
saylar ve kii kapasiteleri ise u ekiledir;
KK MENDERES KIYI KESM STRATEJ ALT YRES
OTELLER
Oda / Yatak
Salon Kapasitesi
129
919 / 1970
13 Salon/ 2805 Kii

Otel Says
4
Oda / Yatak
1128 Oda / 2503 Yatak
Salon Kapasitesi Alan

11 Salon / 2578 Koltuk
ZMR BYKEHR BTN STRATEJ ALT YRES

Turizm ve Kltr Tesislerinin Toplant Salonlar
Salon Says
61
Kapasite(Kii)
13996
BAKIRAY STRATEJ ALT YRES

Yer
Bergama
Dikili
Salon Says
1
1
Kapasite(Kii)
100
50
130
GEDZ STRATEJ ALT YRES

Yer
Foa
Salon Says
1
Kapasite (Kii)
100
K. MENDERES KIYI KESM STRATEJ ALT YRES

Yer
Seluk
zdere
Salon Says
7
7
Kapasite(Kii)
1340
1250

Yer
eme
Karaburun
Salon Says
21
1
Kapasite(Kii)
3510
400
Tm alt stratejik yreler itibar ile Kamu Kurum ve Kurulularna ait toplant salon saylar ve kapasiteleri
aada belirtilmektedir;
Kamu Kurulularna Ait Toplant Salonlar
Salon Says
Kapasite(kii)
103
19.334
*Salon kapasitesi 100n altnda olanlarn toplam dier kategorisinde verilmitir.
131
2. ZMR BYKSEHR BELEDYES KAPSAMINDAK LELER BAZINDA SOSYOEKONOMK ANALZ

2.1 Genel statistikler
Tablo 83 - zmir li lelerinin Sosyo-Ekonomik Gstergeleri
Nfus
ehirleme Oran (%)
Nfus Art Hz (%)
Nfus Younluu
Nfus Bamllk Oran (%)
Tarm Sektrnde
alanlar Oran (%)
Sanayi Sektrnde
alanlar Oran (%)
Hizmetler Sektrnde
alanlar Oran (%)
sizlik Oran (%)
Okur Yazar Oran (%)
Bebek lm Oran ()
Fert Bana Genel
Bte Geliri (Bin TL)
Aliaa
57192
65,63
30,51
209
44,51
Bayndr
47214
33,61
0,19
87
53,06
Bergama
106536
48,97
4,92
62
47,23
Beyda
14147
39,03
-3,37
77
48,49
eme
37372
67,58
23,77
145
36,78
Dikili
30115
41,68
26,00
59
44,61
33,48
79,59
69,06
79,30
31,96
64,25
31,95
4,95
7,04
5,60
7,79
5,34
34,57
15,46
23,90
15,10
60,25
30,42
6,10
94,14
31,92
2,86
82,30
32,38
4,67
88,03
35,29
3,35
84,15
25,97
10,27
96,12
55,67
4,21
91,20
42,14
1009454
663S6
84714
60997
174455
97431
132
Tablo 84 - zmir li lelerinin Sosyo-Ekonomik Gstergeleri (Devam)

Nfus
ehirleme Oran (%)
Nfus Art Hz (%)
Nfus Younluu
Tarm Sektrnde
alanlar Oran (%)
Sanayi Sektrnde
alanlar Oran (%)
Hizmetler Sektrnde
alanlar Oran (%)
sizlik Oran (%)
Okur Yazar Oran (%)
Bebek lm Oran ()
Fert Bana Genel
Bte Geliri (Bin TL)
Foa
36107
40,45
35,87
176
27,65
Karaburun
13446
21,81
39,91
28
41,96
Kemalpaa
73114
34,81
26,53
112
51,93
Knk
32109
40,91
-15,83
72
51,95
Kiraz
44910
22,27
8,51
79
53,52
Menderes
73002
23,00
32,14
94
45,04
31,86
61,74
59,43
80,09
86,80
62,81
3,61
4,96
18,74
5,05
2,89
11,46
64,53
33,30
21,84
14,86
10,31
25,73
2,21
94,55
23,35
2,37
95,84
44,03
3,64
89,89
41,01
3,21
87,30
39,59
2,68
81,19
36,36
3,03
89,87
44,47
97895
62878
511203
47713
39017
254986
133
Tablo 85 - zmir li lelerinin Sosyo-Ekonomik Gstergeleri (Devam)

Nfus
ehirleme Oran (%)
Nfus Art Hz (%)
Nfus Younluu
Tarm Sektrnde
alanlar Oran (%)
Sanayi Sektrnde
alanlar Oran (%)
Hizmetler Sektrnde
alanlar Oran (%)
sizlik Oran (%)
Okur Yazar Oran (%)
Bebek lm Oran ()
Fert Bana Genel
Bte Geliri (Bin TL)
Menemen
114457
40,26
40,88
165
55,71
demi
128259
48,26
2,60
126
46,70
Seferihisar
34761
50,42
48,47
90
40,44
Seluk
33594
75,65
20,55
120
49,03
Tire
78658
54,65
1,72
88
49,63
Torbal
93216
40,87
26,35
165
54,11
Urla
49 269
74,24
32,86
70
41,48
57,86
70,42
48,25
44,65
68,13
60,86
35,01
13,73
7,06
9,02
6,77
9,41
16,06
8,58
28,41
22,52
42,73
48,58
22,46
23,08
56,41
4,76
87,34
47,80
3,99
87,42
28,33
6,59
94,37
53,39
8,70
88,62
49,82
4,18
87,11
30,71
4,51
85,41
38,55
8,35
94,39
41,75
17292
85191
85251
124392
124481
6074916
122187
Kaynak: DE, lelerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Sralamas Aratrmas, 2004
134
Tablo 86- lelere Ait Nfus Gstergeleri

le
Toplam Nfus
1990
2000
Balova
59.825
66.877
Bornova
278.300
396.770
Buca
203.383
315.136
ili
78.462
113.543
Gaziemir
44.089
87.692
Gzelbahe
14.269
18.190
Karyaka
345.734
438.764
Konak
721.570
782.309
Narldere
34.844
54.107
Aliaa
42.150
57.192
Bayndr
47.126
47.214
Bergama
101.421
106.536
Beyda
14.613
14.147
eme
29.463
37.372
Dikili
23.219
30.115
Foa
25.222
36.107
Karaburun
9.020
13.446
Kemalpaa
56.075
73.114
Knk
37.617
32.109
Kiraz
41.247
44.910
Menderes
52.934
73.002
Menemen
76.043
114.457
demi
124.968
128.259
Seferihisar
21.406
34.761
Seluk
27.353
33.594
Tire
77.314
78.658
Torbal
71.617
93.216
Urla
35.467
49.269
TOPLAM
2.694.770
3.370.868
135
Yllk Nfus Art Hz

(binde)
11,14
35,46
43,78
36,95
68,74
24,27
23,82
8,08
44,00
30,51
0,19
4,92
-3,37
23,77
26,00
35,87
39,91
26,53
-15,83
8,51
32,14
40,88
2,60
48,47
20,55
1,72
26,35
32,86
22,38
Nfus Younluu
(km2/kii)
3.185
1.771
2.352
1.171
1.392
155
6.648
11.338
859
209
87
62
77
145
59
176
28
112
72
79
94
165
126
90
120
88
165
70
281
Tablo 87 - lelere Gre Nfus Durumu - 2000

Toplam
l Toplam
3 370 866
Balova
66
Bornova
396
Buca
315
ili
113
Gaziemir
87
Gzelbahe
18
Karyaka
438
Konak
782
Narldere
54
Aliaa
57
Bayndr
47
Bergama
106
Beyda
14
eme
37
Dikili
30
Foa
36
Karaburun
13
Kemalpaa
73
Knk
32
Kiraz
44
Menderes
73
Menemen
114
demi
128
Seferihisar
34
Seluk
33
Tire
78
Torbal
93
Urla
49
Kaynak : www.izto.org.tr
877
770
136
543
692
190
764
309
107
192
214
536
147
372
115
107
446
114
109
910
002
457
259
761
594
658
216
269
ehir
2 732 669
66
391
308
106
70
14
438
781
54
37
15
52
5
25
12
14
2
25
13
10
16
46
61
17
25
42
38
36
Ky
638 197
877
128
661
740
035
924
430
363
107
537
870
173
521
257
552
604
932
448
136
001
792
079
896
526
414
988
099
579
5
6
6
17
3
642
475
803
657
266
334
946
19
31
54
8
12
17
21
10
47
18
34
56
68
66
17
8
35
55
12
655
344
363
626
115
563
503
514
666
973
909
210
378
363
235
180
670
117
690
Yzlm
(Km2)
12 012
21
224
134
97
63
117
66
69
63
274
540
1 720
184
257
510
205
484
655
446
572
775
694
1 016
386
280
891
565
704
Nfus
Younluu
281
3
1
2
1
1
185
771
352
171
392
155
6 648
11 338
859
209
87
62
77
145
59
176
28
112
72
79
94
165
126
90
120
88
165
70
Tablo 86 - Ky, Bucak ve Mahalle Saylar

LELER
KY SAYISI
BUCAK SAYISI
136
MAHALLE
Belediyeli
Belediyesiz
Toplam
Belediyeli
Belediyesiz
Toplam
BALOVA
BORNOVA
12
12
BUCA
GAZEMR
GZELBAHE
KARIYAKA
KONAK
NARLIDERE
MERKEZ
TOPLAM
ALAA
BAYINDIR
BERGAMA
BEYDA
EME
DKL
FOA
KARABURUN
KEMALPAA
KINIK
KRAZ
MENDERES
MENEMEN
DEM
SEFERHSAR
SELUK
2
2
-
2
2
-
9
39
168
10
24
28
341
2
2
3
2
5
2
5
7
5
2
1
19
38
111
21
4
25
4
12
32
29
52
20
27
74
9
8
21
40
114
21
4
25
6
12
37
31
52
25
34
79
11
9
1
2
1
1
1
1
1
1
4
-
3
1
-
1
5
1
1
1
2
1
1
4
-
12
31
3
26
5
13
7
15
12
4
26
42
44
11
7
137
SAYISI
8
34
39
19
15

TRE
63
63
1
1
2
TORBALI
6
32
38
1
1
URLA
15
15
1
1
TOPLAM
46
619
665
14
7
21
Kaynak: zmir l Tarm Mdrl, 2005
Tablo 88 - zmir li lelerinin Gelimilik Durumu

LELER*
eme
Aliaa
Urla
Seluk
Seferihisar
Menemen
Foa
Torbal
Karaburun
Kemalpaa
Menderes
demi
Tire
Bergama
Dikili
Knk
Beyda
Bayndr
Kiraz
858 LE NDE
GELMLK SIRASI
L NDE GELMLK
SIRASI
11
18
32
72
90
93
100
103
107
115
118
131
140
141
145
298
316
329
564
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Kaynak: llerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Sralamas Aratrmas, DPT, 1996
stanbul, Ankara, zmir, Bursa, Adana Bykehir Belediyeleri kapsamndaki ileler gelimi merkezler olarak kabul
edildiinden DPT tarafndan aratrma kapsam dnda braklmtr.
*
138
19
23
20
661
2.2 lelere Ait Deerlendirmeler

DKL
Sosyoekonomik Gstergeler
Yzlm 541 km2,
nfusu 30.115 ve nfus art hz binde 26,00dr. Nfus art hznda Trkiyede
113nc sradadr. Ortalama hane bykl 3,26dr. % 4,21 isizlik oran 872 ile iinde 543 nc srada
yer almaktadr. %91.20 okur yazar oran ile 111nci, binde 42,14 bebek lm oran ile 363nc srada yer
almaktadr. Fert bana bte geliri 97.431.000 TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0.01554tr.
Tarm
Toplam alann % 25,3n tarm alan oluturmaktadr. Tablo3e gre 12.912 hektar toplam tarm alannn
7.815 hektar tarla alan, 3.965 hektar zeytin alandr. le, ok eitli rn retebilecek iklim koullarna
sahip olmasna ramen buday, pamuk, ttn ve zeytin zerinde uzmanlamtr. Buday, msr ve
domates en ok retilen bitkisel rnlerdir. lede bata kkba hayvanclk olmak zere genel anlamda
hayvanclk nemli bir konumdadr. Koyun, kl keisi, sr ve tavuk en ok yetitirilen hayvanlardr. ayr ve
mera olarak kullanlan alan ilenin %22sidir. Balklkta son yllarda biraz kprdanma gzlense de denize
kys olan ilede, balklk istenen seviyede deildir. Avlanan balklar zmir ve Bergamaya satlmaktadr.
Kylerinde arclk yaplmaktadr.Tarm sektrnde alanlarn oran %64,25tir.
Sanayi
139
Granit iletmeleri, zeytinya tesisleri, st iletme tesisleri, un iletmesi ilenin nemli sanayi kurululardr.
zellikle granit nemli istihdam yaratmakta ve retilen rnler yurtd ve yurtiine gnderilmektedir.
Ayrca halclk nemli bir gelir kalemidir. Sanayi sektrnde alanlarn oran %5,34tr.
Hizmet
Yaz aylarnda yerli turistlerin gelmesiyle canllk kazanan turizm sektrnn potansiyeli vardr. leye Yunan
adalarndan turistler gelmekte ancak gmre alndktan hemen sonra acenteler tarafndan otobslere
bindirilerek Bergamaya gtrlmektedirler. Bylelikle, ile turizmine hi bir katklar olmamaktadr.
Turistlerin birka gn Dikilide kalmalar salanabilirse ile ekonomisine byk katks olacaktr. Hizmetler
sektrnde alanlarn oran %30,42dir.
Potansiyel
le ekonomisinde en byk potansiyel turizm sektrndedir. lenin jeo termal kaynaklar ve gzel koylar
turizmin gelitirilmesini byk katk salayacaktr. Turizmden sonra ncelik tarma vermek gerekmektedir.
lede tarma dayal sanayi gelitirilmelidir.
BERGAMA
zmirin en kuzeyinde yer alan Bergama ilesinin nfusu 106.536, yzlm 166.800 km 2 dir. Binde 4,92
nfus art hzyla ileler arasnda 418nci sradadr. Okur yazar oran % 88,03, isizlik oran % 4,67dir.
Binde 35,29luk bebek lm oranyla 546nc srada yer almaktadr. Fert bana genel bte geliri
84.714.000 TLdir. Ortalama hane bykl 3.47dir. Bu kategoride 821nci srada yer almaktadr.
140
Tarm
Toplam arazi %33,2si orman ve fundalk alan, %25,6s tarm alan, %29,6s dier arazi ve %11,6s ayr
mera alan olarak sralanmaktadr. Tablo3 e gre, 44.029 hektar toplam tarm alannn 30.095 hektar tarla
alan, 7.150 hektar zeytin alan, 1.135 hektar ise ba alandr. Pamuk, buday, ttn, msr, arpa, yonca,
ayiei ve fi en fazla ekilen alana sahip rnlerdir. Srasyla en ok pamuk, buday, yonca ve msr
retilmektedir. Bu rnleri ekerpancar, fi, patates ve arpa izlemektedir. Sebze retiminde domatesin ok
nemli bir yeri bulunmaktadr. lede en ok retilen domatesin yan sra fasulye, patlcan, karpuz, hyar,
kavun ve taze soanda retilmektedir. En fazla bulunan zeytin aacndan sonra ikinci srada antepfst
nc srada armut gelmektedir. Bata zeytin olmak zere, armut, eftali, elma ve ceviz en ok retilen
dier rnlerdir.
Bergamada zellikle kkba hayvanclk nemli bir gelir kaynadr. lede bata koyun olmak zere
sr, kei ve tavuk bulunmaktadr. Kmes hayvancl da yaplmaktadr. Tavuk, hindi, kaz ve rdek arlkl
retim sz konusudur. Bunlarn yannda, Bergamann snrlar ierisinde yer alan Ege Blgesinin en byk
tatl su iftliinde alabalk retimi yaplmaktadr. retilen balklar zmir ve komu ilelere gnderilmektedir.
Sanayi
Sanayi sektrnde alanlarn oran %7.04tr. le sanayisi, 1. ve 2. sanayi sitelerinin devreye girmesiyle
birlikte sanayide hareketlenme grlse de, tarma gre daha zayftr. Tarma dayal sanayi kurulularnn
yan sra, madene dayal sanayi de bulunmaktadr. Tekstil sektr ilenin en nemli sektr olmaya
adaydr. Smerbank Holdinge ait Bergama Pamuk plii ve Dokuma Sanayi ilenin en nemli sanayi
tesisidir. St ve st rnleri iletmeleri de dikkate deer bir konumdadr. Madencilik alannda da faaliyet
gsterilmektedir. Kmr, granit, altn ve perlit madeni bulunan ilede kmr, granit ve perlit iletilmektedir.
141
Hizmet
Turizm alannda byk bir potansiyeli vardr. Bu potansiyeli termal kaynaklar, tarihi derinlii ve da ve
yayla turizmine uygunluu ile zetlemek mmkndr. Hizmetler sektrnde alanlarn oran %23.90dr.
Potansiyel
Granitin
youn olarak karld ilede bu madenin ilenecei tesisler yaplmaldr. Orman rnlerinin,
zeytinin, sebze ve meyvelerin ilenecei tesisler kurmak mmkndr. Seraclk ile iin alternatif
sahalardan bir dieridir. Ne var ki, yaanan g sonucu ortaya kan nitelikli igc eksiklii bu tip
yatrmlar g hale getirmektedir.
KINIK
Yzlm 436 km2, nfusu 32.109 kii ve nfus art hz binde 15.83tr. Nfus art hznda Trkiyede
743nc sradadr. Ortalama hane bykl 4tr. %3,21lik isizlik oranyla 711nci sradadr. Nfusun
%87,30u okur yazardr. Binde 39,59 bebek lm oran ile 428nci srada yer almaktadr. Fert bana bte
geliri 47.713.000TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0,00986 dr. Bu kategoride ise 322nci
sradadr.
Tarm
Toplam alann %64,6s orman ve fundalk alan, %28,3 tarm alandr. 12.616 hektar toplam tarm
alannn 10.094 hektar tarla, 1.812 hektar sebze, 675 hektar ise zeytin alandr. Tarm, hayvanclk ve
ormanclk nfusun ounluunun uradr.
Tarmda alanlarn oran %80,09dur. Domates, pamuk,

