c

,#~^
K
--
^.;<P
''
"
iiii^7^^^x.^.-7
^--^sspf^fM:^.-
REVER^<=> IN CHRISTO
DOMINO,
D. PETRO
SIMONS,
EPISCOP
O
IPRENSI
VIGILANTISSIMO,
Dommo
fm
cum
frimis
ohferuando,
lOANNEs David, SocJefu Fresbyter
L. u, D D.
ONSCIA eil R'"'' V.D. me aliquot abhinc
annis Bruxellx Difticha centum
,
noftro
fcripta idiomate , in gratiam Catechillica^
luuentutis edidiflc^qux Fidei vitxq. Chri-
ftiana^ fummam continerent. Ea ipfa deinde fcholiis
quibufdam , atque adeo centum in xs incifis iconibus
illuftrare vifum eft
\
vt, qui ledla intelligcrent , eadem
quafi fubiedla oculis viderent : & rudiores
,
qux ahas
non poflentjipfo faltem intuitu legercnt. At dum^om-
nibus ad rem comparatis
,
cum typorum inciforibus
Antuerpicxds libroquoque ipfo imprimendo tranfi-
gerem
j
ea demum lege illi tantum onus fuo periculo
fufcipere voluerunt , fi etiam Latino fermone vulgare-
tur, prout in breuiad Ledlorem proloquio fum ex-
poficurus
.
In quas pra^ter opinionem redadlus anguftias
,
ne-
ceffitatem(vt aiunc)in virtutcm mihi vertendam exifti-
maui^potius quam eoufqueprodudtus labor irritus ca-
t
2. dcret.
dcret.
Sumfiigiturcalamumj &,qu6d vrgerer,
opus
hoc
vniuerfum
fummaceleritate , actrimeflri
penede-
curri : quod vel tacente me, vt properatam
olim illius
tabeltam
Apelles
,
ex ipfo itylo cognofcas . Ethiceft
hber ille, cuius in litteris admetuis^xii.Februarij
pro-
xime elapfi,fi
meminiftijmentionem faciebas
5
cuiufq.
editionem
mihi literis illis vehemeter
commendabas:
quiafciUcetilliusargumentum
aliorum relatu didice-
ras
y
populoque
Chriftiano & Catholico vtilem fore
confideres.
Quod futurumnc fit^& quam quantamve
vtilitatem
liberhic fit
allaturus/Deus nouit : equidcm
de illa re ftatuercnec
audeo^nec poflum.
Sed quia iudicium tuum^vt nofti/emper magni fe-
ci^ex
quotuam^quam
dico^recepi epiftolam
j
feriomi-
hi de editione
cogitandum cenfui
;
quando prxfertim,
cum
tuoiudicioplane
congruere didici multorum cla-
rorum ac
do<^orum virorum fententias
,
qui librum
viderunt
y
meque vniuerfi ad eam editionem magno-
perc funt hortati. Qua quidem in re , magnam mihi
atqueadeo
opportunam occafionem vltro oblatam,
mirificegauifus fum , animi mei erga R"'^"' V. D. hoe
qualicunque
officio decIarandi;necnon fubito prarma-
turoque huic operi , aduerfus finiftros G. qui effent in-
terpreteSjpatrocinij
comparandi. Quam merito hac
afFedus mei
,
& fingularis inter nos amicitia^ conte-
ftandx anfam
arripuerim, norit is, qui omnes vit^ no-
ftras partes, ftudia,
habitationesjmuriiaque difcuflerit.
Siquidem quam amoena illa fuit^ &quafi neceifitudi-
nis prarfaga maioris, intimoquodam diuinioris afFe*
tus fenfu condita
animorum morumque concordia^
6c{\iims ^qaaliuas Louanij in Tlicologcrum
Collegio
contrada! Vbi/amecfi multis mefpatiisjsrate/apien-
tia^morumq.grauitate antecederes^ eo tamen modera-
tionis pro tua modeftia defcendiiti
^
vt miiii par vidc-
reris : quemadmodum emincncions ilacurxquifpiani
fe ad focij fui breuicacem folcc in congreflu dcmiccere.
IndCjCLim per gloriofx memorix Venerabilem virum,
D. CoRNELivM lANSENivM^ad rccens
ereclam Gandauenfis Epifcopacus fedem cendencem,
Louanio facrx Theologix candidacus abriperer
j
ne-
fcio qui eueneric, vc non mulco pofl:, ab eodem quo-
que, obfingulare piecacis acque erudicionis ceftimo-
nium , ad Ecclefia^ illius dignicaces perhonorifice euo-
careris. Rurfum icaq; iifdem non modo moenibus/ed
eciam ted:o menfaque fociaci, quancam experci fimus
ver^ amicicia^ vim, qu^ in Vircuce confiftic^no eft hu-
ius locr & temporis dicerercuius vel folarecordaciono
modicam eciamnii mihi in Diio adfert voluptatem.
/
Aliuddeindefecutumeft,nonanimorum/ed
cor-
porum locorumque diuortium: cuius magnaexparte
ha^refis in Flandria inualefcens occafionem dedit:^iim
ego
paulo ante Cortraci in patrio folo adminiftrationi
fchola^vrbana!:, ac deinde alteri
(
vtvocant) portioni
Cxirx
paftoralisad D. Maitiili pr^ficerer. Nec hic
quidem te diu defideraui eiufdem Cur^ paftoralis in
altcta
portione confortem : eo te videlicet perilluftri
Comite de Mansfelt feniore
(
poftquam is Cortracunj
ex
hasreticorum ac rebeUium
tyrannide,ceu Regij ex-
ercitus fub Ill'" atq.inuido Parmenfi Duce, fupremo
Belgij Gubematore
^
Praefedus fortiter ac feliciter eri-
t
5
puiilet)
^2,
puifTet ) ad populi Cortracenfis inflruiSionem Duaco,
vbi adhuc in voluntario agcbas exilio^euocante. Itahic
etiam,pra:tcr cetera coniundlionum vincula^iam quafi
fub vnum iugum coUigati , agrum Dominicum
,
pari
paffu
Jicet impari merito, colcbamus. In quoquidem
munere, illudrecordor, tacitoquodam humanitatis
pa6lo inter nos obferuatum, vt &R""' V.D. mihi tan-
quam in oflicio antiquiori,& ego vicillim
R""' V.D. vc
verefeniori^ pra:ceptori,ac patri, deferremus: indiui-
famq. animorum concordiam,nouis femper fomentis,
cotra inimici pacis machinationeSjaleremus.Qupd vc-
ro vna quoque,quu ego aliquot annis Cortraco^ tu ve-
ro Gandauo exularemus^in Gallias profed:i fimus^Lu-
tctiamque3& alias quafdam regni illius pr<^claras vrbes
vidimus; ac prcxfertim augufl:um reg;iumq.c(rnobium
D.Dionyfij GaUiarum Apoilolijmotemq. fandtorum
Martyrum vicinum vcnerati fimus : non hic comme-
morandum putarem, tanquamnon magni admodum
rem momenti, nifi hic etiam Petrus &loannes fic vna
eDniund:i fuiflent, vt nufquam pene viderentur ( duo--
ram illorum Apoftolorum inftar
)
potuifle a fe mutuo
feparari^ donec tandem ex refidentia Cortracenfi, a
clemcntillima diuini Numinis bonitate , ego quidem
ad Socictatcm Iesv^ V. autem R""" D. adlprenfis Epi-
fcopatus apicem euocati diuellimur.
Harc feminajii progreflus amicitia: noftrx; qua ncc
locorum interualla,nec .hgrefis^ac rebellionis feuiflruiix
tempeftatcs^neq. denique difpar vito^ ratio vlla ex parte
hadienus conucllereimminuereve potuerunt.Nunqui
eaim/efte
D.Augultino,vera fuit amicitia^qu^ define-
re po-
re
potuitr^terna efl enim^fi vera eft.Cum itaq.noftram
hanc vera fuifle,tot ar^umentis coaiouimus: a^ternani
quoque,& hiC5& in illa beatorum patria fore confido.
Quare^fit hoc munufculum & neceiTitudinis noih^
velut publicum monimentum , ac teflera
;
&c nominis
etiam veftri clypeo, vt initio dixi
^
tegatur aduerfus ea
omnia^qua: nouis cuiufq.modi libris ab iniquis fcre re-
rum xftimatoribus obiici folet. Perfpedliifima namq.
eftR"''' V.D.cum in omni humanioris Hteratur^ genc-
re eruditio, tum in altiorum facrorumq.ftudiorum pa-
Ixftra dignitas ac prxftantiarquam vitx fan6lioris fin-
ceritatc
;
& paftorali , cum in ouibus pafcendis^ tum in
arcendis lupis, vigilantia egregie videmus cumulaflc.
Quce me fane ratio & caufacommouit, nonfolumvc
hbrum hunc R""* V. D. dedicarem : verum etiam vc
pr^didiam epiftolam tuam
,
quamead hbrieditio-
nem hortatus es , in ipfo operis veftibulo
^
huic Dedi-
catoriaefubiundtam excudi curarim: vtpotemultis re-
fertam eruditis egregiisq. fententiis & dodlrinis.Eo vi-
delicet confilio, vt ita quoq. liber paulo prodiret orna-
tiorcultiorque^atq.adeo commedabilior Lediori: om-
nino confidenSjidtibi nequaquam ingratum forejcum
bona & fincera intcntione , ad maiorem Dei gloriam^
quam pariter hic anibo fpedlamus^a me fadlum fit.
Ego interim,quantum in me erit, pro R""* V.D. in-
corumitate,&: profpero fanclg fundionis fucceflu ora-
re non definam : vr fadlus forma 2;re2is ex animo,
quum apparuerit Princeps paftorum C h K i s T v s
,
immarcefcibilem percipias glorix coronam- Ganda^
ui,xxx.06lobris^M. dc,
EXEM-
EXEMPLAR
EPISTOL.E
K''' D. D.
PETRI
SIMONS,
E P I
S C O P I I P R E
N
S I S;
Cuiuj memwit
fuperior Dedicatoria.
V D I o^tc^
R*^' Pater
,,
librum quendam iamdu-
dum habere pre mambus,plenum bonc dodri*
nx
&c
falutaris fapientisE , infcriptum Ve R i d i-
cvsChristianvs.Hunc etli nec integrurn^,
nec partem eius aliquam viderim
;
tamencum
argumentum quod tradat
,
quidvecontineat
,
quiddoceat,
ab aliis bona fide acceperim , temperare mihi non potuijquui
tc ad. celerem ac maairatam editionem, pro veteri noftra
ne-
cefTituduiCjpaucis exftunulem.
Ephef.
5. Dies nunc maU funt admodum , vt vas illud eledionis
ait:
&: in noftrum hoc leculum longe magis quadratjquod de fuo
nioan.s.
oUmdicebat loaiines Apoftolus : UHundf^ totminmdign0
fofitmeH.
vtvehcmenterhuiufmodidodriniSjmedicamen-
tis,antidotis opus habeamus
,
quaUa V E r i D i c v s tuus
fuppeditat. Quibus nimirum homines, &aduerrus vafras,
noxias, pediferasque hxreticoaim impofluras muniantur
; &
ad mundi UTimundi, caduci , fallacisque odium, &: contem-
tum prouocentur. Qu.od ahis verbis, ac breuioribus dici po-
teft
; Rede credere
,
quod prsecipit verbum Dei; &: bene fan-
6i:eque' viuere. Quidquid huc facit, bc ahquam praxipue fin-
gularis gratix laudem habet
,
qua legentis animum capiat : vt
folent (abfit verbo fidio omnis &: adulatio) qux abs te profi
cifcuntur ; macure in lucem edenda , & quaquauerfum fpar-
genda funt^vt cito proiint plurimis. ProcHues funt homines
ad omnia fcelera , ruuntq. prxcipites , fine mente, vel timo-
re vllo
,
quo cseci eos affedus rapiunt . Exundant vndique,
velut
agmuie fado , mira &: damnabili foecunditate , malo-
mmvitia, inflar noxiarum herbarum. Nunquam hic paffim
ita
Icaregnarunt
hrrrefes
omms generis : malamper rclongl
xnaximum ,
cundorum
fons aliorum malorum .
Nunquam
fic grafTac^s func
inexitium miferorum mortalium artesma-
gicse^artes verc
infernales , incantamenta, veneficiaj&: his li-
milia. Nunquam
hominibusin orefuic tantum nefando-
rum iuramentorum,
periuriorum,blafphemiarum in Deum^
in Sandos eius, in facra omnia. Nunquam iticiem iic palam,
&fine fronte,vel pudorevllo
,
peccatum in Prxcepta fecun-
dae tabulae Legis Diuina:^. Vt lure meritoque in nos dici qucat
illud Ifaix : Trnnfgrefi funt
leges
,
mutauerunt ius
,. dtfipaue-
^/'"* -*'
runt fcedus
femptternum. Nam quo vnquam cempore audi-
tum,de coc
csedibus,homicidiis,Iacrociniis, prodicionibus? de
toc camque foedis adulceriis
, fl:upris,obfcoenicacibus ? de coc
furcis, rapinis,incendiis , facrilegiis ? de tot faliis ceftimoniis,
cnormibus mendaciis ,
nefariis calumniis ? vc dc bellorum
ftragibus , damnisque incrcdibilibus
,
qua: hinc
enafcuncur,
xiihil commemorcmus. Sceleranoftra nunquam
deiinentia
pariunc nobis bella continua: bella rurfus,infclici
ac perpecua
viciiFicudine , maria nobis fcelerum &flagiciorum
gcneranc.
Quid ergo de nobis ,
ac de rebus noftris cam deploracis fpe-
randum , niii quifqiiis ahquid Dei gratia quoquo modo pra:-
ftare poceft , ad opcm ferendam feitinus accurrac , canquam
adingens & communemcendium reftinguendum? aut velut
ad nauem quairacam,Iaceram,rimis ^fifluris plenam , vndi-
que aquas crahencem , &: fubmerfloni proximam
, fulcien-
mm &conferuandam?
Eia igicur, Pacer Dauid
,
( vc te familiariter
&iblico
mofe
appellem) porrigelanguencibus &:moribundis
medicinam
conueniencem &: paracam. Prodeac in medium V e r i d i-
c V s tuus
,
qui depulfa e mencibus & moribus hominum
tam cecra, camque mulcipiici faliicace, claram omnes, puram,
&
faluciferam Fidei &c Vicse vericacem doceac. Hic , hic de-
mum reperiemus
,
fpero
,
quod Poeca Lyricus mihi femper
vifus fuic aliquanco maiore quam par eft arrogantia, parumq.
ere dbciiTc, de dodrina Epiftolarum fuarum:
fcruet auaritiA^
mifera^ cupdine
feBus?
^'^^-
^'
Stint verha
^
voces
,
quihus hunc lenire delorem
PoJ?is, O"
magnam morbi deponere partem.
Laudis amore tumes?
funt
certa piacula^qum
/o
Ter pure lecio poterunt recreare lihello,
Jnuidus, iracundus, iners, vinofus^amator--,
7^mo adeo ferus
eU^ vt non mitefcere
pofit:
Si modo cultura patientem commodet aurem.
Hxc, iiiquam, &: iiis maiora
,
ex V e r i d i c r rui letSbu-
ra &: cultura potiori iure expedamus.
Quxcum ita habcat:
nc^quxfoj diutiiis pecces in exhortationcs
illas graues &: pri^-
r<. I u
claras arcanarum Hterarum
^
qux lic habent :
Tiemo accendit
lucernam,
c^
in ahfcondtto ponit , vel
fuh modio-^fed
fuper
can-
XccU.xo.
delahrum: vt,quiingrediuntur,lumenvideant.
Et, Sapicntia,
ahfconfa,
ac thefaurus inuifus
,
qutz vtilitas in
vtrifque
.^
Illam
potiiis imitare naturalem omniq. dignam laude
bonitatem
Sa^.
7. Diuinx setcrna^que Sapientiie: ^od
finejiBione
('m.Q^\i)di-
dici-^fine
inuidia communico
: &honefiatem illius non
ahfcondo
Sic te clementiflimus Deus, ll:udiaque,piosque
conatus tuos^
mams hic femper magifq.benedicat: ac demum cxleftis ^ter-
nxq.benedidionis(dubito, an cito an fero velim
dicere)cQn-
fortemfaciat. Ipris^diexij.Februanj,
m. d c.
Tuus
Petrus Simons^
Epifcopus
Iprenfisa
IN
IN
VERIDICVM CHRISTIANVM
Hendecafyllabon.
"i T A M qux faciantbcatiorem,
Catifa
efi
peruetus
,
ommum
fofhorum
DoSio puluere yentdata quondami
Sedy nuUt fatts
expedire nobis
Hac ynam potuere yeritatem,
itAt tUj
ficupiSy
6 amtce LeBor,
^j4antuwuis puer^ infolensque rerum,
Hts cornicibtis ertiijfe ocellos
-^
Fatalemque tu falutis vrnam
Stipari meUortbns tabellts:
Non prurtgine curiofitatis
Cateruaelitibi confulendavatumy
Non on^rocrttdj augur^aut harit/pex^
NonpuHarius
,
atque ch^romanta^
Magive^d^rologiye^damonefve :
Huncyhunc Veridicvm rogareuolucns:
Et dicet tibi veriora veris,
Dicety non titultSyhonore^
forma^
Auroydeliciis
^
auis^ amicisi,
Sedfeptem Ftdei
facra
columnis,
Sedvtrtutibus innocentis miy
Furo peSiorey mortbtis pudicisy
Mente haudimmemori
Nouijfmorum-y
Hisyinquarn yparibusque contineri^
Vitam
quf
faciant bcatiorem.
L D. C
tt
2, ADMO-
ADMONITIVNCVLA
A V C T O R I S.
S^>
V M opufculo hoc Tcutonice confecto, cum ty-
porum icneorum inciforibus, etiam de totius li-
bri impreiTione agereui : ea lege ipli totum in fe
recepere negotium , vt eandem lucubrationem
Latmitate donandam curarem . Itaque pi-xter
expe^tationem , dum ilii formas sereas magnis impeniis pa-
rant, &: femeftri fpatio abfoluturi fperantur ; ego, ne in mora
cffem^currente calamo,Latinam intercaverlionem expe^ui.
In vertendo autem ea vfus fum libertate
,
quam mihi meo
iure in proprio opere deberi exilHmabam : vt, quocunque lu-
beret modo,aTeutonico defle(5lerem, adderem , demeremj
mutarem : vtrumque quaii primarium opus exhiberem ; ncc
alterum proprie alterius veriio cenferetur. Latinitatis vero^
in tanta acceleratione
,
qua ne reicribere quidem Hcuit , eani
duntaxat habui rationem; vt, {i nulla efTet (quam quidam ni-
mis alFedtate requirunt
,
praefertim in iftiufmodi argumento)
tenerior elegantia ; nulla quoque efTet^quod equidem fciam^
horridior inamoenitas : fed feruato ftyh vfitati candore , rei
prxcipuc ipfius commcndaretur vtihtas. Qu^arc, bone Le-
dior , boni confulas noftrum conatum vehm
;
in quo non
literam fpeles , fed fpiritum
j
&bonaw in le bona
volunta-
tem . Vale^
P R ^ F A^
PRiEFATIO AD
LECTOREM.
VANDo communem hodie hominttm vitam^ a^endiq. ra-
tiones attentius
perpendtmu^,quoJdam ita in aliorum vi-
demm vttlitatcm ac
Jalutem incumhere, alios):
dtuerfoy
t^.nto Jludio aliis moliri permciem ^malum
; "ct ad Jjoc
e(fe
nati vtdeantur. In hijce tcm
diuerfis hormium[ludtis, hoc luce
meridiana
clarius exprejjtim cernimpi^s^quodtnqtiit
Sapiens : Vnus
ccli.
j
4
,
cdificans,8(:
vnus deihuens : c^uodt^^ in rei olim ventate,
^nobls
in fgurajempore
Nehemid accidtt; Itidxts
muros
Hierufalem xdijt-
i.Erdr.
4.
can7tbt4s,C^-
circumiacentibn^ ^mulis
eojdemjatagentibt^s
demolirt.
Adeortm
lattde ^- commendationem,
quifeproximorum
auxilio
mpendunt,ilIudfacit,qtiodexPlatone comemorat
Orator :
Nonfo-
Cic.i.OfF.
liimnohisnatiftmus.
Ctii (^ t/la ditti Pauli
fententia conuenit:^c-
p
monollrum fibi viun.NamDetinprimisobfequio^tiipropri^atq.
iXor.'**
proximorum
deinde vtilitati
acfaltitijiudendu
ejl.^luemadmodtim
idem ille Apofoltisfe
nobis in exemplujiatuit, dum ^// ;
Omn i bus i . Cor.^.
omniafadtus fumjvtomnesfacerem
^2i\uos:quod^'alij,t//oipfo
dicio,faciiq^
imitatione
ducii,poJl eum exprejjerunt . In i//os vero^
qtii aliorumfeduBioni
S"
exitie operam nauant
,
vera
acfeuera i//a,
'vibrabitur Salomontsfentetia:
HominespeIl:ilentesdi(Iipanc
ci-
Prou.i^.
uitatem. Prattisfiquidemfuisfuggefionibt^
,
molitionibus
ciande-
Jiinis, &
exempits omnia
peffundant: i^ftint non raro
caufa ruin^^
ac Reipublica Regnorum^ vajiationis. Dc his merito Tu//ii44:
Nu//a Cic.i.Off.
deteflahilior
efl
tmmanitas, quam eorum
,
qui iacerant
fcelerePa-
triam
, c^
in eaftmditus deienda occttpantur*
Ifliufrnodi
homines aqtie ho/ies httmani
generisfa^ eji dicere^at-
^

que olim Timonem i//ttm

K^thenienfem
;
qui ita omnittm.
homintim
FuKoH*
Orffe^abat
interittim
,
vtftmmo mortaies omnes
, ^fe
quoque odio
>' '^ ca.
i u
-
fataii
profequeretur. k^vero,cim Alcibiadem
aiiquando,
adhtic
fuerum,obuium haberet, plenis eum vinis ampiextts
(^ exoflulattts
tfi.
Rogattu ecqtiidprdter morempuero i//i tanta
demonjiraret
arm-
tnenta heneuoientitz
^
fauoris
,
fertur rejfondijje
; amarefe i//um
fuerttm,
qttod prmideret,
ipfum
quandoque
Athenienfibus mamo-
rum malorum cattjam
fore : qua
Jpe
mirtjicle
pafcebatur
;
acernmtts
dioquin homimim ojor
dr hoflis
: quodeittjdem
appei/atio , du^x
TTUf^oi
Tov fJLicrctv^-pco^ilv
,
indicabat.
Dignum, vt atunt
,
pate//d opercuium
,
dum alter a/teri adeh op-
sabeii
u
t:
Jortumfadtis
efi
ohuhm^ ^mi^icibiades ijie tam
fuffe^a fuit
cap.
3
,
*
'
tt X
nb ado-
ah a^.olefcerJtia
wdoUs ;
vt dum aliquarJo
,
ettammm pucr , ad Ve-
fulcm auunctdim ducitts
^
fuhtriHcmtHum conjficaretur
;
Ecqttid
eflyincjiiitj
attunculcy qtioddoleas ? lllo rejj^ondente., angt
fe
animOy
Cjttodcurati a
Je
PropyUi rationem^ minus apte
profufz
pecuntd^ ex-
pofccnti populo reddere non
poffet
: quinimmoJ.nquit
,
cogitandum
tibi fotiits,
quopacto non redda^. Cyirripuitftatim vir
prudentif
fimM4
puerileconflium : patrikmqtie adeograuijinitimortimpopti-
lorum- hcllo implicuit, njt folicita dejalute rmpertj ciuitas
,
airo rrien-
tem. conuerterit. Sicque K^lciiiades
fegefit
denique
,
i^t patriam
fuam^
ctii adfacUiorem ruinam puer viamJlratierat
,
'vir fa^itts
euerterit.
Fci^oribi-
Timon atitem ille tam immanis
^
inhumanus extitit
,
Tt
,
ci)m
dcm, hortuli ftii
ingentem
fciim^ de
quafe
multi
k^thenienfcs fujpende^
rant
,
nunc extendend^ domti-s gratia ejjet incifurtis-^prius inSena-
tttm venerit
,
palamqtte edixerit : St quis i'it<.i tddio ajfe^itis
fuf
^nditim cogitarct
,
fesiinaret adlaqueum
,
priufquam arborcmcx-
fcinderet. Heu ferinam hominttm indolem ! K^t eorum magis exe-
cranda rabies
,
JIudiumQ^permcioft^^qui njeipcfilenti do6irina,vt
hsiretici; vel prauis
confiliis
^ o'
exempiis , vt potitici , maiiqtie
Chrijiiani
,
aiiosin irreparabilem ammarum iaSiuramignef^
Jcm-
piternos pertrahtint
,
Qji^aproptcr
,
fcttt perniciofum Reipubiic^ eortim efi
fludium
,
qut in aiiorum
defudant interitum
;
ita vtiits
^
probanda cumpri-
mis eorum esi indufria, qui omnes ingent/
fui
neruos ad hoc inten-
dunt, vt qu virttitis ac
Jalutisfunt,
maiiis ac
maitu
femper inpro-
ximo incr?nenttim accipiant.
Slupdfit^
dtim aiijpradicationi ver"
hi ditiini infifiunt
,
aiijpiis admonitionihus quos pojfunt
admeiiora,
exhortanttir
y aiijEcciefaSjMonaJiria,CoiIc<iia,Schoias,
c^
pias
eiufmodi InUtttitiones
,
quA ad Dei gioriam
cr
animarum falutem
a^rnpiiandam pertinent
,
promou^re contendunt : denique altj.iuxtA
Jiattisvcioffctj (tii rationcm, honortim tranquillitati confulunt
^
iwmintimque imProborum cocrccnt vefaniam, ^jios inter, minime
in posiremis
habendifunt
, tametfipoHremo eos ioco recenfeam^ qui
vitA ^robltate& innocentia
,
Jcu facuia in caiiginofo
hoc mundo
prducente
,
per i'irtutttm tramitem
,
quojcunque imitari voien/es
ad^tern^ vitA patriamperductwt.
Vifum itaqtie
mlhifuit, admaiorem Deigloriam^ ammaritmque
auxiiium
,
in tanto (pro dolor!
)
pereuntium numero^ manum tam
pio o^eri,
vna oim^otfirentm operarii^, quihusprci^uum hoc
optis
&
C^'
onm tncnmhit.ndhihere : vt extgtim hic 7716lU cortnttis
,
cfiiempYO
mea facultate in commune
conferrefoffum ,
tanttlltnn
faltemfubfi-
dtj tant^moli ad/jcerequeat , (^no i'el deerrantium
quiffiam
adre-
Bam orhttam reuocetur ; lapjufue
crigatur -. aut in luhrico nittabun-
dt^i^ frmiits
qradumjigat : fel fltc?n,qui flat
^
per/^ vcram
fdrm
inamrnandatcrurn Dei recftis inambulat^ in hono confvrmetur
;
ani-
meturn^ ad rcliquum cafii ittnerk- Alacrius projcquendttm,
c^
ad
fi-
nem vfque
perfeuerandum.
In hanc rem, aitquot ahhinc annos,certa quxdam Jnterrogata,
fett
^Uijsfta^
ctim
Reffonfs
,
pcr dtflicha centum , Teufonico Rhythmo^
Fidei 'vit(j^ Chrifiiarjci Summam complecfentia
,
in gratiam Cate-
chiftic luttentutis concinnaram : cuius insHttttio
,
inter Ecclefajti-
CM funcliones non infima ,
mihi femper
valde cordifuit. ifAtqui
cumpro earundem ^ltufionum
elticidatione hreuem commcntario-
Itim defcriherem^quo
faltem confaret
quid rei continerent
^c^
vnde
ipfalnterrogatio fuhicBag^ Ref^onfto defumtdeffent ^
matoris
ffe
iucri Chrifo
tottiis
mefis
domino corradendi
;
accidit
,
vt opere jub
manu fuccrefcente,
if/ud opinioneprolixitis euaferit.
^jMcunque ad Catechiimttm vel do^rina?72 Chriflianam perti-
nebanty ea
fere
paucis compiext^s
fum
: memori.e potiits iam olim
p-erceptorurn rcfrtcand^tgratia
,
qtihn nouo eadem pertraciandiffu-
dio^ qu^ a tam mtiltts hacient^^ copiose feliciterque
effent
expitcata:
adquos
,
qui maiori infruciione Catechifica indiient.cenfui rcmit-
tendos . Si quando tamen hortim quMam latius quitm cetera
eiuf-
demgeneris cxtcnderim
\
facium idef.quodiUa tali forie
mcdo non
effent
antea declarata. ^jiamohran etiam accidit
,
vt Capita qu-
dam longiits exfpatientur
,
qu^dam vero ccntraciicra
ftnt
: non
qtiodtn bretuonbt^
effet
penuria materi^ 'ffedqtiodiUa
fntniisvide-
rentur neceffiria ;
vel aliunde, vt dixi
,
ccrttm notttia haheri facile
fofjet
: illis interim
iufts excurrcre
,
cju^ hac nofra
adeo deplorandA
tempeflaie
viiiiora, magis^^
neccffj.ria
effe
fpcrabantur.
Vt vt
efl
j
qtio fcrihenttm ardor impuitt
, (jr ffirittis ftitt in ro-
tis -^ ecdem plenis velis crequis fcnttisfim
,
qtioufquemca mihi
confcientia
tesiabatur., me zeio diuini amoris
,
cfj^Jalutis
animarum
moueri
\
df
admalortim conatPts
,
qua
poffcm ,
reprimendos
,
&cm-
mum bonortim fudia indefefe
promcuenda . Hutc nimirum mcA
quop^^intentioni imputandum erit
,
f
quid miniis
foide
, mintts^
ffrnate velordinate Jcriptione deduxi, quam vclres ipja
,
velaccu^
rattti
firte
Leofor exigcret. Enm nihilominm interea oraturn ve-
linh
lim
,
vt ^rnto Mimo quldquidid ejl accipiat
;
ftcut ^
Deo ommpO'
tenti acceptumfore confdo. Cui cum Propheta Regio,prxparatis iam
T. Paral,
ad tcmpli sidifcationem rebm neceffkriis^dico : Scio , Deus meus,
***
quddprobescor(ia,&:fimplicitatemdiIigas; vnde&ego, m
fimphcitatecordismeijlastusobtulivniuerra hsec.
^lupd
adordinem in hoclihroferuatum attinetjjoc prizcipu^ejpe-
Batum
ef/ut
aprincipio Sapientic^^y^uelutprimo beatitudims acqui-
rendd gradu,per credendorum agendorumt^ notitiam
^
praxim^ad
mortis ccterorumi^
Nouifimorum felicem exitum
,
Lecior Chrifia-
Wis
,
vt lachrymabilis huim exily viator, tranquiltc perduceretur.
^uod autem libro
ipf
V E r i d i c i C h r i s t i a n i
nomen indiderimy ratio
eft
: quix hec nofro fculo,ita in hoc
ferun-
tur homines, vt
conflium auxiliumq^ ab eo requirant
,
qui
(jr Chri-
Jii ^
Chrifianorum iuratm eH
hoflis:
hoc
eftyh
ddmone,
^infelici-
bus ipfms
membris ac feruis, Magis
,
VeridtciSy quos diuinos nuncu-
pantyC^ idgent^s diabolicis homtnibtfs. ^hiodvira^ qtio interchri-
ftianos graffattir
latiiis
,
eo euidentiori
eft
indiciOj magrtx ab terna
ventate,^- a vero Saluatore
Chrifto difcefionis: defictente prjmum
JFidei fundamcntOy tum fiperexftrucio
vitA iedifcio labafente.
Ea autem
pefts
ita hodie nmndum infecit
,
adeoa^ ctim ceterorum
vitiortim fentinaimbttit
,
vt tottt^ inmaligno pofttis , demerfont
proximiis.effevideattir\ ac,mfcito mantis vndecunqtie atixilia-
trices porrigantur,fttimet mali mole inproftindum rtiiturtis.
lu,a-
propter,ciim tanta nttnc mortales teneat fctfitandi confdendi^ cu-
piditaSy
^'
in om.ni propemodum aduerftate ac necefitate , admen-
daces veridicos
Jpirittimij^ erroris recurrattir
;
oper^pretitimme
fa^
Murum
exifttmauiy
f
veracem Chrifianum^ ac ditunum Ve R i-
D I C V M exhiberem-^qui tuto
(^
citrafcrtiptdttm adeatur: rogetttr^
ijuidqtiidres vel
vfttspoftularit
. Indubitata fiquidem mefpes tenet,
jore vt vel in particulari
^
velvniuerse , adeaquA animo candido
qtiifque percontabitur,
fideliter
tutoq^ refpondeat:Jamadea qt{ ad
ienefelicitcrij^viuendumpertinent, qtiam qu
ad
faltibriter ?no-
nendtim.
^jiorttmpr^fidio per vitdpr^fentts drttmnas-^ incom-
moda,Aternam calamitatem euadere^O' aiiucundifimam illamper-
ennem.j^ cdefiisgloriA coronam liceatperuenire: quo vt ego qtioque
pertingamjoeneuoli Leciorisprecibtisjubmife
adiuuari depojco.
YERIDX
InITLVM SAmENTJJE TlMOR DOMINI .
'
l
Q^o^ nti principium pojfuit iSapientiavera

Numinis ,in5xum iummiilo m cordejTlmorem
.
Dmifu SaaePe^
J>onnf rrmr oMrePe^
Poitr aUer a vms /
Ccinmenc'a refrainare, Ton coeur, eta cramire^DeDituhamrrir^'
V E R
I D
I
C V S
CHRISTIAN
VS:
1
AudoreP.
loANNE David,
Sociecatis I e s v
Sacerdote.
C A P. I.
Quod fibi
Principium pofuic Sapientia vcra?
Numinis infixum fummiilo in
cordeTimorem.
voTiDiANvs humanas vir^nosvfusdo-
AtulctA,
cct, veriffime id initio Metaphyfico-
^'i'^'
rumdidumeneaPhilofopho : Omnes
homines natura fcire defiderant . Idc-
nim non Xotnm in communi illa rerum
in ^vts occurretium inueftigatione,<]ua?
vel vifu , vel auditu
,
vel aUo cuopiam
fenlu exterioi'e perfici foiet
\
vcriim ct-
iam
,
qu3C in feria cuiufcumquc difcipli-
x\& acquiluioueconfiftit ; pcrquam do-
dtusquilpiam, rapieiuvedici con(ueuit. At fummaacprincipaHs
VcraSa-
Sapientia , in Dei , fuique cognifone ponenda eft : pro qua ita oralTe f
icntia.
legmiusD. Auguftinum : Deusfemperidem, nouerimme, noue-
^uqiiiiSt^
rira t. De Dei cogritione fic ipfe Chriftus , Dei filius : U&c eji vita
ItlM.i^ap,
terna\ vtcogmjcantte >ol!mDeumyerum^& ,qtiemmijifn ,Iefim Chrt-
''''^'^*
fiimi,
Haeceftratio&fcirntia, ceucertum
racdium
,
quo.ad vitam
pcrueniaturjEternam
^
veram Dei rerumque
diuinarum habcre no-
titiam; perlefum Chriftuir.,Fdiumeius vnicum : eiqueluci, vt vi-
t2c duciiiihaersrc. Quodad iui ipfius cognitionem attinet
(
qua; ita
A cura
t Veridtcvs Chrtstianvs.
cum pnorl illa Dei notitia coniunfta cft , vt vix {eparari poflit ) nota-
I>p^?.r,4-
tu dignura eft
,
quodolim Ethniciapud Delphos templo Apollinis
rt.to.\.
aureisliteris m(c[ihLh^ut,y\ uh enuvri^i' : Nofccteipfum. Quoinnue-
J.(^^'j S
t)ant fliccat Chrifbiano ex GentiUum ccrno^emmasChrifti colHeere,
Ufcett5,qo-
reique msuornntcrere) excellentiisima! ideile lcienna.^

vt quce in
tnodocxG:-
Deum primarie quadrett quniiique neii^io mortarium.niii fpecialidi-
%7hii br^o^
^'^''^ fapientia' illuftratione & munerc donacus,accipere pofsir.
fd.t.i}t.
Ad hanc quoque maximam pruEftantillimamquc Sapientiam refer-
ridebecbonimaiique difcretio. DequacamfubUmirer ipfeomniuiTi
Dominus fentit, t< loquitur ; vt. hon-jines hac facultate polientes os
lcrem.j
j.
fijum appelLire rainimedubitet. Ica enim is per Prophetam: St fena-
raHcrii prctiofirni a vili : qnaf. os meum eris. Os enim natura fua , <^ gu
ftandi tangendique facultateinefculentisnociuarcpudiat; 6cinex-
promenda (enfati cordis fententia , occultiore quodam fenlu a prauis
re(5bafeccrnic. Proind^ eodem fpedat ,
arcernum a temporaneo;
quodad animam pertinet,abeoquod corpas concernit,, aUaqae fi-
miha totocselo diliancia ritu diiudicare
j
^'
quod in iis dignius cll, vi-
IJai^ 7' liori anteferre; paucis,reprobare malum,& cHgere bonum.
Quia vero parui refert , fcire bonum, &c non facere
;
nofTe diftin-
guere, nectameneHgerequod.prarftantius cft
;
nerao rete fapiens
vocetur, quiinhis faporem non inuenit, neque bonis deledarur;
quodvel ipfoeius nomine folo conftare potcft. Sapiens flquideni
c]uis dicitur a fapiendo
j
vt &Sapientia . Sin autcmnon fapit
;
quo-
modo fapientia pra?dicus> velfapiens.efredicetur f Hinc Ecclefia-
SccU\^>
fticus ; Saptentia doclrtnic
,
fecii.ndiim nomen cil eiiis : &non eji multis ma-
7nft<ia . Ratio eft : quia ; Scire volunt omnes
;
fed fcite vuiere pauci;
fapientes dici
,
fednonfapere
,
neque vere fapientes efte ; bonuni
\
fcire
;
fedneque idatfedu compledi, nequeefteduexprimere.
'^,
Incerrogatioitaqueerac, quodnamcftctprincipium ,&qua{i pri-
mus ingreffus ad veram hanc Sapientiam.Refpondetur,qu6d Timor
Numinis. Idfacrafcriptura quamplurimis afTerit locis ; 3c quidem
tribusquatuorvCjijfdemplanecum Pfaimiftaverbis
j
qui fic habet:
Timor
Inttium
Saftentix Itmor Domtni.
Sit?fi Sa
Primiim timetur Deus,vt Domimis
; &tandem vt Patcr. Timor
pientis.
namque
primus
, feruilis
;
qui folam posnam pro obiedo, habet, per
P/.J/.IIO.
initialem
,
quofimul &poena, &Domini offcnfiotimetur
;
&
per
^4..i.cr5)llj|j^
,
quo fola patris indignatio refpicitur
, ad reuerentialem
perducit:quotimore etiam fan6tiomnesDominumtiment. Atque
itatimorferuilistandem charitateminducit, ficucfeta, velacus fi-
lam
; vtloquiturD.Auguftinus; &pofteumaIij. Vtautem filuin
non traijcitur, nec intrat, nifi tranfeatfcta,velacus
;
ita charitas,
.jM,4,
vbi fubintrauit
, ficut dicit D. loannes , foras mittit timorcm ; ferui-
letn
Verii5icvsChimstianvs/
j
lem illumrcilicet. Timorantcm reucrcntialis manci cum perfcAa
etiam charitate ; non Iblum via: , fed etiam pacri.T . hoc cfl:, in fandis
huius vita;
,
qua; via cft ad akeram ; &in fandis , virar a-tern^E poircf-
foribus. Id indicat Propheta R.egius : Tni-ior Doimmfiudus^ fcrnuiiciis
Ffal.iZ,
injdculuiu fccuii.
Recle igitur Timor D.omini initium Sapicntia! vocatur : quia , vc
ipfcteilacLU-Sapiens: Thmi Dom;n cxpelln peccamn : qiiod cil vera:
F.ccli.u
Sapientis;; & cuminitio acquirend^, &: iam quafi primus quidam
effeclus acquiilta: . Qupcirca appofui; D. Bafilais rcruilem timorem
B.^lH.He-
Ifagogicum , hoc eft , introductorium appellabac . Etquis non raii- mii.inPfd^
maducrtat, exempligratia
,
quam manifcfre eo vfiis efc ipfeetiam
'"^^^l'-^
Domininoftri pra^curfor loannes; dumeopeccatores perceilebac,
Matth.j,
vc ipfos avcnturaira fugere doceret, & per veram pc?nicentiam ad
faniorem mentcm conueriosad Chrillumadduceret, in quorum cor-
.dibuspertimorem
Cjirifto Domino viam pra:parafiec r' Ita hodie--
queiic,vtquod(biopcena:me,cumalum omircebatLir
,
vel fiebat bo-
-num ; id deinde ex mera boni dile4lionc_j maiique odio periiciacur:
iuraailludPoecs:
Oderunt fcccare honi , Yirttitis amoYe:
Hoi-^M.Xo
Tti iiihtladinhtesbiie^ formtdine ^ivnd,
^''
'**
A
Intotiushuiustradatus dihicidiorem cxplanationcm, referripo-
teft, qubddum ohm Dominus populo fuolfraeliper Moyfem Dc- Exod.i^
calogumdaturuserat, primum curabat , vtinraonte Sinaiaudiren-
Temoc
.turtonitrua, micarent fulgura ,
nubefque eum denfiilima opcrirct,
Legis.
.&: clangor buccina; vehementiflime perftreperet , ac mons omnis fu-
migaret; adeovt populus vniuerfus
,
quieratin caflris, ingemi ti-
.morecorripcretur . Itaenim initionecefTariumcrat; vt per timorcKi
illum, (Sc Lcgi pronuncianda: attentiiis aures pra:berent, eidemque
obferuandsanii-aummagis applicarenr. Hincnimirum Moyfes id-
ipfum iilis indicauit, dum prae formidine extremum fibi vits pericu-
luni immincrearbitrarentur. Vtfroburetvos (inquic) vennDens: <^'
^xod.tQ^
B vt tevror tlliui
ejfet in vobis
-^ c^
non feccaretis . Eadem eft ratio
,
curfe-
ruhs, & virgisjfuusinfchohs fic locus : quo fcilicct rerum illarum
.timorpuerisprincipium fapientia; Sc probitatis ingencret, Nequc
puerorum tantumratione, actenercEiEtatiserudicndarcausa, terror
ille efl vtilis,fiue in fcholis ad fcientia. fiue domi ad form.ados morcs,
virgaobidplerumqemiucntiorilococonfpicua;verumetiamin Re-
.publica populus ipfe hoc mddo fub difciplina,&in officio continetuf
;
ludicenonfinecaufagladiumportante^vtait Apoftolus-: Icaque, i;
Rom.ii,
.mde fcceris., time. Eodem facic, qubd non modb in publicis excra Vr-
bcm viis , Ced eciam in mcdio foro pacibula ereda aliquando confpi-
.ciaatur ; vt improbi hoc metu velut infipientes a mali
s deterritijcffe-
. A 2. ai
4
Veridicvs
ChRtstianvs.
^itanJcm pmdentiores fponte fua & a malo dcclinent
, & etiam
amorere^tidifcantfacerebonum.
foljhtfU,
Prffdidis concinne iungi noteft
,
quod Polybius de natali Platonls
folorecenfetjquemvt aptiflnTUim tradendas difciplinae
,
fapienti^-
Academiae
qug acquirenda; locum dclegerat ; cui Academia nomen erat, vnde
*''oO-
&altiorumfl:udibrum fcholae, feuVniuerfitates ,
Academix dein-
ceps dicln^funt. Rationem fa6li PLitonis, &eiufmodi Iociadfl:u-
dia eledi fubiicit idem audor , his verbis : Quia cx frequenti terrs-
motu fxpecolliditur
[
hiclocus
]
exiftimabat virprLidentiirmiusef-
ficaciflTm-iumhoc foremedium.vt
amalisauditoresdefcircentes,me-
lioracapeflerent
5
(S<:ita4ptiores eflcntadfapientiam amplcxandam.
Timorenim finquit) ficutmodeftiae cognatus eft, ita familiari^ eft
fapicnti : quiafcilicet mentemcomponit, &humiliat.
Notandum
,
ficutinitium fapientix vere ChriftianiC, efttimor
Domini^ ita gradatim, vtdixi
,
ilload perfediora tendente, etiara
abfoluta mandarorum Dei obferuatio , & vit^ fanditas , timor Do-
Eccli.iu
minidicitur. Ita habctSapiens : Deumtime
,
&nundxtaemsobfeYua:
hoc ejiomnii homo. Id eft,dlaeft omnis &confummata fipientia,& fe-
licitas. ac demum optimum
,
quod homo hic optet
;
eive in hac vita
pollit accidcre. Hincoptimi quique , & perfedilTima; vira: viri , vc
lob Tobias.Zacharias , Simeon,ijfquehocaUofimilcs, timorati,ti-
mentefquc Deum appellantur.
Quod inrefponfione habctur [infixum
]
fuanon caret energia.
Nam vtquispertimoremadfapientiamveniat,
infixum illum cor-
di ipfius efte necefte eft ; neclcui ventoaftlnri,diftlarique: ficcnim
nec attenderet , neq. in animum quidem inducerer meliora meditari.
Attamen , fi timorille non ftatim adcordis medicullium penetret, o-
portetfaltem vtisqui eruditur,
morbis&aduerfitatibus ceuflagcl-
lis foris aftlidus , idtus fapiat ; &inde ad cor redcaf .
Erit alioqui, vc
qui percufli non dolent, neque verberibus,nedum minis vllis,percel-
Inntur. Intales fiquidem non cadit facile timor Domini
,
ncque
principium hcc falutare fapientia::
verum inftar incudiSjCrcbris raal-
leorum icHbu^-jmagis magifque obdurefcunt.
Qubd autem cor timeris Dominum[fummiiri]vocabuIo infigni-
tur; innuitur,hominem Chriftianum Sctimentem Deum, quando
iamhocfelici initioadlaudabilem vitxprobs &z fandta? fapientian^
perduduseft,gloriariineonondebere,neque
faftu aliquo, ex vir-
mtumconceptofoetu, turgcre ; fed cohumilius deCe (emper fen-
tire, quoaltiorem carumgradum confcenderit : iuxtaprndensil-
-JSroj, j, lud Sapientis confilium :
Qiianto magnm es, htmilia te in omnihm. Quia
quemadmodum eofeamplms quifpiamperhumileoftium tranfiru-
.xusinclinaredebetsquoeftftaturafublimior, quodpufillis a natura
cautoiQ
Veridicvs Chmsttanvs.
y
cautiimeft: itaquoquismaiorcftvircutum altitudine, eo humilior
eill-clcbet fui asftimationej vt pcr anguflam cseii portam tranfeat.
2\ift(enim)ejiciammfim^,trimiiimn intrahim in Regnum cdorum. Uanh.%,
Oratio pro timore Domini, &fapientia
obtinenda.
DOmine
lefu
chriHe
,
tcterm Patrls
faftentia
,
quandoqui-'
dem te necdum diligo vtpatrem , neque vere vt Dominum
timeo: confge
timoretuo carnes meas
, c^
cor meum : i/ttimore
charitatem inducente
,
per hoc tande/n tnitium
,
ad veram
fa^
pientiam
,
mandatorumg^ tuorum ohferuationem
,
Q'
ita adiji^
tam perueniamfemj^iternam. Amen*
A
5
C
A
P,
(5
Veiiidicvs Christianvs.
C A P. II.
Quis magnos roto orbe Sophos Sapientior anteit?
Qui probus eft; Habet hgc folida Sapietia laudciii.
Qliis
vere
|^^^
PERiT hcEc iiirerrogatio
,
quodrujjeriori capitc tradnbatur:
j^
Stapicns.
^Qj'^^^
hcminem fcilicet Chi-iftianum optimadebcre atq.excelien-
^/jW^^
tiilimam quserere fapientiam: rogatque, quirnam omnibus
^^^^^^"^^
rophis,reurapiencibusrapienticreireexiftimaclusfic:cahbus
viclehcet,qui iapienti^ (uc apicc in eo conft!tuunt,qu6d muha & ma-
gnafciar,alca& fubHmia rpeculencur,devariis rcbus mirada loquan-
B
tur,qua{es fueriit oHm Philofophi,Poeta:,Oratoresrquales etiamnum
quida Chrilliani,quibusml;|,ca cognofcereeftanimus, ied pauxillum
opereexequi. QuiomncScirciiexceUaipfcientia: difquifitionemitaQ
detinentur, vtputeumartern.^ damnationfs, ad quc:m per malam vi-
LnertJi{>.\
tam tendunt,ante pedes patcre non videatjnec vcro dcuitenc. Hc olim
;ThalesMi
jj^a^let-j Milefio fenicukexnrobrabat,qii6d dum fixius ca^li afcrorum-
que curfus motionesci.perpenderet,puteup'i|n quem incidir,ante pc-
des minime vidcfer/^isjionabiimikfen:! quodD. Auguf};inus,iam
,
AtffuTl-in. conuerfionem in cubicuto cordis-fui fecura meditans , Alipium inua-
iConjsjj.ltb.
j|ej-j5 exclamat: Qiiiel patimur?quidefl]hoc? quid audifti r faudierant

*
enimPotitianum dtiorum AuUcorum.^ix le<fiione vit:^ S. Antonij
conuerforum , ftupenHarfiiiautationem narrantem } Surguntindcdi
(inquit
j
&ca:Ium rapiiint: Etnos,ciim4p<^rhiis noflris^finecorde;
ccce vbi volutamur in carE^'& fanguine.
E quibus vc&h conficicur , illum elTe omnibu^ fapientiorem
,
qui
probuseft, &qui virtutum viamgraditur
,
quaeadvitam ducit: folus
namquc bonus fapiens :
quiacaliartefummum adipifcitur bonum;
quod prudentiflima: eft fapientiae. Etquandoquidem timor Domini
hominem ad vittutem adducit
,
quar prauumvkat, &:fcdaturbo-
num; rede initium talisccepti vocatur , tanquam fummioptimique
:lobit,
confilij, & priEcipuarfapientias . His confonat lob ProphetaE fentcn-
tia: Tiuior Doytiint,
ipfa
iji faptentia: Etrecedcrca m.ilo,mtd!tgentia. Qus
Gre^or.Na-
& GregoiiusNazianzcnus valde fuis vCrbis illuftrat.dumait; Prima
^'''"vC>*'5-fapientia, eft vitaproba&: honefta. EtapudDeum pura mens : pcr
^
'^'^
'
quam pun puro lunguntur ; &lancti tancto lociantur.
Hxc Sapiencia( c,uiusprim6 principium inueftigauimus,& qua
quisomnibus fapientibus fipientior eft iudicandusj omnemfupc-
ratthefaurum ,nulloque mundi pretio aeftimari poceft; eftque planc
incomparabilis. Hocteftaturclariflime ipfc Sapiens ; imraoipfamet
^
Sapientia, hocelogio vereRegali: Vrd.pfuiiliamF^.eanis,
(^
fedthui:&
dimms mbil ejft:
duxi tn compiratime tllim . Nec com^araiii
uli lapidem
fretiofum
pRIlLA SAPIENTJA EST fJTA LAVDA31LIS . gre^.Xa^z^
Quis ma^nos toto orte iopli05 Sapientior anteit
.^
Qui proFus' eix,HaLetjbasc ioiickm Sapientia kudem
.
Sk^Iteftmcw- Oobfc i^eVbvo i^lfl^frt 1fbe:cirbt o<3tm<j nmj pvvj?.
Qmeiih^hisjage^ Que vi>ye iwjlre a^e^ Sn aumts auartiers .
Celuy, mii wurmeuu/ Tar la armie^leme
, "Des dtums fentiers .
VE K I D I C V S C H F. I S T I A N V S.
7
frsnQfum:qiion'tam omne uiintm^ta coifip.iraiwne nltns^ arcna ejtexl^^ua
: c^- Snpicntix
u^ium lutum AJumxhitur
argimttim m {onfveiiu iU'm. Rationemrubciir:
piemim
Inpntiti enmi thcfaiiYUi cUhominihiii i qtio qift
vfi
junt
,
parti tpes f.tilt funt j^''.'^^
"^^'
Amutttit De't\ propter d'i\apl'i.?t.t dona commendau. Nam ciufmodi fapicn-
tiaprarditificfcruaque omnia fecundLim Deilegem componunt, vt
ipli placeanc , & fammi ipfius amici fiant, cui etiam feruire Regnarc
eft: qaod & lob copiose probar.
/oi i8
Hincolim Echnici non ten^erc, fcientesram preciofum munusnoii
line Numine obtineri
;
quociq. fmc Dei prsfidio dc ope nihil pra:cla-
ri fufcipi conficique peiTec: antiquorum illorum Philofophorum con-
liUo.&hortaru^in tempiorumfiioruin ianuis, Sapientiam tanquam Polybim^
fvfympham vel Diuam aliquam
pulcherrim.amappingcbanc, verbis
hifce fubiuiiiftis ; Vfusmegenuir.-
peperitMemoria;Sophiam mc vo-
cant Grajci; \os Sapienciam. Ego odi homines (lultos.
Alphonfus Arragonum Rexpretium
huiusSapientisrnequaquam
p^(,rw.(
jgnx^rabat, dumquodam tempored familiaribus rogatus, qui fieri
Troosm.li.^,
poflct
,
vttant^ potentia-.canrarumquc opum Rex ad paupcrcacem
^'.^f,
*^"
"
aliquando deuemrct : iapienterrelpondit : Si lapientia,mquit,ven-
ditarecur. Tacite innuens emturum cam fe
^
plurifque facere
,
quam
omnesdiuitias, omniaquemundirfgna.- Nequeimmerito
;
Spiritu
fanfto idipfum de Dile^tionehis verbis atceftance :.S'idedertt ho-
au;t.S,
mo omnetn fuhstaiitiam domits
fux
pro dilectione
^
qtiaft nihil dijpiciet eam
Quafrdicat, tam paruiarftimabic orane quod dederit , refpedu rei
comparariE, vtnihilfeimpendiile arbitretur
,
gracifque tam pretio-
fam rem cocmerit.
Apprime hiscongruit
, quodantiqua Francorum' Ghronicarefe- Chronkott.^
runt.quomodovideUcetftudiaSapienciar, culciorefq. difciplinarpri-
^r^l^ftc^ff
miim Parifios peruenerinc . Temporibus fiquidem Caroli Magni
\^quiuh,
ckio fapiences viri , loannes Mailrofus , & Claudius Clemens , circi-
ter annum
791.
cum mercacoribus ad Gallins liccora appulerunc.
Quicum nullas, vcalijrerum temporalium negociacores , merces
Studioram-
exponerent, admirancesqueobid hominesiHos confpiccrcnc, cce-
Panfienfi
peruntprxconummoreclamare: Siquiseftauidus fapientia:; veniat
!"i"""^'
adnos j&accipiateam :namapudnosvenaIiseft . Cumque hocice-
raco^crebriufqueinclaraarenc; ftulcosillosatquedelirosefte quidam
arbitrati funt. Verijm,dumidFlacci Albiniopera ('is enim cum ipfis
Venerabilis Bedajquondam difcipulusfuerat}ad Caroli Magniaures
perlatumelTet; vocati rogatiquc funtilliantehac inaudili mercato-
res , num verum eftet, quod promitterent ; illifque annuentibus , af-
ferencibusque quod inseftimabilem illam Sapientise mercem, Deo

adiuuante , tradituri effent , candideeam defiderantibus , digneque
fufcipientibus: percontacus eft porro Rex, quo pretio ea venalis efletj
quantive
$ Veridicvs Christianvs.
qiiantiveliccrct. Tria fe illi depofcerc fignificabant
,
cum alfoqui
prctium cius eflet inarftimabile. Primiam
, conuenientem expro-
menda: merci locum: cleinde,capacia pro vafis ingenia:terti6, vidlum
&amidum, finequibus nonviuitur. Gauifus fiipra modum Rex,
vtrumqueapudfcretinuit: eoqneinitio ca*pitita Gallia
,
& inpri-
misParificnhscinitas, omnibonarum difciplinarum genere flore-
le , vtcum Athenis ipfis
,
aliilve fapientiae fedibus
,
nn vcreatur
ccnrcndcre.
In vera: autem Sapientiic commendationem
,
&encomium
(
per
quam. vtiam didumeft
,
homobene faciendo, Deoappropinquar,
cmnefquehtimanaE fcientixgradus tranflccndit
^
diuinefapiens) il-
Septcm lud quoque non inconuenienter addiico,quod de feptem fuis Sapien-
Gixcis
tibustantopcreividatGra!ci:vt&hacrationeftudiofam led Chriftia-
Sapicntcs, ,
j i

r j i-
^
namluuentutemdoceam, exprophamslacra qureuam elicere; qujc
iUisnon nifi aDeo, omniumlargitore
,
occultoquodam nobifque
profuturo confiUo indita fuerunt. Id quoque D. Pauhnn feciflb con-
ftat , & D. Hicronymum eius occafione (icinterpretatum. Nomina-
i.Cer.t
5.
tim dum ad Corinthios fcribens , verfum Menandri cuiufdam addu-
cit: ( CoYrvmpuntmons baiosiGV.oqtil ifr^ua.) Etdum Areopagi Athe-
Ara,m'.
rii^-^i^^fibLis PoetcE vnius ipforum verba produxit (i/?/Jf euim (^gom^u-
w.\ fuoqueinftitutoprudenterapplicuit. Attexamus igitur& illud
feptcm SapientumeloL'inmnoftrx telae; fcdpe^line Chriftiano dif-
r.i/.M4>r.v.
cretum. Id ficnarratMax A^alerius. A pifcatoribus in Milefia Re-
^.av"-'-
mone verriculum trahertibus quidam iadumemerat: extrada dein-
Fmtanhui
^.
.
,
.
t^'i i

r r n \i
invitaSel^-
"ernagni ponderisaurea Deiphicamcnla , ortaconiroueriiaeft : lUis
B
'
pifcumfecapturam vendidifle aflirmantibus; hoc Fortuna? du6tus
emifle dicente; qua contentione, propternouitatemrei, & magni-
tudinem pecunix, ad vniuerfum eiusciuitatispopulum dclata^ pla-
cuif, Apollinem Deh hicum confult , cuinam adiudicari menfa debc-
ret. ReA-^ondit illieflx'dandam quifapienriaceteris prasftaret. Tunc
illi,confenfu,Thaletiincnfam dederuni:; ille ceflit eam Bianti; Bias
Pittaro; is nrotinus ahj : deinceps per omnem feptem Sapientum
crbem, ad vlrimuro ,
ad Solonem pcruenit ; qui & titulum amplifli-
mje prudentiae.&prffmium, ad ipfum Apollinemtr.inftulit. Hadtc-
Cicer
epiJK nus Valcrius. VVndc natum adagium : Tanquam ex Tripode . Quaii
0i4 BrtHum.
fljcat: pdtaoraculumJ;tamqueindubiratum,atque a Deo profccStum,
NoftraauteiTi Chrift anafapientia, vt qua: diuinafit
,
non tantum
Sapientum illorum eminentiam ,
fed etiam tripcdes , & cortinas , &:
. or2Cu!a,toto quod a'unt caslo ita excellit, vt nec vmbra huius illa om-
nia rlici cenfcii ve poflint
.
Qnod in Refponfionispofteriore hemiftichio habetur [habet hjCC
folidam fapientia laudemj prxcer iam di<^a huc fpedatia,notari
eciam
Veridicvs Christianvs.
p
ctiam debet; laudemhanc ,tumabanimo
,
tum aborc huiufmodi Laudc ai-
Sapientis procul elle dcberc ;
proprio enim laus fordet in ore . Non
8""'^
''^^l
vtique hxc bene confiftunt
:
Sapientem cile
, &: laudem fcdari , ne-
"
uxri^re''^
dum feipfum laudare
^
vt neque feipfum vitupcrare.
Hinc prudens l.mdabilc
Dionyfms Cato, de moribus ad filium
, fapienter monuit,
vtrumque
^''^*
reprehendens.
Nec te coUaudes
,
nec te culpaueris
ipfe.
Dionyf.c.i^
Hoc faciunt fiulti,
quosglona vexat inanis. to lib.i. Di"
Talium enim quidam virtutes fuas, re<5teque fadla dilaudant ; ahi-^''
'^*
vcro , fatis animaduertentes hoc nimis manifeftar cfte ftultitife, planc
inaduerfam parteminanisgloriaeventisvela expandunt; vt captcnt
eocautiiisaurampopulirem
,
quomagis euitare videntur ; iuum-
que obidoccinuntvitupeiium
,
fuisque fe verbis deprimunt ; ore
<}uidcm in contrarium nitentes , fed corde eodem vehficantes;& tan-
demineundemcumpriorrbus ftultiiis fcopulum impingentcs, di^
uerfisHcetviis.
Qui probuseftigitur, is & magnos toto orbe fophos fapientior
anteit, & verelaudemqucdecusquc meretur . Idqueeomagis, quo
minus fe ipie cffert,vel laudem appetit: fubfcribente
Salomone ; Lau-
Pvou.ij
det te dienus
;
cr
non os tuum,
Oratio , ad prndenter probequc
viuendum.
DEus
, a quo omne datum optimum
, O"
domm
ferfecfum
elt
,
cum mhtlex nohis Iwni hahemus
j
ah inani nos,
quafa,
^inflante
fcientiaj^rotege, vt qu^ neque te
nequefe
ipfa
cogno-
fcit:
fedilUm
nohis largire fapienttam
,
qum in dterm honidile-
Bione
c^
inquifitione confijlit
$
njt ad illud per 'virtutum
femi-
\
tAmpertingerevdeamu4. Amen,
B C A p.
tc%
Vemimcvs Christianvs,
C
A P. III.
Stulcitia: palmam ftultis quis pr^ripit ipfis ?
Demona qui mauult dominu^qua ferre Tonatem.
VI, T A funt ftultorumgcner.i; vt&Cicero,vnusiftomm,
e fapicntiflimistamenvnus fuomorc.diferte teftatur. Stul-
^^*^^!
lorum, inquitjplenafuntomnia. Nam tametfiillos com*
"^uniterftultos vocamus
,
cjui fenfibus & cerebro minuti
plura ge funt, egentque elleboro; inquedelirij fignum, auriro cucullo ca-
wa.
putinferunt
\
tamen longe plures alius generis ftulti reperiuntur:
quodquotidiano loquendi modoexprimimus, dumquempiam in-
cufantes dicimus : quam ftulcus eft
,
qui id agat 1 ftultuseft^ qui iftuc-'
eat: ftultusquiidpermittat ; atque ita deinceps ,
vt nemo nefcit.
Quam ftultitia? ratioaem j
fi freqlienter tam in nobis ipfi
,
quam m
aliis notaremus
;
fa^penumero infipientiam noftram detcgeremus,
etiam dum nobis de pr^dentia magnopere blandimur . Nam
,
('ve-
Gregor.ii. lutiD. Gregorius rem acu tangit } Tantoquis ftultior, quantoplus
l^oral.
conatur fapiens videri . Neque quifquam, alijs(apiens videri ftudet,
f'^p'^S'
j^j^ priiis fibitalis videatur : dumque ita defipic
,
fe ipfe decipit.
$tiHca. Poftetqae tam lcpidus faperda cum Seneca dtccre : Si quando fatiio
deledari volo
^
noncft mihilongequxrcndus; me video. Apertein-
dicans , vnumquemque fi fe &fua diligenter excutiar, abunde inuen-
turum, in quibus, tamquam impradens & ftalcus,reprehendi poffet,
ftultufque dici.
Matth,
15.
OmittohicimprudentiamvirginumiIlarumfatuarum,qua:pau-
xillum olei in exterioribus tantum lampadibus fumentes, quo homi-
num oculis vtcunque facerent fatis , lucemque aliquam intuentium
luminibus obijcerent , nuUam olei bonorum operum, ac meritorum
prouifionem in cordium lagunculis habebant, quo Diuinae Maiefta-
tis oculi folent introfpicere . Confulto etiam magnam illam cogita-
tionum, verborum, a(5tionumquenoftraruminconftantiam pr^tcr-
eo; cum. tameniftiufmodiomnes, ftultinomine
, Sapiens depingit:
Ecdl.ij.
Stulttuvt lunxmutatur. Heuquam conftansinconftantiainrebusno*
ftrisccrnitur, intota vitanoltra, &:in nobisipfis, ii agnofceremus t
Nolohicvehemcntervrgere puerilicatem noftram mere infantilem;
t.Cor. r4. dequatamennosD. Paulustam fedulo pracmonec ; Nolite
puerieffici
fcnjibm:
fed
milttia parutdt eslote.
Omitto, inquam, ha^comnia, ce teraquc eiufmodi : fed ingens
illa,damnabilis, atqueexccrandadementia, quae hodievbiqueferc
locorum, omni ex parte exundat , nunquam fatis deplorari poteft
:
quain
Qvi, SPKETO Deo,diabolo servit; jdesipit. 3
Stultitiae palmairi Itultis quis pr^ripit ipiis r*
D^monaqui mauult Doramum,qiiam ferrelbnantem
.
I
Quelle esl lajolie, La. vlus amlu, IDes fols de tout rana .
Cellc cnii memnje^ T>e jyieu li mmjlnje/ Tourjeruir
Jatnan
.
VeRIBTCVS ChM JTf AN V
s 'ti
quam nefcio quibiis loquendi moiis fufficienter defcribam . Nonne
PciKinutB
flultus cftille, quicarillima fibioculorumluminaeruitrquifepru-
^i^it t'
dens volensque m cafles diaboli induitr' qui tunicam plurisquam
o^^^h^^^
corpusfuumfacit.^ quicorpus asftmiat pluris quam animam
^
ter-
ramquepluris quamcarlum? ccEUUm auro praffert , & excrementa
gemmis? quixterna temporaneispoftponit
;
& is llbi fapiens vide-
tur.'' Nunquid conuidac manifeftasque eft ftultitias
,
maiorem zfmi
fuicuramhabere, quamfuimet? lUum bellecomere, fplendidcquc
induere; feveronudumrelinquere
."^
lUum opipara? menfa; admo-
uere; &interii-n inediamacerari, &fameconiicii' Illum moUi Ic-
dlodeponcre , fequeeiusloco , laboribus. oneriburque ve(5t:andis fa--
tifcere f Quis talem non vt dementem ridcat ; vtque omni fcom-
niatedigniflimum exfibilet ; feu potius non vt mentecaptumdcplo-
ret?Spiritusnofter in nobis Domini vicemgerit , afelliautem ip-
flimcorpu5. Etquid horum omnium erga illos duos, nonitavt di-
xi, inuerfoprorfusagimus ordine r" (Scquisrecogitat, fequevtft:ui-
Wmdeteftatur ?
Deinde
,
quae maior infania
,
quam fibimet ex ftramine
, & fir-
nientis
,
picc &relina illitam pyram vcl a:diculam ftruere , in qua vi-
uus perennibusi^ammisconcremctur
;
quod peccator facit? Qins
furor perniciofior
,
quamcsli fibi prxcludere ianuam
;
& inferni
voraginemnon tantum horrende fibi dilatare
,
verum etiam no-
uam
,
quantumm fecit
,
gehennam condere
, & noua tormenta
cudere
,
quibus meruas in perpetuum dementiac fuae pccnas luatj
igncqueinfernalidenfamrantiefatuitatis ruhigmem excoquat (e-
CLJndum illud Prophetae ; Fotiat teDumthM juut Sedei.i.im
, (y luurlercm.iSo
Jrhab
, qiws
fiixit
Rex Babjionis tn tgne
,
po co
, (luod fcccrint ftultiitam
Ui IfraeU
Dc huiufmodi ftulris talem fert Sapiens fententiam
: Stultorum
in-^Ecds.u
piituscstnumciis. Significans verodequo ftultorum genere loqua-
tur . hoc prcemittit ; Peruerfldtjjifilecornj^untur . Illosnamque eof-
dem. ftultos vocat
,
quos peruerfos,& prae peccatorum <iuritic,emen-
datn difticiles copteftatur.
Clara igitur iam fatis euadet ad interrogationem refponfio.StuItis
omnibusillum-ftukitis palmam prqripere,
Dsemonaqui maimltdominum,qLiam ferreTonantem.
A Idfaciuntftultiilli
,
dequibus meminimus ; nempe peccatores.
Tantundem enimeft
,
atque Ci Dco Saluatore repudiaro
, dsmo-
neni humani generis hoftem colcrent. Nam qui volens peccatum
mortale perpctrat cum perfidis ludaris, eledoad vita Barabba, Chri-
ftummortid-ftinat, atqupa ferepellit. Salutemnamquefuamre-
ijciti 6cmoitem, damnaaoncmque aninis fuse
, fciens lubenlque
B 2. ample-
II Veridicvs Chb.isti an vs.
1^
ii^
ampleditur Dicwit Deo
(
vt efl: in lob ) Recede a nohU : [ctenttm vld*
. rum tuarum
nolumus,
jnfatuatio.
Stulritia:huius exemplum inRegeSalomone velutinfpeculo, li-
B
j.R^-^.ti. cetcontueri : quiex tantae dignitatis gradu apud Deum
, in tan-
<'*?
tam, permulicruminfatuationem, vilitatem, caecitatemque dela-
pfuseft-, vtfeda:moniorum cultui dedident, ij{que publice liraritj
templisetiam &aris idoiorum coctuieredtis. Huncin modumin-
finiunt.quotquotimpieviuunt, &ad nequiflimam illam ftultitiani
i.Rf^.j y.
pcccando deueniunt. Talis ftultus fuit & Nabal; talis & iUe Euange-
''*'
licus, rainimcEuangelicus : &:quicunque fubiftorum fignis mili-
tant : bibones , epuloncs , iracundi,faftuofi,infatiata; libidinis 8c aua-
ritiar ,&idgcnus hominesvitxnequioris.
Quxnaraquemaiorinfania
,
quamDeo optimodomino fprcto,
cuiomneferuitium
,
&nos ipfos noftraque omnia infinitis debe-
mus modis; quique poft innumera in nos coliata beneficia
, dc poft-
quam fc nobisin focium
,
in cibum
, 8>c in pretium dedit
,
etiam
tandcminpraemiumdaturus eft; hoc inquam, fuauique eius iugo
ceruicibus exculTo , teterrimum falutis noltrs inimicum daemonem,
tyrannum faEuiflfimum , in dominum fponte deli^ere? Illum,inquam
cui nihilominus nunquam fadturi fumus fatis, neque advotum plene
valemus obfcqui:cui totis viribus reliftendum erat : quique nihil vn-
quamnobisboniprseftarepoterit, fedhicodio fummo perfequitur,
fempiternis cuhores fuos poftea tormentis foeneraturus; maiorne to-
to in orbe ftukitia &: infania?
S.1M.W.4.
CorinthijoUm nonftultifolum,vtrefert Sa^ellicus,fcddemen-
^^'^.^' ,
Jq
tesetiamhabiti, quinonfuam, nonRomani populi virtutem me-
rumdc-
tientcs, (ed prxfentem animiaffc<5lum, RomanorumIegatos,llerco-
mcncia,
risinic6tu,pro concione violarunt. Peperititaqueiniuriailla Corin-
thiis excidium . Sed quid illa temeritas , ad eam
,
qua homo viUlIi-
mus,neq.fuavilitare,neq.diuinamaieftatecofiderata,fedaff^e6tuifoli
indulgeSjDei vultum in anima fua,peccati fa:cibus obraitj&tam ftul-
toludofeinexftinguibilibusgehenniE ardoribus obnoxium reddit?
SdbeU.ihA.
ClaudioPrincipivelut ingenita fuit ftultitia
,
fed nihil vnquain
ftukUia.
fl^ohdius fecit
,
nec tota vita quidpiam minus confiderate
,
quam
quodDomitiumNeronem adoptauit , cum Britannicum lcgitirao
toro natum haberct
,
quem Imperij harredem potuit inftituere:veruin
pelleftus ofculis Agrippina:coniugis , facem illam adoptioneaccen-
dit, quanonfolum propriaipfiusdomus
,
fcd Roma,&totusorbis
conflagrauit , vt idem Au6tor narrat. At peccator ipfe femet, ex filio
Dei
, diaboli filiumfacit: &quantuminipfoeft, Clum& terram,&
qu'dquid illiscontinetur,arternis inferniincendiis tradit : quodlon-
gc dcteftabiiioris eft infanicE,
Athc-
Veridicvs Chrxstianvs.
IJ
Athenicnrcsaicbantfepurgare ciuitatem cum exilluftribus viris
il>idem.
vnum aliquemoftracifmo ex vrbeeijcicbant: cetcrum rogati ab Ari-
Athemen*
ftide, quo fuo merito fe tali afficerent ignominia : refponfum : Quia
n,a.
ferre non polllirnus , te vbique bonum pra;dicari. At pcccator maio-
yiadhuclaborat vefania: dumnon folum nequeipfemetbonus,
vel
dodtusefTe vult,nequetalestoIeratj vcrumetiam feipfe
,
ciim Re-
gni ctleftis fit hxres , exulem eiufdem^&cxtorrcm flicit. Nam
, \i Au^ufi.So^
dicit D, AuguftinusjDeum derelinquere,idem eft quod perire. EtBa
^'"^-
illius: Paradifus patria noftra cft. Quid igitur nifi extrem^E eft amen-
yil'j,^
l\x
,
dum peccator viuens videnfque pcrit , ciim per peccatum a Deo
&araluteruarccedit?Qmbusconrentit quodSapiens de fapiente &
ftultointerrogat: Qind babet amplins fapiens a Jlulto , nifivt pergat illuc, Eccls.6
vbteiivuul
In parum perfpicaci hominum iudicio, parua interdum diuerfitas,
intereiufmodi ftultospeccatores, &:inter probosvere fapientes fta-
tuiturj immo non raro illi iftis praeferuntur . fed in rei a:quitate,
ma-
gna & inexplicabilis eft differentia , dum id a quo totum dependet at-
tenditur. Nam peccatorftulta fua&inconfuha vita eo vadit, vbi
noneftviraj fed a:terna mors
,
6(:fempiternus horrorinhabitat
. Si- lohAOo

piensvero, quiaviam& veritatemtenuit, vita:quoquc
a:terna; ha;-
redium obtinebic.
Oratio contrapeccati ftultitiam.
QFmdoquide?p , Domine Deus
, vmuerfa noBra perditlo,
dr
cacitas perprima^n i/iam ^rimorumparentum
mftpien-
tiam in mundum 'uenit
,
dum per peccatum
,
te dereltcto
,
fer-
penti auresprdhuerunt
; ^/,
qudfum^, a maxima i//apeccatO'
rumfultitia,toto vit^
nofira.
curriculo dignare tueri^ut tibi,qui
'
vita nosira
&falm
es^m dternum valeamu^
adhdrere. Amen
B
j
Cap,
Peccator,
diaboli
cultor.
iMf.T
j.
F'lius pro-
digus.
M4i
Equi dia
boli.
Chryfojt.
Matth.&
jittg. Hom
y.inApoc,
TroJl'.Ub.
z
devita con-
Ikdith $
14
Veridicvs Christianvs.
C A P. I V.
Ergone briita adeo fteterunt prxcordia cuiquam?
Qui vitijs feruit : fordet cui fplendida Virtus.
NTERROGATio ifta tacite indicat , multos quiciemefles
qui fpreto Deo, (iarmoni feruiant; fcd quod pvx rci indigni-
tate , neque ipli de fe ita fentiantjtantive rem faciant, mul-
toque minus pro talibus ab aliis habcri velint. Qmscnini
non
inficietur,
vllovemodo Biteatur, fediabolum colere ? & quod
^rauiuseft.^diuinoNuminefpreto^tametfi
vere ita fii-ciat , & Iibenter
faciat ? Proinde refponfio h^ec oftendit quinam tam male fani exi-
ftant,fubdiique
; Qm vicijs feruit. Eadem quidem cum fupcriori
capitc didis res eft ; fed quomodo,qui peccat , diabolo feruiat
j
hlc
diftindius ob oculos ftatuetur.
Quam
graphice iftud m fiho prodigo exprcflTum vidcreeftlls nam-
queeoinfipientiaevcnitjvt
paternadomo obedientiaq.neglediajpatris
A
amore-
fohcitudine,tutelu,dignitate
,-
&omni denique feHcitatc con-
temri^i^meritfc
perditum:vniciiii:Umrenebrofxhuiusregionis,hoccft.g
diaboloadha:rendo;&luxuriofE
vitaedamnabiliexitu,porcoshoceft
foedos
prauofq aftedus ieiune Sc inaniter parcedo: quem qui imit.in-
tur,haud
dubiefado declarant,fe lubentius diabolo feruire, durodo-
mino;quam
amantillimo patri,Deo.Rei aute veritas ex co paieriquo-
niam ficut Dco
feruiuntquiipfius voluntati more gerunt;ita diabolo,
qui quod vult ille faciunt. Ipje eji rex juper vntuerfos
plios
fuperbu . hoc
cft,fuper omnes in peccatis.degeotesjqaorum principes funt,quicmn
jpfo prarcipue in
fuperbia,omnium peccatorum regina,conueniunt.
Qnod autem talcs Diabolo fubferuiunt& obfequuntur.clariftimis
verbisoftenditD;
Ghryfoftomus,dum ita loquitur:Peccatores funte
-
Q
qui diaboh. Nam ficutequusdominofuo in portadisoneribus, in tra-
5.hendocurru,6.:invedandoferuit;iUumq.
feftbrfrsno in quam vult
parte infledit ad nutum:ita regit pcccatore diabolus pro fuo arbitrio
.
Audi
,
quaElo,quomodo ad hanc indignitatemexclamet D. Pro-
fper. O facinusinauditum
I SuauiingoChrifticontemto, ferreum
cupiditatis imperium voluntaria mentium inclinatione fufcipimus.
Itaille. Hocnosfcilicet
imperiodcEmon, vt ferreo frccno
,
quocun-
quelubuerit, pervitiorum prarcipitiarapit. Ecquod maius veriul<j.
emota: mentis indicium
,
quam ab oprimo Domino defc){cere,& im-
man^ftimocarnificifpontenomendarc?
Cuiillud fummoiurecon-
gruit quod de Holoferne legimus: N^f ^/?4 tamenfacientes, ferodtatent
^m j^ettorU mtii^ure potHernnt
SVMMAE DEiiENTI^ EST,PECCATVM COMMITTERE^ 4.
Ergone "bruta adeo fteterunt prscordia cuiquam
Qui vitijs i^uit : ixDrdet cui iplendida Virtus
.
,-^3it taotfii^ (>obi^ a^tDobi,^tvCx&t,tr) Citniy ion^trj
1 auroit il tejie/TihomnteJiinaifaitelSensJi ahatul
Celuy c^ije
a]Jfe/Au
])Our]ner ^ viee/Fcndant la Vertu
Vertdicvs
Christianvs. Tf
Exemplis duobus , huc aliunde depromtis ,
reruitium
iftud diaho-
lo per peccata praeftitum,
manifeftius reddcmus .
Narrat Caflianus
Cnf?ut
dequodam, fuppreflb tamen
nomine.quodadhucfupereiTet, quem CoIU.ca.j.
diabolus diutiufcule ludificauit . Is nodu ad eum ventitans
,
& cel-
^[^'jjjjj^^
lam
fplendoreilluftrans,
multaque cioccukavere
reuelans, vt po-
(Iremoinerroris foueam incautum prrccipitaret , nihililU vltra ad
promeiendum glorise culmen deefle dixit
,
praeter Abraha: obedien-
tiam : proinde, Deo iubentc, nedubitaretfilium quem recum habe-
bat in holocauftum offcrre . Credidit mifer : fed,dum prarter con-
fuetudinem cultrum in cotefubigeret, &vincula expediret; conti-
nuo pueri mens mali prxfaga fufpicari id quod erat, ac fubinde
quid
illeaduruseflrct/cmotiorquamabeo comprehendipoflet
, fpedarc
ccepif.cumque iam aduerfum fe infurgentem vidiflfet , nihil
moratus,
feproripuit, &fuga f^Iutem petijt. Ecce.quofemifer
vefania?, fal-
laci diaboli frano ,
duci permiferar, mala: eius fuggeftioni
obfequcn-
do.ficut equus,&mulus.
Alius debita obedienria^ paupertatifq. fortenon
contcntus, maf^no
C-iJ?ianM
laborederudabat,vttuguriumfiiumIaxiuspauloornatiu(q.
redderet,
^lf^^il[ujfa
quam communis confodalium ratio ferebat
: dumq.
aliquando fer-
diabclica.
ucretopus ,
fuperueniens Senior,inuenitilIum
ingenti
malleofaxum
grande diuerberantem
;
volentemilludminuere,
&vfui fuo aptum
'
rcddere:viditque diabolum, in forma itthiopis,
manus
manibus ap-
plicantem, idus fingulos dirigentem,&adiuuantemjquiq.
totis viri-
bus,atqueconfilioopuscuriofamenteconceptum
ftrenue
promoue-
bat. Accedes vir fandus propiiis rogauit,ecquidnam
ageret:Lapis hic
(inquit)nobis multumfaceflitnegotij, Sc vixillum
confringere
vale-
mus.
Rede,inquit Superior,dicis
(nobisj&CvalemusJnam
folus
non
cs in hoc opere ; fed coopcratorem habes
,
qui tibi non tam feruit
, &
opitulatur
;
quamimperat, & dominatur
: teque
facere
compeUic
quidquid voluerit. iuxtaproprijtamenfenfusmi
pcruerfam
cupidi-
tatem.
Dum vifibilifraus iftafpeciedetegitur
,
fimul
innuitur quid
quotidie latenter peragatur
,
quando diaboli
iuflfis per
peccatuin
obtemperatur.
Oratio ad amoliendam
da^monis
feruitutem.
DOmi?te
omnipotemyclementipme
Deus
, &
pater dulcipi-
mej(\ui mimas nojlras e diabolica
feruitute liberaHi
j
nos
'
qu&fo,
ab omnipeccatorum impugnatione
defende^ vt
omne ma-
lignijfirittis confilium,& auxiltum
deteHari vakamm
,
cf
tibi
toto cordefevHir^.
Amen,
C A r.
Gonfilium
malum.
Cenef.l,
Exeplum
t.Sf^.5
Heraf.art.
Foet.
iS Veridicvs Christianvs.
C A P. V.
QmJ mageprxcipites auidonos iiiuehit Orco?
Hortatus: Exempla: Duces fociique malorum.
vAMvis nemoad locum illuni infernalium
tormentorum
deucniat.nifi liberoarbicrio^propria^. volurate, qua pecca-
tumcommific
;
multactamcn luntoccariones,&:
adminicula,
qu(^ liominemad peccatum dc ad damnationem inducere,& quaii or-
coprcecipitesinuehere,nonineptedicuntur. Inrerrogaturigitur,
qu:E
eiufmodi pra.'cipu? (intoccafiQnes,homine incautum,& maxima fer-
mc pereuntiii partem,in anima: dilpendium pertrabences. Tria eiuf-
modipoti{fimumreceientur;maIuConfiliu,Exemplu,& Cofortium.
Nota fatis per fe funt fingula, paucis idcirco verbis perftringenda.
Primum eft,Confiliiim malum-,quodtametfi comuniter dicatur con-
A
fultori pelTimumjipfiim tamen a culpa immune non reddit
,
qui illud
admittit,& exequitur.Eiufmodi
prauifuggeftores diabolii in ferpen-
te imitantur,qui pcfli[mu
Euae^onfilium deditjinobedientiam fuaden-
do,& ad vetitifruddsefum adhortado. lam ver6,?iimnofoliiin
adeo
fragilis fit, veriim etiara tai^
coTrupts exinde naturx^homiDjVt
fuapte
nequitia,abfque confultorie, exeraplo, vel duce,in malum,&
*ternam
niali pa-nam ruat
(
veiiit ludas
,
qui e contra optimum confiliumjCx-
cmplaoptima, &cptimum confortium habebat, inipfa
Saluatoris
noftti pcrfona , 8c Apoftolorum collegio ) ciuanto magis raalum
gli-
fcit,quantoqueproniuspfaecipitium,quandohomini per feininteri-
tum propcdenti ferturauxihuni,- Quidnam hoc eft aiiud,quam,quod
dicitur,vete oleumcammoaddere? Qiiocirca,ficuti eximiumeft
o-
pus mifericordisjdubicantibus fanura redtumquc confilium dare : ita
peccacum eft aiienum,& opus ferpentinum,praue aliis confulere . Et
ficutillud caeleftigloria, itaiftudgehennarependetur.
Alterum eft,malum Exemplum^eo deterius priori, quoefficacfus.
Quinamq. fadoexemplum malipraEbet ;,
alteriquafi viamad infer-
numoftendic; (Scquot vicibus,yclctiamvitiis, idfacit; tot ei quafi
paflibus ad ignem sternum pr^cit. Lucidumin re tam obfcura
& te-
nebricofa exemplum prebebat fuo armigcro primus Ifraelis rex Saul:
B
fe fuo gladioinnixus perfodiens ; famulo id confeftim codcm plane
modo imitante. Rede Pocta:
Segnius Irntant ammos
imnufft
per ainent,
Oiiamqiu (imtoculis fuhiecia fidelthui.
Homo inftar fimia: "ad imicandum pronus eft
j
atq. ideo quam bo-
num atq.efficax eft,alicui ad virtutcm prrcirc; tam perniciofum eft, ac
peftilens,aliis in mal^m exemplo eiTe, Vnde alioqui profcdum puta-
TjLLA.AD ANIMAE VERmCIEM JNDVCENTIA . 5.
Quid Tnaffe pr^ecipites auido nos inuekit Orco /
Hortatus:ExeTnpla:Duces focrjque maloruin .
Quefi-ce qut nous mewf/Plu/I^/l a laaeirw/Du
aaufi-s
infernal.
C^efl la Ccrm^MQme/Le ConfeiI,la Me/De ceux,quifmt tnal
.
Verxdicvs
Christianvs. 17
irus
quod
prioribus
farculis
tor
hominiim
myriades, vit^ fan^^iom
Z
Quali
cxlkis
in tcri-a
ftudio
& culrui fe tradiderunt? qu^d vafhfTi-
m.t
folitudines,
dcfcrta
horroris
antca
plemllima,&
cubiha draconu.
in'dcnfiffimascolonias,&quariciuitates,propteranachoretarum,er6-
mitarum
aliorumquc
monachorum
frequentiam verfa finr quod toc
monafteria
virorum
virginumq.
ereda ?
oppida ipfa prs rchgiose vi-
uentium
muUitudinc
,
coenobiorum
formam
fumlifte
quandoque vi-
derentur
f
Vnde,inquam,tants
taraque
ftupende m bonum
mutatio-
nes
Bifi
per
exemplafandorum?
Inquemcumque
diuinitus minimus
fandimonia:
igniculus
mciderat
; ftatim ille ad ahorum exemplum m
magnam
flammam
exurgebat.
Harum
rcrum plena: funt wnx San-
aorum.&Scripturafacra.
a
.
c J
Depereuntium
perahorura
cxemplamultitudincpareft
ratio.Sed
hoc
fumma
deploratione
dignum,
quando
qui ahis bona cxempla aa-
^ re
debcrent^mxla
fub.jciunt.
Lapidcm
illi ponunt, vt dicitur,in quem
alii
impincrant :
ipfimet
ficeftedi
lapisoft"cnfionis, &
petrafcandah.
r.Pet^-.u
Hi
funt
pa^^retcs^pr^ccptores^omn^fq.feniores
&luperiores mah Qui
in
cofpedu
popuh;inquit
D.Gregorius)
male
viuitjquantu in illo eft
Gr.go.,
cum
a
quo
attcnditur
occidinquato
igitur
grauius fi is etiam imitetut!
D
Tettmm
eft,
malum
Confortium.
Iftud
prionbus pernicicfius eft
j
Conrortm
quia
prauus
confultor
malum
fuggeritiqui
exemplum dat/ado viam
^^^'^^-
oftendit
&
pr^Eit :
f;dtertiusducit,comitatur , &
quah manu alterum
fecumad
mteritumrapit.Dicuntquiiftiufmodifuntconfortij
;
Mar-
Frm.u
rupmw
vnum
fit
ommtim
mstrmi.
dumq.fcfe
mutuo confcEderant,& m
malispatrandisimplicant;
etiam
fcmutuo,
colhgatoquafinexu, ad
inferna
trahunt.
Sicut
dicit
D.Bernardus ,
Qui focij laboris
,
&
par- Bern t0.
ticipesmercedisfunt.
Penculum ,
&permciem
praui confornj ita
y
.
D
Chryfoftomus
manifeftat.
Rcrum
natura fic
eftinquit^vtqLiotiesp^^-;^^^,
bonusmalocoiungimr,nocxbonomalusmehoremr,fedexmalobo-
nus
Gontaminetur.
Sic vnum
pomum
facil^
centum
bona corrumpt-t:
. fedcentumfananunquam
vnumcorruptumefficientbonum.
Veril-
fime
iUe