142
buday ve zeytin en fazla retilen rnlerdir. lenin ovalarnda tarm sektr yaygn iken, da kylerinde
hayvanclk
yaygndr. Bykba
hayvan,
koyun,
kei,
tavuk
ve
hindi
yetitirilmektedir.
Arclk
yaplmaktadr.
Sanayi
lede tarma dayal sanayi vardr. Sala fabrikalar, rr fabrikalar, zeytinya iletmeleri, frn tann
Trkiye genelinde satn yapan bir fabrika, toz ve hamur kire ve imento retimi yapan bir fabrika ve
mandra bulunmaktadr. Bununla birlikte Knk zgr Sanayi Limited irketinde ak retimi yaplmaktadr.
Sanayi sektrnde alanlarn oran %5,05tir.
Hizmet
Hizmetler sektrnde alanlarn oran %14,86dr. Turizm gelimemitir. Mze, tarihi yer gibi turistik
merkezlerin olmamas, denizle kys olmayan Knkta turizmin gelimesini engellemitir.
Potansiyel
Tarma dayal sanayi yatrmlar arttrlmaldr. Domates, un ve ste dayal sanayi yatrmlar yaplabilir.
Toplam alann %64,6sn tekil eden orman ve fundalk alan orman rnlerinin iletilecei bir tesis iin
nemli derecede bir hammadde kaynadr.
ALAA
Aliaa
zmirin kuzeyinde andarl Krfezinin gneydousunda bir ilemizdir.
3930 km 2 yzlmne
sahip olan ilede, Tarm ve Kyileri Bakanlnn verilerine gre, 2 kasaba ve 19 ky bulunmaktadr.
143
Sosyoekonomik gstergeler tablosundaki verilere gre, nfusu 57.192 kii olan Aliaada nfus art hz
binde 30,51dir.
Trkiyede bulunan 872 ile arasnda nfus art hznda 90nc srada bulunmaktadr.
lede ortalama hane bykl 3,63tr. Fert bana genel bte geliri 1.009.454.000 TLdir. Bu oranla
Trkiyedeki ileler arasnda 8inci srada yer almaktadr. Bebek lm oranlarnda binde 31,92 ile 634 nc,
vergi gelirlerinin lke iindeki paynda 14nc, okur yazar orannda 19uncu srada yer almaktadr. lede
isizlik oran %6,10dur. Bu oranla Trkiyedeki ileler arasnda 349uncu sradadr.
Tarm
Aliaadaki toplam arazinin %43,4 tarm alandr. Tablo 3 teki verilere gre, 11.881 hektar toplam tarm
alannn 5.953 hektar tarla alan, 4.571 alan zeytin alandr. Zeytin, ttn, pamuk, sebze, ekirdeksiz
zm ilede retilen en nemli bitkisel rnlerdir. Zeytincilik, Aliaa ilesinde ok nemlidir. Erik, armut,
eftali, incir, ve nar retilen en nemli meyvelerdir. Hayvanclk, aynen bitkisel retimde olduu gibi
sanayilemenin ile merkezine g hzlandrmasna yol aarak
olumsuz ynde etkilenmitir. Ky ve
kasabalardan ile merkezine yaplan g bitkisel retimi olumsuz ynde etkilemitir.Tarm sektrnde
alanlarn oran %33.48dir. lede istavrit, kopez, sarpa hamsi, ipura, mercan, levrek ve barbun bata
olmak zere
eitli balk trleri avlanmaktadr. Avlanan balklar zmir ve stanbul balk hallerine
gnderilmektedir.
Sanayi
lede ticareti gerekletirebilecek beeri sermaye eksikliinden dolay ticaret gelimemitir. Bata PETKM
ve TPRA olmak zere
gemi skm tesisleri kat fabrikas, gbre sanayi demir elik fabrikalar,
haddahaneler gibi bir ok nemli sanayi tesisi bulunmaktadr. Halihazrda hizmet vermekte olan zmir
144
Aliaa Organize Sanayi Blgesi sanayiciye rekabet gc kazandrmak, yatrmlar artrmak suretiyle i
sahalar amak, lke ekonomisine katk salamak zere kurulmutur. Petkim Organize Sanayi Blgesi ise
Petkim rnlerini ileyen fabrikalarn bulunaca bir blge olacaktr. Yer seimi yaplan blge 1998 Yatrm
Programna alnmtr. Sanayi sektrnde alanlarn oran %31.95tir.
Hizmet
Bir ok uygarln mirasn topraklarnda barndran Aliaa zmirin bir ok ilesinde olduu gibi tarihi
ynden zengin bir ilemizdir. Tarihi zenginlii ve deniz kysnda olmas ileyi turizme elverili hale
getirmektedir. Hizmetler sektrnde alanlarn oran %34.57dir.
Potansiyel
Aliaann
nmzdeki
yllarda
sanayi
kenti
olabilmesi
iin
planlamann
her
sahada
yaplmas
gerekmektedir. Doal gzelliklerin korunmas ve turizm potansiyeli deerlendirilmelidir. Tarihi ve kltrel

deerlerini tantmak suretiyle Aliaa turizmi canlandrlmaldr. Ilca Burnunda scak su kayna mevcuttur.
Bu kaynak turizmin yararna kullanlmaldr. Aliaa Organize sanayi blgesindeki yatrmlar iin yaplacak
yeni bir liman sanayisini daha da gelitirebilecektir. Son olarak, ile snrlar ierisinde bulunan meralar
hayvancln gelimesi iin ideal bir ortam yaratmaktadr. lede sanayiinin ihtiyacn karlamak iin
enerjiye yaplacak yatrmlar ve kyden kente g engellemek iin halclk kilimcilik ve arcla yatrm
yaplabilir.
FOA
145
Yzlm 228 km2,
nfusu 36107dir. Nfus art hz binde 35,87dir. Nfus art hznda Trkiyede
63nc sradadr. Ortalama hane bykl 3,45tir. %2.21 isizlik oran vardr. %94,55 okur yazar oran
ile 12nci, binde 23,35 bebek lm oran ile 801nci srada yer almaktadr. Fert bana bte geliri
97.895.000 TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0,022dir. Bu kategoride 160nc sradadr.
Tarm
Toplam alann % 23,1i tarm alann oluturmaktadr. Tablo2 ye gre 4.737 hektar topla tarm alannn,
2.862 hektar tarla alann, 935 hektar zeytin alann ve 366 hektar sebze alann oluturmaktadr. Sulanan
alan %69unu oluturmakta, sulanmayan alanda ise kuru tarm yaplmaktadr. lede retilen pamuk,
buday, msr, arpa, domates, eftali ekirdeksiz zm ve zeytin nemli bitkisel rnleridir. Holstein, sr
(melez+yerli), koyun, kl keisi, hindi ve tavuk yetitirilmektedir. lede balklk nemli bir gelir sahasdr.
Sardalya, kltr levrei, barbunya, dil bal ve hamsi balklktan salanan gelirin byk ksmn
salamaktadr. Tarm sektrnde alanlarn oran %31,86dr.
Sanayi
le sanayisi tarma dayaldr. Sanayi sektrnde alanlarn oran %3.61dir. Sunta fabrikas, tl
fabrikalar, rr fabrikalar, zeytinya fabrikalar, mandralar tavuk iftlikleri ve mantar iftlii
bulunmaktadr.
146
Hizmet
Hizmetler sektrnde alanlarn oran %64,53tr. Turizm blge ekonomisinde nemli yer tutmaktadr.
Yaz aylarnda yerli ve yabanc turistleri arlayan Foann yatak kapasitesi 2000e yakndr.
Potansiyel
lede turizm yatrmclarnn tesis kurmalar karldr.
Alnan araziler nceden yaplan yatrmlar emsal
alnarak araplk zm ve mantar retmek iin kullanlabilir.

MENEMEN
665km2 yzlm ve 114.457 kii nfusu ve binde 40,88 nfus art hz vardr. Nfus art hznda
Trkiyede 47nci sradadr. Ortalama hane bykl 4,09dur. %4,76lk isizlik oranyla Trkiyedeki dier
ileler arasnda 478nci sradadr. %87,34 okur yazar olan ilede, binde 47,80 bebek lm oran vardr.
Fert bana bte geliri 71.292.000TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0,05169 dur. Bu kategoride
ise 119ncu sradadr.
Tarm
Toplam tarm alannn %33,1i tarm alan, %23,2si orman ve fundalk alan, %33,2si dier arazidir. 22.969
hektar toplam tarm alannn 12.440 hektar tarla alan, 4.033 sebze alandr. Akdeniz iklimin grld
ilede ok eitli rnler yetitirilebilmektedir. Pamuk, msr, yonca ve buday en ok retilen tarla
147
rnleridir. eftali, mandalina, kays, erik en ok retilen meyvelerdir. zmir ilinde retilen ilein hemen
hemen tamam ilede retilmektedir. Zeytin, zmirin birok ilinde olduu gibi ilede de nemli bir yere
sahiptir. Hayvan says ilede azalmaktadr. Saf kltr sr, kei, koyun, tavuk yetitirilmekte ve arclk
yaplmaktadr. Tarm sektrnde alanlarn oran %57,86dr.
Sanayi
lede rr fabrikalar, zm ve incire dayal iletmeler, tavukuluk, mlekilik ve deri sektr
bulunmaktadr. Sanayi sektrnde alanlarn oran %13,73tr. Sanayi sektrnde istihdam edilenlerin
yarya yakn deri serbest blgesinde istihdam edilmektedir.
Hizmet
lede yaz ve k turizmi gelimemitir. Barndrd tarihi yerlerin tantm yeterince yaplmad iin kltr
turizmi de gelime gstermemitir. Hizmetler sektrnde alanlarn oran %28,41dir.
Potansiyel
lede tarma dayal sanayi gelitirilebilir. Pamuk ve meyvenin ilenecei fabrikalar kurulabilir. lede
retilen meyveler, meyve suyu reten tesislerde deerlendirilebilir. Deri ve konfeksiyon alannda yatrm
yaplabilir. Deri ve konfeksiyon alannda okulu olan ile, bu alanda yaplacak yatrmlar iin nitelikli igc
salayabilecektir.
KEMALPAA
148
Nfusu 73.114 ve nfus art hz binde 26,53tr. Nfus art hznda Trkiyede 109ncu sradadr.
Ortalama hane bykl 3,87dir. %3,64 isizlik oran vardr. Nfusun %89,89 okur yazardr. Binde 41,01
bebek lm oran ile 387nci srada yer almaktadr. Fert bana bte geliri 511.203.000TLdir. Vergi
gelirlerinin lke iindeki pay % 0,21945 tir. Bu kategoride ise 29ncu sradadr.
Tarm
Toplam arazinin %49,2si orman ve fundalk alan, %35,8i tarm alandr. Tablo3 ten grld gibi,
23.418 hektar toplam tarm alannn 9.110 hektar ba alan, 4.393 hektar tarla alan, 4.211 hektar
meyve, 4.100 hektar ise zeytin alandr. Silajlk msr, hasl msr, durum buday, fi, dier buday, nohut,
ktl pamuk ve kuru fasulye en ok retilen tarla rnleridir. Domates, patlcan, hyar, taze fasulye, sivri
biber en ok retilen sebzelerdir. lede en ok retilen meyveler, ekirdekli ve ekirdeksiz zm,
zeytinya, kiraz, eftali, cevizdir. Kemalpaa ekonomisinde hayvanclk nemli bir yer tutmaktadr. Sr,
koyun, kei, kmes hayvan yetitirilmektedir. Arclk yaplmaktadr. Tarm sektrnde alanlarn oran
%59,43tr.
Sanayi
zmirin dier ilelerine gre sanayi alannda nemli atlmlar gerekletirmitir. le, yap malzemeleri,
kimya ve kat rnleri, otomotiv, zel makine ve aygtlar reten tesislere sahiptir. Bunlarn yan sra
ilede bir ok tarm kooperatifi bulunmaktadr. Kemalpaa Organize Sanayi Blgesi (KOSB) 1991 ylnda
149
hizmete almtr. KOSBde gda, tekstil, kimya plastik, kat+ambalaj, makine + oto yan sektrlerinde
faaliyet gsteren fabrikalar yer almaktadr. Sanayi sektrnde alanlarn oran %18,74tr.
Hizmet
Turizm ilede yeterince gelimemitir. Hizmetler sektrnde alanlarn oran %21,84tr.
Potansiyel
zmire yaknl turizm potansiyelini arttrmaktadr. Hafta sonu zmirden gelecek turistlerin piknik ve
dinlenme amacyla Kemalpaay tercih etmeleri, Kemalpaaya gelmeleri yaplacak tesisler ve yatrmlarla
salanmaldr. Nif Danda yaplan alabalk retimi yaplacak yatrmlarla arttrlmaldr.
BAYINDIR
demi, Tire, Torbal ve Kemalpaaya komu olan Bayndr ilesinin yzlm 588 km 2 dir. Nfusu
47214, nfus art hz binde 0,19dur. 812 ile arasnda 505inci srada yer almaktadr. % 82,30luk okur
yazar oran ile 592inci srada, binde 35,29luk bebek lm oran ile 546nc srada bulunmaktadr. Fert
bana genel bte geliri 66.386.000 TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki paynda 240nc srada yer
almaktadr. % 2,86 isizlik oranyla lkedeki dier ileler arasnda hatr saylr bir srada bulunmaktadr.
Tarm
ledeki araziler srasyla tarm alan, orman fundalk, dier arazi ve ayr
mera olarak sralanmaktadr.
Bayndrda genel arazinin % 44 orman ve fundalk, % 52si tarm alandr. Tablo 3e gre 28.058 hektar
150
toplam tarm alannn 14.887 hektar zeytin alan, 8.195 hektar tarla alan ve 2.604 hektar sebze alandr.
Tarm, ile ekonomisinin bel kemiini oluturmaktadr. Elverili iklim, verimli topraklar tarmn gelimesini
salamtr. Pazar dikkate alnarak retilen rnler eitlendirilmitir. Tarla rnleri kapsamnda ekilen alan
gre en ok pamuk ekilmekte, buday ve msr, pamuu takip etmektedir. Bunun yannda en ok msr
(slaj) ve msr (slaj 2. rn) retilmekte, pamuk retimi ise bu rnleri takip etmektedir.
Domates,
karpuz, patlcan, biber ve karnabahar en ok retilen sebzeler; kiraz, eftali, mandalina, incir ve kestane
en ok retilen meyvelerdir. lede hayvanclk ileri dzeydedir. Kltr rk sr besicilii, kkba
hayvanclk, kmes hayvancl ve arclk yaygn biimde yaplmaktadr. Bunlarn yannda iekilik
-zellikle gl fidan yetitiricilii- yaplmaktadr. Tarm sektrnde alanlarn oran %79,59dur.
Sanayi
Sanayi ile ekonomisinde tarm kadar yer tutmamaktadr. le rr, kereste, tekstil, zeytinya fabrikalar
ve mandralar bulunmaktadr. Fabrikalarn nitelii, sanayisinin tarma dayal olduunu ortaya koymaktadr.
Bunun yan sra, devletin kurduu tula fabrikas da bulunmaktadr. Sanayi sektrnde alanlarn oran %
4,95tir.
Hizmet
Bayndr, lcalar, yaylalar ve tarihi eserleriyle yksek turizm potansiyeline sahiptir.
Potansiyel
Pamuk retiminin ok olmas sebebiyle pamua gre sanayi yatrmlar yaplmaldr. Seraclk blge iin
nemli almlardan bir dieridir.
Zeytincilik ilede gelitirilmeli ve pamukta olduu gibi zeytine dayal

151
sanayi yatmlar yaplmaldr. Yayla turizmi ve av turizminin potansiyeli yksektir. Bu potansiyellerinin

yannda ileyi bekleyen kuraklk sorununa areler dnlmelidir.
DEM
Nfusu 128.259 ve binde 2,60 nfus art hz vardr. Nfus art hznda Trkiyede 47nci sradadr.
Ortalama hane bykl 3,43tr. %3,99luk isizlik oranyla Trkiyedeki dier ileler arasnda 579ncu
sradadr. %87,42si okur yazar olan ilede, binde 28,33 bebek lm oran vardr. Fert bana bte geliri
85.191.000TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0,05770 bu kategoride 111nci srada olmasn
salamaktadr.
Tarm
le ekonomisi tarma dayaldr. Toplam alann %38i orman ve fundalk alan, %34 tarm alan ve %25,8i
ayr ve mera alandr. Tablo3ten grld gibi, 34.589 hektar tarm alannn 15.165 hektar tarla alan,
6.541 hektar sebze alan, 5.300 hektar zeytin alan, 3.987 hektar meyve alandr. Patates, karpuz,
domates, biber, patlcan, lahana, nohut, prasa, soan, karnabahar, fasulye vb. yetitirilmektedir. Bununla
birlikte, fidanclk, seraclk ile ekonomisine nemli gelir kayna salayan dier ekonomik faaliyetlerdir.
lede hayvanclk nemli bir yere sahiptir. le ekonomisine bykba ve kkba hayvanlarn yannda
kmes hayvanlarnn kmsenmeyecek gelir katks vardr.
%70,42dr.
Sanayi
152
Tarm sektrnde alanlarn oran
Tarm sektrnde biriktirilen sermaye sanayiye aktarlmamaktadr. makineleri, zirai aletler, ayakkab,
st, gda ve nebati ya reten kk lekli iletmeler bulunmaktadr. Sanayi sektrnde alanlarn oran
%7,06dr.
Hizmet
demi, mzesiyle kentsel sit alanlaryla, tarihi yerleriyle turizm sektrnde var olmaya almaktadr.
Ancak, ilenin anayol gzergahna uzakl, denize kysnn olmamas gibi sebeplerle turizm yeterince
gelimemitir. Hizmetler sektrnde alanlarn oran %42,73tr.
Potansiyel
Tarm rnlerinin zellikle domates, patates ve bamyann- ilenecei birimler kurulabilir. Bozda Kayak
Merkezi evresinde yatrmlar yaplarak k turizmi canlandrlabilir.
KRAZ
lenin 585 km2 yzlm ve 32.109 kii nfusu ve binde 8,51 nfus art hz vardr. Nfus art hznda
Trkiyede 360nc sradadr. Ortalama hane bykl 4,03tr.
%2,68lik isizlik oranyla 766nc
sradadr. Nfusun %81,19u okur yazardr. Binde 36,36 bebek lm oran ile 515nci srada yer almaktadr.
Fert bana bte geliri 39.017.000TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0.00955 dir. Bu kategoride
ise 329ncu sradadr.
Tarm
Toplam alann %37,5i orman ve fundalk alan, %27,6s tarm alandr. 15.785 hektar toplam tarm alannn
8.400 hektar tarla, 2.150 hektar meyve ve 1.570 hektar zeytin ve 867 hektar meyve alandr. Buday,
153
ttn, patates, arpa, msr, avdar en ok
retilen bitkisel rnlerdir. Armut, ayva, elma, erik, kays,
kiraz, eftali, vine, incir, nar, ceviz, kestane, antep fst
ve zeytin aalar bulunmaktadr. Sr, kei,
koyun ve kmes hayvan yetitirilmektedir. Arclk yaplmaktadr. Tarm sektrnde alanlarn oran
%86,80dir.
Sanayi
Kirazda marangozlar, motorlu ara tamircilerini, elektrik ve televizyon tamircilerini barndran kk bir
sanayi sitesi bulunmaktadr. Ayrca ilede bir adet plastik boru fabrikas vardr. Kirazn kylerinde rr
fabrikas ve atermit fabrikalar bulunmaktadr. Sanayi sektrnde alanlarn oran %2,89dur.
Hizmet
lede Hisar Kalesi, Kaleky, Ylanl Kalesi ve Suludere Ky Cami gibi tarihi eserler bulunmaktadr. Ne var
ki ilede turizmle ilgili yatrm yaplmamaktadr. Yatak kapasitesi snrl miktardadr. Hizmetler sektrnde
alanlarn oran %10.31dir.
Potansiyel
lenin
tarm
sektrndeki
potansiyeli
pazarlama
ve
rgtlenme
yetersizlikleri
yznden
aa
kamamaktadr. lede tarma dayal sanayi potansiyeli mevcuttur. Bozda - ataktaki ime suyu
deerlendirilmelidir.
BEYDA
154
zmirin Beyda ilesinin 162 km2 yzlm ve 14.417 nfusu ile zmirin en kk ilesidir. zmire en
uzak ile olan Beydada nfus art hz binde -3,37dir. 21 ky ve 4 mahallesi vardr. 60.997.000 TL
fert bana bte geliri ile Trkiyedeki ileler arasnda 288nci sradadr. Bebek lm oran binde 25,97,
okur yazar oran %84,15tir. %3,35 isizlik oranyla 872 ile arasnda 666nc durumdadr. Ortalama hane
bykl %3,41dir.
Tarm
Tarm sektr ile ekonomisinin can damardr. Beydada genel arazinin %35i orman ve fundalk alan,
%32,9u tarm alan, %18,4 dier alan ve %13,8i ayr mera alandr. Tablo3 teki verilere gre, 6.055
hektar toplam tarm alannn 2.650 hektar tarla alan, 1.550 hektar meyve alan, 850 hektar sebze
alandr. le ekonomisinde yaratlan toplam deerin %80inini tarm sektr salamaktadr. Tablo1 de
verildii zere tarm sektrnde alanlarn oran %79,30dur. lede arlkl olarak msr, patates, soan
retilmekte ve gelirin nemli bir ksm msr ve patatesten elde edilmektedir. Karpuz, kestane ve incir
retimi de nemli miktardadr. lenin nemli gelir kalemlerinden bir dieri hayvanclktr. Sr eitleri,
koyun, kei, tavuk yetitirilmektedir. Arclk, ilenin nemli ekonomik faaliyetlerindendir. Ne var ki, tarmn
yeni teknolojiyi yakalayamamas, susuzluk sektrn nde gelen sorunlardr.
Sanayi
le sanayi henz emekleme srecindedir. 2003 yl itibariyle 3 zeytinya fabrikas, 1 mandra, 3 st
toplama merkezi, 4 zincir fabrikas, 2 un deirmeni, 1 antiman maden retimi yapan tesisi bulunmaktadr.
Bunlarn yannda Etibanka bal Halky Maden letmesi ilenin nemli bir sanayi tesisidir.
alanlarn oran %5,60dr.
Hizmet
155
Sektrde
le halk hukuki sorunlara, salk sorunlarna evre ilelerde -zellikle demite- areler aramaktadr.
Dolaysyla, Beydada hizmet sektr gelime frsat yakalayamamtr. Hizmet sektrnde alanlarn
oran 15.10dur. Son yllarda ile halk birikimlerini reel alanda da deerlendirmeye alsa da, bir dnem
yksek faizden elde ettikleri gelirler ile geinmilerdir. le corafi yaps itibariyle k turizmine uygun
olmasna ramen yatak kapasitesi sfrdr. Bunun yan sra, hibir turistik tesisi yoktur.
Potansiyel
lenin ekonomik potansiyeli nispeten azdr. Gda sanayisine ve
pazarlama faaliyetini salayacak souk
hava depolarna yatrm yaplabilir.
TRE
Nfusu 78658 ve nfus art hz binde 1,72dir. Nfus art hznda Trkiyede 478nci sradadr. Ortalama
hane bykl 3,41dir. %4,18lik isizlik oranyla Trkiyedeki dier ileler arasnda 551nci sradadr.
%87,11i okur yazar olan ilede, binde 30,71 bebek lm oran vardr. Fert bana bte geliri 124.481.000
TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0,05068 yzdesiyle Trkiyede 120 nci sradadr.
Tarm
le arazisinin %38,3 tarm alan, %26,9u orman ve fundalk alan, %26,2si dier arazidir. 34.120 hektar
toplam tarm arazisinin 18.281 hektar tarla, 7.620 hektar sebze, 4.393 hektar zeytinlik ve 2.979 hektar
meyve alandr. Silajlk msr, patates, pamuk ve yonca en ok retilen tarla rnleridir. Karpuz, domates,
156
salalk biber, kavun ve taze fasulye en ok retilen sebzelerdir. Zeytin, eftali, incir, zeytin ve kestane ise
en ok retilen meyvelerdir. lede kkba hayvana gre bykba hayvan daha oktur. Tarm
sektrnde alanlarn oran %44,65tir.
Sanayi
lede urganclk nalnclk yorganclk gibi el sanatlar vardr. Halen bu el sanatlar faaliyetleri devam
etmektedir. Tire Organize Sanayi Blgesi (TOSB)nde tekstil sektrnde kullanlacak malzemeler reten,
medikal malzeme reten, inaat sektrnde faaliyet gsteren fabrikalarn yannda, gda sektrnde faaliyet
gsteren fabrikalar da vardr. Sanayi sektrnde alanlarn oran %9,41dir.
Hizmet
Tire, tarihi dokusuyla, doal gzellikleriyle, grlmeye deer el sanatlaryla, mzesiyle turizme elverili bir
ilemizdir. Hizmetler sektrnde alanlarn oran %22,46dr.
Potansiyel
El sanatlar retimi arttrlmal ve pazarlama sorunlar giderilmelidir. Tarm sektrnde retilen rnlerin
ilenecei iletmeler oluturulabilir. Hayvanclk faaliyetleriyle eklemlenmek amacyla gbre ve yem retimi
gerekletirilebilir. Tire Organize Sanayi Blgesinde farkl alanlarda yatrm yaplabilir.
SELUK
Yzlm 295 km2 ve
nfusu 33.954tr. Binde 20,55 nfus art hz vardr. Nfus art hznda
Trkiyede 179ncu sradadr. Ortalama hane bykl 3,67dir. %8,70lik isizlik oranyla Trkiyedeki
157
dier ileler arasnda 181nci sradadr. %88,62si okur yazar olan ilede, binde 49,82 bebek lm oran
vardr. Fert bana bte geliri 124.392.000 TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0,02158 dir. Bu
kategoride ise 193nc sradadr.
Tarm
Toplam alann %48,7si tarm alan, %48,4 orman ve fundalk alandr. Tarm arazisi toplam arazinin
yaklak olarak yarsdr. 13.635 hektar toplam tarm arazisinin 7.752 hektar zeytin alan, 2.192 hektar
meyve alan, 2.135 hektar tarla alandr. Susam, msr, domates, karpuz ve eftali retimine nem
verilmektedir. Msr (slaj), pamuk ve buday en ok retilen tarla rnleridir. lede en ok bata koyun
olmak zere, sr, kei ve inek mevcuttur. lenin baz kylerinde arclk yaplmaktadr. Tarm sektrnde
alanlarn oran % 48,25tir.
Sanayi
lede zeytinya fabrikalar, rr fabrikalar, mandralar ve arap fabrikas bulunmaktadr. Organize sanayi
blgesinin olmad ilede tarma dayal sanayi yeterince gelimemitir. Sanayi sektrnde alanlarn
oran %6,77dir.
Hizmet
le gelirinin ounu turizmden salamaktadr. Dnyaca nl Efes harabeleri, Meryemana Evi ve daha bir
ok tarihi yer bulunan ileyi her sene bir ok yerli yabanc turist ziyaret etmektedir. Hizmetler sektrnde
alanlarn oran %48,58dir.
Potansiyel
158
Ar sanayiinin kurulmasn engelleyen Belediye Meclisi karar bulunmaktadr. lede verimli olan narenciye
retimi, eftali retimi ve baclk alanlarnda yatrm yaplabilir. Meyve, zm ve zeytinin ilenecei tesisler
kurulabilir.
Yat
turizmine
ynelik
olarak
Pamucakta
yatrmlar
yapmak
mmkndr.
Turistlerin
konaklayabilecei tesisler yaplabilir. Tarma dayal sanayi, ile ekonomisinin turizmden sonra en byk
gelir kalemini oluturabilir.
TORBALI
Nfusu 93.216 ve nfus art hz binde 26,35dir. Nfus art hznda Trkiyede 111nci sradadr. Ortalama
hane bykl 4tr. %4,51lik isizlik oranyla Trkiyedeki dier ileler arasnda 502nci sradadr.
%85,41i okur yazar olan ilede, binde 38,55 bebek lm oran vardr. Fert bana bte geliri
6.074.916.000 TLdir. Bu oran ile Trkiyede bu kategoride 2nci sradadr. Vergi gelirlerinin lke iindeki
pay % 0,17136 yzdesiyle Trkiyede 120 nci sradadr.
Tarm
Toplam arazinin yarsndan fazlas tarm alandr. Tablo3teki veriler gre, 31.279 hektar toplam tarm
arazisinin 15.000 hektar tarla alan, 8.560 hektar sebze alan, 5.475 hektar zeytin alan, 1.200 hektar
ba alandr. Silajlk msr, pamuk, buday, arpa, yonca en ok retilen tarla rnleridir. Zeytin, zm,
eftali, incir en ok retilen meyvelerdir. Domates, karpuz, hyar, salalk biber ve dolmalk biber en ok
retilen sebzelerdir. Kkba hayvanclk arlkl olmak zere, bykba ve kmes hayvancl
yaplmaktadr. Tarm sektrnde alanlarn oran %60,86dr.
Sanayi
159
Sanayi sektrnde alanlarn oran %16,06dr. lede sanayi tarmda olduu gibi gelime gstermektedir.
le sahip olduu endstri hammaddeleriyle sanayilemeyi hzlandrmaktadr. 1. ve 2. Organize Sanayi
blgelerini kurma almalar devam etmektedir. le merkezinde ve beldelerinde kurulan kk ve orta
lekli fabrikalarn says 400e yakndr. Otomotiv, ttn, mermercilik, tekstil, st rnleri, boya, makine,
aa rnleri ve gda alanlarnda fabrikalar ve iletmeler faaliyette bulunmaktadrlar.
Hizmet
le, nemli turizm merkezlerine yaknl sebebiyle turizm alannda gelimeye adaydr.
Hizmetler
sektrnde alanlarn oran %23,08dir. Yrede halen kaz ilemleri devam etmekte olan Metropolis
kazlar ileride turizmden kazanlan gelirleri arttrabilecektir. Kltr turizminin yannda av turizmi de blge
turizmi iin nemli seeneklerden biridir. ledeki yatak says ve konaklama imkanlar yetersizdir.
Potansiyel
Fert bana milli gelirde Trkiyede ileler arasnda ikinci srada yer alan Torbal ok eitli yatrm imkanlar
sunmaktadr. lede youn olarak yaplan sebzecilerin pazarlanmasn kolaylatrmak ve daha salkl hale
getirmek amacyla souk hava depolar kurulabilir.
Artan ile
nfusu, ilede yeni inaat yatrmlar
gerekliliini ortaya koymaktadr. Tarma dayal sanayi gelitirilmelidir.

MENDERES
737 km2 yzlm ve 73.002 kii nfusu ve binde 32,14 nfus art hz vardr. Nfus art hznda
Trkiyede 83nc sradadr. Ortalama hane bykl 3,81dir. 872 ile arasnda %3,03lk isizlik oranyla
160
711nci sradadr. Nfusun %89,87si okur yazardr. Binde 44,47 bebek lm oran ile 306nc srada yer
almaktadr. Fert bana bte geliri 254.986.000TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0.05907 dir.
Bu kategoride ise 108nci sradadr.
Tarm
Toplam alann %30,1i tarm alan, %58,7si orman ve fundalk alandr. Tablo3te grld gibi, 23.331
hektar tarm alannn 12.010 hektar tarla alan, 4.330 hektar zeytin alan, 3.062 hektar ba alandr.
Arpa, buday, pamuk, ttn, narenciye, zeytin ve sera rnleri en ok yetitirilen rnlerdir. Tarm ve
hayvanclk yapmak iin snrl alan mevcuttur. Tarm sektrnde alanlarn oran %62,81dir.
Sanayi
Sanayi, tarm ve turizm kadar ile ekonomisini etkilemese de iki sanayi blgesi bulunmaktadr. Aa ileri
ve metal ileri sanayilerinden oluan ESTM (Ege Sanayicileri Ticaret hracat Merkezi) ile sanayisinin
nemli bir tesisidir. Ayrca, mobilya ve aa ileri atlyeleri, narenciye rnleri, ambalajlama ve kasa yapm
fabrikas, zeytinyana dayal iletmeler, tavuk rnlerinin ilendii tesisler, Tekel ttn bakm atlyeleri,
Pnar aal ime suyu tesisleri bulunan TOB organize sanayi blgesi bulunmaktadr. Sanayi sektrnde
alanlarn oran %11,46dr.
Hizmet
le ekonomisinde turizmin nemli bir yeri vardr. Denize kys olan blgeler, zellikle Gmldr, zdere,
Ahmetbeyli, ile turizminde merkezi konumdadrlar. Hizmetler sektrnde alanlarn oran %25,73tr.
161
Potansiyel
Tarma dayal sanayi tesisleri kurulmaldr. ledeki kaplcalar ve kazs yaplan tarihi eserleri turizmi
elverili hale getirilmelidir. Tahtal Baraj Havzasna zarar vermeyecek yatrmlara giriilmelidir.
SEFERHSAR
Yzlm 104 km2 ve nfusu 34761dir. Binde 48,47 nfus art hz vardr. Nfus art hznda Trkiyede
26nc sradadr. Ortalama hane bykl 3,59dur. %6,59luk isizlik oranyla Trkiyedeki dier ileler
arasnda 309ncu sradadr. %94,37si okur yazar olan ilede, binde 53,39 bebek lm oran vardr. Fert
bana bte geliri 85.251.000TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0,01435 dir. Bu kategoride ise
262nci sradadr.
Tarm
Toplam alann %50,4 orman ve fundalk alan, %25,6s tarm alan, %23 dier arazidir. 9.898 hektar
toplam tarm alannn 6.005 hektar zeytin alan, 1.269 hektar zeytin alan, 1.020 hektar tarla alandr.
lede tarm sektrnde alanlarn oran %48,25tir. Tarmsal retimde narenciye, sebzecilik
ve
zeytincilik n plandadr. Silajlk msr, buday, arpa, tarla rnlerinde; enginar sebzelerde; mandarin
meyvede en ok retilen rnlerdir. Ayrca, zm de ilenin ok miktarda rettii rnlerdendir.
162
Hayvanclk yapmaya uygun snrl bir alan vardr. lede arlkl olarak kkba hayvan yetitirilmektedir.
Balklk yaplmaktadr.
Sanayi
lede belediye iktisadi teekklleri (Tanzim et sat maazas ve Otobs iletmesi), tarm kooperatifleri,
odalar faaliyet gstermektedir. Enginar
dernei ve enginar konserve fabrikas kurma abalar vardr.
Zeytinya fabrikalar ve mandralar bulunmaktadr. Sanayi sektrnde alanlarn oran %9,02dir.

Hizmet
Seferihisar tarihi dokusuyla ve denize kysnda olmasyla turizmde gelecek vaat etmektedir. yonya
medeniyetinin nemli ehirlerini barndrmaktadr. Gzel koylaryla ve sahilleriyle yerli ve yabanc turistleri
ekmektedir. le yerli turistten ok yabanc turist arlamaktadr. Hizmetler sektrnde alanlarn oran
% 42,73tr.
Potansiyel
lenin jeotermal kayna doaya ve tarihi dokuya zarar vermeden deerlendirilmelidir. Seraclk
gelitirilmelidir. Katma deeri yksek bir rn olan enginar ilenmelidir. rnden salanan katma deer
arttrlmaldr. lede var olan ikincil statdeki konutlar kiralanarak konaklama sorunu ortadan kaldrlabilir.
URLA
163
Yzlm 728 km2, nfusu 49.269 ve nfus art hz binde 32,86dr. Nfus art hznda Trkiyede 80nci
sradadr. Ortalama hane bykl 3,45tir. %8,35lik isizlik oranyla Trkiyedeki dier ileler arasnda
198nci sradadr. %94,39u okur yazar olan ilede, binde 41,75 lm oran vardr. Fert bana bte geliri
122.187.000 TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0,03282 dir.
Tarm
Toplam alann %16,8i tarm alan, %62,5i orman ve fundalk alandr. Tarm alannda tarla rnleri, zeytin,
sebze, ba, ss bitkileri, narenciye ve meyve yetitirilmektedir. 11.830 hektar toplam tarm alannn 5.510
hektar zeytin alan, 2.503 hektar, tarla alan, 1.608 hektar sebze alandr. Sebze ve iek seracl
yaplmaktadr. Fi, buday, yonca en ok retilen tarla rnleridir. le, araplk zm retimine
ynelmitir. Bununla birlikte, her ilede olduu gibi zeytin retimi
azmsanmayacak boyuttadr.
Hayvanclk, kkba hayvan yetitiricilii arlkldr. Denize kys olan Urlada balklk nemli gelir
kalemlerinden biridir. Tarm sektrnde alanlarn oran %35,01dir.
Sanayi
Sanayi sektrnde alanlarn oran %8,58dir.Urla mar Turizm ve Teknik hizmetler Ltd. ti adyla kurulan
bir belediye iktisadi teekkl bulunmaktadr. lede zeytinya fabrikalar, pastrize yumurta tesisi, deniz
rnlerinin ilendii bir tesis, kire fabrikas ve un deirmeni bulunmaktadr.
Hizmet
Tarihi ve doal gzelliiyle ile turizmi gelimeye adaydr. Kaz ilemleri tamamlanmam ren yerleri
vardr. En eski zeytinya ilii, ile snrlar ierisinde bulunmaktadr. lede yatak kapasitesi istenen
dzeyde deildir. Hizmetler sektrnde alanlarn oran %56,41dir.
164
Potansiyel
Tarihi dokusu ve doasyla turizm gelime gcne sahiptir.Yaplacak tatil kyleri, deniz sporlarnn
yaplabildii tesisler sektrn gelimesine katkda bulunacaktr. Sosyal hayat gelitirecek eitim, salk
alanlarnda yatrmlar yaplabilir. zm ve zeytine dayal sanayi kurulabilir.
KARABURUN
Yzlm 415 km2,
nfusu 13446dr. Nfus art hz binde 21,81dir. Nfus art hznda Trkiyede
49ncu sradadr. Ortalama hane bykl 3,87dir. %2,37 isizlik oran vardr. %95,84 okur yazar oran
ile Trkiyedeki ileler arasnda 6nc srada yer almaktadr. Binde 44,03 bebek lm oran ile 316nc srada
yer almaktadr. Fert bana bte geliri 62.878.000TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0,00425 tir.
Tarm
Corafyasnn dalk olmas yznden toplam arazinin %7,8i tarm alandr. 3766 hektar toplam tarm
alannn 2660 hektar zeytin alan, 310 hektar tarla alan, 203 hektar sebze alan, 149 hektar ise ss
bitkileri alandr. Buday, arpa, yulaf tarla rnleri arasnda; enginar sebze rnleri arasnda; mandalina,
limon, portakal, armut, kays, ayva ve kiraz meyve rnleri arasnda en ok retilen rnlerdir. Zeytin,
nemli gelir kalemlerinden biridir. Nergis de ayn zeytin gibi Karaburunlular iin en nemli gelir
kaplarndandr. Karaburuna bal Mordoan nergisin anavatandr. Karaburun iin hayvanclk ta nemlidir.
Arlkl olarak kei ve koyun, bunlarn yannda sr da yetitirilmektedir. Arclk ta yaplmaktadr. Tarm
sektrnde alanlarn oran %61,74tr.
165
Sanayi
Corafi konumlan sebebiyle ticaret ve sanayi yok denecek kadar azdr. ledeki devlet memurlar ve
yazn ileye gelen turistler ticari hayat hareketlendirmektedir. Civa, mermer, perlit ve seramik ilede
karlan madenlerdir. lede kurulmu olan Aksar Mermer Anonim irketi
mermeri ilemektedir. Sanayi
sektrnde alanlarn oran %4,96dr.