Vuaque
confpeda
liuorem
ducit ab vua.
^
hmen^.Sa^
Viderint
nunc
adolefcentuh
ilh , & alij, qui nuUa fe ratione a per-
tjr.u
<litorum
contubernio
patiuntur
auelli.
Oratio,
pro
fugalnali
confortij.
DOminelefuChriHe,
tjuivia.veritas,
&vita es
;
Bfic,&
doceme,&vitaynmihicomede-,vteuitatisommbm ,
qu
sonfilio,exemplo,&confortionocerep^Jfent
per viam refUm,
quam nos
docutp^nob^
oHendip,
&
pr^ambulap,
adcalejiem
t.4triam
valcam
peruenirc^^
Amen.
*
^
C C A P.
f5 Veridicvs
Christianvs.
C A P. V I.
Pciiis lctifeii vitem quid peftc vcneni?
HxrcfiarHanc Stygix nidus confouit Echicina?.
'^S^^jx
prsrcedcnti capite didicimus, ctribus, qnnehominem
)i|
^^^i
^^ anira.i: pernicicm trahunt , tertium elTc efficaciflimun^,
W
^Mf]
"^^^"'"^^ fcilicet confortium-.Nunc autem quffritur
,
quod-
i^22S-SJ
nam malorum fodaliciorum, vr pcrniciofiiTimum^prcT cx-
Hfrcfis, terisfugicndumfit. Qujavero niiiilfere homo peflepeiu.s odillelo
A
pcrte ma-
\^f
ouod illa, inter omnia corporis contacia, & citius contrahitur
, &
Ij^
^'
difficiiiuscuratur,&atrociirimcrs:uir,hominefq. emediotolht :ideo
hicinrerrogatur,quid peilepcius virandum fir. Refpondetur^HaTe-g
{is;& ita rcs habet: quiaquantodignior, maiorifquepretijeftanima,
quam corpus;tanto raagis iliius qvi.a huius peftis & mors mgieda eft.
In maioremhuius contagij dcteftationem fecurioremque fuj^am,
Deusnosmirabihohmpra:monuit,&foHcitc pracmuniuit exemplo:
IfH^.ij. quandolege lata cauit pra^cepitque
;
vtquicumqucmaculatus
eftcc
lepra , haberet veftimcnta difluta , caput nudum,os vefte contecflum;
ac contaminatum feac fordidum ipfe clamaret
j
folusqucexcra caftra
habitaret:qua:omniaad hocfaciebanc, vtnoti&ad cutem vfq.per-
Ipedijtutius vitarentur,ncque quemquam foetido fuo hahtunimiavc
vicinitate inficerent . Hancintam pra:fenti periculo cautelam
,
pro-
piiis viuacioriqueadhucterrendi modoChriftus ipfe rcnouauic, la-
C
Uimh.j. tcnfque virus aperte detexir,dicens : Attendnek
fjljis
prophetis
,
qui ve-
mumad ros m vePiimentis ouium
,
intrinfecus autcm funt lupi rapaces .
Cu
-
ius atcentionis&fuga: etiam Apoftolus Ephefios commonefecitijf-
=a\-7.io.
dem fere vcrbis: Attendite volHS,(y vniucrfo gregi : Scio qwod mtrahunt lupt
rapaces in vosynonparcentesgreoi, Qu|d pofliet ad ddigcntem accuratam-
queharrericornmfugam eflicacius adhiberi
;
quam lupi rapacitatem
ac ferociamobiicete? Qujs cum lupo commercij aliquid habcre vcht?
^
immb qui(namco conlpcifto non ilhco fibi fuga confulatf Nam hcct
(quod quidam tcmerarij in fui fadi purgationem obcendnntiDco fa-
cileficlupuminagnumconuerccre, nonideotamen illemihi minii.^
proiupovicanduseft,quamdiueft lupus. Cumexlupo Deusoueni
rcceriteumquilupus fuerat;cunc pro oue habebo. Interim duralu-
puseft,quodluporumcft facit;rapit&difpergicoues;neq.parcitgre-
gi.ProtaliigiturcumhabebOj&fugiam aut non fapiam.Immo non
folum non comedam cum eo ; fed nec auc ei dicam , nec cum digna-
borfaluteperviam,ne peftilentifuohalitu,virus mihialiquodafflet,
f\d.]>
quo etiam penetralia pedoris mei inficiat . nam fepnUrum
patens esi
guttut
liyiERESIS.
PESTE FERNICIOSIOR
Peius letiferi vitem c^uid peil:e veneni
.''
H^refin : lianc Stygi^ nidns ccfnfouit EcTiidnjE,
1 at u cU re^ te / Run ae ^MsfunefTe ' Que pes ie > ou poifon :
Ouy; c 'eft 1'Hcerens '
Qut a prins (a vte / ^u nia dn Je>non
.
Veridicvs
Christianvs. i^
gutm eoriim: linr^uis [uii dolose agchant. Veimium ajyidum
fub
Idiis eorum:
Pph1
1 .
quodcftmfanabile.
Etrermoiproruinfcmcl in auremadmifllis, vl-
^^^-5*'
teniis femper vt cancer ferpit
.
qui morbus.nih infcda pars cxfcincia-
i .x,Vn. t
tur.etiamincurabilisefl.
CHiodquoniam ipii non ignorant , niiui
adeo exoptant ,
nihilqueitaiimplicium
auribusoccinumjquam.ve-
mtc,auditetantum
;
quid audiuifle nocebit.? valde ( inquiunt
j
ma-
lumefleoporteat,
quodncaudirequidem liceat. Et verum aiunt:
quiaenimliicreticorum
voxtampcflilcnsefl:, vtne in fummas qui-
dem aures admitti debeat;ideo nequaquam eas ipfcrum virulecis lin-
dircefiltdicens:
fugiamushinc, ne&iprabalnca corruant, in qui-
bus Cerinthuslauatur rvtietiameuenit.
Samofateni Cathohci
eo-
J^'^J';'^'^*
demfpirituquoD.Ioannesdudi; aquam omnem exbahieo procul
^,'.!,_'i^!'.'"
eEPundi , nouamquc inferri curarunt,priufquam
lauarentur^ eo quod Theod.ii.^t
Eunomius ha:rencus priori illafuerat lotus . Ipfimet pueri Chrifliia-
^^^^H.
ni hoc zelo moti , in foro pila ludentes
,
quod illa fub Lucij ha;retici
aflnumtranflcrat, &pedemafcUi forceattigerat ,
vt contaminatam
perignem illicexcitatum
putaruntexpiandam. Magna&admiran-
dafmttunc tcmporisfuperfuga peftishuius,
Chriftianorum fohci-
tudo , & magnanimitas , omnibus etiam rebus ob id ahquando dere-
Uclis. Eam ob rem D. Paulus in Tico omnes ferio monuit Chriflia-
nos.Udrmciun hommem posivuam &fecundam correftioncm d^uh.r,
fcuns
j/^^j^
gM fubuerfiis cit, qui eiufmodi cil : &diliquit , cum fit p-Qfno
vuduio con-
demiiatiii. Quod eoftudiofiuscuiquecurandum
cftj quia^vtahbidi-
cit/edudores funt errantes.&inerrorem
mittentes:Etiiosdeuita.
i.T/wof.^,
Exquibus
omnibuscLirumeft,quamtemereinflpienteiquciihfa-
ciant,quicumha:reticisauda(flerconuerfantur
: animasfuas e pilo
fl.ifpcndentcs,
&:pcriculocerciflima;
corruptionisexponentcs. Quid
c.iim calcarius
,
pannorumque inalbator a carbonario exfpclent
, fl
cumeo incant contubernium, quam, vt quidquid album reddere ftu-
duerintjdcnigrctur
.''
Ita& Sapiensprarcauet :
Quttett^^erh pcemfm-
EcdtAi,
qniyuihitur ab ra : & qui communicauerit fuperbo
,
induet fuperbiam.
Sicde
hxrcfi,aliisquevirijs. Et flqui hominum fuperbi dici me-
rencur,
ijin primishsreticifunt : nam& mater ipforum fuperbia
eft ; vt infra di6luri fumus.
j)
Qupdinrefponfioneadijcitur
[
HancStygix nidiiS confouit
Echidnse]
indicatur, quodierpens infcrnahs, &hydra diabolica,
inuentrix,
incentrix, & origoomnium hxrcfluir, 8c ha^reticorum pa-
terdiabolusflt.
Incuiusargumencum ,
S. Apoftoluslacobusdedo-
(Srma ipforum
fic per Spirituua fandtum conteftatur :
Non fst hxcfiien- lat.i^
C 2 tU
Peftesad-
niiranclx.
10
VeridicvsChrtstianvs.
tta defurfiim defcendens :
fed
rerreiu,ammalu, dtabolka . Atque ita ex ea
bene inferrur
, hivrcHm ex infernoin mundum prorumpere;qui quafi
niHas & Ccdcs eft Satanjc ; vbi illa, &id genus atij peftiferi fetus foti,
infeiicitertandcminmortalium perniciemexcluduntur : (icuc proli-
xius id proximocapite profequemur.
Verum, vtquod pnrcipuum huius eftcapitis, hacrefim pefte magis
fiigiendam,clariusadhucreddamus; exemplaquaedam fubiiciemus.
DwiNt-
Commodo Romanouum Imperatore regnante , Roma; tanta fuit pe-
pl'!iiMi,l"
ftis, vt vnodiefsepenumeroad zooo. hominumabfumerentur. MuU
'vitu Q;om- ii, non folum in vrbe
,
fed etiam fcre (ub omni Impcrio Romano per-
ntodu
ibant; ciim malefici hominesresoWitas venenisquibufdam
,
pretio
atque mercedeaddudli, inaHos conijcerent
,
vt innumerabiles ho-
mincsinterirent. DifScilehauddubie fuit, iUudviruseuitare; fed
vtmuhoatrocioreftpeftishxrefeos, itaetiamionge fubtiUus, &fa-
cihus homini afpergitur
,
quam quouismodopeftisillaGorporahs,
^cqUcTuisepidemia . Ineoetiam fpiriruahsharcpeftiientiaeftcorpo-
rali pernicio{ior,quod in corporaii iioc f aicem remedij eft(iicet durum
Aitgmlin,
^ liorribiiej vt pars tabidaexfcindactir. Vc D. Auguftinus refert; Pro-
Puiiicum
iierbiumPunicumeft : PelVilencia anceoftium vcnit, & nummum
dcpcfte. quaerit: Duosiilida ,& ducac fe. Cumpeftisvenit (inquic D. Au-
Sermon.
z4>
auftinus ) optamus puftuiam ficri , 6<:cit6 fpondyium facere; vtque
^pgn
citoaiiquam particulamcorporistoilat, occum illarecedat, ne ve
nenumipfiustotumcorpusoccupet, &animampetat. 5cdqui ve-
nenohasrefeos infedifunt, iiocinfaperlaborantmaio,vtcurarino-
lint; eosqueproinimicisliabeant, qui faniora confilia proponunt.
Echincfir, dumrabies haectam ieui negotiocontrahatur, tamque
difticuiccradmittatremedium
;
vt iatius quandoque ferpat, gralle-
turque crudeiius,quam vil^ vnquam peftilentirr quantumuis memo-
I .Rtg 14.
rabiles , morbive palabundi : quales fuere,non tantum Dauidis tem-
Greg. fpi/^porc ; fed (5c D.Gregorij , vt vix vlius remanferic, quioffici) quippiam
*^''
pr,rftarepoftl't. 6jD. Auguftinitemporein Africa, quando in folo
Mafinidc^ regno 800000. (Eutropius nongenta miilia dicitjperierunt,
Etica aliis mundi parcibus.
Grc^orij
GregoriusThaumaturgus, quimontes tranftuiit, paludes exfic-
Thauma cauit, Huuiorum exundanciam infra ripas coercuicdaemonia ex Ido-
tupji fignu|i5_^
& humaniseiecitcorporibus;qui a D. BafiiioMoyfialiifquePro-
2^^^^"^ /rphetis, & Apoftoiis prarfanditatiseminencia comparatus fuic; bre-
R^/6.7.uicer,quiexeonomenobcinuicThaumacurgi
,
quod mirabUium fi-
/f^^M.i^.gnorumoperumquepatracorexiftercc; iiie propra:cipuo habuit fi-
gno, omni^mquemaximomiracuio ,
infideHtatis, &
ha?rcfcos ex-
ftirpacionem, Inhocfiquidem agendimodo,
fingulariDeibenificio
fretus,admirandamexhibebatefficaciam,acvirtutemplane
diuinam
unquam
Ve RIDIC V S CkTIISTI AN V S.
2t
tanqnam contra contagium omnium virulentiilimum
, ScqiiaCi con-
iramaium humanis viribus in':xtt'rminabile. Vt non immeriro ei
fandiilima Dci genitrix vir-jo Maria , cum beato loannc Euangclinia,
iipparuenc, fandto ApoiloIomancianSjVtiprum
Iiunc D^Gregonuni
in rebu? ftciei,maximc qun: aci myftcnum Diuinitari?
perrinebant,
in-
ftruerct
; priTrcrtim fcra !l:a hlucfiri pelTima , Paulo Samoniteno, vi-
neam Chriib; quaquauerfum diilipars, anno circiter Domini
i-y^.Cic-
ut Gregorius Nyflcnus Sc Nicepliorus memorirc
protlitlcrunr.
Hinc
Niccphoms
lib.6.ca. 1
7,
qaoradnuc iupercllentinciuiratc i\eocajlarienh
inhdeles
, rcfp
(umque eirec, adhucfepcemdecim:
Deogratias,inquir;toridem
erant
fideleS;Ciim accepi epiicopatum.
Eam infuper ob caufam omni peiliilitace magis
fugiendaen:
hsere-
7)-e^w,-aM
ticaprauicas, quoddi.abolicisvtarurarcibus,
adhoniines
fallendos
.
f^^^f^erefU.
Ideoque rem acu tanfzebac fandus ille Polycarpus
martvr cuicum
'
'^t;\- ,.
1
r ] xt '111-
-^, EutcbiM li,
nxrefiarcha Marcionoccurrcret, rogarecque
blandis
verbis eum vr^.Mto.ij.
(eL-pensEuamaggrcdicns, numfenoiTcc : Agnofco,inquic
,
primo-
genitumiatanae. Exemploqucmquedocens,
quantalicdiliCTcntia
&
conftantia congrelTus ha:reticorum fugiendus.
Oratio ad licxrecicam peftem
euitandam.
f^
lefuChrishy pafhropHme,omum^
tuammfmgufam
^^
amator
, Ecdefiam
tuam
,
qusfumiiSj a luporum
rapacita-
te
defende -, vt contagione ht&reticA prauitatls
euitata,
infincer/t
ChriBiana Religionis veritate viuere
d*
morl
mereamur.
Amen^
C3
C A I.
21 V E R I B I C V S C H R. I S T I A N V S^,
C A P. V I I.
Queni mihi tu nidum? res liaud indigna rogatu.
Tarcarajlucifugas^ nigro cumpedore^filuas.
|p^f^^<^^4
VEMADMODVM animal quodlibec libenrcr circa nidiii-a
W^i^JM
velcubilefuum verfacur
\
ira ctiam fieri potcft
, vt ficuci
Nidivari). !^*!^^^t^e^/^^^^ cxnidoaniraal
,
itaexanimalis generc nidi ratio cogno-
k'%r'''^^^' fcatur, exquotaleanimalprodijr. Qmaricuti cclum-
ba:
&turtures, noninlerpentum vulpiumvefcflis ^' antrisfouen-
tur,
vclinlucemcxcludunrur,
itanecagnelli , ncccapclii- in luftris
cubilibulVc luporum vel leonum {-aetantur : nequc e contra fcix
illa;beftiac in ouiiibus,pa({:orumvc tuguriolis pariuntur ; vbi non raro
mitibus illis animalculis commune cum hominibus eft domicilium
,
vidufquecommunis
: &hac via nidum hacreiios
,
quem inuefliga-
nuis,
deprehcndemus.
lofemetDominusnoftcr
apertedicit, raendacium adiaboIocfTe:
loM. 8.
tanquam quod ex eo genitum
,
&"
propagatum fit. dim loquitttr mai'
d.unan (inquit) cx proprmloquittrr. Frudlum hunc eius cfte dcclarans
Sicut aranea , totum quod foris operatur ,
ex putridis iuis vifceribus,
vt foetum, cducit. Quodadhuc clarius exprimitDominus, dum ait:
Quia mendax eft
; &
pater eius ;
mendacij fcilicet
. Mendacij igitur
patreinuento, (cuius
hjerefisprimastcnet iure quodam primogeni-
turcE }
facileeftiamnidumnofie,
vcUuftrarelatibuIa
,
vbi id genus
volucrum,fcrpenmm,
&:draconum progignantur
, & circum quae
verfcntLircrcbiius^-vtdomeftica;
Hocenim pa5lo,
& pueri nidu-
losauicularum
detegunt,
deprehenduntque, dum illasvohtantcsfef-
fitanterqueobferuant;<ScpaflimteftaqaeIutoque
infccVantur ; donec
ii^os^^tri*?!-
natiuum liium ipfarmet
fua frequentatione prodant locum . Ita hic
;
ceT^'"^
Si diabolus mendacij & in prin^is ha:refios pater eft
j
crgo nidus eiu$
infernuseft.
I. Hoc dicit Refponfio, quar tres prrEcipuii ncquitiac huius nidos dcfi.-
A
Infcmus.
jrnat , (ed qui ex primario hoc proficifcaniur .
Dc hoc grandi nido
dicipoftet,
quodPfalmiftadeardearvel
hcrodijnido tcftatur; poft-
ffal 103.
q"am fimplicium & Dei filiorum modeftiam ac humilitatcm paflfer-
' '
culis comparafict
(
quod alias facit frequentius )
ita ait :
Herodtj domm
dux eft corum. hoc cft
,
pra'fidet omnibus nidis, tanquam dux & prin-
cepseorum.
Tametfi non dicam iftuddehoctarrareo proditum m-
do , dico tamcn de eo dici pofle. Dum enim in malum accipiturjiaud
dubieprimarius eft
omninminfernus ;qui etiam bonis coetibus,ipfi-
. cj^uc adeo Ecckfia^ dominari pra:fumcretjfi tamad manum eflet poflfe,
(juam
Imes diabolici NTPJ H.^Rt^.SEOS.
7-
QuemmtLi tu nidum f Res liaud indigna rogatu.
T^tara^lucifugas.nigro cum PecftoreySiluas .
G)e quelle voirie/ Vient cejlejurie/ Quest-ce que ce nici
(achots de Il4ueme/Bays, h^es, cauernes/ Coeurs aros de dejpit.
V E R I D I C Y S C H P. I S T ! A N V S. 1
5
oiiam vclle adiacet. Sed prouidit prcccauitqiis Eccicfis Cax ab huius
nididucatu&viribus
Chriftus^ dmn3.it -.Porutnfcri noa pdualcbun: M.itt.xi,
aduerjiaeAm.
An principe hoc omnis mali nido , mendacia , errores ,
fcdae, didi-
dia, fchirmacaj&quicquidEcclefiam Chrifti molcftat, confouecur,
&indeproccdit. hic omniacuduntur inn:rumenta& machina% qui-
bus boni in hac vita exercentur^tentanturjmpugnantur . Scd & his
modus a Deojuenoceanc, poiitus eft r vt per Prophetam ait : Omne
^fi-t'<:^4
V w
,
quodjidum estcomra te , 7ion dlrigetur :
ds'
omnem Ungu.im rcfillentem
tibi in ludiiio ludicabis.
B Exprimario hoc barathri nido afcendunc monilra infcrnalia in- II.
mundum
,
Sc nidiiicant in hominum malignorum cordibus ; quem
-CorJ
i
pra-
admodum D. loannesdcludaaperte teftatur : Cmnduibolmlim
mifij-
j"^'j'
.
fet
incoY,vttrAderet eumludas. Sigaificans ,
cum quafi femen quod-
dam, velouumpofuiflc incorde ludae, ex quo pellimus ille foetus
puUufquc prodicionis accraditionisChrifti tandem excluderetur. Ita
idem ille {erpens antiquus in cordibus hominum, canquam nidis qui-
bufdam fccundariis, viruserroris harretici ponit, inde viperarumge-
niminaclandeftinofotualcurus, & fuo cempore in lucem proiedtu-
rus. Ica D.Gregorius : Diabolusin reproborumcordibus quafi in Grcgcr
2^ic~
antrofuolatet. Ecquemadmodumanimalia, fuievolucria, fiueter-
^''^^7>
reftria, nonnidificant,. nequecubiliaeligunt,nifi vbilcci commodi-"-^
^"^'
tasinuitatj ac tum eundem fibi magis accommodum reddunt: ita
ncquediabolus vlquam fibiincordibus hominum fedem vel nidum
deligit,nifi vbi vtcunqui prarparatum & per pra:csdentemnequitiam
accommodumlocum confiderat
;
pr^fercim vbi ferpentinam harre-
lios fobolem fouereac nucriredefiderac;cum quoque loci reperci apci-
tadinem fuis adhuc magis vfibus accommodac; ficutcapiteinlequen-'
ti fumus ollcnfuri,';^ mahs nimirum Chrillianis harrecicos fieri.Pni:-
dictisconfonanc verbaDominiadlob
,
dumaiCjin Behemoch du-
bolumexprimens : Sub vmbra dr/mit , in fecretocabvni
,
&tn locis bu^
jgiij^Q,
.
mentibus. Inillisqui fub vmbraChrillianihominis nequicer viuunc;
&incordibus vanorum hominum, qui caiamo & arundini fimiles
func; &inhumentibus, hoceftlnxu, crapula, &huiufmodi carnali
'
concupifcentiadiftluentibushominibus
,
dormic, requiem inucnit,
nidificac, &damnabile germen fufcirac omnismali pater diabolus.
De fecundo hoc nidi genere fufiiis Ifaias : Ent cubile dracomim : & oc- ^f-ti*
J4
currcnt diimonia. Vt foient beftiae , rumefcx quaerendcegratia, cum vi-
ciffim fouendi foecus neceflirare , cum alias mukas ob caufas, circa ni-
dos &cubilia volitare
, difcurrere , fibi muruo occurrere , vltro cicro-
quecommeare.Item:
EtfUofmctamabitalteradalterum.
Vcluciincam
gratoopere fibiimiicem congratuUntes
,
confpirrantes, & optimc
COHfo-
4
VeridicvsChf.istianvs.
conronantes;It'i ctibjbh lamuuln calibus nequam cordium nic!i?, ctfam
immanis illafera, fcrpensqueverfatiiriinus feclcm figet. Qui, telte
Gre%of.Ul. D.Gregorio , & Hieronymo,foimoram fcemins rcferens faciem, quo
y.ca^.zi,.
'Q[andiusaercditur, hoc certiusfaruiufque incautum ferit;tant2cru-
Bieron.in
deiitatis , vt ncc proprio parcat foetui. Caluiniltarum letkt indolem
<.'!/>. +.r/jrc-
referens, quiblandoprimum fermone hominum demulccnt aure^;
nonm.
^^ quando non fatis ex voto fuccedunc omnia
,
tantam adhibent fa:-
uitiam
,
truculentiam,& vindi(5ta:immanitatem,vtnuncnidum
hunc
infernahum monflrorum
,
ha:reticarum inquam viperarum
,
foh fe-
re ponideant; lUiraltem prxdominari velle vidcantur . Audi,quo-
modo & fequentia Prophetse verba , fadiofs huic Caluiniftarum fe-
Ccx conucnian::: r inuenit fibi
rcquiem. non enim antea ceflknt a mil-
lc mohminibus, nunc aftu vtentes , nunc aperta mahtia, donec omnia
vbique locorum fuam ad normam redegerint : vt vel fcduiti ipforum
prauitaticonfentiant ,
vel pareant fubiugati : tunc inucniunt fibi
rcquiem-, ahoquinon eftquodquifquamcumeispacemfpcreCj vl-
lamvc concordiam.
III.
Qucd adrertium nidigenus attinet, inquo fpiritus crrqris
,
8c
q
Lanbula.
mendacij pater diabohis ,
hzerefmm cohibros parit, &confouet, hoc
in lucis
,
antris , & latibulis confiftit; vbi eiufmodi farx hominum fua
loMi,^. conuencicula celebrat . Vt pra:docuit Chrillus : Omnis qut f7iale agit,
odtt Imem
^
&
non ventt ad lucem
,
vt non arguantur opera eius. Hinc fit,vc
hcEretici,dumdiaboIuscismi{ic incor:, & quafi nequitia? concepto
feminefcecundatiturgefcunt; vtcum EIiu( harrcticorumtypum ge-
hbii, rente)
apudlob ,
dicercpoflint: Coarctatme fpirttusvtertjnet: &ven-
ter tneus,
quafi
muslttm abfqueJptraculo,qtiod lagunculas nouas difrtmpt: tum
folicita
fcrutantur indagine, (iquos inuenire queant, quibus in Cc'-
crctioralocafedudis
virus fuum inftillent : tunccosibi videascon-
fpirantes ,
conferentes capita , &: ranarum morc farculentis fuis femi-
nibus,
quafiglutinecohxrentcs : clamfua omrfia pcrpetrantes, do-
nec opportunum
tempus iIIuxerit,quo peftiferum foetum in omnium
confpe6tum
producant,totumque,fi fieri potell:, aerem inceftet.Tunc
cum gallinis
mirando omniareplent ftrepitu , tanquam partu pofito^
&:reexvotogefta.
Socrat.U. 1. Concihumillud
peftiferum Ariminenfe ciufmodi nidum refcrc-
i''?'
bat; inquo,
fubfpecielegitimar Synodi, fub Conftantio Imperato-
a^rtl^^T??-*
re haeretico ,
Arianihsretici^Valensinprimis &
Vrfacius, miraCa-
Conciiu-
thohcos
Epifcopos fraude ac nequitia circumueniebant , & prxtextu
bula hxte.
jneundi concordiac fallacibus ajquiuocationibus,&:amphibo!ogiis,
ucorura.
q^^fu-eQconclurcrunt:
adeovtnon folui-ft Chrifti diuinitariplan^
derogaretur , atq. etiam Nicjena Synodus ac fides orthodoxa damna-
. ca prorfus videretur^ fed, quod eft amphus,vt inquit D.Hieronymus,
Ingemuit
VeTIIDICVS CHRlSTIANrS.
if
Ingemiiit toms orbis ,
<!'
oixHjtrj vocabulo abolito
,
{^Cc ArianiTm cfTe
HUyon.foi%^
miritus eft. Incerinirolata illa fraudulenta conuentione
,
harretici
'^*;-^
Ludfi-
ftatim malitMiii dctcxerunt ; Valens enim & Vrfacius Ariani, cocpe-
"''^*^'
runc palmas fuas iadlitare, &:triumphum canere. Vcriim, Deo non
dormitante, qiiicuftoditlfrael, Ecclefiaspaulo poft fuccurrit
,
qui
numquam illam de(crturus eft . Nam fub Damafo Pontifice Conci-
li um RomcX celebratum eft , in quo Nicarns Synodi fides , atque de-
ci'etadenuoftabiIita&confirmatafuerunt.
HuiufmodinidusfuicetiamConcilium illud hsereticum Seleiicia?
P^wltnlSu-
celebratum . Ecaliud eiufdem farinx , Conftantinopoli
,
per hxre- "'l^
^'^''
ticum Imperatorem Conftantinum Copronymum., concra imaginum
facrarum venerationem coadlum.
Tale latibulum erat fpelarum illud in Synodi fpeciem Ephefi con-
Kiccph. Ub.
flatum ,
vbi Diofcorus totiustragoediarchoragus & fa<fiionis harreti-
^i-^^p 47.
caeantefignanus, fanAum Flauianum epifcopum latronis moretm-
cidauit. Qua: Synodus , ob id, & propter fraudulentam violentam-
quc procedendi rarioncm
, ^wrpa>i , hoc eft prsdatoria, iure did:a fuit;
quiavere, iuxtaChriftididum, feceranteam
fpcluncamlatronum.
M.ttth.iu
Vixc de tribus nidorum hxrefios gencribusdidla fufficiant
;
vt
quifquis norit , ex inferno , ceu maximo nido
(
Patre ac fautore dia-
bolo) hxrefim in corda prauorum hominum, vt ad fecundum
nidum
afcendcre; deindeintertio nido latebrarum
,
lucifugorumquc
lo-
corum confoucri, & in fcetum perfe6lum erumperej
fibi, quan-
tum anims falus cara eft, ab omnibus caueat^ ac pefte peii^is oderit.
Caueatinquam fibi, neobftreper^ iftx
, erronca^quehirundines
Td.i.
fubtedoipfiusnidificent, necalentibus fuis ftercoribus
prarcipuum
ciuslumen^hdeifcilicet exftinguant; quod nunquam aut non nifi
timarilllmse pcenitentix felle , vt diujno remedio, rccuperetur.
Oratio concraconcilium impiorum.
DEti^ ,
qui nes in Ecclejia tua
fanBa
,
ficut ga//ina
pii//os
fuos
,
fub
alas mifericordiji tu
congregafi.'^ abomni nos
trroris atque nequitia defende confortio
,
ne nos magnt^s i//e ^e-
kenn nidus
abforbeat
, fed
regni c^lejlts
foxietas tn Atermm
ddoptet, Amen,
^^
Veridicvs Christianvs.
C A p. V 1 1 r.
Qu_od gcnns Hi:reticus?que fex?quobeIuavuItu?
Catholici vappa:& fidei defcrtorauitx.
fK^'^^
EMiNi
minimvideri(Iebet,qu6diftad,&quidemeoiTiocio,
-^jl.^^p-!
liic inrerrogctur : quianullatoro orbeferatameffera, tam
J^^ii
^^0'^''^^*''^"'^""
mon{lrum,neq.res aliqua ta deplorata: nocenti^,
H/' on ad
-
"^*1
malum cui tam male queat adhiberi remedium, in Rc-
ticrf.i'igi-
publica Chriftiana,quam hasreticus.Multa^inquit D.Hieronymus, in
lant.
orbe mcftra runr..Centauros,& Sirenas,vlulas &onocrotalos in Efaia
Jegimus.Iob Leuiarhan c Behemoth myfticolermonedcrcribit.Cer-
berum & StymphaiKLis,apruraq.Ei7manthium, & lcone Neme^um,
Chimasram atq. Hydra multorum capitum narrat fabuls Poetarum .
Caciidefcribit VirgiHus. Triforme Geryone Hifpaniae prodiderunt
.
Sola GalUa m5ftra no habuit:fed viris fcmpcr fortiirinus.&eloquetif-
fimis abfidauit. Exorcus eft fubito Vigilatius,imm6 Dormitatius, qui
immiidofpiritupugnetcotra Chrifti fpiritum* Ha<ftenusD.Hieron.
Sed li iam adliuc in terris viuerct Chriftianus ille Hcrcules , & mon-
Itrorum horum domitor Hieronymus;quantumobftupefceret cofpe-
(Sla CaUiiniftica hydra,ceterilque portentis
,
quibus fcatet
,
qiJ2[ue ia
aUas Rcgiones euomuit GaUia, aUsque nonnuUarProuincis.
H^reticus,
Ouera: i^itur pretium fuerit,GUcrere,ac nofTe^quod monftri ^enu5,
jTJonftto-
quidvetandem Lithi-ereticus. Vc genuinti iiGErelios ,
cs: ha^reticorum
rum^ nofcaturorigOjfciendumeft.omnesqui facro tindti baprifmate, Chri-
fti dodlrinam per Apollolospr^dicatam tenebant, primum difcipu-
'"*
los 8c lideles,acet!am frarres di6tos fuiffe, qui deinde primum Anrio-
chi<^ vocatifunt Chriftiani/fiueludceieftent, hueGra;ci, fiueaherius
Haerctico
-
cuiuflibet nationis. Quando ver6 iam aliqui fe ab iUorum confortio,
rum
ongo.
{pQj^,. f^^ ^q\
^q^
falfos fratres fedu(5i:i fegrcgabar, aUamq. doftrinam
fedabantur-, ilU fed:a! noux nomc dabantnouu, vel nome iUius a quo
feducebatur, cuiufq opinione fequebatur,fortiti funt, vt a corpore re-
iiquofedi,&r alterlus fe6tatorcs. E:-ccpUgratia,aMenandro Simonis
difcipulo Menadriani:ab Ebione Ebionite:a Cerintho Cerinthiani.- a
Marcione Marcionift^: ficut noftro infeUci ca parte feculo,a Luthero
Lutherani, a Caluino Caluinifts:, ac (ic deinccps. Qui vei 6 primariae
ac Apoftolica:cogregationi,hoceft,Ecclef Chriftiadha:rebant, noa
abillo ApoftoloJ116veEpifcopo,aquoconuerfi,velbaptizatierat,de-
nominabantur ; fsd primum & communetoti corpori nomen retme-
bantjChriftianivideUcet. Qui pristerea poftmodam CathoUci diiti
funt,abilla vniuerfuate.qua fides Chriftiomnelocu^omnesnatroneSj
dc omnia tcmpora comprehendit;taUfq.ad finem vfc^^.miidi futura eft.
NuUus
H^RETICI TYPVS ,
ET I^ESCRIPTIO , 8.
Qucklgenus Haereticus ^'quse ex .^quo beluavultu.'
Catliolici vappa; et fidei dei^rtor auit^ .
Queil--ce 1'heretique ^De fielle hotcti^ue/Et de qtiel alay:
Cejl vn Catholique/Mefchant,rogiiej tmque/Kt trcajh-e a. lajoy.
Veridicvs Christianvj,
27
Niilliisitaque, his pofids,propne dicitKr h^reticus, qui non fueric
aliquando verus Chriftianusteflqueeiufmodi, qui fidem CathohVam
reJiquerit,& ab illa deficiens , ab Ecclelia & Deo extorris
, &apoftata
B
fadus fit.Qui Chriftianifmum fuum quafi pedibiis calcatTandcquc
C
ipiritu afe abacto ,
fpiritum nequam in fc intromific. Alioquin eiiani
D
lixreticusdicipodet
,
quiha:refeslufl;inet, tametfi nunquam fuiflcc
Chriftianus.
Qnod Refponfio vappam Catholici vocet harreticum, tantun- HcTrcticus
ilemcil,aclidiceret corruptumCatholicum, vtvappacorrnptum vi-
^'"|-
num eft. Quia, vc dicicD.Bafilius;Si quis hxrefim Ecclefiae putredi-
^''^1
^^'^"
ne dixerir,a veritate non aberraric. Qmbus coiorme cft,quod
D. Au-
j^u^udin^
guftinus habetjex malis corruptisque Chriibanis ha:reticos fieri. Vita
^
liquidem perucrfa ad h^refim adducit: & ficuti hrerefis ex vite nequi-
ti2gignitur,ita&ip(amille alias ncquitiasparit : quemadmodum
ex
E
carnecorrupta vermesoriuntur,&; iHicx fealios progeneranr
:, fimul-
que omnia perucrtunc,nifi debitorcmedio praruertancur.
Ha;reticus
icaqueeftCathohciVv^ppafeucorruptiOj&Corporis
Chrifti(quodeft
Ecclefia/membrum corruptum,atque a reliquo corpore
defedum.-fic
ut pars carnis putrida & putidaexfcindi
, abiicique folec, vtcu^
fana
funcpraiferuentur. SicucappofitevrgecD.Hieronymus.
Refecandse
{initputrida: carnes:&fcabiofum animala caulisouiiim
repellen^lum ^'/^^7/'
^'j^*
eft.ne tota domus,ma(Ia,corpus,
& pecora,ardeat,corrupatur,
putref Gnlat. cn.
5,
cac,intereanc. Arrius in Alexandria(inquic}vna fcintilla fuit
j
fed
quia
non ftatim opprelTus eft,totum orbem eius fiamma
populata eft
.
F
Quod autem ha-retici vclutlapides & fragmenta ruinarum
Eccle-
CGximt, exquibus ipforum archicc<ftusdiaboIus
nouamabfquecx-
mentolynagogamcontradomum Deifufcirareconatur
;
fcd tantiim
indigeftus aceruus lapidum eft/ubdolo ipforum ftudio de Chrifti Ec-
lefiadccidentium,vel violentererutorum,quibusinfpeciem
aliquid
femper moliri videntur:hocex Tertulhano diferte audiamus.Iplum,
T^-rtuU
d
mquit,opus corum,non de luo proprio a:dificio venit,fed de Veritatis
pr^f^npt,
deiirudione :
noftra fuffodiunt,vt fua aedificewc
. Quidquid
de his
'^*''^'
legimusA' prarcipucquidquid noftrisoculis confpeximHs, illa
omnia
huiusxei fidem faciunccuidencem.
Oratio, pro Fidei Catholicx
conftantia.
"
7{effabll^
tua, chriHe,dile[fio,nos ex immicis
amicoSyC^
ex
-*
meryihrls di.i.holi^Corforis tui membra.
confecit: Da nobls,
cfux-
fumm^conHcintigratiam
,
vt a teterrimo
h^refeos vencno de-
fenfi^
neque vit huim amorej nequemonis metu^ aliquando
a. te
feparemur, Amen^
D 2 C A r.
iS YeridicvsChmstianvs.
C A P. I X.
Qmddxmon PErebiqiiidinafpcftabile monftru?"
Angelus
j
akiuoli comiptus labetumoris.
I^p
VI A tantaeft inter hajreticum &c!Emonem affinitas, vix
^ll
fieri poteft , vt
,
qiiando vnius fic mcntio
i,
de altero etiam
'm\
nonmoueatur; tanquamqui-optimi fint coniubernales,
I)iabolus
^"
Idcopoftquam quideiletlixreticus interrogatum eft,et-
quid mon-
jam quid fit d^Emonquicritur ; quia (i vnum noris, a;quum cft vt no-
|:^";^,^1^"'* risocakerum. Hncetiam fpedat
,
quodin fcquentibcrs aliquot in-
vocaui?
tcrrogationibus , c plurimis aliquoc faltem fymbola
, Sc argumenta
coniuncftiirimx cognationis inter hasreticum &: diabolumconiigne-
mus; vt llbi Catholicus ab vtriufquedecipulis diligentius caucat.
Quod verodiabolus monftmmErcbi, vcl beftiae nominevoei-
A
tetut
5
hoc nemini mirum videri debet : Nam fi homo propter pecca-
P/rt/.48. tumiumentis.infipientibus comparatus
,
ilhfque fimihs faduscft:
2 .lo.tn. j.
quare etiam noii multo magis diabblus
,
qui peccatum inuenic, hclhx
Cenef.i.,
nomcu fbrtienir ? Hincenim &:in primaraailia inEuam machina-'
tione,informaferpentisfeexhibuit:
&in quamplurimis interca in
San<5tos attentatis infiiltibus , omnes prope ferarum, vihumque ani-
malium figuras & voces imitatus cft.
Hincetiam facra Scriptura, innumerls ferm^ locis
,
mahgnum B
fpiritum, non{bIumcommunibeftia:nomine nuncupat, fiuein ve-
C-Ap. i>.c!f
tcri.fiueinnouoTeftamento,
&fpeciatimin Apocalypfi S. loannis
j
il-A^oc.
veriim etiam,lconcm,
vrfum,ferpcntem,draconem , lupum, vulpem,
&idgenus, inparticulartillumappellat
.
quociusvel fercciam, vel
fceditatem ,
velinuidentiam,, vel violentiam
, vel faiaitiam , vel calli-
ditatem manifeftct.
'"
Ecquidapertiusinhanc fcntentiam dici poiTit, quamquod Apo-*
t,Pe^?. ftolus Petrus ingerit nc
nefciamus ? Aduerfimis veflcr
diabolus canqiiam
lco ru<(tens dr(uit,qUc<re.is quem deuoret. Quocirca fobrios cfte admonet,
Chryfofi.
3c vigilare,eique in fide fortiter refiftere . Diuus loannes Chryfofto-
Homil
51.
musfcopum pundumque attingit, tribus vere vcrbis: Diabolus mala.
juper
(nef.
^^f^j^^ Cuius iTuiliciam, fauiiiamque,nec non abiectam vilitacem,vc
Gregor.li.t;. diftindius cognofcamus^audiamus quid D.Gregoriusdicat. Diabo-
Mo.ral.c.17.
Ins, inquic,ahisleo,aliisformica. vnde& Myrmicoleon abeo nun-
cupatur. Idque tribus autetiam pluribus modis verum elfe dignofci-
tur.Primum,quiadiucrfarum illarum beftiarum figurasaftumic,tum,
quiainuifibilisinterdum vocesillarum tantLurij&conditionesimita-
tur
i
poftremo, quia ia tentationibus, &impugnationibus, tamquam
leo
DlABOLICI SPIRITVS DELINEATIO.
9-
Quid dsmonfEreH quid inadipedabile monflruin
Angelus , altiuoli corruptus labe tumoris .
Queft-ce
qwle diahle/ Qm ttmt
effvyyMe
/Tm^wurs nous cowhatl
Ceftoit
vn han An^e/ Quij>arfcaiure efchanae/ Deuint
Apofhit.
VeridicvsChristianvs. ip
leo ternbilis
videturaliqiiibusaliis vero vcformicaconremcibilisap-
paret
j
profuftinentium velpLirillanimicate velforcitudine.
Nomenigicurbeftia: diabolo conuenit multis decaufis.Nam licct,
vt rcde D.Dionyfius dicic,omnes fuas doces naturales diabolus etiam
Dtor.yf.
poft lapfum inteeras rctinuerit;ac propterea , neque natura fua beftia
j/':''^*
. ^
eft,neq.per peccatummutaius mDekiam;propceririacionabilemra-
men peccaci naturam, (Si:propter nequitiam maiitiamque fcrinam,
quamaiTumit, quaque vticur, etiam beftiarum ad iioc formam in.^
duendo, merito poceft &dcbec bertia & monftrum appellari : im-
mo Behemoch , hoc eft , bcftia beftiarum . Huc enim facir, quod di-
ficD. CKryfoftomus, remaugendo; Sacanexhominibus
bruca fa-
chryfiTf.
ccreftudcc: immo vcro fcrasjquin pociusdiemonas. Et facic
vere.
-^^ow.j/.so.
^
. Rcfjjonfio aperte dicit
(
quod 5c fcquenci capite tradabicur
) ange-
"aZC*
lumillumeire corrupcum labefuperbise, & apoftacam euadfTc. A
Deonamquein principio, nobiliirmia creacura, acfpiricus
ca^Ieftis
creacus, Deo nonadharfit; fed per inanem gloriam ac complacen-
tiam,inpropriapulchricudinefuperbiens
,
peccauic; & ex caEloniin
akitudine , in inferiora harc loca, & in profundum abyfli deieduseft.
Exangelolucis, indiabolum, faranam
, ac principem
tenebrarum
mutatus. Nobis miferis interea morralibus mille ftruens infidias
; &
milleoppugnans machinis,inuidiaillumexftimulance.
Lapfusipfius
e caelo , in capite x x v. fpecialitcr tradabirur.
His praelibatis
,
deinceps dilucide demonftrcmus
,
qiianta fit h^-
reticorum cum diabolo propinquitas 8c fimilitudo^ tam in originc &
ftudiofraudulento, quaminacri bonorum
diuexatione, &damna-
bilidemumexitu. Idquefadlurifumus , incuicu pra:fcrcim neceffi-
tacis&vcilitatis,
quemtamcontarainatumh^reiibusfaEcuIum,
iure
fuo videtuc exigere.
Oratio contra complacenti^
tentationem.
IT^idt^
draca diaholi^
,
&angelus
tenehrarum
, mevererl
facit, &
ad te confugere , Domwe Beu^ Exercituum : B/t
j/recor ita tudt femper
maieHati
,
pro collatls tn me henepcili
ac
donls gratias agere
,
vt tanto mein
omnihm geram
humilius
^
quanto plura ac maiora recepijje
cognofcar
;
pofimL in
Pcrps^
-
tuumdetuahonitate gloriari,
Armn.
D
I
C A p.
Dlaboli,&
Hccrctici
afHnua-.
VfiRiDicvs Christianvs.
C A P. X.
Dxmoni
ScHxretico^quid quadrat rite duobus?
llle Polo^Hic fidci facrata corruit arce.
^^^3
T relade quoptamcognitio habeatur, fciatnrque quid
^"(^y
deillorentiendiim fit, permagni inrercft nofle, vndc is
'^ywf^^
profeclus fit , vcl a quibus ducat originem . In cuius rci
^^^M^I teftimonium
,
quando eo ventum cft
,
vt de ilio dica-
tur , (icut [uda^i inique de Chrifto : Nouimus eum , 6c fcimus vndc
iit
^
aftum fere eft de ipfius apud illos exiftimatione . Ideo hic inter-
roc^atur id , ex quo prima 5c manifefta hceretici origo cognofcitur ; in
quo etiam cum Ipiritu nequara eleganti fymmetria confentit . Quid
igiturin
his duobus congerronibus notatu dignumeftr' Refponde-
j^
tur : Diabolum e cslo corruifle
;
hsreticum vero ex Ecclefia . Ac fi
Inlapfu. dicam:
Quemadmodum Lucifer cum turbafequaciumfpirituum, c
CTleftibus
fedibus prolapfi funt , mutatiquein djcmoncs; itahsre-
B
ticum ex Ecclcfia decidiile
;,
coque lapfu ex Cathohco fadum hxrc-
Gn^g^^r.in
ticum . Sic D.
Gregorius : Apoftatae angelo limihs efficitur homo
,
r.tjior.pArt.
hominibus efte fimihs dedignatur . Quod , ficuti omnibus fu-
z,cap.(>.
.j^-j
^ccidit
5
ita maxime omnium fuperbiffimis hsreticis . Vt
etiamnulhahj
funt
j
velvnquam futuri alij diaboli, quam qui ali-
quando
boni.fuerunt angeli: itanulii ahj funt, fuerunt , eruntve vn-
quamh^Erctici^^proprie
loquendoy^quam qui ahquando Catholici,
&
Ecclefis
Chrifti membrafuerunt. Namquinunquambaptizative-
rique
Chriftiani fuerunt j.kd in hsrcfi nati eam quoque fuftinent;ta-
mctfi haeretici dici poftint, quaha^reftm fuftinent; potiustamen Eth-
nici&pagani
dicendi videntur : hxreticiveto proprie ab Ecclefia
prolapfi.
In
caufa
Quemadmodum
etiam-mahgni fpiritus
,
propriaculpa,
& fuamet
ruinac :
fa
ftimulantc fuperbia , eo perfidia' &: profligationis deuenerunt
: ita &
V^^^^^

harretici , diabohca
fuggeftione permoti.in hanc tam foedam ruinam
deuoluti funt : fuccinente ilhs femper diabolo, quod Chrifto in-
Liic.4. "erebat: Mitte te deorfum,
hoc
eft.
in prxceps ab Ecclefia te deijcito
: vt
Q
etiam tum fupertemph
pinnaculo ftabar, ciim hrpc dicerer.
Iniadura.
Et ficutveternofi
iliiangeh, e fummafuafehcirate ac beatitudine
deciderunt
,quan.doca.*ieftisregionis extorres fadli funr^ita&hcErje-
ticiomnifua
fehc^tate
fefpoliarunt, quandoEcclcfiam
,
vehitfiuim
in tcrris ciclum , &
Arcamextra quam nemo faluari poteft, tam pcr-
fide
derehquerunr.
.Deinde
,
quemadmodum
fatanica turba ita polo exturbata ,
alios
femper
DlABOIJ H.,RETICIQVE LAPSVS SmiLI.IMVS. 10-
Da?moni;et Ha?retico, q^uid quadrat rite duoljusf'
llle polo j
hic fidei
,
dfacrata corruit arce .
Ol7at motirrm^ n) "^yanbi, trj nj Adft^ Stmtv\?t^ r"
(Qttr) W^wf fgtrntv^ van^t,trf^a.r^tv uvftcv- -PtvxFtKj
.
QueUe nfhnhhmce / Se trmeue m hi chance / Des deux ^^ojhts f
Uun quite VaWe / Lcaitre^ar vanhfe / Du ciel ionne en has
Veridicvs
Christianvs.
51
femperadruinamimpellereconricur,
cidemquemalo implicare; iralnnoccndi
& ha:reticoi-um hoc fludium eftjficuci in prox imo capite dcclarabitur.
"'4^'"^
IdcircOjVt ollenciatur quanta fir diaboli & ha:retici {imihtudo,quam-
que fic fere res eadem
;
quod Propheta diabolum interrogar, hoc nos
itidem verbis hsEiecicum polTamus intcrrogarejn rantcE vcrania:,pr<^-
rumtionis, & perfidi^ dcceftationem: vt qui obharc mcrito tam igno-
miniofam fosaamque
deie6lionem fuftineat . Sic ait Proplieta; ^/c-
/jV^ 14.
niodo cecidijh de cdo, LfLifci }
(
Luther, inquam
)
qtii mmeonebaris:
qni
dicebiis in co-de tuo : Afcendain, Vixc r.nio fidi tam infandi , h.rc cul-
pa, quod inortus tui principio nimis cito (".irrexeris in te
;
& in pro-
prio decore te per fuperbiam exaltaris . Ha'C quoque ratio cil ruina*
cft^ni.vcr
omnium
;
qui e carloterreftri
,
quod eft Ecclefia
,
per errorum
pn-e -
h^reti cr>-
cipiciacorruunt; luperbia fcilicec
.
&nimia dc ie prazfumtio.
Sic
'"""^ *^'-^*-
D. AujTuftinus fcite , & breuiterdicit : Superbiaeft mater
cmnium
'!i*^''^""]*
hscreticorum. Cui adftipulatnrquoddicit D. Cyprianus; Non
aliun-
d^Gcnef.
'
deobortashxrefes ,autnara fchilmata
,
quam quod iaccrdoribus,
^ypr epij}.^
Dei vicemgerenribus, ab vniuerfa fraternitate non obteniperarur.
^^*^"'^^'
Hinc & in veteri Teftamentofie prarcipitur: Qju
amemfu^erbieyit^no- Daft.ij,
.
lcns obedire facerdotis imperio
,
qni eo tetnpore immitrut Doniino
Dco tuo
j
ex
decreto iudicis morietiir homo iHe
,
&auferes mdum de ifrael : ctuuttuo^ po^u-
lus audiens ttmebit
;
vt nulltu deimcps intumefcat fuperbi.t.
Exiam dicliscuidenter innotuic, quam paresfint,
&vniformes,
djemon & harreticus
,
& in lapfu, &in caufalapfus : qu^ eit nimirum
fuperbia, pra:fumtio,(St proprix e^vcellentixcupidit.as,
vfqueadcon-
temtum Dei , Sc Ecclefia: , omniique poccftatis fublimioris. luxta il-
lud Sapientis teftimonium
,
q',ioait
: Inttmm
fuperbidi. bomtnii,
apofla-
^cds.io.
tare k Deo : quontam ab eo qm fecit
illum
, recefitcor ctiis : quoni.zm inittirnt
omnis peccaticfl fuperbia . Audire luc lubet diuum GregorUim his mi- ^^<'S
^'^-
3-
re confonantem , fic enim habet fuper verbis illis libri lob , vbi de
a-
^^"''*^''*-*i
miciseiusagitur
[
Venerunt deloco fuo.] Ha:reticorum
quippelo-
*' '
cus ( inquit.) ipfa fuperbia eft ; quia nifi prius in corde intumcfccrenr,
adprauajaflcrtioniscerraminanon conuenirent.
hinc,contra fan-
tlam Ecclefiam ex fuperbia mouentur.
Mirarifa^pefoleo
^
ecquidtandemcaufeefifet
,
quod noftri tem-
^^fft'"
poris haerctici tamacerbis mordacibufquemodis Dmum
Gregorium
re D^Se-
prjE omnibus fan<5tis patribus infedarentur. Dudum id tantum cau- gorium in-.
fiEfube(Iearbitrarusfum,quamipfiquQquenon
diilimulant: quod
^'^'^^^'^"'^^
diuinum Officiumita reftitucrit, ratumque feccrit
,
prscipue tre-
inendi MiftcE facrificij
,
vt primarins ob id audor ab ipfis &inftitutor
confingatur. Verum dum ad Moralia eius , fuper librum
Iob,ocu-
Jos refledo, miirari defino,etiamfi milleillum modis hxrerici ferocius
inccfTcrenc
.
Nam pudendam ipforum originem/aftuofum
progrefi
fum,
,
^i
Veridicvs ChII!ST!ANVS.
AmJci lob
{arn, (uperbiam , inuidiam , hypocrifuTi, fraudulentum
ingenium,ft-
hv,'n^'^'^^
niftrum iudicium ,
8c exitum infelicem
,
ita in trihus illis iidis ami-
lob.t^i
cislob ,
ad viuumdepingiti&promeritotratfiiat^oftcnditqueeflefa-
bricatores mendacij , &c cultores perueriorum dogmatum : vtetiam-
num poft perlpedta liscomnia in ipfis ad oculum , non pofllnt accu-
ratiusdcfcribi . Scdad propolltumredeamus . Diabolum fibi non
roKnri harreticos , fed &quorcunqucpoteft, per pra:cipitationis
ia-
ftantiam affines faccre,vt ex alto gratiae ftatu ruant,etiam euidcnti
ex-
cmplo conftabit.
C.ifUtm
^ CafTianorelatumlej^imus, Heronem {enem in Thebaidis dc-
Iliuliodia-
^'^'^^o
annos qumquagmta commorarum , luotamen non Patrum ar-
bolica. bitrio vixifte . Hic ergo a da:monelaudatus,ciim eum a Dco mtiliim
ad fc de cxlo angelum credidiflct
\
credidit etiam quod ab illo audie-
rat : Sefcilicet tanti iam apud Deum mericiefle, vt, fiex arduoali-
quo locoad imum rueret , corpus eius affligi laedive non poflet. I^ta-
T3eHt6. queimmeraorfcriptumefle:
Nontentabis Doinwum Deum iuum: fed
M th
4.
potiusin pernicicm fuam illud imprudentcr ampledlens : An^elis
fuU
tnandautt de tc
\
Inmanibus tollcntte , ne offendas .'.d iapidem pedem tunm:
no6tu furrexit , & in puteum haud modic^ altitudinisfe pr^ecipitcm
mifit. Ad fonitu cafus exciti fratres feminecem extrahunt:& cum rem
didiciflent, a dccmonioillufum affirmant . Sq^ ille in fua credulitate
pr^fumtuofaq.fuperftitione perduras,die tertio poft^vita deftiftuseft.
4-Rff.9. lezabel , intrante lehu , iuflu eius per feneftram praecipitata, a ca-
lezabelis
njbus deuoratafuit : fedqui per fuperbiam ab Ecclefia in pra!ceps
^^
"^*
ruunt,ab infernahbus canibus , & jeterna morte depafcuntur . Hos
nimirum canes infernales
aggrcdiuntur,debentque cum arterna mor-
te depafci : eo fane crudeliiis, quo &horum canum dcntes acerbiores
funt, &c in animam quoque fa:uientes poena: scterna: truculentiores.
TUl^of.lib.i. Infanishuiusprarcipitijque
genusetiam inAffafinis (gentis no-
<^-^i'-'' meu eft
j
corporaliter
adumbratum legimus . dum illi fe in fignum
promta: obedientire folofuorum dominorum nutu eos deuocantium,
eriamexpra^ruptifTim.is
rupibus turribufque celfiflimis dant praeci-
r/r.4.
pites, &9ccidunt.
Itafccundumanimamhaeretici, iubentediabo-
M
ittc tc
\q :
^
Mtttc te deorfum }
ab Ecclefiae CatholicjE faftigio , in errorum iti-
dtrbStr
' fernique barathrum
Isti defiliunt.
caudo.
Attechna ifta
fraudulenta
diaboli merit^ notanda mihi videtur.
Illos fiquidem ipfe primum in fublime rapit per fuperbijc faftum
:,
8c
quafifupraEcclefiamftatuit:
dumfibi feplufquam Sacerdotes om-
ncfque DocSlores fapere
perfuadcnt :
omnemique quafi ab alto defpe-
dantpoteftatem^&iamomniafub
pedibus fuis ftrataarbitrantur,
Sed quo illos in fuis oculis exaltat f ubhmius , c6 profundiiis illos in
damnationis voraginem
pr^cipitac.
Hue
VERiDrc%'s C
r r. 'ST'AN
vs.
^j
Hucctiam refcrri porcil:, qi:od Niccphorus accidiffe narrat circa Nifcph. lil.
annuni DoiTiini 437-
ludxiis quiclani Moyfcm fcelfe
,
a Dco in
>4f-^-40.
Crccam cslicusmiirum
,
conhnxic :
vteiusloci Indrcos ipfeper ma-
c^JJ^fel
*'
rc, perindeacqueoiimIfraelicas'perrubrumfinum,clucerec. & paf- dadoc
fimmfulamiplamannototoperagrans ,
vtfc illum CiTe crcderent,
fuafic : acque vcopes quas haberenr,pecuniafque &c poflefliones om-
ncs afpernarentur,cohortacusefl"; feillos permare, nonaliterquam
in aricla , in promiflionis terram dufturum eft pollicitus . Die con-
fticucaipfeeosin fummumquendam fcopulum in peiagus excurren-
tem duxit : acque indc conijcere f'e in mare veluti natantes &c vrinan-
tes iuifit. Qui id f^rcerunc, deinceps non apparuerunt; quidam etiam
pra:cipicio faxis iUifi inccrierunt : iamque omnium defperata falus e-
rat,nifi ChrifHanipifcacoresacmercacores, hosquidemexcraxiflcnt.
illosneidem attencarent prohibuiflcnt. Pfeudo Mofem fuum illi
comprehcndifrentj atilleconfeftimdifparuic : quofado magnam
fufpicionem pra:buit , fedsmonem querapiam fub humana (pecic
cxftitifte.
Qujindoquidcm igitur exauditisconftat, tantam efTe intcr dia-
bolum & haneticum congrueniiam 8c paritatem
,
quis non videat,
ficutD. Apoftolus miOnetde vno, diccns: i\uiitelocu/}i dare diabolc:h:i Iph.4.
neclociquiddandumhxretico, fed^que vtrumqueefTefugicndumf
Vitandi namque ambo flint,vt animarum noflrarum hoftes,prodito-
res,&: prardatores crudeliilimi:de quo fequeti capite fufuis difteretur.
Oratio, pro Regni cirleftis poflellione.
DEuSy
quicontra, Luciferide calls lapfumjhomifusj^ dc Para-
difo
eicciionem
,
Regnum c^lorum in terris conHituijVi^ hoc.
,eji Ecclefiam tuamfanctam : ita nos
qu^fumus in hoc tua opege-'
ramuSjvt illud in c^lis. Aternum confequt mereamur, Amen.
C A p-
34
VerIDIC VS ChMS T lANY S,
C A P. X I .
Viribus at^paribufc].animis,quid pugnatvterquc?
Ad Plile2:ctontxasanimos auerccreflammas.
^l^i
R I T V M fermone prouerbium eft : Aues concolorcs fimul A
^J 1,^^
volitant. neque enim corui cum columbis ; & muko minus
^j
l^y
accipitres miluiq.cum pullis gallinarum conueniunt.Ita&
in bigis aucquadrigis,equi,quoad fieri poteft. non foliim e-
iufdem magnitudinis dc fortitudinis, verum etiam cocolores parifor-
Diaboli
&
miumquemacularumconiunguntur. Eomodo& diabolus nullum
B
hacretico
inagis (ibi confortem quam harreticum, toto orbe poteft reperire
; ai
y!!',"^?^." molicndum malitiamque fuam intendendam contra Dei eloriam.Ec-
junctum .

/-
I

/^
1-
ftudium.
cieiiiE tranquillitatem, & laiutem animarum. C^ia licetomnes im-
pij hominesipfiusfintadminiftri,&fiIij; funttamcn hgE:retici,vtpri-
mogenitijta &charifiimi fideliflimique, ob tamfingularem in multis
cum fuo patre diabolo fimihtudinem
j
ficut pr^ecedenti capite decla-
ratumeft.
Non immerlto itaq. interrogatur modo, quidnam paribus viribus
animifque vterquepugnet;, quod fit prscipuum ipforum ftudium^
quod opus
j
quod vna voluntate & molitione conantur exantlare. Di-
Cuo.
citenimappbfite Au(5lorm6ralis : Parescum paribusficillimecon-
TUto.
grtfgautur. EtPIato; Similisfimili femperha^ret. D.Gregorius ver^,
vtdiuino fpiritu illuftratus
,
penitius rem introfpiciens, propiufq.de-
GrcgorM.^. terminans,inquit: Diabolus cum rcprobis vna perfonaeft . Vnde &
Mor.dnim.
Dominusipfede luda, cuiiamturaoptime cumfatanaconucniebat,
f**P-
4
inquit: Ex vobis vnus diaboluseft Cumque rcprobi vocabulum
nemini poft da^monem ira vt h^retico conucniat,,'iuxta Apoftoli teili-
Ttt
5. monium Cic ad Titum fciibentis
;
Qtiii fiibiier(ui cjl
:,
a)m
fit
proprJG iudt-
(locoudemnatiu) conftat,neminemade6 vnam cum di^boloefte pcr-
fonam,atq.h^reticum. Nunc igitur,quid aguntilti ambo coniundbimi' Q'
Animas pariteradgehennaeflamma5 percrahunt. Omnem fiquidcm
adhibent operam.vt perucrfis doclrinis,pcftiI-ntibus confiliis, impo-
fturis,polIicitationibus; &quando blandis fcrmonibus nil promo-
uentadhibitisetiam violcntismachinis, mortalesin certam anima-
HownV.i 3. rum perniciem impellant . D. Gregorius fic dc diabolo in particula-
inEuAng.
nloquitur. DiaboIuseftiupus,ouesdilanians. Quidautemfit har-
jfef.attfo.-7.
reticus,quis ignoret? qui.dum etiam pro meliore fua vefte ouinam af-
fumir peIIem,nihiIominus lupus rapax manet. De fimilibus loquitur
Mi.i-o.
Apoftolus : Ego
fcio,
qtionium intruhunt posl difccfionem
meam lupi rapaces
m vos,non parcentesgre^i, Suntq^.ifti^mendaces illi
magiftrijde quibus
S.Petrus:
DlABOLI H^RETICIQVE COMMVNE STVDIVM . tt.
\iri1bus at,paribuig3 animis
,
quid pugnat vten^f
Ad Plileeetontseas animos auertere ilammas
.
Quejuit kur malipe^ Quarulelhjeah[fe/ Sur nojlre terroir:
Uun rend Vame morte/ t lautre lem^orte/ ^upvfond mofioir.
VitLIDICVS CHB.I5TIANVS.
^|
D S.Pctrus: relliciemcsanma^wjhbilcs
,
cor exercitatnm auantiakthmes^
i.^f?-t
maledtclicmipij. Hiitemfunt, cjuosProphetaEzecIiicl
fuisdepinglr'
colonbus : Qm coiijimnt ptdmUos jiib cmm cuhito maniu :
&f.iciimt cerui- Ei^ch.i^,
Cdlta
fub
capite rmncrfc tctatis, ad caficndas animas, At audi quo finc . f
cumcaferent ammas ppulimei^xiiitjicabam animas eormUj vitam fciliccc
&: beatitudinem eis certo addicentes
j
& inrerim
, mentientes
populo
E meo, credenti mendaciis ; atque itafpeculo propriie comolacentix
fafcinatos ad interirum ducentcs. H^c diaboli & ba^reticorum falla-
cia- hocvtrorumquedamnabileHudium. Siquelubetetiamalium
rrophctamimpoftoresiftos defcribentemaudire, dicat Hieremias,
r
quid de his lentiat. Innemt
Junt
(mquit ; tHpcpulo mio tmpij , in(idtantes,
q^iafi aucupes, laqtteos ponentes^& pcdicas, ad capiendos vtros . Si.ta decipul.t
plcna atabm^fu domits illorum plen<t dolo. Vtque dolos verfipellium ifto-
rum aucupum detegamus ,
audiamus D. Gregorium verba iimiliaa-
Grcg<w.Me.
pud lob cxplicantem . Ahfondita efl
in terra pedica eiu6
;
(^ dccipula il-
ralU.i^
iiiu
fuperfcmitam, ficait; Inimicusgenerishumani vniufcuiufq.
mo-
^'^^'^'
rcs,cui vitioiint propinquijConiiderat ; &ilIaopponitantefaciem,ad
qujEcognofcit ficilius inclinari mentem. Ibiergo decipulam
ponit,
vbieiTefemitam mentisconfpicit : quiaillic periculum
deceptionis
Finferitvbiviamefleinuenerit propinqus cogitationis. Quis autem
non videat,id ita,qua{i ex eius prsfcripto.obieruare ha^reticos,
pelli-
ciendisfimpliciumanimisinerrorisnaflam &iaqueum ? Hocbreui-
ter,fedefficaciter dicit h^o^o\ommVn\-\cc^s:?ditciimt in defidcriis car-
icVet.i
nis luxurid eos qui naululam (non Cms}ejfugtimt . Vt itaque Chri ftianus,
in fidc fl:abilis,ab iftis non pelliciatur in errorem
;
non fatis eft paiilu-
kim ab illis fugere,{ed multum , Sc omninoillos vt iuratos animarum
koftes auerfari necefle eftjhaExericumpinquamjXque atq.diabolum.
Oratioproanimarum tuitione,
OJefi
, nosframm amator a,nimarum, mille
noblsfiruit in-
fidiets, (um omnibnsfulsminiflrls^immicus noflcrdiabolus:
Jia nos qu^fumus ab etus technis,
(fr
ab hdreticorum tuere
falU-
dis,vt tn
fde
radicati, coron^, fdelium confortes
efje fofimus
.
x
Amen.
S 2
C A P.
l<i
YR.i6icvs Christianvs.
C
A P. XII.
Quis fefe in laqucos facileinductliarreticorum?
Imniemor^hos feper dare verba, & vendere
fumos.
^lloKj EMo Iihenterclccipimr,eriam qui forsaliosparatusaliquan-
Abh.rrcti-
'A|i^^t>^il^
cloefTct failcre Qaocirca, quantum (ibi quifque
cauet nc
ciscjui fa-
i|hf-!^^|| decipiatur

tanium illum poftca male habet, fi nihilominus
cipiaiitur,
cieceptus fiierit
,
vnde didum iilud vulgare ; Non mihi fe-
cundo im.ponet. docluslum. Etillud adagium : Pifcator i^Vus fapit.
Diim volens hamo pifcem capere ,ipfe imprudens a ferpente in cal-
caneo mordetur.cogitatapud fe.aliasero circumfpetftior.
Mirum itaque mcrico videri debec
,
quid caiifx fit , cur homines fe
^
ita cattiuatim ab hereticis permittant decipijcum fit iflanocentillima
TrcH.x. omnium,& maxime deteftanda decepcio. Truftra (inquit Sapiens)i*t-
atur rete ar:teoctilos ^cnniitorum, ncque vUum vnquam animafcui ten-
duntiir infidix.fe fponre in laqueosinduet; ficuti videmus
fimplices
mortales m cafies harreticorum ruere. Qui fit?quis hic latet errorr
Hyrctici
Refponfiodicitjhocgenus hominum^itaab hxreticisdecipi & fe-
B
.^'^^^?T.
ducifacilc; qutnon funtmemores
,
nequeco^itantillosfemperver-
badare
,
& fumos vendercr hocelr,mentin,&nTiponere.
Siquise- r
nim fciretjfibi cum impoftoreefie negotium , &cum homine
menda-
ci; non vtique illi fidem neque eriam aures daret;ccrtus,neminem
vn-
t]uam magis faUi,quam qui nimium fifus fit.
Atqui dicataliquis-,h;^redci mulj^exfacrisStrripturis proferunt,a-
liaque quampkirimaloqiilmtur, qux vera funt;qno.padoigiturfem-
pcumentiantLU-? Noninficior:, frequenrem fiiciuftc verbi Dei men-
tionem,(Sc Capitula ficrx Scrip.csarx^^loracratim iadlitant , multaquc
interdum vera proferanc,faceor; diciccamen redle Refponfio, eos
femper menciri; quia femper mens & inteniio ipforum eft, fallere
, &
fimpliciores a veritate feducerc.Sicut &vere dicitur mendax,& men-
tiri diabolus.etiam vera loquens
;
quiaid ipfe pcr veritacem molitur
,
c]uod mendaces per mendacium; mentiri fcificct & fallere . Ideoque
loAn.l.
&mendax eft, &mendacijpater : Ethsretici,eius filij;quiafaciunc
opera patris fiii, diaboli . Etquandoquidemipfi quoque in Veritace
non fteterunt;, neque cum Chrifto permanferunt, qui veritas eft; ne-
que Ecclefire quas columna eft,& firmamentum veritatis,adha:ferunr;
fed exierunt,& a veritace alieni fa6ti funt
;
quid aliud quam menda-
cium loqui polFunt^etiam verbis veritatis,quibus mendacium&frau-
dem fuam conuelant.^^SubcioIaautem ipforum fermocinatio,veri (pe-
cicadornaca,& icafucacopra:cexcuinauresintromifia,non minijsau-
dicntium
NlMIVM CREDVLI AB HjRETICIS SIDVCyi^TVR . 12,
\
Quis feih in laqueos iacile induit hxreticorvan i
lTnmemor,lios iemper dare verba; et vendere fumos
.
^iULv^^u! nitt cT) ^un^rt/^^at Mifttcsri aiiyt iicani^ .
ji qui plus iamnahle / Sont lesjottesjuhles / De ces Ht^hmotsl
A. ceux, aid n'aJmfent/Quen tout ce cju tls Ment/Met^orwejl encloi
V E R I D I C V S C H n I S T I A N
V S.
^7
dientinm
animosinficit,qna'.n hauftaplcnoorectcuta, aliudve toxi-
cum corpus interimit.
QuocircaredeciicitEcclefiafticus : Qnt ctto credit , letiUesl cordc.
Eali.xf.
Non enim frumenti aceruns , ncque graucs tnrgcntefque tritico fpics
facilc vento rapiuntur ; fed vcntofa! & inanes ftipuLx, & palca; leues :
ita qui in fide parurn radicari funt,parnmque habent ponderis in mo-
rnm grauiratc illi ftatim nouis fidemadhibent, &inconftantix vento
tolli fe fmuntex area Ecclefia? . Maxime vero ira accidir, quando a-
nimus per vitiofnm ^ftedum,&: malam vitam,ad eiufmodi a fide de-
fedionem prcpendet. Q^a,vt Casfar inquiebat ; facile homines cre-
c^ptr.
dunt,quod defiderant.Idque facileignem concipit,quodariditaiefua
cft flicile ad riamam :& candela adhuc fumigans ilhco flamraa arripir.
Conficiturergoepr2edi6tis,dehiEreticisdicipo(I'ejquod D.Paulus
de Cretenfibus. Cretetifcs feinper mendaees-^maU
befiix.
, meritoqne cis
, tL r,
ctiara veradicentibus , non magisquam mendacibus credi oportcre.
Vt nec vere kipum inclamanti creditum fuit,e6 quod totiesantea per
dohim&impofturam idemocclamarat. Vnde redle dicicnr : Qui-<fr/;7.
mentiri confueuerit; facitvtneq.cum vernmdixerit.fibi credatnr.
Qui fimnlata vcri adumbrataque fimihtudineab hsereticis falh no-
^'^'sof'*^^
^'**
kmt^.meminerint, quomodo Cambyfesper Smerdcm magum
dece-
|-'^'*-
'
^*
ptusfuit:qui&fratrisnomen,&:vukumad viuum exprimebatjcoq.
ma^us
fuco, Cambyferegnoexuto, feilleeoveftinerat, iamq. quietns
pofle-
{""ignas
diflet.nififransper Othanisfihamdeteda faiffet
, deprehenfufque
*'^^'^^^'^*
Smerdesilleauiricuhs priuatusnoefTeisqui fueratcreditus.
Ita.fibc-
ne attenda,tur-6<:carere auribus.&vbiq.male audire,& honore
fpoha-
ti reperiantur.qui vt verbiDei
praecones,atmmiftrifatanar,mendaciis-
fuis &impofturis homines dementant,&: in perniciem trahunc.
OratiOj contra fpiritum erroris acmendacij.
QF^ndoquidem per errores advitamternam non vemtuf%
nos qu^fumm , Domine , ab errorls
dr
mendactj
defendejpi"
ritihus :
vt (jr in 'veritate permaneamus
,
(jrpromijfa, FeritAtk
framu
valeamus obtincrz^.
Amen.
'^
l
C A P.
58
VsRiDievs Christianvs.
C A P. X I I I.
Qui fucu faciunr, mcra quamqua oracula fundai?
Qua foletarte, horum Srygius Doclorq.Patcrque.
ON efl: mortalium quirejuam , tam in dicendo vero felix
,
quin lingua quandoque iabawr: vt dicit Pralmogrnphus
;
Pj:iJ. 115.
l^ll^l'^
Omt.is hcnwmendax . Vcrumquia I a:retici,.vtcl:6l:i-;mcli,
Hacretici,
g-^|_^|^
etiam cium vera dicunt metiunturj fiue dum ex facra Scri-
*",^J|^"jj"^
ptura,(iuc dum in familiari colloquiongunt : idcirco noua iftud inrer-
cunc,i-nen-rogationemouetur;
vtomniumoculis fubiiciatur, eoshac inparte
A
tiuntur.
iiiagiftrumpatremquefuumdiabolum imitari.
Bernard.in
Dicit in primis S.Bernardus,quoadda:monis magifterium ; Dia- B
UxvcticO'
t>olus fcandalorum
magifter. Qwora rede mngiflri fui fcdentur ve-
rum iTin^^i- ftigia difcipuli hxretici,ex hoc conftare p-ore-ft: quia nuihim pernicio-
ftGrdiabo-
fm^ tTiaiufvefcandalum,quam
ha.'rcfisj nulla immaniordeuaflatio, dc
foedior ruina,quamabEcclefiaChriftideficere, &:alios vtviuos la- C
pides inde conuellere, ac ad icd ariorum aceruos aggrcgare . Hi fuf.t,
1.
Ttmot.^-.
^Q ouibus S.Paulus iic fcribit ; Spdtiv. atitcni mamjjie aicit
,
quta m ):o^
uifUmi: temfonhus dtfcedent
(juidam afide,attende}itisjj)ttitibiis errorif^^ do-
Hitnvi dAmentortim,inhypocrifUocjneH'iur,j memLnium. Ecce, dodloreshjB-
^
. reticorum dqmones funt.qui mendacium in hypocri.ii,hoc eitjfuco ve-
ritatis,obtendunt.
Etquia icientes volentciq.errant,& in errorem du-
cunt; ideo rede addir Apaftolus, eos cauteriata habere confcientiam^
h.oceft,quaii candenti ferro aduftam,obduratam,fadamq.infeniibi-
Patcrhr-
lem.HxcdcdodoratudiaboUj^.
.
rcticorum
QiK)d ad paternitatem attinet : prarter id quod praccedenti didum
hm
8.
'
eft capitejh^reticoseiTeiilios diaboh',quiaoper.aciusfaciunt; &ifa,iu-
re rcciproco, diabolnm ipforum elfe parentem:etiam ex D.Auguftini
Auguiiin.
verbisid haudbbfcurededucemus. DumillaChrifti verba expJicat:
Diahohismendax ejl,& fater
ciw^zalem facit comparationem: Qucmcdo
Deuspatergenuitiilium,Veritatem ; ftc diabolus lapfus, genuitquaii
filium,Men<lacium.
atc|ueita,ciim iit pater mendacij,etiam menda-
cium hominum patef eft. Cumq. fintiahac generationeprimarij ac
primogeniti,ha;retici:,
nonimmerito patrem fuum itaperomnia refe-
runt,vtre6teaquibufdam,
diaboliincarnati, nominentur. Sunt etc-
nim: quia& ingenium, 8i mores, & loquela id manifeftum faciunr.
Foras igitur canes,(ic latratu fuo templum Domini conturbantes.
p
StttphiMin
Sandum Martinum
Turonenfem Epifcopum communis homi-
vrt. .i
"^j^^^jyj
hoftisjudiiicare conatuseil, ftupendoad hoc vtens practextu,
Aureo.enim diademate.j&:
purpureo fupcrbus indumento^ei occurres,
Regem
tL^RJETICORVM PARE^SfS ET MAGISTER VlABOLVS. 15.
C^m
iricum fsudunt^mera. quamquam oracula fimiant.''
Qua iolet artejhorum Rygius Docflor^Pater^.
La Ventejamte/ Ejl elle vnefemte
/
Qumtd eWesTen eux .
Ouy; c'ejl de UurMMfire/ Ce vidjerpent trcajireiVn tmtr malheureux
Veridtcvs Cji^istianvs.
^^
Rcgem fe ChriHiim eir.-, cc zd iiKiicmdum mLmclum dcfcci-idifTe , a(- D;abo!>is
feiicrabar. Ac vero & diabolicK nrrogantia^ gnarus,& manfuctudinis
^* W-"ino
Domini memor Martinus;Haudtalem,inquic, venturumfe pollici-
^P?^''"*"
tuscilChriftusjfedcumomnibusPanionis.quam pronobisfuftinuit,
fi^nisjcum fpineacorona, vulnerumquecicatricibus , &c ipfo victori:e
iwx trophc^o.cruc.- : cum taHsapparuerit,eum adueniflc credam. Im-
mundus cr!:^o fpiritus verbis veritatis vi6bus , difparuit . Luculcntus
acceilcratjarulentusfa;culentufqueabiit: vtnullam nli luccm
, nifi
apparentem acque imaginariam credas.Ita aggrediuntur hqrccici quos
venantur, fpecieiulgentis fpiritus, omnia iudicantes;aftdum paternx
hxrcdesindolisjhumilia, afpera, cruccmquefpirancia dcteilanturj
ie produnt.
Scdaftum diabolicum in hxreticis ex vnguc inueftigemus . Poft
^jriHnr.
D. Hieronymi obitum
,
h^refiarcha quidam Sabinianus
, opufculum
''''''''"^'**
lib
5
f.!/'.
4.
exccrandi dogmatis a fe confccftum, quoluoerrori adfcifceret aufto-
ExeivplLi
*
ricatem.ftmpliciorerqLicfub veri&re(5bi palliodeciperec;&artcd!a-
ceruminis
bolicainerrorcm pelliceret,aD.Hieronymoeditum afteuerabat.Eum
[fj"';*
autemfaliitacispalain arguens Siluanus NazareniisEpifcopus, fpo-
cum ha:re-
p6dit,nift librii illumdic crailino ipfe Hieronymus oftento manifjfto
^J-o*
reproba(Tet,tum fcpcenamcapitalemfubiturum : (in ec6Fra,idc ihp-
plicium pro mendacio Sabinianusreferret. Acceptac5ditiG.Conuen-
rum poftridiead Eccle(iam:nulloq (ignoapparente,Siluanus cx pad:o
ad fupplicium cogitur; praebetccruiccm
j
at praftofuicD. Hicrony-
mus,cenuit fpiculatoris manum; moxque adhxrccicumconucrlus',
accrrira^ corripuic
j
doli, ac fallaciEE conuincens. Abiit viiio, &c ma-
ius fcquutum eft miraculum. Sabiniani caput.neminc percutiente,ab
humcris auuUum.in tcrram procidir.Hjee Cyrilluscoram fe Hicrofo-
iymis ita adta tradit. Sic harretici diabolum vt dodtorem
& patrcra irv
fraudibusimitanturtfcdiiaetiamcum ipfoconfunduntur.
At nunc reil:it,vt modum ctiam in veritaccmenticndi, aperciiisex'
phcemusj quodfequentifiEcapite.
Oratio contrafimulationis vafriciem.
Y^
lefuyqui dterna Patrls es Sapientia^nos qudtfunms contnt
^^
verfipeHes
foiorumf^irituum defende prdftigias;
vt neque-
mgeli lucis obtentu di.ibolus^ neque eius
miniftri nos veri recliij^
deludant
ima^tn^ )
fed
in tua
ftdeac
charitate
perfeueremus ^ .
Amen.
C A P, .
40
VeRIDICVS
CHRISTlAJ^IVSt
C A r. XIV.
Er^^onc
mentiri valeat quis,vera profanclo?
Subdola cui vero mens infidiatur ab ore.
meaciatur.
ii
Q_uomo^io
iS-i^i5;^
E mendacio,&
mendacibus,in cap.
5
r.
cx profcfTb tradabi-
quis,veiu
[rtl^^
rnr : hicautcm nobislolunioftendendam e(l, qui fieri pof-
(ir,vt quis verum etiam loquendo mentiarur
;
prajfertira iu-
xtanoftrum
propoii.umjdin diabolo & filiis ipfittt lisrcti-
cisconfderando,
Claruminprimiseft, menriri illum,
quialiterorc
loquitur,quam cogitat cordedum quidpiamafterir. fieri autem pof-
fe,certum eft , vt verum
quidem labiis profcrat ,
fed in mente faKum
exiftimet: atque ita miterialiter dicct veritatem, formalitertamcn
mentictur.Exempli
g^ratia, dicatquisalteri,cui debitor erat : fatisfeci
tibi: &
ponamu.-^^ita fe rcm habere : ipfe tamen verc in confcientiaid
'
ignorans,rutetfe non
fitisfeciiTej&tamen idafterit: certum
eftillum
:mentiri,etiam fi verum dicar. quia ore dicir,ita:&corde cogitat,non.
Quod aurcm verum fit quod loquitur ; non ex mente eius eft. fed ca-
fu accidit: vt,dum
mentiri intendir,verumtamen dicat.Ita eriam ac-
cidir,vtquis e
diuerfofalfumdicendo,non mentiatur; quandonimi-.
rum, quod ftmpiicirer
profert., vernmpurat : quia os forisprolo-
quens, cum animo inrus cogirante confenti:qu6d autem aliter fe res
habeatquamdicit, non
mcnciendiftudio, federroreopinionisidac-
cidit.Vere quidem is dicipoteft, non diiifteverum; non aurem,men-
Cken.
tirus fuifle.
Mendaciuniliquidqm,iuxta
Ciceroncm,eft filfa verbo-
Mcndaciu
,-^1111 prolatio,cumintenrionefaIiendi . Quandoauremipfemenda-
*^"^^'
cij pater diabolus,fiue
hjeretici,etiam ex facra: Scriptura^ flucnto,vc-
ra dcpromunt;
menriunrur nihilo minus
:
quia falfa & fallax eft
ciufmodieriam verorum
verborum prolatio ,
cum intentione fallen-
di fada. Ore veritatcm
loquuntur
5
&:corde interim medirantur
.7rp.:4. mendacium.
Vndefapientcr
Sapiens :
Amendacequid vertm dicctur?
Mcndax
^^
{"j
<^icat, quod nos iam diximus : Mendax femper mentitur,etiam
fcinpcr!'^
dum vcrum loquirur . Quja quando veritatim per fe gratam
,
ama- A
bilem,&acceptabilem
obtendit ; non ideofacit, vtillaacceptetur,
&
foueatur^
fedtantummodo,
vtfubfimplicieius velamine,obrrudat
B
mendacium:
hominefq.fimplices
Jpeciofa veritatis fronre pcllearos,
C
decipiat.Mecitur
itaq.v.afer,&
fubdolus,etiam dum vera proloquirur.
Ad ha:c
,
quando Prsceptum
Dominiattendimus quomendacium
prohibetur ; videmus in eo
prarcipuam fraudis , &deceptionis haberi
Li:nt.\9.
rationem . Sic enim dicit Dominus :
No mentiemm
.
In quo autem
mcndacij primaria confiftat natura Sc vis,declarat,per fequentia ver-
baprio
fVOMODO qviS,VERVM DICENSMENTIATVR.
.
Erffone tnentiri valeat quis vera profan^io ^
Sux)-dola cui vero mens infidiatur ah ore .
Se^eut il dmcjrare/ (^'enjenihle on^rofere/Bourde etVerite^
Ouv, quanl yar Vray-dtre/ On^eteritje^re/ Lajim^licite
.
Veridtcvs Chrtstianvs^
4t
baprioradilucidans: dum rubdit : Nec dectptet
vnufquiffjue proxlmum
/w.Jftud D. Auguftinus appofite confirmat,hunc in modum: Men>-^/?.
r
tienc s proprium eft, aliud m lingua, aliud in pedore habere. Atque
^'icbirid,
ita,iuxca
prxcedentiainterrogata&refponla, mentiturille, qui(quis
duplicititem & dolumin corde concipit ,etiam fi veruminorerefo-
naret. Ec hoc videturctiam Homerus clare voluifT; dicere, dum ait: Homerm.
Mendacium,veritcitis opus aliquando eft.Quia fcUicec veritate, velu-
ti inftrumento,vtuntur
impoftores,vt mendacium fabricentj &dece-
ptionem,quam cordealunt,ope veri, in a6tum deducant.
D Qu,-d aliad aditabat mahgnus fpiritus
,
dum ita Chrifto
Rcdem-
,(..
^,
E
ptori noftro acclamabat ? Sctote,qui(is :
Sanciiis Det. Jncrepauit ilhim
Jejus,dtccns : Obwutefce, &
exi ab eo. Qujd ita ? non quod falfum
dice-
rct
3
fcd per vcritacem fallere conarecur , &eos qui crederenc vera di-
ccnci, etiam in mendaciorum credulicacem inducerec , itaque
decipe-
ret: quodeft mentientium.Iftud D.Chryfoftomus valdcdiferte
con-
chryfofi.fH-
tcftatur. Diabolus,inquit,interdum veradicit, vcmendaciumfuum ferALz^.
F rara veritate commendct. Hxceft plane eadem hsreticorum vafri-
tiesj fiuein fuis debacchationibus,feuetiamin communi congref-
Hjcretici
fu. Qui inftar propolarum doloforum , merces viliores
melioribus
i=ntiuruc
obte2unc: &quifquilias, fubrcrum vcilium vmbra, care vendicanc:
^ll!,"!,
j'"
T-i-11
/-/-/-11
1 1
verum
du
Biblia ipla lacra, led deprauaca
,
producunc ; in pleno coccu ea magno cunt.
turgenccs faftu legunc
j
nudum cexcum, purum pucum Dei Verbum,
&merumVerumingeminanc; vcdum miferiaudicores, adverica-
tem os &aures aperiuTJt,nugiuenduliiIli blatcrones, virus fuum veri
tegmineobuolutum cumulatius ingerant. Atque ideo, ficuti cum Pa-
trediabolo, a veritate exciderimt in msndacium : itaquidquidlo-
quuntur, fiueverumfiuefalfum fic, menciuncur : quiamendacij na-
turam vericasinduic>dum periilamdecepcioincendicur . Deinde,
<jucmadmodum Nox manec nox, camecfi lampades aliquoc, vel cedac
colluccanr. ica hacretici,cum non folum in tenebris,fed eciam ipfi ce-
nebrae finc;& quidem ^gypciacis illis palpabilibus denfiores,&
pluf-
Exod.io,
quam Cimmeriae, vcpoceinfernales; nox ipfa errorum,&ipfiflima
mencium c^ecicas; quid obftabic, quo minus omnia quae ad ipfos per-
tinenc,quaequeab ipfisprocedunc,fiue vicam fiuedodlrinamfpe(^es,
&ipfos denique quancos quancos,mendacium appellemus ? Infuper,
ficucmagos&maleficos redte dicimus, &verefunt, tametfi ficris
quibufdam admalum tumverbis tumrebus abucancur: quidniha!-
rccicos mendaccs & impoftores vocicemus,cciamfi ad fuas pctcftigias
facra&vcraaliquavcrba vfurpenc? Cumque veridici& diuinivo-
Vcridici
centur, qui camen vcplurimum falfum dicunt; &dumverum'ali-nicndaccs,
quando proferunc,menciuncur camen,quia decipiunt: quarcnon
di-
cencur mendaces haeretici
j
licetinterdum dicantquod verum cft, vt