Hizmet
Hizmetler sektrnde alanlarn oran %33,30dur. leye yaz aylarnda yerli ve yabanc turistler
gelmektedir. lede 600e yakn yatak kapasitesi vardr.
Potansiyel
Mevcut turistik tesisler daha iyi hale getirilmeli ve yeni oteller yaplmal ve yat liman kurulmaldr.
Konserve atlyesi projesi desteklenmelidir. Balk iftliklerinin says arttrlmaldr.
EME
Yzlm 260 km2, 37.372 nfusu olan eme ilesi zmirin en batsnda yer almaktadr. Binde 23,77lik
nfus art hzyla 872 ile arasnda 137nci sradadr. Ortalama hane bykl 3,44dr.
%10,27 isizlik
oran ile 126nc, %96,12 okur yazar oran ile 4nc, binde 55,62 bebek lm oran ile 128nci sradadr.
Fert bana bte geliri 174.455.000 TLdir. Vergi gelirlerinin lke iindeki pay % 0,03tr.
Tarm
166
Tarm alannn toplam alana oran %10,7dir. 2.740 hektar toplam tarm alannn 923 hektar zeytin alan,
687 hektar sebze alan, 416 hektar tarla alandr. Tarm alan, konut yapm, tarmda kullanlan suyun
verimsizlii
ve
kalitesizlii
gibi
sebeplerle
daralmaktadr.
Ovack,
iledeki
tarmsal
faaliyetlerin
merkezindedir. Sebze, zeytin, meyve ve narenciye ilenin kstl tarm alanlarnda yetitirilmektedir. Koyun,
sr, kei, tavuk yetitirilmektedir. Ayrca devekuu iftliinde devekuu yetitiricilii yaplmaktadr. Balk
iftlikleri bulunmaktadr. Tarm sektrnde alanlarn oran %31,96dr.
Sanayi
Turizmin ok gl olduu ilede sanayi tesisi kurmaya ilgi gsterilmemektedir. Kk sanayi siteleri
dnda faaliyet gsteren tesis yoktur. Bu sitelerde elektrikiler, yedek paraclar, oto tamircileri, marangoz
iletmeleri bulunmaktadr. Sanayi sektrnde alanlarn oran %7,79dur.
Hizmet
eme, tarihi eserleriyle, deniziyle, gneiyle, kumuyla dnyaca tannan bir turizm ilesidir. Gelirinin en
nemli ksmn turizmden salamaktadr. Hizmetler sektrnde alanlarn oran %60,25tir.
Potansiyel
Turizm potansiyelini deerlendirmek gerekmektedir. Ilcalar, av turizmi, deniz oyunlar, yat turizmi farkl
perspektiflerle ele alnarak turizme yeni almlar kazandrlmaldr. lede rzgar gcnn deerlendirildii
beldeler vardr. Rzgar gcnden daha fazla yararlanlabilir.
167
168
3. POTANSYELLER VE TEMEL GELME ELMLER

almann bu blmnde zmir ilinin potansiyelleri ve temel gelime eilimleri belirlenmeye allacak.
Bunun iin nce ekonomik temel analizi gerekletirilecek.
Daha sonra da 2030 ylna kadar gelir ve
istihdam ngrleri yaplacak.

3.1 Ekonomik Temel (Economic Base) Analizi
Bu blmde esas itibariyle zmir ekonomisinin temel ve temel olmayan sektrleri hem il hem de ileler
dzeyinde ayr ayr belirlenmekte ve analiz edilmektedir. Bu amala Ekonomik Temel (economic base)
analizlerinden yararlanlacaktr. Ekonomik temel analizinin znde bir blgenin temel ve temelolmayan
sektrlerinin
belirlenmesi
yatar.
Bu
amala,
varsaym
(assumption)
ynteminden,
younlama katsaylarna (location quotients) ve enaz gereksinime kadar ok farkl yntemler

izlenebilir. Bu almada, mnhasran olmamakla birlikte, esas itibariyle younlama katsaylar yntemine
ve daha snrl lde varsaym yaklamna yer verilmektedir.
3.1.1 Younlama Katsaylar (Location Quotiants): Yntem
Younlama katsaylar bir sektrn belli bir yredeki (rnein, ildeki) greli paynn, ayn sektrn daha
byk bir yredeki (rnein, tm lkedeki) greli pay ile karlatrlmasna dayanr. Younlama katsays,
esas itibariyle basit bir endeks says olup, bir yrede (ilde, ilede) belli bir sektrdeki greli uzmanlama
ve younlama derecesini ler.
Younlama katsaylar istihdam, gelir, katma deer, ciro, cretler vb. ekonomik deikenler kullanlarak
hesaplanabilir. rnein, bir ilin sektrel younlamasn lkenin ortalama sektrel younlamas ile
169
karlatrmay
amalayan
younlama
katsays,
istihdam
deikeni
kullanlarak
aadaki
gibi
tanmlanabilir:
LQi = (eit/eTt)/(Eit/ETt)
Burada,
LQi = lin i sektrnn younlama katsays
eit = lde t ylnda i sektr istihdam
eTt = i eit = lde t ylnda toplam istihdam
Eit = lkede t ylnda i sektr istihdam
ETt = lkede t ylnda toplam istihdam
Younlama katsays sektrn il istihdam iindeki greli paynn ayn sektrn lke istaihdam iindeki
greli payna eit, kk veya byk olmasna bal olarak olas deer alabilir:
LQi = 1 olan sektrler (Kendine-yeterli sektrler)
LQi < 1 olan sektrler (Net thalat sektrler)
LQi > 1 olan sektrler (Net hracat sektrler)
LQ katsays 1e eit veya 1 civarnda olan sektrlerde il kendi kendine yeterlidir. Bir baka deyile, bu
sektrn greli pay ilde ve lke ekonomisinde ayn demektir. LQ katsays 1den kk olan sektrler ise o
ildeki greli paylar, lke ekonomisindeki greli paylarndan daha kk olan sektrlerdir. Bir baka deyile,
bu sektrlerin retimi ilin gereksinimini karlamaktan uzaktr ve net ithalat konumundadrlar. Buna
170
karlk, LQ katsaylar 1den byk olan sektrler ilin gereksiniminden fazla retmektedirler ve net
ihracat konumundadrlar. Younlama katsaylar 1den byk sektrler temel, 1e eit veya 1den kk
olan sektrler ise temel-olmayan sektrleri olutururlar. Bir rnek vermek gerekirse, bir ilde kurulu
byk lekli otomotiv endstrisi veya sigara endstrisi doal olarak sadece o ilin gereksinimlerini deil,
tm lkenin (hatta d dnyann) gereksinimlerini karlamaya yneliktir ve bu anlamda temel, baka bir
deyile net ihracat sektr konumundadr. Buna karlk, enerji gereksinimlerini kendisi karlamaktan uzak
olan bir ilde enerji sektr net ithalat, yani temel-olmayan bir sektr olacaktr. Kukusuz, planlama
asndan tek lt olmamakla birlikte, bir yrenin gelecei iin temel sektrlere ncelik verilmesi yerinde
olacaktr.
3.1.2 zmir in Younlama Katsaylarnn (LQ) Hesaplanmas
Younlama katsaylarnn hesaplanmasnda en sk kullanlan ekonomik deikenler gelir ve istihdamdr. Biz
de zmir li iin GSYH ve istihdam deikenlerini kullanarak, temel ekonomik faaliyet dallarnn
younlama katsaylarn 2000 yl iin zmir lini Trkiye ile karlatrarak hesapladk. Yine zmir li iin
imalat sanayinin altsektrlerinde (ISIC 2 basamakl ve ISIC 4 basamakl endstri dzeyinde) istihdam
younlama katsaylarn bulduk.
Ayrca, ileler dzeyinde de younlama katsaylarn 1990 ve 2000 yllar iin hesapladk. istihdam
deikenini kullanarak, balca ekonomik faaliyet dallar iin ilelerin istihdam younlama katsaylarn
ileleri zmir ili ile karlatrarak hesapladk. le dzeyinde younlama katsaylar kukusuz mekansal
planlama asndan byk nem tamaktadr. Tm hesaplamalarda DE verileri kullanlmtr.
171
3.1.2.1 zmirde GSYH Younlama Katsaylar

Aada Tablo 88de ilk drti stnda srasyla Trkiyede ve zmir linde GSYHnn ana sektrlere ve
altsektrlere gre dalm deer ve yzde olarak verilmitir. Tablonun son stununda ise GSYHye gre
hesaplanm younlama katsaylar (LQ) yer almaktadr. Ana sektrler itibariyle bakldnda, sekiz sektr
iinde Sanayi, Konut Sahiplii ve Serbest Meslek ve Hizmetler ana sektrlerinde LQ katsaysnn 1den
byk, dierlerinde ise 1den kk olduu grlmektedir.
Alt sektrler itibariyle bakldnda, younlama katsaysnn Balklk (1,237), malat Sanayii (1,365),
Konut Sahiplii (1,325) ve Serbest Meslek ve Hizmetler (1,187) kollarnda 1den byk olduu
grlmektedir. Bir baka deyile zmirde toplam 15 alt sektr iinde sadece drt sektrn GSYH iindeki
greli pay lke ortalamasna gre daha yksektir. Bir baka deyile ve baz varsaymlar altnda, bu drt
sektrde zmir kendisine yeterli olandan daha fazla retmektedir ve dolaysyla net ihracat konumundadr.
Bu sektrler, LQ analizine gre, zmir linin temel (base) sektrleri olarak nitelendirilebilir.
Bu sektrler iinde en nemlisi imalat sanayidir. malat sanayinin zmir GSYHsi iindeki pay % 26,2 dr
ve ilk srada yer almaktadr. malat sanayiinin altsektrlerinde younlamay incelemeyi bir sonraki blme
brakyoruz. Temel olmakla birlikte, greli olarak en kk olan sektr ise GSYH indeki pay binde 5
civarnda olan balklk sektrdr. lgin olan bir baka olgu, hizmetler sektrnn temel alt sektrn
oluturan Toptan ve Perakende Ticaret sektrnde younlama katsaysnn 0,897 deeri ile 1den kk
olmasdr. Tarihsel olarak ticaretin geliimine damgasn vurduu bir ehir iin bu durum artc gelebilir.
Ayn olgu, otel ve lokanta hizmetleri (veya turizm) sektr iin de geerlidir. Bununla birlikte, ileler
dzeyinde durumun daha farkl olduunu ileride greceimizi imdiden syleyebiliriz.
172
Tablo 89 zmir linde GSYH Younlama Katsaylar (LQ): 2000

Sektrler
1. Tarm
1.a iftilik ve hayvanclk
1.b ormanclk
1.c balklk
2. Sanayi
2.a Madencilik ve Taocaklar
2.b malat Sanayi
2.c Elektrik, Gaz, Su
3. naat
4. Ticaret
4.a Toptan ve perakende ticaret
4.b Otel ve lokanta hizmetleri
5 Ulatrma ve haberleme
6. Mali kurulular
7. Konut sahiplii
8. Serbest meslek ve hizmetler
9. (eksi) zafi banka hizmetleri
10. Sektrler toplam (1-9)
11. Devlet hizmetleri
12. Kar amac olmayan zel hiz. kur.
13. Toplam (10+11+12)
14. thalat vergisi
15. GSYH (alc fiyatlar ile) (13+14)
Trkiye (1)
Milyon TL
17.540.631.272
16.564.936.138
423.482.383
552.212.781
29.027.781.732
1.422.903.303
23.888.135.655
3.716.742.774
6.483.105.965
24.906.512.880
20.522.601.959
4.383.910.921
17.645.564.229
4.698.024.379
5.772.955.047
4.430.360.312
4.097.693.493
106.407.242.322
12.633.650.459
477.140.623
119.518.033.404
5.065.424.871
124.583.458.279
Kaynak: DE, llere Gre GSYH, 2000den kendi hesaplamalarmz.
173
14,1
13,3
0,3
0,4
23,3
1,1
19,2
3,0
5,2
20,0
16,5
3,5
14,2
3,8
4,6
3,6
3,3
85,4
10,1
0,4
95,9
4,1
100,0
zmir (2)
Milyon TL
774.189.235
715.652.515
8.689.934
49.846.787
2.612.703.162
29.345.523
2.379.049.477
204.308.162
373.009.488
1.600.565.524
1.342.725.609
257.839.915
1.144.067.039
257.475.667
557.965.246
383.609.284
155.521.173
7.548.063.471
747.600.274
2.239.420
8.297.903.166
791.177.796
9.089.080.961
LQ = (2/1)
%
8,5
7,9
0,1
0,5
28,7
0,3
26,2
2,2
4,1
17,6
14,8
2,8
12,6
2,8
6,1
4,2
1,7
83,0
8,2
0,0
91,3
8,7
100,0
0,605
0,592
0,281
1,237
1,234
0,283
1,365
0,753
0,789
0,881
0,897
0,806
0,889
0,751
1,325
1,187
0,520
0,972
0,811
0,064
0,952
2,141
1,000
Kukusuz, Otel ve Lokanta Hizmetleri (kabaca, turizm) sektrnn younlama katsaysnn zmir linin
btn iin 1den kk km olmas bu sektrn nemsiz olduu anlamna gelmez. Gerekten de
zellikle ileler temelinde bakldnda zmirin turizm asndan ok ciddi bir kapasiteye ve geliime
potansiyeline sahip olduu grlr. Ayrca, gelecekte hem dnyada, hem de Trkiyede ok hzl bymesi
beklenen sektrlerin banda turizmin geldii dikkate alnrsa, younlama katsays ne olursa olsun,
varsaym yntemi gerei turizmin zmir ili iin temel sektr olduunu kabul etmek ok yerinde olacaktr.
Tablo 90- zmir linde stihdam Younlama Katsaylar: 2000
alanlar
Sektrel Dalm (%)
Trkiye
TARIM
SANAY
Madencilik
malat Sanayi
Elektrik Gaz Su
NAAT
TCARET
ULATIRMA HABERLEME
TOPLAM
Trkiye
zmir li
7.769.000
3.811.000
82.000
3.638.000
91.000
1.364.000
3.817.000
1.068.000
365.627
263.656
1.929
257.380
4.347
67.829
186.299
56.283
35,999
17,659
0,380
16,857
0,422
6,320
17,687
4,949
0,28542
0,20582
0,00151
0,20092
0,00339
0,05295
0,14543
0,04394
0,79285
1,16552
0,39631
1,19188
0,80476
0,83776
0,82226
0,88782
709.000
58.824
3,285
0,04592
1,39775
3.044.000
281.110
14,105
0,21944
1,55579
21.581.000
1.281.008
100,000
100,000
1,00000
MAL KURUMLAR
TOPLUM HZMETLER
zmir li
LQ
3.1.2.2 zmir linde stihdam Younlama Katsaylar

174
Yukarda Tablo 89da 2000 yl iin zmir linde ana sektrler itibariyle istihdam younlama katsaylar
verilmitir. stihdam younlama katsaylar da gelir younlama katsaylar ile benzer sonular
vermektedir. Buna gre, ana sektrler itibariyle Sanayi, Mali Kurumlar ve Toplum Hizmetleri temel
sektrler niteliindedir. Gelir younlama katsaysndan en nemli farkllk Mali Kurulularda katsaynn 1in
ok zerinde olmasdr. Buna karlk malat Sanayiinde istihdam younlama katsays gelir katsays gibi
yine 1den byktr.
malat sanayii zmir iin hem gelir hem de istihdam asndan en nemli ana sektr konumundadr. Bu
nedenle daha ayrntl incelenmesi yerinde olacaktr. Bu amala malat sanayiinin altsektrleri iin istihdam
younlama katsaylar hem ISIC 2 basamakl hem de ISIC 4 basamakl endstri snflamasna gre 19892000 dnemi iin yllar itibariyle hesaplanm ve izleyen iki tabloda verilmitir.
Aada Tablo 90dan grlebilecei gibi, 2000 yl itibariyle, ISIC 2 basamakl endstri snflamasnda yer
alan toplam 9 imalat endstrisi iinde sadece 3 endstride istihdam younlama katsays 1den byktr:
1. Gda, ki ve Ttn Sanayii rnleri: 1,860
2. Kimyasal, Petrol, Kmr, Kauuk ve Plastik: 1,639
3. Kat, Kat rnleri ve Matbaaclkta Kullanlan Klie vs. rnleri: 1,228.
malat sanayiindeki bu temel endstrinin daha ayrntl olarak incelenmesinde yarar vardr. Bu amala
aadaki tabloda yer alan 4 basamakl endstri snflamasna gre istihdam younlama katsaylarn
deerlendirelim.
175
Tablo 91- malat Sanayii Altsektrlerinde (ISIC, 2 basamak) stihdam Younlama Katsaylar: 19892000
YIL
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
GIDA,
K VE
TTN
SANAY
RNLER
TEKSTL,
GYM,
DER VE
AYAKKABI
ORMAN
RNLER
KAIT, KAIT
RNLER VE
MATBAACILIKTA
KULLANILAN
KILE VS.
RN
KMYASAL,
PETROL,
KMR,
KAUUK
VE
PLASTK
TA VE
TOPRAKTAN
ELDE
EDLEN
RNLER
ANA
METAL
SANAY
METAL
EYA,
MAKNA
VE
CHAZLAR
31
1,885
1,873
1,870
1,687
1,684
1,767
1,686
1,793
1,803
1,691
1,725
1,860
32
0,946
0,933
0,897
0,933
0,930
0,838
0,860
0,808
0,729
0,696
0,621
0,632
33
0,409
0,435
0,410
0,423
0,452
0,347
0,376
0,491
0,481
0,502
0,620
0,668
34
0,802
0,804
0,761
0,774
0,777
0,745
0,832
1,077
1,213
1,316
1,262
1,228
35
1,194
1,536
1,572
1,529
1,454
1,525
1,451
1,383
1,489
1,623
1,724
1,639
36
0,563
0,546
0,578
0,596
0,623
0,659
0,665
0,691
0,759
0,752
0,711
0,771
37
0,605
0,464
0,493
0,583
0,545
0,565
0,626
0,531
0,633
0,879
1,022
1,001
38
0,867
0,834
0,822
0,889
0,938
0,909
0,941
0,932
1,000
0,990
0,986
0,943
DER
MALAT
SANAY
39
1,018
0,626
0,633
0,768
0,691
0,727
0,525
0,614
0,599
0,736
0,771
0,595
Gda ki Ttn Sektr. Geleneksel tarma dayal sanayilerin en banda gelen gda sanayiinin zmirde
temel sektr olmas artc deildir. 4 basamakl snflamaya gre altsektrlere bakldnda, un ve unlu
gdalar ile ikolata ve kakolu gdalar dnda tm gdalarda zmir net ihracat konumundadr. Bu durum,
bata ttn (5,887) olmak zere, lenmi Meyve ve Sebzeler (3,519), Bitkisel ve Hayvansal Yalar
(2,234), Alkoll ve Alkolsz ecekler gibi bir ok gdada belirgindir.
176
Tekstil Giyim. lgin bir bulgu, tekstil sektr ve altsektrlerinin, deri dnda, temel-olmayan sektrler
olmasdr. Kukusuz bu durum lkedenin baka illerinde bu sektrn ok daha gelimi olmasnda
balanabilir.
Kimya ve Kimyasal, Petrol, Kmr, Kauuk ve Plastik. zmirin ikinci nemli temel sektr niteliinde
olan bu sektrde Sentetik Reineler,Plastikler ve Sentetik Elyaf, Petrol rnleri, Boya,Vernik ve Lak,
Sabun bata olmak olmak zere bir ok rnde net ihracat konumundadr. Buna karlk, Temel
Kimyasallar, Gbre ve Tarm lalar, ve la gibi rnlerde net ithalat konumda olduu
grlmektedir.
Kat, Kat rnleri Ve Matbaaclkta Kullanlan Klie vs. rnleri. Temel sektr zelliini tayan
bu endstri dalnda Kat, Kat Hamuru ve Mukavva ile Kat ve Mukavvadan Ambalaj rnleri ne
kmaktadr.
Ta ve topraktan elde edilen rnler sektr temel sektr nitelii tamamakla birlikte, imento, Kire ve
Sva altsektr temel niteliktedir.
Benzer ekilde bir btn olarak bakldnda temel sektr olmayan Metal Eya, Makina ve Cihazlar
sektrnn alt sektrlerine bakldnda Motosiklet ve Bisiklet (5,520), Bro, Hesap ve Muhasebe
Makinalar (5,024), Fotoraflk ve Optik Cihaz ve Malzemeleri (4,191), Elektrikli Ev Cihazlar (1,758),
Metal ve Aa leyen Makinalar (1,343) gibi birok nemli endsri dal temel sektr nitelindedir.
177
Tablo 92-malat Sanayii Altsektrlerinde (ISIC, 4 basamak) stihdam Younlama Katsaylar: 19902000
ISIC No.
31
3111
3112
3113
3114
3115
3116
3117
3119
3121
3122
3131
3132
3133
3134
3140
32
3211
3212
3213
3214
3219
3221
3222
3231
3233
3240
33
3311
3319
3320
34
GIDA K TTN
MEZBAHA RNLER
ST RNLER
LENM SEBZE VE MEYVE RNLER
LENM SU RNLER
BTKSEL VE HAYVANSAL YALAR
UN VE DER DERMENCLK RNLER
UNLU RNLER
KAKAO, KOLATA VE EKER RNLER
DER GIDA RNLER
YEM
DAMITIK ALKOLL KLER
ARAP
BRA VE MALT
ALKOLSZ KLER
TTN VE TTN RNLER
TEKSTL GYM AYAKKABI VE DER
HAZIRLANMI, BKLM, DOKUNMU ELYAF
GYM DII HAZIR EYA
RME GYM EYASI VE RME MENSUCAT
HALI VE KLM
DER TEKSTL RNLER
LENM DER
DER DER RNLER
AYAKKABI SANAY
ORMAN RNLER
KERESTE VE PARKE
DPER AA VE MANTAR RNLER
AHAP MOBLYA
KAIT KAIT RNLER VB.
1990
1,873
1,027
2,314
3,941
1,122
2,061
0,545
0,622
0,185
0,192
0,481
1,773
0,844
3,392
2,089
3,981
0,933
0,627
0,297
0,137
0,184
1995
1,686
0,718
1,762
3,074
0,160
1,935
0,356
0,616
0,137
0,240
0,626
1,207
0,772
4,631
2,211
4,285
0,860
0,493
0,207
0,026
0,127
2000
1,860
1,002
1,977
3,519
n.a
2,234
0,333
0,768
0,240
0,414
0,775
1,447
1,181
2,414
0,915
5,887
0,632
0,436
0,269
0,487
0,117
3,856
1,667
2,310
1,918
1,570
1,423
1,055
0,901
0,376
0,348
1,246
0,381
0,832
1,143
1,097
1,368
1,472
0,884
0,668
0,375
0,931
0,855
1,228
0,100
0,435
0,357
2,540
0,532
0,804
Tablo 92 - malat Sanayii Altsektrlerinde (ISIC, 4 basamak) stihdam Younlama Katsaylar: 1990178
2000 (Devam)
ISIC No.
3411
1990
0,394
1995
0,962
2000
1,690
KAIT VE MUKAVVADAN AMBALAJ