^ F . meadacio
4i
VE?.tBteVs CHKtST!AWr.
mendaclo fuoiTiuniantviam , & auc^oritattm concilient ? Si tameft
quifpiam hacreticos obidvcridicos tfTedicendosoccinatjquiaquan-
doque verum dicunt.per me licet vt commune hoc eis nomen cum d^*
moniacis illis diuinatoribus fit;qui,vt dixi,contrarium rei nomen for-
titi funt; veridici didi,cum fint mendacesjveritate mentientes,& ani-
masperdcntes. Sicetenimacquehomicidacenfenduseft, quiqucm-
piam paneocciderit,atque qui gladio.
Quae ciim ita finf.quis adco hebes fit. vt non videat quanto fibi ftu-
. dio aralibus fitpfeudoprophetiscauendum? Inhorumenim omnium
j.Rf^.ii. orercfidctfpiritusmtndax, vtipfcmet de hoc fallendi ftratagcmate
apud Dominum gloriatur. Nunc,tametfi permde fit,fi quando necem
aliquis mihiintentet, fiueeam fpiculo fiuepoculoeft illaturus ; non
ramenperinde cauetur; qrodpoculum, vitsatquc amicitis potiiis
quaminimicitiae &mortis fitfymbolum . Verumquandoiam cert6
conftar,hxret'co! vcritatis prartcxtu melle htum veneni poculum cir-
cumfcrre,mortemquecertam intenderc' quisadeo dcmens,quilaEtus
admittat,&:cumplaufu exhauriat, immoettam velfummis attingat
labris.^ AuertatDcus, vtipforum virulenta: vcntati auresahquando
prsbeam , tametfiprae meisforibusfua proftitucre inciperent. fcri-
xoct.''
j. ptum eft enim: MendMimn
fune
. Nociturum eft fiqu'dem,etiam fua-
uiveritatismelleoblitum. Dicitctenim Salomon,fucumomnem dc-
Pro..o.
ter^ens ; Su^tm esi hoihini fanii mcnd^ij :
&
postea tmpbbttur os eiits cal*
culo. Dum mendax falfum veri fimilitudine condit
;
quafi panem ob-
mtdit ledquandodeceptioalmdquamcreditum f\iitoperatur,tunc
panis ille,quafi in lapidem verfus
,
pro vita, quam nutriendo daturus
fpeiabarur, mortemqus noncauebatur,inferrepercipitur. Ira fpecic
Ycrbi veritatisincfcatosharretici fallacialatentisintuserrorisoccidiit.
Sed&e profanisaliquidhiftoriisattexamus,, quod fraudem iftam
Gel.lib.ii^.
vtcunquccoUuftret. QTSertoiiuSjin Iberia,hinnulum candidarcerrae
cdp.zz.
aluit, cicurtmqucreddidit; adt 6 vtaccedentem fequcretur, & cum
toiiT
^^
alcendente in tribunal fimul a(cenderet,atque os addiiceret
. Perfua-
fic igitur barbaris, animal hoc facrum (^ffe Dianar ; deamque per illud
omniapra^dicere.fociamqueinbcllisprxftoefle. ftuporem barbaris
iniecit qui eum adorabant ; omnesque ad eum
,
quafi diuinis viribus
feprum confugitbant. En artificiumhffreticorum,fi appiices.
"Fu^goftn
M^'.humetes,fal<uspropheta,&:fceleraraclegisau6tor
,
praeterplu*
^'^''"^^rimialiaquaf magnoaftu confinxit , vt diuinitatis opinionem apud
AftiisMa barbarasnationescaptaret, hocquoquecgit . Columbam ita com-
humetij..
i-nodeaftliefecit , vt ipfiapudrudes populosconcionc; h;ibenti in hu-
merum ii uolaret , roftrcqucaurem peteret , ex qua illeeam pafcere
confueuerat. Populicredidcre ,
ipfoitaaffirmante , in columbarfor-
la $piritum fanclum ca;hius defcendcrejVt eum,qua: dicenda effent,-
moncret
Veridicvs Christiawvs.
45
moncret. Ina hxrezici omnes, fe Spiritu fando afflatos affeucrant;
Sc
Aftus hae-
ciusinftin^tuoracula promere: cuinfpirituramindifrenfionisagi- rcticorutn.
tentui :& Spiritus (andtus vniformis fit . Huc fpedat etiam
,
quod
complurcs eorum
,
quo ficilius fimpliciores vtriufque fexus in erro-
rem inducerent
;
focias fibi mulieres adiunxcrunt
j
quarum confiliis
&oraculis,fefevtiprofitebantur. Ita Simon magus Helenam , Car- Catalog.
pocrates Gnofticorum Princeps Marcellinam , Apclles & Seuerus
'^^'^".
Philumenam,atque alij alias. At de hicreticorum cum patre Diabo-
lo affinitate; parifique eorum etiam veritatis obtentu, fallendi ftudio,
corumque fuga hadenus . Nunc de Chrittiano , 8c ad Chriftianuiu
hominem pertincntibus difterendum

Oratio contra mendacium^& dolum.

DEus,
qui nec mentiri
,
necfaliere potes
,
quem neque
quif-
quampotefi
dectpere :
prdtfla, qu^fumus, vt tepro norma
imitantes,
O'
nemintjraudemfaciamus
,
&
nemo nos in animjt
noftr<zperniaem dolo vakat circumumire* Amen*
F
t
C A
p
Chrjftiani
honidelcti-
ptio.
44
Veridicv's
Christianvs.
C A P. X V.
Dic^age^Chrifticol^ augujfto quis nomine dignus?
Qjji Verbo Fad:o(]ue fui vim nominis implet.
>g^
o s T QV A M iam hsreticum hominem ita penicillo ad vi-
^^
uumdepinximus,vtquiuiseiim faciledignofcatj&quan-
^
tum animae falus ei caia eft deuitct: reftat , vt quis fit dicen-
~
dus Chriftianus
,
quifqueeo nomine dignus fit audiamus.
Quid enim proderithomini,{iha:reticum noritoderitque;& ipfe in-
terim non (it bonus Chriftianus ? Diabolo namque perinde eft, qua
ratione miferos mortalesin tartarumtrahat: fiuefideifiueboniEvitas
dt fcdlu.Itaque in hanc rcm modo incumbamus, vtquamum inftitu-
iihuiusferetratio,quid Chriftianusfit,quidquefiteiuscfficij,cdifle-
ramus. In primis notandum,in Interrogatione, paui6,imm6 multo
plus peti,quam quid fit Chriftianus: qua;ritur enim
,
quis dignus illo
(it nomincjaut quis honus fit Chriftianus . Chriftianus in genereil-
AH.ii
le dicitur, atqueCathoiicus : C^iBaptifmatisSacramentoinitiatus,
lefu Chrifti veri Dei atque hominis falutarem dcdrinam in eius
Ecclefia profitetur; neque fed:is,vel opinionibus vllis ab Ecclefia Ca-
thohca alienisadhxret : ficutex profcftb in Catechifmotraditurjfub
quadefcriptionectiammaliChriiHanicontinentur. Noftra ver6in-
terrogatio qutcrit
,
Quis dicendus fit bonus Chriftianus
;
quia talem
inftruerehocopereeft conftitutum. Re6lerefponfio : C^iiverboScA
fadlonominis fui vimimplct: hoceft-,qui fidem Cathoiicamprofite- B
Chriftiani tur, &: iuxta eam vt Chriftianum decet viuit. Iftaeft autem interC
mali, c]ui?
vtriufque corditionis Chriftianos difterentia: quodprioresillifi-
dem vcram, vt arboris radicem habent : (cd illa fola non faluabit eos.
quia frudibus arboris(bonis inquam operibus) inftar infrugifcras il-
liusficu]nea:dtfliruti funt . Pofterius vero defcripti Chri(tiani,de
quibusin propofitaquazftionetradtatur, Fidem veram, &infuperper
charitatem operantemferuant&exercent . Ifti peromnegenus vti-I>
lium.bonorumqueanimalium, arborumquebonarum. infacraScri-E
Cyprian. de
ptura fignificantur. Hanc diftindlione rigida fententia ftatuit D. Cy-
ix.avHj.
prianus.Chriftianus,inquit, nemoredledicitur nifiqui Chriftomo-
^At*v*fl-de
ribus(proutvalet)coffquatur .Nihilomitius Sandlus Augurtinusfu-
m.chriji. per hac Chriftianorum diuerfitateexercetiudicium.hisvcrbis:Chri-
ftiani nomenille fruftrafortirur,qui Chrillum minimeimitatur.Ra-
tionem reddir: Quid enim tibi prodcfl: vocari quod non esj&r nomen
tibi vfurpare alienum ? Et vere ita ell .
Quid enim hocalicui confe-
lat. quod faberjugricola, velmercator Yocetur
j
immo, qu6d Comc5j
Dus^
HOMINIS VEKE ChRISTIANI DESCRIPTIO. 15.
Dic age:Cliri{Hcol^ augufto quis nomine dienusf
Qui Verbo Fatfloc^ , rui vim nominis implet
.
Qm/porte 1'snfc^ne, QmJI
vra/mmt ^nefDu nom ie ChrefUm'.
Qtajuit la loyJidnte/Ds
coeur, non kJmte,D'oi(ure,etle maintien
.
Veridicvs ChRISTIANVS^
4|
Dux,R ex,Tmperator. folo fit nominc,&: mhil eorum iit In re ? Veriim
vtpaulo penitiusindignitatem iftamintueamur, quaChriftianino-
mine infigniii, nihil minus quam quod audimus facimus : Pi(5tores Chnftiam,
nos efle puta
,
ndn iam dici tantum : quia Chriftiani dicimur , & fu-
^t pidorcs,
musj Chriftiqueimitatores, fcd nonredi. Effingeitaquepid:ores-|^,"
*
^g
plurimosad tabellasfuasfedere,&inChriftumoculosconiiccre
,
vt
'
debitis eumcoloribus adumbrentj fiue (ande in terris Gonuerfantem,
fiue orantem in horto , fiue denique flagellatum , crucem geftantem,
aut etiam Cruci aflixum: interim
,
pidorumalij , locoiam di^lorum,
pingercnt Chriftum vel adoratum amagis, vel aquam in vinum mu-
tantem, vel multiplicantem panes, vel ingreflu Hierofolymitana
triumphantem , velin monteThabor fplendoregloriae radiantcm,6
eiufmodi fpeciofa, grata, placentiaj in quibus libentiusmulticum,
quam in contemptu, paupertate, & pafllonis opprobrio , & patientia
imitentur: alij
,
quod peius eft, pro Chrifto ludam proditorem dcli-
neent&effingant: alij (horreofcribens) ctiamcacod^monem incor-
dis fuitabella,pro Chrifto,depingcre non erubefcant, interim Chri-
fti exemplar contemplantesj vt pid:ores efiigiem cuiufpiam efiidluri,
viuum folcnt prototypon infpicere. Qui vero horum omnium Chri-
ftumoptimeexprefl^erit ,illeoptimuseiufmodi pi6lor& Chriftianus
cenfcndus eft. Alioqui,ciignus fit,qui hac feueraD. Auguftini cenfu-
-^"gtfJ^de
ra verberetur.dum ait: DeprehenderiSj&deteeeris Chriftianc:quan-
Jy^^-''^^'*'
doahudagis, &aliud prohteris; Fidelisinnomine, ahuddemon-
cap.i.
ftrans in opere. Itaque mxta. ApoO:o\i mommm:Ajpktentes in auclorem
Hcbvjt.
fde'iy&
conjummatorem
lefrw j
fideles ipfius fimiis i raitatores.
Oratia^pro Chriftiaiiirmo bene
feruando.
'
Rauas tihi ago Domine
lefu Chrifte
, jfonfi^
animAmeay
quodme^ adtantam dignitatem exaltartf, vttuusferuus^
amicus^fater^
&
tui corporls membrum
ejfecfusfm: Da, ita no-
men
hoc
chrifiiani ,
tam eximium, condignis a6iibus adimplere\
vttecum
aliquando in calis^ tanquam tibi cohxres^ valeamcoU
IditAri,
Amen.
F
r
c A p
Diftribiuio
docliiniE
Chrilhan^.
4^
Veridicvs Chmstianvs^
C A P. XVI.
Hoc opus in quiiias aliquis mihi digerc partcs.
Prima Fiderakera Spem: pars tertia tradet Amore.
o s T V L A T interrogatio vt dodrina Chriftiana in pr^cipuas
quinquc partes diftribuatur : quaru tres in fubieda refpon-
iione ponuntur, duae vero reliquae fequenti capite tradetur,
Has omnes quidam Catechifmi fub quaruor compledtutur^
non exprefse annumeratis fepcem Sacramencis; fed illis fub reliqua-
rum numerocomprehenflsrquodeodera rccidit . Quia vero hic non
Catechifmumex profeffo tradere , fedfuccindteeius memoriam ,in
animiseorum qui eum tenet,refricare,& hac ratione, quafi ftraia via,
ad Chriftianum in iis qu^e officij eius funt informadum, procedere eft
animusthmc qutedam aUquando aUo modo ahoque ordinepono,
quam methodus Catechiftica folet obferuare , vt in PrjEfatione cla-
riu s fcopum meumindicaui.
Quinque itaque parces ponimus Chriftianx difciplinje, vc vere to-
tidem funtjtotidemq; in omnibus.quiCatechifmii tradunt,reperiun-
turexplicarae. Fides nimirum,Spes, Charitas, fanda Ecclefi^ Sacra-
meta&Iuftitia Chriftiana.Meritoq.in iisquae fideifunt^homoChri-
ftianusanteomnia inftrudtusefte debec.Fidcscnim vtradixarboris
iCr-fgor^Afo-cft, exquabonifrulusexfpetantur. Fundamencu eftetiam sdificij
ral.i.i.ca^.
iHius, quod tota vita fua homoper bonaopera coftruere debet in hoc
mundo.cuius faftigiu vfque in cxlu pertingere neceftum eft; aut alio-
qui fruftraomnem fuia hicimpenderit labore, &fumpcu, igniq; vni-
uerfa cradencur.Ec videre debec quid fuperaedificec^vt monetApofto-
lus.Quia fi quisfupera^dificatfuper fundamentum auru, argentii,Ia-
pides preciofbsjligna^foenu^ftipulam; vniufcuiufq; opus raanifeftum
erif.Et vniufcuiufqueopus quale fic,ignis probabic. Debec,quod am-
plius eft,domus hasc pluuia, flumina &ventorii violcntiam fuftinerc;
quibus ingruentibus,fi fundamencura firmii non eft,corruet;& fucu-
ra eft ruina eius magna;ficucDominus nofter Chriftusfundamencvi,
lapis angularis,& archicedus fapientifllmus ipfe prajdixic^exemplar-
que viuum in fe praebuic. Hoc igitur capite de tribus primis parti-
Thcologi-busdoctrin?
Chriftian^j Fide,Spe,&Charitarc,ingenere: &proximo
deduabus reliquis : quia vnicoverfu omnes quinque conftringcre
fuiffecdifficile^tunc fingula: figiliatim cradabuntur.
Tresifta: Vircuces, Fides, Spes,&Charicas, ideoThcoIogicasvo-
cancur,cum quia a Deo nobis infunduntur , tum quia ad Dcum diri-
guncur
, Nemo enim has alio modo quam diuinitus infafas acciperc
poceft^
7.12.
6.
.?.Cot. j.
Matth.J,
Tirtujcs
c*.
Tkes virtvtes theologic^
i6:
Hoc opus in quinas alicjuis milii digere partes .
Prima.Fidem;altera Spem;pars tertia tradit Amore
.
^Ths nwy les cmc chofes/Que Duu at enciojes/Dedans
cefhLoy^
Lajeure
SJ^erance/Ht
liAmmr tmmerJe/Et lajaincle Foy.
V?RiDTCvs Chatstiajjvs,
47
potefl ;, heque illas alio quam in Deum dirigere . Si namqueproxi-
mum diligereiubemur non nifi in Deo, &propter Deumidfacicn-
dum eft.Dehis ficdicit Apoftolus : Nunc maiientitides, Sj)es,Charuas,
1.C0M5.
ttia h(tc.
Vis &operatio trium harum Virtutum,in homine his pracdito, tah
Fidei.Spct,
fchemate,quafioboculospoflitconftitui.Ponamusnosvidere(quod
&Charita--
A & huius capitis pr^fert imago)hominem iacetem ac fomno preflum,
"sopeu-
Bquem virgo diuina ac fplendida,Fides nimirum,excitet,illuminet,&
cxleftem eminuseigloriam contemplandamexhibeat: Aliatuetiam
^fulgida&fydereaevenuftatis.Spesvidelicet, quaeei caputfubleuct,
ftatuat in pedcs,certa ei proponens mcdia, ad ea qu^e fides oftenderac
confequenda,qu2Equedefiderium horum, fpemq;obtincndiomnia
ipfi ingen-eret:Et (.ercia demum reliquis maior,ftupendoquodam ni-
^
tore micans, quafi iubare folari inardefcens , nempe Charitas
,
qua:
liominem ira fide coUuftratum , &in fpem ereftum
,
totum inccndat
moueatq; : manus cius pedefq; in opus adaptado
;
ad omnia illa goa-
uiter peragenda>qujc ex fide ageda didicerat,quaeq; pef fpem obtme-
re certo confidit.Eadem item Virgo illa flammea,clauem ci in manus
tradar, qua fibi in carlefte Regiam ingreflum cociliet. Eccctibi in hoc
homine fpcculum ven Chriftiani : qui fidem habeat, per charitatem
operanienr' & fpcm non confundentem Qu^ia vero in gencrc hic dif.
cipliracChriftianarmentioncmfecirnus, noneritabsre, irii rnaiorem
dignitatiseius commendationem,aliqu'd adducere. Ariftippus per-
Laert.Uh.i,
.
contanti, quare efletirielioreuarurus filius fi eumcuraret littcriseru-^''^*'*'
diendum:Vtnih!laliud,inquit,ccrrein thcatronohfedcbitlapisfu-Lapis
fupcE
pcrlapidcm . Quanto igiturmagis homini Chnftiano curandi^m
P "^*
erit,ne rerum fua* profeflionis ignarus,interaplolapis fupcrlapidcm
fcdeatr Quoetiam fpedtat Thcodt. fij di^lura, filios fuos Arfenio eru-
i^icephcrui

diendostradei>tis: Irapcrium fceis traditurum, fi morcsvitarr que/ii n.Mpii.
fuamaddifciplinam,&lcgcsDeicomponercnt. Quantoigiturftu-
^^*
dio haec amplexandaeft nobis, ne regno cjElorum cxcludamur2
Oratio pro dodtrinx Chriftianx progreflu.
DOmine
lefti^ LMagifler
hone,
tfui Apcftolos
tuos in vnluer*
fum
mifijlt mundum
,
njt docerent omnesgentes
^
omntbtis^
qui dofhin< tudi tradenda
infifiunt ,Jpiritum tuum largiri di'
gnarej^ut ^glonam tuam,
(^falutcm ammarum digne vaUant
promouere, Amem
48 Veridicvs ChmstiAn^sJ
C A P. X V I I.
His fuperadiicias^quas bina ex ordine reftaiit.
Sacramentardeiiijlusofficiumquepiorum.
icVT capite ancecedente de tribiis prioribus do^rinx'
Chriftianarpardbusingenereadbumeft, itamodo dereli-
quisduabusagendumerit.Suntautemhas: SandaEccledaE
S.icramenta,& luftitia Chriftiana.
Seprem Sa-
Cuin dubium non fir, hominem ea potifTimum caufa &coditum,
A
cramenta.
^ redemptum
,
vc Deo (eruiat , &c tandem vitara .xternam pollideatj
certum eft , Sacramentorum cognitionem & vftim , in homiiie Chri-
ftianoeffijere, vt accepcaex lefu Chrifti meritisgratia , in eo cultu &
feruitioexerceatur,confeructur, & promoueatur . Suntenim facro-
fancta hxc myfteriaquali vafagrariam Dei continentia,eamqae no-
bis impertientia. Nsqueob id fatis fuit Chrifto , vt pro nobis mortis
fubiretfuppHcium
;
veriim eciam certa quidam media voluitinftt-
tuere,quorum legitimo vfu ipfe nobis merica fuae mortis apphcaretj&
.. viuificae refurredionis participes faceret. Qird enim profuerit,fi me-
''dicus pharmaca praefcribatjmmo &conficiat,quaE c5cra morbi
acer-
bitatem ordinata funtj nifi illa etiam fuis iocis apphcentur; & vt opus
Ittf.io.
eftfumantur J Id&Samaritaniergafemiviuumnosdocet induftriaj
&vfiis quocidianus atteftatur.
Salutaria ifta noftrarum animarum remedia, Sacramentis conten-
ta, quae &redsmptionis noftr^ pretiofa funt pigiora , a Domino no-
ftro lefu Chrifto, tanquam a noftro Samaritano profecla.ac inftituca
funt.Vt vere,&gratanter dicere ei poiIimus,quod lud^i per fimihtu-
ioan.to
dinem improperij obftrepebanc:
l>ionne bene dicmmuos,qata Samarua-
nus es tu?
Tuftitiae
Chriftiana^ aucem luftiti^e officium, in fuga mali , bonique confe-
g
Chriftiat>T
^ationeconfiftitiquodiifdem propemodii verbis,quam plurimis fa-
p^J"'
cr^ScripturtjIocisexprimitur.NominatimRegioProphetaficdicen-
55'/ ztiDedmMScz\iisydiHerte)amdOyd'fj,cbon'im.t.tD.^cu\x'iC)^Q\\dQn%
i^Pet.3.
quantura ab hoc oflficio dependeat , inquic :
^i vidt vttam dihmejd'
dtesviderebonos
(
ciui vulcccelofrui) decltnet a m4o
, d'
factatbonum,
Vocatur aucem ofticium lufticiae Chriftiana?
,
quia squum & iuftum
eft, vcChriftiinus id obferuet: tametiam, quiaqui fa cichanciufti-
tiam,iuftuseft.Sed dehislatiiis &:fpeciatim cap.2
5.
Quia vero iam aliquocies diximtfs in his duibus parcibus , tribuf-
quealiispr^cedencicapicepropoficis, cocam comprehendi hominis
Chriftiaai infticutionem &difciplinamj no importune me fadurum
arbitra-
SePTEM SaCRAMBNTd,ETIvSTITIA ChRISTIANA . Z/.
His mperaxlijcias, qii^ bina ex ordine reltant.
Sacramenta : d-ein lus oiiiciurnque Piorum .
CDts aujyy le arace/Lejurplus ^mface/Tarfmts les Chrejltens
.
La. Lulltce entiere/Et lefeptenatre/Desjamts Sacramens
.
I
Veridicvs Chri s t I a n V s,
4^
arbitratus fiim
5
li,vt in illo, ita etiam in ifto capite, aliquid proferam
qiiodincommuniaddodrincchuiusilluftrationem pcrtincat ; quas
vere& formam &: perfedionem homini Chriftiano congruentem
prsfcribit.
Socrates aliquando interrogatus
,
quodnam eflet pulcherrimum
Anton.iit
animalj dixit; Homo dodrina ornatus. Quas autem inter tot dodlii-
Melijfa.par,
narum eenera.mehus, excellentiufq. hominemornare queac, quam
\A'''5;
^, .n
- V
r

1

^
. K Animahu
Chriltianajqux non tatum mores roris excolat, mtus acuatmgemum,
pulcherri-
(Sc intelledum illuftrctjverum etiam animam fuo audori quam hmil-
mum.
limam reddat-.diuinumq.cfhciatruum hofpitem &po(re{rorem?Huic
benequadratquodidemaliquando Philofophus, cumintellexinet,
qucndam cx familiaribus fuis ftudiose curantem ; vt imago ipfius fi-
milis ficret: Tu,inquit,vttibi fimilislapisfierct.curafti ; atipfe, ne la-
pidi fimilis fias.non curas. Putabatautem fapientiiHmusille vir , eos
lapidibus haud abfimiles efte, qui literis animum non cxornarent. Ita
fermone primo Maximus , & Au6lor proxime adductus.Quid
de ta-
libus didturifumus Chriftianis
,
quinec minimum quandoquevel
fciuntvel faciunt,quod Chriftianum decct?
D.Auguftinus, occafioneeiusquod Ethnicicalumniarentur Ao~
Au^mi.
(flrinam Chrifti aduerfam cffeReipubhc.-c, omnibus
modisoftendit,
EpiJK^^-ad
eam efle honeftifrimam,vtiIiflimam,ac plane Reipublics conferuad^K
^'^^'^^^'"^^
necefTariam . Nec tantum, inquit
,
propter ciuitatis terreniE concor-
diam; verum etiam ad falutem fempiternam adipifcendam
, &ccter-
nam cuiufdam populi csleftem diuinamque Rempublicam : Cuius
nos (inquitjciues efficit Fides,Spes,Charitas. Pofteaq.fubiungit:
Fi-
dcsergo,non nocuitReipublics, fedmultumprofuit. Necpropterfi-
dem Chrifti puniti fuerunt Romani
^
fed propter peccata fua . Sic &
Deus fuosquoq.punitjquando tam falutare dodlrinam non obferuat.
Oratio
,
pro augmento Religionis-
P)LantA
in cordihus noUrls
,quftmus Bominc^y verAmfdemy
jfemfrmamy^ardentemcharitatem '^
njt
fer
debitum
fan-
ciorum tuorum Sacramentorum
vfum
, ChrisHana iuHttid
offi-
iium adimplentes
,
cum omnibus San^ls tuis remunerari merea-
mur, Amen.
G Cap,
JO
VepvIdicvs
Christianvs
C A P. XVIII.
Gregor.JIc-
mil. '
9'fh-
Hehr lU
Marc I 6.
loaa.i.
Fidcs,
qukl?
Symbelu
Apoftoio-
tuoi.
Qoem pofuit Fidei nobis Ecclefia campum?
mbolon articulis bis fex quodcunque coegit.
ON folum,quod a D.Gregorio rede didum eft,Fides,Spes,
ScCharitasXpiritualisa^dificij portae funt; verumetiam Fi-
des in primis ianua noftrae falutis eft,fme qua Deum inueni-
re, & inuocare,Dco fcruii'e,& placere, nullus in hac vita po
-
tcft.
Crederee/iimGpo/tet accccleme/nadDeum:, inquit Apoftolus. Qut
veromn crediderit.condemnAbitur., dz.,i(im tudicAtm eft , ex Chrifti fcnten-
tia. Fides autem eft Dei donum & lumen,quo iliuftratus homo firmi-
^
teraircntitur.atqueadh^retiis ,qua:vtcredantur,(untdiuinitusreue-
lata,& ab Ecclena nobis propofita. Notandum igitur, Fidei nomine,
virtutem aliquando intelligi per quam quis credit.& Fidelis nuncupa-
tur ; aliquando vero per fidem,ip(acredenda intelliguntur ; in qua Ci-
gnificationeFidcm Catholicam vocamus,qaamtenet, fuiiquetradit
Ecclefia. Fidem,vtvirtutem,iamdefiniuimus-, Fidejn, vtcredendo-
rumferiem, fummatim in Symbolo Apoftolorum comprehenfam
omnesnouimus.
Apoftoli fic]uidem, tanquam pra^cipui poft Chriftum Chriftianc-c
j>,
fidei fundatores,priufquamabinuicemfepararentur, vt EuangeHum
q
pra:dicarentomnicreaturx
j
Symbolon hoc confccerunt , tanquam
)
omnium credendorum epitomen & fynopfin. non folum vt ipfi vbi-
que&femperdocerent vniformiter, hominefquerudioresadfidem
axldifcendam tanta breuitate redderent faciliores
j
veriim etiam , vt fi-
gnum quoddamefieteuidens.quaChriftianitibomnibusimpiis, qui
velnullam velnonrcdlam Chrifti Fidcm profitentur, difcerni pof-
fent. Hicenim velut teflera militari, omnes Chrifti FideIes,totoorbe
diffafi,ab omnibus fetStis faciUime fecernuntur.ac dignofcuntur ; fiue
ludaicailla fit,fibe Ethnica , Mahometica, Ha:reticaj Atheiftica^ fea
quiEuisdeniquealia,fi quaalia excogitariqueat.
Dignum lane opus his audtoribus , in quo mirum didu quam bre-
uiter,&quara neruose, totarerum credendhrum fubftantiacontinea-
tur.Inprimis Deum vnum effe , & trcs in DiuinaTrinitateperfonas.
Patrem omnium creatorem; Filium, mundi Redemtorcm
;
& Spiri-
tum fandum, Ecclefije fandificatorem , & redorem ; Ecclefiae , in-
quam
,
quaeeftFideliuraomniumcongregatio ,
& fandlorumin ca
communio. Inqua, veiutinvera Arca veri Noe rcpcriri dcbct,
quifquis faluari &viram arternam ingredi defiderat . In hunc autem
finem, in Symbolo
6c dodtrina Chriftiana Fidelibus Sapientia pro-
ponicur^
vSymboli^ FruET.ET divisioApostolokvm
Quem pofuit Fidei notis Eccleiia campum
Symbolon articulis bis iex quodcuncu
coegit
,
YVaurroit onj^otraxre/La Foyjalvtaire/ En^eu le ya^er r"
Owy; car le Symlole/La ttent enjon rolle/Pour ne 1'ouhlier.
Veridtcvs Christianvs
ft
ponitur,qua: in Cc fimplex & luimilis eft &tamen {ummam celfltuai-
Sflpientijr,
ncmacrcientiarfublimiracemcomplc^ftiiur, non tanmm iuxtagrani*
Simph-
finapis paraboIam,fed etiam iuxta traditam ab ipfo Domino Philofo-
iunaio.

\-)\i[3.m, qu3.ndo a.it : Ejlote ftpientes^fuut feipentesj

&
(implicer^ficut eo-
Matt.io.
lumbit. Quodetiam quafi quoddam Apoftolorum, omniuuTq. Chri-
ftianorum fymbolum&infigneeftj quod vtroquein omnibusmem-
bro conftarc debct. alioqui qui altera illius parte priuatur , necefTc eft
vtin via.quiChriftuseftcIaudicet . Nam fi flmplicitate carcat co-
Iumbina& rapienseft,aftutuseft : ii citrarerpetisfapicntiam ftmplex
cft ignauus potius,& fatuus cenfendus crit.
Chriftus Dominus nofterinprimisfapicntiamhanc, cumfimpli-
citateconiuncbammircexercuitj &pofteum Apoftoli, eius elhcacia
mncm (eculi poteftatem.omncmfapientiam, acmaIitiam,Fidci, &
cruci Chrifti,{ubiugando. HancSan6liimitati funt . S. Spiridion
-^'"^^Mor'
nobisomniuminftar,exempIoe{repoterit ; quihacfapienti fimplici-
5 f
*^'*
*^'
tategarrulum pertinacemq.Philofbphum miromodoin Cocilio Ni-
Philofo-
ccnoconfufumconuertitjpricfertim Symbolum Fidci recitando
;
&
phumfu-
tum rogando; Quiddicisadhxc Philofophe? Credis?credidit& ba-^"^*^'
ptizatuseft^&plurescumeo. Vt& Alexander Epifcopus Conftanti-
nopolitanus alium quendam Philofophum fecit obmutefcere : aliof-
qucalij.
Oniittendumnoneft,quomodo Petrus MartyrordinisS.Domiru-
Pnis
cijContraamicorum voIuntatempuerSymbolum didicerit : & inter
^""'^J'
fcarreticofum eum tiucidantium gladiosidem illud , iam adultus, fx-
0 1.
fpirans recitarit.
Oratio pro Fidei ftdbilitate &z pcrfeclione.
DEus
qui
Apofiolos tuosfanBo tuo
replefii
Spiritu
,
dr
ita il-
luminafiij vt Fidcm omnem duodecim articulis complexi
fint'Da nobls
quAfummy
vt eodcm quoque Spiritu ditati
, c^^
i/i
^ide imiemamur
fiabileSjd^
in aciione deuoti Amen.
G 2 C A p.
Spes in
quibus et-
crccacur.
Oratio cx
Spc.
Oratio
Dominica,
Ltt<.n.
Augitji. E~
Probam^
LttJ). li.
Saluutio
Anaelica.
ji Veridicvs
Christianvs.
C A P. XIX.
At quibus cxercenda Spei fiducia noftr^?
Concepcaque Deo precejVirgineaque falute.
A c interrogattonequ.-rrimrnonquidfitSpcs,
neque
vnde
eaoriatur^ fedin quibusfe exerceat
,
quidve in
dodrina
Chriftiana habeamus,qu6 fe vis fpei noftrx cxerat.
Ahoqui
fcimus , Spem effe virtutem diuinitus infufam
,
per quam,
A
certacumfiducia
,
noftra: falutis & sternse vitaebcna exfpedtantur;
8c quaecunquc etiam ad eam obtincndam nos adiuuant. Ex fide
,
per
Dei gratiam &c bonitatem
,
Spes in cordibus credentium oritur . Per
fidem fiquidem homo ad cognitionem Dei rerumq.cxleftium
pertin-
git;Deiq.bonitatem,quahominemad tam beatum finem
condidit,
tamq. magna & multa pro ipfo fecit attendens,fpcrare incipit^
&in
Deo omnem fuam fiduciam ponere. Fmftraenim ahoqui Deo Deicj,
verbo fidem adhiberet,nifi etiam fpem gratix falutifq.per ipfum con-
fequendae conciperet
:,
& quafi iadta anchora in eo conquiefceret.
Quia tamen Spes illa dc fiducia,non illam quam fides habet certi-
tudinem
j
fed cum metu de oppofito coniundtam : hinc fe fperans ad
orationem conucrtit^ & ad ea quae fpcm illam fulcire, & multum pro-
mouere folcnt : qualia funt,frequens bonitatis ac beneficiorum Dci
,
prxfertim Chriftipaftionis^recordatio; &:puritasconfcientiaj, vitio-
rum fuga , virtutum exercitatio', ac fantorum Sacramentorum fre-
quens vfus. Alioqui,ha:cneghgere&fperare,pra:fumereeft: acvane
fe de confidentia in Deum efferre.
Quia vero quaecunque tum in crcleftibus, tum caducis ac tranfeun- B
tibus hifce bonis fperanda, & vt ad falutem conducibiha , exfpeiftada
funtjDominicaorationecontinentur ;hincpotifllmum adeam con-
fugit Chriftianus: &c qualcunque ad Deum fundit preces,in illa fun-
datasac radicitushaerentesagnofcit. Nihil enim (inquit D. Augufti-
nusjquantlim exiftimo inuenies,quod non ifta Dominica contincat &
conckidatoratio. Ha:ca Dominonomcnfortitaeit,quiaeamipfe fa-
cro fuoorc prodidit,& difcipuhsorandimodumrequirentibus,admi-
rablH eam fapientia prjefcripfit : quam &c nobis omnibus, ad fpei no-
ftrx &petitionum cxpHcationem , noueratprofuturam. Huius exph-
catio cuiuis eft obuia : idcoque hac pra^termifta, ad fakitationcm An- C
gehcam properamus:cuius occafione,cum toto hoc opere vix ahas de-
tur, fufius aUquanto DeiparcC Virginis commendatione nos modo
recrcemus.
In primis notatu dignura
,
quam congrue &concinne, hx du.T ora^
tiones
Oratio Dominica, etAngelica SALl^T iTIC IQ
At, quitus exercenda Spei fiducia noil:r^
ConceptaG[3,Deo prece : Viiginea^ , :^ute .
OdDat ^tt^^bt C^^rUttrj (ItV, or>
r)opc tbn(tir toOtV f
'TIy{mtStbt ^oaYj-or^^ttv^trj^arj 'h'(3'natik^qvott.
Qm de l'6f}>erance / Nous monjlre Ijfsence^Et le nuuflre-hut-
^e Dieu la vriere /
DeJcL
Vierae-Mere / Le dnmijcilut

Vehidicvs Christianvs.
^J
D
tioncsferefempercopulentur;
vt Orationi Dominic^ Angclica la-
lutatio fubiungatur.
Atquihxcduo prjEclareconueniunt: dantque
admirandum pariter depromta faporem. Qindni
panem eiCe dicam _ ,
Dominicam orationem,& ca^lefte iftud Ane, faunm mellis ? vt me
-
feiculum.
lioremdentiftaguftum
pronunciantibus
,
quam quxlibet delic:> eas
fumentibus. Non immerito huc adducam ilkid Numerorum de fua- v-,,^ ,
,
uicasleftis MannsefU} dumfacerentexeotortulas faporisqualipa-
nisoleati: fubiecerimego^ panismelHti.
Salutationem hanc AngelusGabrielec^loattulit, quandoa Dco D.Virgi-
miiTuSjfandiflimam illam femperque virginem Mariam falutauit , ei
"i^ Manx
denuncians,qu6d filium Deieiretdc Spiritu fandoconceptura, mc-
^"'^^^^"*
doqueprorfusadmirandoeudem paritura. Quiaftumtaex Virgineo
corporenaturarnoftrsfubftantia.tamquamfrudus faluberrimus , 8c
fuperbenedictusjgenus humanum effetredemturus; quod per infeH-
cemillum vetirxarboris frudum primorum parentumculpa perdi-
tum,& morti reternce obnoxium fadum fuerat.Hoc nobis in mentem
reuocant pia illa S. EhzabethiE verba.dum Dei matrem falutaret,pro-
J^"-t
pheticofpiritupronunciata: Bemdiclus jructus vcntrUuH. Quce verba
^^"^'^'
verbis Angelicis & Euangelicisadditaj cum adiun(ftafan6torum Pa-
trum,totiu(que Ecclefix a Spiritu fandtoedocftas conclufione
j
plenam
vfitatamque hanc falutationem reddunt. Verba autem Ecclefis aufto-
ritate adnexa,funt hscc : Sanda Maria, Mater Dei, ora pro nobis pec-
catoribus
j
nunc &in hora mortis noftr^. Amen.
Frudlushuiufce Salutationis aFidelibus frequentatic
,
funt com-
plures &eximij. Primiim maximi illius beneficij memores reddimur,
Frudus
quod Deus per Deiparam virginem in fiho (uo voluitinchoare
, & in
Salutatio-
generis humani redemtionem benigne conferre
. Dcinde inexplica-
r^L
"^'
bilis eft exiftimationis diu^E Virginis clariflimum encomium
,
quam
diuina bonitas pereunti mundo prouidit, &c gratia^ inuentricem , vits
genitricem, ac reparatricem omnium , vt nouam Euam pro veteri illa
mere morientium matre^clementer exhibuit . Vt mirum nemini vi-
deri debeat,fi Chriftiani id non ignorantes , etiam a pueris, Orationi
Dominica;hancdiuinam acfolatij plenillimam fubiiciant
Salutatio-
nem. Frudlus enim haud exiguus etiam ifte eft
,
quem ex hac Fideles
confequuntur
j
dumquidquid aDeoper Chriftum
Dominum
no-
ftrumobtineredefiderant, prscftantillima: huius Aduocats
patroci-
niisatqueintcruentunondubitantpromereri. Namvt redeD.Ber- Bcm.inN^
nardus : Mariam venerari vult
,
qui totum nos habere per Mariam
""
-^
'^^**-
voluit.
"*
SednouiflimameliifluaehuiasSalutationisacorationis
verbapau-
Manae cu
lopenitiiisattendamus. Merito profedo adijcimus : Ora pro nobis
Ai^^hora
peccatoribusjniic &in hora mortis noftr^. Ipfa fiquidem ftella maris,
commcn
G
3
amari
data.
t
no-
^4
Veridicvs Christianvs.
amari huius ixculj, cft. In quo turbido pelagopercunt plurimi, pauci
euaciunt,
Idcirco, qui in vita; fux fluxu dc nauigatione , in hoc hdas,
Deo
vtpoloproximum,coniiciuntoculoSj quilacratiflimamMariam
co'itanr,iionorant5inaocanr,&:
qua (datur,imitantur , ad ipfius exem-
plum,vira: fua! nauem S<: curiiun dirigentes; il!i non iadabuntur vanas
glori^ vento,non frangentur fcopulis adueribrum,nec abforbebuntur
iirenaravoraginc
voluptatum : fed profpcre vela facient,atringentq.
B(n'n. in
portumquietisacternae.
SicutaudaderdicitD. Bernardus : lllcfolus,
fmn.
o virgo
beata.tuas laudes fileat,qui tc fidelitcr inuocatam,fenferit vn-
quaminiuisnccciritaribusfibidcfuiirc.
Maria, inquit idcm
,
fipica
nobis pulfata fuerit , non dccrit ncCciTitati noilrse . Et quid mirum ?
Gratia enim plcna &fupercflluens,qnomodo non ad lcuiiTimu idium
o.undabit ? Si phialam vino plcnam contigcris
,
parumve impuleris;
C lolT.i
liqiior fupereffluet. Ideoque in plenam,Spiritu fanfto fupcrucniente,
jLI. i'.
defcenditille,inquoeil
plenitudodiuinitatis
&
gratia?
, & <lc euius
plenitudinc
omnesaccipimusjvtilla
nobis fuperciflueret.
Horam autcm
morns,fingulari folicitudine, hac D. Virginis tutcla
, muniri oramus,quia
tunc maxima premitur moricns neccflirate ;
tum
obdciicientisnaturcEanguilias^tumpropterfutiu-iexitusinccrtitudi-
nem,tumctiamobhoil:isnoitri,tuncmaximera:uientisinfultus. Ha-
bct cnim , teile
D.Ioannc,tunc iram magnami fcicns^^quod modicum
Afet.iz, tempushabet.
Sed,benedidusDeus, qui, nedaretnos in captionem
dentibus
illiusbelua:infernalis
; tot vndique concurrentibus anxieta-
cibus,
fingulari
prareminentia hac matrem fuam Virgincm Mariani
donauit, vt homini
mortenti.eius parrocinium imploranti , & folatio
ciret,&
pra'iidicv Acrede
quidcm: iic enim in mundi primordio
,
ab'
ipioomniumcoditoreDeo,
inprolapfi iamgenerishumani folamen,
Gttef, 5,
prffnunciatum
fuerat: tw vif.dhiberis caUav.eo cit'^. Tu quidem, verfute
^olubcr,etiam
vitce hominis extrcmo,vt calcanco ,
ftrues infidias
, vt
retroriiim
ruat.nequeatq.refurgerc
in poilerum ;
ied in defperfttionis
barathrumcadat.
Ateritmiferorcfugium, & auxiliumiingularc. Ini-
^-nicitias ponam inter te&:
mulierem : &inter femen tuum
,
&
fcmcn
BtTimdta iUius
Et.ipfaconteretcaputtuum.HincoptimeD.Bernardus.-Sicri-
ifiim. j^iinumimmanitareturbatus/iconfcicntis
foeclitateconfufus, fi iu-
dicij
horrorcpertcrritus,ft
bararhrodefperationisabforprus cs , Ma-
riam cogita,
Mariam
inuoca.Non
rccedat a cordc,non recedat ab ore.
NamipTamrogitansnonerrasj
ipfam cogitans non dcfperas : ipfa
protegcnte,non
mctuis.
Qu;e ciimita fe habeant
,
quis non illamtoto vita; fua:dccurfu de-
UQte
colat, vtin mortis articulo fentiat patronam ? Huc fpcdat frc-
quensilludcampanarfignrm
,
quoftatisdiei temporibus Fidclesad
D.Vi.rginem
falutandam^Chriiliq.
incarnationcm &raortem mentc.
.memo-
Vep. iDicvs Christtanvs.
^
^^
memorancJam inuitancur. Eo eciam referendus efl fanfius ille Ro-
faiij recitandi vfus: quem dum obreruamus,non folum Deiparae Vy:-
ginis laudes,& dignam celebramus vencracionem; fed 8c Domini no-
uri lefuChnfti inexhauftambeneficenciam, in redemcionis humanae
munereexhibicam; acscerni Pacris immenfum per hasc in nos bencfi-
cium.ac incomprehenfibile S. Spiricus opus
,
magnacum
graciarum
adtionecommemoramus. Adeovchonosiftcac quinis
aHusbearilH-
mx Virgini exhibicus , in tocius facraciftimce Triniiacis
honoreni
ac
laudemtendac.
Quandocunqueigitur Angelicum hocelogium,
Diuam
Virginem AueMi-
{alutanLeSjefFerimus ;omnicurandumeftdihgencia,vc,
quanrumfieri
ris.deuote
perinfirmicacemhumanampoceft ,camquam in Gabriele fuide fci-
P''"""'
raus deuotionem,reuerentiam, &cnaritatcm,m cordibus
noftrisex-
citemus. Vc hoc pa^bo, illum etiam in ipfa beatifliraa Dei marre
Ma-
ria erga nos affectum & amore prouocemusquoaccenfam
fuifte
noii
dubitamus.quandohrEceadem cxlo profe(fta verba
Angeloloquente
accepit. Immo, ii fieripotcft, itanoshanc Salutationem
obeamus,
eamque ira ipfa fufcipiat, ac fi iam primum AngeH GabrieHs
ore
ma-
nantem acceptaret. Vt vere cum Ecclefia ei dicere polTimusj
Sumens
iilud Aue Gabrieiis ore. Quemadmodum notum eft naturaliter
ilHs
vnumquemque didlis maxime permoueri,qua!
oHm aHquando
prola-
ta.fingularem in animo audientisaff^edum
motumq.pepererunt
: ne-
que dubium^quando cor illud D.Virginis (^ftuans
charitate,his
verbis
pie pulfatur, quin nouo ac vehementi modo
laucietur
, ad exaudien
<ium,conferendumque,quodpiepoftulatur. ,
^
Oratio ad habendain Spei
firmitatem.
B
Onitas tuajyenigmpme
lefti^ hic nobls gratiam eH eUrgitay
C^
infuttiro promtfttgloriam pro^^ his aUls^
falutaribtis
donis nos docuitexorar^-, quare nos
fiducialiter agere
, qujifa^
mi^,&doce confdere^^vt nonfolum hac
ore
&cordepHukmm^
fed
amvdo qtiaft
Jpe
tcneAmm\ Amen.
C A F,
j(f
V E R I D I C V S C H R I S T I A N V S,
C A P. X X.
r
Hxc quoq.
prome^quibus vis ignea Ipirat
Amoris,
Qjjod Natura iubet; Deus
j
atq. Ecclefia mater.
Charitas
jE^^^^
vando qxidem Deum,inoranibus
,
&rupcr omnia;
6c
^^^'^^
ui^S^
proptcr fe Iblum, diligere debemus
,
vt qui vnus fummum
R^^s^ orternumq.bonum exiftit; dcindc proximu propter Deumj
liTTir^^
vt qiii inter nos,omnes Ada: jfili j {umus,eandemq.Dei gra-
tiam &
gloriam nobis conciliabilem habcrc pofTumus; rede Charitas A
dicitur
virtus diuinitus infufa
,
qua iincere diligitur propter fc Deus,
&
proximus propter Deum . Hinc ctiam Charitas eft velut ardor qui-
B
dam cordis inflammati : quia qui credit Sc fperat, is etiam a Dco hoc
igneincenditur, adtam bonum dominum amandum , omniaque ad
debitum eius cultum &c honorem facienda,qu^cunqucei grata ac pla-
cidaforenouitjfiueeadiuina
ipfiusmaieftatemjfiuenoftram noftri-
que proximi falutem concernant.
Lcx tri-
Vniuerfa,in
quibusfe Chriftianus,quoad hunc amorem,debet ex-
plex
.
ercere,triplici
lege continentur
j
Naturx , Dei, & Ecclefias
;
ficut Rc-
fponfioclareoftcndit : qus ramen omnesvim Lcgis Diuinae aliquo
modofortiuntur.
LexDei . Dei
Legemillam communiter vocamus
,
quam Moyfes in monte
C
pcr Moy.
Sinai,in duabus tabulis lapideis.a Deo accepit : quam Chriftus etiam
poftmodum in mundum veniens renouauit,confirmauitj & perfccit.
Mmh.i:.
Diccbatenim :
Nonvefii foltmelegem,fed.tdtmplere. Vcnit^quod am-
pliuscft,fcribere eam digito fuo, hoc eft,Spiritus fandi gratia.in cor-
Jmm.iU
dibus Fidelium
^
ficut per Prophetam promiferat: Dabo legem meam m
vifcerthus corum'.& in ^orde eorum fcribam eam. Quod 8c D.PauIus enu-
t.Cor.j.
cleatproreidignitatCjdumait:
Epistola
eflts Cbnfti
,
fcripta
tion atramett'
to,
fed Jpiriru
Dei vtui: non in tabults lapideis
,
fed
in tahulis cordis carnalthus,
Eiech.iu
^^^^^ promiflionem Dei olim per Ezechielcm fadlam. Auferam cor la-
pdetim de carne eortim : &
daho eis cor carneum: vt in pr<ceptii meis amhulet,
Per cor Iapideum;durum,&
ad mandata Dei inflexile intelligitur: pcr
carneum vero
;
non carnale, nec cereum in. vitia fledi
^
fed ad nutum
facilcj&obfequens inbonum.
Ecclcfis Pra:ceptis Ecclefise elucidantur ex parte mandata Dei, habentquc a
D
praecepta.
Dco vim fuam,& cfficaciam.
Nam voluit Chriftus , vt Ecclefix obe-
jIjp^^^
S'^^'
diretur : Apoftolica quoque & Ecclcfiaftica mandata feruarentur.
Obedientia autcm \\xc Ecclefiae pra:pofitis debita , hoc nititur funda-
lQAn.j.0,
jyiento
,
quod Chriftus ipfe hifce vcrbis pofuit : Sictu
mifitme Pater^c^
lJ!io>
^^0 mttQ vw. Item
.
Qtn
V9S audit,me attdil
: &
qtn
vos Jpernit
,
fftejpermn
Item:
y' De Charitate.et
trtplici Lege
20.
1
Haec quoc^ prome.quibus vis i^eaJpiratAtnoris.
Quod Natura iubetrDeusiatc^
J&cclefla Mater.
O^at ^tBSiyYiyy^haiX Bv^at rrt\t ixp
Jliafht mtvir' f
,_^
quet exercice
/ Co^noit on
Voffice
/ De la. Charite /
^ r^ ^z^1w ^ocure/ Ce que Dieu, Naturs/HE^afe a- manr^c
.
Til
Veridicvs
Christianvs.
$7
Item ; Bi mn audiem cos,d'ic Ealcfu:fi
antem
Ecdefiam nonAudient,fit tibi
ficut
Ethnicus^o' PiiHicanm.
QniaverohcTcfiise,
6(:ciilucidca Catechiftis tradantnr
^
obiter
tantumattigiflefufficiat.
Delegeautem Natur^paalopluribusage-
reeltanimus, quodilla,
exparte, iam extraomnsmnaturam eUmi-
natavideatur.
E
Lex Naturs vt qux omnia comprehendit.qus tum homini fugicn-
Lex Natu-
da,tum facienda funt , his paucis verbis continetur ;
Declina a malo,
&
^^'
fac
honum : ad qucc omnia rehqua pr^cepta referuntur .
De hac lege,
ita ad Romanos Apoftoius ; Gentes,qtu legem non habent, naturaliter ea,
Rom.i,
qiuligis
funt, facumt.
ExempHgratiahocproferre poflumus, quod
D. Auguftinus ait ; Furtum punitlex tua
,
Domine ; & lex frripta in Atigttfliit.
cordibus hominum. hoc eft, Lex per Moyfem a Deo data,& Lex Na-
tur^E. a Deo cordi humano naturahter indita. Ita &Iob,inftin6lu du-
(Stuquerationis naturahs, nontamen citra mouentemDci gratiam,
quas m primis femper eft neceirariajulte ac
f
eligiose viuebat , vt dicit
Scriptura : Erat (implex &
rcd:ui,actin:oratus^& recedens a malo. Atque
uy i^
innuens,qu6d Legis huius Namralis impulfu, ac dire(5tione
,
fua om-
nia faceret , Iic ipfe ait, vt qui folum Dci inftin6lum,internum habeat
dire(5torem : Vefhgia eim fecutus
esi pes meus : vtam eitu cnftodiui
, (^ non
^^
^ 3
declmauiexea. Hsecnotitia^&agendiratio, duobus modishomini
a
Deonaturaliter manifeftatur; prim6,interius infundendo lumen; al-
tero, proponendo (vtinquitD. ThomasJ fusfapicntiarlignaexterio-
ravelutquxdam Deiveftigia, fenlibilesfcilicetcreaturas. luxtaillud
Apoftoli ; Imitfibiliaipfius^acreatura mimdi,
fer
ea qud faclafmt,intellecfa Rom. i.
coii(ptctuntur : quiain illiSjficutin quodamlibro, Deicognitiolegi-
tLir , 8c voluntas.
Itaque neque vfquam vnquam abinitio vel verbo tradita, vel fcri-
pto mandata fait Lex ifta Naturalis,fed ita in cuiufque corde imprefta
reperitLir; tamquealienatamenhodieeftab hominum moribus
, vc
intus in corde. & foris in manibus condderata, ruborem cuiqUc mor-
talium merito inferre debeat. Scriptam poftea Iegimus,tam in vete-
riquaminnouoTeftamento;,duobusquafimembris, quoad proxi-
mum noftrum,conftantcm . DixitTobiasfiUofuo; Quodabalio ode-ToL^.
risfieri tibi-j \ide ne tu altquando alterifacias. Viciflim Dominus nofter:
Omnta qui&ctmque vultu vt fa<iant
vobis homines
;
^
vos
fuite
iltis . Duo
MattKj^
ifta mcmbra.vnicamfolummodolegem condunt
,
qus hoc intus lo-
quitur; Facalteri,ficuttibifi6tum velles ; iuxtarcftam fcilicetratio-
ncm. Suntnamquealiquiadeoabomnirationedeuij, vtinordinato
quopiamappetitu, 3i malaanimi libidine fibinonnuUafierioptent,
quzE certo in animac perniciem vergant, haec eadem tamen non liceat
alteri etiam fic optanti prasftarc. Exempli gratia ; Si quis ( vt fi t pro
H dolorlj
58
Vbrtdtcvs Christianvs#
dolorl )itapocuIisexcipicLipiat,vt inebrietur
;
is nondebet alterum
paribusexciperepoculis; quafi dicat: Cuperem mihi fieri ;,faciam
&
illi. Etficdeomnibusmalis^fiuelibidmiSjfiuegLiIa:, (iueiniufticiiEaf-
feclibus,qui omnes rsdix rationi difTentiunt. Talia caniiim fub hanc
Naturs obligationem cadunt, quse cum DeOj confcientia , ac re6:a ra-
tionfcondftunt.
I,exNam^
Haccomniumprima.atqucantiquiflimaeftlcgum, quiainipfa ho-
rx,^ti
miniscreacioneeidemcft m^enita, atqueinfufa; hancinfequifquc
reperit.iimulatque ad vlum ahquemrationisvenit. Nacura,Deoau-
d:ore,huius magiitraefi:,& dodrix; eciamd nunquam quidquam au-
diretur
,
Iegerecur,vel in fcholis difceretur Tantae eft tamen illa pras-
ftantiae , vc per illam valeat homo & peccatum fugere, & erga Deum,
ac pro imum.exercere charitatem ; quando , Dei gratia illum ftimu-
lante ac mouente
,
quid in corde fuo fcriptum gerat,atccnderet, illud-
quefequivellet.
Quocirca, fi hodie homines eam penitius legem infpicerent , cre-
briuiqtie animo rcuoluerent ; non effent tamtardi in operibus chari-
tatisproximoimpendendis; nequetam duri atque implacabiles
,
fi
quando alterum alter ofFendit . Noncfientetiara tam promtiatque
alacres,adaliisdetrahendum; &ad ahenos defetus exaggerandos,
podus quam extenuandos. Hinc ipfa etiam cxperientia tefte,in nobis
lentimus ; vt quantum nos male habet, dum vitianoftra a quoquani
inlucemproferuntur; tantumnos vice vcrfideledtet, quandoalio-
rum defedtus Sc maculas aliis polTumus cxplicare & prodere.
Si quando mali quid geffimus
^
fepultum hoc , ac quafi denfiillmis
ignorantis tenebrisocculcatUm optemus : at e contra quando proxi-
mus nofter^velinminimocefpitauit, etiam forte vbi peccatum nul-
lum incft , id tamen toti mox mundo velimus perfpedtum; neq. cefia-
mus,quantuminnobis, donecveniatinlucem . Dele6lat nos fipro-
prium vitium occultetur- fin vero prodatur,moeroreafficit. Ete con-
trdjcum eadem vcriufq, eile deberec ratio, torquet nos alieni defedlus
{iIentium,&euuIgatio mire deIe(ftat,&recreat.Quid hocreieftfAIiud
prsEtereanihiI,quamdefetuscharitatis, &qUc'Edam Legis Naturalis
obliteratio.
LegisNa- Non poflit proptereahomopraefentiusremcdium,&: magis prom-
turae cffica
jm^ fpeculum optare jn quo ftatim
,
quid fibi tali cafu agendum fit^
videat,prEcipueergaproximum, hoceft, quemuishominem, quam
protinus cogitare: Quidmihi,fi tali fim loco , fa6lum velim ? Si quid
mihi tale accidiifet,fecifi"emve
;
quid optemr num taceri,tegi,ex'cufa-
ri? an ver6eliminari,vulgari,&exaggcrari? Si talicfireminncceftita-
te,qualis hunc illurave conftringit
:,
quid mihi fieri d^fiderem f Sine
dubiOjlaborantifuccurrioptem. Quare,ficfaciamhuicproximo, vt
mihi
Veridtcvs Christianvs.
J5>
mihicupcremfieri. Quodjfiitaadluipfo
vereadimpleremusjidom-
ne ftudium.omnem librorum le<5lionem , difpurationem
ac Philofo-
phiam fuperarec. Nara quod legis , audis
,
aut etiam theorice fpccu-
laris , elabitur facile,neque etiam volenri occurrit ; at ifta lex dc ledio,
femper in corde fcripta viget , 8c confpicua eft ad nutum volcntis in-
tuerijfignatumeft iumen iftud fa pernos,quaiiinexterminabile:eftq.
p/4/,4,
homini ad manum, inftar tabells ac pugiilarium memoriam
refricas.
Quid ergodiclurifumus ,quod Lex iftaita a cordibus hominum vi-
GecureuanuifTsjauterafafunditus; atque fi nunquam eis tale
quid
infcriptum infculptumque fuiftet? Quid hinc aliud colIigamus,quam
ipfam Naturam deficere ; diemque illam ingruere, in qua libri ilii , in
quibus Lexiftafcriptaeft,aperientur,&exquibusin confpedutotius
vniuerfi,vnufquifque iuftum iudicium , & digna fadlis praemia eft ac-
cepturus ? Tumdemum intelliget mundus
,
quanti fu^rit
momen-
ti, velLegem faltem Naturalem adimplefle
,
perDeigratiam
,
qui
eam NaturcE indidit
;,
quanxioaudietur &:videbitur, folam
dileilio-
nem fraternam,atque opera mifericordise vel fada^^vel
uegledaZjpon-
dus ferendae (ententis fuftinexe.
Oratio pro
charitate augenda.
SPiritiis
pinBe Deus , Patris
,
ac Filij charitas
inexpUcabitis,
igne amorls tui
,
quo 'vniuerfam
terram illuminajli
^ accen-
difti,corda nojlra adurere dignar<L^: vt per mandatorum
tuorum
olferuantiam^inter
flios
Dei munerari mcreamur. Amen,
C A r.
^o
Veridicvs Christianvs,
C A P. X X I.
Ecquid opum Chrifto fancita Charifmata
feruant?
Noitrx non opibus Pretium venale falutis.
H^^^fl
MNiBVS hocChriftianis e^noxifCimmn^ quodnoucoyrnptibf-
i.Pet.T,
WP^^,
lihu^iAUYO velargeto
,
redemtifumHsfyt inquit D.Vettwi^fedpre'
j.Tim. t.
u^^^^i
tiofo
fangume,qiutji agni iuimactdati,C}}yi[ii
,
qui
,
(
vt Paulus ait)
Sacramen-
'
dedit Redempitonem femetipftunpro omntbus. Hocpretium
no- a
rj, Sjlutis
ftrac falutis in Sacramentis, velut pretioiiflimis vafis , Chriftus repo-
ptcnum.
fufc : qnjg gratiamquam (ignificant, etiam continent,conferutque: ac
funr quafi viuificainftrumenta,quibus Deus falutem nobis morte fua
partam,in nobis quotidie falubriter&efficaciteroperatur.
Sacramen-
Eft autcm Sacramentum diuinjE &inuifibilis gratiarextcrnum
&
um cjmd.
vifibilefignum, aChriftoinftitutum, vtperidquirq.Deigratiam ac-
cipiat arqaefan6tificationem. Vtexemplicausa, inSacramento Ba-
ptifmi, exterior ablutio,efficai: &fignum ablutionis interioris: vtpote
teftimoniii pr^bens indubitatum
,
quod anima fpiritualiter purifice-
tur,dum corpusexterius, cum certa verborum forma , aqua abluitur.
His falutaribus remediis nobis benigniflimus Dominus nofter
profp.exitjfuaq.gratiapotirifccir^abinitiQvitas vfquead finem eiuf-
dem. Per BaptiLmum,ftatim atque in mundum nafcimur ; & per fa-
cram Vn6tionem,vbiexhocfcculofumus migraturi :intermedio vi-
tje noftrcE tempore per barc eadefh charifmata nobis confulit,quacun-
quein re adfalutem animsenoftrie atque perfedionem opus fuerit,
Zitch.ii.
Adco vt fintnobisinftirfontispatentiSjinmediodomus Dauid, hoc
g
eft Ecclefix, qui feptem faliens fcatebris omnium feruit neceflltati-
bus : vtquantufcunque fitpeccator;quantumuisfordidus,faucius,jE-
Q
ger,excxcarus,pauper,ca'tenatus,grauatus,&' opprefiTusfuerit ; reme-
dium hic fuo inueniat malo. Vt malum nullum fit tam immedicabi-
le, cui in Ecclefia non inueniatur medelajvfq.ad extremu vits fpiritu.
Quocirca, non eft quodquifquara, tametfi peccatorum ponderc
pra:grauatus,tentationibuscarnis
,
&:dan-nonis infidiis appetitus, a-
nimum defpondeat : dummodo fadli poenitcat , & veniam ac gratiam
expetat,adfan(5tahsEcanima2remedia,fpemagna recurrat, ijfquede-
bitevtatur. Inhisnamqueomnisfpes viac, 6<: vitac ,
ac demum ipfe
omniumnoftrum Saluaror.
AIioqui,fineglexerimus,ment6 rogare nos poterit illud Prophet^:
lerem.t. Nunquid refina non eU in Galaad} aut medtcus non
efi
ihi? ac fi dicat ani m^E,
quoad falutem iam deploratiE,peccatis preft'^,&: damnationi ob id ob

noxiar: vndeifta foeditas, vulnemraq. exulceratio ex peccati lue.^^nun-
SaLVTARIS SEPTEMSaCRAMENTORVM mSTITVTIO . 21
.
Ecquid opuTn Clirifto iancia. Clnari&nata. ieruant:
'Nostrx non opibus Pretium venale ialutis
.
Comhien d'enemie / Recait nostre \ne / Desjamts SaxTatnens\\
Le_pnx et la araee/ Thi Racht^ fen^ajse/ lAi^ ej^rvts crcyans. i
Veridicvs Ciiristianvs:.
^r
quid non fuic in Ecclefia tali malo remediuraJaut
mrdicus fpiritualis,
a Samaritanofummoconftitucusjdefuit?
Fuii:proculdubio,ctiampro
omnibus mundi morbis,& vulneribus,&: millies
pluribus. Rof^arita-
queconfequenter; Qujditaque noneft
obdudacicatrixfili^populi
mei? quare igitar,6 anuna fidelis, curata non es a peccatorum
tuorum
piagiSjCum ita reftaurari potueris.vt nec cicatrix quidem,
hoc eft me-
moria ad confufionem efTetremanfura f Quid refpondcbirur
.?
Ratio
alia non fubcrit,
quamquodfluentibushuiusfeptiformisfontis
gra-
tiicriuisvfanonfuerit. At
dices,quisquantufvehorumeftvfusf
Sacramentorum vfusefficit vt continua fitgrarix
, &c promifTionis
Sacramcn.
Chrifti in Ecclcfia fruitio,familiae eius re6ta ordinatio
, &indeficiens
'^^"''
^^"s,
corporis eius myftici,hoc eft: Ecclefize.conferuatio.
Per Baptifmum
fi-
^ ^^"<^"s.
quidemregencramur
;
ficuti Natiuitasin
viramortali
initium homi-
nis eft. Per Confirmationem augcmur
, &roboramur .
Euchariftia
nutrimur,&: reficimur;
ficutcibocorporahhomofecundiim
carnem
pafcitur,virefq.reftaurat. PerPcenitentiam
fpiritualitera
peccato-
rummorbis vulneribusq.curamur,&:
fanamur.
Ordinis
Sacramen-
tum ad neceilatiam faiutarium myfteriorum
Sc minifteriorum
dif-
penfationem, fpiritualemq. filiorum Dei
muitiplicarionem
pertinet.
Matrimonium adhumanigeneris
propagationem,
Ecclefia^au-^men-
tum,& eledorum confummationem confcrt . Poftremo
,
per Extre-
mam Vndionem
,
infirmus, quatcnus ei expedit
, in
segritudine
re-
creatur,peccatorumin primisonereleuatur,
acinextrema
illa luda,
nouoSpiritusfandirobore armatur-
vtquando in exitu anima
ab
hofte conu-nuni acrius impugnatur,
fingularietiam
gratix
confolatio-
iiefulciatur. Sictotavitafua homo
Chriftianusfandtis
Sacramentis
adiutusjfeliciterad vitam tranfit immortalem.
Oratio,cuni gratiarum
adionepro
munerc
Sacramentorum.
T Am,honor,&gratiarum
aciiOjWperpetuas
Aternitates,
Bo-.
-
'
mine
lefr
Chrtfiej
qui vere Agnm
immaculatfts
es
,
qui
per
mortem tuam animarum
noflrarumpretium ac
remediumfiatui"
iH
;
qufrmu^,vt
illa in
nohis
femper, advita AternA
frucium^
valeant operari, Amen> ^
H?
Ca
Tria ad
fraftum
SacraiBcn-
tonmi nc-
ccHatia.
lides.
Reacieda.
IfaU ) X.
Vfusdeb-i-
tus Sacra
xnetorum
eJi
Veridicv^Christianvs.
C A P. XXII.
QjLia milii fas cantos illinc excerperefruclus
>
Crede:CoIe:& caftus ca-leilibus Vtere donis.
K I A potiffimum, adfru6tmn ex (acratiflimis Sacramcntis
refercncium, tlintmnobis ncceflario rcquiflta . Primiim,
inclubitata fides
:,
qua credamus
,
illa a Chriilo ad noftram
falutem infliituta, gratiam illam,quam fignificat,vere etiam
concinerc; &ri[e vtennbas conferrc. Secundum
', veneran, &c in
maximo honore nos illa habere debere. Tertium
,
debito elle modo
,
ab Ecclefia vfurpato,illis vtendum.
Ha^ctriacontinetpaucisrefponfionis verficnlus. Quoadprimum,
prarter iam dida, credendum firmiter , feptem illa numero omnihus
antiqua: Legis Sacramentis virtuce Sc vtilitate antecellere
;
verbo &
elemento,hoc eft,certa verborumforma,& re externa vt materia,cen-
fliare.miniftrumillayoneum
requircre: inminiftro redam debere
cfle intentionem
^
&'fidem in rufcepturo3& fi qua: aliahuius generis,
Quoad fecundum,reuerentiam
fcificet debitam; merito tam fandfea
pignora in honorehabccda funt . Quia.fi fandificari eos oportebat,
qui vafa veteris facrificij latuci erant ;
eaque magna cum circumfpe-
d;ione,pra:reuerentia,contingere:,
quanto magis res ipfas fandas,
quarumomniaprsteritavmbrstantumerant?
Huc fpedant etiam
c^rimoniar.&ritusilliexterni,
tum adremipfam aliquatenus expli-
candam,tumetiamadmaiorem
reuerentiam Sacramentis ipfisadhi-
biti. Honos autem iftein venerabili Sacramento Euchariftiae rcliquo-
rumvenerationi
fupereminet; vt& ipfum Sacramentum cmnium
fummum ac praecipuum eft
;
quia audorem omnium rehquorum
, &
Domiuum ipfum continet. Ideoq iftud non folum dum fumturi fu-
.
mus.fed etiam vbicunque afleruetur , exhibeatur ,
vel quocunque de-
feraturjatriar cultu adoramus.
Quem in finem
,
dum ad sgrotos de-
fcirtur, nol? figno,&: prarlataface
moneturpopulusjn genua procide-
re,debitiimq.cultumexhibere :
quodtaUritunonobferuatur, quan-
do facrum oleum , ad extremam
Vndionem conferendara, defertur.
Quia in Sacramento Corporis Domini, hoc etiam peculiareeft
,
pros
reliquis;qii6d
infe,etiamextravfum,
confiftat, &permanca*: reli-
qua ver6,in ipfo adu tantiim.quo
conferuntur, vim nomenq. Sacra-
menti obtineant, Hinc etiam, per eminentiam facratiflTuTia Euchari-
ftia,nomine communi , Sacramentum appellatur.
',
.lam
ver6,quod ad tertium in Sacramentis vtente requifitum
, atti-
.
nctjVtfcilicetdebitoidmodofaciati
habet vmimquodque prsfcri-
ptum
Legitimvs ss.Sacramentorvm VSVS. 22.
Qua mini ms,tantos illinc excerpere fruclus ^
Qrce^e : Cole : et cailus c^leilitus Vtere donis .
^^^ikoo^:
^
hoiibijt' w ctxix\; t\] M?iif|t' Mjdf -Drvtfa&Tf
.
Qz^ conment ii
favE^
Paur a tel my/iere/ Bun nous a-pvrejler
'^
Fay, et reuerenccj Vure
confctentie/ Sjy cLotht cmyorter .
Ve R IDT C V S Ch RIS T I A N V S-
'
<J^
ptum rimm,quo illud fufcipiendum eftjtam quoad animi, quam quo-
adcorporisconftitutioncm.Ncqueenim illafantparuifacienda,qu
contemta facrilegos faciunt. Licetenim interdumextcriora reueren-
tiaefigna,&c^riraoniiE,excaufa remittantur^veletiamomittantur^ fi-
netamenfacrilegiocontemninon pofTunt; adcukum fiquidem Sa-
cramentis debitum pertinent . Interior vero hbnos
,
qui in confcien-
tisE maxime puritate,redaqueanimicompoiitione confiftitjomnino
deelle non poteft.
Quoadhonorem quiS. Sacramentis exhibenduseft, merito dici n^r,
poteft,prEcipuum omnium,;Deoq. acceptiiHmum,in vfudignocon-
vfusSacra'
ftitutum efte, illorum praefertim qus ex frequentatione laudem vtili-
mentorunt
tatemque maiorem conferre folent. Hoc enim maxims eft gratitudi-
"""''
P'^*'
nis argumentum,debitiq. honoris indicium; quando collata beneficia
gratanteracceptantur,& hilarianimo in vfum deducuntur. Etecon-
trario, vitio vertitur;& dedecus dantiinurit.iramqueprouocat fiquis
bencficiumrepudiet,velacceptonon vtatur: etiimfi alioqui verbis ac
vultu,gratitudinis & honoris fignaexteriora prsrenderet.
Quocirca fandis Dei myfteriis honorem extremis labiis, geftuquc
aliquo corporali exhibere , illifque non vti , exiguum fane eft gratitu-
dinis argumentumiuihilque proderit in rei veritate . Non enim infti-
ruta illa funt,primaria Chrifti intentione.vt honorentur ; fed vt tem-
pore&locoillis vteremur. At, quiaomnihonore interimdignilHma
funt; funt ideo ex confequenti etiam honoranda. Viderint igitur illi,
qui prstextu huius maioris honoris,ac reuerentix, raro confitentur &c
Corpus Chrifti fumut,quod 6c femper ita,eo modo fa^turi eirent, nifi
prscepto Ecclefia? ad femel in annocommunicandum,compelleren-
tur. Manna tales cofiderent, fingularem veri panis angeloru fi^uram,
Sic de eo fcriptu legimus:i/?w^ titli aperint, &plm tllis manna:ad quid.^pr^jy,
ad honorandum? adlummacumadmiratione & veneratione excla-
mandum , Man hul Quid
efi
hoc ? Mirandum vere , & in honore haben-
dum,quod &ideo hononfice in vrna aiirea
,
in arca inaurata,in taber-
naculoafteruari a Deoiuflumeft.optime: fed pr^cipue
;
ad mandu-
candum. Ita CorpusScSanguinem Chriftidiuino cultuhonoramus,
fedprimariushonosinvfu confiftit. Vnde non fatisfaciunt
Chrifti
intcntioni,qui prastextu honoris &reuerenti^,ab vfu fe excufant
Oratioad S. Sacramentis bene vtendum.
/^
CMitifime leftijVere animartim nojlrarum Sarmritanc^^
^-'
da nobisgratiam
,
quAftimiis
,
i// infacrorum Sacramento-
fum
fde,ctdtu,atque vfuyexa^fi atqtie alacres imieniamur^ quix
in illts
,
f^esjfalus
^^
vita mjira confiHunt. Amen.
C A P,
^4
Vekidicvs Christianvs.
C A P. XXIII.
Quomodo Chriftiadu explebo iuftuq. bonu(|ue ?
Deteriora fuge; &c
prudens meliora fcquare.
riUiimiii? Qupd &c D. Paulus aircrit : Vro ommhus inortum e^
Chrisius : vt
&
^^
vmint,um mn fibi viuant,fed ei qui pro
ipfis
mortum
efi
cr
Ycfurrexit.
Itcm, Eum qui non nouerat peccutum, pro nohispeccatum je-
iitivt nos ejjiceremur iufiina
Dei in
ipfo^
i.Pff.j. Officium
ChriftiansEiufl-itiaeincoconriftit.quoddicit Apoftolo-
TfaL3s>&
Y\im princeps, ex Pfalmifta. Q^vult vitam : decltnet a malo,
&
faciat ho-
^^*
7.
QncmadmodumexarborefterilesramirefecanturjVt noLiifuc-
A
crefcantlurculijvelaliundeaftiimtimeliores
inferuntur : ita homd
Chriftianus,qua:igninoueritdeputanda,
dimittitjiScqua: vitcTarter-
r\x pr^mio
rcitremuneranda.afTumit.Hucetiam fpedatquod D.Pau-
B
Coloff.^. lus
j
Ixlpoltames
vos veterem hominem cum actihmfuis,
c?'
induentes muum:,
^i''''^- qiii fecundum
Deum creatm
cft
in iuftitia . iquum & iuftum eft , vt cui
facultasdatur,vefte
nouaaccepta,veterem,tritam,laceram,atq.obro-
letam abijciat : ita iuftitiae eft confentaneum
,
vt Chriftianus Chrifto
induto,veterem
hominem
deponat.Sicutferpenti exutaperanguftum
q
aliquem faxi meatum
veteri &rugofa pelIe,noua fuccrefcit; fic pecca-
tor per poenitentia:
Sacramentum,vetuftate peccati depo(ita,iuuentu-
tem renouat ; & in nouum mutatur hommcm.
VJaaTaa
luftitixhuiusChriftiano
hominidebitae exercitatiof qua deterio-]3
&
("pitiofa.
j-j deuitat vel deponit,&
fedatur melioraj non incongrue
foiet^Cbrx-
Mmh.-j.
ftojpfoPrjEceptore,
fpatio&via-^&arAa^comparari^dumillavitata,
ifta eligitur.
Spatiofafiquidem,quxvitiorumeft, ducitad
perditio-
nem,& multi funt qui intrant per eam
5
arda autem ducit ad vitam;&
pauci funt,inquit
Dominus,qui
inueniunt eam.quia fcilicet
nonquae-
LitcraPy-
riint. Solebat iftud
Pythagorasad
ocuhim fuisin Y.Gra:co
propo-
tkagoiar,
,^ej.e yj^^^ humana:
curfum in eadefignando; dum qui vitiis eiTenr de-
diti,per latam viam quafi finiftram litcrx partem ingrederentur,
&ad
E
interitum
properarent:qui
vero virtutis tramitem tererent, per angu-
F