DER KAIT,KAIT HAMURU VE MUKAVVA RNLER
3412
3419
2,147
0,176
0,965
0,847
1,288
0,275
KMYA, KMYASAL, PETROL, PLASTK, VB.
3421
35
0,670
1,536
0,656
1,451
1,141
1,639
TEMEL KMYASAL RNLER

GBRE VE TARIM LALARI
SENTETK RENELER,PLASTKLER VE SENTETK ELYAF
3511
3512
3513
0,534
0,345
5,596
0,134
0,241
5,296
0,416
0,608
6,197
BOYA,VERNK VE LAK
LA
SABUN, TEMZLK VE KOZMETK RNLER
3521
3522
3523
3,186
0,091
0,481
2,777
0,072
0,314
2,520
DER KMYASAL RNLER

PETROL RNLER
0,349
3,281
n.a
0,000
0,158
0,680
1,261
0,546
0,945
2,646
n.a.
4,114
1,507
1,066
2,959
n.a.
4,090
4,071
TEKERLEK VE DI LASTKLER
DER KAUUK RNLER
PLASTK RNLER
TA VE TOPRAKTAN ELDE EDLEN RNLER
3529
3530
3541
3542
3543
3551
3559
3560
36
0,940
1,192
0,665
0,724
1,556
0,771
SERAMK VE PORSELEN
CAM VE CAM RNLER
PM KLDEN YAPI GERELER
3610
3620
3691
0,451
0,095
0,307
1,079
0,175
0,255
0,725
0,144
0,987
KAIT, KAIT HAMURU VE MUKAVVA
1,300
Tablo 92- malat Sanayii Altsektrlerinde (ISIC, 4 basamak) stihdam Younlama Katsaylar: 19902000 (Devam)
179

ISIC No.
1990
MENTO, KRE VE SIVA
3692
0,963
DER METALDII MNERAL RNLER
3699
1,025
1995
0,996
0,966
2000
1,391
0,719
ANA METAL SANAY

DEMR VE ELK
DEMRDII METALLER
METAL EYA, MAKNA VE CHAZLAR
37
3710
3720
38
0,464
0,516
0,307
0,834
0,626
0,643
0,554
0,941
1,001
1,155
0,455
0,943
BIAK, EL ALETLER VE ETL HIRDAVAT
3811
0,761
0,700
0,707
METAL MOBLYA
METAL YAPI MALZEMELER
DER METAL EYA
KUVVET MAKNALARI
TARIM ALET VE MAKNALARI
METAL VE AA LEYEN MAKNALAR
3812
3813
3819
3821
3822
3823
0,816
1,682
0,383
0,333
0,697
1,232
1,313
0,657
0,297
0,453
0,757
0,299
0,872
0,707
1,140
0,419
1,343
ZEL SANAY MAKNALARI

BRO, HESAP VE MUHASEBE MAKNALARI
3824
3825
1,696
3,704
1,420
0,710
1,247
5,024
DER MAKNA VE CHAZLAR

ELEKTRK RETEN MAKNA VE CHAZLARI
3829
3831
0,813
0,622
0,895
0,963
0,895
0,875
ELEKTRONK CHAZLAR
ELEKTRKL EV CHAZLARI
DER ELEKTRKL CHAZLAR
3832
3833
3839
0,468
1,090
0,087
0,550
0,329
0,230
0,477
1,758
0,548
Tablo 92 - malat Sanayii Altsektrlerinde (ISIC, 4 basamak) stihdam Younlama Katsaylar: 19902000 (Devam)
180

ISIC No.
1990
1995
2000
GEM VE SUDA YZEN TAITLAR
3841
0,688
0,597
0,208
KARAYOLU TAITLARI
3843
1,279
1,239
1,130
MOTOSKLET VE BSKLET
3844
2,846
4,967
5,520
DER TAIT ARALARI
3849
MESLEK, BLM, L VE KONTROL CHAZLARI
3851
0,198
0,973
1,188
FOTORAFCILIK VE OPTK CHAZ VE MALZEMELER
3852
1,754
4,175
4,191
3854
1,562
0,263
0,370
39
0,626
0,525
0,595
KUYUMCULUK VE BENZER EYA
3901
0,745
0,179
0,239
DER (MALAT) SANAY RNLER
3909
0,605
0,704
0,917
DER MALAT SANAY
3.1.3 zmirin lelerinde Younlama Katsaylar (LQ)

zmir ilinin tamam iin yaplan LQ analizi ileler dzeyinde de yaplabilir. Bu durumda, bir ileninin
younlama katsaylar o ilenin zmir ili iindeki greli durumunu verecektir. Aada Tablo 92de zmirin
ilelerinde (ky ve bucaklar da dahil) 2000 yl itibariyle istihdam younlama katsaylar verilmitir. Bu
tablonun oluturulmasna esas tekil eden yerleim yerlerinde ekonomik faaliyetlere gre istihdam verileri
DEnin 2000 yl Nfus Saym verileridir. stihdam edilenlerin sektrel dalm allan yere gre deil
ikamet edilen yere gre dzenlenmitir. rnein, Torbalda sanayiinde alan ama Konakta ikamet eden
bir kii Konakta sanayide alyor grnecektir. Bu nedenle, allan yere gre dzenlenmemi olan bu
Tablo 93- zmir'in lelerinde Ana Sektrler tibariyle stihdam Younlama Katsaylar: 2000
Byk ehir
TARIM
0,6525
SANAY
1,1648
181
NAAT
1,0974
HZMET
1,1319

BALOVA
0,0863
0,8063
1,2161
1,6345
BORNOVA
0,0826
1,5835
1,1224
1,2968
BUCA
0,1301
1,5080
1,4627
1,2616
IGLI
0,2030
1,6159
1,4390
1,1700
GAZIEMIR
0,4528
1,2110
0,8614
1,2634
GZELBAHE
1,0148
0,5968
1,1075
1,1603
KARSIYAKA
0,0276
1,3564
1,4504
1,3956
KONAK
0,0279
1,4047
1,0700
1,4179
NARLIDERE
0,1137
0,4581
1,0371
1,7954
ALIAGA
1,1731
1,5523
1,0797
0,6330
BAYINDIR
2,7884
0,2406
0,3031
0,3040
FOA
1,1163
0,1752
0,3843
1,3711
KEMALPASA
2,0820
0,9103
0,7875
0,3876
MENDERES
2,2006
0,5568
0,5811
0,4970
MENEMEN
2,0271
0,6670
0,9676
0,5110
SEFERIHISAR
1,6904
0,4383
1,5197
0,7610
SELUK
1,5644
0,3290
0,9223
0,9586
TORBALI
2,1322
0,7803
0,8501
0,4076
URLA
1,2267
0,4168
1,3636
1,0792
Bykehir D leler
2,4263
0,3236
0,6002
0,4587
BERGAMA
2,4196
0,3421
0,4636
0,4705
BEYDAG
2,7782
0,2722
0,3617
0,2893
ESME
1,1196
0,3785
1,7531
1,1183
DIKILI
2,2509
0,2593
1,2372
0,5236
KARABURUN
2,1632
0,2408
1,0312
0,6108
KINIK
2,8059
0,2456
0,3131
0,2896
KIRAZ
3,0412
0,1405
0,2268
0,1998
DEMIS
2,4673
0,3428
0,4933
0,4368
TIRE
2,3868
0,4572
0,5591
0,4279
ZMR L
1,0000
1,0000
1,0000
1,0000
Kaynak: Ek Tablo 10dan kendi hesaplamalarmz.
182
istihdam
verilerinden
hesaplanan
younlama
katsaylarnn
yorumlanmasnda
bu
nokta
gzden
karlmamal ve dikkatli olunmaldr. te yandan, Bykehir Belediyesi 2004 ylnda kan yasaya gre
tanmlanmtr.
Tablonun incelenmesinden aadaki bulgulara ulalabilir:
1. Tahmin edilebilecei gibi, tarmsal faaliyetler Bykehir kapsam dndaki ilelerde younlamtr
(2,4263).
2. Bykehir Belediyesi iinde tarmn en youn olduu ileler Bayndr, Menderes, Kemalpaa,
Menemen ve Torbaldr.
3. Sanayinin youn olduu ileler tmyle Bykehir Belediyesi kapsamndadr; Bykehir kapsam
dndaki hi bir ilede Sanayide younlama yoktur. Bykehir kapsamndaki ileler arasnda ise
ili (1,6159), Bornova (1,5835), Aliaa (1,5523) ve Buca (1,508) ne kmaktadr.
4. naat sektr Bykehir kapsamndaki ilelerde younlamtr. Bykehir kapsam dndaki
ilelerde ise eme (1,7531) ne kmaktadr.
5. Hizmetler sektr de Bykehir ilelerinde yksek younlamtr. Narldere, Bornova, Konak,
Karyaka ve Foa hizmetlerin en youn olduu ilelerdir. Bykehir kapsam dndaki ilelerden
yalnzca emede hizmetlerdeki younlama zmir il ortalamasnn zerindedir.
3.2 Gelir ve stihdam ngrleri
Bu blmde zmir ili iin gelir ve istihdam ngrleri yer almaktadr. ngrlere gemeden nce
ngrlerde kullanlan ynteme zerinde duracaz.
183
3.2.1 Yntem
En genel olarak tanmlamak gerekirse deikenlerin gelecekte alaca deerlerin ne olacann nceden
belli bir sistematik erevesinde belirlenmesi ilemine ngr (forecasting) ad verilmektedir. ngr her
trl planlama iin yaamsal bir ilemdir. Ekonomik deikenlere ilikin ngrler de hem kamu hem de
zel kesim planlamaclar ve politika belirleyenler iin gelecekteki ekonomik gelimelerin kestirilmesi,
ekonomik deiimin belirleyicilerinin analizi, gelecee ilikin alternatiflerin oluturulmas ve salkl
planlama iin son derece nemli ve gereklidir (Chapin, 2003).
3.2.1.1 Terminoloji: Kestirim, Projeksiyon, ngr
ngr terminolojisinde zaman zaman birbirinin yerine de kullanlan bir ok terim yer almaktadr. Netlik
salamak ve anlalrl artrmak asndan bu terimlerin ksaca aklanmasnda yarar vardr.
Kestirim (Estimate): Bir deikenin cari veya gemi deerinin, bu deikendeki temel bir deiim
gstergesine dayanlarak hesaplanmas.
Projeksiyon
(Projection):
Belli
bir
varsaymlar
kmesine
dayanarak,
bir
deikenin
gelecekteki
deerlerine ilikin olarak elde edilen saysal sonular.

ngr (Forecast): Bir deikenin gelecekteki deerine ilikin en isabetli tahmin. Analistin znel
deerlendirmesine de dayanr.
Temel Yl: Projeksiyonda Kullanlan ilk verinin ait olduu yl
Son Yl: Projeksiyonda kullanlan en son veriye ait yl
184
Temel Dnem: Temel yl ile son yl arasnda kalan dnem

Hedef Yl: Deikenin projekte edildii yl
Projeksiyon Ufku: Son yl ile hedef yl arasndaki dnem
Projeksiyon Aral: Projeksiyonlarn yapld aralk
3.2.1.2 Projeksiyon Teknikleri
En basit yzde arttan karmak ok sektrl ekonometrik modellere uzanan ok sayda projeksiyon
yntemi mevcuttur (bu konuda ayrntl bilgi iin: Armstrong, 2001; Wallenius 2005). Biz burada bu
yntemlerin ayrntsna girme gerei duymuyoruz. Ulalabilinen veri kmesinin snrll ve amalarmz
asndan bu almada esas itibariyle ekstrapolasyon ve basit ekonometrik model yntemlerine yer
vermekle yetindik. Bu projeksiyon yntemleri aada ksaca aklanmaktadr.
Ekstrapolasyon
Ekstrapolasyon tekniinde (eri uydurma) ilgili ekonomik deikenin gemiteki (temel dnemdeki) trendi
(eilimi) gelecekteki deerlerini ngrmek iin kullanlr. Bu tekniin ayrdedici zellii bir deikenin
gelecekteki deerlerinin sadece gemiteki deerleri tarafndan belirlendii varsaymdr.
Ekstrapolasyonda deiik eriler (kalplar) kullanlabilir. Bu almada aadaki eriler kullanlmtr:
Geometrik eri (Bileik Byme): Temel dnemde belirli aralklardaki verilerden hesaplanan
bileik byme hzna dayanan bir eridir:
YT =Y0 (1 + g)T
185
Dorusal: Aadaki formle dayanan dz bir doru verir:

YT =Y0 + bT
Yar-Logaritmik
YT =Y0 + bLnT
stel Eri:
YT = Y0 eT
Burada, Y projeksiyonu yaplacak deikeni, T zaman, g ise yllk bileik byme hzn gstermektedir.
Ekonometrik Modeller
Bu yntemde esas itibariyle ekonomik deikenler arasnda sebep-sonu ilikisini ifade eden bir
denklemden veya ok sayda denklemlerden oluan bir ekonometrik model temel dnemin gzlem verileri
kullanlarak tahmin edilir ve daha sonra da tahmin edilen bu model kullanlarak ileriye ynelik
projeksiyonlar yaplr. ok denklemli ekonometrik modeller hem karmak hem de veri gereksinmi yksek
modeller olduundan bu almada kulanlmamtr.
Tek Denklemli Regresyon Modeli:
Dorusal
ift logaritmik
: Yt = a + bXt + ut
: LnYt = a + bLnXt + ut
Yar-logaritmik: Yt = a + bXt + ut
Burada, Yt aklanan deiken, Xt aklayc deiken, ut ise rassal hata terimidir.
186
Temel dnem verileri kullanlarak model tahmin edilir ve X deikeninin baka bir teknikle bulunan
projeksiyon deerleri tahmin edilen denklemde yerine konularak Ynin projeksiyon deerleri bulunur.
3.2.1.3 ngr
Son aamada, yaplan projeksiyonlar arasndan en iyisi belli ltlere gre seilir. Bu noktada eitli geliim
senaryolar da uygulanabilir. Temel senaryo, gemiteki trendin gelecekte de aynen devam edecei
varsaymn; iyimser senaryo gelecekteki gelimenin gemiten daha iyi olaca varsaymn; ve ktmser
senaryo da gelecein gemiten daha kt olaca varsaymn yanstr. Son olarak ilgili ekonomik
deikenin ngr deerleri her bir senaryo iin ayr ayr bulunur.
zmir ili iin yukarda sralanan projeksiyon yntemleri hem reel katma deer hem de istihdam ngrleri
iin kullanlm ve en iyi projeksiyonlar (ngrler) aada verilmitir.
3.2.2 Gelir Projeksiyonlar
zmir ili iin, GSYH ve malat Sanayi Reel Katma Deerine ilikin olmak zere iki tr ngry hem
toplam hem de sektrler itibariyle gerekletirdik.
3.2.2.1 zmir li in 2030 Yl GSYH ngrs

zmir ilinde GSYH ngrs exstrapolasyon teknii ile elde edilmitir. Bu amala drt ayr ekstrapolasyon
kalb (erisi) kullanlmtr: Geometrik (bileik byme), dorusal, yar-logaritmik ve stel. zmir linin
toplam ve 6 altsektr (Tarm, Sanayi, naat, Ticaret, ve Ulatrma-Haberleme, Dier Hizmetler)
187
itibariyle
gerekletirilen
GSYH
projeksiyonlarnda
1987-2000
temel
dnemine
ait
DE
verileri
kullanlmtr. Bu ekilde elde edilen projeksiyonlar Ek Tablo 4te birarada sunulmutur. Yaplan
deerlendirmeler nda en uygun projeksiyon deerlerini bileik byme (geometrik) kalbnn verdii
tesbit edilmitir.
Tablo 94 - zmir li GSYH Projeksiyonlar: 2001-2030 (1987 Fiyatlaryla, Milyar TL)
GZLENEN
Tarm
Sanayi
naat
Ticaret
Ulatrma
Dier
Haberleme
Hizmet
1987
2000
604
673
TEMEL SENARYO
GSYH
706
1.193
759
1.060
5.429
7.992
740
1.736
344
1.281
2.662
338
2.065
2030 PROJEKSYONU
7.001
485
6.621
4.102
1.993
20.942
YMSER SENARYO
997
9.351
652
8.827
5.465
2.670
27.962
KTMSER SENARYO
548
5.226
360
4.953
3.070
1.483
15.639
Kaynak: Ek Tablo 1, Ek Tablo 2. Ek Tablo 3.