ftiorem dextrorfum
eiufdem literq callem incederat
,
in fine coronan-
di.Documentum,re
vera,etiam
Chrirtiano Philofopho digniflimum.
Vir^^llut Littera
Pjfthagor<c dijcrimine fecla hicorni,
^^'S^' Humand vit<&
(peciem pr^fcrre
videtur.
Jriftem tandcmillorum
exitum, qui plaufibilem illam fpaciofamqiic
viam
IvSTTTTy. CHRISTIANy^ OFFICIVM . 23-
Ouomodo CKri^tiadum explebo iuftuiTK^bonum^:
Deteriora
^^K^
'
t prudens Meliora :{e(juare .
Ani iatttj \}cirj pe+ auati: iS^f) iij ^ti aotf ie pl^^trj.
Qudleefl: la LJltce/Et h hcm
affice
/Vu^arjmt Chrefitm^
Qujl^rmne him vtfle/De tmt mal lajuitte/8t quilface hien.
VERtDTCV? ChRISTI A.KVJ.
(^^
viam IngrciTi^teiribili poftea fine gaudia fua & voluptates terminanr,
viuo penicillo depingit-beatus lob : Tgnent tj/fttpanum &cttbxram
. (^
lob, t li'
giiudmt aifonltum organi . Ducunt m bonis d',es[uoi-^d' tn ^unclo, ad infernx
d.fcendunt.
Ad vitx fanditatem, ac luftitije Iiuiufmodi Chriftians ftudiii, no5
fatisfufficienteiq. cxftimulare dcberet, quodD.Ioannes Apoftolus
tamhonorifice fuperhoc boni ftudio ftatuit;^.Mnquit,/rif ^/(/^iruw, t.loan,^
itffimestficut &
tlle(Deus)iHjius eft. nonminus noshorribili fentedaab
illo fpatiofac vic-E ingrcftu deterredo.dum {uhdiziOui
futt peccatum, ex
^/.to/i>^/?.Qujdhicdubij fubelTequeat,vtruhorumiiteIigendu? An
iuftitla,(eu vutus.per qua quis Deo flmihs efficiatur; an vero malii &
iniquitas,qua: eum quali diabolii.vtpote exdiaboIoprofe6ti.i,confti-
tuat? Citra
omnem ha:Iitatione,meIiorem elegcrunt forte omnes illi,
Conucrffo-
qai^rclida
priorj raalaconfuetudine, meliora coplexi funt. Nihil hic
"'* ^"5>a
dubitauit Matthqus,nihil Zach9US,teIonarij,pubIicani,pIenisq.quod
cmpla.
aiunt vehs iniquitatem antea confe<!3:ates,fed via fua,Chrifto illumi-
nante &c
vocante.bene confiderata,ab illa mox pedem retulerunt , re-
diifq.
Chriftiveftigiisinftiterunt.ItaSaulusexperfecutorcEccIefis,
Apoftolus Chrifti faduseft . Sic Maria Magdalena, ex lebete phiala
fad:a;&: ex vafe contumeIix,in vas tranfiata glorias eft.Ita Auguftinus
& hxrefios
Manichaeorum
,
_&c difToIutioris virse deteftata infania , Sc
Epifcopus,&
Religifus,& dodor Ecclefiq eft fadus.Qujdni & Ma-
riam
igyptiacam hic commemorem, qu^ ex vulgari veluti vitiorum
cloaca,fandiflima Chrifti cuItrixefFedaeft? Quid vetatctiam
Pela-
Salxn.lil,.^.
giam
annumerare,quaE prse pcenitudine fe vitioru pelagus nominans,
'"'^^'^*
incasIeftefponfiChrifti paradifum,& fpiritualis voluptatis
hortum
cftconuerfa?
Quae,vtproefFceminata focminei fexus vihtate, mafcu-
lum induens
animu,generofa poeniteti? ac virtucii facinora tutiiis
ex-
antlarct;
virili etiam afTumto habitu^vaftam ingrefTa foIitudinem,ad
morte
vfqueita Chriftoferuiuit.SiCitthiops pellemfuam,&pardus
lerm.n
varietates
fuas mutat.quando,qui malii didicerut,eo
relicloincipiuftt
bene facere. At de his diftindius in fequenii capite difrercmus.
Oratio ad boiix vicx ftudium feftandum.
BOmm
dr
maiumjg^em
d^
aquam^c^lum
cf 'mfernum,mihi
Bomine Detis ante oculos
fiatuifii
, libertatemque
dedijli
eligendi: Ttia me
qu^fo fempergratia conferuet, &adiuuet\
vt
reliEilsmaliSy qud reEtafunt eligam
;
eamque conjianter
,
qu ad
mtamducitfViam ingrediar, Amen,
I C A P,
Noxiomm
omniu no-
centiflifnu
Pcccaiunio
Triapecca-
lorum gc-
ncra.
OrJginalc
,
Mortalc,
Ycniale.
fitcb 3.
C^
VeELIDICVS CHRISTlAlf VS.
C A P. XXIV.
Qu^ fugieda milii mala funt, cane peius & angue?
Peccacum: Et quidquid peccato porrigit anfam.
oc anaturahomoaccepic, vtquidquid fibi noxiumforc
formidat, euitet&oderit. Nocentifllmum autem om-
niumeft peccatum
,
quodque maximum homini inferat
detrimentum ; ficuti in
84.
capite latius oftenfuri fumus;
vbi quid maximo damno fit
inquiritdr . At nunc quid fit peccatum,
audiamus.
Peccatum,tefte D.Auguftino, cftdidum,velfadum,velconcupi-
tum contra legem Dei. TriafuntpeGGatorumgenera. Primum,quod
Originalevocamus,a primogenerishumaniparentc transfufum, in
conceptione noftra eontrahimus-^ & in eoomnes nafcimiir . Itata-
men vt hinc Diuam virginem , Dei matrem, taquam ab omni peccato^
piajferuatamexcipiamus
;
^rfandosquofdam, quilicetin Originalt
peccato concepti , in vtero tamen matris ab eo liberati,& fandificati
funt; vt fuit leremias, loannes Baptifta alilque . Alterum eft Morta-
le, {eu mortiferum peccatum
j
quod videlicet contra Dei feu proxi-
mi charitatem committitur; ita didum
,
quod vitam fpiritualem eri-
piat,ac mortem anims peccanti inferat . Mors etenim ifta a Deo Dei-
queregnofeparat
j
&aterno eumfupplieiodignum facit, quiillud
perpetrarit. Tertium peccati genus eft Veniale;quodquidemnon'^
contraDei proximiquc charitateni fit, (edaliquomodo contr* Dei
voluntatem. Id ita vocatur,quod eius a. Dco veniafacil^ impetretur>
vtpote quod hominem Deiinimicum non efticit.Errant proinde.qui
obid quotidianaeiufmodipeccaiadici arbitrantur, quod quotidicy
qnantumuisetiamgrauia iint, ccmmittantur ; vrquiquotidieebrii-
{unt,quotidie iram, inuidiam, & magnaminiuftitiam exercent, lites
fcrunt,cqdes moliuntur^fed quotidianaTeutonice,venialia vocantur,
quia line his vix viuitur,iuxtaillud lacobi: J multis offendlmusomnei
& illud Sapientis :. Septtes in die cadit
lufius , (^
refurgit. Solcnt ifta VO"
hnti per aera pulucri comparari,quem kaud facile eftiigias , at excu-
tiasfacile.
Peccatum hoc mortcm non infcrt anim^jidco ncc mortale dicitury
fed fpiritum obnubilat,virtutc impedit,& retardat; atqueexercitium
Chriftiana: reIigionis,faIutisq. profcdum remoratur . Sicutatomi &
volantespuluifcuii hominemnonexcqcantquidcm.fedobtutumim-
pediunt, aciem hebetant ocuIorum,&: tandem c6 csccitatisadducunt,.
aon obftatur^ vt caii/llinum lumen amittatur: ita venialia peccata,
quamplui-
Peccatvm,eiv^sq}'E occasio fvgienda . 24.
Qu^ mffienda Tnilii mala iunt, cane peitis , et anffue ^
Peccatum : Et qui<lquid peccato porrieit Aniam
'-^3tf* |onbt? ; sr| at|iu\-p jcu;t/ oof -xm^ fot [onbe; fri^^t-.
j
Quel rrud veus tuveindre/ Quijoit tant a, cramdre/Plus que nuls tormens!
^ecne : et mjomme/ Ce qui tvre Vhovtme
/
^ux leooriemens .
Veh.idi^<:vs Christianvs.
(?7
i|uamplarima etiam,licec mortale vaum nunqua conIlitaant,acl m3r-
tale tamen tandem fui negledu deducunt.
Peccacum cam monftrofum qaid,adc6 inane , tamque damnofum Pccatu,
eftjvcvixfciatur, cuireimericodebeaccomparari. D. lacobus Apo-'"'^^f'*'^'
ftolusin CinonicafuiEpiftola,viam vccunquenobis ftrauic, vcali-
quam falcem peccaci delineacionem ob oculos ftacuamus, illud dcui-
A care volentibus
j
dum Cic ait : Cr/icupifcentiifjCum concepernfpuntpecca-
Ucob.u
tum: peccatum verb,cum confummatum fuerit^oenerat w;9rf^;.fuggeftione
cnim diaboli,primum quafi peccati femen, praaa ingeftacogicacionc
in animo^flueeciam mundiauccarniscencatione concipitur; tum dc-
iedbatione, quaH fecundo adpeccatum gradu|, fouetur, dum ani-
mo adlubefcit; & d emum proprio aftenlu, dum in peccatum volun
-
fasalledladelibsrateconfentit.perficitur. Ex hoc tum confenfu, pec-
catum ipfum confummatum vita ascerna priuac , &illa quam ex D^o
habebac homo
;
8c infuper morci pcrpecuas obnoxium facic.
PofHtetiamifta', fuper modo loquendi Apoftoli, depingi peccati
effigies^rudi faltemMineruaadumbrari,nenullameiufmodi habeant
peccatorum amacores horroris ac fagx occafionem. Arborem aridam
Peccati fi-
imaginemur, cuius radicera ferpens liuidodence demordeac; acquc
g*'^^"'''
ica.fuccom virus mucaco, medulliciis infeda , morcem morcifque in-
ucntorem diabolum proferat. adeo mortifcra , acdiaboIicareseft,fi
^
res dici dsbet, peccatum; talemque facit peccatorem. Qui in fru6lu
igiturtamdeteftando tamq^ue damnabili voluptatem capit
j
viderit
numtam deplorandi foetus materefTedefideretjtam infeUx,acmifc-
rabilisjqujE id pariat,quo fibi jcternam a Deo diuulfionem,ignemquc
inexftinguibilem acquirat.
Dumigitur in confefTo eft.
,
peccatum cane peius &inguc fugien- Peccatum
<ium, execrandumque ciTc , fequitur , id omne quoque fedulo vitan-
f^P^niam
dum,quidquid anfam peccato porrigere nofcitur : vc funt occafioncs
T^
otnjy-
Gmnes,praefercim cemporis,loci,& perfonarum,qu(^adpsccacu viam
occaflo
'
muniunt,inuitant, ac quafi rnanu dacunt. Eiufmodi etiam Cunt om- pcccin fu-
nia illa.ex quibus hoftis animarum diabolus , aut corruptaetiam car-
gicnda.
nis noftrae natura
,
primum fomitem tentationis ad peccatum arri-
piunt : ficuti etiam principium omnis finiftrtE ad peccatum motionis
cordi ac curq cfTe debct,peccatum ipfum euitare cupientibus.Quem-
D
admodum enim puer,cui prscipitar, causat ne in igne, vel maquani
cadatj haud dubie,fatis non ficit,(l a lapfu folum fibi cauendum exi-
ftimitjidque tum primum,quado iam labat &:.nutac, cafui proximus;
E tunc enim fcra nimis cura efl: fed etiam ab omnibus p5riculis,&quai
ad lapfum inducunt, flbi debet profpicere : qualia (unt , iuxta ignem
vel aquam ludsrcjigncm tranfilire, titioncs ex foco arripere , per ripa:
iitcorifue crcpidine,curficarc}flumina vel mare futili ac rimofa fcapha
.
,
X z
tanquam
&$ Veridtcvs Christianvs.
tanquam Tcirpca rate traijcercjriGiStiS vnius glacicm pcrcurrare,&- fex-
centa fimijia . !pallitur,ccrtumeft,quifquisiiccum puerocogitat-,mihi
peccatum prohibitum eftjne in atiulterium,fornicatione, vcl furtum,
aliiidue quodcunque delictnm incida: ergo reIiquaomnia,mocl6 a Ik-'
j>fu mihi caueam,noncftqnod tantopcre decline.Quia fitunctantum
fibi a lapfu cauerecogitat,quadoiam ad illum propcnfus ha:ret;&ca-
derc incipitj (tulte fc in certu periculum mittit . Si enim prrrcipitia lu-
bricitatem, fragihtatejimpuinonem^hoc efi-,periculum,imm6 vtve-
rii^s dicam,lapfum ipfum,ante lapfum nb deuitat,quomodo fibi a la-
Vafritics
pfu,cum ialabitur,cauerepoterit?Hqcell vafriilliuscolubriprim^uot
diaboli pc
nequitiajqua.quidqiiid adlapsu inducit,incuriar palho tegit|,& quan-
pcnti^
"
^^ iT^agis ad miferorum ruinam properat.tato minus,quicquid deter-
T'

rereacafu poterat, animaduerti pcrmittit:facitquc, vtnificumiam
ruunt, periculum non videant. Hacccftetiam temeritatis noftr^ iufta
punitiOjVt qui malum imminens pr^uiderc noIuimus,per ea,quq pr^-
currebant:pr(jfens illud iam vitare nequeamusJicet in ipfo lapfu hor-
rore quodam concutiamur . Difcant iiaque leues iili adolefccntes,
&
adolefcentulae
,
qui hoc tantiim femper in animi fui cuftodia verfant:
Non licet id mihi:, peccatum eft: Nolo eo me dei[cerc,neque tam mei
clfe immemorjfic honoris iad^urS facerejitaanimae meae falutem par-
ui pendere,vthocc6mittam:Nequaquam:fasnQneft:abfitamc. Re-
{kc id quidem,fed non fatis ad cautelam:quia ctiam his omnibus nort
obftantibus, quotidie videmus ciufmodi,exmcntisfuaefpecula,in
profundum talium quoque peccatorum prolabi,quae ram fixc ftbi fu-
Pcreuntis
gienda pr^fumferantjquia occafiones,pracnuncios,pr^ambula,& pr^-
virginitatis
Judia, (ii ludum, auimae pcrniciem vocare liceat;> cum vere ipfis inftaif
pnncipu.
2^^^.
^^^^ ^^^ euitarunt. Sunt enim liberiores irituitus,atta<5tus,ofcuU,
coUocutio familiarior,pereutis virginitatis, &iamiam moritur^ prin-
jJleren. in cipia, vtloquitur D.Hieronymus . Siquisenim tantijm eogitetjca-
vttaS.Hy
ucndummihi ncvulneratusoccumbam,neueinopinata memorsab-
o^rtQnn.
xipiat; &interim nec iacula , nec mille aiia mortis fpicula, etiam dum
poiiit,euitat;iinedubio,ftultuseft,GtuncmortemfugereveIit,quando
iam ftridtogladio hoftis iugulo imminet,autletale poculum influit.
Idautem eft difcriminis inter periculahuiufmodicorporis atque
animar.ternpori prajcauenda.quod ad corporalia mala declinada pr^-
monitore non iitopus, fatis enim illa praeuifa fugiuntur
:,
in folis vcro
jniferac aniril^ pericuhs vt plurimum fero fapimus . Rcde itaque
vtrumque prjcfcribiiur fugiendum ; &pcccatum
j
&quod pcccandi
anfam prxber,
Seccati
Quoad peccatum ipfum,quam illud iit homini Chriftianoabomi*
horror,
nandum , vel ex fola iila SenccjE fententia , notatu digniilima , colli^i
s<fM.
poteft :Etianni (i fcirem Deos ignofcituros,& homines ignoraturosja^-
huc,j>rQT
VfRrDicvs
ChristianVJ.
(5"$
huc,
pfopterpeccativilitatem,
peccarededignarer.Generorum verc,
&omnibus Chrifti cultoribus dignum animum, fandamquc fupcrr-
biam ! adeo vt, tametfi homo vere Chriftianus Gygis annulo potia- Gygisan-
tur ( cuius ille prxfidio,pala intra pahiium verfa inuiiibilis, vt Plato,
pf^^,.,
Cicero,alijquecommemoranr,&:
Reginx vim intuht,& Regem
^^^- dfRepubL'
ddauiUjRexqueipfeLydii^faduseftjomnemquehabeatm.ahperpc-CK.j.o^,-,
trandihcentiam cum impunitate coniundam; noht tamen(quod vc-
ih offieij Chriftian^ luftitias cftjperuerfum quidquam mcditari.
Qiioad occaftonis, &anfa: mah fugam , conftat experientiamagi-
Occafiofa-
flra, quanti fit momenti, i!}.im vcl ftudiose dechnafte , vcl ofcitanter
"^
(aicm.
iieglexifte . Vnde enim vulgatum iUud,atque omniu ore tritum pro-
erbium; Occafio facit furem ? Mukifiquidem nunquamfurariiu
animum inducerentj fed,occafioneobl^ta,furantur,
Qudritur, Aeg]/fibus quarefit fa^us
adalte, l^
Omd.lU, . i
In promtu caufa
ejl:
deftdiofus
erat^
.
de Rt iem.
Otium occafioiapfus ei fuit, ahisaliud:
vtpotepotus>fatietas,incau-
Aegyfthus
tusadfpe(5tus,nimiafamiharitas.
Hincprudentesparentes,,acfupe-
^ ^"*
riores oranem fuis fubdiris prxfcindunt
peccandi occaf^onem . Eua
Genef.
54,
quomodo in ferpentis caftes incidi t? occaftones non vitau it , fcd ama"
uitpericulum. Ita Dinaperoccafionem,ftuprumpa{Iaeft.GieziEli-
4-^S-5.
fei famulus per occafionem,auarus,fur, &
facrilegus euafit. Atque ita
inccteris.Vixvnquammufculus,auicula,velpifciculuscapcretur,nifi
c mufcipula,tendicula, &c nafta efcam petcrent , &peiiculo pcr occn-
fionem fecxponercnt. Sic fere.dc omni pcccatorum iapfu,&; captura.
Gratio pro peccatorum fuga.
TyEccatumyff T>omine
lefu
mors omnlum eJi nojirum^ drperm^
-
*
cies,ideoque illud^tu qui vifa es nojlra, morte tua ahforhuijii.^
Da
nobls
gratiam.ficfeccatum omne vitandi^vt etiam quidquidl
i^ malf4m hoc inducityvaleamm declinare. Amen^.
l.
l^
a5..
70
Vekidicvs Christi an^ ar.
C
A P. X X V.
Qms fefe primiis fcelere iiiceftiaic iiiiquo?
Lucifer^xcerna Veri ftatione relidi.
Lucifcrpii-
W^^^
V c 1 F E R fupremusille.acrplenciidilllniusangelorumjpri- A
mumpcc-
i^
FJr^ musprimumomniumpeccammprocudit, quialioscom-
3ti>coni.
g
^^
plures c^leftesfpiritus ad confenmm pellexir, fimulque fe-
^^
cum cxleftis patris exiortes recic.
'
Statim enim atque Deus.omnium conditor , cicleftem hanc fiobi-
liflimimque angelorum naturam crearat
j
Lucifer pulchritudinem,
nobilititem,atqaeeximiamnaturE fux dignitatem perpendens, dCc-
quemagnifice intuens quod c;.'teris crearuris antecellerecj neque vero
agnofcensquamaDeo acceperat gratiam, neque media quibus ad
confummatam {upernaturalcmquebeatitudinem pertingeret^efFerri
coepit, &cupiditate faftuofa incitari, ad locum illum fummum, &
Chrifti humanitati debitara excellentiam
,
propria fua virtute occu-
pandanijquaj in. facroeloquio Dextera Dei nuncupatur..
Hocq. fuum B
prsfumtum votum affe^atamque ambitionem aHisangehsindica-
uit^quafi diccret, (quod Spiritu farido per Prophetam reuelante cog-
:tf<u
1
4,
nouimus) In cdum afcendam.-fupra
afira
Dei exaltabofoitum meum: Stmt^
Ik ero Ahifimo , Eteodemmomento, mox angeh boni ac finceriad
Deumfeeonuertentes, eiufquegratiam contemplantes , & ex fidc,
Chrifti pafIionempra:aidcntes, cui a Deo fubHmis illelocus, atque
officiumMediatoris iurcconfignareturdebereturquc; prauum illud,
furtiuum, ac facrilegum coeptum, Lucifen '.:ue aufum iniquiirimum
deteftatifurit, eique reftiterunt : eoquefnCfO in bonaillaadDeum
conuerfione confirmati,perfe(5tique , Dec mconcufse adhsErentes, ab
ipfopariter clara fui viucus vifione, ceic^que^tcrna: beacicudinis
fruitionc donati funt.
MaU ver6angeH,hoccft, a
Luciferop.?vf-ufi,5:fedu6fci;(cx fingu-
lis,vtcreditur,chorisaliqui;fimulfortet(
ttiamtotiusangeliciexerci-
tus parccm facientes) ad cius imicarionein fucc qaoque pulchritudinis
fadti fpeculatores; ac fupernaturale m, c ire eis adhuc dcerat, bcacitu-
dinem non attcndentes; fed per nacura^ t;r> propriam virtutem, Luci-
ferique vc mediatoris opcid pracfuniei ces, eiqueob idconfentientes,
confpirantcs,& adharrentes, iufto omties Dd iudicio, cum duce fuo,
cselo funtcxturbati.&ininfcrnumprnscipitati . Iux.taillud Prophctcc:
Tfa. 14.
Deo ita per ipfum loquente:Dicis 6 I ucifer, Afcendam : Non ita, fcd,
C
ad mfermim detraheris-^in profundum Lui.
Porro Lucifero eiufque afTeclis veluti pertinacius
agcncibus, nc-
que
Primvs omnivm peccavit Lvcjfer. Z3.
Quis le:fe primizs irelere inceftauit ini<juo r"
Lucii^er : ^terna Veri flatione relicfla .
Scak on hi matrue/ D'cni vimt la makce/ Dujrrermer veche ?
Cyi iWcfueil ^amruMe' De ce miferMe , Du Ciel irehiche .
Veridicvs Christtanvs. 71.
que illico ccdentibus, fandus Michael archangelus, fan^lus Gabriel,.
fandus Raphael,& tota fidorum fpirituam potentia fe rebellibus op-
poncntcSjCos cjeieftibus fedibusexegcrunt. Idqueeftquod Chriftus
innuebat: Videham [utayium ^icut fidgur dc cdocadentem . Caufamquc Locao,
vxxmx tam mfand^ fatis aperte defignauit ci\m alias diccret: Homuida
ioah.%o
erat ahinuio: TAtnVentatenonfieth . Seleetenim, &
qnotqiiot eius
venenum haufount , Dcumque ipfum, quantum in fe fuit, ipirituali
quodammodo internecionidedit. Id quoqueerat,quodD.Ioannes
in admirandafuaApocalyp/iconfpexit.^ Vtjumesi aluidfignumincdo:
^pec^iu
Et ecceDrai a magnm^rufw^habens capitafeptem^ &
ccrmia decem. Et cau-
da eius traluhat terttam partem fiellantm cdi . Poftea adilit .
Et
ficlum
esi pdium maguum mcdo. Miibaei &angelt cmsfrdiahantur cum draca-
ne. Et draco pugnabat
&
angcli em
y
&
non valuerant : neque loc m inuentus
#// eorum ampltus in cdo. Etproiectus eit d^aco ille magnus, ferpins anttqiitis,
qut vocatur dtabolus
, (^
fatanas
\
qtttfcducit vmuerfum orbem . Etprotecius.
est in terram : (jr angcli etuscum eo miftfiim.
Hsc eft prima illa atque damnabilis peccati perpetratio ; &Luci-
feri tanquam tantae temeritatis au(ftoris ,
omnifque adhaerentium ca-
tcrua: de carlodeiedlio: a qua mox in gehennse ignem, non quidem ab
3cterno, {^t6. ex temporCj tum fibi fuisque miniftris praeparatum, de-
merfi funt.
Ex eo tempore fpiritus illi nequam, qui Dei permiffu in caliginofo
Diaboli
ad-
hocaerependentesin eledorum exercitium reli(^i funt, infirmum.excrcitium
genus humanuraquafi ingenito odio raille artibus ad peccatUm ten-
|^"""""f^
tare,&illicere coeperunt :.tum extrinfecus mala fuggerendo, tum in-
^^
^^
^
''
firmitate domeftica, ac propriae imbecillitatis in malum procliuitate,
in noftram ipforum perniciem abutendo.
.Poftprimumitaquepcccatum aLucifcro eiusque confortibusin
D
ca:Io commiftln-n,etiam paulo poft in terns,per primos parentes , in-
ftigante diabolo , malum eft pecpetratum . Ex quo lcquitur , fi pri-
mum peccatum in cailoabangelisj fecundumin Paradifoaproto-
Secimdumv
plaftis in iuftitiaoriginali conditis fadumcft: quantoftudio,,nos
peccaulin,
fi:a2;iIes,Ioneavetuftate deprauati,tot infirmitatibusjerumniscruecir-
Pf
"^llio
*
. ^
, .
ri- u-

,r-
comifTun,
cumuenti, ac repleti ; tot mlidns,.tantis macrimis , tam arrociter adi-
^^
duequeimpLignati jinlococamlubrico^ tenebrofo, tvitque pericu-
lis
expofito
,
peccata; & quidquid ad peccatum potcft inducere
, vi-
tare dcbeamus.
Dignum obferuatu, ac fummoperc admirandum
,
quam fubtiliter
TentatieM-
hoiYtinibus peccata fubiepant, occafionibus pr^efertim cuniculos nisvchc^
agentibus . Vt nec fan^iras , nequc potentia, ncque fapientia tutum
mcntiai
immunemqueabcorumreddantinfidiis. Nec enim Dauid, vir fe-
tundum cor Dei^ nec Samfon, hoftium cerror, lconum domitor
j
ne-
QUe:
7* Veridicvs Ckristianv^V
qaeorbifmiraculum, fapicns Salo;-noii, psccaci
micniaini?nta{?c
rufpc^kahabuere, vrnonfuccumberenr. Qujd
noSjncquefandi^nc-
que forrcs
, nequc fapientes
,
prsfumemus ? Quidj vbi, vel
quando
non vercbimur?
Deinde
,
quemadmodum primum peccatum incojlefti (vt di<5tum
eft
) &primum in terrcftri paradifo commiftum , ex fuperbia vt malo
quodam fonte manauit; ita fere femper fuperbije ftimulis homo agi-
tattar,
quando ad peccatum lacefticur . llla (iquidem fe omnibus ccrto
modo peccatis miicet.aUquando plane euidentcrque,aliquando vero
Glori.tcu-
peroblcure
, & quafi in receftli quodam fe occulcans . At fcelerata:
piiitascau.
huius im pugnationis
,
per gloris propria: appetentiam, qua & diabo-
fapeccaci.
lusprimum
idus(Ero,inquit,{irailis Altiftimoy&generisnoftriparen-
tes,
quafiin primaftantesacieproftrauit, ingeftoeodemprormstclo
f
Eritis ficut Dijj& quotidieadhuc cx eadem pharetra tela depromens
nos inceflir, exempla aliquot proferamus.
BoitMent.i'*
Cqj^ frater Leonardus cogitationum fuarum talium ftimulis tacitc
afci,
impeterctur; circumuentus rumetjuh mature qui eum enperet inue-
F.Leonar-
niflet. Beatum namqne Francifcum afello infidentcm ipfe pedes co-
^*-'
mitatus mente voluere coepit, quanto ante illum quondam lerit gcnc-
risnobilitatejpotentiaquefsculari.Francifcus fpiritu(an<ftoedo6tus,
vtintellexit glifccnteminprcECordiis comitis tumorem
,
ftatim defi-
liens , afellu m fe illi ccdere dixit ,feque potiiis pedibus iter fadlurum,
c6 quod obfcuriore loco natus effet . Agnouit frater ille infolentis co-
gitatus culpam fat aperte obijci : 8c miratus deprehendi pomifte , ad
pcdcseius prouoluitur fupplex-.pert^fumquc peccaticautiiis deinceps
humilitatis propofttum feruaturum promifit.
Verum quantislacrymarum^pene
dixerim^fluminibus deplorandi
funtilli,
quihocoeftropercitijmedicamnonadmittuntmanum ! fcd
cum aculeo diabolicum fimul hauferunt venenum
,
quo peftis illa tu-
mido feper animo confota magis ac magis inualefcit:iuxta illud Pro-
frdmj].
^hcticumiSuperbiaeorum qui te oderunt afcendtt
femper. lulianus apofta-
'Nicephorus
tacumlethaU vulncre , incerto
audtoretelodiuinitusdiredopercuf-
h. 1P.M.37.
fuj^in Perfide ad fluminis ripam iaceret,tametfi feob fpretam Chrifti
flaraauo^
Religionem
mori in extremo vitae tempore ipfe confiteretur
,
fequc a
gantia. Nazarenovidum
agnofceretjconfiliotamencum
facerdotibus (acri-
legis inito
, fe clam in fluuium praecipitare voluit
,
vt diuinitus raptus
vidcretur.En
primaeuam,quam
dixi,inccnfam fuperbix cupiditatem,
Sed cum audorc diaboloin
profundum infemi demerfus eft.
^^v^'
Menecrates
medicus,ciim
morbos quofdam defperatos.ac parum
WJi^
^*^'
curabiles fua arte
fanaflet,ipfe
morbo infanabili (de quo ago)ca;pit la-
Mcnecratis
borare; louem Dcorum
fummum
fcipfum appellans
.
Vnde cum ad
meiiciva-
piiilippum Macedonum
regem fcripfiflet , talivfuseftexordio: Phi-
Veridicvs Christia^tvs.
73
lippoMenecratesIupiteiTalucem. Adcacum refpondiflet Philip-
paSjin hunc modum orfus eft epiftolam : Philippus Mcnecrati fani-
tarem.Significauit autem latenter,hominem non elFe fan^ mentis,qui
feDeum tfTefingerct.
Quid de Hcrodis quoque infana gloris cupiditate dicemus ? titil-
lationem Luciferife dc fcnfille &fouiire fado teftatus eft. Statuto
nAmque die vejittus vcjie regta feditpo tYthundli
, CT
concionahatur ad popti-
lum. Popultis autem acclamahat : Dei voces
,
&non hommU. Confeslhn au-
tempercuftt eum Angelta Don:iui,eo qtwd non
dcdiffet honorefn Deo : c^r con^
fumtus k vermihiisexjpirauit. De Antiocho quoque nimium infolefcente
fiiperbia, idem fere legiraus
. Quifihi vtdehatur
etiamfluciibtts maris im-
perareyfuprahumanummodum fuperbiarcpletus
,
&monttum altittidines tn
jiatera appendere,httmiltatui adterram
, fcaturientibus ecorpore vermi-
bus,nec propriii ferens fcetorem.fic moriens dixit : Itifium esl,fubdttum
ejfe
Deo
: cr
msrtalem non pana Deofenttre.3.ci\ms igitur peccatum pec-
catique occafiones tempeftiue vitarc
,
quam Dei manus eftugere : Sc
praekrtim ferream illam &longam asterna^ damnationis virgam,
Oratio contra fuperbiie ambitionifq.vitium.
ADmirabile ^
iuUum iudicium tuum,
DeuSyfuper Lucifero
eiuf^g fequacihus manifeHe monfratum esi : Corda noHra^
fudfumus
,
ah omni prafumtionis incentiuo
defende^
,
vt tihi
umiliter
feruientes
^
consianter etiam adharere mereamur
Amen.
Hcrodis
affcdatia
i.Mach.9.
Anciochi
prefumtio''
K Cap,
74
Veridicvs christianvSj
C A P. XXVI.
Crimina cur ccnfes quxdam capitalia dici ?
Cxtera Lernxa veluc hinc ceruice refultant.
T>eta.7.
^^^^^
vemadmodvm feptem erant in veteris Teftamenti
A
[ft>O^Jw
^^''i"'pOi"eGentes& Regna ,quxfiliis Ifiael ingrefrum in
Septcm
|^e:^vAi Piomiflionis tcrram prohibwTc conabantur: ita funtfc-
B
peccata
wk-^SjfCV^

ci- ta u

capitaiia.
5^^*^ ptem
p:
CECipua pcccarorum gcnera
,
qua: hlios Dci ab m-
troitu m promiiramt^^rram viuentiumjUoceiljRegnum c^elorum ar-
cereconccndjnt. Erficutopuserat, robur illarumgentium armata
manu conterere,?^ ita debellatis lUiSjtranquille , terram lade ac mellc
iiianantcm pollidere:(icnec;^{reeft.feptemhjeccapitaUaregna,{aUi-
ti noftrerepugnantia,fortiter pugnando deuincere ; &iti in fupernaf
parria:, omni fuauitatc atque vbertate abundantis , requiem introire.
Matth. 1 1 Reonnm eni m cdornm vtm patttitr:
&vwlenti rapmni i'lud. Ad lioc autem,
obferuandum iUud adacrfus hccc vitia eft, quod erga Gentes illas Do-
Deut.jt
minus obfcruari populo (iio proscipiebat . V-crmi.serts ,
vfque ad inter"
7iecioni'Vi: non imbis cnm eisfxdusjiec mifereheris earnmynequejo iahis cum cis
coniugia. Quinpotrus bc facietis eis: Aras eoram fuhuertite,& confrip.gite
ft.i'
tuas^liicofq^ fuccidi:c,& jculptilia cmbtmte. Quta pop:ilu$ (ancius es Domtuo
Deo tuo. Q^id aUud tmta hac feueritate clemens Dominus-, qui &
inimicos diUgi vult,fignilicareintendit
,
qudm vt nullum nobis cum
capitaiibus iftis inimicis.peccatis inquam,e{]etcommercium?Nefor-
te cog'taremus,fimui h rc duo pofie confiftere & Domino feruire,&
Mammona:;vitiaacvirtutes colcre. Vfque ad internecionem tam
prauaeftcxt-rminanda generatio : habetenimquodquehorumcapi-
talium vitiorum
f
quodU^quete Catechifmo) ftirpem fuam, peftilcn-
teuiquegenealogiam. HabetSuperbia fuas fil:as,& fuas habet Aua-
ritia^&itadereUquis : vt&virtutes primarix his feptem oppofits
fuas habentpro{apias. Ttltamtuam mndahis fltoeius-ynecfliamiffmaC'
ctpti's
flio fo, inquit ibidem Dominus : quiafsducet flium tuim, ne
fc"
qu.ittir }ne,& vc via^is (ertiiat dijsalie-fiis,
Ne autem animum in fiipcrandis prauis iftis pcccatorum quafi na
tionibuSjpriT numeio& potentiaearum, defpondeamus,audi qusfo,
qiiid foiatij coaira hoc {ais deJerit Dominu<:: Si dixeris tn corde tuo\plu-
res funtge-ites i(Lt
. q;'am roo
;
quomodo potero dclere eas ? 'Soli metuere :
fed
re.ordarc^qUit fceritDoft^inusDcustuiis Ph.iraoni. Non ttmebis cos
,
qix
BtYnati.
^'^''"^^'^^^ tutuin nicdio fu
eft^Deus ma^nus.
&
terribtlis
: fpfc confumet natio-
Homil 4..
rteshas. AuditeD. Bernardum regum horum hoftiUum proternhm
Jupfr Mij -
formidantcm,& opem diuinam inuocatem. Veni Domine lefu, aufer
^*"^-
fcandaU
Sbjptem feccata catital,ia
26.
Crimiria cur cenies qu^dam Capitalia dici
.''
Cetera Lern^a velut hinc ceniice reiultant.
^LWrvon; 'Vbinrber) Wt jtuc^ J^ooiilonbtr; joo airytnomt'
^^Vij?t ^m les cnimsfltrez dss ahifnes / Sont Jzts Capitaux ?
T}e ce que leur tejie /^rodmt et reuUe/ Mille et mule tnaux.
VeRIDICVS ChRISTIANVS.
'^jf
fcandala de regno tao,quod eft anima mca
; vt regnes
tn,qui debes, in
ea. Venitenim auaritia, & vindicatin me Cihi fedcm . ladcantia cupitVitia ia
dominarimihi.SuperbiavultmihiefreRcx.Luxuriadicit.Egoregna-"*^^'^
^^~
bo. Ambitio
,
Detradlio, Inuidia,
& Iracundia
, certantin
meipro,defcaant.
'
meiprojCuiusegopotiffimumefTe videar. Solatij itaque magni loco
eftjquod Deusm medio noftri eft, quando bonara confcientiam ha-
bereconamur. Etquodadditur: Jpfeconffmi^t nutiones hasjn
cosijpcciu
ttio paiiuttm,atque per p.vtes. Magnaseftprudentis
hoftem fuumpau-
latim comminueretvitiafenfim in nobis expugnare.
C
Septem h^c capitaha pcccata,feptem illa capita funt draconis
illius A^oc.it,
rufi
;
quem loannes in fi.u Apocalypfi deicripfit , vt capite
fi.ipcriori,
Luciferi caufajprotulimus. Suntquefeptem illa dxmonia,ad pecca-
J^^'*'" '
^
tum nos pelHcientia
,
quoe in peccatorum multitudine c Maria Mag-
dalena eieciafuerunt. Qux dum vacuam anims noftrze domum in
-
Luc.it.
habitatum veniuntj faciunt poftcriora peioraprioribus:
nifiper in-
habitantemSpiritumfandlum, quieftdulcis hofpes animje
, & per
D
vcrumvirtutumornatum fpiritusille nequam &: fcrpens
verfipeUis
excludatur.
Contra capitalia,habemus in pr^fidium virtutesfeptem
oppofitasj
Variafc-
vt cuique facile cft.virtutem fuam cuique vitio opponere .
Superbice P'^^"-^
pr-^f-
Humilitatem,&:c. Septem quoque dona Spiritus fan(5ti,nobis in bel-
[''''^/"'
lo tam acri confilium,iobur,& arma fuppeditantia. Et prs omnibus vitia capi-
viuifica fcptem Chrifti Sacramcnta, qus certam nobis vidroriam
pa-
^^l^^*
riunt
: infeptemcornibus Agnimanifeftataloanni: 6cin feptem tu-
bis prcefignata.
Capitalia ha^c feptem peccata vocantur,non quod
femper
mortalia
fint
;
quia leuis inanis gloria, ieuis animi aci iram
commotio
, 8cc. ve-
niaha funttantiim : fed fic vocantur; quod fint veluti
fontcs,vel capi-
ta reliquorum : e quibus rehqua omnia vbertim
, abundanterque
fcaturiunc
Oracio contra feptem peccata Capitalici.
JcftijVere lofue,
per
defertum mundi huiu^ nos ad terram
cdorum promifkm ducls , vbi omnls honi eU
abundantia-,
feda
feptempeccatis
capitalihus magnum patimur
impedimen-
tum : In adiutorium noHrum intendcj quizfumus
\
vt tllls
fupe-
Yatisyeo ualeamus peruenire^
^
vbi pax vera
^ c^
requies es^
aferna, Amen,
K 2
C A P.
j
Veridigvs Chb.istianvs^
G A P. XXVII.
Cur ais in Sanctum commifla piacula Pneuma*
Numinis aduerfa bonitati fronte quod obftanc.
Peccata in
^^^^^
"^
qiiantafic fex peccatorum in Spirirum fandum com-
Spiritum
PA^^^^
miirorum peruerfitas,quaequenominisratio,clariiisinteU
landtu fei.
k^^BJI^^
ligamus; donorum ac frudluum S .Spiritus benignitatem,
i^^^^^
munificentiam atque vtilitatem paucisante in memoriam
reuocemus : tunc enim manifeftiiis videbimr quantae fit indignitatis,
tam pium ac bonum Dominumjtam liberalem bcnefadorcm,non fo-
lun ofFendcre, fedetiamcontemnere&impugnarejquandoeiuscle-
mentiam,dulcedinem,ac largitatem attenderimus.
ipU II,
Suntinprimis feptempraeclaraSpiritus fandidona, quxd Pro-
A
donrTpi
P^^f^
^^'^i^ rccenfita,Chrifto attr?buuntur eorundem largitori. Super
xitusfaai,
Chriftumrcquieuerunt, &abipfo, ceu fonteomnis gratia:, inaliosj
quibus fuum elargitur fpiritum,deriuantur. Sunt autem : Donum Sa*
pentUidouum Intelledtts.Confil^i Snentu, Tortitudmk, Vtetans
,
ac Timoris
Domini. His donis,tanquam oleo gratis: Chriftianus delibucus, adiu-
uatur,adalacrius, facilius, cumqueinternoanimiguftu virtutesom--
nes excrcendas , & ad promptiijs mand^tprum viam percurredam ;
flcut currum videmus bene inundtum, fortibusequis tradumiomni-
qac adiutum adminiculo,celerius rapi : & nauem velocius niare per-
uolare, fiben^vnda,profperovento,&prudenti fitpracditaguberna*
tore. Ciim alioqui & currus ftridere fub onere , & gemere prae molc-
ftia quafi audiatur, ac prae difficulEate murrhurare, fubfidere, figi : ac
nauisvelhuc illucdefl;<3:ere,impingere^ vel, qaodpeiuseft, fatif-
ccre,ac naufragium pati videatur. ita hominis vita, fi fandi Spiritus
gratia ac donis, ipfoque demum redore deftituatur. Sed ros ( inquit
I .Uan. I . loannes) vnclionem habetis a fancio.
Duoclccim
Suntprarterhsc ctiamfrudtus eiufdcm S. Spiritus mirifici
,
qui
frudus
prscipui duodecim numerari folent : vt a D. Paulo cenfentur; Chari-
fanfli.
tAs,Giiudtnm,?aXyVattentta,Lo7ioaninntds,Bonnas,Ben\z^ttas^M.mjuetudo,
Rom.9.
Tides,ModeJlia,Contimia,Caflitas. Idcircohi fruftus Spiritusfandi ap-
^''^'
pellatur,quodvbiilleeft,haEC&eiufmodioperatur,acproducit-, ficut
arborfradasfuos facit,exquibusetiam
dignofcitur. Sic&malignus
fpiritus frudas malos ex carne, ceu mala arbore progignit
,
qui valde
amari,& noxij funt, mortem guftancibus
adfcrentes. At fru3:us Spi-
ritus fandi, fpiricus boni,re6li,ac principahs, dulccs, boni, ac viuifici
funt, inomni opere bono dulcedinem
fuam oftcndentes.
Tanta igitur benignifltmi Numinis
perfpedabenignitate, 5c in nos
muni-
Sex peccata in Spiritvm sanctvm, - 27..
Cur ais in landl;um commil5apiaculaPneuma.''
Numinis adueriabonitati ironte quod ohdant.
Quafid dicicmjejaire/ Qumpeche contraire / Soit au Samt Zjhrit l
Lors juon contremine 1 La honte Diuine/ Contre eUe desvvt
.
VeRIDICVS CHRISTrANVS.
77
munificentia ac bonitarcjcn quam indigna, ac omnibiis modis dece-
ftanda illoriim vefania cft, qui non iam ex ignorantia, aut infirmirate,
fed cx niera malitia tam bonii ofFendiit Dominum. Quid dico,otfcn-
dunt ' qui bonitatem eius excludimt,repudiant ; eique, quod eft capur,
quafi aperto Marte rcFragantur acrefiftunt, ne ex vitiorum coeno exi-
mantur, ncve fadi meliores,caelo tandem inferantur. Hoc eft contra
Spiritum fandlum peccarchoc cft cblatani Dei munificentiam 5:gra-
tiamcontemtimabiicere: hoceft,iuxtaChrifti verbum, peccare in-
Mritth.ii,
cxpiabiliterj vt nec in hoc.nec in fiituro f^Eculo remictatur. Non quod
vilum fit peccatum ,
cuius fic in hac vita defperanda remiflio , modo
paeniteac rcum fadi
,
rogetque veniam vt oportet, qui illud commifir;
fedquoddifficultcradremiffionem veniatur, cum gratiae condonare
volentis obfiftitur. Quidam ita morbi incurabiles vocantur ; non ab-
/blute , fed proptercurarionis difficulrarem^&raritatem^
praefertim,
fi medicorum confihis&conatibus refiftatur.
Hac cnim lcge (vcegregie P. Canifius in fuo Catechifmo } nobifcii P.Pemi
agit Deus,vtnecgratiam in terris,nequegloriam
incarhs tribuataliis,
Camfms,
quamqui peccatumdeteftanturagnitum,
&pr2Eter id, bonum fibi
proponunt,rc6tumqueehgunt vitce inftitutum.Ccrerijm in hifce pec-
catisdefuntha:cduo,&infupcridabiicitur,quoSpiritusfandu,
pro
faa gratia,hominem a peccando folet reuocare . Hinc auc nunquam,
autrar6ingratiamcumDcoredeunt,qui
ficpeccanc.
Nominacim autcm in Spiritum fandum peccare tales dicuntur,
quiagratia&boniras Spiritui fando fpeciahtcr , ceu fonti bonorum
attribuuntur
;
ficut porentia Parri,& fapientia Fiho. Hinc qui in Pa-
trispotcntiam peccant,perinfirmitatempeccaredicuntur
:quiinFi-
lium,per ignorantiam. Atin Spiritumfandumpeccant, qui ex mali-
tia. Petrus exinfirmitate, contraPatrem:
Saulusex ignorantia, in
Filium: atex malignitace, inSpiritum fandum peccarunt Pharifsi^
Iudas,aliique.
Oratio pro Spiritus fandi gratia obtinenda.
EVfttnde
fufcrnos ^ dementifimeDomin^^
Spiritumtuum
fanftum ,
vt nunquam eiui
immenfa bonitatls geatiarn
of
fendamus\fed
multipiicibus eius doni^aucii
cjr collufirati^vidca-
miis quji agendafum^atq.eadem alacritcr adim^leamus. Amen*
Kj
C a p.
78
Ver-idicvs Christianvs.
C A P. X X
V
I I I.
Quis demcns alienoaccerfitcrimincculpam?
Peccanti aceeclens audlor fautorque malorum.
Pcccata ^^^^
ERiTo
alienaquazdam peccata vocantur
,
ciimtamen vere
alieiu no-
I^S^K
flntpropria:
quia licetaliorum manibus opcraquc perli-
"^"^*
qI^wF
'^'^"tu^j nobis tamen etiam imputantur
,
noftrafque con-
^^"^'
fcientiasdamnationiscoram
Deo reas conilituunt
;
quod
cum iisqui illa committunt,in aliquo,ad peccataea concurrimns, cif-
j.Timot.
5.
que communicamus.
Hoc eft,quod dicit Apoftolus
:
Ne
ccmmmncifiie-
Ffal.
li.
rts feccatis aliem. quodque
Pfalmifta Deum orat :
Ab occidtu meis mtm-
dx n:e Dominc,&ab alienii farce
[emo tuo. Nouem i fta modis pra:cipue
committuntur:ConfiIio,Iuirione,Confenfu,Irritatione, Laudatione
feu Adulatione.Reticentia
culpae aliena: , Conniuentia vel Indulgen-
tia,Pariicipatione,ac
praua Defenfione.
Dolendum,ram
frequens &comraune hoc efTe multis malum , &: a
tam paucisa^ftimari
jimmonequidem animaducrti ;
cum
omneshoc
pra-textu in peccatorum
iftorum. ca;no & libere volutentur
, &recur
permaneant, quod dicant tantum.vel etiam foKim cogitent
: Eganon
Pucrilis feci. Hoc puerorum eft,quando confodalcs fe inuicem pugnis, faxis,
A
cicufatio.
ygi etiam cultellis
impetiuerunt; aiiis interim confiliumjatq.animum
B
dantibus, laudantibus
ferociores, autfaltem neque impcdientibus
cum
po(Tent,nequedeferentibusadeos,
quorumefTet excfiiciotales
infolentias caftisare : folent tunc tales incentores, & multis aliis mo-
di^ ini-nalu hoc concurrcntes,fc
purgare,acdieere:Ego non feci.StuI-
tum eft.ncqueculpam
excufat. Alius peccatum fecic,
&tu peccato il-
liuscommunicando,etiampeccatumcontraxifti.
Vtinam noiietiam
q
aduIci,acparenteseiufmodireperiantur,quiitaexc2cati
funt, vt vi-
deant pueros peccantes,&
non prohibcant, nec caftigent, quin
potius
adulentu-r,&appiaudantnequitiisfuoium.
C^ipoteft&: debetma-
lum impedire
;peccat,finonfacit.
Fumm fu- Solent & fures
fcfeexcufare j furtumq. in quod concurrant,tegere;
D
<^"s.
dmnquiabftuht,dicit,Nonhabeo5,quivero
habet,Ego nonabfluh;
quicxcubiasegit,velahomodoiuuitj
Egonon fumfuratus.
Ita his
ti-icis mundus plenus eft 5
& nemo confiderat
,
qubd fe ipfum
palpet,
5,:decipiat:
cuinextii&receptatoresfurum ,
&furtorum coemtores
funtimpliciti.
Etitadeomnibusahenorum
peccatorum fpeciebus
.
Sic Pharifzei fe incontaminatos
cuftcdiebant,vt putabatita &c Pilatus
lauabat manus,dices:
Innocens cgo fum:Et mihtes iuffa dominorum
cxequebanturi
ita ncmo
fecitj&interim omnes in culpa funt. Sed qui
eum
NovrEM
FECCATA
ALII^N^
28.
Quis
demens
Alieno
acceriit
critnme
culpam
.''
Peccanti
accedens
autor,
fautorue
malorura.
Quandjas-^
cau^ahh/Du
crime
execrabU/Cmnis
^ar
atitrwf^
Lars qm tu
h^oHt/
Ou en
gue^uejorte
/^
confens a luy.
I
Vetiidicvs Christianvs.
jp
um tradidit , ludas &concilium impiorurn, raaius peccatum habe-
bat: neque tamen Pilacus, nequc milices innoxij.
Adagium Belgicum eft,etiam aliis v{icarum
j
Tantum faciiqui pe-
dem tenet,quam qui viculum excoriatjvcleciam iugulacSicuc &Sau-
lusnonminusS.Sccphanumlapidauic,quiomnium veftescuftodien-
Snulus ve-
dojOmnium ecia manibus cooperabacur
:,
quam qui fa6lo ipfo in eum
ftir"enta
torquebanrlapides. Nemoigiturfibi nimium hocvelamentoblan-^^^'"'
diatur, quo (e modo mundus faUit, quod immunem fe a noxa cxifti-
met,quia ipfe opere mahim hoc non perpetrauit. Cum hoc notacu di-
gnum fic in aUenis hifce fceleribus,qu6d qui peccatu fecic, culpze reus
eft fine dubio;&qui aUquo horum nouem modorum iiU peccaco com-
niunicac, eidemobnoxius cftcuIpjE^ncqueminor propcereaeftnoxa,
quodeadem vcrumque,(S: plures fimul concaminer: ficuc e concra di-
cimus,vnafideIiaduosdealbariparietes; ica mulci eadempiceconca-
minanrur. Vndeeciam. fic,vcquandopeccati calisoccafione
, reftitucio
aUqua facienda eft,a:que qui communicit malo, acque qui malii com-
i-nificobftringacur : quoad damnum ilIud,quod,nifi ipfe concurrifict
inahenum peccatum, non fuifietillatum.
Vnde eciam conftat.omnes ilIos'vtdicicur"fine hofpite computare,
Reftitutio
qui peccaca fua,vtdcbicaficcontr.i6la,eittenuac. Re6leaucemacpru- in peccato
dencerfacic,quicunq.noicaaIienahsc cenet vrea ignorer,incauculq.
^lieno,
inillaquotidieimpingarrverumaquoitafuntaliena, vtnullamcucis
ineat familiaricacemj fed quafi in excremas mundi oras relegata refu-
g!ac,<jc a fe ablegec. Hocranro reciiiis,quantomaioriaDeoimpro-
perio confanduntur,quibus dicitur, in vno,omnium nomine: St xite-
^r^i
^^.
biu farem^
currehas cim co:(s' cinn adulterisportionnn tuamponebas.
Quam
execrandapeftisdlainrer Chriftianos,eorum, quivtincompotacmn-
culis 5ccomefiratiunculis portionem aliquantulam nondico confe-
rant,fed accipiant
,
perditiifimas obeunt fundliones; adukeriis/cor-
tacionibus, &: ftupris fubferuiences,dequibusPropheta: Pofucrimt
jcei
^^,
fucrum in proftibulu)h\& piiclLtui vendiderunt pro vino , vt btbercnt
. Alieni
non funt in criminibus^neque iii tormentis faturi funt alieni.
Orado contra peccata aliena
.
PFrlfime
ac fancfij^ime Bomine le[u
,
qtd peccatorum
noflro-
rtim mAcuUs in te
fufcepisHj
tno^ eas ftnguine elkiFH : con-
faentias nosHaSjqtt^fiimns, ah omni occulta deliBortim coinqtti-
itatione
C'
alienorufn peccatorum communicatione
conferua ^
vt
tibitanto melius placere
drferuire
po^tmus,quanto ab hisftieri'-
mus aliemores. Amen.
C A F.
Peccata
clamantia
quatuor.
Duplex
caufacla-
moiis.
Dei proui-
dctiacon-
trahorro-
rem cla
tnantium
peccatoru
Veridicvs Christianvs,
C A P. XXIX.
Crimina quid^quom ferit altu Clamor Olympu?
Ocyus vltrices clepofcunt Numinis iras.
VI A infacr2eScripturxvoIuminibusreperitur,enepcccata
qua^dam adeo atrocia, tamquemanifefeimprobitatis, vt
diuinamiram 5c vkionem infigniter iis, a quibus commit-
tuntur, accerfant, hincillaclamantia in casium nominan-
^
tur.
Clamorautemillenoneftaliud,
quamenormis corumgrauitas
intuituDei,&intoleranda
inhumanitasintuitu proximi. Clamant*
hxcpeccataperfe, rationcfuarmet
indignitatis^ Scratione iniuriicin
proximum illatx; clamoreeorum ita opprelTbrum^quando prc-Efertim
apudhumanosiudicesnonexauditi,nequedefenfi, adfupremum iu-
dicemDeum confugiuntj eiqucfuos gemitus
,
lacrymas, & fufpi-
riareprxfentant.
Quatuoreiufmodi e facra Scriptura numerantar: Homicidium
voluntariura.Peccatum
Sodomiticum:Oppreflio pauperum: & Mer-
ces operariorum
defraudata. Quanti horroris fit
,
quantacque imma-
nitatis,audereaHquodhcrumperpetrar^',qualis,quantufvefiteoruni
clamor,in ccflum
afcendcns,quamque terribiles pro his plag^e merito
timenda: fint
j
figillatim
excmplis,e facra pagina prolatis , ad oculum
patebitcapite proxime fequcnti.
'
Ncfcio vtrum magis mirandum fit^an, reperiri poflehomines
adco
extraomnem Dei timorem,atque humana: rationis vfum pofitos,
qut
tam exfecrandaaudeantattentare :,
an ver6,Deum tali,hacin
vefinia;,
vti voluifle prouidentia,vt fcelera h^c,quodam quafi clamore,ad thro-
num eius,atque aurcs accefliim haberent
;
quibus alioqui
opprefll in
opes,&Gmniope
deft:ituti,fuccumberent. Plufquam ferina
nquidem
efl: quorundam in proximos fuos ac fratres crudelitas
;
quando, vt fibi
videtur,ex voto iplbium glifcit impietas
^
vidcntque impune fe frau-
dem facere pofle,filubeatj
nemine exill:ente,qui vel prohibeat,
vel vl-
cifcatur. At bene eft:,dum,
Deoitaprouidente^clamando
&implo
rando , faltem.a Deo impetrari potefl: auxilium.
Aures Deiaperta;' femper &:intentcT funt ad hunc clamorem mifc-
rorum,ad fe prx neceflricate
confugientium :
quantoque moratur diu-
tius,tantofortiiis fcrit dum veni.t.
quemadmodum enim in arcu,diu-
tius quidc moratur fagitca,quo profundius attrahitur
;
fed tum etiam
acrius emij^itur : ita iia Dei,quaarcum fuum tendit&parat
j
grauiiis
jEuit,quo diutius dilata fuerit.
Itahabemus infacraScriptura de opprelHone filiorum Ifraefiii
igyptoj
mrVOK JPBCCATA IN a^LVM CLAAL4NTJA . Zp
.
Critnina quid c^uoruxn rerit altimi Clamor Olympum^
Ocyus vltrices Jepoicuiit NuTninis iras
Quejatt vm'ff^hnce
/
Qm crwvn^eance/^uyhis haut des Cwuxl
Que la dextre rotwe/T)e Dteu plufhjl
hotiae/Pour lancerjes jtux.
Veridicvs Christianv^.
8r
^gypto: Jn^etnifentes
jiiij Jfiael^proptcroperatVociferati funt : afcetiditj^
xd.zt
cliimoY corum ai De,wi,ab operibm : cr
audiuit gemitum eoruni . Miramur
incerdiim vnde pIag;s,tribuiationes >aftlid:ionesque inexfpedtatce no-
bisfuperuenianf, tanquam imberinopinatoingruens, &inftar rueu-
tistempeftatis, tumquandoquisinparticularipercelliiur, tumetiam
quandociuitates, autintegra^etiamregiones, &regnavaft:antur:
5c
noncogitamusDeumh.Tcimmittere
j
longazquidem tolerantice fua;
pertxfum.noftr^ vero maliti^cfemper in peius proficietis memoremj
quique vocem gemituum,&: clamores oppreftbrum exaudijt tandem;
dum nosinterim furdum egimiis-, aurefq. ad preces pauperumobtu-
rauimusj &oculos auertimusabipforum lacrymiSj&miferia. Hoc
ipfe fatis innuit, dum per fidelem fuum Prophetam fic dicit : Propter
pfal. 1 1,
vnferum inopum,(^geminim pauperu)n,nunc exfurgam, duit Dominus.
Qu-lm grauiter eorum ferientur aures
,
qui ad eiulatum pauperum
8c afflidorum non magis mouentur
,
quam fi brutum animal vocife-
recur. Horumcrudehumdux&patronusmcrito Perilkisilleconfi- VaUriui
gnetur.qui Phalaridi placere volens.bouem ei arneum confecit,in quo
^^'^-
^'^ ^*
cum dire vrerentur inckifi , clamor eorum bouis mugitum referebat,
penili
fn-
nonlamentabilemhominisvocem, mifericordiam atqueopem fup- humani-
phciter implorantis. At fcilicct dignam omnes hi mercedem cum illo
"^*
accepturi,nifi ante diem ira: & morcis fuce emollefcant,conuertantur-
que:vc ficut ille tauro fuo primus iniedtus fuitjita ipfi propri*E iwx im-
manitatiscondignas citra mifericordiam luant paenas.
Oratio contra
4.
peccata in cxlum clamantia.
VOx
orationum nosirarum afcendat adte^ DominQ^jperme-
dios omnium deliBorum
nofirorum
damores : neque quid
feccata noHra loquantur ^fojtulent^fedquidmiferiam nojiram
tuam^i immcnfam deceat benignitatem^attende^. Amen^
C A F.
Clamor
peccatoru
vchemens
^**5?
<&enef.4.
Homici-
dium vo-
luntarium
I.
St
>rEE.IDlC7S
ChILISTIANVS'
C A P. X X X.
Qujs fefe hic cldinor ca^lo illxtabilis efFcrc?
Flagiduin/xecrandu oculis Diuumq.hoininumq.
V A M intolerandam necefle cfl: iftorura cfTe facinoruiTi
malitiam
,
quac de feclamorem quendamillxtabilem ex-
promerecenfcntur, quodiuinamiuftitiam acvinditam
implorent
,.
vt quibus condigna in mundo non rcperiacur
punitio! Vtmerito forfitan metui pofiit,proptercaprecumiioftrarum
vocemadDciauresnonpenetrare,accefruarceri ,
vel quoquomodo
non exaudiri
,
quod tam vehemens fit peccatorum iftiudnodi, hodie
inter mortales gradantium , vociferatio ; vt aures Dci prasoccupet
, &
exilem orationum noftrarum fonum obtundat, & fuperet . Hoc cft
,
quod in perfonaomnium idagnofcentium , &c deplorantium.^ aperce
fatetur Ifa-ias : Imquitates ve^ra diuifcYunt inter vos, .& Deum vejirum :
cjr
peccata vejira abfconderunt facie^n
eius a vobis, ne exaudiret, Et poftea cla-
rius ; Multiplicata
funt
imquitates nosir coram te-^
&
peccata nosira rejpon-
derunt nobis, Conuerfum eji retrorfum iudicium : &iu^itialongefietit : quia:
corruit in platea veritas,& diquitas non potuit ingredi. Et vidit Domitms\,
&
malum apparuit m oculis eins. Ecce peccata pr^occupant oculos , aures
,
totamque Dominifaciem: &,(! velint noftrae fupplicationes accedcre,
pcccata refpondent nobis : quid hic agiris ? Nihil hic vobis nobifcum
commune : quid nobis cum veftris clamoribus ? clamamus nos for-
tius.quam omnes veftYte poftulationes: Reccdite. Immodiuidunt in-
rejnos&Deum nQftciim, maceriam quafi-exfe intermediam con-
ftruentes. Hinciftselacrymcs, mirerishifcetemporibus,quibus Ref-
publicaChriftiana,tantisimpenfi3,totannorumbeIlis,tamIongapre-
'
cum continuatione, nequit in pedes aflurgere : fed quoties vtcunque
alleuari videtur,toties iterum fere fcedjus relabitur. Huic autem ma-
lo fatis magno, hoc accedit decerius.quod ficut parum &a paucis ad-
modumanimaduercitur,
&:perparumemendationisapparet5 ita me-
tuendum cft vel nouum femper a Deo parari flagellum
,
prius qudm
vetusattrirumconfumptumqi fit; vel 'quod Dcusauertat)Regioncm
Religione priuandam.- Atnunc , vt prascedenticapite promifimu?,.
quodque prxfens exigit tradatus, fingula Clamaniia fcelera exempiis
(acr^EScriptur.-EcxordinecoUuftremus.
Quoad primum
,
horrendam fanguinis AbelvocifeYationem tcfta- A
tam habemus : poftquamenim Cain aduerfus eumconfurrexit,eum-
que interfecic ; ait Dominus ad Cain: VVt eii Abelfrater tutu ? Qjjifei i~
Jii
">
Vox fungtiinis frairis tui cUmat ad me de terra.. Nur.c igitUTyma lediUut
crii
Qj^ISSIT CLAMOR ILLE,PECC.4T0RJ^\{ CLJPAANri^T^r . 3
Quis i^le hic Clamor cxlo illetabilis eifert.'
FlagitiuTTi execrandu ocuKs Diuumq^^liominumqj
Ouejiutjte vous yrte /L.e veche cna crie ?^ tljintxment f
II crt var nature
/
Lors quejcm ordure/Put enormemmt
.
VE^illDlCVS C-fiR I ST I AMVS*,
g|
erisfuper terr4n:;qtuat>eruit osfuum, &fufcep'ttfanguinemftAtris tui^de manti
tua. Ecce peccatam prae fui horrore & immanitate,qua{i a Deo remo-
tifiimum ,&incognitumj prs clamoris tamen vehcmentia
adaures
Dciperuenit.
B
Secundi exemplum habes,in verbis Domini , ad Abraham
\
adum Genef.i%,
ipfi tres apparuerunt,& vnum adorauit.vnumque allocutus efl . Di-
Sodomiti-*
xititaqueDominus: Clamor Sodomorum
, &Gonorrhdiorum ^i^i^ttpltca-
^^^^^'
tus cji;o' feccatttm eorum aggrauatum
eft
mmis, .En
fvt in primo) clamo-
I (,
j:em
;
quem punitio quoque fubfecuta eft : quia pluit Dominus fuper
quinque ciuitates,hocflagrantes flagitio,ruIphur,&:ignem.
C Tertiumin Exodoper Dominumexprcnumlcgimus,dumair
: Vt-
^^od.zi
duit
(y
puptllo mu nocebttis, fubquibus omnes inopes & mifcri com-
"P^""*
prchendunturjaHenoindigentesauxilio, miferandique, non
oppri-
f
t i
mendi. Sila:reriseos,vocii"erabunturadme;&egoaudiamclamorem
eorumi&indignabiturfurormeus. Ethicpe-ccatieluccc
immanitas,
& clamor, &: vltiodiuina.
D
Quartumin^Deuteronomio ante oculos ftatuitur,5<: Diaus lacobus
r>ef.i4.
infuaepiftoIadiftrideredarguit.SicdicitDominus: Non negabis nier-
^'^'^'^".'^'S
cedem indigentis
^
fed
eadem dte reddes etpretium laborts
fui
, AUte folis oc-
j
t t
I
*
cafum, quiapauper esi,
&
ex eo
fuftentat animamfuam : neclamet contrate
ad Dotntmmr^ &reputettir tibi inpeccatum. D. autem lacobus hoc pa(5to ZrffoW
5.
inuehitur in tales
.
Eccejmerces operartortwi, qtd mefjuerunt regiones veslras,
qudjratidata
eft
a. vohis
,
clamat/y
&
cUmoreorum in atires Domini Sabaoth
mrciuit*
O quanto confultius cft , opera mifericordia: in proximum exercc-
i-e,quae no iram,fed mifericordia in dieirce a Dfio implorent,
& impc-
tietlHeu quam dedecetifta immanitas Chriftianos;qu^
& apud Gen-
tiles femper fuit detcftabihs! Superauit auorii memoria ccteros
mor-
^'^^^^^''^8
tales fsuitiaTamberlanus, Scythaiii rex:qui rogatus
aIiquando,quid
Tambcrla-
tantum faruitixinduIgeret,&quod nulHefletcxorabilis:
tonioadfpe-
"i
crudcli.
(SlurefpondiiTcdicitur: An tu me hominem putas; &non Dei iram
"^*
potius,ad hominumpernicieminterrisagentem ? Hoc quidem
op-
prefli hcinluifolatium interpretari pofllint; fed intcrim
oppreflbres
ipfl non cuadent maiorem extremamque Dei iram.
Virgacnim
ope-
rc fuo perfunda datur vrenda flammis.
Oratioad auertendam Deiiram.
Anguls peccatorum noUrorum vindiBnm
fuperms Atud te
^flagitat, henignifime Dominz_j
,
fed
fanguis
chrifti flij
tui
fortiusgratiam inclamat. 1>(on igitttrfeciidumpeccata
noftrafa-
ciiU
ni?ois,fedrefftce infacie chriftitm^&miferere
noftri.Amen.
L
2 Ca p.
S
H
Facknda
bona.
Lac i^.
Mdtth,.t^,
han, i;.
M.ttth.j,
Matth.
J.
Virtutcs
mdlit^.
ffat.lit.
yERIDICVS ChRISTIANVS,
C A P. XXXI.
Qnx bona CliriRiadis patranda? ediflere paucis.
Omnigenum
pietatis opusrmellitaquc Virtus.
icvTi exbonaarborefru^tns boni dcfiderantur , &exfpe-
^
<lantur;itarequiricanobis Deusbonaopera. Alioqui, vc
quid terramoccupetarborinfrud:uofa? Succideiilam,dicit
Dominusinquadam parabola. Adquid(uccidatur, nifivt
inignem mitcaturfquemadmodumalibiidem ; Orftnts plantatto,quam
non pbjitatiit Pater metis cdejiiSyCraduabitur . Et de vitis palmitibus ma-
nifcftius ; Si qMU m mcnonvwifertt^mmeturfom,fuut palmes, &drefcet,
0- colligent eum
, c^
in ignem mittent, cr ardct. At Chriftiani boni , Dei
plantatio funt,&: palmites fertiles: qui purgancur vc plus fru6tum ad-
ferant. Opera bona,&: virtutes frudus func arboris , ex quibus &ar-
g
boris bonicas agtiofcitur-, iuxra Domini didurn : Omnis arbor
bona,fru-
cliis bonosficit. Omnis arbor, qu nonfacit fruclum bonum , excidetur
, er
in
ignem mittetur. Vc autera vnufquifque cautius fibi attendat, nc ve fe-
ipfum fallat, exiftimans fatis fibi fuppetere temporis, ad malam vitam
in melius murandam licetnon id modo adeo anxie racditetur; fefeq.
nimium affligat,licet frudus paucos bonos,aut nullos,aut etiam quod
peius eft malos profqrat,vitafuaeifreni,&: dilfoluta : audiamus quo-
modo prarco 8c praecurfor , imrao vox ipfa Domini auribus noftris in-
tonet,nequis fibiinmalo,ncquideminfl:erilitateboni,nimiumattri-
buac fecuritatis: lamfecuris ad radicem arborum
fofita
cji. Omnts ergo ar-
bor,qH non
ficitfriUium bonum, excidetur
, &
in ignem mittetur. Ecce , vt
vno eodemque ore loquuntur,& Dominus &feruus. Qujs igitur non
ftudeat omnibus modis vicamfuambonis virtutumadibus exorna-
re; vt (i forte,hora qua non putaric.arbor eius excidatur,non in ignem
mittatur,fed dignos Paradifocslefti frudus protuliire inueniatur.'
QuodauteminRefponfione, mcUita virtUS defcribatur
,
hoc
innuitur,quod res vere haber,virtutes elTe dulces, &mellitaquafi om-
niapietatisopcra. Nam,fi quainillorumprincipio percipiatur ama-
ritudo, illa non cam in ipfis vircutibus , bonifque operibus eft
,
quam
in noftro palato febricitantium inftar corrupto. Senfualitas, naturx
corruptx tarditas, & acedia,difficultacem quara in fe fencic, in vircuci-
bus efle male iudicac. Dulciores inrerim re vera func virtuces melle
&faccaro. nec mirum , cum inftar faccari , &mellis, ex facri eloquij
aruridineco, & c^leftis plancae vbercate promanent. Sic dicit Prophc-
taRegius: QuamduUii faucibus meis eloquia tual fufermelorimeo. Non
in auditu tantum , fed in guftatUj& comeftione : hoc eft,in verbi Dci,
diui-
liRTVTES,ATqi^E OPERA
MERENTLA C^LKM. 31-
Quse bona CKriftiaais patrandarediiiere paucis
.
Omniffenum Pietatis opus iMellitaq^^V^rtus.
Qud men doy-wjiure/Pour a. Dwu cam^laire/6n ce msjeiour:
Fav oeuure^ufe/D'itne mam ioyeuje/8t vleme damour
.
Veridicvs Christianvs.
8jr
diuinzEque voliintatis adimpletionc. Sienim auditoresverbi melli-
tumquidac fuauecercipiunt^ quid de- fadoribus jEftimabimus ? Si
tamen fatendum quis putet, Vututibus aliquid acerbitatis inefle; hoc
Acerbiras
tantiim inearum,vt ita dicam.cortice confiftit: vt proinde nihilomi- vircutuin
nusdulcesdicidebeant . Sicenim& communi prouerbionuce dul-
inciuo?
cius dicimus
,
quidquid admodum dulce indicarc vokimus
;
ciim ca-
men nux & membranulam habeatamaram,tefl:am duram,& excerio-
remcorticemamarillimum. Siquis amaritudinem experiatur, eam
duntaxat percipit,donec ad nuclcum peruenerit.
C Ica& Virtutescommuniterin cxcelfi motis Verticedicunturdege-
Virtutcs
D re, ad quas non nid magno labore perueniatur. Quem vero laboris &
arduae.
E moleftia: c^edcc
;
isa ccEpco delabiturafcenfu
,
&:in praeceps ruic.
Scienciis idquoque,eandem ob caufam , folec actribui : qua:in fui
principio amarituciinem ahquam prae fe ferunt. Non immerito Ro-
'^'^^er
lib.i.
mani obid,tempkim Virtucis,&cemplumHonoris ficconftruxeranc, ^S'
'
fibique coniunxerant; vtadrftudnonnifiper ilkiddarecur acceflus :
Virtutis
3c
hoc fa6to oftendences, neminem ad honoris & gloriac cuhnen percin- Honoris.
gere,ni(i qui anceainfigniter fe in vircuceexercueric Vnde &ille ver-
iiculus non importune adolefcentibus occini folet, dum moleiliam il-
lamprimammolcfteferunt:
y
Didcia non mernit, qni mn gujiauit a?nara,
Itcm illud Placonis :^ctKi7raroi>iei\A: Difficilia,qua:pulchra.
In Hippia
H^c igitur altera ell luftiticE Chriftianse pars, bonum facere; virtu-
&inCra-^
tes,ac pia opera,homine Chriftiano digna,exercere. Vircucum aucem
*^ "'
praecipuac funccres illae Theologica'; Fides, Spes,Charitas ; & deindc
Virtntcs
quatuor Cardinales : Prudentia, luftitia, Temperantia, & Fortitudo .
Theologi-
ficdidae,quodomnesahasinhisvelutcardinibusverfentur : quibuf-^""'^
que vniuerfa operis boni ftru6tura innicacur. Praecer hacc funt
& ope-
(juatuor.
ra mifericordiaCjde quibus poftea.
Oratio ad impetrandam virtutum adionem.
"P
Xte;7de,qufumm Domme, manum tuam, vt e vitiorum cce-
^
no ereptm ad Virtutum ^rajlantiam merearperuenirc^\ nec
me
fragilita^,nec ignorantta^nec malitia, illarum dulcifruitione
dej^oltentyfed cum ilHs in calejii curia liceat colUtari. Amsn,
L
3
C A F.
Trlplicis
Legis vni
i:as.
8^
VjERiDicvs
Christianvs.
C A P. X X X I 1
Sic legem mihi fl:ringe,breui vt porteturin vngue.
Siima eft legis-, Ama:fac hoc^& fadus ad vngue es.
T iftuciquafi ante conrpedum t-uumconfHtutnm contem-
plerej ponejtetiesarboresconfpicari, triaJegum generare-
prsfentantes. VnafitarbjorNaruEalis,Lege.m.Natiir:Erefe-
^
rens^ cxqua Cordcpendeat, inquqabipfamnndiorigine
Lex ifta defcriptafuerit. Altcra arbor fit ftipes,de quo Moyfes in de- B
fertoiufluDominiferpentemzeneum
fufpendit: imaginare teex liac
ari)oreduas tabulas lapideas
appenfasvidere, inquibus Decalogus
defcriptusfuit. Poftrera.a dcnique llt arbor Crucis
,
& Chriflus illi
Q
af?ixus,cumlibroLegisEuangelicx,qu3EvereLexeflgrati^^quamdi-
gitus Dei,Spiritus nimirum finduSjFidelium cordibus folet infcribc-
re: quxque omnes alias leges rcnouat, implet, &: periicit . Qiiibus &
Ecclefiac prxcepta comprehenfa cognofcuntur. H^c tertia,arbor
om-
nium excellentifTima:, quia nulla lilua talem profert,fronde,ff
ore,ger-
mine. Vnde etiam & Lex , vt dixi,omnium eft abfblutiflima.
HaEtresArboreSjhocefl,tres Leges, perillasfigurarx
,
vno orehoc
. vnumloquuntur, &mandant, tanquam inquoomniapra!cepta,(?c
quidquid homini obfcruandumefl:,continetur :
Dihgj fcu Ama . In.
tres illos libros,tribus illisafli.xos arboribus , onme hominum genus,
oculos,atqueanimosconiectosiiaberedcbet; vt fecundiirabrcue
il-
.lud ipfbrum di6tanien,quod &di6laj"nen-efl Confcientiai-jinomnibus
fedirigant,vitainq.fuaminftituant.
Legis di-
Notatuvcredignifl^mumjhominiprsfertiiTi Chriftianp,c[Uopacl:o-D
uinaebenc
omnipotcns, aiq.idembcnigniflimus Dominus
,
humanumgcnus,
E
icium.
vtRempublicam_fua
,
vtieiufdem alicuiusciuifatisincolas,fuaui mo-
dereturrgubernaculo. duxn Gmnes ita in vnum coUigauit, fibique
ita
inuiceinobftrinxit; vtfacillimum,iucundiirimum,atquevtilifliiT!una
flr,caU lcge,quam fuispr.Tfcripflt, conuiuere , eidemque ccmmuni
o^rniumDomino acconditoriferuirc; vtetiam taiidem eiufdemef^
fgnt ciuitatis
carleftisHierufalem futuri conciues in cslis. Vnaomni-
biis ad hoc data lcge qii.ie &c cmnes intcr fe, 8c cumipfo omnium
Do-
mino,fuauiflurioamoris
vinculoconftringcret.
Vtautem Lcxilla,&quidquidiuis pra:ciperevolebat, facilius
pof-
firadiipplerii
ompiaqUcT Moyfl valdeprolixe &multipliciterfuerat
locutus,fub denarium numerum reda<5ta
,
in duabus lapideis tabulis
defcripfit
j
a quibus cetera omnia pra:cepta dependerent,-quie alioqui,
NX
PlENITVDO LEGIS EST DILECTIO. Rom.'i3. - 32.
Sic leffem milii il:rinee^Dreui vt portetur in vnguir
SumTna ed; leffis^ AMArfac lioc^et factus advn^uem es
Bemint -^at^ qoti^ trj ^ovi :lL?atj\t a^tSoifi^ iiKf
La loyjamie ctptre/DeDicu etNattcre
/ Qifl
elle en vn mot^
AyMEZ :c'ejt lajonam/ Qm^eut renire 1'homme/ 6ntter et i^uot
Veridicvs Christianvs.
87
vtitadicam,crantmnumera. Decem autemiila,Decaloginominein- Deccm
iignita,iteriiminciuo^contraxit5quoclipremetChnftus Legiflator, ac
pi^afcepta
Saluator nofter teftatus eftj dum rogatus a Legis dodore :
Qupd eflet
diniunur*
mandatum magiium in Lege
j
refpondit : DtligesDominum Deum tuum^
Matt. 11.
ex mo corde tuo^
(f
in tota atnmu tua,cr in tota mente tua. Hoc
efi
(
inquit)
maximum
, ^
pimummandatum. Secundumautem [innleeUbuic : Di-
liges froximmn tuum ,fuHt teipfutn. Addidit': Inhii duobusmandatts vni-
uerfaLex fendet
,
(^
Prophetx . Quod communitcrtribusfere ver-
bisdicifolet :
DiligesDeumfuperorania,&proximumtuum; ficur
tcipfum.
lam vero, duo ifta pr^cepta, in qnae omnia ad vnum reda(5la funt, Duo prar*
rtain vnicum
,
vt ex ipfis Domini verbis audifti
,
coalefcunt,
&^^P^^
'"
.
,,. ;. . } ^-
rr ^ T^
vnum coa
colliquelcunt; vtmventaiedicipoliit: C^ujccunque Ueus vnquam
1^^^^,^^
'
praccepit hominibus , aut etiamnum prsecipit, in hoc folo verbo com- DJigc,
prehendi : Dilige. Namitametd verum (it, vnumprcEciperevtdiliga-
turDeiis, ahcrumvtproximus : tamenvtruinqueverenoneftaliud,
quam,Dilige: vtrumque pra:ceptum charitatis ,<Sddile6tionis. Sum-
ma, prscipimur diligere . Quin etiam ita hxc duo in vnum coinci-
dunt , vtquivnum impletjimpleat&alterum: quiquein vnodeHn"
quit,in altero etiam dcficcre inueniatur.
Redfceigiturdicimus, cum refponlione adinterrogationcm data,
Ama, vel Diligc , fummam efieomniumlegum &c pracceptorum; vt
quafi breuiilimo vngue conftri<5tatcneantur. Diciteam ob rcm auda-
<^er&: fidenter D. Auguftinus : Dilige, &quiduisfac, ac Cidico.tr^^nvi-Jhn,
Si hoc vnicum verbulum redle obferuaueris
,
& feceris; in nullo po-
"^
^
""^*
cerisoffcndere,quidquid egeris. Hocquecft,quod D.Paulusconfor-2^p^*i,
imzcc a.([:ii-iz : Plemtudo
Legis,efi
Dilcclio. licmr Finif Prcepti',esi Cbari
tns. Dilige igitur,& Legem implefti.
Videritiara, quifquisfuerit, quiLegem Dei non adirapieucrit;
quid fu ncgligentiar & torporifitexcufationispnctexturusiqua^tant
facilia
,
tamduicia, tamque paucafant
,
vt vno verbo comprehen-
dantur.eoque fuauiifimo : vt merito tota Lex
,
verbum Legis , fitap-
pellata. Merito propterea dixit.fcriptoque tradidit D.Ioannes,quod
cxDoiiiiniei pedlori^ fonte potarat, &longoiam experimentodidi-
cerat : Hxc
efi
emm charitas Dei, vt mandata eius
cufiodiamus. Et mandata
lo^
-^
gius grauia non
funt. Idemque Apoftolus
,
quem lefus amabat pluri-
,
, co
*
mum.reciefciensomniaalinccradileclionedependere.nihilahudfe-cioquoti-
rc veldixit, velfcripfit-, quamde diligendo, velquod diledtionem fa-
'^'^"^; Di-
peret. Vfqueadeo, vtcum Ephefi moraxetur ( inquit D. Hierony-
rf"^^