Notlar:
1. Y llk bileik byme hznn hesabnda balangtaki 3 yl ortalamas ile son 3 yln ortalamas esas alnmtr.
2. GSYH projeksiyonu ile sektrel GSYH projeksiyonlarnn toplam arasndaki fark datm faktr ile blnerek giderilmitir.
3. yimser senaryo byme hznn temel senaryo byme hzndan % 10 (0,01 puan) yksek, ktmserde % 10 (0,01 puan) dk
olaca varsaylmtr.
En iyi sonular veren geometrik kalbn tahmininde nce temel dnemin ilk yl (1987) ve son yl (2000)
gzlenen deerleri kullanlarak toplam ve sektrel GSYH yllk bileik byme hzlar hesaplanm ve daha
sonra Temel Senaryo, yimser Senaryo ve Ktmser Senaryo varsaymlar altnda gerekletirilen
ekstrapolasyonlarla 2001- 2030 dnemi iin yllk sektrel ve toplam GSYH projeksiyon deerleri elde
edilmitir. Sektrel projeksiyon deerlerinin toplam ile toplam GSYH projeksiyonu arasndaki fark
188
sektrlere arlklaryla orantl olarak datlarak giderilmitir. Bu ekilde elde edilen projeksiyonlar Ek
Tablo 1, Ektablo 2 ve Ek Tablo 3te ayrntl olarak sunulmutur. Yukarda Tablo 93de ise zet bilgilere yer
verilmitir.
Tablodan grlebilecei gibi, zmir ili 1987-2000 dnemi arasnda gerekletirdii bymeyi 2030 ylna
kadar aynen gerekletirirse (TEMEL SENARYO), 2000 ylnda 1987 sabit fiyatlaryla yaklak 8 trilyon TL
olan GSYHnn projeksiyon dnemi sonunda (2030) 20,9 trilyon TLye kaca ngrlmektedir. Baka bir
deyile, GSYHnn 2,6 kat artaca ve bu artta en byk katky Ulatrma-Haberleme (3,4 kat), Ticaret
(3,2 kat) kesimlerinin salayaca ngrlmektedir. Buna karlk Sanayi sektr GSYH ile ayn oranda
(2,6 kat) artacaktr.
189
Grafik 7- zmir li GSYH ngrleri: 2000-2030

3.2.2.2 zmir li 2030 Yl malat Sanayii Reel katma Deer ngrs
zmir ili imalat sanayiinde 9 alt-sektr (ISIC, 2 basamak) ve toplam imalat sanayii iin reel katma deer
ngrs
yaplmtr. Bu amala nce, DEnin 1989-2000 dnemine ait yllk imalat sanayii cari katma
deer verileri, 1987 baz yll fiyat deflatr kullanlarak reele dntrlmtr. Daha sonra da GSYH
ngrlerinde kullanlan drt ayr projeksiyon yntemiyle imalat sanayii reel katma deeri projeksiyonlar
yaplmtr. Elde edilen projeksiyonlar Ek Tablo 5de birarada sunulmutur. Bunlar arasndan en iyi sonular
190
veren Bileik byme (geometrik) kalbna ait Temel, yimser ve Ktmser Senaryo projeksiyonlar ise
imalat sanayii toplam ve 9 altsektr iin gerekletirilmitir.
Sektrel projeksiyon deerlerinin toplam ile toplam projeksiyon deeri arasndaki fark sektrlere
arlklaryla orantl olarak datlarak giderilmitir. Bu ekilde elde edilen projeksiyon sonular Ek Tablo
6da ayrntl, aada Tablo 96da ise zet olarak verilmitir.
Tablo 95 - zmir malat Sanayiilerinde 2030 Reel Katma Deer Projeksiyonu (1987 fiyatlaryla, Milyon TL)
GIDA,
K VE
TTN
SANAY
RNLER
TEKSTL
GYM,
DER VE
AYAKKA
BI
ORMAN
RNLE
R
KAIT,
KAIT
RNLER
VB.
34
47.117
95.839
0,0667
GZLENEN
1989
2000
Deiim hz
(bileik, %)
31
327.020
499.677
0,0393
32
155.863
153.731
-0,0013
33
4.812
9.837
0,0672
TEMEL
SENARYO
YMSER
SENARYO
KTMSER
SENARYO
841.265
78.443
1.133.685
622.351
KMYASAL
, PETROL,
KMR,
KAUUK
VE
PLASTK
35
999.766
1.303.723
0,0244
TA VE
TOPRAKT
AN ELDE
EDLEN
RNLER
ANA
METAL
SANAY
METAL
EYA,
MAKNA
VE
CHAZLAR
DER
MALAT
SANAY
MALAT
SANAY
TOPLAM
36
81.913
85.614
0,0040
37
134.377
153.368
0,0121
38
143.256
428.389
0,1047
39
2.275
2.959
0,0242
TOPLAM
1.896.398
2.733.137
0,0338
36.640
2030 PROJEKSYONU
352.073 1.424.666
51.168
116.526
4.501.715
3.212
7.405.709
106.944
49.009
470.983
1.927.856
69.650
158.242
5.964.621
4.346
9.885.336
57.348
27.313
262.413
1.049.491
37.468
85.531
3.388.237
2.366
5.532.517
a) Projeksiyon dnemi (2001-2025) byme hz, temel dnem byme hzna eittir.
(b) Projeksiyon dnemi (2001-2025) byme hz, temel dnem hznn 1 yzde puan (0,01) zerinddir.
(c) Projeksiyon dnemi (2001-2025) byme hz, temel dnem hznn 1 yzde puan (0,01) altndadr.
191
Tablodan grlebilecei gibi, Temel Senaryo altnda imalat sanayii reel katma deerinin 2030 ylnda 2,7
kat artmas ngrlmektedir. En byk oransal artn Metal Eya, Makina ve Cihazlar endstrisinde
meydana gelecei ve bu sektrn 10 kattan fazla artarak en byk endstri haline gelecei
ngrlmektedir. Kukusuz bu ok hzl bir art ngrsdr ve ihtiyatla karlanmaldr. Bir baka deyile,
sektr bydke byme hznn klmesi beklenebilir. Kat ve Kat rnleri endstrisi ve Orman
rnleri endstrisi de greli olarak hzl bymesi ngrlen ancak greli olarak kk sektrlerdir. 2000
ylnn en byk endstri dal konumunda olan Kimyasal, petrol, Kmr, Kauuk ve Plastik endstrisinde
ngrlen byme son derece snrldr.
3.2.3 zmir li stihdam Projeksiyonlar
zmir ilinde drt ana sektr (Tarm, Sanayi, naat, Hizmetler) istihdam ve toplam istihdam projeksiyonu
ekstrapolasyon yoluyla geometrik byme kalbyla gerekletirilmitir. Bunun iin DEnin nfus saym
istihdam verileri kullanlmtr. Yllk bileik byme hz 1990-2000 temel dneminden hesaplanmtr.
Sektrel projeksiyon deerlerinin toplam ile toplam istihdam projeksiyonu arasndaki fark sektrlere
arlklaryla orantl olarak datlarak giderilmitir. Aada Tablo 95de temel senaryo, iyimser senaryo ve
ktmser senaryolar altnda elde edilen istihdam projeksiyonlar verilmitir.
192
Tablo 96- zmir li Ekonomik Faaliyetlere Gre stihdam Projeksiyonu: 2000-2030

Tarm
Sanayi
naat
Hizmet
Toplam
Byme hz (%)
0,00483
0,01869
-0,00101
0,03038
0,01718
1980
1985
1990
2000
45.720
49.528
68.521
67.829
287.539
348.034
431.850
582.516
808.963
902.930
1.080.346
1.281.008
TEMEL SENARYO (a)
302.516
162.464
320.844
178.603
348.413
219.083
365.627
263.656
2030 PROJEKSYONLARI
379.543
412.777
59.099
1.284.174
2.135.594
YMSER SENARYO (b)
440.139
477.713
68.594
1.483.723
2.470.169
KTMSER SENARYO (c)
326.533
355.851
50.800
1.108.932
1.842.117

(a) 1990-2000 dnemi iin bulunana bileik byme hznda deiiklik olmayacak.
(b) Byme hz temel senaryodakinden 0,005 (binde 5) puan fazla olacak.
(c) Byme hz temel senaryodakinin 0,005 (binde 5) puan daha dk olacak.
Tablodan grlebilecei gibi, 1990-2000 dnemindeki istihdam artnn aynen devam edecei varsaym
altnda (TEMEL SENARYO) zmir ilinde 2030 ylnda toplam istihdamda yaklak 850 bin art olaca ve bu
artn ok 700 bininin Hizmetlerden 150 bininin de Sanayiden kaynaklanaca ngrlmektedir. Tarmsal
istihdamda ok kk bir art, buna karlk naat kesimi istihdamnda kk bir gerileme olaca
ngrlmektedir. Baka bir deyile,
Tarmda ve naatta
istihdam edilen nfus hemen hemen ayn
kalrken, Hizmetlerde istihdam edilen nfusun 2,2, Sanayide istihdam edilen nfusun ise 1,6 katna
kaca beklenmektedir.
193
Grafik 8 zmir linde Toplam stihdam Projeksiyonu: 2000-2030

3.2.3.2 zmir li malat Sanayii 2030 stihdam Projeksiyonu
zmir ili imalat sanayiinde 9 alt-sektr (ISIC, 2 basamak) ve toplam imalat sanayii iin istihdam ngrs
yaplmtr. Bu amala drt ayr ekstrapolasyon kalb kullanlarak imalat sanayii toplam istihdam
projeksiyonlar
194
Tablo 96 - zmir li malat Sanayilerinde stihdam Projeksiyonlar: 1989-2030

GIDA,
K VE
TTN
SANAY
RNLER
TEKSTL,
GYM,
DER VE
AYAKKABI
ORMAN
RNLER
KAIT,
KAIT
RNLER
VB.
KMYASAL,
PETROL,
KMR,
KAUUK
VE
PLASTK
TA VE
TOPRAKTAN
ELDE
EDLEN
RNLER
ANA
METAL
SANAY
METAL
EYA,
MAKNA
VE
CHAZLAR
DER
MALAT
SANAY
MALAT
SANAY
TOPLAM
31
32
33
34
35
36
37
38
39
TOPLAM
1989
29.317
25.148
868
2.633
10.508
4.226
4.701
15.449
486
93.336
2000
23.923
21.179
1.639
3.454
14.378
4.749
5.073
19.519
429
94.343
-0,0183
-0,0155
0,0595
0,025
0,0289
0,011
0,007
0,0215
-0,01
0,001
TEMEL
10.482
10.114
7.078
4.980
4.763
28.176
SENARYO (a)
YMSER
14.271
13.757
9.425
7.425
34.635
6.722
6.436
37.911
SENARYO (b)
KTMSER
7.674
7.411
5.301
4.097
19.155
3.679
3.514
20.878
SEN. (c)
(a) Projeksiyon dnemi (2001-2025) byme hz, 1989-2000 dneminde gerekleen byme hz geerli olacak.
(b) Projeksiyon dnemi (2001-2025) byme hz, 1989-200 dnemi byme hznn 1 yzde puan (0,01) zerinde.
(c) Projeksiyon dnemi (2001-2025) byme hz, 1989-200 dnemi byme hznn 1 yzde puan (0,01) altnda.
233
97.145
316
130.899
171
71.879
GZLENEN
Deiim hz
(bileik, %)
2030 PROJEKSYONLARI
5.524
25.795
yaplmtr. Elde edilen projeksiyonlar Ek Tablo 7de birarada sunulmutur. Bunlar arasndan en iyi sonular
veren Bileik byme (geometrik) kalbna ait Temel, yimser ve Ktmser Senaryo projeksiyonlar ise
imalat sanayii toplam ve 9 altsektr iin gerekletirilmitir. Sektrel projeksiyon deerlerinin toplam ile
toplam projeksiyon deeri arasndaki fark sektrlere arlklaryla orantl olarak datlarak giderilmitir. Bu
195
ekilde elde edilen projeksiyon sonular Ek Tablo 8de ayrntl, yukardaki tabloda ise zet olarak
verilmitir.
Grafik 9 - zmir linde malat Sanayii Toplam stihdam Projeksiyonu: 2000-2030
196
zmir li stihdam Projeksiyonu: Ekonometrik Model

Bu ksmda istihdam gelirin (katma deer) bir fonksiyonu olarak ifade eden aadaki tek denklemli
regresyon denklemi hem ana faaliyet kollar hem de imalat sanayii altsektrleri iin tahmin edilecektir.
LnLt = a + bLnYt + ut
Bu denklemde yer alan b parametresi istihdamn gelir esnekliini verir. Bir baka deyile, b katsays
gelirde yzde 1 orannda bir art olduunda istihdamn yzde ka artacan gsterir.
malat sanayii toplam iin bu denklem 1989-2000 yllk verileri kullanlarak tahmin edilmitir. Tahmnin
sonular aada verilmitir:
LnLt = 8,62 + 0,1922LnYt
t-istatistii
(6,188) (2,045)
R2 = 0,54318
F = 4,18
Buna gre, zmir ilinde imalat sanayiinde reel katma deer ile istihdam arasnda istatistiki olarak anlaml
ama olduka zayf bir iliki vardr. stihdamn reel katma deer esneklii 0,19 olarak tahmin edilmitir.
Buna gre imalat sanayii reel katma deerindeki yzde 1 oranndaki bir art (azal) istihdam edilenlerin
saysnda % 0,19 orannda bir arta (azala) yol amas beklenmektedir. Daha nce imalat sanayii iin
ekstrapolasyon tekniiyle yaptmz reel katma deer projeksiyonlarndan elde etmi olduumuz deerleri
yukardaki denklemde yerine koyduumuzda aadaki tabloda son stunda verilen projeksiyon deerlerine
ularz.
197
Tablo 97 - zmir li malat Sanayiinde stihdam Projeksiyonu

Karlatrmas: 1989-2005
GZLENEN
1989
2000
PROJEKSYON
2005
2010
2015
2020
2025
2030
KATMA DEER
(Milyon TL)
STHDAM
1.896.398
2.733.137
93.336
94.343
Ekstrapolasyon
3.227.099
3.810.335
4.498.980
5.312.084
6.272.141
7.405.709
Regresyon
94.804
95.268
95.734
96.202
96.672
97.145
98.888
102.096
105.409
108.829
112.360
116.006
Hemen grlebilecei gibi, ekonometrik yntemle elde edilen istihdam deerleri ekstrapolasyonla elde
edilen istihdam deerlerinden ok daha yksektir. Projeksiyon yl temel dnemin son ylna ne kadar
uzaksa fark o kadar artmaktadr (rn., 2005 iin % 4, 2030 iin % 19,4).
3.2.4 zmirin lelerinde 2030 stihdam Projeksiyonlar

ileler baznda ve ana ekonomik faaliyetlere gre stihdam projeksiyonlar de gerekletirildi. Ayrntl
projeksiyonlar Ek Tablo 11de, zet bilgiler ise aada Tablo 98de verilmitir.
198