mus
)
vfqueadvltimamfenedutem,
& vixinterdifcipulorum ma.nus
Epifi.ad
ad Ecclcfiam deferretur, nec pofletin plura voccm vcrba contexerc^
GaUt*h
r.ihiUiiudpcr fing^ilasfoiebacprofcrrecoUedas
,
nifi hoc: FiUoh, Di^
ligite
S8
Veridicvs Christianvs.
lijrite alterutrum. Tandcmdircipuli, & fratres qui aderant , tsedio
aftedi
,
quodeadem femper audirent
,
dixerunt : Magiiler- quare
hocfempcrloqueris.'Qui rerponditdignam loannefententiam^Quia
praxeprum Domini eft; &, (i folum fiar , rufficit. Vnde apertc vide-
mus, in Diledione omnia comprchendi.
An^uU.Hb. Huc facir,qu6d D. Auguilinus , dc ficihtatem
,
& dulcedinem hu-
i.Confcj].
iusvcrbiDileAionisadmiranSjficipfiLegiflatoridicit : Quid tibi
^^P- S*
famipre,vtamari teiubeas ame ; &nififaciam, irafcarismihi,&mi-
neris ingentesmiferias ? paruanecfi:miferia, finon amem te f Sine
dubio,m.agna eft aftli(9:io , Dei Dile6tione deftitui , fiue qua eum dili-
^
gimus,fiue quaab ipfo diligimurjquxfeinuicera confequuntur.Hinc
bene dici folet : Qui Chrifti amore vulneratur
j
dolor eil: illi quando
ihdc fanatur. PelTime fiquidem cum illo agitur
,
qui amoris huius telis
jtuguTiin.
nunquamconfigitur . Vndeidem Auguftinusmirefibi dedulcibus
^'^^^'"''^
*"iftisplagiscongratulans,
inquit Domino : Sagittaueras tu Domine
cormcum charitatetua. Sic&nosfentiremus
,
&; locperemur, ii
cumfandlis illis faperemus; fiquecum D. Bonauentura ex animo
Bonauent.
diccremus : Nolo Domine fine vulnere viuerej quia te vidco vulnera-
tum. Si namquebis noftriamorc vulneratus ipfefuit; immo noseuin
Cant.4-
vulnerauimus: vtfponfaranimasnoftraedicit: Vulnerafticor meum,
forormcafponfa,
vulnerafticormeum : primumfcilicet,amore, de-
inde ferro : quid minus nos pofiTumus
,
quam illum qui prior dilexit
nos,femelfaltemredamare,
eoqueamandimodo, velutfuauiilimo
vulnere transfigi
,
quod animam ab omni peccatorum vulnere libera-
re &viuificare poreft.?
Nos quoque igitur , fi fapimus ,
meUifluum illud verbum,
Dilige,
cordibus noftris infcribamus, immovt furculumvitalem eiinfera-
Vettonica mus.
Experientiaenimdocet, fivettonicae floris radici caryophyl-
^^*
lum inferas, fimulque complanres, flores omnes eius odorem referre,
vnde 8c nomen apud Belgas proptcrea fortiuntur ipfi flores. Ita tota
vitanoftra,omni{qja(5tio,
&fermorpirabitodorem hunc Diledio-
nisramdiuimim-,
fiodoriferum hoc germen cordibus noftris bene
infertumfuerit,
tanquamfcmen, medulla
,
ac fubftantia omhium
i.Cor.'. mandarorum.
Ereritnobisodor
vitarin vitam-, vtinquit
Apoftolus,
Nobis ex frudtus ipfius proprietate ,
&
proximis ex odore boni exem-
pli,vita; a:terna occafio.
Cenffzi,
Quo modo Abraha? magni iUius patris cordi verbum hoc infcul-
ptumerat; quieius
eflicaciavnigenitumfiuim dilediflimumquefi-
2.Mj.ch.7.
.
lim-n, ad nutum Dei fuis erat manibus immolaturus! Qujd defeptem
fraues"
'"^^^^ fratribus Machabxis dicemus; qui nec minis, nec pollicirationi-
Macbab(^i.bus,aDile6tionc, Lege Deicontenra,auenipotuerunt? Cutiscapitis,
cum ipfa cafarie,Yiuentibus videntibufque reuelli potuitj fed hoc
Di-
iedionis
Veridicvs Ghristianvs. t^
ledionls'
rymbolum ab ds non potuit aufcrri . Dilaniati,{eH
,
fri-
xifuntinUrtagine
j
fcdamouexftinguinequiuit. Certi, vnapotius
cum matre quiduis pati, quam non amare in lege fua , eum qui legem
tiederat. In pundo hoclolo omnia farta tedla vfque ad mortem tue-
bantur. Hocipfumiam pijematuroquodam vigorein ipfis pullula-
bat,
quod poftmodum de fe (uique (imilibus dicebat Apoftolus :
Q^
Rom,t.
nos feparubita Chantate Chrisii ? n-jqiie morsjieque vita* Et quid mirum,
dum rem bene expendi mus
.?
hic eft enun ignis ille, quo ipfe Chriftus
primiim ita flagrauit
:,
vt pro inimicis non tantiam orare , fed & mori
iw.iu
dignatus fttjtum quem vcnitin terram mittere , non vtextingueretur,
fed ardcrct,aliofque etiam accenderet . Hoc ardens Stephanus, fimi-
^^-7'
lesctiam moriensrcintiIlaseiaculatuseft,proillts orans,quiipfum la-
pidabant
.
HociEftucorreptusPauIusprofratribusIudsisanathemaRow.?.
jfieri paratusfuit.
Stupendus fuithicamoris Dei &proximiardor inomnibusSan-
&i$
;
qui non tantiim animo, fed frequenter ipib fado CeCc in feruim-
temjn captiuitatem,in mille tormenra Sc mortes mille, pro aliis tradi-
deruntjcertiflimoargumento, verbum hoc,DiligC, totum cor ipfo-
rum polledifre.
Oratio pro vera Diledionc impetranda.
PAratum
cor meum, BetM
,
paratum cor meum : dulce hoc DU
leciionis verbum
iUiinfcrihere dignare^ : 'vt deleBahile hot
X>ile6iionls praceptum
tenendo,
tefuper omnU diligam^
&
^0-^
simummeumficutmeipfum,
Amen,
M
CAf.
Tria Dci
irampa-
cancia^
tem
Oratio,Tc
iunium, &
!cemo-
i>'na.
^xodAy.
Au^Jf.
Opera mi-
fcricordioe
corporaUi;
&
fpintua-
lia.
9^ Veridicvs Chb^istianvj
Cap. XXXIII.
Quid Superum paccm ^theria cito deuocat arce?
Dextera larga inopi: leiunia: Votaprecantuni.
icvT peccataDeodifplicentjCumqueadirani
&vindi<fVam
prouocant; ita virtutes, atque opera bona placentei- eiufq,
hirorem placant. NuUumenim valentius^prarfentiufq.
re-
medium,ad reddendam nobis propitiam Diuinam
maicila-
quam ex vera peccatorum pcrnitudine, per vitam mclioremjad
ipfum conucrti. Sunt inter omnia,tria potiffi-mum bonorum
operum
genera-,ad quas Chriftiani^in omni necemtate, ac ingruentibus ob pec-
cata plagisjfolent confiigere: fiue per famem, peftilentiam,& bellum,
fiue per peculiarem aliquem morbumjtumultufve Regionum,fu^
ira-
cundise manifefta datargumentaDominusDeus. H^EcfunttriaUla,
que tunc maxime illi maloopponuntur
;
quibufque communiter pla-
cari fe finit Diuina bonitas.videlicet ; Oratio, Ieiunium,& Eleemofy-
na Ha!c funt prxfidia illa,qna:,quafi ex diuiniiudicij arcano depronr-
ta,amicis Dei, Tobias ac familiae eius, Raphael Angelus reuclabat, di-
cens : Bona e^ OratiOy lum leimia.,& EUeviofyna : magi$
,
quum thejauros
p^
aurirecondere. Orationeenim mensadDeumeleuatur, illiusquefub-B
fidioadipfumconfugitur.tanquam medio promtilIimQ.4S: efficacifll-
C
mo,dum res^vrget. VtautemipfaOratio alacrior, fordorque fic ad
ijnpetrandum ; vtrimque quafi fulcris propriis , Ieiunio,atque Elee-
mofyna
fuftentatur ; ficut Moyfioranri manus graues
,
per Aaron &
Hur fuffulciebantur,ne lafikrentur. Immo &cor hominis ad Deum
I>
orantisyleiuniaarque Eleemofyna adiutum , alis quafi duabus ad cae-
lum volare dici &fingf poteft.
Inhis tribuSj^concluditDiuus Auguftinus omnem propemodum,
luftitiam Cliriftianamjdum fic ait : H^c iuftitia hominis in hac vita:
Ieiunium,Eleemofyna,Oratio. leiunium enim non corporale tantum
eft,fed&: fpirituale, idque pnrcipuum ,
q-uoapeccatisabftinetur,^^
virtutiinfiftitur. In OrationehocmaxfmeeftiaudisapudDeum
, dc
maximi meriti,quodex claufo cordis cubiculo , acintimo fpiritupro-
cedit. Quoad Eleemofynamjilla non cantum omnia opera mifericor-
diae corporalia comprehendit; fed etiam,&: praeftantiori modo^ea quasr
adfpiritum pertinent. Vtopera mifericordiae corporalia funt hacc
feptem: Efurientes pafcere,potura darefitientibus,operire nudos^ca-
ptiuos redimere,aegrotosinuifere, hofpitio peregrinosfufcipere,mor-
tuosfepeIire:ita(pirituaHatotidem funtifta: Peccantes corrigere,ig-
noraptes docere
,
dubitantibus rede confulere
,
profaluceproxiraj
Deum.
Tria,Devm ad
misericorjdiam
FLECTENTIA .
33.
Quid
Superum
pacem
^thereacito
deuocat
Arcer'
Dextera lar^a inopi
Jeiunia.Vota
precantum
Qu'^re
^tplusprefe^Le
St^mm,
qml
hufe^Sa lujlejhreuri
Lapriereharme/Leleune^etVAunumne^Faks
dim
tendrecoeur.
Dcum orfirejconfolari mceftos, ferre patienter iniurias
, of^enC^m re=
iittere. OperahcTcex alienar mileric-e in corclc noftro
compailionc
procediint; quod etiam nominis ipfius ratio nobis teftatur.
Triailla, Oratiojeiunium, & Eleemolyna, ad qus
velutfontcs rc-
liqua bonaopera referuntur, homini Chriftiano valde
familiaria
eflc
deberent.harcenimexfide viuaproficifcuntur, hiccluftitiam
Chri-
ftianam commendant,augent,atque confummant. Qutque fe hac vi-
ta durante in his non exercuerit,ei poftea manus dc pedes ligabunturj
hoceft: oranis facultas,& occafio bene merendi auferetur
, 6c proii-
cietur in tenebras e.vteriores.Ibi tum iciunabitab orani gratia
Sccon-
folatione,& poenis fatiabitur inexplebiliter. Pro co quod htc non ora
ric,ibi clamatit &c non exaudieiur : mifericordiam petet,& non impe-
trabit,quianon feceritmifericordiam: vlulabit.ftridebit,
blafphcma-
bir, Ibi tum cum <liuite cpulone guttam aquxJIagitabit;
Ccd non acci-
pietj quia nec micam ded^ritin eleemofynam pauperum * Itaque tu- lae.u
diditm erit
fuie
mifericordi.t,ei^qui nou fecerit mifertcordiam
Inexemplum fin^ulorum triumbcnc obferuatorum
obiter dici
Orationts
poflit: primum quod D.Iacobus dc Hcha
,
quicrat homo fimilis
no-
^^^''"P^
bis,pafllbilis; & tamen oratione cslum claufit & aperuit.
Moyfes
ma-
'"'^'
numDeiorationecohibuit, iiefuos internccioni tradcret.
Pcriciu-
nium idem Legemaccepit; perieiunium
Samfondatus ;
Achabiram
Eiemph
Deiplacauit.ltraelita^^&ludithnominatim, iciunio
ebriofbrum
ex-
^^^'^"U*
ercitumdeleuerunt. Anna ieiunansChriflum vidcre meruit .
Ipfe
Chriftusieiu/jio.tematorcm vicit. docuitque nos vinccre.DanielNa-
buchcdonofoi-i ^le^mofynam,, vtextrcmumremcdium,
confuluit.
Excmpla
S. Gregorius in paupciibus Angclos,
& Angelorum
Dominum
fouit
Eleemofy.
dc pauit.Petrus Telonarius proiedocx indignatione in pauperem
pa-
ncjiudicij difliriilionem cuaficitandem omnia dedit,& fciii
opera mi-
fcricordis impcndit
^ expendit vendituixi,
Oratio pro operum mifericordia:
exercitio.
QVandoquidemte toties Domineperpeccata nojlra adiracun-
diam
frouocamm\ optimum
nobiSjqu^fumH-s^fropitiandt
te,
modum ojlende
5
quoficorationijeiunioyatq. opcribm
mifericor-
dix infsUmuS'^ vtintempore
angufitt mifericordiam
confequa-'
mur. Amen.
M a
C A p.
nx.
Elcemofy
nas vircus.
Cenefe.
Ac}.i.o.
Elcemofy.
na extin-
guitpecca
ta.
JBff
/;'.
J
.
Tol,. 11.
Aug.infer,
^l yERIDlCVsGHRlSTlANVS.
C
A P. XXXIV.
Quanta Elecmofyn^ virtus^dum vitafuperftes
?
Vndavelut flammas/celerum iic obruit vndas,
p^^^^fi V A N D o coeperunt peccata miiltiplicari fiiper terram,
fy:^*M%i..
cumque omnis caro viam fuam corrupiflet , hoc eft , ciim
Xl^^VS.' iaraomnegenus peccati in hominum vitagrafTaretur,
&
g^^^^^
totus quafi mundus fceleribusefTet obrutusjimmifir Deus
A
dikiuium
,
ingenremillam aquarum vim
,
qux quindecimcubicis
montlbusfuperemincret. Quofadtoindicareviiuseft, qui.nro pec-
catorum incendio.concupifcentis praeiertim,atqueUbidinis.mundus
conflagraret ; aii reftingucndo ftupendus ille cataclyfmus eflet necei-
iarius. At,benignitate ciusimmenfa, orania fub tempus gratia: in
meliuscommntantej fibirediusconfukum volentibus, fuauiorem,
g
vtiHoremque crimina diluendi viam o,fl;eiidit
j
nimirum per eleemo-
jfynam, &operamifericordiac.
Ro^aturisitur, quaiitaftt Eleemofyn^e virtus. Naturaenim ho-
^
.s^
^
\ 1 r rr
'
c
^
mmes potms accipere, quam dare parati lunt : amiiiumque rereexi-
ftimanr,quod ahis largiuntur ; niiivelprascedens meritum, vel com-
modum inde e.'iipedatum, animo medculofo faciant fatis . Dicit ta-
men optimus veri cenfor Apoftolus,
&
quidera e.K verbo Domini le-
fu : Be.itlm
eft
nia^is d.ire,c[Uiim accipere : nominatira de eleemofyna fa-
ciens mcntionem,eamque commendans . iingularem igitur illa vir-
tutem haberedebet.
-
'
Refponiio dicit,illara fic vndas obruere^iielerum, velutvnda flam-
Q
mas. Hoc Sapien-s innuit,dum ait : Ignemardentem expnguitaqua
:
&
cleemofyna. refijlit fecc.uis.
Huc illud quoque fpe6lat,quod prarceden-
ti capite ex Tobia de Raphaoie
attulimus : Eleemofynam dare, melius
eile, quam theiauros auri recondtre . .
Quoniam eleemofyna
(
quod om-
nes mundi gazae non valeanty 4 monc liberat ^^xiGrna. fcilicet. Et
tpfa
efi,
qucc purgatpeccata:&factt inuenire mifencordia,& vit.im dternam. D. Au-
guftinus m hanc plane fententiam defcendit.
Magna,inqviit,eIeemo-
iyna, quae ardentium criminum
gIobos,b?neuolsntias fua: i-onte refri-
gerat, & irriguo largitatis , obruit incendia dehdorum . Non quod
eleemofyna vlla peccatum mortale in homine deleat, citra Porni-
renticE Sacramentum, faheminvoto, ii confeilarius non fuppcrat:
nam Chriftus PosnitentiieSacramentum tara neceiTarium peccatis a
baptifmoremittendis inftituit;
quam pro originali baptifmum.
Sedeleemofynahacratione
peccataexftinguere
dicitur, quia ve-
niahadelere poteft, &pra^parat peccatorem .ad
poenitentiam grauio-
ribus
Elekmosyn^ j^is.et enekgia 34f
Ouanta Zleemo:^^ virtus.dum vita iuperftes/
\nclavelut rlammas,K:eleruiTi ncobruitvndas.
*Oy
wttjrotjj pnbtri Winbf; gpt^v^ ^et Vbotcv floitir'.
yaril lextue
/
Qui ptajbe d'eau vtue / Jjouer le veche
'.
^ar aumontw a Imfe/ Com'par eau la hraife/Il ejl etanche
.
VeRIDICVS CHRlSTIANfs.
5>5
ribus
peccatis neceil^iriam, ad confitendi voluntatem , &c ita tandeni
ad confeffionem,
5>lenamquepeccatorum abfolutionem . Singulare
huiuscxemplumhiit
CorneliusilleCenturioj qm eratvir religiofm ifc
Afl.xo.
timens Deum.aim omni domo[ua,faaens eleemofynas muliofplebi dtfa; lenfi.
Cornclms
Vidtt ille AngcUm Dei ad
fe
mtroeuntemydicentemj^: Cornelt, Orationes tu,
cr
Eleemofyn tu afccndcrunt in inemoriam
,
in confpeclu Dei. Ecce cum
Gentilis eiret,& ob id peccator, bona illa opera, prajfertim mifericor-
dias,Iicetmortua.ci occafio fueruntad Chritlinotitiara,fidem,pccca-
torumque rcmiilionem perueniendi.
Exftinguit etiam elecmofyna peccata, quandoilla poftconfefiio-
ncm,in fatisfi6tionem, vttertiam Poenitentice partem, datur. Alio-
qui peccatum ( vt dixi) mortaIe,nunquam neque eleemofynis,'quan-
tumuisampIii;,etiamfiquisomniafuadaretpauperibus; neq-,vllisla-
crymiSjprecibus, vel externis poenitentiis , fine Sacramento Pceniten-
ticEjVt ChriftifixaordinationcremittijVelexftingui poteft. Quoddi-
co,quia folcnt fe quidam hoc pallio fallere , dum fecreta peccata con-
fiteri erubefcuntcaque eoquo dixi modo tacite conantur eluere.Pro
funtautem pia illaopera ad animum emolliendum , & pra:parandum
ad poenitentiam,& debitam confclIionem,ac remiflionem.
Quod in Interrogatione ponitur, [dum vita fuperflcs
]
nihil hoc
indicat aliud,quam hic efie merendi locum proprium . Eleemofynx
per alios pro mortuis fada: per modum fufi-ragij profunt haud dubiej
fed defundtorum non augent meritum . Qui eleemofynas per tefta
-
mentumScexlegatofacit;mereturqu'demukum.fednontantum,ce-
teris paribus, quantum is qui,dam. ipfe adhuc vti pofiit , fe illis abdi-
carit: ficut vulgariter dicitur , fpeciofum cft lumen
,
quod prajfertur,
viamquecolluftrat,pra?illalucerna,quxpofttergumgeftutur:
prscci-*
puedum viatenebrofa,lubrica,&infidiisplenaeiret : qualis
viavit^
huiuseft. SingularesEleemofynarijfuere,D.Gregorius,IoannesPa-
triarcha, Elecmofynarius vulgodidus, S. Martinus, S. NicolauS5
S. Pauhnus, & infinitialij.
Oratio pro dono Elecmofynx impetrando.
TV
temetipfhm o mitijiime
Jefn^fauperem
effecifii, d^
nohk
clefies
opes,^' te totum elargiti^ es:Excita cornoftrum^ad
tein hoc pietatis
fiudio
imitandum
; vt hic Eleemofy.^is peccata,
noTha rcjiinguamus
, ^fro
temporaUbus acctpiamus ^terna .
Amen^
M
%
C A p
P4
VeRIDICVS ChPwISTIANVS.
C A P.
XXXV.
Prcftantif
(iiTmmfoc-
tkudinis
gciius, fui
vidloria.
Liuiui.
Coronae
Romanae,
varix.
Li.i.cap.
j,
Item lih.
^
.
(iip.
10.
Geliifisli.
5.
cap.6.
Nouum
genusco-
rons, &
gloiiae.
.P/4/.
I4f.
Ttoh.\6.
l,V.eg.t^.
Grcgor.Mo
rnlium.
hb
'
x-j.cap. 17
Quis maior,quaiii
qtii dcbellat viribus yrbes?
Cui cupidos aiiimos rationis frena cocrccnt,
OLENT
hominesgloriarftLidiodorcsin fortibusa(5l!buSj&
pisEclaris faciiioribus gloriari, mulrumcjue laudis
ponerc.
Hinc & Romani,qui in omnibus fuis rebuSjgloriac
ftimu-
lis adi, decus iSc honorem fpedabant, ciiccre prre tah cu-
piditiiterolebant:
Foriiaagere&rpati.-Romanumelt. Vtq.
huicseftui A
fbmitemremperfubiiccrent,
quohocrerum eximiarum
(ludiumia
iuucnum,virorumq.
fcrtiumanimis aleretur, augereturqiie
, coronas
vjinas
habebant>quibus qui quidpiam prsrclare geiliflent
,
pro cuiuf-^
que
merito,decorarentur.virtutis
enim vberrimum alimetum eft ho-
nos.Iftuda Pericle , ab Athcnienfibusduobus oleaiconnexis
ramulis
caputrednTiito,initiumfumfiirc
teltatur Valerius Maximus.
Inter
RomanaSjCiuicacorona
dignitatem prxcipuam obtinebat
,
qua ciais
ciui,a quo feruatusfuerat
in pra:lio,tcftem vita* (akuifq.
perceptcP
da-
batjeaq.fiebat e fronde
quernajquGniam cibus victulq.antiquilfimus
quercus fuiilet.
Huic aurea:, murales, pinnara:, mucronarrE,roftratae,
vallarefq.cedebant.lUa
namq.donatus.perpctuo eam geftare
poteratj
6:adUidoseunti,a
populo,& Senatu vriiuerfo aftiugebatur.
AtDuxmilitia;nou^,maiorirque
gloriie commendator,
ac dator
Chriftus,qui
per,-contemtum,&
humilitatem,totius mundi,acPrinci*
pis eius fuperbiam
fuperauit, fortemq. armatum noyo pugnandi mo-
dodebcllauit,illenosaliamdocuitfortitudinem,nobiliorefq.promi-
fitcoronas,in,caElefti
Regia percipiendas^qqan:; fuerunt illa: Romana?,
&guxuis ali^. Ita id olim pra:uiaerat prxdixeratq.Prophcta Regius
:
Hon m
fjrnmdine equi voluntMem
habcbjt, nec in ttbiU vi: i beneflaeitum ent
ei.BempUcitu
cji Domi/wfuper
iimentes eu. fupcrmites<S:humiIescordc.
Roc^atur
ifTitur,quis maiori iit laude dignus &vere maior eo,qui vi- B
ribusvrbesarcefq.debellatjqui
prorcbustcrramariq geftis,vel
quo-
C
uis modo & icco,a
mundo.corona,
triumpho, omnique laude dignus
D
cenfericonfueuit.
p.efpondeturoptime, iuxta Sapientis quoque
fen-
E
tentiam
; Mehor ejl puiiens nroforti;&
qut dowinatur am^nofuo^cxpu^na-
tore vrbium. Ita
Dauid anfmum fuum coercuit.dii in fpelunca, fuorum
F
hortatu,Saulem
eratperfoirurus,nifi
fecohibuiiiet.Etaiias,coceptum
G
in Nabal
facinus,mitigato
didis Abigail furore, refrcnnbat
; ne eum,
cum tota familia
funditus,prout
ftatuerat, exterminaret. Ira quando
coram arca falrauit,&
a Michol defpedus fuit : quam fui vidoriara,
*
D.Gregorius
omnibus aliis eius fplendidis tiophteismircpra^ponit.
f ICTOR SVI PRJMAM. MERETVR CORONAM
.
35.
Qijis maior, quam gui debellat viriljus vrl>es ^
Cui cupidos animos rationis ^rsena. coercent.
Ceux quijmt hahues, A^en^e des vtUes/ Soni ils lesvhis
forts
'.
Nm: c^kcouraae, Qui dmteja rcwe, Aux^lus aranAs
effin-ts.
VER.TDICVS ChRISTTANVS.
95
Vtautemciufmodi noftrce cupiditatis cfTemus vidores, ab initio
Libertas
Deus homini liberam fux voluntatis atcj.arbitrij fecit poteftatem : vt,
^'^'^""l
quo efTet in vidris maior ignominia,eo maior eflet in vincentibus glo-
ria.Sic in vnoCain,omnibus mortalibus dixif.Sub te erit appetnm tmu:
Qg,^fr a
C^
tu dominuberii illiui. Huic confonat quod dicit Ecclefiafticus : Dem
^^^,^ ^
ab inuio conslitmt hominem,& reltquit illum m manu confilij
fm,
Item : Appo-
fmt
tibf aquam &ignemiad quod ralueYii,porrige marium tuam. Ante homwem
vita cr
'mors^bonum &malum-^ quod pUcuent ei,dabitur ilh. Vnde bene di-
cit Profper: Non caret regia poteftate,qui corpori fuo nouerit rationa-
proJ]>er,
biiiter imperare. Re1i(flusenim proprio fuoarbitrio
,
vtlivelit, ad
malum e \ tendat manum homo; dum huc impellentibus prauis natu-
r^ motibus refiftit,(5: fibi legcm ponit , Rex luarum eft affedionum
,
magnamque acquirit vidoriam.
Quia vero magni momenti eftadlus ille
,
& plane heroicus , hinc
optime iUc; Animum rege:qui nifi paret, Impcrat:hunc frenis,hunc
jJor.itMA.
tu compefcc catenis. Quod idem ahis verbis,aHoque tropo, dicit Do-
JBpi^l.
minus noftcr : Kegnum itebrum vim patitur
y
&vtolenti rapiunt tUud. Vis
M.nth.ii ,
cnim omnis 8c viotentia, in praua ac tarda natura fuperanda confiftit.
Agefdaus Lacedsmoniorum Rex.pluris quoqueasftimabat, animi Agefilaus,
.
afFed:us domare, quammunitillimamahquam ciuitatem armata ma-
nu expugnare. Opportune admocUim ad hxc ScnecatSi vis omnia tr-
Sentcu
bi fubiicere,fubiice terarioni.multosreges,fi te ratiorcgat. Qiiod Sc
GLiudianus magno verborum ac fcntentis confenfu aflerit , dum ait;
Tunc omnia iurc renebis ,, Cum poteris Rex efle tui. Quocirca , vc
^''**^''^'
Glariflime ipfe vidcs,poterisChriftiane Ledlor,hacanimi fortitudine,
magnuni illum Alexandrum longe fuperare: qui, cum vifas fit tomm
iibi terrarum orbem fubiugare ,. proprias tamen hoftes, cupiditatem
inquam , iram
, & ebnetatem fibi nequiuit fubiicere , neque Ratioru
fiiumimperium ruerifahium.Vtredl:e deHerculeManruanus: Om.'
nia CLim domuit,Vcncri feruiuit &:ii\'e. Tu vero, & mngnis
, & ma-
ximisilhs raaiorefTe reuerapotesi ^' exceilentiorem ob id coronarii
promereri.
Oratio ad ajffed:us animi domandos.
T^Ofiqtiam diumA tu^mAieHitti inohedientes
fuimm ,
aducrjk
*
nobls
faci^t
frnt
omnta^
&
nos
nohifmetiffis graues: Da nohis^
^
Dominc^,
fapientiam (^ virtutem
^ animinofirimotm itafub
ratione moderandi^vt terram corporls
noftri
,
fuh
tua ohedientia.
inpacepofidenteSj terramalic^uando
viuentiun^fof^ideremerear^
mur, Amen.
e A p.
^(f
Veridicvs Christianvs,
C A P. XXXVI.
Quid magc Chriftiadas Virtutis adardua ducit?
Concio:Ritcpiare aiiimii:&: facrofancla Synaxis.
Suetenita
^^^^|
e L E B R E 3.C plane hcroicum Rom. Imperatorum didum
^^^"
wKi^l
^uJt; rremper Auo;uftus] vtindeetfaiT vox illa, Au^uftus,
Seii.p^r
K^y^^
^^'"
^ locum Imperiaus nomenclaturjeobtinuent
.
veie
A
Augyftus
,
l^^^H
j-jQi^i-ien hoc,homine Chriftiano clignilHmumcuiram necef-
nus"^^^'
^^^^"^ ^^ ^"
^'^^ ^*^ virtutum via fcmper procedere,ac proiicere
;
vtcef-
Augiffim. fare non detur. ItaD.Auguftinus: Quantumcunque profecerimus;
fuper?f.tl.
nemodicat:
Sufficitmihijiuftus fum. Qui hocdix!r,remanfitin via;
1
^'i^dfveT
"" nouit
peruenire. Vbi dixif.Sufficit mihi; ibi harfit.
Immofquod
A^o^L
'
eft:amphus;ceftare,acgradumfiftere,retrocedereeft Sicntinnauigio
contrafluminisidumtendenre,
femperopuseftprogrefTummohri,^
aut aqu^ ipfius defluxu in decHue fponre defertur
. Hoc eft quod
BcrnardM
S.
Bernardus dicit ; Nolle proficere,non nifi deficere eft
:
non piogre-
epip.z^}.
di,eftregredi.
Etquia
(ficutCap.xvxi.diximus)arboresfumus. quas Pater caslc-
ftis planrauitjdum
in fiho
eius lefu Chrifto baptizati fumus, debemus
fempercrcfcere,altiusradiccsmittere,latiusextendereramos, robu-
ftiores
fieri,pluribus
frondibus,floribus,&: frudibus ornari & oncra-
ri. Adeo femper
Augufti in virtutum Riegno , vt quannim fieri po-
teft,
nullafitvfquam
virtus,nullagratia, nihilbonjc sEdificatJonis, eu-
ius non fimus cupidi,&
ftudiofi a:mulatores:femper ad maiorem fan-
limoniam,&'
vitae
perfedionera adnitentes :
vidoriie fmdi, in pra-
uanoftranaturadomanda,vitiis
natiuis, contradaque maia confue-
tudine,atcue
omnibus d
fedibus fuperandis, atque exftirpandis, te-
naces perfecutores.
Hoc
opus,hic Chriftianorum cft labor
, ac digna
tantolmperiogenerofitas.
Triaprit Ad hoc autem
quam optime peragendum, nimirum
,
vt iuxtji no-
clara ad
rninisatqueofticii
Chriftiani
dignitatem &exigentiam
,
dcbellatis
Tirtutem
Q,,,j,ibQs vitiis ,
vitiofifqueafFedibus,
vtRegnifui hoftibus , in fiii
incitiiT.cn
^"*^"^"
*
,
^ 9-
rL- n. i- r
ta ,
&
prs-
contemtUjDiuino
cuku , air>ore
virtutum,pertc6tionis Itnciiocrelcat,
.fidia.
proficiatque,vttandcm
viuat,nonipfe, viuatautem inipfo Chriftus
ipfe.
Qn^riturinlnterrogatione,
quidhomini Chriftiano hunc ad
finem maxime poflic
conducere.
Refpondetur
,
N:hil ad hoc vtiHus A
vefficaciusque,quam
frequentioriconcionum
audiendarum
, faciendac
peccatorum
Confeluonis,
acficrofandat communionis vfuiafTuefcc-
rc. Maximo fiquidem funt hxc praefidio ,
augendaium virtutum, ac
(alutis promouendse
ftudiofis.
Qnqd
TrT^ VRAZCIVl^ l/^TiTVTVM INCENTIVA
Quid maee Cliriftiajdas"V5rtutis ad ardua ducit /
Coticio : Rite piare animum: et {^cro iancfb. SynaxisT
Queljfotrwr nous auance/Vlus cl l'emtnencc/De
^erfeciwn ;
Confejjer au^rejlre/De Dieu le repaiftre/ Hanter lejermon
Verioicvs Christiants,
57
B
Quod ad Vcrbi Dei aiulitioncm accincc
,
clarum cfl
,
quam fic Conciofiis
illaad
vircucum
,
vicxquc ran5tions incremencum vcilisacncce0a-
cfficrtcu,
ria. Exhac liquidemdifcimusDeivoIuncacemjquidqueinnobisei-
dcm reludtecur
,
quod ad illam veluc ad normam conformandum eft.
In verbo Dciaccenceaudico ,
videmus veluc inlucidillimofpcculo,
quidnos deceac dedcceacve; nequecanciimmaculasconrcienti^no-
fttiE in illo confpicimus
,
verum eciam cerca ibi media illis eluendis
nobis fu ppedicancur . Huc referri poteft
,
quod Propheca Rcgius ac-
commodeconcinic : DecUratio fcYmonumtuommillunnuat : & intelle- Pfal.iit*
d,um
d.it
fantulis . Humilibus enim Dei fermo
,
quid ipfis defic often-
dic; &quopacloidipfum adimpleanc, demonftracadamulTmi. Vn-
dcre<5i;e per eundem dicitur: Lex Domint immaculata comicYtens ani-'
mas : tejiifnoniumDomini
fidcle, fapientiam prccfians jfaruulis. Icem: Lu-
cerna fedtbus meu rerbum tuum : &lumenfemitis mcis. Qui enim
,
quae in
concionibusaudic,obferuac; iumeninfallibilefequicur, neambulet
in cencbris, ne errcc per deuia , dc ne in lubrico labacur : fed vericatem
& viam tenendo , ad vitam sternam perueniac.
C
Quodautem frequencius peccata fua perPcEnicenciac Sacramen- Confeflio
tumabftergere, magnumadferac adiumencum, ad virtucemin ho-
nisvtilitas
mine Chriftiano cumulandam
,
hoc forte quibufdam, a Confeflio-
ne ftulce abhorrencibus, perfuafu difticile videretur , fed camen lucc
mcridiana clarius eft , fi vel humanam racionem confulueris. Ingen-'
tiaenim porcare pondera, faxum pedibus alligacumcrahercj com-
pcdibus cacenifcjiTcconftringi, millercmoras & offendicula fufti-
nere
,
non cam func icer agenti impedimento
,
quam vnicum pecca-
tum mortale homincm Chriftianum impedit
,
quo miniis '\n via
Domini progrediacur . Hicecenimnon cantiimdida illa obftacula
paticur
,
fcd infuper vfq^ic ad verticem in limo profundi fixus hsercc,
immo Icchalicer vulneracus iacet . Echoc infuper maioris mali in-
comm.odum fuftinec,qu6d communitcr peccatumvnum,aliud quam-
primiim ad fc peccatum crahac , nifi mox illud pcr Confeffionem ex-
; imarur . Frequenteraurem peccatafatcri , ad hocnon fblum condu-
cit, vc confcicncias vultus purior nicidiorque conferuecur
;
verum
eciam pra:munic
,
& roborat, neciCo in pcccacum vllum morcalcla-
batur
j
meliufquefe concra vcnialiaprarferuct; &ad ampliorcm gra-
tiam promerendam , maiorefque in vircucibus progrcfTus faciendos,
reddacuralacrior.
Qui vero ad camnccommodum
,
pcr ConfciHonem
crcbriorem, Rarb con
auxilium, cardiorcsfunt; confidcrencfdccm zcdium fuarum
paui-
^^^"1^'"^
mcncum
,
quod non (ciliim fcepe verfum, nicidum,& a minimis quo-
"^""^*
quefordibusferuaturimmune;, yerumeconcra, firaro fcopas ad-
hibuerit, tancas contrahic fbrdium cosmqueincruftationcSa vciam
N
non
9S Vertdicvs Christianvs.
nonfcopis, fcdligonibus &recuribus opusfit
, fi illas vclitamo-
liri Ita illis accidic confcientiis
,
quae fcopas Confeflionis raro euer-
rendis peccatorum fordibus folentadKibere . Hinc etiam fic , vc vix
fciat Saccrdos
,
quomodotales ficobfoletas, ficque obdudis con-
]fi:ientias dc^beat tracStare . Ipfis veio , fic conftitutis, tandem fero fa-
tis , at necdum fatis pcenitentibus , hoc accedit miferiae vt prx mo-
raemagnitudme
,
&multitudine peccatorum excscati , etiam ma-
xima & grauiflima quandoque peccata vel non videant
,
vel yiCsL
contemnant , &c nihili faciant : tamque pauca & parua fibi efic
confitenda exiftiment
,
quam qui o6tauo quoque die, aut ctiam crc-
briiis confitentur
,
qui ftatimetiam minimum peccati veniahs puluif-
cuhun detergcre fatagunt-
Vanacx-
Quod autem nonnulh idcirco frequentiorem Confeflionem rc-
ibconfi"
fi-igiant, quia, vtaiunt, nefcumt quid didurifint
;,
parum certe h\
jentauxn,
rationcfundata eftifthaecratio . Quisenim eft mortahum
,
qui ne
femel in feptimana vel menfe peccet veniahter r' Immo quis non fre-
quenterhoc mododehnquat indie : cumfepties, hoceftfiepii^iSjiii
die cadat iuftus ? Quando autem confitetur poenitens, quod fe fecif
fe recogicar , etiamfi vnum tantum veniale peccatum haberet, mate-
fiamhabctconfitendi , & abfolutionem obtinendi. Nam hcet non
habeat, quodneceflhm fitconfiteri , habettamen quodpoffit con-
fiteri , eiulque occafione , fupra lemilfionem , etiam gratiam nouam
abundancem obtinere. Quis non hbenter eo frequenter,imm6 quo-
tidie cat , vbi, quod debebat , debitum agnofi:endo, remittatur,&: in
-
f uper ei pecunia vel mcrx pretiofa in finum adiiciatur?
AHa,quc
Ahj ,
a^que prudentcs negotiorum fahitis fue adminiftri , {e a crc*
fhuola.
brapeccatorum confeifione folentexcufare,qu6dfempereademfe-
re peccata confitenda recurrant, eofque propterea pudeai, tamfatr-
pe eandem cantilenam Sacerdoti occmerc. Puerile plane eft 8c iftud;
quafi vero laudabilius fit, fiquotidiegrauia, noua , &inauditaha-
beantquae proconfciTione recenfeant. Vel ,quafimiruinhoc videri
debcat, fi claudus, eapartequaclaudicat , veftes fuas fere femper
commaculet, ibique fere iiz femper quod defricet. Vcque vitio hnc
nemonafcitur , &quifque fuas habetinfirmitates, quibus in via man-
datorum Dei clautlicat
^
ita mirum efle definic , fi ea ex parreofFen-
dat frequentius , ibique vt plurimum inueniat quod corrigat . Ita
mak' herbar faepiuseuellendrE funr
,
quia femper repulhilafcunr. Ita
quicirca ignem verfantur,fe crebritis adurunt : qui acutis inftrumen-
tiscommuniter vtitur , fenonraro, filcemleuicer fauciat. Itaqui-
busafcendendum, currendum
,
velfemper fcre iter agendum eft,
fecircapedes vel dcfGedant, veletiam laedunt. Hincetiam ncmomi-
fatiir, ii circa eiufinodi partes ferc quotidie habeant quod agant,
fcii
Veriotcvs Chiiistianv^;
9P
feu purgandi, feucurandi, reftaurandique gracia.
Eadcmc/lratio
purgandiE, curand^, reparandxque perConfeflionemanimje,
cir-
cailia, inquibuspr^ infirmicace, velalia excaufa,
frcquencius
cali
ftudioindigucric.
D
Tertium
,
quodRefponfio dicebacvaldead
profedum in vircuci- Fruflus
busfaciendum accommodum , eftfacraSynaxis . Ecquid in eodu-
^^^'"rni*-
bij effe queac quin ica Ciz
,
ciim ipfe
,
qui ibi fumicur , via fic
,
quam
"e<w! X4,
inambulare debemus :
vericas
,
qus nos errarc non (inac , & vica, fi
-
neqaanecviuere, necmoucre nosvalcamus,
&per quamadvicam
tendamiis^cernamr' Ipfceftviacicumnoftras huius percgrinacionis,
quo defticuci deficercmus in via ; quo freci viuimus , valemus , valcn-
cioresqucin dicscfficimur.
Quodaucem, vcdeConfeflionediximus,
cciamabhoc cselcfti e- Tneptia fe
pulolequidam prstexcumaioris reuerenciar,
deuotionis, & id ge-
aComrau-
nusfucatae rationis,fubducunc
j
fidcmdiclis
illorumaliquamadhi-
"railf lu"'''
bercm, fitalcs, poftomnemmoram, etiamanni incegri cergmerfa-
cionem, &poftom.nemfuum annuumapparacum,
maioricum dc-
uocione acreuerenciaaccederccernercm. Sedvidcascunc
maximani
confufionem , wrbacionem, &diirolutioncm ; tam in Sacerdotibus,
qui id dolcnccr adfpiciunc
,
quam in cali hominum turba
,
qui ad an-
nalem illam deuotionem cam cumulcaarie concurrunc. Adco vcom-
Pr^poftera
nisferecaUumdeuotio ,ergaSacramentumhoc
auguftiffimumrcuc-
q"ori3d<im
rentia, ac praeparatio, (vc miferandam iam confciHoncm omittam)
in
'^^"''
opcimisvelnouis, auccciamalicnisvcftibusairumendis coniiftac-,
in
quibus,vcaIienisplumis,gIotientur , plateatim poftea obambulanrcs
rpe<5batum canc , fimul fpcdiencur vt ipfi
.
Adhancquoqucrcuerenciam pcrcmec,quodcodie (iuxta fterilcm
illum deuotionis corticcm) nc digicum quidcm vlli rci domeiticae
,
eciam humilicatiSjVcI maximi mcrici,boniq.officij
admouere dignen
-
cur:ac fi amc forcs defidere,fabulari,per ciuicatem curiose difcurrcrc,
cum confodalibas gregacim vagaii, magis cum Chrifti dignitare con-
Gordcc, qacmfumicrunc, quam debitis humilitacis
obfequiis eo die
domiinfiftere. Summa, eofpcftaccaliumcalisdcuocio,
vcquem per
annum diftulerunc admictere , momento ciciiis cx animi
pcnecralibus
exturbenc. Hoc ftudiumconfiliumque vafri fcr-pencis,nobis
cam fpe-
ciofoarcificio reiTicam iubmouenns
,
quamad vircucis
augmencuni
tam nouiccfficacem. Quod duminfiddicacc,
aucapertamaHtia,craf-
fave negligentianequitefficere, prarce cuidmaioris, vcdixi,
deuo-
cionis acrcuercncijE perficic. QuopaUio, fimpJices fc npnfolum
a
tamfalutaricxcrcitio^cumdolendaanimaEia^turapropuiranrjverinn
otiam fe melius facere arbicrancur iis
,
qui Angelicis iftis deliciis
fruuncur frequeniius
j
vc qui.cantam cam tremen-do
myftcrio non dc-
N i
feranc
00
VeRIMCVS CnRISTIANVSi
viiSS
^'^'^^^'^ reucrcntiam.Videte quxCo, quo prolabamur.dum
pcr cum fe-
ciica Co
^"^^ "<^5 finimus
,
quem proditorem
,
hoftem, ac animarii
noftrarum
maniojif. odiofiflimu nouimus infedatore. Qui primaeuo illo noftras fclicitacis
odio agitatusj ferre non poteft, nos,qui ex terra conditi fumus, tamecfl
fragiles atque infir mi
,
panem tamen Angelorum manducare
,
quo Cq
illcmdignumrcddidit
: nofqueaftiduo cxleftis huius edulij vfu,eam
in fpem,atqueaptimdincm proficere, vt tandem etiam cum ipfis An-
gelicisciuibuscaeleftem Hierufalemincolamus, fedefq. quibus teter-
rimi iili fpiritus extorres fadti funt, in a:ternabeatitudine
occupemus.
Viderit nunc
,
quifquis hoc commentum fequi volet
,
quantum ia
fakitefuacuranda momcntum ponat. Hoc enim
,
inter tot ftrata-
uCor.ii,
gemata, vnumeft, quibusfc diabolusin Angekmi lucis transfigu-
rans
,
prajtextu boni
, bonum noftrum vnicum euertit. Ipfi fiquidem
fufquedequeeft,quomodo,quavevia nosin certam animae perni-
ciem adducat ; fiue manifefta nequitia, fiue fpecie maioris boni fuca-
ta. Vthajc eft, prretextu maioris deuotionis ac reuerenticE , raro confi-
teri
, rariiis facram Synaxira fumere: & interim efficere, vt longe ma-
iori cum tepore, dillbhuione, & irrcuerentia acccedatur, dumper
annum procraftmatum eft. Tam cnim odio funt hofti noftro pia: iftae
cxercitationes, vtctiamfeadorareilla, paratus fit fingere , ii fpes fit
tah fraude omnia euertendi.
Vtautemtria hccc fahuis promouendae media exemphs coHuftrc-
Atfgufim.
rnus, priraumoccurrit, quamconfuke&prudenter fan6ta Monica
fi^cap i'u
'
hitermuka confiiia& coepta
,
quibus vt filium fuum Auguftinum
D.Ambro- Chrifto pareret, vfacft , ctiamilludin mediumprotuht, vtipfe au<-
^)oiiiditor
diendo Dei verbo, fan^bo pra:fertim Ambrofio melhtis ilkidlabiis
Bu".
propinante, daret operam : quod & fecit , &optatum inde frudum
Concionis
i^^^^^^k .
Nec mirum : quia non folum viuum per fe &efficax eft ver-
is. bum Dei, fed & pecuharem habet energiam, dum fpiritu iHo.quo eft
pra:ditum
,
prolatum fuerit, &auribus cordis hauftum. Deinde pr^-
ter propriam
,
quam initio dixi, operationem , etiam ad duo alia, ni-
Iit 'vi't4 rairum ad Confefiionem, 8c Communionem adducit. Neque fruftrd
s,Bern.Sur.
S.Bernardus matri fuas srauidaj, per catclhim latrantem, 3c S. Domi-
nicus per canem, racem ore geftantem , totumque Orbcm incenden-
tem prcemonftratus eft. Per latratum enim concionatorum & liomi-*
nes a malo abfterrentur , &ad virtutes incitantur: atq. ore eorundera
ignis ilie profunditur
,
qui hominum corda colluftret , &accendat ad
fandte viuendum.
Con^fTio-
Confefliovero itahominem inahumcommutat virum, vt ideln
nis emca-
r i r

r j
^
ta r
cia.
nonappareat, led prortus nouus
,
qui lecundum Deum creatuslit,
M.tndtn
Id frequenti arreptitiorum experimento percipitur , dum ilii ahorum
/>.^.. ca^.ii.
raanifcftant facinora, etiam interdum vald^ occuka: quce illi,quibus
ohicdiz
Veridicvs Christianvs.
lOI
obiedta
runt,mox vr confefli facerdoti fuerinr,
&ad eos qui malignis
arrepti
fpiritibus eaanteapropalarantreuer{i,nihilvltra, quod fibi
cxprobandum fit , audiunt.
Venerabile AltarisSacramentumdignefumtUm, cajleftemac di-
Commu-
uinum facit hominem , iuxta diuinam cibi huiusc^leftis atque Ange-
nionis cn-
I;ciconditionem,acprsftantiam.Vnde&fa6lumeftaliquando,vtali-
^'^'f
quihoccibofuperfubitantiali pafti, citraomne ahud nutrimentum
//^.^c^.,!,,
vitamduxerintfanamacfan(5bam. Sicut nominatim de LiberaliHc-
liodori Altinenfis Epifcopidifcipulolegitur, ( vtaliosaliafqueomit-
tam
)
qui vitalem hunc panem fingulis diebus Dominicis percipiens,
reliquos dies abfque efupotuque peregifte perhibetur . Tria igitur
hacc ftrenue cxcrceat
,
qui ad Virtutum arccm contendit.
Oratio ad vtiliter Verbum Dei audiendum,
Confitendum^& Communicandum.
/^
S
meum,qufi
Bommc^, aures
,drcor
^
tuagratia, aperi,
^^
mundaj(dr
Jfoj^id^
, njtfanium tuum Verbum auribus au"
diendi audiam
,
feccata
mea perfeB} conftear
, ^
tecum te di-
gne
fumendo
fic
vniar
,
vt vitam habeam
,
^ abmdantius ha^
beam
in^termm, Amen
N^
C A f
lOJt
Veridicvs Chr.istianvs.
C A P. XXXVII.
Virtutifncvia populari abfterrear aura ?
Vrge iter vfque tuum ; difcerpantcetera venti.
Q^iift <ii- fe^^^i
rxiME ba!cIntcrrogatiocumpr2cedentiquadrat;quinam-
A
uinocultui
njS^^I
que in animura induxeruur, vitara fuara in mclius.com-
pjraiUjOb-
F^^^^mutare, &adVirtutis arcem contendere:
maioremquead
tiuntnrr
^^^- coneionibus audiendisoperam dare ,. crebnus pcccat
con-fitendodetergere, acDiiicacmenfereconrortesfacerejilliscom-
muniterhoc oboriturinprimis prjelijac velitadonis,vpoi)loquiaho-
minunijiudicia temeraria , &etiam irrifiones, pro rei tiouitare, fufli--
neant.Itaq; non tantum in Ce hoc {cntiunt moleftice, quqd cuiufq.bo
-
Similitado
^^ r^i principip, ex difficultate prima percipiiurjfed eti^ hominiim
B
improperij
garrulitate eis remorae obtenduntur,dura in fi^mihtudinelitip.roperij
,
kMselt.
virtutisincepr^ viam.morumq.in melius mutacionemobiiciunt. Di-
eo,,in fimilitudinem improperij: quia verum improperiu in virtutem
&probitatem non cadit.
Ideoq.duntoiquam bonum redumqueex-
probratur,vt quod pius,fobrius,mqdeftuj,bonc confcientia^jic times
Deum fit;limilitudo tantum improperij eft:,& laus potii^is indubitata.
Fatentur iftud ipfimet eiufmodi
fubfannatores,in inferno pofiti, fexo-
quefuam temeritatem
complorantes. Htfunt (inqtiiunt) qiws bahumui
SAp.
j.
altqtundo in denfmn, cr
mfimiiuudtnem
impo^erij.lSios
wfenfml Propterea
tantum abeft,
vtobpopularemhancfiniftram auram
,
&obcaiiillos
gannitufquc mundanorum
hominum , a bonoquifpiam ccepto defi-
ftere debeat,vt etiam eo magis illi fit in via virtutum infiftendum
ma-
ioriq. alacritateatq
animoprogrediendum. Exhocnamq. improbo-
rumobloquio,velutcertiftimoindicio,
conftathaud dubie bonum
hoc cfie debere,quod a malisimpetitur : a Dco id efte oportct
,
quod
g^^^^
diabolo& mundotam contrarium
eftjv;graueeis fic,etiara ad viden-
<lum.
-Hucacceditdiuinieloquijcomprobaiio;
&omnium Deimi-
niftrorumatq amicorum
teftimonium,&exemplumj vitac melioriin-
tendere,ac meliorafemper
fcr(5lari,e(Te laudabile.
Optime itaque dicit
Refponfio : Vrgciter vfquetunm. ficutdi-
OuU.
r,
citille : Quo pede coepifti fic benefemper eas. Difccrpant csetcra
Xr.l<:g- 8.
^-gj^^i^ j^Q^ giQ.. Quidhomines
vani ac ventofi fuper id iaditent, didi-
t6ntve,necuraueris.Inuenias
fiquidealiquosita parum ftabiles,tamq.
inconftanteSjVtoptimaetiam
ccepta, iramoapertara Dei vocarioneni
Vanum
advitarfandioris
ftaturareiiciant ,
obridiculam hanc, & pliifquam
diaum; puerilcm vanorura
horainum oblocutionera-,quara inaniter raetuunt,
Q^d dicct
[qI^^y^ fecum
cogitantes;Qui d dicet homines? (i vitam;vefte,vultura.
AliECTOABSTERRKRE
STON DEEESfT OBLOQJ^IA . ^
7-
Virtutiine via.populari atfterrear aura
.''
\5^e iter vi2[ue tuum : diKerpant cetera venti.
Faut u^our le rtre/ Du monde, etjon Sixte, Rart^ejan dejjem. ?
Suy imjjtours tes erreS/Ne ie chaillant truerres, Dejon ca^ud vam
Veridicvs ChRIST!ANVS. ioj
cuknmmores,honores,& ftarum mutem. fi inReligionc ali quajmun-
doabdicato,Deimeferuitiocieuoueam; quiddiceturde me? Ecquid
ouasfo dicetur. Et quis quid dicet.' Optimi quique fadtum laudabunc,
Deo agent gratias , & ad imitandum forte exftimulabuntur exemplo.
Mali maledicentiafua&obloquioremmagisconfirmabunc
^
tefta-
tiimq facient,fandum&diuinuefre,quodipfi ita auerfantur. Sicille
PhilofophuSjCui cum diceret aliquis : Male de te loquuncur ; Credo,
inquir,{ed mali. -^que enim magnac cft laudis, Sc a bonis laudari , 8c
vituperari a milis.Nam vcdicit Scneca:Malisdi(plicere, laudarieft. Senscii^
Rec^um enim efte necclfum eft
,
quod cum corto &c prauo non conue-
nit. Quamobrem debet quifque fibi fujEq.faluti confulerejneq. di(5tis
hominum moueri,quado boni quidpiam conceperitanimo; fed fi du-
bitat,rem omnem cum expertis,& bene in eo genere verfatis expende-
i*e. Primiun , maiorem Dei gIoriam,anime tuE falutem
, & rei conce-
pta; cum his apcicadinem actende: neq. quici diduri finc homines, vel
oblique confidcres.
C
Hic tu mihi equum generofumq.caballum imicare qui licec omnes
Equus
ce-
totius plate^e atque oppidicaneSeum allatrent, imperterritofuoac- ncrofusnil
que animofo paflii procedicconcemcis omnibus : tancumque abeft,vc
"num U-
i
r
'

1
^ tratus mo
proptereagradum hgat, cceptumq.iterretexatturpitcr,auteolentius
^^^^^
prorepatjVt potiijs maiores animos induat,generofio.riq plaufu teliu-
J)
rem puHet.iterq.fuum conficiat.Per ipfum fane licet Iatueccanes,fer-
racolq. eius feilencur 8c mordeanccalces. quoufq libebit; redeantquc
fponte domum dum latrando mordendoque defcfli funt:ipfe interim
eos nil moratur.Videafq.canes ecia eo vehementiiistranfeunti tibi ob-p
latrare ac baubari diutiufq.infequi quo plus curaueris : fin negligas,
fpontetacentdomumq. fuam repedanc. Itain bono propofito pro(c-
quendOjContra hominum latratum cordato eft Chriftiano faciedum,
E
An me canum latratus a bonisabfterreac' Quin & rufticanam aliam-
vemulicreminhuius capitistypoexprefTam cibi imicandam propo
-
ne. Qu.idnamagic.^quodagunteiufmodi, quaegallinis alendis dant
pjOperamr' Oua ft;udiose in finu e nido colligit. Gallinae interim,& ip{e
etiam gallus gailinaceus garritu 8c clamoribus omniacomplenc . An
illa propcerea a ccepco dcfiitat?nihil minus.Cogitac quippe Veftra vo-
bis garrulitas permittitur; at mihi h^c oua cedent. Vos quod veftri eft
muneris facitis,cgo quod mei,curo. Ita cuiq. falus fua cmx cffe deber;
riemo autem ftuhis hominum iudiciis vel obloquiis moucri.
Nam ficuti falua confcientia neque velis neque poflis malum face-
re, etiam tocoidtibi mundofuadentevica necbonum,quodcefteea-
dem confciencia tibi faciendum eft , debesomitterc ; ctiamfi^mundus
recIamet,veIobloquatnrqnifpiam.DictaIibus faltem.quodTitusTa-T.r^^i.
citus Mecello fibi obtredaiiti : Facilc cft in me dicerc ; cum non fim
r.efpon-
t04
VBI.!r>lCVS CHR.ISTT A NVS,
Matedi. re(ponrurus.Tudidici(lJmaledices.'e5ego,conrdenEiatefl:9 t^idictma-
miMm to-
leti}^a
contemnere, Situlinguanuazdominuses , vtquicquidlubet
tuiuui
^^i-^jjg^s
^ego auiium mearum (um dominus , vt quicquid obucnciit,
audiantinoffenra:,
Qopd finc dabio, nos Chriftiani
,
perfeftius ob-
feruare
deberemus
,
qudm tales, qui lumine hdei, & gt atia- dono ca-
rucrunt.Scimus
etenim certOjficut nos, corain Dco ,toi:ius mundi {>a-
trocinium non excuCabit , npropriaaccufarit confcicntia; ira nobis
nihil obfuturam
hominumomnium refragationem
,
fi iuxca Deinu-
tum,acpropnae
confcientias teftimonium, proce(r?rimus
.
Qno iliud
-Auf^ufti etiam fpedat,
Bene agere,&:audire m.aIe,Regium efiqac du-
piicis meriti^ ex operis boni praftantia,& patientialingua: maledicx.
To&.J.
Quid de Tobia
dicemus.qui vxoris propri^E exprobrarionem, & petu-
Tobis cx-
lantemin
maledidis
linguam toleranter audiuitjatque fiobeleemofy-
^"^^
^'
narum,operumque
mi(ericordi;E laudabilem piumqi^ie vfum,in cscci-
tatem illam
temporaneamincidifletf Sic&:anteluminispriuationein
ipfi eadem atqueahj plures
improperarant; at non prppterea defticerac
mortuosfepeHre,pa(cerefameHcos,ma'ftoscon(olari , & concaptiuis
monitaialutisdare.Sciebatvirillefamdus,
nori efie bonumopus ob
hhi.
maleuolorumdicacitatemomittendum.
Itanequeloba redovirtu-
Exemplo
tum tramite
dcflexit,tametfi etiam ab amicis
, miris dideriorum mo-
^^'
dis lacelferetur.
Sedquoin
fpeculoidexprefliiis nobis, quamintota
Domini noftti Saluatoris
vitaoptemusexhibitum? Isenimnon tan-
tum aliquandocorporahter
infidias ei & mortem molientibuslud^is,
fed&blafphemahngua
maledicentibus,per medium illorum ibat:
nobisexemplum
prarbens , ne vel latum vnguem ob hominum male-
fiw,i8. dicentiam
aredodefledamus.
Idviditvelca!cusillefecusviam;tan-
tum enim
abeft , vtob increpantis turbs voces a cospta Chrifti in-
uocatione
deftiterit,vt etiam eo magis ac magis opem eius implorarir.
lJlceph,Ub.
Atnuncmihimerito
confidcrandus veniat Moyfes ille Maurus,
\\-^f:
\^'
monachus. Hic
poftquamlatrociniis igyptum agitauerat,Anacho-
troolnucr'.
retatum
inibivitam
contemplatus ,
monachus fadus eft, Ifidoro Ab-
fus. batifetradensinftitucndum.
Qindegir? quidanimovoluit?quidnatn
dicerenthotnines?pra!fertimip(iuscongcrrones,collatrones?Minime
gentium.Longe
fixiiis in tam pr.^cIaro ccspto grefium firmauit,quatn
vttaminani ac friuolo fibilo feloco moueri permitterec. Quinquc
. etenim
&fentuaginta
annos Deo in foHtudinefcruiuit: fexannoscel-
h inclufus
permanfit ad multam nodem ftans orabat,panetantum &
aqua fuftentabatur.
Deindecharitatisoperi feaccingens, nodu pera-
grabat(olitariorumtuguria,
hydriafque ipforum aqua replebat, vc
procul hauftum
petentibus,
laborem leuaret :
peradto oflicio
,
tacitus
redibat.
Sicfaciendb,quiprnishomicidiisinfamisfuerat,
faduseft
{anditate clarus ; &
qui quondam rapinis terram infeftarat
,
regnutn
ca:lorum
V E R t D I C V S ChKISTI A^Vf,
J
CJ
ca:!orum vialiarapLiir. Intcrcatemporis, dLimiliccundo,
redenncio,
per dererra vagaiidojin priorum contubernaliara
incidit occurfLim
&
manusjquidegitrquid cogirauit ? num illum
mutatx v\:x
, cceptime-
liorisj habitus noui,operum humilitatis^fuiquc propofici puduitrnum
ipilseum deridcntibus,ad priftina reuocantibus,aures pra^buir; ceflit?
deftitit ab inftituto." Nequaquam profefto. Quin immo quamplud-
mos corum ipfe ad
fuuiri pcllexic confdium
; & quemadmodum can-
didatus hic Maurus in fe pellem murarat -^thiopis , ita & eos docuit
lcopardi maculas deponerc , & fecum monachorum vitam viuendo
,
depofito cameligibbo
,
per foramen acus tranfire . Eius in Martyro-
logiomemoriaccicbratur iS.Augufti. Ita&dcS.Guilhelmo
referreS.Guii-
nihd impedit,qui a S.Bcrnardo ad vnionem Ecclelh-e reduclus , &c ad
fi^Imus.
pcccatorum pcrnitennampermotus, quandoiam &:ftatu&
mutato^'"^!!V'""'
habitu vitam plane aliam ducens,eremita fa(5\:us
,
thoracem
ferreiu-n,
quem contra Eccleftafticam vnitatem gefterat, nunc fuper
nudo cor-
poreinfuicaftigationem fumma cum posnitudine atque
humilitate
geftaret
,
&intotiusmundiconfpe6lutotus in alium virum
muta-
tus efTet: fitum eiin mentcm veniflet ,
aut vllo raodo
attendiftet,
quidvelamicivel mundusdicerent; citofane manumab
aratroEu-
angelico rcmouiffet , &refpexilfet retrorfum , Verum e
contrarioita
ccfptisinftitir, mundofruftrareclamante, vt quamplurimos
ad fui
imitationem pcrmouerit : Ordoqueindefit infticutus
VVilhelmita-
rum,annoDomini i i ^'^. Dicatigiturquicquidyoletmundus;
tu,
quidtibi fitfa6loopus,attendito.
Oratio pro conftantra in virtutibus fcruanda.
QVandoquidemfirietey odtdciflmejeja, nequerecii quid-
quamcogitar.e^ nec incifere , nedum
perfcercualemm
;
fac
nos in ^irtuiihti^
fiahilcs,^
da gratiam ita omnia ohUacula
fu-
ferandi,
vt 'viam falutis inoffenfo
pede amhuUntes
,
virtuttim
prjimia confeqtii mere&mur, Am4n,
O
Cap.
lad
Veridicvs Christianvs.
CaP. XXXVIII.
QiKT nos infefto circumftant agmine peftcs?
Mudas ouas:Satanafq.fures:Cciroq.intimiis lioftis.
Tres nni
n* noftrJE
hoftes:
Car^),
Mundiis,
Da-mon.
lobj.
l.lom. 1.
! homo,Dei pacematqiie amicitiam Hiluam /Ib' confer-
iiaflct, niillumiprchaftim, pr^terdiabolumjhabuiflctj
-.juiinuidere quidcm, nonautem nocere potui{r-*t. Sed,
& gs:tSa! quando adebita Dcoobedientiadifeeflimus, omniano-
biscoDirana fadlafunt & aduerfa
j
& nofipfl moIefl:i nobis . Hoc
illis beati lob verbis clare exprimicur,dum ait: Peccaui
:pj:ufiime coU'
tranum titiyC; fului fum imhimetipfigrauis.
Tres prarcipuilunt hoftes, hominemad peccatum incitantes, c- a
iufque lalutem acntcr impugnantes : Caro, Mundus, &:DsEmon.
Qina D. loanne alio loquendi modo produntur: Omne
^ inquit,
quod
e'd in mundo , con.upijcentiu carms
eft\
concupifcennj, oculorum,
Cf fu-
fe/bia^vitd. Horum omnium Pnnccps & Rcx diabolus elt. Nam
etfl trcs ifl:i
,
per fe iriguli , turmam atqnc aciem pecuHarem confti-
tuant, qubin nosomni ex parte impreflloncm faciant; meritb ta-
mentotms prselijhuius tammfefti dux & imperator diabolus dici-
tur, quiaalij (ubeius quaflcaftris &flgnismilitant aduerfus homi-
nem. Expeditioifta rccle in Iibro lob defignatur , vbi fic legitur:
Chaldjtt
fecerunt ties turmas
,^
cjr inuaferunt camelos
,
&
tulerunt eos , mc- o
mn
&
piieros percnfjl-runt gLidio,
DicitidcircoidemSanbusmircriamli,uius vit.TConfidcrans: Afi/i-
tu.'Cc\iicnzauo ) esi vita bominu (uperterram, Adeb.vtmundus totus
campus dici pofllt
,
vbi conflidlus committitur; v\zx decurfus, tem-
pusbelli: quodjrante pugnand',imeft , &corona promerenda. In-
fpedlorDeus, qui& auxiiiatorfortis; daturus
,
poft adeptam vicflo-
t.Timot.t.
riam, a:tcrnE glona; triumphum . .Sic D. Paulus ait; 'Semo coro-
nahitnr ,
nifi
legiiwiecertauerir. Qucmadmodumenimvia filiorum. If-
rael. perdcfertum, continuacum hoflibus pugnafuit, quibus de-
b -Ilaris
,
in terrampromiflam triumphatoresingrefli funt : ita vita
noftia,aflidua cum noflris hoftibtis eft decertatio, quinos &adex-
tris & a finiftris infeftantes , ab ingrefl\i parrin? cocleftis arcerc conan-
tur: atquenon mfionmibus iftisruc rugaando fuperatis, promif-
famillam htcftepc mclle manantem fupernorum ciuium regionem,
ac coronam glor a?, polTumus obtinere.
Hocinterimfolatij h.ibemus, nfliilnobis efletimendum,etiamfi
confiftantaduerfum nosterna hxc caftra, ctiamfi infurgant in nos
trcs
hhl.
lh7
Tres comvRATi Anim^ hostes . 38'
Qu^ tios inl^fto circumftant aemine peftes i"
Mundus ouans:SatlTanai^fiirens:CarxxjintirnushoOis.
^t/^vv \>ian^tri fd^yi^Si^ jvnp?^!^ t>n^ QVuMtrj ?
Qud ennemy iache/ Sans treue et relacnejSur nous trimferi
La ChairJrettllarde/LeMmdejet la darde/Du Prmce d'e^er.
VeRIDICVS CHniSTIAT^VS* 107
rresiftstarma:, quamdiutiica intusconfcientia: quies &tranquil{i-
Ctasconferuatur . Sicutenim echinusautericius, furrigens vndique
Echmut,
feZAS
,
in medio adlatrantium canum liber conquiefcit, ira bona con-
|^"**^"'*
rcicntia , innocenrix te(5la velamine , inter omnium hoftium infultus
typus.
6ciniidias, immunis,& tucaell.
-Q Primicanquam domeftici hoftis , Carnisinquam
,
pugna, in Eua
^^^ftis
j.
primumnobis figuratafuir, quff Adamumblandiciisad Diuiniman-
^^ro.
daci tranrgreffionem pellexic. Deindeeciam in ftulco illo Nabalo fa-
js^iaijah
tiscxpreiram habemuscarnis rebcUionem
,
quicommodicaci lux,&:
vencri pafcendo, acgul^eferuiens, cecera parum curabat ; hcbes,de-
fes , ingratus, corfuum crapula&: ebrietategrauans, flbiq. eomodo
mfelicem acque inopmacam morcem acccrtens . De quo ipfa eius
vxor Abigail recfte dicebac : StulttueH ISIabid ,fccundim nomtnfuum:
d^ i.Rc^.i^,
jiiiltttLKJt cumeo. Ita&caro; vnaquaii manu
,
flonim
,
fertorum-
qucredolentium amosnitate prarcenfa., alccragehennx incendia oc-
cukecomportans ,
vtfallaciterhoniinemincauiumiIiisinuoluat;in-
terimvolupratibus dansoperam
,
&:iucunde in cercam perniciem
ruens: non recogicans momenraneum cife quod deledtac
, ffcernum
veroquod cruciac. Figuracarnisnonincongrua& Gohach fuic;qui,
i.Rf^.:^.
inftarcurris carneae, fpiritum
,
in Dauide figuracum
,
perfequicurj
^^^i^^h.
&caftris Deimagnacum proceruiainfukac. Magna fane & peri-
culofaeft harccum hoftedomeftico pugna . Inimici hominis
, noti
j^-^j^
tancLim vicini, amici, & domefticieius
;
fed&: ipfemec homo fuus Af.f. lo.
hoftis eft . Quid enim ram tu
,
cpjam fpiritus cuus, cirm rarne tua &
fanguine vnum eundemque conftituens homincm? Hoflem tuum
intecircumfers, eodem tccum nontantum veftmientotcgis, eodem
cubili componis, eademtecumdignarismenfa
j
veriim etiam eum
foues
,
pafcis , defcndis , dc fortem ficis contra te . Hoftem agnofcis,
vthoftem pateris, &: vtamicum habes; &quoeum tra6tas huma-
nius, eoferocius infurgit. ^rw^inquit Apoftolus) quu non Ihibitat
Rom.j.
in mc JwceH ,int:arnmea,bonum. Et vnde iftaquxfo nobis
incarneVndc
car-
rebellio ? Ex primi parentis peccato. Vt enim omnes in Adamo era-
"'^ rebel-
mus;itaineoomnespeccauimus, & Deofuimus inobedientes. Pro
poenaautem committi, incerinfinicas aliasmiferias, etiamfomitem
pcccati, &ad malum propeniionem, iure quodam h^redirario fu-
musconfecuti
5
vt caro refiftac fpiritui
,
bellumque lethale duarum
quafigentiiim
,
propriogeltemus invtero. Quod D. Paulus aperce
ita ceftacur : Videoaliam legem in membris meis
, repugnancem le-
gimcntisme.T . Cuiusrebellionis acerbitate commotus , infe om-
s:iiumnoftrum depiorando miferiam , ficeAclamnt: InfcUx efw homo)
Ronuj^
quinnc liberabitde corpore msrtis hiim : aut vt difToluar, 6c fim cum
Chiifto
}
aut iUud falcem in feruitutem redigam ? Gratia ^er
lefum
O 2. Cbnjitwi
I o8 V E R I D T C V S C H R t S T I A N V S.
Cbnsl'm Dommum nop um. Si mulci periculofam hanc ca.rnis ludam
atcenJcrcnt
, longe folicirius huic tara perplcxo ncgorio inuigilar.ent:
non ita (e vino romnoque fopiri pcrniitcercnt ; non carnem hanc ram
delicaie 6: gulose infaicirent ; n.on ollam iftam
,
in qua , mxta pue-
4.RC0-..4.
rorum Propheticorum contcllationcm , mors eft , fic fcmper fuccen,-
M-Tsiu. dercnc, nequeolcum adderentcamino: quin pocius, vel lacryma-
olia.
j-m-^^ fluminibus ignem e vftingucrcnt
:,
vel pcr abftin^nciam foco to'
mentafubtraherenc; vei, quodampliuseft ollam totamdeflagran-
te fiamma deponerenr
i
confortio hominum, totique mundo mitten-
tes nuncium , & viraj fe fandtiori, atquea turbis remorrE,confecran-
tGS. Id haiid dubie confultius crederent,quam cum impurohoc car-
nis incentiuo, incendio tradi tandera fempiterno.
Mj.mdi.is, Secundo interhofles noftros
Joco Mundumconftituimus
,
qui,E
hjitisij.
primafronte, miroetiam ftratagemate hoftihtatemcrancm
,
quan-
tum poteft,di(Iimulat;atinterim internecionicert^ datoperam. Vna
quaii manu mifero mortali monilia,torques,coronas,gazas, honores^
&:{ummamdeniquc fclicitatem protendit : atalteralacenterpaupe-
riem jferuitutem, omnimodammiferiam-, &certum tandeminteri-
tumfubinducit: foedam faciem Lxtalaruacondecorans ,
vti4i b!an-
dientemtantum vukum incendentes fecurius decipiat. De n)undt
aftutia, vanitate, 6i:dignoconccmtuexprofeftbLxxv. Capite, &ali-'
quotfequentibus tradabitur : hicpauc.is,dpMimdo> vthoftcani->
ma; noltrariuratiihrao.
Mundi no-
p^j.
Mundum intelhsitur vanitas , malitia, inconftantia , nequitia^
mme qmd
r ,1
r J i o n. i u r
. ^
iiKtrlli'"a-
wi''icia
,
rraudulcntia, & itultitia hominum talia amantium : qmn
lur. immOjtales hominesipfi, Mundinomine nuncupantur . Quorum.
quandoquidcm caput & Princeps diabolus eft,re6le Princeps mundi
vocatur,hoceftimproborum ,ac mundanorum. hominum. Hocmo-
Atigufiin.
dointerrogat D. Auguftinus: Quarepeccatores nomine mundi ap-
detemp^
pellantur ? Quia dilcdtione mundi inhabitant mundum
.
Yaria mfi- Mirando, atqueadeo milerando nos modo impugnat Mundus;
di.hoftili-
riJendo , adulando , multa promittendo
,
palpando, & miia diledio-
nisatque honorisindiciaprartendendo. Cuiu.<;,in fucatoiftoacblan*
iKeg.xc. dicnti holliilitatis genere, pra-cellensftguraIoabfuit;qui Amafaroc-
loab.
currenii blandedixit-: Salnemifi-uter . Ettenmtmanudextera maitmn
Am.ifz, qiiajtofculans eum.Porro Amafiuon obferuauk gLdium., qucmha-
bcbat loaby qut percuftteuin tnittere, &efft'dit
tn^eiityia emitn terram

I.uJas pro-
Sicut3<: ludasofculo Saluatorem noftrum vendidit, prodidit. tra-
^^^^^'
didit. Sic & mundus ficit , mellira fua blandiloquenria , fiaudulen
-
talaudationc, adalatione, arridentifacie, ac fplendidis promillis,
quafiofculo improuiduminefcando, prodendo,& mortixtcrnarcia-
dendo.. Aduigibndum eftigiturcuiqiieeoattcntius^quo tam fictuS'
fucatuf-
Veridtcvs
Christianvs. icp
fiica.msqueinrniiciis
diflicilius caueri potcft. Ira D. Augilftinus : O Au^^, Strm.
muncleimmundv , fallax 6c piodiror i^ Nunquid non periculofior es
\
^ ^dfiat.
blandus, qudm moleftus? Nimquid non magis tim.endus es dum alli-
*"""""
cis,quaui dum fpernis: Blandusenim
,
vramicus e:.cipitur, quando-
autcm agit hofl;ilicer,tunc viciirmi vt hoftis fugitur.
Ethocpro morehabct, vtquando blandimentisnihilefficit, tune
adfannas, fcommata, irritamenta; & deraum adapertam perfccu-
tionem hoftilem conuertamr. Duik vulpinanihii peile proficiturjco-
VuIpJnx
-^
ainaminduit, incipitquefuEcre aduerfum inno ios. Vtque tanc
J^J-^^^g''
tutiorellhomo, qnando ilhim mundusaperto Marte perfequitur,
dit.
quiaabillo tunc ftbi tanquam abhofte cauet: itaconiultum eft, vc;
ne quis a mundo fallacur, vincaturve , ilhim potius aduerfantem Cihiy
quam blandientem ehgcre. Tunc enim certi fomus
,
(k munduin
Bobis hoftem effe
,
quod femper eft , &c Chriftum amicum & prore-
dtorem : qui id ncbis pra:dixit , & hoc modo folatus eft

Si mundtn vos
loan, 1 5.
odii: : [citote qiiu me piorem vohii odio habuit. Ecce duni aduerfum nos,.
vc hoftis conitftit mundus, iuxta Chriftum ftamus , cuius & mimduS'
-
i-uratus eft hoftis. Si de mundo (inquit; frtjjetis j
wuiulus, quodfuuni erat,
diUic.et :
qiaa vero de mund.o 7ion
efiis
,
fed
cgo elegi vosde mundo
,
propterea,
adit vos mii/idtis. EtVGr,amtcimeieitvs. In mundo quidem prefjuraiiihabebiiis:
lonu.iC.
ffd
(onfidite
;
ego vici mundum.
|:
. Tertius hoftiseft Diabolus;qui,vtoniniumPrinceps
,
duosalios, piabolhs,
per fc alioqvii firisnoxios,fuiscaftris adhibet; vt &per carnisillece-
hoftis nj.
bras, &per mundiinddias ,
miferos niorcales in peecatum certam-
q'-ie perniciem pcrrrahat. Primrim quidem mali figgeftione, dein-
de ad delc(ftationem incicando ; & poftremum, (1 vllo padto poteftjad'
aftenfum permouendo ; qui dum in rc graui tribuitur
,
peccatum-
mortals committitur
,
etiam fi re ipfi in aftum non deducatur. Rei;
auccmcxiguitas , vt&alia aliqua circanftantia efticerepoteft,.vt ve-.
Bialetan'umexi(iac.
Ex quibu5 omnibus-riquido conftat, quam non fatis {ecure in
Vis.ilac^um
vcramque, vcdicicur.., aurem dormire liceac, toc vndiqne circum-
^ontrdho-
ftantibus hoftjbus
,
infidia;^ mille , & milic infultus ftruentibus. fed
,
quodtanquam ftrcnui miliccs . vig'les excubiasagere dcbcairus
, &
lemperquaft inaciearmis AcdnCt- ftarc : eamcircapartem, fideho-
rem cuftodiam firmiusque pracfidium collocando, vbi arcem no'
ftramnouimus infirmiorcm. Nam&hoftis noftereo quoquc ocu-
!^
'^'*^'
ios
, atqueantmum coniicit
j
iD;que frcqiicntiorcs apphcac machina-
tioncs Singulorum fiquidem difcuritingcnium
propenfionem,mo
Ees_, infirmitares : qua ea. parte facihus inuadi, expugnariquequeanr;
vtfaciunrexpk-.ratores , quod&Iofeph fratribusfuis,
tentandigra-
:ia
j. obiiciebat
5
dicens : Exfbuiotes
efiis
, vt vtdfu tts
infirmma tcrr^ ve-
Gemf, 41 >
O
5
wstis.
110
Veridicvs Christianvs.
niHis,
Exploratifqueomnibas, di;iboliis ibi ftruitinfidiaSj
vbifaci-
liorem fore vidloriam confidcrat : & Itcet aliis ex partibus,vbi
in ho-
mine munitiora tutior;ic|ue iunt omniaj ccrto ftratugemate
fimulatos
intentctallukus, huic tamen dcbiliori pra^cipuam admouet impu-
gnationem
,
quam 6c loci conniuentia , 6c detedu pra:(idij, videt pr jc
ceteris expugnabilem.
HoftiscS-
Habethichoftisomnesconditiones, qusinacerrimoinimicocon-
duiones.
fiderari & timericonlueuerunt . Inprimis, veteranus,
&inueteratus
eft, iamquepropemodum {enisannorum milhbushancbellandiar"
tcm exercuit . Aftutillimus , fortillimus
,
impudentiflimus
,
&rnil
-
leartifexeft : naturaha enim
,
quibus pollcbat vt
Angehis,etiam-
num retinet, iifque modo in noftram perniciem abutitur. Mahis cft,
vtetiam mahnominc diabolusintelhgitur. Superbus, adeo&Rex
fuperomnes fihosfuperbiae. Huic valde pracfumtuofus;, audax in
attentando , &in perfequendo pertinax . Indefeftus , arena non ce-
dens, tametfinon
rarofuperetur. Si fugam fimulat, pugnam re-
ftauratardencius.
Inuidus eft , mahtiofus
,
impudens, Sc impertcrri-
tus. Inomni
certaminis gcnere, aftu belhco, & ftr.atagemate verfa'
tiflimus
acverfutilTimus.
Prsfidia
His tamen, Deo laus , non obftantibus
,
modo vigiletur attente, fi-
cor.tra
dclisadhibeatur
cuftodia, pra:fidiadid;aadhibeantur , &litdecete-
holks.
roadillum
recurfusinomnibus ,fubcuiusfigno, Crucis vexillo, in
ficroBaptifmatcinaugurati,
omncsmihtamus; hoceft, ad Ducem
noftrum,
hoftiumquenoftrorum
vicftoremChriftum, probelli di-^
redione,
virtutisincremento,
&diuino auxilio confugiamusj nihil
eft
,
quod minaces hoftium moremur manus
;
non eft quod terrea-
mur ; autin
minimoanimumdefpondeamus: quiafortioreft,qui no-
bifcum eft
,
quam qui contra nos. Bene idco nos monet Apoftolus
:
ph:^. Nolite locum darc dtuholo. quafi dicat, State,ne cedite, in ahquo ei con-
z<-4.
cedcntcs,velconfentientes.
Quinpotius, vtD. lacobusait, Rf/7/?ife
dubolo',
&
fiigietavobis.
Quidminus milesinconlhdufaciat,quain
vtfter,
noncedat,
figatpedem.? Hoc refiftere
,
hoc pugnare, hoc
i,P(t.^.
eft vidoriam
confequi
. Adncrfariui cntm msler dtaboltis^ tametfi tan-
quamlrorto.ntns
ctritat qturens qticm deuoret
, Crocodili tamen mores
obtinetj qui , vtfugientes
infequitur, ita fugir ipfe infequentes
ac
refiftentes.
Vnderede
prEfentiifimi remedij loco fuggerit D. Pe-
Fides.Ti-
trus, fupradidis
verbisfubnedcns:
Ctnrefistite fortes tn
fide. Fides
^*^"^*
noftra eft , Chriltum illum
dcbelLifte
,
eiufq. contudifte vires
; ita vc
nihilnobis
nocumenti
queatinferre
,
nifi nos ei in malum ,confen-
fum
prxbuerimus,
Quando
namquedefiderabilem illum in Chrifto
bokim,
latenteintus
diuinitatisatque innocentiae hamo, iniquo &
auaro ridu momordk , &morte illum turpiflima atque indigna afti-
ciendo
Veridicvs Cfiristianvs. Itl
ciendodegliuiuit
j
itatumliuidasruas fregitfauces/itademeseffra-
ti,acmoiares omnes contriti funt, vt deinceps fadus edcntulus,
non ampliiis mordere, fed iabris blandiri tantum ac lamberc va-
leat. Nonenim pociseftquenquamad peccatum nolentem impelle-
re , fcd ncuit tantum blandis fuggeflionibus illicere, & fuauiloquen-
tiarfallaciis
,
quafiinlaqueum dulcibus iibilis aues induccre. Vt&;
in Chrifto oftendit, dum non illum deturbareconatuseft, fcd tan-
tum blande horransdixit: Mntetc deorjum . Et quandoqnidem hoc
alibera noftra voluntate dependet, &proprioarbitrio, aliSnoneft
reinhac Iud;aopus, quam vtcum diuma gratiabonam cuftodiam
fupermunirionecordisnoftriconftituamus^nonconlentiamusinma^
lum ,&rcfiftimus. H<ceJivuionu, qui&vmcitmunduniy carnera,
&dia-
i-h.vt.
;.
bolum, jidesnofira. Ne tevidum dcderis,&vicifti.
Cani quoque ,
ob id, catenato folet comparari diabolus: qui vt la-
C^"' ^^^^-
tret,rineatnr , frendeat dentibus
,
propriis fe faucians morfibus fan-
2^^Z
'^'^'
guuiolcntosprotendat ridus, tequequafi inuafurus infuket-,
ccrtusdiabokis.
tamen es
,
quamdm intra catenoe cxtenta; fpatium te non immittis,il-
lum ne hilum quidem tibi pofle nocere . Si dentem tibi, vel vn^uem
infixerir,certe non eftquodcuiquamalij quam tibiimputesrquiain-
rra facultatis eius nocedi limitem ,ac quafi ipfius horizontem te ingcf-
fifti,extra quem futurus eras immunis. Hinc efl etiam quod femper in
omni tentatione confijlitur , vt principium caute obferuetuiv, quo neg-
ledbo, non facil^ confequentiaeuitentur.
Ex eo namque tota fere dependec belli profecutio, & vicftoria. quod
aliafimilitudinenosec^reoiedocetlfidoruSjdumficait; Diabolusfer-
,rj ,. ,t
pens eftlubricus: cumsiicapiti, hoceftprn-nae fug^eftiomnonrenfti-^.Mp.^.fie
tur ; totus in intima cordis , dum non fentitur , illabitur. Vigili ideo,
)''"''
^"w-
vcdixi,cuftodiaopuseft
,
pluujuam magnismultarum copiarum
^'^'nx'\^cm\'
ribus. Nam,ficuti prouidofagaciquein Ipeculaoculovigilis
, meliiistas.
aliquandociuitari profpedlum eft, hoftem eminus videndo, dcre^en-
do
,
&foIo campanrcpulfu arcendo
,
priufquam accedat propius;
quam millearmatorum miilibus , dum iam hoftis vel per mocnia illa-
pfiis^vclperportamintromifTuseft.-itainomni ad peccatum impu-. ,
gnatirne, qux per tentationemfit, attentain principiocura,infidia-..
rum detedione , ad arma conclamatione , ad Deum per prcces rcfu-
gio^concelTorumque prarfenti prarfidioplus efficitur; qnam omnibus
aliisquibufcunque modis&mediis, quando iam fcrpenri malo in
cor, perdeledationemj&prarfertim per confenfum,conceffus ingrcf-
fus cft.
Qni minimo arris fono, vel tub^ clangore,aut etiam vocis cla-
more, arceri procul poterat non admiflhs ; fi intra limina pcdcm po-
nat,quanta: molis, quanti fanguinis
,
quahum erit copiarum , admif-
fumciicere? ferc aCium fempcr eft, quando c6 ventura eft,
Hinc
M
1 V E R I D I C V S C H R ! S T I A N V S.
SiinileaU-
Hinc etiam ficut, quandoproditoriisbLindifque literis,
incinita-
tcrisprodi- temvelcaftraab hollie fubmims
,
ducum aduernuiorum
ciuiiimvG
tprus.
auimi ad dei-elionem Colicitantur ; confukum plane eft , dum id ict-
tnr.vel etiam fubolcnda timctur tantum, iitreras eiufmcdi non aperi-
re,ncc vel infcriptionem legcre , immo vel non accipere , vel eis accc-
ptis, (5ciniocum coiiic<3:is
,
nunciorufpendium minari, iiredeat : ita
tutiirunum prorfus eit
,
prinias tentatoris blar. ditias ne vcl adfpcc^y.
dignari, aueriari infcriptionis titulos, attributos honores,
promiiTai
opes, &: quicquidanimuminmalumpoiritinflectere. Alioqui, /icx-
plicareclaufasinccperis litteras, conndcrare qvx fplendide
appiii-
guntur, pondcrare promi(la,incipicsaffici, voleiqucad calccm pcrlc-
. gerc,6c periculum facere. Adum eft;,in naflam in-greilus es,fpecie bo-
ni inefcatus,non facile erit rcuocare pcdem,&: tnadcre. Obfcratas ita-
queUtteras, toiamquctentacioneminignem charitatis Chrifti con-
iicito^ dc nuncio , hoc eft fenfualitatijminarc fufpendium
, tcque il-
lam per pcsnitenciam. caftigaturum , &c cruci Chrifti aifixurum,
fi Ci-
mile vnquam dcinceps attentarit.
Stratage-
'^on erit inconuenicns , ftratac;emata hic diaboli prscipua pcnerc
,
iioftis no-
'^'^
"^*^^ mehus caueantur. Interdum enmi
,
more miiican, exiguo fe
ftri. oftentatnumero& robore, prarcipuiscopiis poft mGntemaliquem in-
^*
anis gloria:
, ob virtutis alicuius fpccicm , aut poil dcnfam vitiorum
filuam in infidiis latejiribus
^
vt c6 fidenDus in ccrtaminis cam-
pum peIIc6tos, immifla totius exercitus potentia
, opprimat. Sic
Diotimus contta Laccdajmonios,- Caefiir contra prifcos Gallos, 5c plu-
xes alij a6titarunt. Neque nimis timcndus cft hoftis, neque vice vei-
11'
fa nimiumcontemncndus . Aliquando fugam fimulat, vt te vel fecii-
rum.veltemere itifeqiientem
,
&c a fronte 6c a tergo furgentibus
infi
diis, interimat. Ita in bonum,Dei inftindtu, fccit lofuc contta ciuita-
tem Hay.v&Ifraelcontratribum Beniamin,quam caftigaredcbebanr.
III. Aliquaudomngnamoftentathoftispotentiam , vtterreatac percellac
imbcllcm . Sic D. Antonius ftupendos incurfus fuftinuit , &omnes
diaboli machinas fupcrauit. At pcriculofiflimum eft, quando fubdo-
lus animarum noflrarum impugnator
,
pauentcm confcientiam
hor-
II 1 1.
rcndo indefefl^bque tentationum tumultu fatigat,&: obruit. Ncnnun-
qtiam hoftis tefrcram figniimve militarealtcrius partis afliimir, vt in
acceflu amicus appareat , tutiufque omnem tunc difcindat aducrfum
^PolyxnM. I. cxercitum . Ita Darius prcfligatorum hoftium exuuias & infigniafuo-
rtim aptauit humeris, & ita ui reliquam hoftiin-n partem immific . Ita
virgiiius i.
Coroebus-.MutemuscIypcos,
Danautr.q.infignianobis Aptemus do-
^JEneid.
Ius,an viitus,quis in hofte requirat.'' Sic diabolus falutem,qiiiefem,&
omnimodamprofperitatemnoftram,vtamicus,fcqua?rcrefimulat,vr
maiorem in ruinam
prscipitety ficud Eua^ per ferpentem omnia bona
Ve^ibicvs Chmsti a n vs,
iij
& magnifica optare viHebaturj Eritis ficutdij, Ita S.lulianac fe vetera-
torin
AngeUiralucistransfiguratumexhibuit, dicens, Chriftum iu-
bere,vt illa potius dijs Gentilium facrificaret^quam
in cruciatibus de-
ficeret. Obftupuitilla tali nuncio, & dubitans.quidnam
eiret, a Deo
iibi certiusindicari poftulauit. Mox diuinitus
infpirata manu illum
apprehendens, vinculisconftriduverberibusaftccitj&infidiatorem
ininfidiisdeprehenfumcofufum abegit. Itacalletigitur
hoftisnofter
omnes artes,atq. vniuerfa ftratagemata, qua; vnquam vel terreftri , vel
naualiin pr^elioexcogitatafuerunf, fedfidelismilcs
Chriftianus,
in
Deo fuam ponens fiduciam
,
omnes hoftilitates & carnis,&
raundi,
&
diabolifuperat,& in Domino cxultabundus
triumphat.
Oratio contra tres animas noftric inimicos.
T5 Ex regumy
&
Domine domimntium , atque
exenituum
^^
Bens
,
ex omniparte impugnor,(^ vimpatior vndique
5
f
4-
ro rehelUtymundu^ mihi vult dominari,
(^
diabolu^ in me impe"
rium vendicat : Adiuua me^Betis
,
vt continuam huim vitA mi-
litiam legitime certando
confciam,
&AternA glori^ coronam
fecurus accipiam.
AmcH,
MathI U.
%,
tap.-j .
S. luliana.
Diabolus
transfiga-
ratfe in
Angclum
lucis.
Cap,
Vcxillum
cnicis.
114
Veridicvs Christianvs.
C A P. XXXIX.
Quod mircris tutamen erit difcriminc tanto?
Gracia.-Libera mens:&: prxfidis Alitis arma.
Triarara |^^|Sj dmiranda veteDei prouidentia , &bonitas, quinos in
prxfidia
Dfcy^^ mcdio hoftiiim noftrorum nequaquam inermes,auxilioquc a
contra
ho Wj^^
j n
j/-/-jj-u j
^
^
ftjjs.
MtW^^
deltitutos deieruitjled ita de omniDus,qux ad pugnam per-
r=^*r"t2s
t;inent,prouidit; vt merito dicere po(Timus,faterique debea-.
mus
,
prsclium hoc fpirituale
,
omnemqae hoftium noftrorum cona-
tum, potius ad armorum noftrorura laudabile exercitium , &ad ma-
iorisvidoriastriumphique promerendt occafionem facere
,
quamad
ahquod noftrum damnum,vel incommodum . Id haud dubie expe-
ricncia cdo6ti teftantur omnes'; non tantiim,qui conflidu perado fe-
liciter,nunc coronis partisq.troparis frimntur in Ecclefia triumphan-
te,hoc eft in cxlo; verum ctiam,qui in militante adhuc,incerti de bel-
liexitUjludantur.
Optime nosideo animatos efteoportet; nequeaconrciftbfangui-
nolentoq. Chrifti vexillo vnquam deficcre, neque loco noftro, quem
in caftris Ducis noftri nadli fumus , tantillum, difcedere
;
fed magna
conftantia cumpugnaceillohoftium noftrorumantagonifta dicerc:
M
17.
pqjj^ j^g iiixta te,&cutiifuis mantn fugnet
contra me, Ac ft vir virum legc-
ret, diceremusque, quod communiter lali cafu dici folet : Tu pedem
tuummeopediconiungito,fis mihicommihto, &auxiliator
;
& ve-
//:< 50.
niac qui volet- Sicut apud Ifiiam legimus; Stenimfimnl : quis esi aduer-
farm
meus ? accedat ad me. Qupd Apoftolus Paulus claris verbis dicit:
R0W.8.
^j Deuspro mbis,quis contranos^i Eftque Deus,fine dubio, cum omnibus
qui cum ipfofunt,hoceft,qui ftuderipfi placere,&:in eius gratiaftare.
Vilitas ho-
Quaeritur igitur,quod tutamen fit miferis,tanto in difcrimine. Vc-
A ^"!l!l'
rum quidem ert,fi rem ipfam introfpiciamus, vt fe habet
,
f^x tantum
eft,velutlixaru
hommumq.ndidi,hoftuisiftenofterexercitus,&:car-
nis,& mundi,& Principisetiam tenebrarum:
dequo Cic merito Pro-
IfaU 1 6, pheta: (vt ex vno omnes norimus ) Audiuimus fuperbiam Moab
;
fuperbui
eft
valde : fuperbia eius, &
arrogantia eim
,
&
indignatio eim
,
plufquam for^
titudo eim. Sed nos
noftrafocordia,meticulofitate,negligentia,&: pr?-
cipueinnataad malum
prochuitate,hoftinoftroimbelhaddlmus ani-
mos & vires ; arma ei ex nobis ipfi fubminiftramus, damus accelTum,
pedus tehs ipfius nudamus,arma &fcutum deiicimus. Sicuti de Re-
gis Catholici hoftibus harreticis, noftra ignauia proteruientibus, &ob
peccata noftra quandoq. fortioribus,
viftoribusque dicere poiTumus.
Vt
TrJPLEX CONTRA HOSTESANIM-^ PR^SIPIFM . 39