Tablo 98 - zmir leleri stihdam Projeksiyonu: 2030
1990
2000
2030 Projeksiyon
Yllk Bileik Byme Hz (%)
ZMR L
1.080.346
1.281.008
2.221.885
0,0185
Byk ehir
826.396
1.030.081
1.978.800
0,0220
BALOVA
18.542
20.018
22.719
0,0042
BORNOVA
99.220
133.202
316.672
0,0293
BUCA
64.250
94.981
279.425
0,0366
IGLI
30.005
36.852
71.197
0,0222
GAZIEMIR
36.496
38.499
43.548
0,0041
GZELBAHE
7.081
7.026
7.065
0,0002
KARSIYAKA
100.025
131.251
275.535
0,0250
KONAK
211.385
230.816
270.487
0,0053
NARLIDERE
19.445
21.816
28.194
0,0086
ALIAGA
19.658
26.186
50.742
0,0223
BAYINDIR
27.267
26.977
22.786
-0,0056
FOA
15.219
24.129
75.722
0,0389
KEMALPASA
29.577
39.357
70.505
0,0196
MENDERES
30.815
43.651
104.989
0,0297
MENEMEN
38.714
56.137
134.730
0,0296
SEFERIHISAR
11.116
17.448
45.771
0,0327
SELUK
13.001
13.617
19.197
0,0115
TORBALI
40.340
48.008
95.218
0,0231
URLA
14.240
20.110
44.296
0,0267
Bykehir D
253.950
250.927
243.086
-0,0011
BERGAMA
56.771
54.383
42.470
-0,0082
BEYDAG
8.094
7.728
6.159
-0,0075
ESME
14.119
16.213
19.375
0,0060
DIKILI
12.576
16.303
26.630
0,0165
KARABURUN
5.024
8.333
36.222
0,0502
KINIK
22.630
17.431
6.866
-0,0306
KIRAZ
24.914
26.147
26.032
-0,0001
DEMIS
68.699
66.083
51.831
-0,0081
TIRE
41.123
38.306
27.499
-0,0110
Kaynak: Ek Tablolar 9, 10, 11.
199
1990-2000 arasndaki gelimelerin aynen devam edecei kabulne dayanan temel senaryo altnda
istihdam edilen nfusa ilikin aadaki temel saptamalar yaplabilir:
1. zmir ilinde istihdam edilen nfusun 2030 ylnda 2 milyon 221 bin kiiye karak 30 ylda 1,7 kat
artaca ngrlmektedir,
2. zmir Bykehir Belediyesinde (2004 tanm, ky ve bucaklar dahil) istihdam edilen nfusun ise 1
milyon 30 binden yaklak 1,9 katlk bir artla 1 milyon 978 binin zerine kaca ngrlmektedir.
3. Bykehir Belediyesine dahil olmayan ilelerde (ky ve bucaklar dahil) ise istihdam edilen nfusun
yaklak 10 bin civarnda azalaca ngrlmektedir.
4. 2030 ylnda 250 binin zerinde istihdam salayan 4 ile olacaktr: Bornova (316 bin) , Buca (279 bin),
Karyaka (275 bin) ve Konak (270 bin).
5. Bykehir kapsamndaki ilelerden hzl istihdam art salayacak ileler arasnda Menemen (2,4 kat
artla 135 bin), Menderes (2,4 kat artla 105 bin) ve Torbal (2 kat artla 95 bin), Foa (3,1 kat
artla 75 bin), ili (1,9 kat artla 71 bin), Kemalpaa (1,8 kat artla 70 bin 500) ve Aliaa (1,93 kat
artla 51 bin) ne kmaktadr.
6. Kukusuz bu ngrler 30 yl gibi ok uzun bir dneme ilikindir ve ngr sresi uzadka yanlg
paynn ciddi biimde artt unutulmamaldr.
3.3 Bir Deerlendirme
Yukardaki gerekletirdiimiz ekonomik temel analizi ve gelir-istihdam projeksiyonlarndan zmirin
gelecekteki geliimine ilikin karlabilecek temel bulgular aadaki gibi sralanabilir:
200
1.
zmir linde younlama katsaylar ve varsaym yaklamlar altnda ne kan temel sektrler
unlardr:
Balklk
malat Sanayi
Turizm
Mali Kurumlar
Konut Sahiplii
Serbest Meslek ve Hizmetler
2. Balklk sektr her ne kadar GSYH ve istihdam iindeki pay ok nemli olmasa da, zellikle tm
dnyada olduu gibi lkemizde de son yllarda kltr balklndaki ok hzl byme gz nne
alndnda ihmal edilmemesi gereken bir endstridir. Bu endstri ayn zamanda tarma dayal gda
sanayi iin de ok nemlidir. Bu nedenle zmir denizinin temizlenmesi ve korunmas son derece
nemlidir.
3. Konut sahiplii ve Serbest Meslek ve Hizmetler sektrleri younlama katsaylarna gre temel sektrler
konumundadr. Bununla birlikte bu sektrlerin gelime potansiyelinin snrl olduu unutulmamaldr.
4. Mali Kurumlar sektr ise gelir asndan deil istihdam asndan temel sektr konumundadr.
5. malat Sanayi zmir ili iin hem gelir hem de istihdam asndan ok nemli temel sektr konumundadr.
Alt sektrler itibariyle bakldnda u saptamalar yaplabilir
201
Gda, ki, Ttn imalat sanayii altsektrnde ciddi bir younlama ve uzmanlama mevcuttur.
Tarma dayal sanayiler iinde en eski ve en nemli endstri niteliini tayan bu sektrn zmir
iin gelecekte de ok nemli olaca aktr. Bu nedenle, bu sektr besleyen Tarm Sektr de
ne kmaktadr. Tarmn greli paynn gelime ile birlikte geriledii bilinen bir olgudur. Bununla
birlikte, bu tarmn gz ard edilebilecei anlamna gelmemelidir. Tam aksine, zmir iin her adan
temel sektr konumunda olan bata gda ve kat olmak zere tarma dayal sanayilerin
geliebilmesi in tarmnda gelimesi kanlmazdr. Bu nedenle, ekonomik geliimin bizzat kendisi
tarm arazilerinin korunmasn planlama asndan son derece nemli klmaktadr.
te yandan,
gda-iki-ttn sektrnn mekan olarak younlat Torbal ve civarnn bu adan bir gelime
merkezi potansiyeli tadn da belirtelim.
Kimya ve Kimyasal, Petrol, Kmr, Kauuk ve Plastik endstrisi ve hemen hemen tm alt
endstrilerinde zmir linde younlama ve uzmanlama mevcuttur. Bu endstrinin nemini
gelecekte de koruyaca muhakkaktr. Aliaa ilesi bu endstrinin mekan olarak halen en youn
olduu yerleim yeridir. Bu nedenle Aliaa ve evresinin bir gelime merkezi olarak ne karlmas
bu temel endstrinin gelecei asndan ok nemlidir.
6. stihdam edilen nfus projeksiyonlar da en hzl istihdam artlar asndan gneyde Menderes,
kuzeyde ili-Menemen-Aliaa-Foa, douda ise Bornova-Kemalpaa ilelerini ne karmaktadr.
7. Bykehir Belediyesi kapsamndaki ileler arasnda yeni ekonomik gelime merkezi haline gelme
potansiyeli tayan ileler arasnda Menemen, ili, Aliaa, Foa (kuzey ) ile Bornova ve Kemalpaa
(dou) ve zellikle de tarma dayal imalat sanayii ve inaat sektrleri asndan Torbal ve Menderes
(gney) ileleri ne kmaktadr.
202
EKLER
203
Ek Tablo 1- zmir li GSYH Projeksiyonu (Temel Senaryo): 2001-2030 (1987 retici Fiyatlar, Milyar TL)
1987
604
1.736
344
Ulatrma
Dier
GSYH
Haber.
Hizmet
1.281
706
759
5.429
1988
658
1.851
335
1.311
732
783
5.669
1989
587
1.901
359
1.227
711
847
5.633
1990
662
1.887
357
1.429
806
812
5.952
1991
543
1.991
404
1.320
808
831
5.897
1992
684
2.108
361
1.404
874
857
6.287
1993
613
2.243
426
1.649
987
870
6.787
1994
712
2.255
463
1.562
942
909
6.843
1995
725
2.497
405
1.730
994
931
7.283
1996
776
2.546
467
1.916
1.060
955
7.720
1997
599
2.683
534
2.034
1.132
984
7.965
1998
688
2.767
512
2.056
1.162
1.016
8.202
1999
606
2.614
368
1.897
1.119
1.021
7.626
2000
PROJEKSYONLA
R
2001
673
2.662
338
2.065
1.193
1.060
7.992
677
2.754
342
2.151
1.245
1.084
8.253
2002
680
2.848
347
2.239
1.300
1.108
8.522
2003
683
2.945
352
2.331
1.356
1.134
8.800
2004
686
3.046
356
2.426
1.415
1.159
9.087
2005
689
3.149
361
2.525
1.476
1.185
9.384
2006
691
3.255
366
2.627
1.539
1.211
9.690
2007
694
3.364
371
2.734
1.605
1.238
10.006
2008
697
3.477
375
2.844
1.674
1.265
10.333
Tarm
Sanayi
naat
204
Ticaret
Ek Tablo 1- zmir li GSYH Projeksiyonu (Temel Senaryo): 2001-2030

(1987 retici Fiyatlar, Milyar TL) (Devam)
Tarm
Sanayi
naat
Ticaret
Ulatrma
Dier
Haber.
Hizmet
GSYH
1.745
1.293
10.670
1.820
1.321
11.018
1.897
1.350
11.378
1.977
1.379
11.749
2.061
1.409
12.132
2.147
1.439
12.528
2.238
1.470
12.937
2.331
1.501
13.359
2.429
1.532
13.795
2.530
1.564
14.245
2.635
1.597
14.710
2.745
1.630
15.190
2.858
1.664
15.686
2.976
1.698
16.197
3.099
1.733
16.726
3.227
1.768
17.272
3.359
1.804
17.835
3.497
1.841
18.417
3.639
1.878
19.018
3.788
1.915
19.639
3.942
1.954
20.280
4.102
1.993
20.942
2009
700
3.593
380
2.958
2010
702
3.713
385
3.077
2011
705
3.836
390
3.200
2012
707
3.963
395
3.328
2013
709
4.093
400
3.460
2014
712
4.228
404
3.598
2015
714
4.366
409
3.740
2016
716
4.509
414
3.888
2017
718
4.656
419
4.041
2018
720
4.807
424
4.200
2019
722
4.962
429
4.364
2020
724
5.122
434
4.535
2021
726
5.287
439
4.711
2022
728
5.456
444
4.895
2023
730
5.630
449
5.085
2024
731
5.810
454
5.281
2025
733
5.994
459
5.485
2026
735
6.184
464
5.697
2027
736
6.380
470
5.916
2028
738
6.581
475
6.143
2029
739
6.788
480
6.378
2030
740
7.001
485
6.621
Notlar:
a. Yllk bileik byme hznn hesabnda balangtaki 3 yl ortalamas ile son 3 yln ortalamas esas alnmtr.
b. GSYH projeksiyonu ile sektrel GSYH projeksiyonlarnn toplam arasndaki fark datm faktr ile blnerek
giderilmitir.
205
Ek Tablo 2 - zmir li GSYH Projeksiyonu (yimser Senaryo): 2001-2030

(1987 retici fiyatlar Milyar TL)
GZLENEN
Tarm
Sanayi
naat
Ticaret Ulat.
Dier Hizmet GSYH
Haber.
1987
604
1.736
344
1.281
706
759
5.429
1988
658
1.851
335
1.311
732
783
5.669
1989
587
1.901
359
1.227
711
847
5.633
1990
662
1.887
357
1.429
806
812
5.952
1991
543
1.991
404
1.320
808
831
5.897
1992
684
2.108
361
1.404
874
857
6.287
1993
613
2.243
426
1.649
987
870
6.787
1994
712
2.255
463
1.562
942
909
6.843
1995
725
2.497
405
1.730
994
931
7.283
1996
776
2.546
467
1.916
1.060
955
7.720
1997
599
2.683
534
2.034
1.132
984
7.965
1998
688
2.767
512
2.056
1.162
1.016
8.202
1999
606
2.614
368
1.897
1.119
1.021
7.626
2000
673
2.662
338
2.065
1.193
1.060
7.992
PROJEKSYON
2001
683
2.781
346
2.171
1.257
1.094
8.333
2002
693
2.904
354
2.282
1.325
1.130
8.688
2003
703
3.032
362
2.399
1.395
1.167
9.058
2004
713
3.165
371
2.520
1.470
1.205
9.444
2005
724
3.304
379
2.648
1.548
1.244
9.847
2006
734
3.448
388
2.782
1.630
1.284
10.267
2007
744
3.599
397
2.923
1.716
1.326
10.704
2008
754
3.756
406
3.070
1.807
1.368
11.161
2009
765
3.919
415
3.224
1.902
1.412
11.637
2010
775
4.088
425
3.386
2.002
1.457
12.133
206
Ek Tablo 2 - zmir li GSYH Projeksiyonu (yimser Senaryo): 2001-2030

(1987 retici fiyatlar Milyar TL) (Devam)
GZLENEN
Tarm
Sanayi
naat
Ticaret
Ulat. Haber.
Dier Hizmet
GSYH
2011
786
4.265
434
3.555
2.107
1.503
12.650
2012
796
4.448
444
3.733
2.217
1.550
13.190
2013
807
4.640
454
3.919
2.333
1.599
13.752
2014
818
4.838
464
4.114
2.455
1.649
14.338
2015
829
5.045
474
4.318
2.582
1.701
14.949
2016
839
5.261
485
4.531
2.716
1.754
15.586
2017
850
5.484
495
4.755
2.857
1.808
16.249
2018
861
5.717
506
4.990
3.005
1.864
16.943
2019
872
5.959
517
5.235
3.160
1.922
17.665
2020
883
6.211
528
5.492
3.323
1.981
18.418
2021
894
6.473
540
5.761
3.494
2.042
19.204
2022
906
6.745
551
6.043
3.673
2.104
20.022
2023
917
7.029
563
6.338
3.861
2.169
20.877
2024
928
7.323
575
6.647
4.059
2.235
21.767
2025
940
7.629
587
6.970
4.266
2.302
22.694
2026
951
7.947
600
7.309
4.483
2.372
23.662
2027
962
8.278
612
7.663
4.711
2.444
24.670
2028
974
8.622
625
8.033
4.951
2.517
25.722
2029
986
8.979
638
8.421
5.202
2.593
26.819
2030
997
9.351
652
8.827
5.465
2.670
27.962
Notlar:
a. Yllk bileik byme hznn hesabnda balangtaki 3 yl ortalamas ile son 3 yln ortalamas esas alnmtr.
b. GSYH projeksiyonu ile sektrel GSYH projeksiyonlarnn toplam arasndaki fark datm faktr ile blnerek giderilmitir.
C. Projeksiyon dnemi byme hz temel dnem byme hzna % 1 (0,01) puan eklenerek bulunmutur.
207
Ek Tablo 3 - zmir li GSYH Projeksiyonu: 2001-2030 (Milyar TL, 1987 retici fiyatlar) (Ktmser
Senaryo)
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Tarm
604
658
587
662
543
684
613
712
725
776
599
688
606
673
Sanayi
1.736
1.851
1.901
1.887
1.991
2.108
2.243
2.255
2.497
2.546
2.683
2.767
2.614
2.662
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
670
666
663
659
655
651
647
643
639
635
2.727
2.793
2.861
2.929
2.999
3.071
3.143
3.217
3.292
3.369
naat
Ticaret
344
1.281
335
1.311
359
1.227
357
1.429
404
1.320
361
1.404
426
1.649
463
1.562
405
1.730
467
1.916
534
2.034
512
2.056
368
1.897
338
2.065
PROJEKSYON
339
2.130
340
2.196
341
2.264
343
2.334
344
2.406
345
2.479
346
2.555
347
2.632
348
2.712
349
2.794
Ulatrma
Hab.
706
732
711
806
808
874
987
942
994
1.060
1.132
1.162
1.119
1.193
Dier
Hizmet
759
783
847
812
831
857
870
909
931
955
984
1.016
1.021
1.060
GSYH
5.429
5.669
5.633
5.952
5.897
6.287
6.787
6.843
7.283
7.720
7.965
8.202
7.626
7.992
1.233
1.275
1.317
1.361
1.406
1.453
1.501
1.550
1.600
1.652
1.073
1.087
1.101
1.114
1.128
1.142
1.156
1.170
1.184
1.198
8.173
8.358
8.547
8.740
8.938
9.140
9.347
9.559
9.775
9.996
Ek Tablo 3 - zmir li GSYH Projeksiyonu: 2001-2030 (Milyar TL, 1987 retici fiyatlar)
208
(Ktmser Senaryo) (Devam)

2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030
Tarm
631
627
623
619
614
610
606
602
597
593
588
584
579
575
571
566
562
557
552
548
Sanayi
3.447
3.526
3.607
3.690
3.773
3.859
3.946
4.034
4.124
4.216
4.309
4.404
4.501
4.599
4.699
4.801
4.904
5.010
5.117
5.226
naat
349
350
351
352
353
353
354
355
355
356
356
357
357
358
358
359
359
359
360
360
Ticaret
2.877
2.964
3.052
3.142
3.235
3.331
3.428
3.529
3.632
3.737
3.845
3.956
4.070
4.187
4.307
4.430
4.555
4.685
4.817
4.953
Ulatrma Hab.
Dier Hizmet
1.706
1.212
1.761
1.226
1.818
1.240
1.876
1.254
1.936
1.268
1.998
1.282
2.061
1.296
2.127
1.310
2.194
1.325
2.263
1.339
2.334
1.353
2.407
1.367
2.482
1.382
2.559
1.396
2.639
1.410
2.720
1.425
2.804
1.439
2.891
1.454
2.979
1.468
3.070
1.483
Ek Tablo 4 - zmir li GSYH Projeksiyonlar: 2001-2030 (1987 Fiyatlaryla, Milyar TL)

209
GSYH
10.223
10.454
10.690
10.932
11.180
11.433
11.692
11.956
12.227
12.503
12.786
13.076
13.372
13.674
13.984
14.300
14.624
14.955
15.293
15.639
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
PROJEKSYONLAR
2005
2010
2015
2020
2025
2030
GZLENEN
BLEK
5.429
5.669
5.633
5.952
5.897
6.287
6.787
6.843
7.283
7.720
7.965
8.202
7.626
7.992
DORUSAL
9.384
11.018
12.937
15.190
17.835
20.942
DENKLEM
YT =Y0 (1 + g)T
9.440
10.585
11.730
12.875
14.020
15.165
Y = 229,02X +
5.088,4
YARI LOG
STEL
8.069
8.353
8.581
8.771
8.934
9.077
Y = 1.157,6Ln(X)
+ 4.723,2
9.975
11.830
14.029
16.637
19.730
23.397
Y= 5.218,6
exp(0,0341X)
Ek Tablo 5 zmir li malat Sanayiinde Reel Katma Deer Projeksiyonlar:1989-2030 (1987

Fiyatlaryla, Milyon TL)
210
GZLENEN
1989
1.896.398
1990
2.216.540
1991
2.083.323
1992
2.543.107
1993
3.054.388
1994
3.145.708
1995
3.384.749
1996
3.099.272
1997
3.205.298
1998
3.145.006
1999
3.006.613
2000
2.733.137
BLEK
DORUSAL
YARI LOG
STEL
PROJEKSYONLAR
2005
3.227.099
3.799.885
3.424.403
4.232.908
2010
3.810.335
4.279.451
3.563.874
5.170.086
2015
4.498.980
4.759.018
3.674.655
6.314.757
2020
5.312.084
5.238.584
3.766.560
7.712.861
2025
6.272.141
5.718.151
3.845.095
9.420.510
2030
7.405.709
6.197.718
3.913.660
11.506.237
PROJEKSYON DENKLEM
yT = yo(1+g)T
y = 95.913,32x
+ 2.169.358
y = 540.940,36
Ln(x) + 1.891.803,4
y = 2144463,17
exp(0,04x)
Ek Tablo 6 - malat Sanayii Reel katma Deer Projeksiyonu:2001-2030 (1987 Fiyatlaryla, Milyon TL)
Deiim hz
(bileik, %)
0,0393
-0,0013
0,0672
0,0667
211
0,0244
0,0040
0,0121
0,1047 0,0242
0,0338
GZLENEN
31
32
33
34
1989
327.020
155.863
4.812
47.117
1990
469.540
164.171
5.480
1991
547.095
154.527
1992
579.442
1993
35
999.766
36
37
38
39
Toplam
81.913
134.377
143.256
2.275
1.896.398
68.780
1.074.566 102.782
110.829
219.460
931.0
2.216.540
5.689
38.916
855.520 118.206
108.765
253.451
1.154
2.083.323
174.976
6.265
39.679
1.210.306 119.609
94.060
316.329
2.441
2.543.107
828.890
203.446
10.144
53.819
1.122.780 161.172
283.218
389.272
1.645
3.054.388
1994
751.628
231.668
2.375
92.334
1.447.186 188.507
165.386
265.367
1.257
3.145.708
1995
681.047
248.731
7.725
87.386
1.679.518 157.509
191.254
329.592
1.986
3.384.749
1996
855.294
238.572
9.273
80.856
1.303.741 148.579
100.274
360.575
2.108
3.099.272
1997
514.720
279.093
5.674
69.638
1.578.035 160.175
204.041
390.305
3.615
3.205.298
1998
634.510
306.602
8.427
71.744
1.541.956 134.176
97.274
346.255
4.063
3.145.006
1999
596.127
156.083
13.667
82.818
1.592.284 109.179
118.995
332.576
4.883
3.006.613
2000
499.677
153.731
9.837
95.839
1.303.723
153.368
428.389
2.959
2.733.137
85.614
TEMEL SENARYO (a)

2005
586.462 147.878 13.179 128.105 1.423.802 84.554 157.650
682.241 3.228 3.227.099
2010
670.775 138.622 17.207 166.870 1.515.307 81.378 157.920 1.058.825 3.432 3.810.335
2015
744.998 126.183 21.815 211.072 1.566.004 76.053 153.611 1.595.701 3.542 4.498.980
2020
801.452 111.254 26.789 258.600 1.567.580 68.846 144.728 2.329.292 3.542 5.312.084
2025
834.333
94.923 31.834 306.595 1.518.469 60.308 131.954 3.290.298 3.427 6.272.141
2030
841.265
78.443 36.640 352.073 1.424.666 51.168 116.526 4.501.715 3.212 7.405.709
Ek Tablo 6 - malat Sanayii Reel katma Deer Projeksiyonu:2001-2030 (1987 Fiyatlaryla, Milyon TL) (Devam)
Deiim hz (bileik,
%)
0,0393 -0,0013 0,0672
0,0667
0,0244 0,0040
0,0121
0,1047 0,0242
0,0338
212
GZLENEN
31
YMSER SENARYO (b)
2005
615.472
2010
739.159
2.015
862.521
2020
975.494
2025
1.068.274
2030
1.133.685
KTMSER SENARYO (c)
2005
558.555
2010
608.133
2015
642.543
2020
657.151
2025
649.975
2030
622.351
32
33
34
35
36
37
38
155.493
153.346
146.939
136.466
122.719
106.944
13.814
18.914
25.162
32.444
40.507
49.009
134.277
183.432
243.473
313.220
390.168
470.983
1.495.266
1.672.100
1.816.807
1.913.278
1.950.968
1.927.856
88.885
89.974
88.494
84.359
77.866
69.650
165.660
174.466
178.528
177.062
170.038
158.242
713.971
1.160.202
1.831.847
2.803.288
4.153.835
5.964.621
3.390
3.787
4.110
4.323
4.403
4.346
3.386.229
4.195.381
5.197.882
6.439.934
7.978.779
9.885.336
140.563
125.181
108.188
90.506
73.222
57.348
12.568
15.639
18.886
22.077
24.958
27.313
122.161
151.664
182.727
213.099
240.342
262.413
1.355.095
1.371.861
1.347.788
1.281.718
1.178.778
1.049.491
80.393
73.526
65.259
56.066
46.583
37.468
149.952
142.799
131.968
118.052
102.128
85.531
651.648
965.481
1.388.180
1.932.000
2.600.380
3.388.237
3.072
3.107
3.049
2.896
2.660
2.366
3.074.008
3.457.391
3.888.589
4.373.565
4.919.027
5.532.517
Kaynak: DE malat Sanayii Verilerinden kendi hesaplamalarmz.
213
39 toplam
Ek Tablo 7 zmir li malat Sanayiinde stihdam Projeksiyonlar: 2005-2030

GZLENEN
BLEK
DORUSAL
YARI LOG
1989
93.336
1990
94.556
1991
86.929
1992
91.342
1993
94.279
1994
91.226
1995
98.648
1996
104.980
1997
108.500
1998
104.330
1999
90.598
2000
94.343
STEL
PROJEKSYONLAR
2005
94.804
104.260
100.340
104.147
2010
95.268
108.151
101.278
108.344
2015
95.734
112.042
102.024
112.709
2020
96.202
115.934
102.642
117.250
2025
96.672
119.825
103.171
121.974
2030
97.145
123.716
103.632
126.888
PROJEKSYON
yT = yo(1+g)T
y = 778,24x+91.030 y=3.640,3Ln(x)+90.026 y=91.059exp(0,0079x)
DENKLEM
Kaynak: DE imalat sanayii verilerinden kendi hesaplamalarmz.
214
Ek Tablo 8 zmir li malat Sanayiinde stihdam Projeksiyonlar: 2005-2030

Deiim hz (yllk, bileik)
-0,0183
-0,0155
32
0,0595
33
0,025
34
0,0289
35
0,011
0,007
36
37
0,0215
38
-0,01 0,000976
GZLENEN
31
39
malat
1989
29.317
25.148
868
2.633
10.508
4.226
4.701
15.449
486
93.336
1990
27.967
25.393
808
2.745
13.984
3.897
3.600
15.866
296
94.556
1991
26.955
21.585
749
2.421
13.195
3.686
3.403
14.657
278
86.929
1992
24.982
24.973
942
2.516
13.166
3.888
3.841
16.670
364
91.342
1993
24.925
26.153
1.003
2.579
12.841
3.957
3.634
18.816
371
94.279
1994
25.345
24.737
765
2.448
13.025
4.175
3.481
16.859
391
91.226
1995
25.327
29.013
894
2.941
13.241
4.460
4.077
18.394
301
98.648
1996
27.785
30.517
1.388
3.931
13.365
4.743
3.118
19.720
413
104.980
1997
27.134
28.693
1.319
3.796
14.503
5.314
3.869
23.155
447
108.500
1998
24.226
26.107
1.388
4.118
14.867
5.174
4.959
22.960
531
104.330
1999
22.206
19.570
1.507
3.381
14.441
4.512
5.019
19.455
507
90.598
2000
23.923
21.179
1.639
3.454
14.378
4.749
5.073
19.519
429
94.343
2005
21.439
19.254
2.151
3.841
16.298
4.922
5.162
21.338
398
94.804
2010
19.000
17.310
2.791
4.224
18.269
5.045
5.195
23.068
366
95.268
2015
16.650
15.388
3.581
4.593
20.249
5.113
5.169
24.658
332
95.734
2020
14.427
13.527
4.544
4.938
22.193
5.125
5.085
26.064
298
96.202
2025
12.364
11.760
5.702
5.251
24.056
5.079
4.948
27.246
265
96.672
2030
10.482
10.114
7.078
5.524
25.795
4.980
4.763
28.176
233
97.145
TEMEL SENARYO (a)
215
Ek Tablo 8 zmir li malat Sanayiinde stihdam Projeksiyonlar: 2005-2030 (Devam)

Deiim hz (yllk, bileik)
-0,0183
31
-0,0155
32
0,0595
33
0,025
34
0,0289
35
0,011
36
0,007
37
0,0215 -0,01
38
39
22.559
21.040
19.409
17.708
15.981
14.271
20.257
19.164
17.930
16.593
15.189
13.757
2.255
3.068
4.129
5.495
7.235
9.425
4.033
4.657
5.320
6.009
6.715
7.425
17.109
20.137
23.441
26.988
30.736
34.635
5.172
5.571
5.935
6.253
6.518
6.722
5.425
5.738
6.002
6.210
6.356
6.436
22.408
25.444
28.575
31.739
34.873
37.911
419
405
387
366
342
316
99.635
105.225
111.128
117.362
123.946
130.899
2005
20.365
18.292
2.051 3.656 15.518 4.683 4.910 20.309
2010
17.140
15.620
2.537 3.827 16.558 4.565 4.698 20.892
2015
14.260
13.186
3.102 3.959 17.466 4.399 4.444 21.247
2020
11.730
11.004
3.751 4.050 18.215 4.191 4.156 21.361
2025
9.540
9.080
4.483 4.096 18.782 3.948 3.843 21.235
2030
7.674
7.411
5.301 4.097 19.155 3.679 3.514 20.878
(a) Projeksiyon dnemi (2001-2030) byme hz, 1989-2000 dneminde gerekleen byme hz geerli olacak.
(b) Projeksiyon dnemi (2001-2030) byme hz, 1989-200 dnemi byme hznn 1 yzde puan (0,01) zerinde.
(c) Projeksiyon dnemi (2001-2030) byme hz, 1989-200 dnemi byme hznn 1 yzde puan (0,01) altnda.
379
330
285
243
205
171
90.162
86.167
82.349
78.700
75.212
71.879
GZLENEN
0,000976
malat
YMSER SENARYO (b)

2005
2010
2015
2020
2025
2030
KTMSER SENARYO ()
Ek Tablo 9- zmir linde stihdam Edilen Nfusun Yerleim Yerleri ve Ana Faaliyet Kollarna Gre
Dalm: 1990
216
ZMR L
BYK EHR
BALOVA
BORNOVA
BUCA
IGLI
GAZIEMIR
GZELBAHE
KARSIYAKA
KONAK
NARLIDERE
ALIAGA
BAYINDIR
FOA
KEMALPASA
MENDERES
MENEMEN
SEFERIHISAR
SELUK
TORBALI
URLA
BYKEHR DII
BERGAMA
BEYDAG
ESME
DIKILI
KARABURUN
KINIK
KIRAZ
DEMIS
TIRE
TARIM
348.413
167.530
628
5.361
2.832
3.464
6.334
2.590
1.679
2.338
901
7.084
22.156
4.925
18.519
20.901
22.991
4.847
6.709
28.135
5.135
180.883
40.900
6.106
3.530
8.371
2.917
18.225
21.654
49.938
29.242
SANAY
219.083
202.441
3.238
34.703
21.851
9.825
9.315
839
29.368
64.882
2.009
6.286
1.305
785
4.683
2.567
3.609
757
900
4.190
1.328
16.642
3.809
671
1.204
511
277
1.052
700
4.824
3.594
Kaynak: DE 1990 nfus saym istatistiklerinden kendi hesaplamalarmz.

Notlar:
217
NAAT
68.521
59.395
1.529
6.826
5.758
2.791
2.083
489
10.017
15.511
1.421
1.122
365
701
1.116
1.431
2.376
1.822
1.165
1.516
1.356
9.126
1.395
212
2.396
923
480
317
285
1.860
1.258
HZMET
444.329
397.030
13.148
52.330
33.809
13.926
18.764
3.163
58.960
128.653
15.113
5.166
3.441
8.808
5.259
5.916
9.738
3.690
4.227
6.499
6.421
47.299
10.667
1.105
6.989
2.771
1.350
3.036
2.275
12.077
7.029
TOPLAM
1.080.346
826.396
18.542
99.220
64.250
30.005
36.496
7.081
100.025
211.385
19.445
19.658
27.267
15.219
29.577
30.815
38.714
11.116
13.001
40.340
14.240
253.950
56.771
8.094
14.119
12.576
5.024
22.630
24.914
68.699
41.123

1. Bykehir Belediyesi snrlar 2004 tarihli yasaya gre belirlenmitir.
2. stihdam edilenlerin dalm allan yere deil, ikamet edilen yere gredir.
3. 1990 ylnda mevcut olmayan Balova, Narldere, Gzelbahe ve Gaziemir ilelerinin Konak'tan; ili ilesinin ise Karyaka'dan ayrld varsaylm ve 1990 yl istihdam rakamlar 2000 yl istihdamna oranlanarak elde edilmitir.
4. Ana faailiyet kollar tanm:
Tarm = Ziraat, avclk, ormanclk ve balklk
Sanayi = Madencilik ve aocakl + malat Sanayii + Elektrik, gaz ve su
naat = naat
Hizmet = Toptan ve perakende ticaret, lokanta ve oteller + Ulatrma, haberleme ve depolama + Mali kurumlar, sigorta,
tanmaz mallar + Toplum hizmetleri, sosyal ve kiisel hizmetler + yi tanmlanmam faaliyetler.
218
Ek Tablo 10- zmir linde stihdam Edilen Nfusun Yerleim Yerleri ve Ana Faaliyet Kollarna Gre
Dalm: 2000
TARIM
SANAY
NAAT
HZMET
TOPLAM
ZMR L
365.627
263.656
67.829
583.896
1.281.008
BYK EHR
191.853
246.943
59.855
531.430
1.030.081
BALOVA
493
3.322
1.289
14.914
20.018
BORNOVA
3.139
43.413
7.916
78.734
133.202
BUCA
3.528
29.479
7.356
54.618
94.981
IGLI
2.135
12.256
2.808
19.653
36.852
GAZIEMIR
4.976
9.596
1.756
22.171
38.499
GZELBAHE
2.035
863
412
3.716
7.026
KARSIYAKA
1.035
36.642
10.080
83.494
131.251
KONAK
1.837
66.730
13.077
149.172
230.816
NARLIDERE
708
2.057
1.198
17.853
21.816
ALIAGA
8.768
8.366
1.497
7.555
26.186
BAYINDIR
21.470
1.336
433
3.738
26.977
FOA
7.688
870
491
15.080
24.129
KEMALPASA
23.388
7.374
1.641
6.954
39.357
MENDERES
27.417
5.002
1.343
9.889
43.651
MENEMEN
32.480
7.706
2.876
13.075
56.137
SEFERIHISAR
8.418
1.574
1.404
6.052
17.448
SELUK
6.080
922
665
5.950
13.617
TORBALI
29.217
7.710
2.161
8.920
48.008
URLA
7.041
1.725
1.452
9.892
20.110
BYKEHR DII
173.774
16.713
7.974
52.466
250.927
BERGAMA
37.557
3.829
1.335
11.662
54.383
BEYDAG
6.128
433
148
1.019
7.728
ESME
5.181
1.263
1.505
8.264
16.213
DIKILI
10.474
870
1.068
3.891
16.303
KARABURUN
5.145
413
455
2.320
8.333
KINIK
13.960
881
289
2.301
17.431
KIRAZ
22.696
756
314
2.381
26.147
DEMIS
46.537
4.663
1.726
13.157
66.083
219
TIRE
26.096
3.605
1.134
7.471
38.306
Kaynak: DE 2000 Nfus Saym istatistiklerinden kendi hesaplamalarmz . Notlar:

naat = naat
220
Ek Tablo 11-zmir linde stihdam Edilen Nfusun Yerleim Yerleri ve Ana Faaliyet Kollarna Gre
Dalm: 2030 (Projeksiyon)
TARIM
SANAY
NAAT
HZMET
TOPLAM
ZMR L
341.261
512.598
71.198
1.296.828
2.221.885
BYK EHR
192.094
494.972
65.622
1.226.112
1.978.800
BALOVA
205
3.088
663
18.764
22.719
BORNOVA
538
73.370
10.646
232.119
316.672
BUCA
4.097
62.555
13.244
199.528
279.425
IGLI
427
20.538
2.462
47.771
71.197
GAZIEMIR
2.068
9.030
903
31.547
43.548
GZELBAHE
846
808
212
5.199
7.065
KARSIYAKA
207
61.434
8.837
205.057
275.535
KONAK
763
62.486
6.724
200.514
270.487
NARLIDERE
294
1.899
.616
25.384
28.194
ALIAGA
10.183
17.041
3.072
20.446
50.742
BAYINDIR
16.801
1.234
624
4.128
22.786
FOA
8.929
1.021
144
65.629
75.722
KEMALPASA
27.163
24.937
4.515
13.891
70.505
MENDERES
31.842
32.152
954
40.040
104.989
MENEMEN
37.722
65.257
4.401
27.350
134.730
SEFERIHISAR
9.777
12.304
551
23.140
45.771
SELUK
3.888
853
105
14.350
19.197
TORBALI
28.167
41.700
5.414
19.937
95.218
URLA
8.177
3.265
1.535
31.318
44.296
BYKEHR DII
149.167
17.626
5.576
70.717
243.086
BERGAMA
24.988
3.347
1.006
13.129
42.470
BEYDAG
5.330
99
43
687
6.159
ESME
6.017
1.255
319
11.784
19.375
DIKILI
12.165
3.723
1.427
9.316
26.630
KARABURUN
24.493
1.185
333
10.212
36.222
KINIK
5.376
444
188
858
6.866
KIRAZ
22.500
820
362
2.350
26.032
DEMIS
32.369
3.622
1.185
14.656
51.831
221
TIRE
15.930
3.130
714
7.725
27.499
Kaynak: Ek Tablo 9 ve 10dan kendi hesaplamalarmz.

Notlar:
3. 1990 ylnda mevcut olmayan Balova, Narldere, Gzelbahe ve Gaziemir ilelerinin Konak'tan; ili ilesinin ise
Karyaka'dan ayrld varsaylm ve 1990 yl istihdam rakamlar 2000 yl istihdamna oranlanarak elde edilmitir.
naat = naat
5. Projeksiyonlarda, herbir yerleim yeri ve ana faaliyet kolu iin temel dneminden (1990-200) hesaplanan yllk bileik
byme hzlar kullanlmtr. Ancak, tarmsal istihdamn byme hz tm birimlerde stten binde 5 (% 0,5) ile
snrlanmtr.
222
KAYNAKA
Ankara Bykehir Genel Mdrl, Ankara:1985den 2015e, ODT ehir ve Blge Planlama Blm
almalar, Ankara,1986.
Armstrong, J. Scott (Ed.), (2001). Principles of Forecasting: A Handbook for Researchers and Practitioners,
Boston: Kluwer Academic Publishers.
Chapin, Tim (2003). A Populaton And Employment Forecast For Frankln County: A Report Prepared by
the Department of Urban and Regional Planning, Florida State University, (http://garnet.acns.
fsu.edu/ ~tchapin/urp5261/FC%20Final%20Report.pdf) (8 Temmuz 2005).
Chapin, Tim (2005). Forecasting for plan Development: Lecture Notes. (http://garnet.acns.fsu.edu/~
tchapin / urp5261/lecture.htm) (8 Temmuz 2005)
DE (1993). 1990 Genel Nfus Saym-zmir li, Ankara.
DE (2002). 2000 Genel Nfus Saym-zmir li, Ankara.
DE (2002). D Ticaret statistikleri ve ndeksleri 2001, Ankara.
DE (2003). Hanehalk gc statistikleri l Merkezleri, 2001, Ankara.
DE (2004). lelerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Sralamas Aratrmas,.
DE (2002). llere Gre Gayri Safi Yurtii Hasla 2000, Ankara.
DPT (2002). llere ve Blgelere Gre eitli Gstergeler, Ankara.
223
DPT (1998). llerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Sralamas Aratrmas 1996, Ankara.

TUSAD (2003). Trkiyede gc Piyasas ve sizlik, Yayn No. TSAD-T/2002/12-354, stanbul.
Wallenius, Hannele (2005). Managerial Economics Lecture Notes, Helsinki University of Technology
(http://www.tuta.hut.fi/studies/Courses_and_schedules/Isib/TU91.113/lecturenotes/Handout1.
ppt #300,1,TU-91.113 Managerial Economics. 15.07.2005)
NTERNET ADRESLER
DE, www.die.gov.tr.
DPT, www.dpt.gov.tr.
EGEV, www.egev.org.
Hazine Mstearl, www.hazine.gov.tr/yatirimtesvik.htm.
ZFA, www.izmirfair.com.tr.
zmir l Tarm Mdrl, http://www.izmir-tarim.gov.tr/.
zmir Tabip Odas, www.izmirtabip.org.tr.
zmir Ticaret Odas, www.izto.org.tr.
zmir Valilii, http://www.norsanyazilim.com/izmir/izmir/.
Kltr ve Turizm Bakanl; www.turizm.gov.tr.
Maliye Bakanl; www.muhasebat.gov.tr.
224
Mill Eitim Bakanl; www.meb.gov.tr.

SYM, www.osym.gov.tr.
Salk Bakanl; www.saglik.gov.tr.
TCDD, www.tcdd.gov.tr.
YK. www.yok.gov.tr
225

Izmir BB Sosyoekonomik Rapor

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Izmir BB Sosyoekonomik Rapor

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ZMR BYKEHR BELEDYES

2005DEN 2030A ZMR

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

ZMR BYKSEHR BELEDYES KAPSAMINDAK LELER BAZINDA SOSYO- EKONOMK ANALZ

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

1- Saym Yllarna Gre zmir l Nfusunun Geliimi.......................................................................................................................................8

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

- Yaplan e Gre stihdam (l Merkezi) 2003 (%).............................................................................................................................45

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

1-zmir linde Yllk Ortalama Nfus art Hzlar : 1927-2000...............................................................................9

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

1. ZMR LNN SOSYO-EKONOMK DURUMU

Dalar arasnda doudan batya doru akan nehirlerin

nfusun ve tarmn sulama amal yksek talebi

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Tablo 1- Saym Yllarna Gre zmir l Nfusunun Geliimi

Kaynak: zmir Valilii; http://www.norsanyazilim.com/izmir/izmir/

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Kaynak: zmir Valilii; http://www.norsanyazilim.com/izmir/izmir/

Grafik 1-zmir linde Yllk Ortalama Nfus art Hzlar : 1927-2000

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Tablo 2 - ehir ve Ky Nfusu ve Yllk Nfus Art Hz

Yllk nfus art hz

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Grafik 2- Yllk Nfus Art Hz: 19902000 (Binde)

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Tablo 3 - zmir Nfusunun Ana Ya Grubuna Gre Dalm

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Tablo 4 - zmir Nfusunun Cinsiyete Gre Dalm: 2000

Kaynak: DE, 2000 Genel Nfus Saym

zmir Dnda Doanlar (Yurt d dahil)

Kaynak: DE, 2000 Genel Nfus Saym, zmir

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

1.3 Gelir Yaps

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Tablo 7 - GSYH Gelime Hz: 1988-2000 (Yllk, %)

Grafik 3 GSYH Byme Hzlar: 1988-2000

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

1.3.2 Kii Bana Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH)

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Grafik 4 -Trkiye, Ege ve zmir linde Kii Ba GSYHnn Geliimi: 1990-2000

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Grafik 5 - zmir li Kii Bana GSYH (ABD $): 1991-2000

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Grafik 6 zmir linde GSYHnn Ana Sektre Dalm (%): 2000

Tablo 10 - zmirde 12 Aylk Ortalamalara Gre TEFE: (%)

2005DEN 2030A ZMR L: SOSYOEKONOMK PROFL VE TEMEL GELME ELMLER

Tablo 11 zmirde 12 Aylk Ortalamalara Gre TFE: (%)