Quod miQrh tutamen erit.diicrimine tanto r"

Gratia:Lil)eraMens:et prseilitis Alitis arraa .
t
.'
Hi? Dim! c^lramle/ Qudjecours, ^dle aide/ ncontre ce Can^^
La c^cLcc du Pure /UAnqe tutelaire/Et Vjtrhttrejranc.
Veridicvs Christianvs.
ii^
Vt & D. Hieronymus : Proh pudor !
noftris peccatis Barbari fortes
^''^''aij
fiunt;
noftrisvitiis Romanus fuperaturexercitus.
ft^.j
Quandoquidem igimr infoientes nobis Iioftes noftri plus fatis fa-
ccftunt negotij; &in magnum quotidie difcrimen coniiciunt
;
quod
tutamen,quid auxilij patrocinijque lios contra habemus ? quid arma-
g
turx^ArmamihtisChriftianigraphice apudD.PauIumdefcriptaha-
Armatur*
bcmus,vbi Ephcfios in Chrifti armamentarium indudos fic inftruit :
'"Jitis
Acctpite^&induiterosannaturamBetyVtpfitis refijlere in die mab
,
^in
KcA^rl*"**
emmbiuferfectijlare. State ergo [ucctntii lumhos vejiros in veritAte,
&itiduti
hncam Iufiiti,cr
calceatipedesjtipr^parationem Euangelijpacis: in omnthtti
fumentes fcutumfdei,mquo pofiitis omnia tela nequifimi ignea exttnguere:
&
galeamfalutis ajfumite:
&
gladiumJpiritu$,quod eU verhum Dei.
Necella-
risfunt iftsEomnesChriftiano mihticonditiones^ vtin primisita
in
veritate confiftat firmus,ac fi ea prscindus foret: ita tum operibus iu-
flitias ac virtutum veltitus, ac fi lorica , variis inter fe connexis anfulis
contextajTiunitus fit:atque ita in EuangeHc^c vitas paratus obfequium,
vt qui calceatus, paratus aditereft : Fideietiam foiiditate ficcontra
omnium h(^reticarum diabolicarumque fagittarum ignitarum iaiSlum
obte6lus,ac fi clypeo aiiquoimpenetrabih obumbretur : Caputitem,
falutem fciHcctanimSjfic in omnibuscontuenda;acfi galeaprotedtus
cftet &: caffide
,
qu^ ex fpe falutis confiataeft. Veriim
,
quia athlcta
Chrifti,nondefenfiuafolLimarma, fed&offenfiua
,
quibushoftem
impetat,habere debet : hinc gladio etiam fingularis S. Spiritusadfti-
pulationis
,
quemfacrum Dei verbumfuppeditat ,inftru6lumillum
cflc conuenit.
PrtEter recenfita,e Paulina munitione depromta pra^fidia, Tria alia
Prxfidiam
pr2:clarafuppetiarumgenera,in Refponfione confignatavidemus. In
j-Gratia'
C
primispeculiareeftcontrahoftesauxilium, Diuina gratia. Subqua
omniailIacomprehendidebent,qusecunqueaDeoimpetramus
, in
/alutis noftrsB protcdionem , contra hoftes eam impugnantes: fiue per
fandta Sacramenta, fiue per precesnoftras , Ecclefijc , San(5l:orum
, &
per merita id obtinemus; quocunque nos etiam modo Deus Iblatur
&
adiuuat, autetiamlibcrat, fecundum quod dicitPropheta Regius:
Dotninc,qmd multtplicatifunt^qui trihulant me! multi infurgunt aduerfum me.
]?fd.
t
.
Multi dtcunt anim^ me& : l^on ejifalus ipfi
in Deo eius. Tu autem
Dofninefuf-
(eptor meus es,gloria mea,& exaltans caputmcum. Etvt alibi : Secundum
prj
,
multitudinem dolorum meorum in corde meo , confolationes tud Utifcauerunt
4mMwm;;;?^;. Auxiliuigirur,vtiam dixi,grati^ Diuins multiplex eft,
fiue illa per certa media ab ipfoin Ecclefia inftituta, vt funt prxcipue
Sacramenta , fiue eam fimpliciter inftillet animo,fiue etiam precibus,
operibusque pietatis permotus elargiatur^afflidum confoIando,con-
firmando,
modumfuperandifuppeditando, autquocunquemodo,
P 2 pro
II 6 Veridicvs Christianvs.
proindigentlsnccellitate&deuotione videritexpedire. Dehacgra*
fhMf. 4.
jjj fj^ U.Paulus gloiiatur: Omnu pojium tn eo, qid ineconfortat. Ac pro-
ptereapoftquamter Dominum rogaAierat, vtllimulus carnisftb ipfo
aufcrrctur, &prorefponfo audierat : Sujfictt nbi^^ratit mea: n.tm vmtu
in tnfirmitateperjicLUr : ca;pit, quod amplius eft , in infirmitatibus fuis
gloriarij&exultare, obgratiam qu3cinfirmitatiadiundacrat,eiulquc
occafione ei a Deo dabatur . I/i^^^f^r.inquit
,
glortabor tn infirmitattbm
nieis'^ vt inbabitet in fne vtrtiu Chnjli. Ciim enim
infi,
mor , tunc potcns
fnm
,
Amtyfof.
Hocipfumtribus verbisdicit Ambrofius. Chriftianainfirmitasfor-
Jtrm.
15.
fjfQ^Q eft. Nequeobfcuracftrario. Sicutienira,ripuerparuulus,quo'
ties in difcrimen veniret , ftatim a fortiori iuuaretur, cuius cuftodi^e
&
protedtioni commidus foret, fortior potentiorq. eflet ad fuftinendum
refiftcndumque,oborta neceftitate, quam fi citrainfultum illum folas
fibi relinqueretur : ita nobiicum agitur per gratiam Dei , in quacun-
que anxietate nobis aftiftentem. Adeo, vt plus lucremur in noftra in-
firmitatCjita per Dei opera confortat'"; quam fine Dei gratia,cum om-
ni noftra prudentia & potentia queamus efficere . Bene ideo dicir
jiugujhin. D. Auguftinus : Homotuncpeccatisvincitur,dumviribusfuisiufte
ftper Epifl.
viuereconatur , fmeadiutorioliberantis gratia: Dei . Qui vcto Dei
""*
gratiamin primis prrEuenientem, tum comitantem
,
& afliltentem
ample6titur,tenet,necdimittitjilleinexpugnabiliseft. Quocircaop-
ChryfoTf,
time D. Chryfoftomus ait : Gratia Dei,murusinexpugnabilis. Dicit-
fnper Genef.
q^^e qj^^y). ob rcm , bene animatus , & hac arce fretus Chriftianus,cum
PA/.itf.
imperterrito hoftnmi domitore Dauide :
Si
conffiant adtierftim meca^
Jira, non timehit cor metim. Si exiirgat aduerfum mefrdium, in hoc cgo
fpe^
SaraAb-
rabo. Hucinexemplumadferripoteft Sara: AbbatiffaiThebaidis vi-
banfTi.
doria, quam Chriftl gratiade carneac fatanagloriose^perhumilita-
U^aiI
t^'^'''^ fp^m ii^ Chrifto firmam,reportauit. Ciam cogitationeseius ad
libidinem incitare foleret diabolica: malignitatis fuggeftio, nunquam,
vtrecederettentatio orauerat, fedvtillaaftidueoppugnaret, &: ipfai
fempervinceret . In hoccarnalis lafciuix bello pcr annos tredccira
fortiterconcendir; fedtandem,aliquantoacriiisimpugnata
,
quam
vtfuftinere poflet,clamauit ad Dominumkfam Chnftum, &:fupe-.
rauitinimicum; ita vtoranti apparens dsemon diceret. Vicifti me,Sa-
ra, vicifti. At illa nihil fibi ex hoc laudis voidicans ; Non ego, inquit,
vicite; fed Dominusmeuslefus. Exquodifciraus, inomni tentatio-
ne,adDeigratiam, atqueopemconfugere
;
& pra:humiiitatedebita,
omnemei vidoriamacceptamferre: ficloab Dauidi
,
expugnataci-
- t^ ,
, uitate Rabbath : Veni obfide ctuitatem
, &
cape eam : nenomini meo adfcri-
Pizfidium
baturviaortu
1 1
Secundum contra hoftesanimac noftn-e auxilium
,
etiam a Deo no-
D
aibiSu
^^* conceirum,eft Libcrumarbitrium : per quod
,
ficuti in prscedenti
Capite
VeridicvsChrisyia>7vs.
fi7
CapitediireruimuSjCum Dei adiutorio &:grada, & m.alum fugerc,at-
que bonum eligere,ac facere pofTumus. Iraque, quandoquidem hoffcis
nofltT.quicLiquefueric, nihilnobisinfcrreporeRincommodinifi vo-
luerimus , confenfumque prsebuerimus ; cercum eft , libertatem arbi-
trij ac voluntadSjDei gratia motam,& adam , adiutamque , impcne-
trabilem effe contra hoftiliatela thoracem
;
& probatam munitionem
contra omnes incurfus : vt hac protc^LUS
, in confpedu hoftium fre-
mentium, (tarequeas imperterritus, vtinuulnerabilis Aiax. Quod
optime D. loannes Chryfoftomus breuiterdicit
,
&fuseprofequi-C'5)7/o/?,
tur;Nemo Isditur , nifi a feipfo.
De voluntatislibertate, prseftantia, acdignitate, videplurain Ca-
pice xLiii. vbidetribusanimaepotemiis agitur cxprofcflbj & cur

Voluntasmalleifymbolodefignetur.
p
Terdumc5trahoftesauxiUum,efl: Angelicuftodispatrocinium ac PrsfiJium
tutela. Dehac, fequentiCapite pecuIiariteradtLirifumus, eoquod
H^-
hxc Angelitucelaris cuftodia bene tra6tatum fingularem mereatur
j
^^"^^^^^
tuin V t ea ignorantibus meliiis innotefcat , tum vt ad eam re^bius no-
rincconfugere.
Vc fub fi nem tamen huius Capitis fpecimen aliquod exhibeam hu-
iu{ce auxili),quod ab Angelo noftri cuftode percipimus,prKambuIam
qtiafi fequentis CapicisD. Apoftoli fententiara hic fubiiciam. Sic
enim habet : Nonne om::es funt
admtiiisiratorijlpirittis: in immjlerinm
mif-
Heb.r
ji, propter eos qui b^reditatem capient falutts? Hic fiquidem totius militiac
noftrac fcopus, vtcoronaaliquandoglori:potiamur,quainremagno
funt nobis pr*efidio , contra hoftes falucis noftrac mulos
,
Angeli
tutelares.
Oratio proadiutorioiii militia fpirituali.
Dlxlfil
y
oz-clotes amator ammArum,Tyomm^:^ui non esf"
mecum^eji contra me:pedem meum iuxta tuumpona^njquix
tu adiutorforti^ es: Voluntatemrobora\largiregratiam atq. An-
gelo meo manda de me^ : vt neque caro , neque mundm
,
neque
infernus ipfeperterreat. Amen.
?
3
C A p.
laS
Veridicvs CHRisxiANys,
C A P. X L.
Ecqua
alia nobis ope Cuflos aliger adftat?
Ada
Deo nollrafque preces patronus adornat.
/n^flic"-
p00^^P
VANDOCiViDEM hi verfiis dc Angelico tantum ergAnos
ftndis of-
W^^^^i
oiBcio mentionem faciunt, defoloillocriam hicex pro-
"
jfiS^^^I
feflb tradabimusj vbi de cuftodia particulari
, omnique
^^^^^
falutari minifterio, quodhominiab Angclo cuftodeim-
pendicui-,ob oculos ftatuetur. Idque eo potiflimum,qu6d non
pauci
vix femel in anno, immb aliqui forte ne in vita quidem fua aliquado
,
Angeli fui boni implorentauxiIium,autetiam recogitent , fe tantum
a
Deo prjefidijhabere: quod negligcntiaJgenus vehementerpericulo-
fum &perniciofum eft
,
in tam morofa vitas huius militia, &mahtia
hoftium infatiabili.
D.Hieronymusvnapropcmodumfententia, &AngeIi cuftodisof-
ficium,Deiqueinnosobid beneficium^&implicitequidnoftrivicif-
Wefon.fw
fim erga eum fit rauneris, oftendit, dum fic ait ; Magna dignitas ani-
A
po" Uatth.
i-^^aj-um , vt vnaqua;que habeat ib ortu natiuitatis , in cuftodiam fui
,
Angclum dQputatum.Si tantac apud Deum dignitatis noftrs
funtani-
ma:,quo loco nos eas habere debebimus
,
quantiq. pra^fidium tantum
pendere? Iftud in Chrifti Saluatoris noftri,Regifq.AngeIorumver-
bis radicatum videmus^quandotam diftride interminabatur,rie
par-
uulis per malum exemplum oftendiculum poneretur , neve in mini-
mo illis iniuria
,
quod paruuh eftent.fieret ,
ad terrorem,inquit : An-

*
.
i
.
^^^-
^^j.^j ly. ^^ij^ jemper vident faacm
Patris mei,qm m cdis esi, Ac fi di-
cat t Angeli illi
,
qui paruulis a Deo dati , &in tutelam concefli funt,
etiam eadem opera , in Dei Patris mei confiftunt pra^fentia, parati ip-
(brum contra \os caufam agere,querelas deponere
, &vindidam , Ci
opus eft,expofcere,atque fuos clientes vlcifci , fi vllam eis
intuleritis
iniuriam. Hocofticij Angehcietiam D.PauIusapertedefcribit,dum
Hehr.i.
ficinterrogat: Nonne omnes [unt admmislratorij jpiritiu
,
tn
mimfierium
tnijsi
, proptcr eos, qui hAreditatem capient
falutis?
Yndc An-
Minifterium hoc Angeli turclaris abipfo hominis ortuincipit;
gcH tutcla
nam quamdiu in vtero matris eft^fub materni Angeli cuftodia iure ef-
iacipiac.
fecenfetur. Duratautem,doneceb homoperuenerit, vbia^ternaliter
cft manfurus,fme in caclo^fiue in inferno: tametfi enim malus fit,nun-
r--, Tr\,
quam taraen intcrea tem.poris ab Anj^elototaliter deferitur.
verfatuc
In tribus potiflimumconliibt bonum noc Angelorum oflicium:
AngcUfu
I. Cuftodiunt, &:deducuntnosinvia virarhuius, vtviatores:
i-Vr^!,"
1. Bona confilia fuggerunt ; orationes,& adus noftros Deo offerunt:
nofque
TkiPLEx
Angelj
tvtelakis
officivm
E^cqua alia nohis ope cufhos Aliger addat
A(fla DeOy noilrai^ preces
,
patronus adornat
.
QudVaultre ajj^fixncc/Nojlre mfu^ance/De liAnae recoit:
^ Theu il m-^jmte/L^oroijori jenimte/Et tout oeuure drott
.
Veridicvs Christianvs. iip,
nofqae in hoc bene Deo fcruiendi munere adiuuant , vt Dei cultores
:
5.
Et tertio, nos contraomniaaduerfadcfendunt.vtmilites.
Primiofficij Angelici eximiam.habemus inveteri Teftamentofi- jrv^^r^.
guram,in Angelo populi Ifraehtici duce per defertum , donecin pro-
i.Officium
raifTim terram indacerentur; noftu columnam ignis^vr facem proce-
^^o^''*
dentibus praeferendo, vel ad quod opus erat nodlis tenebras in lucem
conuertendo : interdiu in columna nubis, ducatum dum inccdendum
erat prsftando
j
&contra asftum pro vmbraculo,ac metandorum ca
-
ftrorum, quiefcendique indicio,feruiendo. Hoceftquod MoyfiDo-
ininus promittebat : Ecccyego mtttam Angdum msuni, q!4iprccced,it te-,
o^ ^^^_
^
j
.
cufiodutin via, &introducattn locum,qiiempy<paraiu. Nihil manifeftius
optari poiTitjin quo defcriptum & figuratum vidoamusofficium,quod
nobis Donusnofter Angelus,in via viis huius per horridam miidi hu-
ius vaftamq. fohtudinemambulantibusexhibet; donecin (upernuni.
iUum locum perueniamus
;
quem non tantum ab origine mandi, vc-
rum etiam fpeciah fohcitudine atque amore
, nobis afccndens in al-
timi Chriftus pra:parauit
^
quod cam ex animo fuis quos in finem di-
lexit , indicabat.dicens ; Vado parare vobis lociwt.
Q
Nucaudiamus, immo videamuspotiiisadocukim,quamdihicide2-o^
-^ ^^,
hocipfum cuftodis dudorisq. Angeh minifteiium,in Tobix hiftoria
dcmonftratu fit.fiue in ducendo,cultodiendo,& reducendoTobiaiu-
niore, ciufq. gerendis negotiis;fiue in fenioris cxcitate curanda. Qug
omniainter fe grati la;tique commemorantes
,
pofteris
,
quafi feriem
tantorum beneficiorum ab Angelo perceptorum contexentes, memo-
riale conftituerunt. Ita igitur Tobias iunior patri roganti,quidgrati-
tudinisergo darepofientviroillifanc^o, quieumdeduxerat,
hoceft
Raphaeli
,
quem necdum Angelum elTe cognouerant : Vater ( inquitj Tol. 11.
quam mercedem dabimui ei ? am qutd dignum poterit
effe
bcnefictis eius ? Me
duxit
&
reduxitfanum: Pecuniam a Gabclo
ipfe
recepit : Vxorem
ipfe
me ha~
herefecit: Et dsimontum ab
eaipfe compefcuit:
Gaudiumparentihus
eiusfecit:
F Meipfum
a deuoratione
pifcis eripmt : Te qiioque videre fecit lumen cdi : Et
bonis omnibus per cum repleti
fumus. Quid ilii ad hoc poterimus dignum dare}
Qu.isnonexiftimet, fepotiiisquotidianaqus ab Angclopercipitmi-
nifteria recenfita vel adumbrata fpedlarc
,
quam quod alteri accideiit,
per exemplum audire fSpeculum merito hanc hiftoriam dixerim
j
in
quo
,
qui hadtenus ignorarint quid ab Angelo cuftode beneficij quo-
tidie accipiant.contcmplentur.
Itaetiam AngelusDni in fomnisapparuitlofephj illumexcitans, Afjwfr.i*
ad fugam inygyptum ob metum Herodis ineimdam tempeftiue pr^-
TOonens, qui&fpeciatim puerilefu, ac matris eius Mari^ curam
cuftodiamque iniunxir^ &fedumtempuscfl^etredeundi, fignificatu-
fumidipfiaperteindicauit, nequeobfcurc revis ducemfore pro-
Bllfit,
iio Vf. hidicvsChmstianvs.
mifit. Ecce, nonfoKimiprcIofephDominicuftos, cuftodfmAnge*
lum habuit ; neque fola etiam Domina Angelorum
,
ac Domini ma-
Uatth.^.
tcr Maiia, veiiimetiam Chnftnsipfe AngeHco dignatuscft vci mi-
nifterio; quodadhuc manifeftius poft tiupem tentatoris abfcefium
LtH.xt,
accidit
,
quando Arin^eli acce^hunt
,&
vnmUrnrunt ci : & quando in hor-
to oranti .ippurun An^iclusde caclc, confortans eum . Licet cnim Sakiator
ncfter Dominus Icfus proprium Angekim non habueritcuftodem, vt
cazteh habcnt honiinum
,
eo quod ipfe non eguerit (tametft enim via-
tor,etiamcomprehenIorcrat;vtitamcn,quoddixi, Angelorum mini-
fterio noncftdedignatus. Luculentum exempkmi AngeHcicfticijeft:
^,Sl. ^,
^ ilkid
,
quod in Aclis Apoftolorum legimus,vbi,poftquam Apoftoli
Mil.ii,
a Principe Sacerdotum in publicam coniedli eflent cuftodiam, Angehts
Domini per nocliru apenens lunuas carceris.educenfj^ eos dixit: Ite
,
crjlautes
loqutnnni in teinplo pkhi.
a.Officium
Secundiim ofticij genus cft,dum reda nobis conf.ilunt;5c Deo prc-
D
Anj^cji ti;-
^^^ atqiie operabona commendant . Suggeiunt namque hcminibus
E
bona conlilia , vt noxia deuiteiit , & m.eliora fc<5tentur . Intelkdum
quoque hominis coUuftrant, voluntatem in bono corrcborant , cor ad
deuotionem & charitatcm incendunr, & ita in ceteris
,
qua: corporis
anima:que vtilitati conducunt , auxilio funt fmgulari. Orationes no-
ftras frit;idas
,
& oculis diuina; maieftatis alioqui inacccptas ardenti
fuadeuctioneaccendunt, & adhibitafuarum precumeflicacia com-
A^of.Z.
mendant. Quod dum faciunt,quafi in thuribulis aureis ihusnoftrura
inamamum, Deogratum faciunt. Vtetiam D. loanni reuelarum
fuit , vbi inter aka exprefse tcftatum videmus, thus illud quod Ange-
lus thuribulo aureooft"erebat Deo , orationesfuifte Sandlorum.
Ira &c TobicE Raphael Angelus indicabat
,
quid cfficij iam antea ei
Tnbii, inhoc generepra:ftitiflt, dumficait : QuandoerahM cumlacrymts
, cr
fepeltcb^s
mortuos
,
&
derciinquebas prandium tuum
, &
mortuos ahfcondebas
fer
diein domo tua, &
mctefepelichas eos
j
ego ohtuli oratipnetn tuam Domitio,
Quin
&
ipfimet Angeli pro nobis orant apud Dominum, neque tan-
tum noftras ei ofFcrunt prcces . Sic apud Zachariam Prophetam pro
ciuitate Hicrofolymitana aliifque interpellantem audimus Angelum:
Zath. I .
Domine exen ituum, vfquequo tu non mifereheru Hterufalem)&
vrhium Juda,
quihtis iratiis es, isle iam fcptuagefmns annm
efp.
j.Officium Terriumofficijgenuseft, quandonosabaduerfisnontuenturtan-
p
Angclicu.
^^^^ ^
veriam etiam pro nobis contra omnia aduerfantia dcpugnant
ic
nosadiuuant. Hinc prscterquamquodtam euidcnshabcmuscufto-
ffd.50.
^i^c ceftimonium , dicente Propheta Regio : Angelisfuis mandatut de te,
rt cuflodiant tein omnihus xiis tuis. In manihus portahunt te , ne
forte offendas
ad lapidcm pedem tumn. quod fupra 6c in populo Ifraelitico per Ange-
lum
noduquc diuque faclum audiuimus
i
&: in Tobia, qui ab inua-
deote
VeRIDICVS C HRIST I A N VS. 111
dcnteplfcecurtodkusfuicj
&nosquoLiciie abinuafore diabolo per
Angelam cuftcdem ccvnferuari liberanque inillovtin rpeculocon-
fpe imus: eciam decertanccm pronobis contra hoftes noftros tam
animB quam corporis in hgura fpe6tare licebit . Quando ctenim
Pharaoniscxercicusliraelem perlequebaturexeuntem
,
Angelus, qui
Exed. 14.
prscedebatcaftralfrael, conueriensfe vcnit<3: ftetit inter caftra y-
gyptiorum& caftraKrael : &cotoquidem nodiscempore icalfrae-
lemab i,gypciis tuebatur, vtad feinuicem non valerencaccedere Ccd
dum populum Ifraeiiticum per mare rubrum cranfeunte infequi Pha-
rao praefumeret , in profundum marisdemerfuseftjadeo vtvirtutem
hanc Dei fcnticntesyEgyptijclamarenc: Fupamus
Ifriielem : Dofnwm ^.Reg.if.
emm pignatpro eis contru nos. Scupendum quoque auxilium fuic ac vere
milicare prxftdium/quandovnus AngeIusno6l^ vnain propugnacio-
nem ciuicacis fandta: Hicrufalera
,
percuflicin caftris Aflyriorum cen-
tum o^toginca quinque millia.
:
Admirabili eciam modo per Angelum concra hoftes hoftile{q.flam-
x).,;,
mas infornaceBabyIonica,cresilli viriflngulares Dei culcores illscfl
conferuati func; Angelus excuflit flammam ignis de fornace,& Chal-
dxos ipfosforisftantesinterfecit. Ita etiam ludith Angelo duce & li*dithi^,
fuperbum vicit Holofernem, eiufque defectis ceruicibus tocum con-
fuditcxercitum
;
&faluaatqueinca6ta cum fpoliis actriumpho re,-
uerfa eft. Sic illa Deum laudans id proceftabatur : Viiiit DominHs, quo^
niam cuflodiutt me Angi lus eins,<^ Innc euntem
&
ibi commornntem
,
& inde
huc reHcrtentem. Etnon permifit me Dominus ancillam
fiiam coinquinan:
fed,
fine pllntione feccati, reuocauit me vohis, gaudentem in vicloria
fua ;
in eua-
fionone.'^ (jr in liberationeveftra, Sic Angelusconcluficora leonum,&: Daru
14;
Danielem per Habacuc miromodo refocilIauic,vi6loremqucconfti-
tuic,^mulis ipfms in momenco coram eo ab iifdem leonibus
deuoracis.
AngclusoftendicAgarancillxSarxfoncem fcacuriencem,
cuiusfola-
Cenef.n,
tio & ipfa & eius hlius Ifmahel a proximo mortis periculo fuic con-
(cruaca
. lofue vidic in agro lerichoncino Angelum eciaginaco
gladio jgr^
ftancemjinauxiliumipfiusaccindtum. OranteEIifeo viditeius
puer 4.i?t^.V.
pauidus montem plcnum equorum dc curruum igneorum
, in circui-
tu Elifei ; in hgnum, plures cum ipfis eOequam cum hoftibus.
Similehuiceft, quodin Vitis patrum inhunc fere
modum legi- vit.Patrum.
mus. Beato AbbatiMoyfiquodamtemporetam vehementem
intulic
impugnationemfornicationisdarmon, vtquietusin cellafua
nequi-
retdiutiuspermanere.
Contulitfeicaque adfandum
Abbacem Ifi-
dorum,ac violenciam infulcus huius aceriimi magna cum animi mce-
fticudinenarrauit.
Cumquee Scripturisfandis
Abbaslfidorustefti-
monia proferens eum confolaretur , eumque vc in fuam cellulam re-
ucrcereturrcgarec^
ifquevcidfaceret nonpoflec induci : tunc illum
Q^
Abbas
iti
Veridicvs Christianvs.
Abbas Ifidoms fecum ad Cuz manfmnculas fapcriora pcrduxit , ciqiie
dixit: Refpicead Occidentem & vide. Viditautcm veTfus iliam
mundi plagaminnumerabilem dxmonum muititudmem vehemen-
tcr cum furore perturbari , & quafi ad prarlium prjeparatos in confli-
i:am turmarimruere,&pugnare. Dixitei iterum Abbas Ifidorus:
Refpiceiam ad Orientem. Cumqueeam in partem atrentius oculos
coniiceretjViditinnumerabilem fandorum Angelorum frequenriam,
fl^K^ndenremque fnper lumen folis calePi;ium virtutum cxercitum .
Aittumei Abbaslfidorus: Ecce,quosin Occidente vidifti, iofi illi
fimt
,
qui etiam Sandlos Deiimpugnant . Quos vero verfus Orien-
lem confpexifti , hi funtquos in adiutorium feruis fuis mittit Domi-
nus exerciruum Deus . Cognofce igitur, quod plures nobifcum finr,
quam cumilhsjficutdixitEhfcEus Prophcta.Vt&S.Ioannesaif.Quja
maior eft
,
qui in nobis eft, quam qui in hocmundo. His auditis con-
fortatus in Domino fandusAbbas Moyfes reuerfuseil adcelkilam
/ fuam, gratiasagens, &glorificans Domini lefuChrifti potentiam
&bonitatem.
iM.tch.iu
Iiidas Machabasus ferocis LyCix proilrauit exercitum , tali fretus
j,
, pra:fidio : Appimfit Ciqmdem prxcedens eos equcs
invefte cundida, armis
aiireis^
haflam
vibrans, Ecquod fplendidiusexemplum Angelici auxi-
lij defiderari queat , contra hoftilcm peruicaciam, quam in terribili il-
lacaftigationeHeliodorividereeft, quandbfacros templi thefauros
fpoliaturusadueneratf Cumenim venifPetHierofolymam
, concc-^
ptum animo facrilegium perpetraturus ; neque Oniae precibus & la-
crymis iuftaquc proteftatione
,
neque totius populi lamentis, ac mi-
ferandaciuitatis facie,nequeade6 loci fanftitate motus
, a coepto
poftetdimoueri^ iamquein tcmploadasrarium cum fatellitibus ac-
cederet : omncs, in primis quiei parere aufi fiierant, ruentes, in dif-
folutionem&formidinemconuerfifunt; &tum in ipfum vindid^
diuinasoftenfio acciditeuidentiilima. AppArmt emm illis quidam equus
ternbilem habensfcjforem , optijnisoperimennsadoritatm:
ifq^
cum
imfetu
Heltedoro priores calces ciifit : qui autem eifedehat, vidcbatur arma habere
au-
rea. Alij etiam appartierunt diio iuuenes virtute decori^optimigloria, (pedoji(^
amiclu: qui drcunjieterunt eum
,
&
ex vtraque parte fla^ellabant ftne intCT'
mifione midt^plugis verberantes. Subito autem Bdiodorm condditin terram^^
mmq^mtdta caligtne drcumfufumrapuertmt^ atque infella ge^iatoria
pofi'
tum eiecerunt , Etii
,
qui cum multis curforibm
c^
fatellttibiupr^dt^um i=.
^rejjiis esl ^rarium
,
portabatur, 7iullofibi auxUiumfereme^ mamfejla Dei cog
Jfi.it,
7ntavirtute. Herodisinfolentiaetiamab Angeloapertefuircaftigata."
dumenim vocesDeijDeiquegloriam populoacclamantepra^fumfir,
confeflim percufiit eum Angelm Domini
,
eo quod nrn dedtffct
honorem Deo-^
&
ioniumtm a vermibtu exjpirauit.
Veridtcvs Cmristianvs.
115
Tnfinit.-ieiurniodi funt ,
tum in facris BibUis tum in hiftoriis Eccle-
iiafticis Vitirque Sandtorum exempla
,
quibus clarum ci\
,
quam ftre-
nue Angeli commilils fibi clientibus patrocinentur
5
proque iiiis
,
quandoopuseft contrahoftiies ncquitiasdecerrent.
Adeo vt neauer^ r
mvitaneque m morte, luanos opedcltuuant,
donecad vitam
per>fecxtenci.it
duxcrint a:ternam. Et quidera reprobis afliltUt donec iudicio v">articu-
Angeli cu-
ftodiscb-
; quo dicitur ab ipfo Domino : Facfim
efi
reretur 'fHefiduus
, (^forturetur ab Angeluin
finum Abrahx,
Lymbus hic
crat patrum , in quem Patriarchx
,
Prophetse
,
omnefque veteris Te-
ftamenti Sandi a m.orte recipiebantur ; donec Chriftus ad inferna il-
laioca defcendens indeedudos fecum veluttriumphaletropceum
in
csluma(ccndenseueheret. Animar
,
qusmodo iimbilocoad pur-
gatorium nanfeunt
,
ibi d fuis Angelis confolationem accipiunt,
etiam ipforuminterdum precibus liberantur, &in ceternam gloriam
finalitcr dcdiicuntur , Deoque praefentanturj ibique tum cefTat eorum
crgaillasofiicium.
Forte abfurdum non fit , dicere , Angelum cuftodem hocqiioque
AngcH bc-
inhacvitahomini impendereofiicij, vteumetiamterreat corripiat-
"' '"'''fi"'
que , eiquequafiobfiftatm malo
,
quod alioqui eftet patraturus-, tam-
natibus.
etfi non afleram . Exemplum huius videtur in Balaam vtcunque de-
NwK.xi.
iignari, qui vidit Angclum ftantcm in viaeuaginato gladio
,
poft-
quam per osafins' abeodem Angclo^terrcfadte ftupendomodo
cor-
reptus non acquieuerat . Ita videntur & Angeli noftri , vt in bona via
deducere, redaconfulere, amalistueri.in omniaduerfitaiedefende-
rejitaetiam, fi redtis confiliisaurem non prsbemus , neque blandis
monitis a malo nos abftrahi finimus
, aliquando etiam nos terrere,vel
ccEptis noftrismalisobfifterc.
Reftatnunc, pra:mifils omnibus beneconfideratis, docerd qiiid
Triplex
noftriergabonos Angelosfitmuneris, vteostantomagis
innosha-
^'O^'"'"
beamus addidos & aftcdbs . Honorem in primis magnum tis debe-
\^ cuifo"
mus ac reuerentiam : vt vel folo ipforum intuitu quocunque in loco
dem offi-
fumus , hoc attentare vereamur
,
quod etiam homine quohbet com-
'^^^''^''
muni vulgaiive prxfente nohmus priefumere
;
vt bene monec
D.Hic-
\ Gratuu-
roriymus. Deinde gratos nosefte oportet crga Angelum cuftodem, do.
protottantifquebeneficiis, quibusnos quoiidie afficit : debetque
5;^'^^"
h?cgratitudoperobedientiam,boniqueeiusconfii!j&du6tusexfecu-
^^"^'^
tionem demonftrari . Hinc nobis di6lum putare dcbemus,
quod
Moyfi Dominus de Angelo, Ifraelis per defertaduce, dicebat;
Ohfe-i^ Hjtcd.iu
ua un}:& audi vocem c'm. Nec contemnendum putes. Quia non dimtttet^
cmi
feaaueris,
Et eji mmen meum cum fllo, Fieri namque
{blec , vt quod non.
Qji
videmusj-,
124 Veridicvs Christianvs.
videmus , non magni eciam faciamus facileq.uecontemnamus:
ideh
fide diuinae adertionis lixc iudicij noftri debilitas eft folidanda. Neq.
alienum eft a fentetia paulo fupenus pofita, de Angelica correptione,
dum non acquicfcmius
,
quodhic quoque audimus ; Nun dmiitter^
cumfeccaueru, Non te ideo fua cuftodia deftituet ; nec etiam incorre-
ptum finet ii contemfcris. Sm audwris vocon em, (^feceris omnta qiu lo"
quor-y (ipfo vobis hxc fuggerentc ) tntmlcus ero mmtcu tuis,
c^
^ijfligam
uf-
fiioenteste. PrMedetq^te Angelusmeus
, (^
introducet te. Loquamurigt-
ScriKde
f"r ^"os gratanter , ficut D. Bernardusde hoc Angelorum minifte-
Angelu. rio variislocislocutuseft : Benignuse^ Domine, quinones conten-
tusnoftrafragilitarcmurorum, fed ipfis hominum cuftodibus An-
gelicam quoque cuftodiam fupponis. Vnde merito eiufiem verbis ira
excitemur; Quoties ergograuiftima ccrnitur vrgere tentatio,& tribu-
latio vehemens imminere
j
inuoca cuftodem tuum, diredorem tuum,
'adiutorem tuum,in opportunitatibus . Non enimdormir, nec dor-
mitat quidem
,
qui cuftodit Ifrael , etiamfi interdum ad tempus te de-
ferere videatur . Quantam igitur reucrentiam erga AngeUim tuum
,.
quantamque dignitatem animis noftris verba illa infundere atque
Ifd.90. imprimeredeberent-' Angelis fuis Detismandauit de tcl Quocirca in om-
ni loco , non in templo tantum, (ed etiam in fecretiiHma cubicuU par^
te, Angeh noftri praefentiam, affiftentiam, cuftodiam,& dire(Stioncm
cordi habere ,. & ante oculos quafi ftatuere deberemus : vt optime
idem ; In quouis diuerforio , in qaouis angulo , Angelo tuo reueren.'-
tiam habe.
Bermrdtif
Simus deuoti, inquit, fimus grati tantisGuftodibus; redamemus
oZlltbitnt^'^^^^^^^^^^^'^^
poftumus :
ipfienim amant nos, quia nos Chriftus
ini.^diut, amauic. Angeloautemnoftro dcbemusreuerentiam propr^Efentiaj
'^^'
deuotionem probcneuolentia
;
fiduciam procuftodia. Et vere, etiam
pra^ter hasomnesprarftantiflimas rationes, maximanobis eftratio,
de tantis pncfidibus comitibus & falutis noftra; adminiftris glorian-
di&rcongratulandi; cum quibus
,
fi dudumeorumfequimur^cae-
Icftibus ciuibus &gaudiisc'ccernis fumus aliquando perfruituri. Heu
quam raro id muki perpendunt ! immo quam multi & dies & men-
fes &annos prasterlabi finunc plurimos , Angelo cuftode ne quidem
femel falutato , neque vllam ei vnquam gratiam pro tanto minifterio
habentes! Timeoquoque nefintnon pauci Chriftiani ita rerum fa-
lutariumign.iri, tamquehacin parte ignaui
.,
vtvix totavitafua (e-
mel cogirent vel fciant , tantum fibi in mifera hac vita: valle concef-
fum pra;fidium. O quam iucundum quamque eis in morris articulo
atque adeo in iudicio futurum eflet falutare &opportunum, fi bono-
rum Angelorumfecuti fuiftent confiUum^ atqueita eorundem tunc
frui poiTcnt folatio, patrocinio, atque adiutorio, in extr^ma iUa atque
dcib-
VeRIDICVS
CHRISTfANTVS.
!ij
defolatiflifna peccatorisconftitutione/ Alioquiquifque apudfecx- Anxietas
penclacquantafitilla futuraanimae mifemmar anxietas
,
quando fe
monetmm
non folum ab omnibus hominibus Sc ab omnibus An^elis ac San6lis
^'',"
v,^^,*^"^
videbitdeftitutam
,
verumetiam Angelum proprium aDeo fibi inrumcuram
cuftodcm deputatum
,
aduocatum, patronum
,
prote6loremque vni-
ntglcxc.
cum ,
fibiiam videbitaduerfantem ; eoque ampiius, iufts feueri iudi-
""^'
cis fententiae fubfcribentem
,
cam iuftam, dignam^confirmantem
;
8c
tali modo, eura quem cuftodiendum ab initio receperat , iam finaliter
iudicantem&condemnantemlQuam durum., quam trifte
,
quam
horrendumeft hocfuturum ! luftum tamen, quiaquihic neglexe-
ritaciiutorem
,
talemmerito tunc paiTuruseft defcrtoremac repul-
forem. Hic igitur Angelum noftrum honoremus,oremus , &audia-
mus
j
vtintempore defolationis extremae amicum ac prote6loreni
fentiamus.
Oratio ad An2:eIumnofl:rum cuftodem.
OSan^e
atque Angelice [pirhtiSyqui in mei
cuftodiam a T>eo
deputatH6 es
,
ita me in via vit. hums deduc
, dr
protege^^
preces^ meas
O"
aiim Deo commenda : vt emenfo peregrinatio-
nls huius curriculo
,
te duce
,
in c^lcfli Hierufalem tecum gaude^
re promerear. Amen.
Q^J
Cap,
i2<f Veixidicvs Christianvs.
C A r. X L I.
Prxcipc alexicacon praefens^ mala vt obuia pellam
.
Criixformatamanu: Precis ig:neu,ac miflile telu.
narn nun
V
M quamplurimi finc nobis hcftes
, ^ inopinatos non raro
A
inruiLiis fuiiinere neceilc Ciz
,
inftar railitiim nunaiiam
iner-
crmcmff-
^^^^^j
mes nosejle conucnic. JbttamecU non omnia lempcr
penes
feconae-
--*^*-'
jg arma m.iles Iiabeat, gladium tamen Sc pugionem
autiimi
-
nir.
mnnum
lequidparatc^ armaturcEcircumfert atlidue; tum. cui ftatimmanum
applicec , fi quis cum cx improuilo fors adoi"iatur
j
tum criam ob id
tantiim
,
quia n;iles ell.
Quiai^itur horao Chriftianus miles eft, &: vita noftra militia;qu^-
ritur.qucd ei contraomnia aduerra^pr^fertim inopinatooccurrentia,
pra^fentilllmum reraedium ftt,
&
quad arma prompti(Iima,ad qua? (i-
nemora profiliat.
Duoeiufmodiin Refponfidne defcribuntur : Si~
3
tutek ora gnum Crucis.* &breuis arqueefiicax Oratio. Vfusenim ipCe arquc
q
t'a:
ipfaneceiritasnos^iddocet.
dum f.quidem horrendumrepente inro-
j)
Cri^-f
""^^
'^^^ tonitru
,
vel crebra ruunt fulmina
,
fragor fubitus
,
vel vcntus ob-

2 Braiis oricur , dumimprouido lapfu ruimus, vel fimile quid terrct, percellit,
ozatjo.
acrepente
nosconcutit,
fignumcrucisobiicimus, &:breuemeiacu-
lamurorationemj
qucdetiam homines timorati , in graui oborta
tenra^ione ,
^im.xve
periculo irgruente
,
pie folent vfurpare . Hoc
eciam vfauenit,
quandoquis ofcitnt ,
fternutat, vcl fyncopen patitur^
fe ilico c-iucis fignaculo munit
j
quiqueei adftant , bene precantes
di-
cunt,
Scruettebeus,
Deus teadiuuet,vel,bencdicat.
Bfd.u
AoudEcclefiafticos
enim fcrip^tores legimus
,
tam lepentina ali-
Buranditi
qu^p^^o luc
correptos
fuiiTe homines,vt vel fcrcando, vel fternutando
t.6.ca. 10,'.
j.Q,-j^jj^jgj.g,^j.^ Quin & fapplicationes diei S. Marci, qua: Litanix ma-
iores
nuncupantur,
ob hanc fimilemque calamitatem. primiim infti-
Thecd^yr.
tuta? crediuitur .
Extahfccrucefignandi pia Chriftianorumconfue-
HijJ. Exl.
tudine,etiam
accidit,vt
lulianus Apoftata Chrifticolirum fanguinem
li.
3
.
cup
3.
}a;i-p,oni
dc'ucturus , cum magicis fatana: cultoribus fpeluncam
rarta-
reis eiufmodi
myfteriisaptiirima adyta ingrcftus
, dum iam ccepto in-
cantationum
tenebjricofo
negotio, maligni fpiritus comparere incipc-
rent, rei nouitate &
horrore perculfus, de m.cre fe figno falutari,ctiam
nefcicns, & ex mera tantiim conf-ietudme muniens, omnera mox dx
-
monum
cateruamabfterruerit,
&quidem cum fanaticorum illorum
infernaliumque
miniftrorura indignatione.
Signum
SignumCrucis,ftgnumFilijhominiseft,
hoceft Chriftilcfu,
at-
s/"tiaailu.
que ita fignimi Chriftianorum, nobis ad muka feruiens, Signaculum
cft
DVO PRjESBNTISSIMA InAdVERSIS FR^SIDIA . 4/1.
^TXci^ alexicacon prsiens^mala vt obuaa pellam
.
Crux S)rm.ata manu:Precis i^neum ac mimle telura
,
''JOxtp tmp t^r porvbt-^ txj tmW, itq^trj aibai tW wf f'
'jPoov kntbt/ r)t rjtyu-xr) Cvu\4;\>oov ^etxbt,tcn \<y\rt c^^tM>i
Cmtre ces aLtrmes/De quel hajlon l'armes/Me
doy-ie
ferutr
:
La Crotxjalutatre/^iiec la p^iere/^'en^eut aarantir
.
V E Pv T D 1 C V S C K R I S T I A N V 5. 117
cft in primis
,
quo Chriftus vclut magnus Dominus vafa Cna. omnia
,
inftramenta,& quicquid ad ipfuni peninct , (ignat . Pro munimine Ar^^.atura.
etiam atquearmiseft eo vtentibus. Hoc prstereafidcmnoftrampro-
iitemur,vtbreuirymbolo : (iue myfterium fanctiftimafatque indiui-
Ejusmy-
dux Trinitatisad(picias,fiue Clirifti incarnationis, paiHonis & falutis
ncnum.
r)oftre fecreta confidercs. Vis &efficacia huius (igni ex ipfa Chrifti
^is cius.
cruce&primariecxipfoDomino Saluarore noftro
,
qui incruce pe-
pendit.denuatur. Hinc antiquus ille ferpens (ignum cius quo femcl
viulus fuitiraformidatjdcut canis baculum immo vmbrara baculi ti-
met, quo fcmel iuculcnter vapulauit . Vfusfe cruce fignandi ab ipfo
YfusTctus.
EccleficT exordio Apoftoiorumque temporibus fuitnotiflimus : vt
S. Dionyiius, Clemens, Apoftoiorumco^tanei&dircipuli ,TcrtuI-
Iianus , Ircn.xus , luftinus
,
&plures alijconftantifiimeatteftanrur.
Quln (Sc tradunt, quomodo primi illi Chriftiani fe fuaque omnia cru-
cisfignomunicbant- cibum, potum,veftes,opus, cubilejcxitum ,
in-
gre{Iiim,frontem,pe6lus,libros,epiftolas,&:demum vniuerfa,a6t:ufq.
omnes; prsfcrrim dum aliquid aggrediebantur , fuieiter, Ime oratio-
nem,ftue confcirionem,verb! diuini auditionem^cetcraque.ficuti pios
adhuc Catholicos videmusobferuare, omnesquemento in vfu habe-
reconfuhumeft.
Qood autem ha^retici id nihil morantur , multo minus & nos ipfo- Hxretico-
rum cauillos fannasque morari debemus. Dicant centies fi velint, pcr
^^^^ <;aiiilii
nos ticet, ad nihil hoc ngnum conducere, quam ad mulcas a racie vel
ciboabigendas. Fatemurad hoc valere, melioriquamipfiexiftimant
fenfu & efficacia, fed etiam ad plura . Beelzebub Principem vel Re-
Bedze-
gcmautdominummufcarumfonat : iUarum fcihcer, qusfuauitatem
''''"'^'
vnguentiChrutianitatisexterminant, vbideunere permittuntur.
Il-catum.
'
lisinfernalibus mufcis abigendisaptiflimum flabiumventilabrum-
queeft Cruci.s fignaculum
,
Chrift:ianoruminmanibusfemper pra?-
fto : quod ipfi fpiritus nequam f^epe fatentur^ quiaexperiuntur quam
crux illa illos difcruciet, proindeq.oderuntvt malamcrucem.
Tempusinterim aliquando veniet
,
quofignum. hocin ca:lo fole
Signu
hoe
fplendidius rcful^ebit
,
quando Dominusadiudicium ventuiuseft.
'"'"'''fio
1 unc omnes iln irniorCjContemtores , cc mimici Crucis Chnui , vi-
debuntin quem, fub crucis titulo
,
linguarum fuarum iaculaconfixe-
runt: quodqueillisconfufioni Sc tormento vel adfpe^lufolo fururum
eft,
hocpiisCrucifixi cultoribusadmirando eritfolatio. Attenden-
dum potiiis quid tunc futurum ,quam quid dicatur modo ; debetque
comagishaec deuotiofefignandi inbonisaugeri
,
quo eam Crucis
ofonbusmagisimprobari videmus. Statim itaqueadcrucis clypeUni
confugiendum eft,quando exterius vel interius aduerfi quidpiam nos
inualerit,
AudiamusD.Hieronyinumidconfirmantem; Si ingrefll
^'f"'
tuerint
^^'
iz8 VERirnevs Christianvs.
fae.rintadtelatrLinculiperociilos;, pcradfpediimcrucis perimceos.
Num. I r.
/{q {\ dicerer : Sicuti filij Ifrael in deferto
,
quandoab ignitis ferpenti-
busmuadebantur, ad{pe6lu ferpentis aeneiin ligno pendentiscura-
banrur
j
ita tu in omni tentationead Chriftum crucifixum confugitOj
Joan.i.
cuiusa^neus {crpensillc ligurafuit; quemadmodum idipfemei poft-
modumdeclarare
dignatuseft, S. Auguftinus huic bene confonar ;
^u?ufl. Crux,inquit>Chrifti , contra fluuium horrenda; nequitis adiutorium
'P''fl \-
fingulare. D. loannes Chryloftomus rem adhuc magis amphficat,
Blmarcen
dum fic ait : In cruce omnes inueniunt virtutem . D. loannes Da-
/;A.4.
mafcenusnonilliberaliusde
tantoprazfidioloquitur: CruxChrifti,
inquitjcft kutum & arma,& trophxum aduerfus diabokim: infirmo-
rum baculus, paftorum virga, conuertentium manudu6tio,proficien-
tium perfcclio, anims fakis &corporis ; omnium malorum auerfio
,
omnium bonorum caufa. Brcuitcr,vis omnis admirandiE illius Cru-
cis Dom.inics in fignoeiufdem renouatur, dum pie illo vtitur Chri-
E^eih.9.
ft:anus. Quod
pra^ftantiusfignum
,
iuxtaexcn)pkun figni Tjwapud
Ezc'chiekMii,quam
fignumCrucis; quoinfronte muniti
, tanquam
ibl fi^no Tau in frontc virorum gementium &c dolentium ftiper cun-
ftis abominationibus
qune fiunt, ab internecione per Angelos Dei iuf-
Exoil.M.
fufadaeuaduntimmunes/
Sir& a percutiente Angelo in ^gypto
intadi rehdi funt
,
quorum poftes & fuperliminaria agni fanguine
{i~
;nata fuerunt : quod in figura fandiftima; Crucis, &c agni immacii-
iati*.
hriftiaccidiflecognouimus.
Attendatfibiqui(quisfapit, nefi-
gnum hocei defit in vita , omni adionc, in morte , in iudicio; & gau-
debitridcbitquein
dienouiifimo, ahisfine vllofolatiolacrymis irre-
mediabilibuscomplorantibus.
Sitilh igitur fignum crucis inltarba-
i.Re^.t7. cuU
Dauidis,quemfemper
habebatinmanibus,.vtfcripturateftatur,
. . Altcrum armatura: genus
,
quod femper ad manum efte deber, eft
bremsTffi
brcuis oratio
^
v t
lupra dicere cacperam :
quales funt iftx : Deus adiu-
cacia.
ua me , Salua me
Domine,lefu bone conferua me,Deus propitius efto
mihi peccatori :,
Sanda Maria,ora pro nobis; O matcr Dei
, memen-
tomei : vel fimiles. Non ita hicbreuisoratiocommendatur, vt pro-
lixa vcl ctiam breuis crebio repetita impiobetur
,
aut vnius ad alte-
ram odioia alic]ua fiat com paratio : veriim hoc tantum nunc in bre-
uis orationis gratiam
profertur ,
quod ficuti in omni fubita animi vel
corporisrrepidatione&periculo,
prsefentiftimum efthomini Chri-
ftianorefugium
fe figno Crucis fignare
;
itaetiam corde ad Deum
eleuato, breui ac quaii
eiaculatoria oratiuncula fe armare. De hac di-
Ecclui
5.
cit Sapiens : Oratio bummMiwfc
imbes penetrabtt : &douec propwqttetynon
con(oLihkur : &non dtfeclet,
doncc Altifumtis ajpiaat. Eiufmodi in primis
eft Oratio Dominica ;
veliUiuspars ahqua neceflitaticonuenientior.B
Iam,ficatiCruxChrifticIypco,itagladiopofletOratiocomparari. G
Prccfer-
Veridicvs Christianvj.
129
prarfcrdm illi gladioquo loab fcre femperaccindus incedebat: nani
fi a:c]ue fempereobenefuiflecvrus.artificiumeratlaudabile . Dc illo
ficlegimus; Quifabncatiti lemmotuegredifoterat
,
&percutere. Sic in
i.R^tg,^
promtuarma ha:c fpiritualiaefle homini Chriftiano defiderandum
cft , contra fpiritualia nequitis in czeleftibus
, &contra omnes mundi
huius aduerfitates
. Ita tefte D. AugaftinoSan6ti in yCgypto facerc
jy
Autuf^-
confueuerunt. Ita fancfbus Petrus ciim mergi inciperet : Dommeyadiu-
ad Prob^m^
ttame. Item a.\ia.s : Dominefiluanos
y
peri^nus'^ cum nauis operiretur
^*?*
fludibus. Ita
& nos faciamus : mirabimurque vicinam plane ac pras-
Matth
8,"
(16 efle Domini prarfentiam ( ficuti D. Antonius ab hoftibus repente
liberatus) quemforte procul abfentem arbitrabamur
.
Sicnamquc de D. Antonio legimus : dum vcrbera terrorefquc
Athanar.iu
perferret, lucem diuinitusapparuilfe, quaexpauefadtidaemoncsdif--
wtaS.Ai/t:
fugere; Antoniiim vero eo fplendore recrcatum erexifte (e
, & quafi
prsfentem Dominum adfpiceret
, dixifte
j
Vbi eras f refponfumquc
accepifte : Adcram
, Antonij f;d euentum pugna: praeftolabar : quam
quoniam imperterritus immotufque viriliterfuftinuifti, mancctevi-
^oris tuas indeficiens iu caelo triumphus.
Oratio in omni anxietate &periculo.
Il^finita
funt
amm corporls^ pericula, malorum^ ingruen-
tium miferandafurreptio : Eripe me Domine ex hac
necefita-
te
;
ac perfignum crucis ahomnibus malls me
defend^
.
1;/ om'
ni perturbatione
femota
,
libera tihi valeam
mcnte feruire^,
Amen
R Cap.
ijo
Veridicvs Christianys,
C
A ? X L I I.
Da quinos Senfus, aninium in pra^rupta tralientcs
Vis Oculi: Ta6bus:Gu{tus: Vis Naris:6c Auris.
QoMiqiac
K^-^^Frt^
i!i.^NnA vere Qujnque Senruumcondirio, &hincetiain
Scaius.
O^^^OB
^dmirantliquidpiaminnuit ipfeintcrrogandimocfus-, dtmi
J^wl
^'t:animuminpi'xmptarraheres:quia re veraita eft.Sic
"
^^
enim a lapfu primi noftri paremis fenlus noftriomnes im-
mutati & iniierfi funt , vt
,
qui nobis ad id a Dco conceflr fucrant , vt
ipforumadminicuto Conditorem noftrum&faciliusagnofcere
,
8c
perfec^tius amare eique meliiis (eruire poftimus;nunc vice vcrfa nego-
tium faceflant pelliceantqueinconnarium . Adeo vt vix aut rarifli-
mepeccethomo, autDcuminaliquooffentiar, quin fenfuum quif-
piam, vel etiam plures in culpa efl^e, & priraa quafi peccati occafio de-
han
i^. prehendantur. Vtnon immerito Quinque Scnfus quinque ilUs pro-
^
Quinque
batica; pifcinas porticibus , in quibus omne genus ianguidorum iace-
porcicus.
t>atj poflintcomparari. Quifquisenimaliquopeccati morbocorre-
ptuseft, inahqua harum porticuum, vel vifus, velauditus, velta-
Quinquc d:us, velcetcrarum aUqua reperietur
.
Qujnque funt item porrs ci-g
portx.
uitatis noftrae
,
quam a Dco cuftodiendam regendamque accepimus
:
quacunqueillarum hoftisingrefllis fuerit,adlumeft: aniraam truci-C
Lftci^..
dat, &fpoHatciuitatem. Sunt 6<: iuga boum quinque, qui itcrum)
"^^'^"^'^'irerumqueprobandifuntj&nunquamdicunt, Sufficitradeoq.quam-
plurimos occupant&rdiftinent, vthorumoccaiione&praetextufe a
cacna cseleftibusquenuptiisexcufent .
Quinque item funt fatrapxE
Philiftinorum, quos Deus Ifraehtico populoin prxh|exercitationcm
ludtc.
j.
fiiperftitesrehquerat ; ficut Scrtptura dicit; Vterudiretin eislfraelcm,
Satrapx.
& otnnes qui non mucrMJt belLiChanajiorum : &pofteadijlercnt
filij
eo-'
Ytmi certare cum boHibus
, &
babere confuetudinem prdliandt . Chananasi
diabohimfigurant
,
quinobis inuidetnohisque feraperinfcftuseft^
idque potifliraum per quinque has nationes Senfuum noftrorum ad-
natorum. Vt propterea magnam Deo debeamus gratiam
,
quod tam
bonam nobis confignarit cuftodiam , tamque fidele vt dixiraus praEft-
dium ,
in portarum harum totmfque ciuitatis conferuationem.
i.Rf^.7
Nonfiaecaufanequccitramyftcrium ,
elegit fibi Dauid quinque
QuinqUC
,. .
,.rr 1-11 }
r
"
y lirl
'
lapTdes
hmpidilhmoslapidesdetorrcnte
,
quibusluperbum blaiphemumq.
Dauidis,
gigantcm eratproftraturus ; cumnoftra hxccaro,ipfaqueScnluah-
tastanquam proteruiesGohathquifpiam nosperquinquefenfusmi-
rifice conterreat & fatigct. Neque abfque diuinoconfiho fadlum cft^
quodChriftus Saluator nofter, vtverus Dauid quinque prascipua
vulncra
QriisrQv-E HOMims Sensvs
4t2.
Da
quinos Senius, animum in pr^rupta tralientes
.
\is Oculi^Tacftus-.Giiltus: vis Naris; et Auris .
Z)zivf5 nwy -par ar^re^ Qmjvnt tel ddordre/LesJens vuieux.
Ucmye, et la touche/Le aouji de la hmcne/Lejler, et hsjyeux
.
1
Veridicvs Chkistianvs.
131
vulnmin rimm racratifiTimum corpus admittcre voliierit . Horurn
Q^inque
cnim illi quinque lapidcs figura prajcefTerat
;,
& pera Dauidis in quam
C-hnfti
illos mitccbat , mortalem Chrifti carnem vclut mortalitatis noftrx
''"''^"^*
faccum figurabat. Qrunque hxc limpidilTima Chrifti ftigmata diaboli
caputconuTiinuerun^viresipfiusactriueruntj&nosefteceruntfortes:
vtiplorumeflicaciaacvirtute
,
per (an6la Sacramenta prafertim ad
noscmanante, &quinque(en{us noftrosabomni ofFenfione ferue-
mus , dc illis ad Dei gloriam noftramque falutem re6te vti valeamus.
Adeo vt fi quandoilli mfiirgant, ad peccatum concntur illicere, mor- QuiR<!"':
temqueanims noftrs hofte intromiftb moliantur, fupra rationem,in-
l^^p^*
^*^*
telledlum, totamqueanims gubernarionem ftudeant dominari;
&c
omniaadluamvoluptatem atqueatbitriumaperta perfidia pertrahe-
Freprarfumant.-tunctanquam veri lofue, Chriftilefu difcipuli&rfra- lofueio.
G
tres,quinquehosfenfus vtrebellesregesin fpeluncasfuas feabdere
compellamus , terga vertere , fe continere , Sc a coepto defiftere . Sic
lofuc vidlore qumque Reges fugientes fein fpelunca abfcondebant:
quod cum ei nunciaretur, ait ; Volutte
fuxa
ingentin ad
osJpelum<if
&
po~
nite viros indiifirws,
qut claujos
(tifiodiant. Dumque hoftes fuos
, (
ftantc
adidperdiemintegrum iuftliipfiusfoIe"deuici{fet,pra;cepitIofuedi-
cens : Apcrtte os Jpelunc
, &
producite ad me quinque Reges^qui in ea
Uti-
tam. VoiUtepedi-sYefiros fitpercoilaeoruntinolttetimere, Pcrctifiitg^
lofiie,
^interfecttcosx,
&
fujpcndii ftiyr
qnnque
fiipttes ,
fneruntcj,
fifi'eHJi vfque
ddrefpe-um .
Itafacimus, quando per \ irtutcm quinquc vulnerum
Cominen-
Iei~uChrifti,quinquefenfusnoftros vtReges dominari volentes,
p<;r
tia.
continentiam reftringimus
5
&quafiin fuis antrislatitarc compelli-
mus;donecdatamcIioriopportunitate, eofdemper iuftumexamen
Exnmen
cxcutimus , & quafi ex latebrisprodirecogimus
,
ac per bonam con-
confcieti^.
feftionem edu6tos foras, Principibusnoftris, hoceft, Rationi, Vo-
*^o"ft^'^
luntati , Fidei, Spci, & Charitati prxcipimus, vt pedibus fiiis fubfter-
P^^^^^'^'"*
nant;fibivc2equumeftfub;jciant , Sccogant parererebellantes.
Im-
moctiamper veram mortificationem quafimortitradant, vt dein-
cepsnonampliusfibifuatquc (cnfualitati nequcpeccatoviuant,
fed
Mortifica.
(quoad haecomnia^fintmere mortui& vfqueadvnsvefperam
Chri-
^'*
fto confixi cruci
;
qui per quinque ftipites illos rede tuit figurata. At
nunc de fingulis Senfibus,paucis in particulari dilferamus.
Quoad Vifum, qui Senfuum princeps eft ; prarter communem fa- Vifus.
tifque notum iilms vfum
,
merico nos eius auxilio, tot mirabilium fci-
licetcreaturarum operumque Dei confideratione, permoueri debe-
mus, ad maiorera fapientix , bonitatis
,
potcntiaequediuinxadmira-
tioncm : & ita vicifllm ad maiorem noftri confufionem , humilita-
tem,debitamquefubmifl[ionem *, ad abundantiorem eius laudem
,
gratitudinem erga illum, &; diledioiicm. Nunc vero,
qua: naftra eft
R 1 infc-
i;i VER.IDICVS Christianvs.
j
Eiuscor-
infelicitaSjContraiium potiusagimus. Oculinamquenoftri, inEna
I pcio.
fru(5i;am vctitum curiofius contemplante corrupti,qui nobis vt lucer-
na vel ^xx qux prsefertur cuntibus , ad hoc fcruire debebant , ne vf-
quam ofFenderemus vel impingeremus; hi demum ipfi funt, qui nos,
vtlatentesexploratores,dccipiuntfraudantquemaxime. quiqueho-
ftis noftri obfequuntur infidiis, vt ca cx parte prodamur, qua maxim^
ipforum prarfidio fecuros nos eflc oportebat.
De oculorum cuftodia, pericu!o,& damno,ex profellbCap. lxvi.
Rcmediu
tradlabitur ; vt & de lemedio. Hic obiter remedium attingemus , nc
ciuidem.
i-na^Lim tantum immedicarum pra:tereamus. Intam malefidi minifte-
rijoculorum antidotum
(
fi temporiapplicemus ) multahorrenda
&
rriftiiioculis hauriredignatnseftChriftus, 5:in vifumulta pati-, tan-
demquemnocua illalumina
,
inqu2 Angclidefidcrant coiifpicere,
fcede obligari pafliis eft. His contra indebitum oculorum noftrorum
vfum toleratis , recfVum eorundem docens vfum, fjepilllme in vita fua
oculosincarlum ruiltdit , vtnos, furfum dum viuimus afpiciendo,
eumimitati
,
etiamin morte ocnlos fecure demittendo
,
&in pacc
quiefcendoeundemimitemurj fpiritu noftro fclicitcr in manus Pa-
tris commendato.
Audicus.
Auditusquoquenobis adhocauxilio
efledeberet; vt per omnia
qu^ audimus , ad maiorem Dei cultum &obedientiam prouocemur
&excitemur. InAuditus commendationem valde facit quoddicit
Rom.To.
Apoftolus '.Fidesex auditu. Ecce ,
id finequo impoffibileeft placere
Deo, aurium minifterio percipitur. Organum fine dubio magnac
Auditus
azftimationisperquod falusinfunditur. Ehcu, quamfuntauresno-
corruptio,
^^^ ^^^^ peftilentem illum ferpentis anhelitum mendacia nobis fugge-
rentis deprauatJE ! Ex eo tempore fagaces ad malum audiendum re-
Matth. II.
tinendumque fadi fumus , &c furdi ad bonum . Non habemus aures
ad audiendum , vt Chriftus Dominus clamabat, quia obaudire nefci-
Exed. ji.
mus. Omnes.prohdolor linauresnoftrasaureas, cumHebrapismu-
licribu, in vfum diaboli contulimus
j
diabolo quam Deo potius au-
Cetjef.j,
res pra:bentes Hincetiam fitvtdumcorripimur, cum Adamo latc-
bras quaeramus,& ficulneis nos foliis obumbremus.Aures lcTfa: &de-
bilcs talem non ferunt auditum
;
vt lippientes oculi non ferunt folcm.
Auditu
'"
^^ fenfus huius alexipharmacon fpirituale
,
multa in auditu pati
voluit Dominus : totagnomina,
irrifiones^calumniaSjbkfphemias,
acinnumerastruculcntarumvocuminclamationes
;
qua: aures cius
puriflimas dire crudeliterque flagellabant . Oremus eum,vt digitum
Aiarfi 7.
C^^m dextrum , Spiritus fandi gratiam ,
auribus noftris inferat
,
caf-
quefanet. Immo
,
quandoquidemdextramcum
Malchoauriculam
amifimusmiferi, feruatafiniftraadmalumpatulaj
orerauseum vt
amifl^am nobis de nouo reftituat
Guftus
Veridicvs Christianvs.
13^
Guftusetiamin
Adamo&Euacorrupmsed, vtrcdleD. Bernar- Guftus.
dus:
Saporembonipcrdidimusabipfopeneexortutrenerisnofliri. Et
S'
Pf""
mterimpalati
lempervitio laborauimus; maledilccrnentes incibis
g
fpirituahbusj&in
corporalibusguftu abutentes.Sicuccnim in hisni-
hil fere placct quam quod fenfus titillet ; ita & in ilhs non falutaria
,
fed fuauiaaccupitadeledlant. Hincaccidit, vtmortem,quE in oUa
carnis huius eftjion guftemus , nec euitemus ; quod fihj tamen Pro-
4.
Reg.^,
phetarum tam hiculento nobis exemplo prxfigurarunr. Hinc tam
multi mortem animre per gulam degkuiunt : ik non nifi fcro fapiunt
fcntiuntque, quid plenis faucibus haufcrint. Percontatur lob admi- hb 6,
rabundus : An poterit comedi infuIfum,quod non ei\ lale condiium?
aut poteft aliquis guftare, ouod guftatum afFcrt mortem?
In huiusvitij remedium voluitChriftus amarum paiiionis bibereRcmediu
calicem
;
vinomyrrhatocumfellcinixto, atqueacetopocar.i
,
&qui-
^"^'"^'
dcm in ardentiflima (iti extremoque vira: fpiritu. Recordemur abfin-
thij eius & feUis ; noftrumque cibum & potum amaritudine paflionis
cius temperemus, necfacileexcedemus. Sobrij fimus: &: faporem
in fpiritali ponamus edulio pr^cipuum . Sermo Dei, oratio , admo-
nitiofraterna, Sacramentorum vfus,noftrunideled:entpalatumcor-
dis , 8c oris paiatumex his cmendabitur . De his etiam Cap. lx v 1 1.
difteretur.
Odoratu diuites
&
nobiles plus peccare folenc quam vulgares:dum
Odoratus
iUi curiofis,fuaueolentibus, & delicatis odoramentis fc oblcdare fat-
agunt Sc m iUis gloriantur. E diuerfo autem
abhorrere folent a pau-
perum infirmorumque domiciliis , &c hofpitalia ac pia interdum loca
ob id ftudiose defugere.
Inantipharmacon, etiamin Odoratupati
voluitmedicusanima-
Rrmcdiu
rumnoftrarum
;
piiefertimin monte Caluarias : vtnobis magis cordi
Odoratus
&curareftetbonus odorvirtutum coramDomino,
quam fragran-
tia veftium rerumque aliarum mundanarum. Nam certum putatur
,
cos quihicfemper beneredolere defiderant, amorte
tetrius ohtu-
ros
j
& in inferno,nifi posnitentiam egerint,arfuros acerbius. Exera
-
1. ifdcfe.5'
plo folus elTe poteft Antiochus, qui poftquam nimis
accuratam fui in
omnibus curam habuerat, nihilquequodad mundi
obledationes fa-
cerecinfedefideraripaftusefictj nontantiima vermibus
viuuscon-
fumptus elt/ed tanta fuir fcetoris ipfius incolei antia.vt non folum ex-
crcitus rotus illograuaretur, fed nec ipfe eum in fe ferre
vlcra pofiet.
NuncadpoftrcmumSenfuum
,
Tat^um
dico,veniendumeft}qui,TalHS.
quemadmodum non vnum tantiim corporis
mcmbrumvelpartem
occapat
,
fed pcr totum corpus extenditur ; ita etiam longe pluia fiint
pcccata
,
quac per hunc fenfum quam per quemuis alium
committun-
tur. Primum tadu peccatum fuit
,
quando primi
Parentcs ad
hgnum
axaaS!'
R
5
vctitum
Ceiief}.
Circa tria
prxcipuc.
134
VeRIDICVS CHR.ISTIANVS.
vetimmmanusfiiasexcentierunt. Dequoligno ita Adam vxorirus
Domini prarceptum erar interpretatus
(
quia ante eam conditam da-
tum fuerat) vt inde tenranti ad cfum ferpenti refponderet : Defrnclu li-
gni, quod esi tn mcdio Vuradtfi
,
pr^ceptt ncbu Detu ne ccmcderejfiw
j
^ ne
tunf-ercmm illud,
c
Per Ti^vL
Quam frequenterquamque multiplici modo nos interca tadu f^-
I""
f^
dauenmus,quotidicque nos hoc fenfu inquinemus , abunde nobis id
tui;
frequentes illa; veteris Teftamenti lotiones & iterata toties baptifmata
Leuit.x^.
demonftrarunf. vtenim mille mcdis ftatim immundi cenfcbantutjita
multotiesiis6(: corpora & vcftc.s^Scvafamundandacrant. Hiiicnon
inepterocies quismanima maculariiudicatur, quotics peccat
;
quia
peccatum fa-da anima; labes cft
,
quam quafi ex attailu rei vetit^ pec-
candocontrahit : ficutqui caibones velpicemtetigerit , abillis in-
quinatur.
Ta6lu pr^cipuc circa tria ifta peccatur : circa impudicitism
,
quo-
cunque modo illa in adlum corporalem deducitur
j
circa iniuftitiam,
qua quis rcm aHenam furto aut vi tolHr
j
vel quoquo modo inuito vcl
infcio domino inique rctinet ; tum ctiam in pcrcuflione
, 8c quacun-
quceiufmodiiniuria:
addo,in vcftium vclcubiHsnimia molhtie. De-
niquc innumcra funt Rre, nifi ita circumfcribantur
,
qua? per tadum
vitia commirtr.ntur.
Mulciplcx
lam,
vtmukiplcxcft Scnfus huius ofTenfio&peccatum; itamulti-
Tadus"'^
pliciiHud
remcdioChnftus Dominus noftcr curandum iudicauit.
Hincin
omnibusfacratifiim.i corporisfui membris mcmbrorumque
articulis fin2,u!arem
quandam pcenam fuftinuit. Inter quas '\(\x
pre-
cipuenotandazfunt : Vchcmensilla totius corporis in ingreflii
horti
concuflio, a^onia
fudorcm vndique fanguineum exprimens
, dura
apprehenfio,l!gatio
,veIlicatio, maxillffpercufl^io, 6v.'colaphi inflniti,
capillorum &
barbarconuuiflo,confputatio, fl.igcllatio
, coronatio,
gcftatio crucis ,
frequcns vcftium cum vulnerum renouationc
detra-
dio, crucifixio, & poftmortem preticfl laterisperfoflio. Adeo vt
beneProbaticapifcina,
ChriftuspafTusdici mereatur, Sch^us fii:in
quaiuxta Grarcum
vocabulum veliitoues in facrificium omnes ablui-
mur
:,
&
proutin fpeciem Latine Probatica fonat
,
m qua
, vt omni ex
parte probata Sc
approbara, fanamur a quacunque detineamurinfir-
Qmnque
mitate. Habet , vt antea dixi , noftra Pifcinaquinque fenfus, vt por-
pomcQs
ticus quinque , in quibus iacet omnis mulritudo languentium pecca-
pifcinac
,
[Qj.m.j.,^ Habet e contra ha;c falutaris noftri Redemtoris pifcina cmi-
nentes
porticusquinque ;
hoceftquinque pra:cipua vulnera ad no-
ftramfidutem.
Hicomnesnoftrorumquincue Senfuum infirmos,c^-
cos,cIaudos,aridos
,
&
quotquot peccatis ooftridi funt, deponamus.
Aquae mot?
funt,nihilefl quod Angelum aliquem exfpedemusjcmni
temporc
ctiam
fpi
rirualisin
Chrifto.
Veimdicvs
Christianvs.
i;f
tempore feraet admiranda: huius pifcinx falubritas . In hanc fcnlus
noilros co:os demergamus, vt illis iam fanis receptis
,
ita ad noftram
fahitem,ciufqacquiillosnobis
deditdeinceps vtamur gloriam
,
vc
vbiredicritrationem nobifcuminiturus , dicere ei poirmius : Domtne, Matth. t%.
quinqtie taleiita tnidtdtjlt mihi: ccce, ulhi qmiiquefuperlturutiisfum . Qupd
QlL'^^"'^
fit
potiflimLim^quandoralutarircnfuumtxtcrnorum vfu^etiamqum-
queinternosfeu fpirituales adipifcimur^ vtiamin anima etiam vere
videamus, audiamus/cntiamusque. Tuncdidurus vicinim eftDo-
minus : Euge
ferne bone
&
jidelis-j mtra
m
gattdi.um meum. E^ufoteftatem
Quinque
habens ftipra qtiinqne ciuitates : per quod rcgia Regni cxleftis gloria de-
^'^"^if^s.
clafatur &darur.
Quid oberit ,
fi hunc de quinque fenfibus tradlatum cum myftica i.MAch, i,
quinque filiorum Mathaihia: intcrpretationc concluferimus ? Kic
enim hominis &quinque fenfuum vt filioru debitam conftitutionem
contemplabmiur.Maihachias,donatus a Domino
,'
ficenim ibnathoc
nomenjquinquefilios habuit, qui populi Dei duces eftcnt contra ho-
ftesfuos. Sicdeditnobis Dominusquinosfenfus
,
quorumpra:fidio
animam noftram contraeius inimicos tutaremur. Nomina fiquidem
fihorum Mathathia^non male Senfibus conueniunt. Primus crac
loanncs
, in quoeftgratia
j
perquem.Vifum cui plurimum gratia: in-
cft, poftumusintelligere. Addo,totiesin Scripturislegi
;,
Inucniam
gratiam in oculis tuis. Sccundus Simon , obedientia vel auditor mcr-
roris,apertc Auditumdefignat, qui obedientiae fidus eft prajcurfor;
vndeobediredicimus, quafiobaudire. Tertiusludas , confitens vel
glorificans, Guftum poteftdenotare: exquoconfcifio fequitur & laus
dulcedinis Saluatoris ; Guji.ite
(x
videte quonia^n fii.iuis eft
Domintu. Qui
quidpiam guftac,ftacim iudicium fuu declarar. Quartuserat Eleazar,
Deusmeusadiutor, Ta(5lum fignificans: quiaDeus paterfihum tan-
gendo, &vt paftor percuteretur permittendo , adiuuit nos ne in aeter-
numperiremus. Eiusliuore fiquidemfanatifumus: liuor aurem ex
radu. QuintusIonathaSjColumbac donum, perquem Odoratumac-
cipere poiramus. Quia vnde bonus odor Chrifto in eius Ecclefia , niil
ex dono columbae , hoc eft S piritus fandil Ipfe eft enim vndtio &pre-
tiofum vnguentum replens tocam domum fragrantilfimoodore
,
Orario pro boiia quinqne Senruum dirc6lione.
QVinquemel Senfus^Bommc^^ quos in fdutt^
meA
fubfidium
mihi
contulifli
, magno meo malo
infdi
mihi rebellant^c^in
certam^fifequar
,
perniciem ducunt : Jpiritu tuo bono illos
quxfo
reforma ,
'vt illls adtui nominisgloriam,^ anim&medi
falutem
vti valeamj^ corum ductu vitam inueniAfem^iternam^Amen.
C A P
I^^ VeRIDICVS CHR.MTIANVS,
C A P. X L I I I.
Vimq.animxtriplicein,cxlefl:iamunera,panclas.
Vis mcmorans:IntelIed:us:fuacuique Voluntas.
Trcjpo-
p^
-
^1
RESs ifliJEpotentisanimx, Memoria, Tntellecflus, &Volun-
,earumqueofncium,tribusNymphisanimxobfequen-
tcnnae
t^cfl i^J
tas ,earumqueotticium, triDus iN'ympnisanimxoblequen-
^
cibus poirint comparari
,
quemadmodum etiam in imagine
figurancur. Memoriain primis, velutthefaurum anims
B
c'!nf!f"'
abfcondimm & claufum tenet in finu
,
tanquam archiuum a Deo fa-
U,xo.cap.i. dumeiufquecurxcommifflim.
Intelle<3:us,tamquam
visaliquafpi-
C
ricualis, thefiurum illura aperit , relque in eo reconditas manifeftat.
Et
Voluntasexeodeprfemit,
quodcunque proreitemporifveoppor-
D
tunicate,
anima:arbitiiofederitpIacueritve; rclitflis interimibi ahis
variis rebus bene cadoditis
,
qux fuo etiam tempore, dum vfus feret
.
velnece{lltaspoftulabit,expromentur. DepromtaeMemoris fcrinio
(Intelleta prius reclufa pandente) Voluntas anima: tradit , in eius ad
quodcunque voluerit obfequium : nunc virtutem hanc, nunc illam :
aliquando mifericordi^ diuin.-s recordationem
,
quandoque vero Iii-
ftitia:: incerdummorcis
meditationem oboculos ftatuens, fubindc
iudicium , autgloriam ca:leftem,autetiam jeternam damnationem.
Dcfcriptlo Polfunt etiam tres anims facultates hac ratione defcribi. Diabolus
truim po-
cerco fciens , non aliter quam voluntate hominis confcntiente pecca-
tcntiaium.
^^^^ committi pofte, vt quse inter animx potentias intimum palatij re-
ceiUim regat, & a qna tota animae gubernaiio dependeat, ficut a Rege
infuoregno^ vtad Voluntatem pertingat eamque ad confeiifum in
malum pelliciat , ab aliquo fenfuum cxteriorum communiter inci-
i
pit, qui,
vtvidemus,qiia(iportae,
veletiamianitores funt, inextre-j
micatibus corporis fuas habentes ftationcs
:
cuiufmodi funt vifus,au- ,
ditus, ta(5tus,
reliqui. Peu fenfus autem (quando non ftatim excludi-
^
tur } tranfit cum mala fua tentatione & fuggeftione ad phantafiam fiue
j
imaginationem , tanquam per aulamaut atrium, vfquead longum
periftylium velut ambulacrum ,
vbi non tam exada habctur ratio
euntium &redeuntium,
prxfertim in magnis sdibus Sc aulis. Veriim
fi inofFcnse &impune vlterius ad memoriam vfque pertingere poteft,
ibiquequafi certam formare cogitationem
;
eoque amplius ita pene
trarevfque ad intelledum ,
velutvfqueadinteriusintimoproxiraum
cubiculum, vbi ratio reddi &:certa notitia dari debet
,
priiis
quain
adintimaacceftiis&audientiaobtineatur:
tunceinihil ampliusfu-
pereft
,
quam vt in inii mum penetrale concedat
,
vbi voluntas prxCi-
det
j
i cuius arbitrio totum dependet : fiuc vt propofitis aftenfum
prcebeatj
IrevS Anima.
potenti^
43-
Vim^ animx triplicem c^lefl;ia munera pandas.
Vis Memorans; Intelled rus; fua cuig^ Vbluntas
.
Qu^/ /f/? r^ ttnuure/Tar qui Vame cypcre/ 8n mcms dm mommt?
Ceftla SouuenatKe
/
La toute-Veullance
/ t Uentendemmt.
VeridicvsChristianvs.
IJf
pra?beat,fieiicjue dcterminetquod petitur ; fiue vt cum auc5:oritate rc-
pcllAt , aut vt minimum, eo vnde venerat remittat. Eiufmodi nam-
que proditoris fuggeftiones , ac diaboli ad peccatum tentationeSjfiint
inftar ex ploratorum , hoftiumque (ubornatorum
,
qui fubintrant , vt
madlcnt, & fpolient
;
quique deprthenfi , iurc fulpendi, vel alio mor-
tisgenercafficiconfueuerunt. Hocfacimus, dum perarbitrijliber-
tatcm,&voluntatisimpenum,eiufmodiirrepen:es latrunculoscmif-
fariosque non admittimus , fed in crucem arreptos fuflollimus
,
pra-
Cal
5
uam noftram inclinationem &diaboli fuggcftionem^per Chnfti paf-
fioncm dc crucem in nobis fupprimentes &exftmguentes.
j^
Tres ifta: facultates igitur Jeu potentiiEanims appellantur Memo-
g
ria,Intcllcdus,&: Voluntas. Suntnamqueetiam vcluttria propugna-
Q
cula& caftcilaquaedam.quibusciuitasharcnoftra.quceexanimacon-
P
ftat&corpore, communitur . Hisfaluis, benecuftoditurciuitas.hoc
cft,homo totus, & regitur bene : vt rcde Ecclcfiafticus ; Tumculm tit-
i:^^./,-.^,
flcxdiffuilerumptUY. Quamdiuenimha: arcesfibibene fubfcruiunt,
&faltcm Voluntasinuida manet,nihilhomini nocerepoteft : quia
Deus cum ipfoeft.
Potcft & alio modo trium harum virium dcfcribi conditio. Memo- Memoria.
riaScribaeft intus refidens. Illa fiquidem regcftum,aut vtita dicam,
^toba**f.
regiftrumtenet omnium qua:tranfigunfur,inftar Sccretarij. Vtdicit
Cicero; Memoriaeftfignatarumreruminmente veftigium. Idem ;
cicere i.
Rcrumomnium thefaurus jMcmoiIa. Exquothcfiuio, vt Capitis ^/Qiffy?.
huiusinitiochxi,qu:Evclvfus jveincceftitas, vcitcmporis ratiopo-
^^'^
ftularit, ad Voluntatis arbitriumin obfequium anima:depromuntur.
S. Bernardus, vtChriftianus, noftropropofitoaccommodatiushac
deoeconomiaproloquirur . Oftiarius, inquit, Voiuntatis fitrccorda- Bern/ird in
tio caeleftis patriiX
;
& ad thalamum rationis cuftos adhibcndus,iecor-
/"/''''"
datiogehennae. Exccllcns haud dubieviseft& thefaurus memoris,
adhochominia Dcoconceir^E
,
vtinea falutaria qu^que rccondatj
temporeopportuno veluteloculodepromcnda, &in vfum dcducen-
da. Sed
,
quod dolendum eft
,
quam inanes bonorum funt fa^pe iftae
cellulstancithcfauri; &quam pienaeinterim omnium vanitatum
,
omnis ftukitia: , infaniac , turpitudinis , & malitia! ! vt mitiftime cum
Elegiographo dicam, Plenusfacculus eft aranearum . Eiufmodi funt
CatHll,
iftorum hominummemoriac, quinequeeconcionibus, velhbrorum
piorumledionejnequeex boniscoiioquiis,diuinifvcinfpirationibus
boni quidpiam retinent. His enim
,
quibus memoria prauis abundar
rebusjinftar infundibuheftadbonuiTj ; inquonihiihcTrct,fedquid-
quidinfunditur dcfluit. Vtvulgo dehis
,
qui memoria: defcdluiabo-
ranc,dicifoict,aurium. vnahauriunt, aitcra efFundunt. Fcrdasvero
ctntiunculas, di(5i:eria,fcurriiitatcs, detra6tiones,&: id genus yirulen-
S tias.
i?8 Veridicvs Christianvs#
tias
j
& celerrime capiunt>& retinent mordicus , etiamfi tantum obi-
ter (emel occinantur. His pleni,ha:c &c regurgitant. Quid enim ex va-
fc aliud expc6tes quam quo repletum eft / Tales memoriae nidi funt
aptil]imi,in quibus maligni daennones peffimaquneque fomcntarepo-
nant,vanitatem maxime 8c impudicitiam.
Beati igitur & prudentes (unt
,
qui Memoriam fuam inftar gazo-
phylacijcuftodiunt; inquod nihilprarter res pulchras, bonas, pre-
tiofas,honeftas,&diuinasrecondant j tumadillas ibiaccurace con-
feruandas, tumadfuotemporedepromendas, 8c opportunisvfibus
Mattk.ij.
apphcandas. HuncinmodumChriftusipfeloquebatur: Omtiis
fcriba
dottniin regno cdorum, fimlis eH homim
fumf.imiltas, qutprofert de tbefaU"
rofuo noiiu
&
vetera. iu xta rei fcihcet vtiHtarem.
Intelle-
Intellcdtus vis eft animce
, per quam homo velut per lumen res in-
ftus.
fpicit&cognofcit, quaeipfiper aliquemfcnftutmofteruntur. Itadc
^--<>.ot.
hoc Ariftoteles ; Intelleduseft lumen quod Deus Animsinfundit.
jiinbvoj.
Sandtus vero Ambrofius fandlius 8>c fpiriruahiis
,
hoc pa6to ; In-
tellecftusfpirituale donum. Quod & pro effedtu Intelledtus accipi po-
teftjquandofcilicetper vimiftamanimae (quam I-ntcIIe(9:um voca-
mus } ahquid intelledtu difticile perfpicimus & intelligimus. Hoc do-
num humiUbus.iuxta Pfalmiftac tcftimonium, conceditur
^
fic enirn
TfJ uo'
^^^ ^^''^^^^^^^i^i^^dat pAruulis. ^ttAihi :
Intellctiushonusommbui factcnttbtti
eum, Quod& Saluatornofteripfeteftatur, &PatricaElefti confite-
Matt. ro.
fm-
.
Confteor tibi Pater cdi &
terra
,
quta abfcondtfli bac a fapienttbus,
<^
prudentibus
(
(cilicct in oculis fui
s} &reuelani ca paruuUs.
Voluntas. Voluntas principalis eft animae potentia, fine qua nequc pcccatum,
Auglib.\.
vt ficdicam,eftpeccatum
;
nequevirtus virtuseft. SicD. Augufti-
ctr.it}.
nus : Voluntaseftquapeccarur, &:quare6te viuitur . Tamque illa-
eft Iibera>vtcogicompeIIiveadid quodnolitnequeat. Inhancfen-
Bernatd. d:
tentiamD. Bernardus : Voluntas noftra non cogitur : & propter-
^atta&hb.
^^ ^^j^ mcretur vel demeretur . Efficit namque vt coram Deo merea-
mur
,
per idquodrede voluntaricque agimus, 5cabiIlo promeri-
to coronemur . E contra demeremur , &c punitioni fumus obnoxij
,
quando per liberam noftram voluntatem in malum confentimus.
Sin autem ad aliquid compellimur inuiti Sc nolentes
,
per meram vim
&violentiam, voluntatenonconfentiente, tuncnec in bonooperc
meritum , neque vllum eft demeritum in malo. Praeclare , vt omnia,
^^/?./r
3 . idem Aurelius , Voluntatis afteuerarfs libertatem : Nihil tam in no-
dchb Arb
ftraeftpoteftate,quamipfaVoluntas. Veremirabile, fiattendamus.
yoliintans
Nunaeamexterna vis aut potentiapoteftinfletere. Hincexccllentif-
oblano,
>-
n.-.r i

i t

n.
fimaelt Voluntatis obiatio, inter omnia quaenos rerum noltrarum
DeoofFerre queamus facrificia. Hanc Religiofi omnes oft^erunt, dum
non foliim vota Caftitatis 8c Paupertatis emittut, Ctid etiam Obedien-
ti.
VeRIDICVS CHRISTIANyS.
1
^p
tia?. Quo fzCto fnam voluntatem exuunr, &akerins , Supcrioris fci-
licetrquemDei locohaberedebent} induunt:
piopriam cum ipHus
-voluntatecommutantes : fequeinprarcipuafui
parte, Voluntate in-
quam , in holocauilumimmolanres, &igne
Charitatisquafi ixi nihi^
.lum , Vt omnia in Deolucrentur , redigentes
j
qu:E vera eft holocaufti
natura. PervoUitatemetiam^ferotum.homoalteriusporeftatifubiicic
gubernandumquetradit, plcna fui f-a(5laaheri poteftate, quemadmo-
dumciuitasahqua, clauiumtraditione, Principis ahcuius dominio
fubiicitur &con(ignatur. Abfqueenim hac Voluntatis fubmiiTionc
acplena traditioiie, neque verapotcfteftefubmiflio, nequeredagu-
bernatio. Vndeconftatquam grauiter errent fequeipfifailant
,
qui
fplendido obedientiartitulo gloriantur, acfe Rehgiofos cfle exifti-
mant, quandonihil miniis quam vohmtatem fuam Superioris vo-
hintati fubiiciunt : fed potiiis Superioris voluntatem ad fuam quo-
quo modoinfleilunc.
In vohintatishber fquahscftin primis bonorum Rehgioforum
hominumqucvere Chriftianorum
) commendationem, huncin mo-
dum Dodlor mellifluus : Volunratt necleges imperant
,
necPrin-
^^^^j
'
cipes dominantur : hbera eft
;
&c maxime, (ifpirituducitur : quia VoiHiitas
vbi fpiritus, ibi hbertas . Veruntamcn
,
veternoli ferpentis inuidia,
inu^"^^
quemadmodum memorianoftraperuerfaeft, &fa(5la vehit vas fra-
dlum &perditum
,
quod nullis fere ahis vfibus aptum cft quam for-
dibuSjVanitatibuSj&nequitiiscoaceruandis : Inteileclusvero inftar
fuhginofarlaterna: itaobfufcatus & dctortus,vtad nihil valere videa-
tur quamadfcelera,fraudcs, & millemalasartes adinucnicndas:.
a<l
bona vero & fan<51:a , nefcio qualaboratinopiahicis,&cahgine : ita
Voluntas prxcipue eft deprauata atque Ada; laplu IxCa.
, vt abineun-
te horainis artate ad malum potiiis prona fitquam ad bonum. Ad bo-
numfiquidemtam tardatamque inepta fac^avidctur
,
vt magni fit
laborismultiqucconfilijac negotij
,
priufquam ad redtam normam
redigi queat. Vnde tit, vtitaomnia adfuumnutum infle6lat, fuif-
quefubiiciat leg-.bus
,
vt promittereaufit D. Bernardus : Ceflet vo-
MalfEto.
luntas propria, & non eritinfernus. In quidenim exerceat infernus &
luntatis
ignis gehennar fuam fxuitiam
,
quam in malam voluntatem ? Pecca-
!?^'^'
tum namquc flamma: infernalis eft pabulnm ; immo , vt redlius dixe--
r/yml^l,'
rim , fundamentum : Si pcccatum tollis
;
nil eft quod infernus exu- inScptu.ig.
rat, nec eft quodipfcmctexiftatquidem : peccatum autem non eft,
{j
mala voluntas tollitur. Mala voluntas Deum impugnar,& in eum in-
furgit: Paradifum fpoliat ,&ditatinfernum. Noftramigiturvolun-
tateminDei voluntateconftituamus, ne malaflt: dicamusq-ore,&
opcrejFiat voluntastua &non mea.Poflidebone Domine meam
me-
Matth. x6.
moriam
3
intelle(5lum illumina
j
&dirige voluntatem : alioqui po-
S 3. tentia:
14 Vemdicvs Chrtstianvs.
tcntiaeanimas mca potenteminmeexeixebunt tyrannidem
, ^iTmei
dominabuntur. Tibi, 6 Deus, tradoomnia poflitlenda
&
gubernan-
da vt ita ad maiorem tuam gloriam , & meam falutem
, animae meas
deferuiantjcui in prsfidium& fubfidium cundtalargituses.
Nonentabs re, {iquafi coroIlarijlocoinfigurcEac typi
Voluntatis
explicationem panca pra:di6tis adiecero.
Volunratis Voluntasoptimegrandi lUi fcrreo&trabali malleo
comparatur,
n
potcmia.
quQ Y:ihn ligna feu tigna ac trabes idu violento compingunt & om-
nia, ad quacunque adhibuerinr,eius vehemetia; coguntcedere
& ob-
fequi ad nurum : vnde refte a tundendorudes dicitur- & apud
fabros
ipfos npftra Imgua
(
WilUhtn Voluntas, maileus ille appellatui jquod
qua!cunquevult faciat ,nihilqueei obfiilat. Quantaefit potentix
&
efticacis voluntas , non foliur. in illis elucet, qui fiante voIuntate,ad
id quod noUentcogi nequiuerunt , etiam tota mundi poteftate con-
currentej verumetiaminillis, quie contra
,
res maxime arduas&:
quafi impoflibiles efFecerunt, voluntatem fuam fubalterius volunta-
tem obedientiae vi redigentes.
Martyrum
Priorum exemplain martyribusomnibusfalgerecernuntur.
Tor-
.inuida
queri,vri,mergi,dilaniaripotuerunti fed,vtiquidpiamquodDei
legi
repugnaretadmitterentjcogi nequiuerunt. Ceruix mucrone prxfcin-
di potuit : at ne minimum infledri vcl conniuere , ad profanam
idolo-
rumadorationem. Tuseisin manusobtrudipotuit,
&fupraignem
^
dextrse teneri , atque ex eis tus in ignem decuti
^
fed compelli nequi-
uerunt, vtipfimetfpontefuaturisveltantillum idolisadolerent. Vt-
qnevnum proomnibus nominatimadducam
,
cuius hodie iz.Mar-
S.Petrus
tij feftum in Ecclefia celebratur ; S. Petrus Martyr
, Diocletiani Im-
njartyr.
peratoriscubicularius, di<5lum neftrum fadocomprobet . Is, cuni
de martyrum fuppliciis conquercretur,martyr efFe6tus eft. Sufpendi
ca^di , extendi , vnguibus excarnihcari, fale & aceto confciilis in vul-
neramembrisperfricari , lentoqueigne torreri potuit , fed a propo-
fitoac fide auelli non potuit, voluntatecontra omnia diaboli machi-
namenta rupis inftarimmota& inconcufsaperftante.
EfFeftnT Exempla altcrius generis eflicaciq
,
per voluntatem obedicntix iugo
iTiirabiliu
fubmifTam exhibitae , infinita commemorem , ex quibus nihil volun-
obcdiem.
^''^"^ libertati per obedientiam conftat decedere
;
fed potiiis augeri ad
bonum. reddiqueefficaciorem. Adeovt impoflibilia natur^ perfi-
Gregor.1.
^\^^. vt funt , le^nam arripcre, &adSuperioremidiubentemaddu-
*''
ceretfuperaquamambulareifixa&rupes
locomouere, &:eiufmodi
fexcenta. Omnia Voluntas poteft, vt ita dicam; &ad nihil cogi poteft.
Egregic profedlonosDeusornauit, quitriplici hac facultatc, ve-
lutrribusrobuftiflimisducibus
,
militisnoftrae praefidium auxit &
communiuit. Dumetenimnobisin
vitahachoftilibusarmis vndiquc
Veridicvs Christianvs.
141
cin<flagratiaefluentis inceiTantereftopus, quofitim noftram reflin-
guamus , aidorem temperemus , &irrigemus innatam terrae falfugi-
nis aridiracem
j
vt ita tandem per m:lle malorum ingruentium agmi-
naperrumpentes, ad caelcftis glori^ coronam triumphantes conuo-
lcmus;
hauddubiemagna efttrium tahum robuftorum prxftantia,
quinonobftantibusvndiquepericuhs, optatanos potiri faciunt fe-
hcitate. InDauidcidnon obfcure adumbratum videreeft : de quo
ficlegimus:
DAUtdcrattn prafidio : porro Jiatio Philijitnornm tunc erat tn ^-^^g-h
Beth-lchem. Defideranit ergo Dauid aquam de lacu
,
&ait: O
fi
qiiis mihi
d.vet potu?n aqu deciilerna, qu esl m Beth-lchcm iuxta fortam ! Irrufe-
ruiit ergo tres fortes cafira rhihfihtnorum
, & haufenint aquamde cijlermt
Beth-lehem
,
qu erat inxta portain
,
& attulerunt ad Dauid. Magni
itaque faciendum triphcis facuhatis anim^ munimentum dc auxi-
iium ad (alutem confequendam.
Oratio pro redo trium potentiarum anim^E vfu.
DJtor
optimorum datorum, Bomine , tribm mimam meam
ditafti
muneribm ac potentiis
\
fedmihi non rarl)
recufant
chfequium :
oftende
potentiam tuam
,
^
munda CMcmoriam
,
Intellecium illumma
, (jr
corrtge Voluntatem : vt anima mea
,
tantls adiuta pr^fidtis
,
alacrtus
falutem
fuam
vdeat o^erari .
Amen.
^^^C^l^.
S
3
C A P,
142
Veridicvs Christianvs.
C A P. X L I V.
Vera Bca
tituclo.
Hfrodot.
lihu
MMth.
5.
OdoBea
ticudines.
Do(9:nnx
cjirlcftis
nouitas.
Jf%U
I 6.
Similc ab
auibus e
BJdo dela
pfis.
Quid figna odlo volunt Vitar pr^iliga Beata:?
TeHcrafunt
,
quibus arthereas Deus afferit arccs.
ON vtomnesbeati cfredcfiderant
y
itavera: bcatitiidinis
viam feruant. Multi de Beatitudine & fummo bono difpu'
tarunt ; fed omnes prarter Chriftianos afcopo
abeirarunt.
Quod vnus CrcEfus non lama Solone verbis
,
quam ab
euenturebusipfiscdodus abunde teftatuseftj ciim fe beatillimum
aliquando
arbitratus, a Cyro captus
, &c pyra: impofKus
, vcrum c(Ie
di.dicit, quodei ante dixerat Solon : Neminem ante mortem beatum
dici debere,
ChriftianiautemodorecenfentBeatitudmcs, quasChriftus
pri-
^
miim difcipulos fuos in monte docuit : Biati pauperes jptrnti-, quoniam
ipfornm
cH llegnum cdoruni. & ita de ahis
. Harum exphcationem
( vt
cierehquis fimihbusquar ad Catcchifmumpertinenthadlenus obfer-
uamus;
nonintendimus
5
ciimexahis quamphirimis admani.m fit:
fed tantum
iuxra Interrcgationis foimulam, in gencrc, quid de ilhs fit
fentiendumoftenderaus.
Suntautem ifta:velutcert3erationcs&
con-
g
ditiones,quasquibabercnt,bcatos Dominusipfepronunciauit.Mo-
do iUo loquendi indicans
,
per illas, vt ccrtas quafdam vias , ad a^ter-
nambeatitudinem
pcruenturos. Hicenim nemo ahter
,
quam fpc
artcrna: fchcitatis ,
& mcdiis eo pcrtingcndi beatus dici vere vcl
efTe potcft.
Refponfio fatls hoc ipfum quod doceo manifefte demonftrat.
Qui
hasconditionesinodo
Beacitudinibus propofitas habent, veluttef-
feramferunt . qua freti in caihim intromittantur
,
6c fint in .Tternum
beati. Qujs hinc non videat quam fit propterea gnauiter ilhs vita hac
durante
incumbendum?
Atnoua:
huius &:nunquam anteaaudita; dodrina; admirandum
fecretum paulo accuratius introfpiciamus . Quid enim abftrufius
minusque fimile vero humanis fenfibus
,
quam in paupertate , deie-
(flione fiii, hidu, &perfecutione fummam beaticudincm
,
immo vcl
fehcitatemtantillam
conftitui? Ideoquerem paulo aitius petentes,
admirandamhanc
Chriftianihominis Philofophiam tandemexcu-
tiamus.
Meminifleoportet ,
nos, dumDciobedicntia & gratia per
q
pcccatum
excidimus , culpa noftra ex Paradifo cxturbatos, quafi pul-
los auium e
noftro nido ,, vbi optimc nobis erat, noftro merito excr-
q
dilTe. Sicut aui4 fugiem, <s'
ptl^i de ntdo auoUnte<; inquit Propheta. Nunc
vcro
quemadmodum
pulii ita nido delapfi in mille periculis funt
, &
quafl
OCTO
BEATITl^niNES.
44-
Quid ligna o<Pco volunt Vitse pr^faea beatser
Teflera sunt,quil)us ^tliereas Deus annuit arces.
'Desjamtes eftudes/Des heatitudes/ Qu'm c^ennons nom!'\
Le chemin qui l'Ame/ Candutt au thalame/Du
Cehfle ef^oux
.
'
Veridicvs Christianvs.
145
quaficcrtodifcriminiexpofid, vt velfameintereant , vcl dcuorcntur
a bcftiis , vei ab hominibiis conculcentur : ita nobifcum agebatur ; vt
in medio hoftium noftrorum , in tantis miferiis &infirmitatibusde-
gcnces, certumcctcrnumque in diescxpcdtaremusinteritum, quam-
diu nec via necratiofuppeteretad nidum vndecxcidcramus rcmean-
E di. Quocirca , ficut pullorum tahum marer , de ramo in ramum
,
dc
te6to in te<5lum voHcat 8c fdtar, ccitum foiicitumquc cdcndo cantum,
quoillosaUiciat&paulatim rcducatincolumcs : itaChriftus Domi-
nusnoftcrvarios& mirandos fikus fecic, nos qusritans
, dc vocc
blandacecinic, quo mehusfcqueremur inuenti. Si c D.Giegorius: Gfc;---.
Ecce , vt nos poft fc currcre faccrct
,
quofdam pronobis fakus dedit.
^'"'^^9
E carlo in. terram , ex finu Patris in finum Matris, inde in prxfepe, in.-
chnfti
!-
de,pcr varios ahos faltus quibus &c montcs &colles tranfihit, faltauit nj.
incruccm
;
decruceinfepulchrum,indein infernum, indc& e fepul-
chro itcrum in tcrram,ex tcrra dcnique in calum,vnde vt gigas exme-
rat ad currendam viam . Vtque nos eo eundcm {equeremur, vbi
a:ternafumus beacitudine perfruituri ; non faltus tantum, fed & can-
Csntus
tus mirosdedit: o<5lonimirum iftas Bcacitudines
,
intcralia inlinica.^'''"^^
^^"
Vcquc naturahilima , acplane propria matris pullorum perdicorum
Yox cftc dcbet , vt inteIIigant,moueantur, & iequantur : ica propriif-
fima, vc ica dixerim
,
hcec Chrifti Saluacoris noftri eft cancio , ac pro-
ptcrea mundi cancilcnc-e contraria . Adeovttuto ipfim fuper hac
vocefequipoftlmiis, &obeam remcciam prartancafelicitare ac fe-
curicace , vocari ex hoctemporc bcati. De huiufmodi vocis dudu &
fequela fic ipfe Dominus : Oucs illum fcquuntur
,
quia fctum vocem eiiu.
Um. ts,
Alienum non fequuntur
,
fed fuoiunt ab eo : quiu non nouerunt vocem altcno-
ruin, Sciunt Chrifti Fideles di6tum a Domino : ?opde meus,quite bea-
j/Im*
3.
tum dicunt
, iffi
te decipiunt
. Sed Chrifti vox Bcacitudines iftas pr^Eci-
nentis nota, grata, & fidclis. QuiigituraEtcrna beatitudine in carlis
4 fruidcfiderat, harcfcruct, quarviaeinftar euni adbeatitudincm du-
eent. Namvtdicit D. Gregorius : Quaerenda eft gloria Dei per
Gre^or.
viaseius.
Oratio proodo Bcaticudiiium frudu obtinendo.
/^
LMifericordif^ime lefii
,
falu^
vnicA,
&
Saluator mundi
,
^^
tua nos gratia
^
benedidtione rigare dignare^ , vt ita hic
9B0 Beatitudinum
fru^um
carpamus , vt in Regno tuo beati"
tudine
perfruamur Aterna. Amen.
C A P.
Herodot.
lib.l.
Solon &
Ciocfus.
144
Veridicvs Christiants.
C A P. X L V.
Ar,
nonne hos MunduSjinera feu ludibna, fpernit?
Delirat^nec vera videt,nec iudicat ^qua.
r^^^f^icvT iftudCaputprscedenti fubfcruit, ita mirum videri
^tfS^^nondebetjfiiifdem initio vefligiis, quxtuncpolui, nunc
Erroriucli
^^^^'
profequ-ir . Omnes, vtdixi,beatie(Iedefiderant , fed non
valTeati-
^^^"^''^ci^c
omnes in quovera beatitudo confiftat, intelligunt.
tudine.
HincGcntiles omnesexcutiebant angulos , (ummum bonum ac bea-
titudinemfcrutantes. Aliquiindiuitiis eam confiftere arbitraban-
tur. Vnde Croefus Soloni diuitiarum fuarum copiam oftcntans,eum
rogabat^vtcccpidicere, anfequifquam beatiorelfet ? cumque So-
lonrefpondiflbt, neminemantemortem beacum dicidebere, Solo-
nemtanquam ftultum hominem, qui pra^fentem felicitatem parui
faceret,afedimifit. Mox expeditione contraCyrum Perfarum Re-
gemfufcepta, captus regnoqueexutus, rogcquevt cremaretur im-
pofitusjciamarecoepit: O Solon,Solon,Solon! Cyrusadmiratusig-
notum vocabulum
,
poftquam caufam remque omnem didicit, Croe-
fum ab incendio liberauit , &c apud fe toto vitae temporc honorificcn-
Epicurci. tiflime habuit, humanocinconftantixac mifcrijcdocumentum. Alij
fummam felicitatem in voluptatibus,luxu , crapula & ebrietate con-
flituunt. ficut Epicurus tenuifie 8c docuifie putatur. Vnde, hcct ipfe
fummumbonum inanimi voluptate reponeret, vitaralioqui conti-
.
nentiilima?, ( non autem,vt Ariftippus , m voluptate & fagina corpo-
ris) quotquottamcninterca ventri&gula^feruierunt, Epicurei , feu
Ffordt.lib.i
.
Epicuri de grege porci vocati funt. Tales funt Venerei,Bacchici,Epu-
^''''^*
lones, Lurcones, actricongijnepotes, quorumDeus ventereft
5
&
qui in terra fuauiter viuentium commorantur.
Talium,iuxta ftultam mundi opinionem,defcribit Pfalmographus
beatitudinem
,
vtqu<Tin profperitate, rerum tcrrenarumaflluentia,
bonorumhonorumquecumuhs,cateruisamicorum,fihorum, famu-
lorumquefrequentia
conftitutacredatur. Ita PfaltesrFi/zd: eornm com-
l)o{it ^
circumornatA vt [unilittido lempli. Vromtuaria eorum plena,ertician-
tia ex hoc in iUud . Oues eorum
fatofi ,
ahundantes m egrefihus fuis
;
houes
eorim crajjk. Non esl ruina maieridi
,
?ieque tranfitus, nequecbmor tn plateis
eorum. Beatiim dixenmt populumy cui Imc
funt. Sed pcrinde atque fi fuum
ipfe fuper hac re dicat iudicium , Beatiis, inquit
,
fopuliu
,
cuitis Dcmintts
Detu ctiis. lUc enim populus,qui Deum verum coIit,&: patremac Do-
minum habet , omnibus modis longe beatior eft. Ipfe cnim fuos lon-
geahterquammundusdocet.
Chriftus naraque non tranfitoriam
fcli-
P/4/. 143-
MVNDVS DELIRANS,NON SAPIT, QV?E DEJSVNT . 4^5
-
At nonnelios MunduS;mera ceuluclil>ria,ipernit:
Delirat : nec vera videt : 110.0 iudicat ^qua .
^TautefvLS la racc/Du mormmn rechalsc/t hait
cefte voix.
Le Monle radtitte/tJon hurmurJotre/Nentmd pas ces loix.
Veridicvs Christianvs.
''4y
felicitatem, fccl a:cernam (pedatbeatitudinem. Hinc dicit : Beatipau- Lae,6
fcrvs : dc c contiaiio : Va vobis diuitibiuuiuia hubetu
cenjolitioiicmvcfiwim,
}>eatiquicfu'itmt& fmunt, Contrd ; V^robisqui faturuneiiu : quta
cfu-
rietts, Beuti qui lugetis, Conlri: V<Vobisquindeiisnunc:qt(ialuoebiti5&
febitts, Beuttqtitperfccunonem p^ttiuntur, Contraveio: Vavobiscumhe^
ncdixerintYohisomnesbomines. Hinc bene per Prophetam tam vanis
hominibus clamauit,& nunciauit: ?opuk nieus,qui te beatum dicunt,
non Ifala
5,
folum te decf^v.mt (quod dixi ) veriim etiam , ipfi
vium grcjfuum tuorum
diftpant. adeo vt tahbus infiftcntes veftigiis, nunquam ad carlcftem fi-
tis beatitudinem peruenmri. Quod D. Auguftinus aperte profatur, in
Au^ufim,
-
tam ftultorum hominum confulionem ; dum ait : Mundus inimicus
Qii*/^*^'$
eftiis,quos beatos facere videtur. Quid igitur diccmus de iis
,
quos
beatos tantum dicit &iadlitat?
A Quare opcime dicit Refponfio : Mundus dclirat. Dum odo iftas
MundBs
Beatitudines ridet , immo vt infclicitates detcftatur : nefcit vere quid
deihat.
dicatjquiamaleiudicat. Dicitnamquc malum bonum
,
& bonum
malum
j
tenebras lucem &lucem tenebras ; amarum dulce, & dulce
^J*"* J*
3
amarum. Voluptatem virrutumnihilifacit, immo vt triftitiam
&
amarulentiam refusit; acerbam interim & laboriofam mundi ob!e-
tlationemamoenitatemvocat, &mirecommendatj fuosque ita fe-
dtatores mifeie dccipit.
Ideoqueinftar ftulta? mulicrisdepingi poteftmundi vanitas^ qua? Mundidc*
C
bilancemhabcat, cuiuspartem vnam (inqua, quxvirtutum & pio-^'"'^^^!
rum operumfunt, continentur jadmotamanu ekuat vt nulhus mo-
P
mcnti, partemvcrooppofttam.vbi vanitates, vohiptates &illecebra!
mundirepofita?, tahquamgrauia
,
magnique ponderis deorfiim pre-
mit^ vtharcprioribusillis maioriseflcprajmij ftultis perfuadeat.
Et
^''"-'
y'W
interim ftalta non animaduertit , fe bona eleuando,ca;Io propinquio-
"^'"^^-^^f^-
ra racere , vana vero &: praua clepnmendo, tanquam quce magni mo-
o, ji.r^p.^,
E
mentifintjinfernoreddtre viciniora,vtvercfunt. Nonrccogitatenim
f
mundus, Deumcontraria! eflefententiie,a]iufcjuenarurar; vtquihu-
milesexaltet &feexaltanreshumiliet. O mundi ftultitiam ! quam
parum quid dicas attendis
.'
At quid mirum
'
per opacam enim craflic
tuas ignorantia? caliginem
i
per lutulentam fpifTitudinem tuarum for-
dium
, &per cxcam no^flem tua: vaniratis ,ac immedicabilem
amoris
tui ftultitiam, non remotius vides, vt dicitur
,
quam nafus tuus- pro-
tenditur; hoceft,quamfenfualisiilaappetitustuifagacitas,quacrea-
turas velut olfacis appetifque, fe extendit.Quod extra carnalis iv.x fa-
pientia; limites eft politum, quodque fupra te eft , id eft vltra narium
tuarum peripheriam vel horizoniem , mnid fapis, ncque id vllo tibi
modo probatur : immo ctiam quoad eiufmodi quae virtutem
Sc fpiri-
um rcdolent,in propria caufa oculis,olfa(ilu,ac guftu laboras
>
vfquc
T ad
T4<^ Veridicvs Christianvs.
adimumcordlstaifundum. Quidmiiumigitur, /idefublimi hac,'
CiElefl;i,acdiuinidodrina atque odo Beatitudinum Philofophiajtam
temere tam ftiike , & tam contrario plane modo iudicas & loquerisf
Quamobrem i
,
& tuomore, vtvoles
,
non illos beatosfedmireros
dicico, quosipfa Veritas& Sapientiadiuinaexcerco decreco beatos
aflerit.
Tcrrem
^
Verum vndejobfecro, in re tanta tam didorta mundi fententia? vn-
ca =u
**
de ifta nox, hebetndo & tam dolenda caecitas ? Hmc fciiicet malum
,
i/lMb
5.
quod, quando Chriftus fublimem iftam fapientiam fuis tradebac
Apoftohs
,
promifcuum vulgus ipfum in montem cum Apoftolis non
Ambrcflih.
f^quebatur. Vt bene S. Ambrotmf; notat: Turba non fequicur ad ex-
^JaLuLom. ceha : non afcendit ad fublimia. Nonenim quarrunt m.undani ho-
mineSjtametfi alonge Chriftumfcquantur
,
&c Chnftiani nominc
gaudeant eaqux vere fpiritualiaaccarleftiafunt. In inferioribus in
iirmiores, Chriftoin alcioraafcendence jremanebant. Ita commii-
nirer,fa:xhominumvu]garium, exquorum colluuie mundi perfona
conflatur, planis , f-acil!bus,commodis,terrenis,ccenoiis, &c corporeis
gaudent. Illafolaafticiunt, illaeos humi defixos tenent. Atque vti
nec altiora capiunt, ita nec faciunt. Hinc periterfum de melioribus al-
|AiS. tioribusqueiudicium. Iftudicite lobteftatur : Sapientianon muenitur
in terrafuamter viuentlum. Mirari igitur nemo debet, faeculi huius ho-
mines improbare & irridere quod non capiuflt, cuiusque precium ig-
norant. Sicenim &:barbari,excremaEquemundi plagxhominespre-
tiofillimaqua^quevilipenderent
,
quorum nuUam prorfus haberent
noritiam:crepundiisinterim aliisquereculis incarlum fublatis. Ideo-
que, vt peregrinam hanc do6trinam nobii Chriilus lefus aeterna Dei
Sapienciareuelaret, e fummo carlo defcendit; &interra coniHtutus,
e turbarum ftrepitu in montem cum ele^tis Difcipulis feceflit: eam-
quefedens,maiorisaU(5toritatisindicio,tradidic:, &nuidem non fine
pr^Euia magna maturaque deliberatione , vt inquit Euangelifta :
Afe^
ricns os fuum : vt qui antea Prophetarum ora refoiuerat,nunc tanquam
rem ipfam ipfe coram proferens, os proprium aperiret ; ac veluti
ex
Chrifti vis
diuino alabaftro tocius mundi medicamentum depromeret Oleoatq,
auradliua . vnguento hoc ca;leftium beacitudinum efiiifo, mirum quam eius fra-
grantia mundum replerit vniuerfum, quamque multorum corda per-
moueric.Adco vt innumeri adolefcentuli &c adoIefcentuIaE,quibus ad-
hucintegererat,& a mundi voluptateacvanitateliber atq. immunis
afFe(5lus,tamnouo
aflflatiodore, ftatim quofe tam fuauitertrahifen-
tiebant,fecutifint. In hishorumque fimilibushoc adimplerivifum
cft, quodfponfaCanticorum fponfofuodiledoex ddedis Chrifto,
huius fofcunda? dodrina; magirtro,gratulabunda pr^cmebat, dicens:
C*^e OUHtn
effufuHi
mmen tuumiproptereaadoleJcentuU dtlexerunt te. Proptcrca
mecam
Veridicvs C*ikistianvs.
147
mecum per te trads
, &
quafi diuino artificio
incantatae,
po/l te cur-
runt in odorem tuorum vngucnrorum.
Quameftiucundum per SantVorum Vitas difcurrerc
, & vidcrc
quantocumardore Chriftum. dulcitertrahentem
fecuti finc !
Quid
hlcD. Dorainicum, D.Thomam, D. Eernardum,
&quamplurimos
ahos magni ftemmatis adolelcentes commemorem
,
qui fpreto
fecu-
larium honorumjtotiufque mundans altitiidinis culmine , Chriftum
humihaacdefpedadocentemelegerunt? Reges& Rcgina:
hacfan-
<5ta illecebra capti, fe beacos in eius inuentione confcfii funt . Videte
S.Agnetem,S.Ca:ciHam,S.Catharinam,& mukas aUas,
Regisftir-
pisadolefcentulas,qua:pro Chriftoomniarcgnamundi,omnemque
eorum ornatum, regaies nupcias contemferunt,mortcm
potius quam
apropofito
ccderenc,fubeuntes. Paulam Romanam illam nobilem
matronam cum filia Euftochio aliisque pluribus confiderate
,
qu^e
D.Hicronymitemporibus hacdulcedme capta^totum
mundumcum
omnibus fuis deledamentis naufeabundae repudiarunt . Id teftantur
hodiequequotquot reipfa percipiunt &expericntia
dodi agnofcunt,
{ummam efle etiam interris beatitudmem
,
afternam illam
quantum
hiclicetpricguftare&aftequi. Stultiinterim mundi amatores
aliter
loquuncur & iudicant, quia verae beacicudinisguftu carent.
Ridicula merito mundi infipientia,vt qui vmbraticis animum
deli-
ciispafcat, fpretisincerimquac adveram folidamque
hominis volu-
ptatcmacbeatitudinempertinent. Sicridiculusillc
Rom.Imp
Helio-
gabalus principibus fuis ad opiparum fcilicet conuiuium
inuitatis fi
-
tlas pidtasque propofuitepulas. Sicinfano illi & prac nimiofaftu
de-
^^'''^^
liro Menecrati medicodiuinitatem afte6tanti,PhiIippus
Macedonum
r/'*'*'
^'-^'
Rex foli ad menfam fjparatam adhibito acerram
&fuftitumappofuit:
rehquis cum Rege fplendide epulantibus & louem
famelicum riden-
tibus. Hacceft, inquam,inanisillaac vana mundanorum
beatitudo
modis omnibus miferanda,
Oratioad ftukum mundi iudicium
contemnendum,
DOmme
lefu jjponfeamm^ me^, ita,
cormeumfalutarls
tu<e
docirtriA inefca
dulcedine^
,
^t mihi mundi delicia
faftidio
fmt-.njt^
velut tui dileciione inebriatus,pofl te
inccffanter curre-
re,d^ contemto mundo cdeflem beatitudmem
valeam obtinere^
Amert,
T t C A r.
luHffitutis
habeada
mio.
Tfal. 14?.
Pfal. 117.
Horat.Ub 1.
Difcretio
jnpucns
formandis
Tria de-
ccnt pue-
ros.
Bern.de
wd.vit.
r.Obe.
liientia.
J4S Veridicvs Christianvs.
C A P. X L V I.
Pra^tcxtam pueri quid bulla fuauius ornet ?
PareatiOra prcmaircaftus Pudor imbuat ora.
DOLrscENTiA iiiftar plnntula! vcl tenerae arbufailsc eft,^
ouKcium fle':ilisefl:, ineamqup.m volespartcm ducidebet:
alioquiquando ingrandiorem arborcm cxcreuerit, qucd
incuruumfueritnequibitcorrigi.Frangasrumpotiusquam
fledas. Et quoniam Chriflianorum Iiberi non lolum ficut & Gcnti-
lium filij , nouell;^ pLmrationesin iuuentute (ua funt
;,
veriim etiam
ilcut nouellx oliuarum in circuitu mcnfa^ patern^; &: velut palmites in B
lateribusdomus
,
quoruramater, prqfertim mater Ecclefia, vt vitis
abundans efl ; idco tanro mams damnum & dedecus eft:, fl illi a prima
a'tarenondiligenterexculti,bonadifciplinainl^ru(5ti,bonirqueexem-
plis vt fl:ipitibus fulti fuerinr. Videas enim alioqui gencrofos illos ra-
mufculos in terram dependere, &rum omni fpefruduum in luto vo-
iLitari.pedibusquetranfeuntiumconculcari; nequevnquam ad me-
liora alrurgere. Promrbtum esl-., Adolefensiiixt.iM.im p.um , etutm cum
[emicntnonrecedetab ea. QuodPoeraeleganter: Quo fcmel efl: im-
h\n?. lecens feruabit odorem Tefla diu. Debent propterea pueris op-
timaqucquea tenerisinfl:illari. Dif]icileefl:enim vetercmcanem af-
fuefcere loris : fed dum tenellus catellus eft, buccella panis quodcun-
que volueris ctiam cum voluptate docebis.Difcretione tamen magna
eftopusinpueritiainformanda: quod rarioquoqucipfi naturalisof^
tendit. Sunrnamquepueriinfl;arIaguncuLT, c-uius angufl:o orificio
C
nonnifi paucafimullicecinfl:illare
j
alioqui^quodofculum illudnon
capit, in terram delapfum perir.
Inter multa quibus mollis illa ?ctas imbui debet, rogatur hoc Capi-
^
te qu^ prarci pua fint, quibus pra:ditu s puer euadat ornatior
,
quam d
priErexta,& quidem bullis ornara,refuIgeat. Refponfio dicit, tria hqc
efle: Obcdientiam,Taciturnitatem, & Pudicitiam feu Verccundiam.

Sumtum iftud eft ex rradatu.S.Bernardi,

quoadolefcenres inform.it
p
&admorum probitatem exercet.
Tres.inquit,virtutesfunt,qux pue-
q
risadolcfcentibusmagiscongruunt;
Verecundia raciturnitas.&obe-
dientia. In his adolefcens,iuxta nominis fignificationem,debet in A\cs
crefcerCjadoIefcere, & proficere , ficut idem Sandus ibidem fufius
tiocet.
Vc rem iftam meliiis iuuentuti inculcaremus,fub triu virgtnum ty-
potresiftas virtutes in
imagincexpreflimus;qu^
puerum magnodatij
muneribus aflSciunt ornameto. In primis, Obedientia ei par pulchro

rum
TklA KARA ATJOLESCtNTl/f:, ORSI^AMENTA . 46.
Praetexta^ pueri quid Bulla iuauius omet r
T^eat: Ora premat : caAus Pudor imljuat ora
.
"li^t^-^-P
|T>;j'^y
'^t^tY^ ^^pr^n^e^Jcns^tyt
atriarru^tj ^
Quelle nwdeszte/Sted nueux a- la vte/Des teunes
enfans ^
Honte, auec Sdence/ Sou^h
OhejlJance/
Qubn datht a imt ien^s.
VkRIDICVS CHRISTTAN^fS. F^p
fiim calccorum offert,vt promtns fit ad ambulandam dum iubebitur,
&:ad viam mandacorum Dei currendamtaddit chtrorhecas bene orna-
tasjin (i^num voluntari^operationis vircutUo&obfequij pr^cipicndo-
rum quibus manus magis cohoneftantur.quam pretioris chirotecis 3c
annulisaureis-, arqueidcomuncraha^ccoronaornanmr
,
vtqnnc (int
laude & praemio digna. Obedientiamagnoell iuuentiitiornamento,
eiqaeplan.enece{Taria,quiainfi:ru61;ioncindigent.quodfineobedicn-
tiafieri nequit: Diicentem cnim credere& obtdire oportcc. Solent -<^ri"/?of.
pueri tabula: rafa: comparari, in quaaliquid fic pingeRdum
;
feu libro
nouo , cui quis malta pulchra cupic infcribere : velut etiam ligno aut
lapidi, aut alceri mareria: , ex quaimago aliqua pulchra fculpi debeat.
Qna: vtfiant , dcbentilla omniaobedientia! fpeciem in pueris for-
mandis necelfariamexprimere, vtcerte faciunt. Smunt namquefe
illa tra6lari, diiponi,verci.reuerti..apponi, deponi, prout operis necef-
fiias Sz artificis voluncas exegerit. Alioqui oleum 3c operam perderet,
fidlaeius nutui non obccmoerarenc. Refte propcerea Arilloteles;
Qoanco quisddigencius obfequicur, tantomaiorcm gratiam obcine-
-^"A'^*
bic, Vt in imagine,itainiuuentute,dum formatur. D.Bernardus pro-
Bernard
piusad Chriftian^inllitutionisfinem coI!imans,inquit : Obedientia
amicafalutis. fatis hoc didloinnuens
,
fieri non polfe vcalicuL^um
falute conucniat,qui cum obedieacia non inieritgratiam . Qoa enim
via ad falutcm pcrueniat, qui citra obedientiam incCiTerit?
F
Taciturnitas,vt akeradecoravirgo, iuuencuci Iibrum tribus clau- z.Tadtus-
fum fignaculis corona decoratum otFert; hoc indicio , filentium atque
"'^^s
oris (vt libri claufi) cuftodiam
,
laudem magnam promcreri.Digitum
ori admouet, taciturnitatem flgnoexprimens , iuxtanotum hemifti-
luuenalh
chiam:Digitocompefce labellam. Detaciturnitare,prsfertimquam
^''''^
illa iuuentutem deceat,ita Sapiens

Atdt taens-j
&
pro retierentta accedct
'^
'^
tibi hona gratia. Adolefcens , loquevein tuacuufa vix . Si his interrogatu&
fueris\ hubeat capt4t rejponfum t.nim. Taciturnicatem
,
&fi quando lo-.
quendumeft, breuitatem commendat. Exquibusconftat,
maximc
hoc uiuentuti obferuandum
,
quodomnibus in gcnere prazfcribic
Apoftolus :
Sit omnis homo vdox ad audiendtim; tardiis autem ad loq>;ed:tm. 7(tr. i
,
Vndeimitandummerito pueris proponi folet Samuelis exemplura;
quicum adhucpuer ter DominoappellanteignoraretjquideflTet
; to-
tiefqueadHeli facerdotem promcerecjrreret, tandem abilloinftru-
ins
,
irerum vocanteeum Domino, refpondit; Loque/e Dowtne-^qtiia i. Reg,],^
audit (,emm tiiiis.
Ac (i dicat: Ego, vt paerum bonum arque obfequcn-
temferuumdecet, tacensaudiam
; &c quodcunque mandaris expe-
diam. Diuus Bernardus inquit
: Multos
noui,quosIocutQsfui(le,fed
Bemard.
rion quos tacuiffe pceniteat
. Quod &verfa morali Cato- Dionydus
alBrmat: Nam nuUt tacmffe nocet : nocet effe locutim,
S*!f

V^'
T
3
Vere-
l^O VERIDrCVS-CHRISTlANYS,
j.Verecun- Verecundia non de bonOjfcd de malointelligendaeft; qucE quouis
G
*^'^'
loco&tempore, atqueinomnibusrcbiismodeftiam
,
decentcm pu-
dorem^atque honellatem prae fe ferac.Sicenim comparatus efte deber,
qui huic ornamcnto acquirendo dat operam
,
vt D. Pauli fententiam
Iniltp.4.
lempcr prx oculis habear,qua dicit : Modeiita vejlra nota
fit
ommhus ho-
niinibits. Rationembonam addit: Dominmentm jfropeesi . Nonfoliim
ita accipiendo , vt de incerto & fingulis momentis expetftando aduen-
tUjin mortc 6c ad iudicium.intelligatur
;
verum etiam dc eius prarfen-
tia
, atque oculo,nos &c noftra omnia , vfquc ad cordis imum, intuiti-
ueconrcmplanre.
Tl^to.
In Verecundia! commendationem audiamus quid Plato {entiat.
",
r/,"!'
Pudor,inquit,adolefcentiam decet.EtDiogenes>vidensadoIefcentem
ruborcperfufum,Con'fide ait filij hicenimeft virtutiscolor. Et vere
miranda res,magnaque virtus erubcfcentije, vt,ciim quis alicui irafci-
Auiufltn.
t^r,fi eum ruborc fuffundi confiderarir,ignofcat. Sic D. Auguftinus ;
Mitigatiudicem pudor reorum. Non ita dum quispalkfcit. Hinc
Cato fenior
Cato fcnior : Magis mihi placent iuucnes,qui erubefcunt
,
quam qui
Mpnd Flu-
p-^ljffcunt. Quomodo di(fium hoc Chriftianos adolefcentes mouerc,
&annTioiplislcderedcberet
;
vtqui penitiuslumme ndeicoliuftrati
introfpicijint
,
quam Ethnici ! Nam pudor Fidelium (C\ ex fide, vt de-
bent,proccdunt carlum, non tantum hominum obtutum,anteoculos
habet.& non folum quid pulchrum & decens fit,fcd quid diuina: ma-
ieftati placcat , anima:que faluti profir,attendit Nam Ci Plato dixit:
Inter homines pudentcs verfatur Deus ; quid Chriftianus didurus &
Chryfosl,
cogitaturus eft, & iuxta id l"acturus ? Piidor,vt inquitChryfoftomus,
fiiEnum vitiorum eft. Pudore igitur,vt fraeno,a vitiis homo abftrahi-
tur, 8c eodcm ad Deum adducitur, eique coniungitur.
Nuncfingulaexemplispauculisadornemus. Quoad obedientiam,
Obedien-
praetcr innumera tot San(5torum Sandarumque obedienti^e fpecula
,
liat cxem-
Jlnequanihilfuifietomnis
vita^fmditasac virtutum pra:ftantia,om-
^***
niumexemplorumScSandorumSoIem ,
folum Chriftum Icfiim in
"
medium
proferamus qui fc in paruulo illo ob id in medio Difcipuio-
rum, Sc
omnium noftrum, coUocauit. Obediens is fuit Patri vfque ad
mortcm 6c matri,
patriqueputatirioperomnia,quaE fubditumacmo-
ttte.i,
liaerum filium decent^ teftante id Euangelifta:r<if fubdttus illia.
Ma-
ria; & lofeph fcilicet.
Taciturni-
Quoad
Taciturniratem
,
notatudignum quodde Pythagoralegi-
tatisexcm- tur.
Isquinquennij
filentiodifcipulosfuosobftringebat, priufquam
P'^-
. in
fcholaloquivcldiflerercpofient:
nefibi mutuoprarmaturis difce-
flL^T'***
ptationibuscaputobtunderent.
Totohoc tempore, audiendisaudi-
tifque retmendis dabant operam : vt fapientiam incipcrent ,
non pra:-
fumtuofa 8c
temeiaria garrulitatc
5
fcd dccenti dc modefta tacitiirni-
tatc.
VeRIDICVS CHR-ISTrANVS IJI
titc. ImmsTito iiquidem e vafe hauriatur
,
priufquam fere quidquam
infundi ccepcum fir. Eiufmodi pia:coces fermocinatores cloacis vel
canalibus, non autcm conchis (olentcomparari. Canalisenim ftatini
quodaccipitreddit concha vero nihilemii.tit,dontcplena ipfafucrit.
Papyrium prsEtextatum adiiciam:, quidemore in curiam a patre SrfW//V*
diidus, remibidem tra6tatam,filcntioquecreditam, ita& precanti&
It.i.ci^*^
minanti matrioccultauic, vtaSenatupublice ob id laudar-US fneri;;
datumquevt vnipuerorum omniumcuriamingredi pofthac liceret.
D.Thomas Aquinas ftudiis adhucdans operam , natura taciturnior,
^^^-
*""''
bos m.utus a fodalibus per rifum vocabatur . Bos ifte mutus ,
inquit
magiftcreius Albcrtus Magnus, talem moxedetmugitum , vtfonum
ipfiustotus adj-niraturusfit mundus.
Pio pudorisexemplo, hoc tantum breuiratis ftudio proferam; Per- Verccudi*
fas feuerilTn-nis legibus cauifte & obferuafle , ne adolefcentiores vel
exempia.
verbis, vel t^cftibus majiuum,vel oculorum nutibus, aut alio quopiam
^^ ^/"^J^j,
modoquidquam c6mmitterent,inquopudordeliderarivideretur,ef- /j.i.Mp.i^.
(etq.concra honellratem. Acieo, vt capite Iueretur,ii hom.inem nudum
aliquis confpexiiler , ac fi immane fcelus eftet perpetratum.
Vtinam pjrentes Chriftiani hberos fuos tribus hifce monilibus at-
qucornamentisanimi prarftantiftimis ftudeantexornare :imitcnturq.
velOdau. Auguilum
,
quifilios quidem non genuit fed adoptauit, Po.^4.
quositainftrui Sc exercerifecit vtpropriosad omnebonum. Qiiin&
filiaslegitur in lanificio curafleinftitui
;
proculdubio etiam in cribus
hifce vircutibus, fine quibus nuila reda poteft efte luuetutis educatio.
Gratioproluuenibus, adpudoris cuftodiam.
TAnqnam
ohIs coram tondentefe ohmutmfti
,
pijpme DornU
ne

'vfcpie
ad mortem
futlH
ohediens -, &
in cruce magnam
fro nohisfaffus
es
confufionem: Da mihi triplicem hanc
inflore
iuuentd meA virtutem
,
vt me^aritergaudits inferant
fempter^
C A P.
i|i
Veridicvs Christianvs.
C A P. X L V I I.
Impiaquid ineruit foboles^onerofa parcnti?
Ipfis vt rapidi populent caua lumina corui.
Honorpa-
^^^!^
^
oftenderet Deusqnanto inhonore habendi eiTent pa-'
rcntibus
iA.Wp^
rentes, poftquam tribub primis Dccalogi praiceptis de ho-
dcbitus.
fp!i\v^(^^
t^vrne (ibi fuoque nomini dc cultai dcbito conlhtuifiet ; fta-
fc^^^^^sl
'^'i^ prarcepit Parentes honorari
,
idque non taniiim exter-
narcuercntia^exhibitione ,
fedpotifiimiim intcrna quadam animi
aeftimatione, obedientia, &dumopuseft,ruftentatione.
Hosenini
prscepti ordine
,
& pr^ccipiendi modo , vtctiam naturamagiftra do-
cemur nobis Dei loco habcndos efte parentes
,
prscfcrtim fpirituales
Superiores,in omnibus quae Deiordinatione ad ipforum erga nos of-
ficmm pertinent : adeovtin Dei cedereconftet miuriam
,
fiquando
debitus honor parentibus non defcrtiir ; quodex iftis Ecclefiaftici
fW'.3,
verbis fatis clare cognofcitur :
O^iume' Dommwijmiorut parnites :
c^
qua(\ dominisferulct bis,qui fegemierunt. Vnde fequitur, nontimere Do-
minum,quiparentesnon honorateifquenon obcdit. Decius Impe-
rator cum fifium
ImperiaU diademate proponeretinfigniri, renuit fi-
iiusdicens; Vereor, nefiid fiat.dedifcamefte fihus : ma!o non eifc
Imperator, fedhumihs fihus , tjuam Imperator , & fihus indeuotus
.
Imperet pater meus.meum imperium fir,parcre humiiiter imperanti.
Parentibus
lutoleranda fine dubio res e ft
,
ira naturalem affcilum
,
immo vt
A
graues verius- dicam,naturam ipfam exuere , vrquis proprios paientes auer-
B
qui(i me-
fetur,faftidiat,&
indignc contriftct. Rogarus SoIon,cur nullas lcges
Alexlnd.
aduerfus eos qui patf
ntes verberaftent conftituifict :Qucd nullcsjn-
liL.}.cap.ti. quit,talescxftiturosexiftimabam.
QuarriiurigitiMhac Interrogatio-
ne,(quandoquidemqui
parentibusonerofi func reperiuntur) quid ta-
Veut.iu
les mereantur? In vetcri Teftamento quando fiUus parcntibus inobe- G
dicns erat & contumax , ab iifdem accufatus lapidibus obrucbatur
.
JPr<j.jo.
Refponfio dicit,quod Salomon inquit: Uculum,
q
ifihfinihitpatrem,
^
D
qHideJptiitpartummatrisf(,ejjcdta:.tciimcor:ii
de torrcntibus: (^-
come-
dant eum flijaqudx. hoc cft, merctur fufpendium . Talis namq. com-
munitereftefcaquareiufmodi
volucribus, talibus ftipitibuscxponi-
tur.
Etlicetnonfempereoperueniant.dignieranttamen
j
ncqueip-
forum virtuti tribuendum
eft,fi euadant .
Immane namque cft , du-
rum efte erga eos
,
qmbus poft Deum debemAis qnod fumus
: nequc
Ctconi
.
maternorum in partu doiorum
rccordari,crudf*le cft. Ciconire , fi at-
^OT^j-o/.
tendimus,raaiorera
nosdocenthumaniLaremrdicunturcnimiunio-
li!^ca^.i6.
res parentes fuoseffoetae iam fenedce &: penis propriis
fouereA' tergo
inccr
B4RKNTIEVS NON OETEMFER ANTVM FR..?UA , 47.
Impia q:uid meruit foholcs oneTof^L parenti /
Ipiis vt rapidi populent caua lumina corui
.
Qm dePere etMere/ Lesjeux ne reuere/
(^lferaSmJbuetl
Qi^un corheau arrache/Les jtens et ienache/ Scm corps au crihet.
Veridicvs Ckrtstianvs.
15;
intcr volandum geftare,ac eoldem pafcere. Hlc meminifTe licer iilia- SolmniU. %,
rura iUarum qua: aliquando parentes fuo^ in carccrelade fuo pauerut;
\ f^"f:?
vraltc-rius, cjua: matrem mediacondemnatam jraluitentauit . t^ia-
^^^^^^
quidempietasiudicesflexit,vitamc|ue parcntibus impetrauit. Digni
funt profedlo vecordes,degeneres,& ingrati in paicntes fiiij,non tan
-
tum vtcoruosincrucepa(canr,verumetiam vttartareicorui, da:mo-
.
nes Icilicet , illos in Cocytum infernalemque a:ternorum cruciatuum
torrentem abripiant
;
vbidifcant quidlit parcntes contemnere &
contriftare.
E Hisinexemplum Abfolonefto: quipoftquam patri fuoDauidi re- z.Re^.t8,
bellisdomi bclliquefuiftet; cumque (olio regiaquc vrbecxpuKum,
^''^"^**''*
ctiamtoto Regni corpore eum ad moiiem perrequcicturj &in fugam
a<5tus, mulo cui infederatfubitus perfugiente , a denfa quercu pende-
ret imbellis, a loab tribus lanceis perfoflus interiit , lapidibusquc in
tumuli fpeciem congeftis obrutus,omnibus fui flmilibus proteruis fii-
liisde (eexemplum meritx caftigationisreliquit.Vtautem iftudetiam
deomnibusSenioribus & Superioribusintelligendumfciatur , aliud
^
^equehorrendum&fpedlabile. CumafcenderetElifeusin Bethel per
4
Rf. t,
viam, pueiiparui egrepi funt
de cinitate, (jr iRHdebant et,diccntes : Afcende
^."!^^'.P"\
CAlue, Afcende calue. Qut cum rcjpexilfet, vidtt eos, &mAledixtt ei^, in nomi-
"J^
^^^"*"
fie Domtm : egrefiq^funt
duo vrfi defiltu
,
&
lacerauerunt ex cis quadragtnta
duospueros. Documento illi fuerunt,tales hic mereri a bcftiis difcerpi,
& a tartareis poftea vrfls ac leonibus deuorari.
Huiufce tam iuftae ac meritae maledidionis exemplar datur in pef-
Genefs,
fimoillo Cham Noefilio dyfcolisomnibus pueriscontemplandum .
Ciim. eniin nudatus cafu iaceret in tabernaculo pater doriniretquejVi-
dit nequam ille Cham velanda patris fui efle nudata. Neque ipfe tan-
tiim quafi per rifum contemtumque infandum irreucrenter adfpexit;
fcd & fratribus fuis id nunciauit,non fine paterni honoris iniuria. Ipfi
veropro piatuendi pudorisinduftria apatrebenedi(5lionemaccepe-
runt: fceleftus autem ille Cham a patre expcrre(^o fuit malediclus,
Oratio ad debitum parentibushonorempr^ftandum.
DEuSyquipoB
debitam tibi reuerentiam
&
obedientiam pa-
rentes noUros honorare pracepiJH
,
da mihi gratiam
ita corporales ac jpirituales parentes venerandi, vtpromijjam
-
talihus patriam
c^
terram viuentium
,
long^uus-
(jr
Aternkm
jrommarpopder^. Amen
V C A 1.
j;4
Veridicvs Christianvs.
Cap. XLVIII.
Genef.i.
tducatio
naturam
corrigit.
ProM.ii.
Vbi pueri
cafti"andi
Exemplii
lcpidurr
&efficax.
|WM.'3-
Maiores qnid aguc^quibus haud cenforia virga eft*
Tartareis aiimcnta parant fua pignora flammis.
AMETJi fenrus&cogitatiohiimanicordis, vcipfeDomi-
[
nus teftatusert;, in malum prona (int ab adolefcentia fua,
magnopere tamen a parentum pendet indulUia & cura,na-
turaedeprauata: malitiamcorrigere
j
& vitium perbonam
educationem in virtutem commutare.Hmc veridicus Salomon: Stul-
tina coU^^ata est in corde fueri, & virga dtfipinu cffugubit
eam. Vcre mi-
'
rabile efl:,qiia corporis parte Natura docuerit pueros virga CcTdendos,
vc fapientiores euadant & mcliores.Non Tuper pedus &corjvbi rtul-
titia ( tefte Sapicnte ) requiefcit in pueris ; nec fuper caput , nec fuper
ventrem^ fed planeoppofiracorporisplaga, procula cordefita, vc
cuique notum eftjperindcac fi pofteriori iila microcofmi regionemo-
raretur fapientia; fadtoqueillac per virgarum ftrepitum infultu
, fa-
piencia indeemigrans , furfumquc verfus cor afcendens , illinc ftulti-
tiampellerec, & cor vt propriam fapienciae fedem occuparet-, acque
icapueri persecateminfenfiti^fipicnces fierentperdifciplmam. No-
ui ego ante complures annos puerum, cui neque morum probitas,nc-
quelitterarum ftudiucordieranc. Rogacusab eius auunculo
;
quid
remedij ? confilium quod iam dixi dedi; prolata illa pueroquc perfua-
fa^vtingeniofusalioquieratjfupracitataSalomonisfentencia. Cre-
diditpuer, fi ftulcitiaincordcjvbifapientiaefedeseft; hauddubiefa-
pientiam ahbi efte oportet. 1 bi virga ad hibeatur , ^ fapienria loco cc-
dens afcendet ; iliaautemafcendentefugabiturex cordeftukitia,
S>C
fohofuo fapientia potietur. Primadatapoftdies ahquococcafione,
fadum eft pericuhim; rogatus ab auuculo fub virgarum i6tibus puer,
quidnam afflilgeret fpei : iam incipere fapientiam loco moueri, &ad-
fcendere.refpodit. Tam fehci aufpicio rc illa aliquoties repetira,tan-
demaccrefcentibus annisitainprobum dcxSlumq.euafic adolefcen-
tem; vtnihilnififummam&abeius auuncuIo& a prarceptoribus
laudemdeillo audiucrim, iamqueadeo invirum egregium fiteue-
Stus. Ha:c allufionequadam, 8c animigratia dixcrim dc loco.vbi na-
tura docente puerorum caftigatio fiericonfiieuit , facraeciam Scriptu-
ra fatisfuffragante. Rede propterea idem Sariens : Qmparcn nr-^d,
odit filf.tm fiiu:;. : qni atitem dihm eu7n
,
tnftanter erudit lUum. In ftanter,
hoceft, continuapForeireraporisqueopporrunitate
,
folicitudirie
8c
cura. Magnafiquidem eftopusinregenda adolefcentiadifcrenonc}
tnagno in difcernendis ingeaiis aptisque cuique remediis iudicio,
Sicut
FlLTVM QKI NON CASTIGAT, OrCO IMMOLAT. 4g

Maiores quidaeunt.quiLus liaud Cen^oria virffa eft

;
Tartareis alimenta parant mapienora ilammis .
OOn^-p 10VxjuMjcin^ x>t^{zvc\r/bu:^ loo^d^ roi^tn G>a\rtr):
rZnTp ^ cotmtumce/Kidt dle a l'enfance/Du iame poupn.
La num ^ar trcrp dmice/Du^ere lepcufse/A maum^e
fin
.
Veridtcvs Chrtsttanvs.
Tj-I
Sicutcnim ligna qu^eciann Icnta ftint
, &ad fledendum
obfeqiTcntia,
Qusdam veroduriora rigidioraqiie
;
ita ing';nia pncrorum diueda
funt. Pr^u mcatores quafi Jpi!idc,inc[mz Scvipiura.
,
qUiC lon tcUumur mani- i.Se^.f
j.
hus, Et
fi
quii tangerc volnent eas arm.ibitur
fcrro, ^Itgno UnccAto.
A Interrogatio rogat quid agant parentcs,qui fuos ncn rafl:igant,dum
Parentes
merenturfciiicet.Neqiiefrullraid icaqua:ritur.
Quiatamrtultosm-
nimisin-
terdum reperias,qui ie bonos parenres exiftiment,
quod mitcs
,
qiiod
'^"'S^"''^^'
blandi,qu6d indulgentcs fint. Sicutcommuniter
pueri perditi,
tales
bonos parenccs , e contra qui caftigant , malos cenfere confueuerunt
:
fed id puerili iniipientiae tribuitur ; parentes autem ipfi redius iudi-
carc dcbcrent.
Reiponfiodicit, tales filiorum fuorum
damnationidnreopcram;
cfficercque,vtpignora,qua!genuerunt,aptinimafiant^terna:flamma:
materia. Et vere ita eft. Audite Sapientem , id pulchre declarantem:
"^
Koitjubtraberea ptero dtfci^lmam. Redius enim aliquando
panem
Prewa^.
quam virgam puero fubcrahas : necminiis quam cibi diftnbutio, ne-
cellariaeftadeducationem opportuna corredio. Hinc additSapiens:
Siemm pcrcuffiris eum viiga^non morietur, Ergo fi non pcrcufieris
,
mo-
Iiripunitas
rietur ;
quia quod ad vitamcrat necelTarium fubtraxifti. Perindc ac fi
^^- ^^^^.^^'
dicatrPercuteaudadtcr virgadum peccatpuer
;
non inde morietur:
viam.
djindeper hocefficies, nein luftitisfarcularismanusincidat,
& pro
meritis mortem luat; fi tu a teneriseum rede caftigatis : &
(
quod cft
caput>tiam a mortesternaeum es protedlurus. Hincibidcm
fubdi-
C
tur; Tuvirgapercuties cum : &animam eius de inferno liberabis . Nonne
Virgr
ca-
veremafrnas virtutisac potenti.-s eft
,
nobili hoc vir^arum germine
^'S^^onq
animasabmternolibcrari? Maioris ccrtemiraculieft,
nbcnecon-
raculum
'
fiderctur,quam dum Moyfes fu^E virga: poteftare filios Krael per mare
quam vir-
rubrum perduxitincolumcs . Nam virga ifta ex inferno animas libe-
^'^
Moyfis
rat. Quid enim, qui te prcTferuar nein gehennam venias,miniis
facit,
quam h teexinfernomanuedudlum eripiat? Immo maioris benefi-
cijIocohL^bendum eft, vtquis praxaueatnein abyfTum ilb.m incidas,
quam fi illapfum educere poftet. quia fuifTe in inferno, etiam minimo
tcmporisfpatio,inexpHcabiIiscft tormenti:quiteergo teripori priuf-
quam patereris eripuit , a tantis pctnis prsefcruauit . Qui autem eri-
pcrctpoftquam iam aliquamdiutormentaperpefTuses,
etiamfi nefe-
quentia tolercs efficiat , a pcrpcfris tamen eximere non valet. Maioris
cftadmirationis quidem
,
exinfvrno quempiam eripere
poftquam
iamincidiftct, fedmaioriseftbjneficij
,
impediuifre ab iniiio ne eo
veniret
;
quod STlomoncatteftantc permaturam puerorurn cafli^a-
tionem efficitur. Parentes igitur
,
qui defsdu necv flariac corredionis
filiosfuo^abinfernononHberant^perihdeficiunt.atq.fiadinfernum
ducant. Sinunt namq. eos impune perpetrare, quo
dluc perueniant.
V 2.
Tahbus
T^S Veridicvs Christianv5.
i.R?flj4.
Talibusparentibus Helifacerdocis punitaaDeo conniuemracS"'
hidui"ct
^i"*ipIoelIc debec. Dumenim poft tottamque manifeftas de Ophni&
tiapunitus.
Phineesfiliorum diorum impia&: impura vita cjuerelas
,
nihil ni(i
blanda verba adhiberet ; ipfe cum illis vnodie horrendas pro tanta di-
fcipUnxremiilionekiit poenas. llliamboin pia^liocajfifunt : Arca
Dciquam portabant,a Philiftharis captaeft ; 5c ipfe HeH haccaudiens
cecidit defella retrorfum tuxta osiiitm\ &fi,'.clis ceruiabm mortuui eji.
Greger. h.4.
Primarium huius tracflarus e.xempiumin imagineexprcdljm,
ha- l
^
betD.GregoruiSjdepueroqumquenni
,
mdulgenter a parentibus
educato:quiqnandocunqucaliquidaHtcrquam vel!etaccideret,ma-
ieftatem Dei blafphcmave confueucrat . Tandem in Iniu blandi pa-
tris
, dcTmones inftar ^thiopum vidit ad fe rapiendum accedcre : &
ciamans blafphemansque expirauit.
Ajjrinpina
Atexemplo vnoatque alccroetiamcxprofanis prolatoremdiluci-
Ncronis
demus. AgrippinaDomitijNeronismater,dumambitiose nimisim-
S.;bdlicui
periumiliiadftrutt, Chalda.'os icifcitata animpcraturus eftetfilius,
U.Ji.c.xp.9. futurum comperitvtisdcmum iraperarec^ verumitavt mairemin-
,,
terficeret: Interficiar,inquit,modo impere% Quidaliud eiufmodi fa-
ftultus
ctitantparentes, qui &iuam (XiuorumnJiorum perniciemacdam-
amor.
nationem ante oculos, quafi certo contemplantur.nec quidquammo*"
uentur modo illos videanc diuitiis ac honoribus affluere?
SahelticHi
Cum tertiobello Punicoex omni Carthaginenfi nobilitateledifli-
ii.i ca^
4.
j^-
adolbfcentesobfides in Siciliam mitterentur,eosmatres fletu
&;l3-
mentatione querula funt ad naues vfque profecutn?. Tunc ex his qu^c-
dam a filiorum complexibus auulfiE , vbi oram folutam viderunt , na-
uimqueportuegredi
^
dolore ftimulantein fubicdos flutius defiluc-
runc. Ita vidcas non paucos parentes , tam ftulte ac perdite fuas pro-
lesamantesj vtleviuentes videntesqueincertum animaedifcrimen
coniicianr,ob fuam in eos nimiam indulgentiam.. -Vitia enim filiorum
amorcexcascati vcl non vident , vel Ci tam craflh fint v: nequeant con-
niueire', blande agentes viam ad maiora per impunitatem fternunt:
Sc
fe vna cum illis in mare malorum sternorum prxcipitant.
li^i^^M
'
^^ ^ ^^^^" ^^^
^^S^
defciuerantludsi plerique
,
vtfilios fuos 8c fi-
loch im-
^^^^ idolo Moloch per ignem confecrarent.Vtquegemitus clam.orque
molaurur puerorum in igne pcrcuncium non perciperetur , magnus tympano-
firugipci-
i-QiYi ftrepitusexcitabatur. Locus autem ipfe a tympanis Tophct no-
**
minabatur,quod tympanum fignificat. Dicebaturetiam Conuallis fi-
lij
Ennom,veI Gehennom,vnde &Gehennas vocabuluma loci fo&di-
tate,horrore,ftrepitu,&;incendio,proinfernodefuraptumeft. ItaPa-
rentes illi omnes, filios & filias fuas idolo Moloch & incendio gehen-
nactraduntinfacrificium; quiillosfua; voluntatiSc libertati in ma*
lum permittunt^neque dum peccant corrigunt.
Aliud
V E R I D ! C V- S C H R I S T I A N V S.
1)7
Aliud Spart? pro more habebant, qni pueros fuos ante aram ad Cm- ch, Tuff.
Ciiinem vlque flac^ris ciedebant; non vc occiderenr, fed vt probos ro-
Qji'^fi-^''
-
biiftosque emcerent.qui non leuirer ob pericula & verbera in bcllo ce-
fjL
j^^.
dcrent
i
f'.d aduerfa omnia forti animo conrcmncrent . Id afTerit ipfc dati.
Cicero, quife adftitifie &ne vel vnum ingemuifTe teftatur . Ita enim
edocebantur,inquit. Immo afruelicbantjfcapulas &Iareracon{lanrer
obtendcre ingruentibus & crcbrefcentibus idlibus , donec qui carde-
rentfatigarentur. Iftud&Seneca de iifdem fub Lacedajmonioruni
nomine non citra laudem refcrt.
Aliter quoque,quod amplius cft , Rhacones ille,qui fihum fuum, e JElianHt
fcptem minimum natumanibus poft terga reuin6lis,ob nimiam info-
l^b.i.mpnt.
lentiamiudicibus morteplcdendumobtulit . Etread Arraxerxcm
relata, peiftitit paterin fenrentia,dicens : La(5lucasdomi raelius crc-
fcere, amarisfurculisamputatis. Obquam luftiti^e finceritatem
, &c
conftantiam, a rege in regiorum iudicum collegium adfcitus cft: ; hlio
fcuere corredto d rege dimiftb
.
Opportunehic&iUudde Cornelia Gracchorummatrefubiiciam:
r.t/.M.?*.
qua:,cijm Campana qua^dam matrona apud illam hofpitaretur,6c or-
/t.4Mj>.+.
namentafuapulcherrima faeculi illius illioftenderet
j
traxiteam fer-
mone,quoufqueefchola redu-enthberi : Et,h2Ec,inquit,ornamenta
mea funt. Oftcndens , bene cducatos proboique pueros magno efte
thefauro &ornamento parentibus.
Oratio parcntum pro filiorum {iilute.
T^ Ixijli Bomine
clementifme
finite
pdrmdos venireadmc^:
*-^
Da mihi cor
(^
fapientta?n, itapueros mihig^ commijjos di^
tigendi
^
vt
dr
illos adte adducam
; c^
cgo interimforls nonpcr"
maneam:
fedfimulteamin cdlesHgloria. colUtemnr. Amm^
V^ Cap*
Ethic 8.
15S Veridicvs Christianys.
C A P. X L I X.
Quid bona difcingens tcnerosMatcrcula natos?
His laqueum molli perituris Itamine ducit.
J^^^^Tj
viA mntrcsnatura tcneriori afFedu prolcs profcqunnru.r
^i^^'^ ri
^^^'^
patreSjtelie Philofopho: idco etiam eas perderc ma-
>^^iv^l gi"5 con(atLierunr ; &: , vt red>e dicam, ftulro amore odide
.
j_^^^^^
plusquampatres. Itafimiarolct; qua; prx amcre foetus
aniore vr^
^^^'-^^ '^'^^" aictis conftringit amplexibus,vtenecet interdum
.
Eam ob
fucat
pro-" caufam hic peculiaris de marrum indulgentia mouetur qua-ftio. Vtdi-
^"'^-
tarem
calligaLioniSj&fubtradxvirgaEdifpendium, VDacademq.fen-
rreiuip. tentiainnuitSapiens,
dum ait : yi.gaatquecorrepuotnbtiitfapienitarn:
puer autew^qui dirnutitur voluntati [u^
,
(orfunditmutrcrn pum . Eadem
operafatisfubindicat ,
matrcsvt plurimumin cuIpaclTe, fiquando
puerimalarfrugisfint,
&in maloadolefcant : partimquod ipram^et
raro illos caftigent
,
parrim quod nec a patre cafligari permittant , fcd
pucrorum impunitatem criam acrircr aliquando propugnent.
Quin,quod
amplius cfl: , tani ftultse interdum matres repcrianrur,
qua: ncn folum ipfx nihil adhibent.neque d mariro quippiam adhibe-
ri panuntur,verum ctiam, qux non ferant vt pucri a Prarceptoiibus in
fchoIis,etiam
-EquilHme mcriti, caftigenrur. Qrod fi prarerillarum
opinionem ,
bonum cam in parrem prarflctur ofncium
,
indignantur
fciIicct,amouenta
fcholis illis pucros, mitioribusque tradunt ludima-
giflris,qui cos palpent, & cauda vulpina fi opusefl:,virgarum loco dc-
mulceant.
Audiamus,qua:fo, quam fecus animati in (uos fuerint li-
moni) in
beros Lacedarmonij.
Magnoeratapud illosdedccori, dum puer ia
riSafcb^
fcholis caftigatus domum reuerfus conqufrerctur
,
fi parens cundem
feruatorcs nonirerum domi
corrigcrcr. Qujn immoquifquis vfquam puerum
difciplin.
etiamexternuspeccanremcernerer
c:non punirer
,
eiufdem culpa:
reus iudicabatur.
Arque ita dum a:tas illa tencra &: domi & foris
, &: a
parentibus & a Pra:ceptonbus,&: a quocunque qui eos in fado ofFen-
deret,quotiefcunqucpeccabat,
pcenas dabat ;
fiebat vt fcmperapud
Laceda:monios & proba efret iuuentus , & viris pollerentegrcgiis
, ad
priuara&publicagerendamuniaaprilTimis
. Sicenim videmuspo-
maria pulcliris & fi ugiferis abundare arboribus dum furculorum be-
Inopla ne infcrendorum diligens
habeturratio, dumque quamdm flcxilcs
proba? lu-
jr^j^jj
diriguntur.
"^""'^m
Ervndehoc nofbrotam
deplorato fccculoiuuentus tam dyfcola&
proborum pcruicax
,
&
hmctame::iguapr2clarorumvirorum expeCtatio, nih
virorum
^uj^ parentes nimis fuis prohbus indulgem:nec caftigant eos
\\
fi,nec
P^"^"^*
permic-
Mntrum
fi: iCUS
2!nor.
D
LaceJar
Indvlgens mater filto netlaqt^evm ,
^p
Quid Bona dilcmgeas teneros Matercula na.to3
/
Hi5 lacrtieum molli penturi5 iiamme aucit .
"^y Voinnen Chn\Jp trj |voivtanr w aer) \uutr) [rtvucn.
Quejaithi main nwUeDuru mrre foUe,
^Jm
lemejffl^
Tire mitai 3arhare
^
lle luy vrevare
/
7/z tnfte licol .
j
Veridicvs Christianvs.
1^9
pcrmittunt caftigari. non dico iam ab ignocis aut vicinis , fed neque a
Pt^ceptoribus,qui in educando non exiguam parentum partem fufti-
nent. Vnde alioquin illud tritum vulgi didlum, dum quis vcl digitulo
cuiufquamattingit puerostCardequosalis? Etintertriuiales Luciima-
giftros . Si cardo
,
perdo. Vident enim fc nullos tandem in fchola fua
retenturosdifcipulos, niii difciplinx vigor & iufKisrigorrcmictarur.
Sicutenim vermiculi incapite acutum Fugiuntpcdincm, coque fevt
Inuentutjs
in afylum. recipiunt,vbi fcabiofa pars capitis a pedine libcra ell:; ita ad
p^niicies
eas confugiunt fcholas delicatuli illi
,
vbi vix quid virga Cn^ nouim eft.
^"^P^nit^s*
Qux igitur fpesreftauranda: aliquandoper vircsdodos
&virtute
prsflantes Reipublicae.tam Ecclefiaftics quam ciuilis? Mcrito
omnes
huicnegotiointendant. Etcnim fifemen,
veletiamherbacorrumpi-
tur,qu^ fpes fegetis erit?
P
Refponfiodicir,eiufmodi ftultam matrem laqucum filiis
fuisnerc Materftul-
P
& nectere
,
quo aliquando mifere pereant. Dum nimirum ante ocu-
" laqiie-i
losvidetomnibusfe vitiis apueritiadcuouentem fiUoIum
\ tempus,
"^'"^*^''
ingenium,occafionGm
,
&omniadenique ad fcientiamac
virtutem
pr2fidiad!nipancemi& non impedit
; adblanditur, in malo fiuet,fibi
in iis complacet. NonfaciIee6inhumanitatiscredoveniatmarer,vt
filijcollolaqueumadaptet :id tamen faciunt qua; ita vcdixi
perdunt.
Q
BoetiusdequodamLucretio narrat, cuifilius Sanguineus
nomine: JBor^-^^
^^
is propter fepe indulta,fa;peq. patrc intercedente remiffa delida, fuf-
^^fipH"^
pendendus, patri extremum didurus vale, nafum dentibus
pr^fcidit
^<^^^'*"^'w
dicens: fi me a teneris cafligaffes, non huc denique deueniflem
. De
matre idem narrari folitum : fed perinde efl , ciim vtriufque
parentis
intolerandablanditia^quereprehendatur . Enquam
leueefthuius
comparatione id quod canit Poeta
: Blanda patrum fcgnes facit in-
Bapt
Mant
dulgentianatos. Quindovero iam adGra^cumn.
perdudli &:eue-
0.1 funt, tuncdenique &c parentes 3c filij fapiunt: tunc e fcala circum-
ftantibus pra;dicant, hoc fere femper ailumpto
themate : Felix,quem
Rauif.DU^
faciuntalienapericulacautum. Sedfapientes
&: prudentes funt
,
qui
'"g-i /"-
tempefliue potius quam fero fapiunc^
& virgula cantiUa
tantum auer-
^^*^'
tunc malum.
o
Oratio proparentibus
& filiis.
Dulcipme
lefujtfui vt nos omnes
Deifiliosfaceres
,
filitfs
hominisferi dignMM-s es : Da gratiam tuam parentibus
emnihus
,
vt itafiiosfuos diligant
,
vt
ipforum animas
fuafg^
miodimt.
C A p.
Amicoru
necefilras
;
Deleflus.
EccU.6,
Amicus
verus.
i6o
Veridicvs Chixxstianvs
C A P. L.
Quem milii ccu Pylade aut fidu copleclar
Achatcr
Libcratc cuius perftringiclingua merencem.
V AM fic bonum atqne opt.ibilc amicos habcre,optime diim
illis carcndum cft cognofcicur : adeo vt nemo fit, qui non li-
bLnter habeat amicos ; fed in bonis ac fidis amicis a fidis
&
vmbraticis difcernendis difficukas non eft exigua. Quia
vero
homincsplerumque tam ftupide hacin parceerrant,vc fidiflimis
amicis reiedtis hoftes animarum fuarum capitale^ pro amicis dehgant:
eaproptcr hic qu^Eritur
,
quis optimi amici loco habendus cenfeatur,
inftarPyladisahcuiusaut
Achatis. DicitnamqueSapiens,prudenter
in tam ambiguo negorio confulens : hUilti Padjuijm tibt
; c^
conjiiumm
(ittibi vniii dc mlle. Idcirco is ipfus in eodem capite
,
poftquam multa
amicorum scnera
produxit in medium
,
quoium parua aut nulla ha-
benda fitratio , tandem oftendit
,
quis bonus amicus ceriferi debcat,
quantiquc fic faciendus.
Amictnpdilifi inQivZypoteciio
fonif : qui autem
inuev.n tiimn,inucnu thcfaurHUu Pergit in ciufdem defcriptione & com-
mendatione^dum
addit : Amcofjddi nulla eit comfanitio
, (jr non
efl digna
'
fondcratio
auri &
argemi^ contra bonitatempdei iuiiis. Et tamctfi \\xc etiam
deamicorum fide&:
finceritate in rebu;; temporahbus & pohticisdi-
MimegfA-
(ftaaccipiantur,iuxtadidum
ilhidnotiflimum
j
Amicus certusinre
^^^'
incertacernitur. & vtPoetaj
Oaid
.
Trifl. Cumfuensfiix,
multos numerahis amiccs,
^.1
.iVeg. 8.
Tenipora
fi
fiicnnt
7iubtla,folus eris:
PrsEcipuetamen
Sapiensprimariamillam atqueoptimam interami-
cos fidem defcribitjquae in eo ehicet, vt ahcr akerius falutcm atq.ani-
ma: incolumitatem
diligat : quod confequentibus ibidem fententiis
fatismanifeftum
facit.
Vcrusami-
Quantum verb tam fidus amicuste diligit, tantum odit quidquid
cusviuainj;i|-)ii,-,commodat&nocet
;
pra?fertim quod fiiluti animre tux pluri-
mumn6ritofficere,quodquideeftpcccatum.
Hincrede fubditpru-
dens animorum
medicus, Sapiens iam citatus :
Amicus
fidelis
jnedica-
j^
mentum vitd^&
immortalitatis. Ac fi dicat.Nofte defideras^quis
optimi
amici loco &nomine
mihi dignus ^ftimetiir ? Is fidelis amicus eft,qui
tibi medicins loco
feruit,fi quando ahquid in ationibus tuis vitrequc
fit moribus
,
quod nec redtum nec fanum fuerit
,
fed faluti animae tuse
cum primisnociuum
: quiquetc per tam fidam amicitiam ad anima:
falutem & vitiE beatae
immortalitatem conatur adducere. Nunc vi-
deamus quam appofite cum hoc loquendi fa^rac ScripturjE modo
D.Ah
atnico
oiit
l^EAMTCT^S^QFI BELINqVENTEM CORmPIT .
30.
Quemmilii ceu Pyladem aut filum cxjmpledarAcliatem.'
Libera te cuius perrfcrinffit linCTia merentenr.
Q^
m'efl^lusJidele/En amcvr, en lAe/De tmis mes amis!
Ceh^'ijui te tmfe/Kn mamnumt io^ence/Que tu as
commxs
Ver iDic vs Christi AN V s.
t6i
D.
Auguftini fentenria congruat. Ira is inqnit
: Amicuscft fimilis me-
^^;?'.
^
dico:medicusnonamar^grotum,rinonoditaegritudincm,
Atq. id-Jr/."'
eo,
vta^giotum liberet,morbum perfequitur, kqne
totafuainduftria
illi opponit. Amicus fidus non efl
,
qui amici vitia palpat , idq. amat
ac probat, quod ei quem fe amarc dicit
, nocentilHmum eft. His con-
formeeftquod D.Gregoriusdicitamici vocabulumexplicans.
Ami- Greger.li^.
cus, inquit,animi cuftos dicitur.Non autem cuftoditur,
qui in medio
-^'"''''.it
vitiorum tanquam certorum difcriminum
& hoftium
tranquille di-
'^^'^'
mittitur , nec vel femel periculi in quo verfatur admonetur .
Amicus
pro amici incolumitare & falute precatur
, idque magni
beneficij loco
haberi confueuit. Atxorripere peccantem^pluseirequdm
orare,tefta-
rur Chryfoftomus. Si igitur orantem pro te,amicum habes, vt merito
Chryfofi.
debes; multomagiseum, quitedum peccascorripit,
amicum oportet-/''/""'',^''?'
iudicare. Namquidtibioratioalrcriusproderit,
fiinmalis
perfeue-^^"-^''"^*'"
raris? Atfi quistereprehendit.ardiusteftringitvtcorrigaris
. Qui-
'
.
que hoc officij erga te exhibet , idem amoris tibi fymbolum
oftendic
,
quoDeuscrga charifiimosfijos filios vtitur:vttefi:atur
Sapiens.-O^f;;/
Prow.j,
dil{{itDt'uscornp'tt. Qupd & Apoftolus fimilibusfere
verbisjquibus
&
addit;
Quis enlm filim, quem mn corripit Vater? HeL 1
1,
B EtquodnamcIariusefBcaciusqueteftimoniumoptaripofTit,
opti-
mum illum cenfendum amicum qui tc corripit
,
quam qucd Chriftus
jpfc fuppeditat,dum aic: Corrtpe
illmn:fi
te andterit
, lucratus erts jrutre?H
M.uth. i8.
tuum, Quid hoc eft inquit D. Auguft.
)
Lucratus eris fratrem tuum fi
Auzufi.
te audicrit ? ergo perierat, fi non corripuifTes. Quis melior
maiorque
amicus poifiteffingi
,
quamqui animamtuamlucratur, hoceft,
abgf^^'"^"*
scterna perditione prsferuat,^: cccleftis beatitudinis facit hxredem?
quicornpic
Rcfpondeturigitur, fidiflimiillum amici locohabendum tibi,
qui^^^linqucn-
C
te mcrentem monuerit,&: liber^ quod dedecet reprehendcrit . Dauid
'^^'
rex a Propheta Nathan correptus eo modo fuit, quando in apertum
Nathan/
peccatum fuerat lapfus
;
eumque propterca plurisfecit
, habuitque
vt fuas falutis amantein longe chariorem. E contra vero, velut hoftem
auerfandoeuraquipeccantiadularetur, &loco corrcptionis , laudis
verbaproferret, itaaicbat: Corripiet vie lujiusin
mifeyicordta, (s'tncrepa-
Tfd.1^0.
bit me : oleum autempeccatoris noninpinguet caput meum. Ita patri confen-
tit hlius: Argue,ir\quir, faptentemy& dtligct te. In fignum, inter benefi- Pron.i^.
ciareponi correptionem ; fapientem item eflequi corripientera
ami-
coruni albo infcripferit
j
ftultum vero qui talem oderit
&
grauate tu
-
lerit.
SicutD.PauIoaccidebatapudGalatas : go,inquit,
iamictisvo-
Gal
4.
hisfaCtusfumverumdicensvohis^ Teslimoniumtamen perhibeo vohis , (jfwu
jiS.PauIus,
j)
feri pottiiffet , oculos vefcro! eruiffetis &dediffetis mihi. Ita & Herodes ca-
pitalis loannis Baptiftae fiebat hoftis
,
quiaeum adulterij reprehende-
batjc^m tamen alioqui eum dilexillet ficut D. Marcus iQ&.a.mnHerodes
X mctuehM
i62 Veridicvs Ckristiants
Mml 6, mettichat loannem,
fciens etim virum
iufium &
fauclum : &
audito eo mtilta
loannes
fadebat. Sic & Chriftus d Scribis & PharifaEis afperaodiamasnarciue c
Biptifta. *
r a- u j u r>r
&
.
/l
^
Chriftus.
inimicitiasluttinebat, quiaeosredarguebat. C^i tamen cornpien-
tem fe per(equitur,perkquitur amicum fuum ; coq. oftendit , neque
Nemofere
fefibiamicum efte jfedhoftem
,
atque ita male fanum . Proinde,
fert qua-
j^^j^j.je mirum eftnos tanta in rebus lalutis hcbetudine laborare,cum
corripicn-
^^ tcmporaUbus ceteroqui in negotio minime difllmiH fimus fapien-
tcm. tes
.''
Si aberranti a via quifquamin campis occurrent, errorifque ad-
Adi/nmili.monitore<5tamviamoftenderit
;
gratiam ei cft habiturus magnam,
tanrum abeft, vt iniquo animo id laturus fit. At fi quis nos admonue-
rir
,
quod male ambulemus vt in ca'lum perueniamus , aliamque ciTe
vians ingrcdiendam docutrit nifi in rartaream fpecum errabundi rue-
revehmus: squanimiter idfcrre ncquimus, eiusconfpedum fugi-
D-mio a
mus,&quafiodil]cincipimustamfidcliteramantem. Pari modo ac-
difli.nili. cipimusxquiftimoanimo
,
fiquisadmonuerit, quod nigrafortema-
culamfe6tafit facies
;
autquod inucrfomodo veftem mduerimus^
aliudvefit quod nobispudorem pariat, fi eo modoin hominum con-
f pedum prodierimus.moniti gratanter audimus,domum recurrimus,
quodquedcuenuftabatillicotoUimus atque cmendamus . Suggerat
autem nobis quirquam,quod in anima,vita,moribusq.culpa:alicui&
iuft^Ereprehenfioni obnoxiumeftj ocyusexcandefcimus
,
cx amico
admonitorinimicus efticitur,&beneficium in iniuriamvertimus;cer-
tiflimo,dum itaaccidit,arguiTiento, nos optimosnoftros amicos mini-
me nofliej &inftar puerorum infenfatorum illos nobis amicorum loco
habcri,qui nobis, etiam cum male fecerimus,applaudant. Rationem
huius in nobis varietatis qusrenti alia non fuccurrit, quam Supcrbia
fcilicet. Vtenim propriacarftimationis &:excellentia! amantes
, illos
amamus, quiad fuperbije noftraccumulum aliquid videnturadiicere:
(vti agunt,qui nos eorum admonent,qucr coram hominibus verccun-
diam aliquam erant allatura , vt in publicum denigrata procedere fa-
cie; veftemalecompofita, vellacinia nefcioqua inconcinne depen-
dente/ ita illos e conrra odimus, qui fuperbia: noiirx criftas amputarc
atqueimminuere videntur
:,
qiiales^^tametfi perpcram) cenfenturom-
ninohi, quinosimprudentia^.maljevitJE, luxus, &fimiliumaccufant
Sc monent, per qux faftus ali videbatur,& elatus inmalis animus con-
foueri. Vide,vtfapimus.
A-mf^-t**-
^^^"^ ^* Auguftinus loquebatur :Si me poflisdocerequod nefcio;
perloannt. non foliim te verbis , fed &c
pugnis cscdentem deberem patientiflTimc
Lttertitn
fuftinere. Simile quid Diogenes dixilTe narratur.Is Athenas ad Anti*
f:6.
ctt^i'
fthenem profc6tus,ab eo frequenterrepulfus eft
(
nullum enim difci-
pulumrecipiebatjl adhasrentetamenei Diogene
,
baculo tandcm fc
curapercufluruni &afe repulfurum minacuseft ; vltroille baculo
fubie-
VeRIDICVS ChRISTIANVS.
1(^2
fubiecitcaput.dicens: Cafde fi vis jatnulKiminiieniesbacuhimtam
luriim,quo me absteabigasdum aliquid dixeris. Vidcrimus igirur
nos, qui nequidcm verba,nedum verbera Ferimus . Quantumgratix
pfutnnkttf
amici correptio mereatur, fuo nos cxemplo doceat licet PhiJippus Pnilippas
Xlacedonum rcx. Ciim enim ille in pubhca captiuorum auiftione fe-
Macedo,
deret , (ublaca vefte parum decore : quidameorum qui vendebantur
exclamauit : Parcemihi Phihppe, paternusenim tibifum amicus.
Phihppo vero interrogante : Qui vel vnde^mi homo,conflata hajc efi:
amicitia? Tumille
: Volo,inquit,propiiisaccedensdicere.Quum
ad-
raiflusefTetjquaii arcaniquippiamdidurus, Demitte, inquit, chla-
mydem aliquantulum: namadiflum modumindeccnterfedes.
Tum
Phihppus:Hunc,inquit,flniteabirehbcrum
:
nefciebam enimillum
tam mihi beneuolum 6c vere amicum efle. Non ofFenfus efl: rex tantus
admonitioneignoii hominis&captiui : beneficiumin correptione
non amarttlentiam attendit, & idco amicum agnouit &hbertatis pr^e-
mio
ornauit. Quanto rcdius id fiat erga falutis noftrae ftudiofosr'
Faceflant igitur procul adulatores
;
qui tantum abeft vt officio veri
amicifungantur, vtetiamaD. Auguftinoapertisperfecutoribusno-
^ug.
fHpar
c^ntiorescenfeantur. Hincaptam facit Plutarchus inter Patroclum Pf^lm.
&:adulatorescomparationem. Sicut PatrocIus,inquit,inbellumpro-
w"^"^'''*"*
diturusreliqua quidem Achillisarma ubifumfit, folam haftam vt
grauem ac prseualidam nonattigitritaadulatoromniaveriamici
fym-
bola imitatur,pra2ter folam admonendi libertatem.
Oratiopro iis qui nos ad mcliora cohortantur.
Vlt^
nofir^ decttrfuSjpij^ime Dominc^,in
afiduofere Upjk
Crrefurretione confijlitjtum oh nojlram infirmitatem,tHm
^ia lubricttatem
,
(^
latentes inimici
nofiri infidias : Da precor
nohU eam femper animifinceritatem, 'vtpium nos cohortantium
JiHdium
gratanter acctpiamus
, ipfiij^
ob id mercede -(ruatttut
4tsrn4. Amen,
X 2
C A P
1^4 Veridicvs Christianys,
C A P.
L I.
Num fas eft rebus mendaci obtrudere
fucum
}
Os mendax animam linguae mucrone
trucidat.
DMiRATioN vcrc dignum
,
tam parui 3Eftimari , menda-
^
cium confingere, & tand e contra fieri,cuiquam
medacium
^^"^*'
^f^^^J^
impingere. Mentiri enim commune quaniplurimis
: fed
cemefle
es^^'^s
^equanimiter ferre, vccuiquam dicatur
:,
Mentiris^
inaudi-
dici men
tum. Ac fi maioris culpa: foret, hoc audire dici quod facimus,
quam
daccm, in-
jdiplum committere. Perindeacfi peiusnoshabeat,qu6dquisdicat,
^*^d t
^
Cadis : quam quod vere cadimu?j atque adeo lapfus ipfe.
Quanticonftet, Mendacem vocitari , velhinc conftat
,
quod nc-
fciant homines honoris fciHcec fui cupidiores, quo pa6loqu6vemalc
id hnt vindicaturi. Imo tam grauate id ferunt , tantxque eft ignomi-
Furis & nia;, vttritodicaturadagio:Exhibemendacem,exhibeofurem :
quoA
nrtnJacis
fignjficatur, vtrumque idem fere efte , &fe mutuo vt pkirimum
con-
B
lequi. Namhcut quiruracur
,
mentirinon raroconlueuit:
ita qui
Chryfosi,
mentitur, proximus eft vt &: fur fiat. Dicit D.Chryfoftomus:Mentiri
furantcm neceftariumeft. Etalias idem fic inquit : Furmentitur, ac
peierat. Furtumfine mendaciovixconfiftit. Adeovtfurari&men-
tiri coniugata fint,ac velut fororesjtamque propinquc fibi mutu6
con-
^
iundl<T^vt qui cum vna contraxcrit, ab altera remotus eQjc nequeat
.
Nunc igitur, quandoquidem tam intolerabile videtur ,furem raen-
dacemve dici , immo & mendax interdum deterior furc cenfeacurj vt
ScclLio. inquit Ecclefiafticus: Potwrfur^quknfaftdmAS vm mendads-^ nonne mi-
^, ,.
rum eft
,
tam parui fieri , mentiri &ver^ mendacem efiTe? Interrooatia
Nonlicet -j-
^
. .
^
. .
^ i, c in^
mcnmi
icicirco{atismnuit,tam exiguam elie apud homines rGEdillimi nocen-
tiflimiquc huius mali nodtiam; vt etiam dubitaremulti videantur, an
fas nefafne fit mentiri , 3c vcru m fic confiiltius, verum an falftim dice~
re. Quod tantovtiIiusmouetur,quiahodiealiquiexprofeiroitamen-
daciis omnia fua inuoluunt , vt gIorientur,fe toti mundo palpum oB-
trudere &fumos vendcre. luxta illud quod apud Prophetam iaiStitatr
Ifak
2
8. rofmmus mendaciimijpem noslram : &
mendacio frotcclifumiu. Qui enim
praua agunt , reftat vt illa mentiendi ftudio tueantur. In quo fe adco
Hkr.5,
exercent, vtdicatde hi fce altereodem fpiricu : Extendenmt Imouam
fuam qiiafi arciim mendacij : docuenmt emm Ivigium fuam
loqin inendaciim,
Proptereaetiam &Refponfiomaximum quodillaex
plagaoricurC
Sap.j,
malum promulgat. nimirum quoddicicSapiens: OsquodmentituroC'
(hlit anm.mi. Qoam penetrabile tclum lingua mendax
,
qua: nou vul-
nerato corpore inftar fulguris animamtrucidat/ Atinter mendacia
diftirr-
OS, qFUDMI^NTITVR, OCCimTANIMAM . Sap.t. 51.
!Nuin iaiS efl.reinis MeaAaci ohtsndete ucum
!
Os menckx animam Imguse mucronc tniadat .
Quejmt, qia nejonae/lamais ijua inmfonje/Sans cnjatrecas'.
Sarmheureuje ame/DeJa^cfpre lamc/S'enuoye au trej^as.
Veridicvs Chkistianvs.. 1(^)
diftindionceftopus.
Triariquidem funt mendaciorumgenera. Eft;^"!/^''^'
mendacium
locojum, quod nulli nocet , fed dcledandi caufa profertur
;
j^ciorum
eftquefemperpeccatumveniaie, nequeminimum. Alterumeft
(Jjfi-gcnera.
ctolum
,
quod non folum abfque alterius iniuria dicitur , kA etiam ali-
cni prodeft. Et lioc femper veniale peccatum cft :
priore tamen lcuius.
Tertium eft mendacium perntciofnm
,
quod cam alicuius iniuria & no-
cumento profertur : & lioc eft peccatum mortale.ex fuogenerc. Effi-
cicurautemiiludveniale,exfubreptione
,
quaquis inopinatoinillud
prolabitur:
velpropterimperfe6tionema6lus;fiuepropternocumen-
ti illati exiguitatem. Mendacium quod contra Religionem & Fidei
Mendacia
veritatem fit, grauiflimumeft &c perniciofiflimum
;
vt quod
contraF*^eij P^f'
dunnam veritatem committitur. Hoc eft ha:reticorum falforumque
Q^^nl^jn
doilorum mendacium; etiam malitia fua mendacium illud fuperans,
quod in quouis contra(5tu,teftimonio,iudicio, iuramento , &etiam ia
votisReligioforumcommittipofrit: quodtamenin fingulisillis iam
recenfitis,peccarum mortiferum efficere in confefTo eft
.
Atquid dicemus de peccatiillius genere
,
quod Flandrice; ' om ttn
]\Tyji,jm
ftctn:) Gallice; (pour v(,uM/^/x;hoceft,vtita vertam,pro maioribono,
i-nedacium
vel maioris boni eratiaadmittitur ? Non funt alia mendaciorum ec-
^ P^^""^"^
V
. ^,
r
v 1 /T n M 1' 1
eiculatur.
nera, quam triaiila tuperiusduhncta: illudquedequoiamqujEritur,
mendacium oflficiofum. eft
j
eftque, vt dixi,peccatum ; tamctfi mini-
mumillorum. Sedineo confiftiterrorpuerorum,feruorum,ancil-
larum,&aliorum,itapenementientium vt iurgia litcsque euadanc
aliasque moleftias, quas,firemvteftfaterentur,
oborituras prcEfen-
tiunt
j
quod oculos in moleftias illas , vel etiam iri iram alterius inde
fecuturam coniiciant , non autem in pcccatum
,
quod ipfi mentiendo
committunt: quodfiviceverfafacerent, vidercntmaiori bonofibi
fore
,
Ci veritatem dicant vitentque peccatum
, &c in moleftiasincur-
rant^ quam,fi lcefaconfcientia fua aliquid importunitatis, &:moleftiae
alterius euitent .
Nam eciamfi alius propter prolatam veritatem ira-
fceretur peccaretque mortifere , hoc vcriratem dicenti vitio non ver-
titur nec in peccatum t neque ipfc debebat peccato veniali mendacij
officiofi alterius peccatum mortaleimpedire.
Dicendumitaque cum D. Auguftino
&:cum D.
Thoma, omneyf^y?
mendaciumpeccatum effe
:
etiam officiofum
, & quocunquemaioris^''*^'^""*
boni prcEtextu commiffum : faltem peccatum vcniale. Quanti mo-
^-^^^^*
mentifitpeccatum venialcjin xxrv.
Capitctradatumcft. Ingenere
omne mendacij genus comple<fi:ens
, fic dicit Ecclefiafticus : Noli velle
fj,,^,
mentmomnemendacimn.
AjMuitasc7umillmnone^hona.
HocelL-per-
niciofum cft afl^uefcere etiam
minimo mentiendi
modo:quia qui con-
temnit modica
,
paulatim ad maiora delabitur. Ncc{ue eiiam
(
vc dicit
A]^o(iol\is) funt ficienda mala,
vt eueniant bona.
Immo
id vehementius.
X
5
actoi-
i66 Veridicvs Ckristianvs.
Ju^t',t^ij1.
aicolHc D. AiigiiftinuSjclicens , Mentiri non liccre, nec pro Dci laudc.
^^'
Muko igitur minus pro rebus aliquibus homincs tatum atq. humana
concerncntihus. Damnum proximi & quodcunque aliud incommo-
(ium,preicrtim animarum atquehonori: diuinicfcrrimcntum
quibus
fieri potefl; mochs mediisque, mature cauendum & dechnandum cl^:
non malum ahud faciendo,vel menticndo , fcd hcua quadabitur ra-
lione. Quianon indiget Deusnoflris mendacii5. Neque aquoquam
cxigitur.vtiuamconfcientiam velin minimolardat , ad alterius con-
fcientia^eciam in maximo prarieruationcm.Qmigitur veniahtcr mcn-
titur, animam fuam li^eciit : at, qui peccat mentiendo letahter, cam
occidir.
Exhis nimirum videmus quanto fitftudio deuitandum menda-
Eihlc.
4.
cium
;
cum etiam dicat Philofophus
,
mendaciiim per fe prauum
, &
inordinatumeiTe, atqueob idfugiendum : & vt verum fateamur:
Mendaciumimproprium eft homini. Sicut enim latrare, mugirc
,
morcierc.roftro atque vnguibus more volucrum ferarumque ahquem
petere,hominiimprcpriafunt ; itamentiri. Permendacium infuper
lerpentiantiquo fimilescfficimur: qui primumomnium mcndacium
Genef.
3. in mundum inuexit; inquiens : Neqttaqt.ia}n morictnint . Sc , Eriris
ftcut
Genef. i.
dij. Naiii vcritas ipf a contranum fuerat protellata : Ex omm lipit) Para-
difi
(omcdc : de ligno autem fiientu bonr
&
tnali nc comedas
. J quocunque
enim die comcdei is cx to, morte morieris.
rocud T
Hic efl: igitur inuentor parerquc mendaci
j Diabolus
,
qui primum
paccr.
illuciincssiofinxit, magnamque Angclorum partem h.ic impoftura
m^ternam cxtremamque pertraxit caliginem
;
&in mundcmiferan-
dumgenushumanuni intamfadum lapfum pncipitauit. Ab hoc
infidiatore ac fpiritu mendacij nobis cauentes
,
merito fakitarem
Evhef^.
D.Pauli admonitionem fufcipimus &: obleruamusjqua dicit: Induimi-
ni notmn homtncm
,
quifecundiim Deitm crcutus csi , tn iustitia
&
fanttitate
rentittis. Propterquod , deponentcs mrnducittm
,
toquimini Yerttatcm
vnuf^
quifquecum poximofuo : qtioniam [umminincem memhra. Ommsfermoma-
lus exore vcflro
non p,rocedat :fedji
quis bontis, ad ^dtfuationemjidei
,
vt dct
cratiam audientthus.
Quidvetat,
quininmendacijetiam minimi maiorem deteftatio-
Artflri.
nemp.auculaaliaexprofanisadiiciami' Ariftotelesrogatus, quidlu-
^
crifacerent mendaces: Vt vera, inc]uit
,
loquentibusnoncredatur,
jf
Ciun
autcmadhocdataficloquelahominibus, iuxraPhilofophum,
vtmutua fiat conceptuum manifeftatio -, videte quomodo mendax
,
omnem in loquendo peruertat ordinera
j
vt iam nec ipfi verum dicen- 1
ti credamr.
j
Theophf.
Chius quidam fenex in Lacedscraonem peruenit
,
quem cijm ifenc-
|f
fiouln"?^?
<^wtis fujE puderet , canos tindluia obiiterare conabatur
.
Progreffus
igitur|
Veridicvs Christianvs.
?(^7
igitur in publicuin,cle rcbus quarum gratia vencratorarioncm habnit:
lum flirgens Archidamui- dixir: Q^idille tandem redum dicerer,qui
mendaciiim noninanima foliim
,
fed capitequoquecircurafertfEc-
ce vel vmbramendacij odibiHs &(u(ped:aeft.
luiiajCazfaris Augulli filin, cum mature canos habcrer, comtricum
Siftonun.
induflriaillos fublegebat. Auguftus clam rubintrans.canosquefuper
Iiiliscanos
veftc fiiJas euulfos^videns , vt menticndi occafionem prudcns prqfcin-
^"^'^'''"^'
derec . rogauit, vtrum poft aUquotannoscanaedcmallet, ancajua.
Cumquc refpondifter, fe canam cire malle : cur ergo inquir, tuo iuftii
iftx ante terapus te caluam ficiunt ? Ita pericuIofilHmre mendacij in-
fiduT omni ftudio prajcauenda: funt.
Quoniam vero tenera a:tas dc ad mendacia & ad furta procliuior
cft^ ii cum D. Auguftinopueripeccant,etiamcum D. Auguftinoca- Au^uflin.
peifant meliora, Sic ipfe de fc fatetur.- Horum ego puer morum in li-
^"'"'f
''^' ^*
mineiaccbam mifer. Fallebam innumerabilibus mendaciis & parda-.
gogum,& magiftros,& parentes,amore Iudendi,ftudio fpe6:andi nu-
gatoria,&imitandiludicraminquietudinem. Furtaetiam faciebam
de cellario parentum &de menfa ; vel gula imperitante, vel vt habe-
rem quod darem pueris. At qui dodkrina; eius finceritatem ac fan6ti-
moniam vits perpenderic
,
habebi t,fi volet, quod in hoc fingulari viro
imitetur : quidctamadmirandafuaconuerfione Deo gratias agcns,
fic inquic : Eruifti linguam meam vnde iam erueras cor meum: & be-
^""^ ''^^*
nediccbam tibi gaudcns.
^^^'
*'
Oratio contra mendacium.
ODominelefa
chriUc^
,
qui veraXjd^ veritas
ipfa
es,
(^
omnis homo mendax: pone cufiodiam ori meo
,
^ ofiium
drcumfantidi
Ubils mels
^
vt neque mendacium ncque dolus in 6
reperiatur
,
fedvt te corde
o*
ore laudare vakam^ hlc
^
i
*ternum, Amen.
Ca?.
168 Ve RI DIC V S C KR I S TI AN VS,
C A P. L I I.
Ecqiiid lingua procax & amaro perlita fellc?
Acla Acherontxis facibus rota: Martis
Enyo.
p^^^^^viDQjv;.!D in vtramuispartemde lingua dici porefl , hoc
Arifiot. de
||>y^^,j^')ibreui lenrentia comple6litur Ariftoteles.dum
ait ; Linj^ua
Lingtfaop'
iT-i^Mih'^'^^"^
optima
&
pefllma. Iftud ^fopus fertur
lepido fa-
tima
& ^^^^^M^o
infinuaile. Dum enim ipfius herus optimum
quod re-
peflinia.
perircpofler,eumopfonare&coqueremanda(rct^ Hnguas
appofuir,
ncque ahud prarterea. Deinde peflimum iuflus apparare,itcrum
pra:-
terlinguas nihil intuHt. Rogatus caufam, refpondit; . linguam
opti-
mum & pcflimum efle. Sicut cnim tam maknn nihil
,
quod
hngua
laudandononitaattollat, vtvideaturbonumefle
;
itanihiltam
bo-
num
,
quod non valeat lingua , vt malum, exofum cflicere.
Optime
Prou, 1
8.
haec cum Salomonis fententia conueniunt
:
Mors
&rita In mami Itn^ute.
No enim fibi folum homo vitie vel mortis anims occafio per linguam
cxiflit , bona feu mala loquendorverum cciam aliis,in anima tSJcorpo-
. re. Multos, credo equidem, lingua a morte dicendo eripuit
\ fed cer-
rum cfl:, linguam etiam quamplurimos, tum pftr falfa tcflimonia, tum
per iniuftas accufationes & calumnias in mortem adegifle.
Linf^uein-
Mirabile vere inftrumentum,dum bene expendituf,homini
a Deo
ftrumemu.
conccflum vt mentisfuxconceptum&.cogitatum alteridum
luberet
loqiiendodetegeret : tumetiam vt cibum potumque intermanden-
dumdeglutiendumque
dirigeret. Quoad primarium
linguacvfum,
Bernard. dicitD. Bcrnardus : Lingua aptiflfrmum inftrumentum
euacuandis
cordibus.
Quidquidenim voluituu animo, id lingua
profunditur
quando opus cft ; ficut fitula vas exhauritur , vel quocunque inftru-
mento aliquid cuacuatur. Iftud in bonum fit,quando per veram pcc-
catorum
confeflionem,quicquidin
cordeIatebat,Sacerdoti detegitur:
in malum vero,dum,vt quidam rimarum pleni confueuerunt,
lingu
volubilitate &c loquacitate aliis aures obtundunt, &
ipfi fibi
cerebrum
&cor euacuant ,
&quafi inanecaput efficiunt
,
dum vndiquaquc
cftluunt.
Lin<u
Opera?pretiumautemfueritconfiderare,quamNaturahocinftru-
coftVudio:
i-nentum
adlegitimum vfum aptum accommodun^que reddiderit:
8c
viciirim,quam
variis munierit modis.nc in abufum erumperet.Quod
AgiUtasi
^^ vTum ,non tantum
verfitilem,& in quamuis partem celerrime fle-
xilemjVtconueniebat.eff^ecit:
verumetiam ei de alfidua humiditate
ad voiubilitatem in loquendo
neceflaria^^rouidit; fine qua torperct
&
palaco prs: ariditate adhaerefcens inepta proferendo fcrmoni fieret
.
quod
LlNGT^ JILALHDIC^
VIRV-LKNTIA . 52.
EcquldLinffiiaprocax,etamaro perlita:^lle r"
AStsi Aclierontfeis xacibus rota: Alartis ^nyo
.
^ quoyjatre eft nee/La latme acharnee/Au hldmeur iazer ^
^Jeruir
ie roue/Dont Sa^anje loue/Vour tout enwrazer.
Veridicvs Christianvs.
1/^^
quod omneseo cafu experim.ir : mncenim initar currus malc inundi
nonprocediteloquium. Nciamennaruralisiltalinguac propcnfioat-
Retinacu-
q
leagilicas vicio&: ibufuifubreruiret; fedvttardi niliiiommus, hoc
^^
ellbenepra:meditari& circumfpcfti, etiaminbonoeflemus, a malc
veio dicendojprorfus alieni &c quali eIingues,admirandos pofuit huic
incommodo obiccs prouida NaturaE decerminatio. Quod ad maturi-
tatcm iuloquendo, dicendorumque prseponderationem attinec,iuxta
Apoftoli monitam / Sit omnis homo vdox a.d audiendmn , turdiis AUtemad l^t<^- 1
.
toque,:dum, c^r r.n^to*trf i/.u : confiderareoportet., nonfruftra binos
oculos&aures binas anatura homini conceiras , linfruam vero vni-
cam. Deinde aures.iemper patulaselle, tanquam adaudiendum
&
ad obediendum paratas : os vero non lolum vt claudi queat,fed quod
communicer claufum fic , Opufque (it aperire ad loquendum
,
fpatio
intv-^rim dcliberandi non abfurde conceflb. Qifantum vero ad inep
Rcfrrrna-
tam, turpem, velquoquomodoculpabilem prolocutionemj vixfufK-
tio
liugijaE
ciarhuraanumingenium
,
addifquirenda larentia&
patentiaomnia^^^^*-
media&Temediaanaturahuic incommodoobiedta; vtquae prsfci-
uerit, quantani flragem fera hxc belua edere foleat fitque editura , fi
fra6tis repagulis contingaterumpere. In primis in faucibus vtin an-
Linouzia..
tro profundo recondita hreret , fubtilibus frequentibusque neruulis ,
tibuium^
furfum. deorfiim, (eA pra:f"ertim ad lateraporredis
,
quali retinaculis
vinda coardatur
.-
neque illis tantum vt framis , equorum morc , ad
maxillarum latera dedu<5i:is conftringitur
j
veriim etiam vt ferociores
quidam caballi os in altum nimis attollentes flibligaculo quodam pe-
culiari ab ore ad pectus tendcnte vinciuntur ; ita adeo lingua huma-
na fiibtus alligata ori adftringitur, vt interdum nccefTe fit, in pueris,li
re6le eos loqui velimus , neruulum illum vt vinculum nimisardtum
,
velut hypoglottidem defcindere
; & quafi fr^num relaxare.
Nonmcongrueidcirco VallaLinguam aligandodiftum teftatur. VdU.
VefaUus in fua arte expertiffimus, hanc lingu^ conftitutionem atten-
Luigua
a
dcns, dicitLinguaEcofttudionem hadenus a nemineadhucex
squo
'^^"
^'
vtpareftintclleclam,nedumexplicatam. Mirabilehocvnum
, ner-
uulorum illorum copiam ac fubtilitacem ad agilitatem tantam quce in
lingua neceffaria erat conducere
,
vt &cum ferpentium linguis celeii-
tate contendatj& fraenorum loco feruire,vt eam coerceat: ficut & ma-
lus in naui diftentis vndique funibus conftringitur
j
& fimul ad velo-
cius velificandum conducit.
Ceteranunca Deoin tampcriculofi membri conceffa cuftodiam
confideremus.Pra:ter abditum illum faucium receiTum vbi lingu^ fe-
des eft,
praeterq. iam di(3:a retinacula, oftca modo triginta plus minus
dentium
fepem,quacingitur,attendito. Vfum quidem fuum dentesDuplex
habentproprium^vt didturi fumus^fed interim pro crate ferrea quafi^^?""'"
Y
in
170 Vemdicvs Christianvs.
inlinguas miinitionem, & ni fecontinear , in comminationem (eruire
RifilttuHe'
vjticmus. Dentcs (inquitD. Bafiliusymihi expende; vtorsanafint
tendettlfi
quidem exponendac voci accoifimoda :
tuendasungus leptumoppo-
ipfi.
nunt fane quam validum. aclde,qu6d adminiftii alimoniae funt,dum
Iiifriiftillatim illamconcidunr , ifti concifam& diftedam minutim
deterunt : ita ipfe. Caltigari linguam quoqne non raro a dentibus ex-
perimur
,
dum inter mandcndum fibi non fatis cauet; vt moUicula eft
& verfitilis; & ad quenilibetquidem vfum fcrmonis depromedi mul-
tiuaria moucndi agitatione
,
vt idem au6lor inquir,ruiliciens: fed fafpc
eade incitantc agilitate fcpem (ua ac feprum in loquendo, tranffiliens.
LaUraval-
Pro extremomunimine
,
duobus labrisquafi valuis fcupontibus
uarumlo-
ducbilibus immo &valloconcluditur. luxtaDauidis noftroomniam
p^'
,
nomine orantis poftulacionem ; Poue Domine cujiodhim ori meo^ cr oftium
(iriumflamuUhtismeii . Kondecitnescor meumtnverbamalinx . Vfum
,
Difficjlt.is ecce,redtum, verumquchorum munimenrorumfructumratum ac
rcfr<jnatio-
certumexoptabat. Verum,qua! noiba confulio cft & miferia
,
quam

parumha^comnia proimtad peltem linguarreprn-nedamnouitDeus,

teftatur noftra nobis con{cientia,& mundus videt vniuerfus. Vt etiam
dum quis eo felicitatis pertingit , vt fe ab aliis continearin lingua: ta-
Tac.3. mcn vitium adhuc impingat. Vt audadter ob id dicat D. lacobus : In
multif offendimusomnes. Siquts in verbonon offi.ndit:htc perfectus esi vtr. Ra-
tioncm addit : Potefi etiamfiano i ircumducere totum cerpus. Dum fcilicet
. .

, linguam valetrefrnare,vcexquadependeantreliqua: quodpulchris
cquis."
fimihbus exphcar
j
dum fubdit : ii autem eqtds
fra.natn oia nnttnntis , ad
confenticndum nobis , etiam omne corptts illorum cii cumferimus. Et ecce , na-^
Similc a
ues cummagna
fint
,
C"
aventis valtdis minentur ,. iircumferuntur tamen a
aaaibus.
jjio^ico guhernactilo , vbt impettis dtrtgentis voluerit. Ecce lingua in homi-
ne,tefte Apoftolo eftquodfrarnum inequo ,
clauusinnaui,fic&cau-
da in pifcibus&: auibus jlcuius dire6tionereliquorumomnium pcn-
Similc ab
^^i gubetnatio. Verum,vt ait : Omnis natura bcstiarum,
&
volucrum,
&
nwe am-^
/f rp^ri/,c^ csterorum domantur,
c?'
domttafum a natura humanailinguani
malium.
autem nullHS homtntim domare poteii.
lingusE
Lingua^efFr^nataenequitiam profequens Apoftolus, ficinquit:Lw-
malac no
gua modicum quide?n membium
efi^ dr
magna exaltat. Ecce quanttis(hoc eft
cumcnta.
qujitinus}r^ quam magna {iluam tncendit ! Er itngua ignis efi,vmuerfitas in-
A^
iquitatii.Ltngua confiituitur in membrisnofiris
^
qtiamaculat totum corpus,^
infiammat rotam natiuitatis nojlr^, inHammata a gehenna. Rota natiuitatis
eft corpus iftud cum quo nati fumus,quod ab ortu vfque ad mortis oc-
cafum,rotBinftar, percontinuaminconftantisacvarietatumvolubi-
SLotaigni-litatem
verfatur. Idautemeftquod Refponfiodicit, linguamipfam B-
**
rotam efie, quae infernalibus ignibus accenfa , non ceifat mille modis
maledida coHgererejmentiri, calumniari,lites mouerc^casdesitrucre,
&qua<
i
Ver IDTC
vs Christi A N V
s; 171
'C
&quafi inccndiofuo inuolucre
cjuaecunque conrigcrit. Acli rotam
pice ac Tulphurc perlitam
incenfamque
circumagas qux a-des,horrca,
villas , filuas
,
& oppida intcgr.i fiaminis
voracibus abiiimat
.
Hanc
D
malafuggeftioneSacanincendit
teftclob,
quific habet: Halitur eim loo^u
frunoi aidcreficit : &pf}iin.^ dc ore eiui egrcditu/. De ore em bwpMlaprp-
iedtiHt
ficut
td tgnis accenf^
. De iuribm eiu^ procedit fumus
,ficm
elUluc-
{enf^Atqueferuentu.
Quiquc ignitam hanc
praua: fuggeftionis facu-
lamcorde admittunt,
etiam ilico
i^amniiuomis buccis conceptum
diftidij litinmque igncm eiaculantur,&:
inextinguibile,nifi frigida fu-
perfundatur, autaiter faltem
prudentior fe reprimat, exoritur incen-
chum. Ita Aipan toiam
propemodum ,
nifi
prudensobftitifletHeftcr,
jry?/,,,
,;
ludxorum
gnitcm
internecionilingua:
virulcntia tradidiftet. Sicut Aman.
candtls immo fcintilla! vnius
male^cuftoditxoccafionc ,
domus incc-
gra,platea,imm6 & ciuitas tota dcflagrare poceft
,
itahngua: incuria
.
Sicfcre illud
Hannibalis didlum
incendiarium
erat- dum,quantoin-
Hannil a
>
cer fc odio difliderent Roma & Carthago,
fignificare cuperct
,
pede lisdidum.
puluercmexcitando,diiit:Tuncintereasbelhfinemforc,
cumilla-
rum altcra in puluercm
rcd)gerettir.
Vocatmalam linguam
Apoftolus,
prxter fupra dida: Inquietum /-c.j.
fHaltm,
plenamvenenomortifcro.
Mcntoinquictudinis notarur lingua
ficexftimulata,
quianaturahceleritateabutcns,
dumipfa a loquaci-
ratc& dicacitate
moudaci non
quiefcit; &
fuum inquictat hofpitcm ac
dominum & aliosquos fatigat.
Plena morcifero vcncno.quiapraftcr
pcftemdomefticamqualaborat,
totvereinficit, quotquot venenata
per aurem dida in animum
aflentientes
admittunt
.
i
ipfi ,
mquic
idem Sandus , benedtcimits Deum^&
Patrem : &
inipfamaledianmhomi'
nes qut ad ftmtlitudinem
Det falii
]unt .
Ex
tpfo
ore procedn benedicHo,
&
malediclto, Non oportet,fratres
met
,
\ucita pert. Nunquidfjns de eodemfo-
rdmine emanat dtd.em &amaram
aquatn
>
Qitiffaftens &
dtfctpimatus mter
ros?
Ojlendatexhonaconucrfationefua,
Mcritofibi
igiairquifque
attendat videatquc
,
vt iinguamfuam
Lpgitin^y^
compcfcat,
nequeinmalumpermittatciumpcre
: fediha vtaiur ad
linguje
hxc quorum gratia a Deo
conccfl^a cft:vt Deum laudct,ei gratias agat,
vfu$.
oret,
pcccataiuahumiliterconfiteatur ,
vteorum rcmiflTionem acci-
piatjdeniquevtcumproximofuo,
&qua!advita? huiuscommercia
loqui necefle eft, &
priEcipuc
qucead
folatium,confiHum sdificatio-
nem
.ommmodamqueanimaEfalutempertinent
coUoquatur. Procul
abfit ab ore omnium
Chriftianorum,quod
dicit Propheta Rcgius: Fi-
pf^u ^g,
lij honnnumjemes eorum arma
& f^gi^^^
'
&
^V-"^
^^^''^^^ (>ladius acutus
.
Itemahbi:
Exacueruntvtgladiumlinguas
fuas.
AtiUi
,
filijhominum,
pp/^j,
prauam humins
narur^
procliuitatem
fpcdantesjta naturalibus pr^-
idiis iu mucuam
perniciem
abutumur ;
at Chriftiani,fihj DeiJumen
^
Y z fidef.
17^ Veridicvs Christianvs.
fidei,rationcm duccm, acSpiritum fandtum Patrisfuifequcntcs^,
fa-
Linguaeef
nioiacapefTunt
; &eaqujE pacislunt, loquunturadinuicem.
Ecquis
fr(jnatas
enim. fanus fic, & pro tantilli membri licentia ac voluptate, totum ve-
P
ni lo.
|-^
corpus , ipfamque adeb animam aetern^ damnationis periculoex-
Litc.16.
ponere? Quisnondiuitis illiusepulonis exhorrefcat cxemplo
,
qui
non tantumprototiuscorporisrefrigerationefolatijquippiam
nequi-
uit accipere , fcd ne guttam quidem aqu^
,
in ardentis iinguae folana-
lum obtinuit.Vtquc lingua eius pro gula,crapula,& lautitiis cruciaba-
tur,ita&linguamfuar promalediccnriamanenr pa-nas : quce tanta;
ctiamerunt, vtreliquatotius corporistormenta licet grauilHmavix
earum comparatione percipi videantur . Recogitent icaque quibus
tantalinguaeleuitas&licentiaeft:, an tanti merico facrendahc cavo-
luptas,quam vel ex mendacio, vel ex irrifione,velfcurriliraribus,aliif^
que eiufmodiinepciiscapiunt, vtproptcreaaeternagehenna? fuppli-
cia, fempiternam confufioncm
,
accrrima improperia , mutuasexe-
crariones, &da'monumintolerandam afliduicatem acdiuexacioncm
iuftinere parati fint.Certe dicat nunc meritb quilibetqui fapiat.Tan-
ti non cmcro potnirere. Vtin gratiam voluptatula! tam paruaccor-
poris particuls, cocum mc,corpore&anima,in nunquam moricuros
proijciamcruciatusjcerte iniquanimisforctillacondicio. Dicamigi-
cur,quocies eam ad dicendum quod nonoporceac (enfero prurientem:
Lingua, qub vadis ? Nnnismagno mihiconftarent tu^eexcurfiones
.
Teitaque incratuoslimites concine. Dicam, quod Dominus venco
marique tumultuanti ; Tace ; obmutefce.
4.
Rf^.iS.
|p
j.Qj,p huius ita inccnfa: maiorem deteftacionem hic ex facra Scri-
malediccn-
P^^ura Rapiacisardmces virulenca: linguxglobosadiiciam. Duxift:e
tia,
militia: Regis Atlyriorum cum totoexercitu mcenibusciuitacis Hiero-
iolymicana; imminens,populo in muris iedenci locutus efl^nunc mul-
ta exprobrans , nunc promittens plurima , Regem Ezechiam calum-
nians &deridens, Deum &fan6lablafphemans. Cumque aiiiagna-
tibusnomineRcgisrogaretur^ iieludaice fed Syriace loqueretur, vt
populus eius maledicentiam nonintelligeret : e contra multovehe-
mentius vociferatus eft
,
omni populo audiente : Audite vcrba regu ma-
gniAffyrionmi. Hs.cdiatB.ex: Isonvos fdncat
Ez^echLti : non cntm potcrit
vos crtiere de manu mea. Nequejiducia?n vobif tnbuatfuper Dorntmm. Noltte
audire Ez,echiam,qui vos decim,dtcens :
Dominm liberabit nos . Nunquid li^
herauenmt dij Gentium terramftam de ?nanu re^u
Affynorum ? Tacuititaque
fopuUis
; c"
non rejpondn ci quicquain : fiqutdem prdcceptum regii accepcrant^
vt non rejponderent ci. Ecce, hoc remedium defiderabatur
, vt filentio
(velutinfusafrigida; flammailladef^uies fopirerur,&ra Deotandei-n
totaopprimeretur; vtieuenit
,
Ifaia Propheta ad Regis petitionera
Dco pro populo fupplicante, ac dicente: Hitc dicit Dominm-^ Noli timere.
Ecce,
Veridicvs Christianvs.
17^
lEcce,ego
imnnttamct (piritum, (^ audiet nuncii.m
-^
&rciiertetur in terrum
^.Rc<^i9'
fuam -^ &
deijdam enmgUdio m terrafua. Reuerliiseji ergo Rapfaces.
Non male Rapfaci Eunuin & Barchochabatn :iHiun}:eiiiTius
;
qui,
T!:'g--fsis U.
dum magniquippiampra:manibusciIer,adquodpopulumetiam (e-
"''^o-
dirione comniota vellenr didcis efficacibus pertrahere.nucem fulphu-
chab.iTsc
re Sc igne repletam in ore geiLabant , & inrer loquenduni ignita verba Eimus
,
profundebant ad terrorem. QuKomnia huc fpedanr, vr fciat Chri-
ig^ifs^ ofc
ftianus , cuuis (it fpiritus,Chrifti fcihcetmitis, manfueti , ac pacifici,
^"a^jit^"^
'^*
cuicum Belialnihilcommuneeft.
Dolendum fane tam indignis modis hoc vtih'flimo ahoqui inftru-
mento abnti Chriftianos.Merito tales acribus ilhs verbis poflint com-
peilari
,
quibus lofeph fratres fuos per difpenfitorem aggrediebatur
:
Q^are reddtdiliis malum po hono ? Scypbui
qnemftirati
cfiis,'pfe
cji tri quo bi-
Gcn.44,
bit Dgmiiiiis mctu,
c^'
in qno atioitrari -olet : peftmam rem
fenHis . Lingua
enim noftra quafi fcyphus Domini eft, quem pofuit in ore ficcuH no-
ftras mortahtatis :
ex quo &ipfe bibir , dum laudes ei debitas grato ore
propinamus-, & in quoauguratur, quandocorpus eiusfacrofandum
lingaaquafloriscapedinedignefiifcipimus,
addicitque nobis: Ontloan.6.
mandiKat me,
cr ipfe
nuet proper mc :
c^
ego
refufcitabo eum tn nouiftmo dte:
(^
habehit vttam dteruam.
Quapropter vtinam recudantur omnes linguae noftrs,
&Ioquantur
redle. Fornax eft ardentilTima Chrifti latus apertum,in quod forcipi-
bustimoris&ramorisapprehenfx mittantiir,ignefcant,
&tradJabiles
fiant. Inciidis loco ciorfum eft Domini per Paflionis memoriam ad-
hibitum : tie quo ipfe iic per Prophetam : Sti^ra
dorftim mcu fihricaue- pr^^
, ^g
rtmt peccatores
.
Neque fic prolongabimus, fed corrigemus iniquira-
tem noftram. Satagente fiquidem diabolo
fvtoHm Philiftheis) faber
1 J?eg. rj.
ferrariusnon inueniebatur in terranoftra
;
donec veniret lefus
fabri
filius : erantque propterea omnia ad ftimulum
vfque corrigcnda.
Oratio contra lingu^
virulentiam.
O
LM?t^ Imgua
,
'Domine
lefu,tihi dehet conjiteri,
drfuper'
henedicfum nomen
tuumfan6fifcare: at memhrum
eji quod
abfque te nullus hommum
domarepotefi:Da
mihigrati^
tua ab"
undantiam
5
'vt
&
meam Imguam
caute
cuJlodtre,dr dteriuspA-
tientervaleamtolerarc^.
Amen.
C A r.
74
Veridicvs Christianvs,
C A P. L I I I.
Quo dirimam cunco abfeiircs qui roderc gaudent?
Nos iplos primoj dic, concutiamus ad vnguem.
Dftra<aio P^^3fjETR>CTio eft denigratio fai-n2e
,
hoc cft bons srtimationis
A
qmd?
p3|^||(iuercpiitationisproximiper verbaoccuita. Illi fcilicet
oc-
^^^^(^culca cie cuo dicuntur. Fonnale eft dttra<5loris, vt inrentio-
nedcnigrandi & corrumpendi veldiminuendi famam illa
verba proferat: &tunce{ret mortalepeccatum. Sin auttm. tnntuir
materialiter detrahat , hoccft, veibaeiufmodi loquatur propter aii-
quodbonum,velcau/a;Ti neceftiiriamjdebitis circumftantiisobferua-
tis, vt quando fit ad emendationtm, punitioncrn,& iuftitia: bonii^ &c.
tunc non eft detrci^atio nequepcccatum. Siexanimi Icuitare verba
detradoriaproferanrur, noneftpeccatum mortale
,
nili notibilirer
famam I^dat. Dctradtio pulchre in veteri Teftamento fub furdi typo
LiMt.\9.
prohibitaeft: Nonnulcdtceslurdo. Sicuteninifurdusnonauditquod
Q
dicis neque poteft refellere , ita necablcns cui detrahis . Idem iftud
j
Eech.io.
^^ cum eo quod Ecclcfiaftes dicit :
Si worde.it fnpens infilcntio
;
mhtl co
niinus bahi t qni oaulte detYtihlt. Quia quafi m iilentio mordet detrador,
dum abfentisoccukc famam imminuit,& quafi liuidosdentesinfigit;
quod pra:fenti non anfit facere. Ha:c C]Uoad latentcm agendi modum.
Vndedida
Detraiftionis vocabulum hocinniiit qiicd re vcrafitj dum alicui
Q
dctradtio.
pei- verba diffamatoria , bona illa exiftmiatio & fama autertur vel la-
ceratur,quatanquam honeftoinduinentoornabatur.Nonfecusidac-
cidit
,
quam (\ cuiquam tranfeunti clam a tergo chlamydem tunicam-
vedetrahas auteaveftium partefpoIies,quxillii deccbat &:dccorabar.
Quatuor
Quatuor prafcipue inodisdirede detiahitur. Primo, quando quis
niodis fit
falfum alteri imponit, tuncenim praeter detradtionem etiam eft men-
detradtio.
dacium.Deinde,quando occulrum alicuius peccatum reuel.atur. Mul-
ti enim fibi licereexiftimant hocreferre,quia vcrii eft. Tamctfi namq.
verum fit , occultum tamen eft & licct peccando confcientiam coram
Deo larferit , necdum tamen famam amifit coram hominibus
,
quam
perdetradionem illud propalandociaufcrs vclimminuis. Ettameifi
plane fecretum non eftet , dummodo publicum non fit nequc publi-
cumcenfcripoflit,detrahis ,
dumilli faltcm pateficisqui illud igno-
rabat: eamquecxiftimationem &bonam reputationem, quam tahs
apud illum adhuc habcbat, per detradionem imminuis
, veletiam
omnino tollis. Tertio fit detradio, quum quod malum eft,tuis didis
auges, &coramaliisexaggerasj quodvtpliirimum fitdum alterius
vitia referuntur.
Poftre-
Detractionisamvletvm : ATTElsrDE TIBI . 53.
Quo diritriam cuneo, abientes qui rodereg-audent
.'
Nos ipios primo. dic/concutiamus ad vnguem
.
Qun moyen^ourfaire/Le medtlant tatre/Quatd il hUfne
au truv:
Dtt luy : 'heaujire/ Saae eft auije mire /
lE,nJhn^rovre vuy~.
I
Veri-dicvs Christi a jjvs.
175
Poftremo,
qnando quod bonum efi:,dicit mala fadVum intentione;
&itact:amoptima quxqueakerius dida vcl fadta virulenta fua lin-
gua denigrat: & dum opus nequit improbarc.mentem &intentionem
laltemagentis mordetatque conuellit vt poteft . Difficilis certe res Fainarrc-
ifta,fi reftitutionemfpcdes, eoque proptereamagis ne committatur '^'li'^'"
cauenJum. Si cui rem
,
veft:^m,vcl pecuniam auferas, facilisfatisat-
queobuia rcperitur occafiorelarcicndi; atin fairae reftitutione vix
vnquam
certovidcturquidconfuho fa<floqueopus iic; nihilque vn-
quam
rerius,imperfcliiis,auretiam periculofiiis,quam famala:fare-
ftituitur. Conftatjadciuot.-neri dctra(florem Primum, adrepara-
tionem damni, fi quod per eum diffamatus mcurric : deinde ad famx
reparationem ;, vt ad omnes apud quos detraxit vadat:(Sc fi filfuwi im-
pofiiit,dicatfefal(um impoluifTe. Siverodixit diffamando, dicat fe
male di;dire, &iniufte diftamafle. Ni(i forte inde maior timcatur fe-
qautura diffimatio; 6: iam obliuione (cpultorum peiorrenouatio.
Cumqne melius(it nomen bonum, quamdiuitiae muhae
;,
viderint
Pr.zi.
quantidamnum ficiendum fitdetra6tores
,
dum prarcipuum orna-
mentum, praecipuafq^ue excepto virtutum thefauio diuitiasproxi-
moadimunt.
Quam peftilens fitifta detrahentium nequitia
, fancti Bernardi
BwMr^ij
fandla^ac mutuas diled:ionis amatoris fingularis (ententia comprobari
"""'
poteft : qua veluc rhomphqa, vtraquc parte acuta
,
ac fprritu oris Do-
^pef-*'
minijvencnatam hancpcrfequitur beftiam; dumficait : Nunquid
non vipera eft lingua detra(5l-oris fcrociflima ( Plane
,
nimirum qua^
tam letalitcr inficiatflatu vno. Nunquidnon lanceaeftlmgua ifta?
profedoacutiffima, qua;tres penctratidtuvno. Illum vidclicet qui
loquitar;eum qui audic;& demii illum dc quo fit fermo dctradorius.
Atquc ideo aptiftime lingua haec triplici ianceae loab poccftcompara
i.RcjjjS,
ri, qua Abfolonem a quercu pendentem traiccit. Hocautem triplici
p'"*^"
iUainl^hone notandum acdutinguendumelt, rninimum
omniumpiex,
im-
ledi iUum in qucm maxime tamen telum detradtionis intenditurrquia
gna detra-
ip{e quidem in fama laedicur; quod ceteris paribus damno rerum tem-
<^^*^"5'
poralium maiuseftrfedomni comparatione maior eft illalasfio, quam
dccraiftor&auditor in anima fibiipfi infligunt. Veretamen dicitur,
tres vno idu vulnerari , dumlingua detra6toris trifulcum fuum fpi-
culum expromit, & proximi lancinatexiftimationem.
Cum igitur tam perniciofa res fit dctradno
,
quasritur quo cuneo il- QiToinodo
laoptime expugnari queat
,
quove modo impediri. Teneturenim
^"'^^^'
quilibet proximi malum damnum^ac nocumentum,quantum poteft, ^^^
auertere
& iir.pedire
;
vcluti videmus communiterfieri inincendio,
naufragio,
lapfu,tempeftate, beftiarum hoftiumveincurfti,&fimili-
bus
,
in quibus quiUbet naturjE inftindu & lege quam poteft adferc
opem
ly^i
Vfrid icvs Christiamvs,
opem.ha
dumincommunicongrcnii &colIoquio quirpLimincfpif,
(vtplerumque
iitiriroler ) alceriusfamam denigrare
,
quocunciueex
prsdi(fli.s modo; iinedubiotuncobllandum.
eltiliimaloquantumin
te
cn:.auantun-.queratio&: perfona pcrmutit.
1.
Herr.e-
Rerponlio
monet & horcatur dicere, vt (eipfum quifque primum
dium
de-
expcndat; fatius efle, fibi actendere &: f.ia cxcucerf,quam aliena.
Nam D
A^*^'d"'^'
^*
^'^^"^ (peculocacabuscontemplaretur, fuamque mgredmem attcn-
t;bi.
deret,non hanc idem ollx exprobarctjiuxta notum illum vcificulum
:
VE tibi,ru,
nigrae dicebatcacabusollar. Omni enim vitio carere de-
bet
,
qui in alcei um paratus eft diccre. Idco rcdle de re6lo & loripede
JmtcnAl.
Poeta ; Loripedem
rectus dendeat, /Ethiopem albus. Hocenim vi-
E
^''^"'
detur tolerabile,
quanquamapudChrifLianos necidliceat: fed mi-
nus malum neque tam abfurdumefl: ,quam fi claudum cl;riudicans,&
nigrum ater irndeat.
Q^uocirca ,
iibi artendere feque ipfum coniide-
rare, optimum
prxfentillimumque remediumicft contradetradio-
nem. Nam qui
proprium fuum hortulum diligenter expenderet , vi-
derctq. ouid ad bonam eius expurgationem &: cultur;im deiiderttur
,
riOn m.ultumforte
temporiseifuppeterctautotij , adalteriushcrtum
pcrluftrandum,perfcrucandum,&carpendum;
vbi forte nihil , aut
perparum,aut faltem non tam multa quam in proprio, rcprchcniionc
dignainueniat.
Expropriornm defedtuum anim.aduerfione tria ie-
quercncur vtilia
.
In
primis hortus eius cultior euadcret : deinde fu^e
intirmitatis
concemplatione
mifercretur alterius, neque per propriam
fuorum oculorum
trabem tam acute feftucam in oculo fratris ccrne-
ret ; ledeum pudcret idin alioaccufirequoipfelaborat, 8c quidem
grauius periculoiiuique.
Poftremo , anima! fua: a noua plaga
,
quam
per detradionem
eratinfiiclurus,
parceret ; &eum qui auditu vulne-
randuserat pra:feruaret,
d^famx proximinon inferret iniuriam. Id
docct nos Lexnaturx,
quanondeberemusalterifacerc, quod nobis
fieri nohmus.
Veriuii quid dicam?
Caecntimus plerumque omnes in propriorum
defccluum
confuleratione
; in aliorum vero vitiis notandis perfpica-
ciirmii ; iuxta
commune didum ; Lynx foris, talpa domi. Quod &
Poeta elcganter &acute:
Hof.it.lib I.
^^i"i tua fermdcas
ociilis malt
Hffus
inumlis-^
S.m'r. }
.
Cur tn amuorum
vttiis tam cernis aciniim^i
Aliena vi-
Hocetiam fere huic malo
accedit abfurdi
,
vt quo conniuentiores er-
tia perfpi -
^^
^^ jpp^
^-^^^^^ ^^j^^ ^
tametii
fcateant na?uis , eo oculatiores iint in alio-
pr^^^niacx-
rum minutulis etiam
defcdibus non folum pcruidendis,verum etiam
cuumus.
feuere pcrilringendis.
Sic
namque &
oculus ipfe
,
iui vultus maculas
quo viciniores funt , minus
videt ; in alterius vero facie obferuat fm.
gula.
NecilludprEtereundum:quantomiqiuu5
illiferunt,in fequip-
piam
Veridtcvs Chr-istianvs.
177
piam animadiierti quod vicioverccndum viikamr ; tantomaioriefl;
eis voluptan in alios femper luminajinguam^denrefque defigcrc. Et,
fiquid inquoquamlandabileeft
,
hocprartereunt; acmore anatum
femper Tordidioribus roftrum ingerunt , eftque eis lioc volupc.
Qu.ocirca , merito pro detradionis praelcnriflimo cuique remedio
prajfcribitur
;
vt fibi attendat , &in propria vitia coniiciat oculosjcifq.
cxftirpandisanimumapplicet. Idquenon tantum adhoc(eruit, nc
quisdetraclionemloquatur, fedetiamvtin aliodetradlionemimpe-
diat, eoficcommonito. Satiusqueeft aclonge faciliusiaitio ftatim
huic malo obfiftere
,
quam dum iam globus vei rota volubilicatis lin-
guseloquacisfpatiumaliquod indctradlionrs arenapercurreric. Sic
ik incendium,tn primoortu firula vnaaquse citiiisexftinguatur,quani
millc dum inualuerir.
Confilio iraque D. lacobi id concludamus , fic dicentis; NoUtede-
^*"**
trahere dterutrHm,fiatres mei.
Addita huic Regij Propheta:
interro^a-
tione :
Q^is est homo,qui vult xitam,^ diligtt dies videre botws?
hoc eft glo- TfAl.
j
j
rixaEternajgaudiisperfrui? Prohtbe linguamtuamdmalo
Idigiturqui
Hon facit
j
c^Iefti fe pra:mio indignum facit.
Oratio contra detradionem.
f^ CHinpme Bomine
lefu,
qui in vita
^pafione,
cf
morte,
^^
tam multa in auditu perpejjus es
,
ac neminem vnquam
verbo
offendtHi
;
omnem procul ab ore meo detraciionem aman^
da
;
meis^
,
oro
, detractoribus amanter
ignofcc^
,
dr
nouls m$
lingutsloquidoceto. Amen,
C Al,
rum
ho-
ipuium.
Kttm.
19,
Morbus
lingua:' no
facilecura
bilis.
Aul Gell.
Efficax
herba, Ar-
tendc tibi
.
Daoalia
rcmcdia
contra de-
mdionc.
i.Dincrtc-
re
femen-
tumahb.
J7S Veridicvs Christianvs
C A P. L I V.
Si neque defiftantiftmc ratione nbtati?
Sermonem abrumpe^ aut mediastcfubtralie turb^.
AM cfFr^narslinguaE reperiiinturplurimi, vtilli hofpitio a
meritoadfcribantur, cuivas {ineoperculoautabrqueliga-
mine facculus proinfigni eft.iuxtailliKl iacrae Scripturarta-
les improbantis indicium : Vas qnod non babtterit oferculum,
jiec lioattiYum (lefnper .imminidum f ?/t.Nam, qui os fuum nequit cohibe-
re^necefle cfl: vt fc frequenter loqucndo contaminet.
Etquemadmodummalipertinaccsque morbinonfacile curantur,
B
necvno tolluntur remedio, (ed opuseft varia attentare : itaetiam
difliflls oribus, ac propendcntibus linguis
,
quae afliduo fere loquaci-
tatis&detra(^ionisvitioobnoxiEfunt, variafuntadhibcdareiTiedia.
Huic quadrat apte illud AuH GelHj di6lum ; Nunquam tacet
,
quem
morbus loquendi tenet . Sicuti femper cfuriunt edcrentque femper,
ii daretur,qui hipum morbum geftant in pedlore
,
qucm caninum vo-
camus. Interrogatur propterea,quid faciendum ei, qui in detradtores
inciderit , vehtque hanc peftem impedire, neque tamen fufliciat prius
confihum datum
;
quo moneret , vt le piiiis, & fua quilqueobfcruet,
quam aliena perfcrutetur . Tam eflicax eft tamen iftud herbcc genus,
fcilicet Attcnde tibi; vt fi cui in nares inferatur aut moUiter tantiim
affricetur
^
ita fternutftre incipiat, vt & fluant oculi , & intus ita fe pro-
priustorqueatfpiritus ,
vtnonmultum eilubeat exalienis ampliijs
nortuiis herbas carpere , & fuis naribus per curiofam explorationem
applicare ; aut detradionis dentibus , vt antea folebat, atterere, ciim
propris ei ad cerebri expurgationem abunde fufiiciant. Quia igitur
detradionisvitiumtam peftilensinflammatiocft
,
perlinguam& os
eiumpens, qu^necfacile necvnorem.edio fiftaturfopiaturque
j
vt
dixi,qusritur,quid ampliusfadoopus
,
quod in promptu habeatur
.
Duoin Refponfione remedia priori adiiciuntur : Vt, fi coepta detra-
lio non rcprimatur,infinuanao.cuique fatis efle domi quod corrigar,
tametfiaiienanondifcutianrur^ velfermonem abrumpasj aut indc
tefubducas.
Quantum ad hxc duo pofteriora reraedia attinet,prius valde fuaue
Q
acmiteeft, Sctamen valde pra:ftans, quandodextre&opportuneap-
plicatur. Dumnimiruminter colloquendumcaptaturoccafio, & ita
in alium fermonem narrantis orario transtertur , vt &r ipfo dctradorc
aliisque adftanribijs non percipientibus artificium
,
de afia prorfus re
inftituatur narratio, quam caeptum erat^duii^fahcm aperie hoc modo
*
diccre
GeMINT^M DtTTRACTWNIS HEMEDIVM. 54!.
Si necjue deiiftant iftac ratione notati /
Sermcmem abrumperaut medi^ te iubtraKe turL^.
Sila.folh tejle / Vourjuit et tentpejle/QtieJirai-ie lors ;
Cov^ez la^aroUe /Nmfe, etjrnuole / Ou hienjortes Ijots .
Vertdicvs Christianvs.
i7P
diccrc norx luber: Sinamusifta
3
veljHadlcnushsEC, &de aliis
febus
mifccamus fermonem, Er ira meliori.non malo fakcm colloquio de-
tradtio locum dabir. Mulra eiufmodi funr
,
qu in mcdium proferri
Exsmpli
queanr,prorei,remporis, perfonarumquecondirione,&quaIitare.
Vt E^^"^'
funr,rcrum geft:arum,vel quae geruntur,operum,ftru(Sturarum,
profe-
(3:ionum,artificiorum,naturaIium,aurx, autcurrentis anni tempefta-
tis,cariuatis annons vel vilitatis. Sed praecipue fi qua ratione fieri
po-
teft,incon{lantiae acvanitatismundi :
vitrehuius caducarmifcriarum
multiplicium, cerritudinis morris Sc horx incertirudinis;, virrutum,
&
gloriae cacleftis
,
ad quam illa fuos cultores adducunt
5
mifericordije
&c
longanimitatisdiuin3r,porentia:,fapientie, &:iuftit!a:eius : die prs-
fenri (fi forte feftus eft, concionis habitas^futuri aliquando iudicij, red-
dendGcque femel rarionis, &c. ficuti facileeft, homini vtcujique in-
geniofoactimentiDeum
,
pro re naraaliquide:>-cogitare, &:minima
occafione arripere
,
quomoUiterin medium addudto, filum derra-
d:ionisabrumpar,ft^menveaIiudfolerterinducat.
Ita D.Thomas Morus
,
primarius Anglise Cancellarius
,
pro more
Thomas
habebar^ vtinomni vita&:a(5tionefua maximsfuit azdificationisac
^'^'^s,
fandtiraonix vrbano admodum lepore condits. Dum quis ipfo prs-
fentedetradlionilaxarelinguamincipiebar, ipfemoxarreptaalicunde
occafione virulentum illum fermonem afio diuertebat , meliore fub-
introdu6to, autfaltem non malo . Exempli gratia, inquiebat : Dicac
.
quifque quod volet , cgo dico domum illam pulcherrime exftru(5tam-,
cumque qui fecit, cxcellentem efte in fua arte magiftrum arquc archi-
tedtum. Hocmodoigirurfuauiterei malo remediumadhiberipoteft:
/iqueiterum addetradtionemredeatur, paulo apertiiis indicaie lice-
bit,non hbenter illaaudiri, oprarique poriiis vr dealiis
habearurora-
tio : quod &c in fcurrihbus Sc inepriscolloquiis obferuandum eft.
D
Alterumremediumcft ,fiprioranon piofecerint; vt inde te fub- iTndefc
trahas ; & facto oftendas,te tuas aures cuftodire velle abiftis
fordibus.
^"^'^"c"">
fiquislinguam fuamabhisnolirpraefcruare. Et, fi qi-fismaledicusaut^gy.^lQj^
detradtor quodcunque lubucrit cfFuriat, te no teneri audire plufquam
retundcrc,
lubuerir. Si ipfe dominus lingu fu2 non eft vt cam coerceat,te tua-
rum aurium dominum efie velle, vr nihil quam quod voIueris,admit-
tereaudeanr. Alioqui, vtbene D.Hieronymus : Si hilari vulru n\i-Hieron.m
dieris detrahentcm , tu illi das fomitcm detrahendi : Ci vero rrifti hxc
^"^P--^'
audiasj difcit non libenter dicere, quod didicerir non libenter audiri .
'^*'**' '
Sagittain lapidem nunquam figitur finquit idem au6tor ad Nepotia-
numjinterdumrefihens percucirdirigentem :itafanedctra(5tori
con-
tinget , fi obfirmaras ad fua verba repererit aurium fores. Talem au-
tcm detraiftionibus obicem ponere debent
,
quicunque eo funt loci \t
ciFugere nequeant,dcbeantq^ue audire vehnt nolint : vt qui r>ec pro-
Z i hibere.
1?9 VSRIDtCVS ChRISTIANVS.
hibere,nic alib diuertere {ermoncm,nequeetiam loco ccdere pofTunt:
ficuu fic velin
conuiuiis.velinaliocoarcfiu
,
qui nec folui ncc deferi
poteft,vc frequenter accidic. Ad hoc pcr Sapicntem animamur, dum
prou.t^.
fjc ^jj
_.
y^,;;fi,j Aqmlo di(upat vlnmai
;
cjr JMtes truiu lin^u.am dctrahenttin,
HicTon in
Quod&D. Hieronymus apertius , in detradionis detcfcationem ica
NeLt
commonet: Caue, neauciinguam aucaures habeas prurientesjidcO:,
ncautipfeahisdetrahas, autaliosaudiasdetrahentes . Difcatdetra-
dor^dumtcvidctnonUbenteraudircjnonfaciledecrahcre. nemo in-
Incapfu-
uiroauditorihbenterrefert. Quemadmodum cnim , fi quis impru-
minofain
^^"^ '" capfulam foraminofam
,
puUierulento rcpletam nigrore,ah6-
flarc.
ve puluere , calamo vel canna inflauerit; credo ilkim deftiturura a coe
-
pto, moxvtpuluerem,prae{crtimatriim, in faciem
, os,&oculosinde
crumpentem perfenferit, fcqueipfefuoflatu foedarit. Ita derrador
haud dabie ce{Iaturus fperctur
,
ciim in prsmium & prerium operx
atque iaboris fui , talem audientium intuitum talemve refponfionem
Acce perit
,
qualem non expedtabat , mulcoque minCis exoptabat . In-
terdumenim folus oculus vel fronsfeueriorfutHciat indicioquefir,
non hbenteraudiri improbarique quoddicitur. Doceturautem de-
tra(5tortalicafuprudentioraliasefre, &nonfacile nequctam temete
in proximi detraVioncm fraena linguae refoluere.
QuJa hoc Capite qujcfitum eft prarcipue, vt & prajcedenti, qua ra-
Rtf>t.Tu.g.
|;Jone detradio optime qucat impediri , hic animi eratia fubnedani
Ib.J.ca.t.
, .
j Ai
-1
I-

11- 1

r 1-1
Aicibiadcs
lt.'piuum Alcibiadis mueutum
,
ad hnguas hommum m {e hberius
caniscaii-
quam vellet quamqucdeceret debacchantiumimpediendas alioquc
damrefe-
Jiuertendas. Iscanimire fpeciofo
,
quem paulo ante magno pretio
coemerat
,
caudam penitusabfcidit, atqueita paiTimire permifit.
Cumquc ex amicorum numero fadum quidam reprehendi^rei, dixif.
fetquc illud perperam aclum elTe : refpondit, volui^Te fe paruo illo er-
rorematcriam fuicriminandi Athcnien{ibusdare: vt, dumdeeolo-
querentur , de maioribus quae pertinerent ad ipfum filercnt. Perfpica-
ci enim ingcnio animaduertere vifus cft, diihculter {ieri,vt qui virtute
aut dignitatealiis fuperemineat , ita hominum hnguas compefcat, vt
aliqua m re male non audiat. Et proptercaenitendum effe dicebat,vc
populotacere nefciode leuioribusrebus loquendi materia daretur
Videtequamvarijfint modidetradoribus occurrcndi
,
quando at-
tenditur.
MJtanHt Qujdni his inamc illud Zoili fadlum di<3:umque adfcripfero , in
W.ir.
omnium detradorum & calumniatorum maiorcm cxecrationem
;
vt
ais Rhe-
<1^^' ifto''^''" merito Princeps{it,ip{iqueeiustyroncs. Hicciimftylum
tohcus. in Homerum,PIatonem,aliosqueftrinxi{ret,adec) vtcanisRhetoricus
nominaretur ; e{Tetque prorfus male loquendi ftudiofus,Utibus fcren-
disoperam daret,&: coatumeliofusneminiparccret} rogantc quodara
crudico
Veridicvs Chmstianvs.
iSr
enidito viro
,
Quamobrem de omnibus male loquerccur? Qupniam,
inqui",male facere.fi velim,non podiim. acfi ideolinguam fakem in
omne maledicentiaegenus laxarct : inquod nonita , arqucin malefa-
<3:3,ab hominibus animaduerti foler.
Solenneadmodum accelebreeftfadumillud
ConftantiniMa^ni
Grcror.U.^,
in Concilio Nita^no, incalumniarum decraif^ionumqae
deteftatio- ^''^'/'''''P-
nem, atqucabolitionem confummatam. Cumei fiquidem vaiij ef-
'V^^f""
fenc a variis cxhibitilibelli fupplices , mirasac multas ( vtex antece-
^,15/
dentibusconftabatj derogationes& quenmoniasmutuas
conrinen-
tes; ipfehumili prarmiiTapr^efatione, fui noneflemuneris
tahbus.in
caufisiudicem agere, autproferrefententiam,
omnesadconcordiam
paceraqucadhortans
, vniuerfosfimullibellos fupplicesigni
tradidit
concremandos. Rede fecerint quiad eius imitationem
calumnias
detradionelq.omnes veri zeli atquc ardentis charitatis flamma con-
iumi procurarint.
Oratio ad impediendam
detradlionem.
Pofuerunt,
Deus
,
homines os
fuum
in calo
,
lingua eorum
tranfeuntc
fuper
terram -, neque Diuin tUA maiefatij neque
froximi famx parcentes : Da quxfumus noblsgratiam,
vtpejii*
feram hancflammam
,
quk dabitur^ cxtinguamHS^^
nohls abe^^
demcaueamus, Amen,
^ 3
C A
j-Si Veridicvs Christianvs.
C
A P. L V.
Quid magnu/olas mala vcrba admittere in aures?
Momus hic eft auida Momum qui combibit aure,
* V
*
F^'^^^^!
viA poftremaRcrponfione, remedii loco, contravstinm
tiim dctra
I^^^iM
clctJ^actionis conliiltiim ruir, loco cedere
,
autialtemeiui-
ftionem
^^^^^j
modi diffamatoriacolloquianollcaudire :idcircoiam ro-
iiou hcet.
K^^^^
jTatur,num etiam tanti momenti malum lit , audirc folum
detrahcntem. In primisin dicentediftindioponenda eft, vt & in au-
diente. Siquisalterius vitiareferat, bonaintentione
,
vel vt corrr-
gantur,vel vtcniquam bene confulatur, aliove modo iicito, tunc de-
tradiononeft, neqvievllaexparie peccaturjVtdidum eft. Athic, vt
in pr^cedentibusduobusCapinbuSjdedctradionevera&mcraagi-
tur
,
quam qui loquitur,peccatfemper, ar,qui audit,non femper. Ac-
cidit enim interdum , vt tales lint circumftantia:ob quas necciTum fic
audire ; vt neque prohibcre, neque etiam queas effugere, vt diximus.
Tunc.modus quaerendus eft,quo non pecces audiendo. Hunc dat Sa-
EccU. 18. piens: Scpaurestuas jpmis-.&lingu.irnncquamnoliaudive. Tunc id fa-
A
Quomodo^-fs
, dum dctradlioni ad aures adirum negas ; vt,Iicet eas verba verbe-
^"^".^^"J^rent,in animi tamen aircnfum non intromitrantur. Quin potiiis,quafi
vclnonaudiens, velaliudcogitans, ahudqueagenSjtuo agendimodo
pra; re feras, quod vel non intelligas, vel non libenter audias. Seueri-
tate ilia morum,tali cafufpinarum inftar, derrailoris linguam arccbis
ab auribus,dum vcrbis fuis omni ex parte vt fepibus obftrudam viam
SpineaDo-inueniet.
Huciuuabit, fi etiam Domininoftri fpinea! coronje dolores
numcoro
^^^culeosita animo memori complexus fueiis, acfiillam in caput
tuum vfquead auresimpadtamhabeas. Adquod & memoria qua-
tuor nouiflimorum conducet , vt recenti eorum^prsfertim tubac,info-
nante memoria
,
quafi furdus ad detradlionem eff^edus fis. Sic audies
cicraculpam -^ tamque inoft^ensc ac fi nonaudias : quandoahternec
proh'b-re loquentem neque euitare vales.
Imitaadiis
Vlyiremhacartimirabcris,qui SirenumcantusmaloaUigatus au- 5
yiyiks.
diuitquidem
;
fedhiscontemtisSyrtcsprarterueduseuafit: quietiam
Homer. Ub.
f.
. ^
'
r-iii i r
ii,,Odyn\
iuiscontravocum proipexitihecebras, dumaures ipiorumcera im-
padiapr^ecepitobturari. Perindeeft, ac fiidemfacias, veldigitisin
aurcs infertis nihil audias , dum detra6toris vcrba furda vt potes aure
contemnis , dum nequis impedire,cogerisque vel inuitus audire
.
Iaminculpatoaudiendidetra6tionem modointeIle6bo,excutiaraus
qudm fit malum detradtioni aurem prxbere, tranquillumque per be-
neuQla?aures aditiUTi in animum dare. Reiponfiodicic , &eumqui G
detra-
AVBJLBVSJSjQKkAC UNGVA DETRAHITVR . 55-
Qmdm^puTn^:blas mala verba admittere in aures
.''
Moraus liic eft^ auiJa Momum qm comljilTit aure
Qudvial ^'on L^amU/Bmvt la lamueeGaute/Son mortdvemn.
Uenuieule ormle/^ura la vareille/Du caufeur vtaltn .
Veridicvs Christianvs. fS^
^etradtionem loquitar , &eum qui ira vt iam dixi audit
,
eiufdem clle Derraftir
culple rcos. Merito vtrumque Momum dici pofre,& vtrumque idem
"^^".^'-or
os roderc. Non id in hac fimilitudinc canum attcndendo
,
quod alter
^^^^^j,^
^^^'
ad alterum rodendo ringitur , fed quod xque feruentcs vni eidemque
infillantoperij in oflis confumtioncm. Satis conformeeil iflud fcn-
tentix illi qua dicit Apoftolus : Quod fi inuicem mordetis & comedi-
c.tl.
j,
tis
;
videte ne ab inuicem confimiamini . Primum in cibo^fi.m-!endo
(vtdocetexperiennaieflillumdentibusanteiioiibusconlcindere : ita
dum leui verbo ,
vel etiam graui leuitcr prolato proximus mordetur
.
Tum fequitur mafticatio 8c gluticio , dum cibas molaribus teritur
, &
manfus traiicitur; in quibuscomcftio coniiftit : ficfit, dum detra-
ftione,irrifione calumnia,pertinaci contentione, mutua fima & con-
cordia proceritur,& quafi in nihilum redigitur. Sequitur tunc poftre-
mo vt cibusfiimtus concoquatur&: digeratur-, ita vt proximus per
maledicae lingux virulentiam totus diflTipetur , &c mutuo fe confcicn-
xix eciara conlumant coram Deo & coram hominibus , & in ftatum
damnationisjeterpaepcrducant. Dicitaccommode detali confum-
tione,qux&ininfernoconficiendaeft , ProphetaDauid: Morsdepa-
pfal 4.9,
fcet
eos. Propterea faUuariter admoner SapienS C\jlx fakitis ftudiofum:
NohcffctHComiiuiis potaroritm : necincomejfdtmnhiu eorum
,
qrticarnes
ad
p^^^
j,
vefcendiimcQjifenmt .
Re6beidexphcat D. Gregorius
,
fic inquiens:
Gre^or.
Carnes ad vefcendum conf-erre
,
eft in collocutione derogationis ver-
baviciflimin proximorum vitamdicere. Atqueitavbicarnescome-
cirnes
duntur.communitcr&oflaroduntur. Ideoquequidetrattionem
!o- proximi
quitur,quique eam audit , vt didtum eft, coniundtim dcntes carnibus
comediint
proximi infigunt
, &oflli eius rodunt
,
dum etiam curiofa difnuifitio-
^^audkon
ne, &riudicio temerario , virtutes & pr.-rftantia fida, qujE oflium in-
ftar totius vita^ &:conuerfationis rehquum fiiftinentcorpus , exami-
nant , excutiunt, & paulatim eis detrahendo comminuunr. vekiti ca-
nes ofla carnibus fpoHata tandem illa quoque rodendoconfumunt.
D luxtahunc fcnfum D. Auguftinus fupra mcnfam iuam in tabel-
E la ad murumhosverficulos defcriptoshabebat, quohofpitcs
a de-
tradione abfterreret:
Qnifquis amat diclis ahfentum
rodere vitami
D"Au<u-
Hanc menfam vetitajmwuertt
ejfe fibi. ftini vcrtiB-
Quibus vcrbis illosfuamenfaindigncbsdecernebat,
qui, quod pri-
^'^c^^^^^s,
mum in confeflTibus e[[e folet, abfentibus dctrahere prrpfumercnt.
Grauiter eaderriopcra peiHmam illam iugulans confuetudinem
,
qua
paiTim in conuiuiis & menfis dum carnes ahique cibi comeduntur,
ctiam carnes proximi abfumuntur, 6v:veiutvitiE ofTa roduntur. Ex
quibus
vidcre eft
,
quam atrox &crudclc fit facinus
,
proximo detra-
Berejaliorum nomen & famam lacerare;,totamq^.eius conuerfationem'
quafi
l84
VeRIDICVS CHRISTtANV?.
qualidentibus
fi-uftratimdircerpere&laniarejquodfcrarumcum fir,
iocus tamen & ludus tantum reputatur apud homines ; fed non apud
iuftum ilium rerum omnium asftimatorem Dominum : qui non do-
lofaipCorum flatcra, Ccd ri^ida fuabilance omniatrutinabit.
Quamparieant pairuidcmqueagant detradlor&auditor,
fquod
Ben^ifrd.
Hoc Capite pra:cipue tradatur ]
vel ex hoc folo D.Bernardi di(^o tcr-
iiifern!.
ribiH fatis fuperquecognofcatur. Detra6tor,inquit,(5clibensauditor,
Hornbiic
Yterque diabolum portat inlingaa. Deloqucnte detradionem rescia-
'detraaorcs ra
eft
,
quia diabolo mftigante oc imguam detrahentcm moucntc, tam
& audien-
jndignam proximo contracliaritatem infert iniuriam . De audiente
^'
detraitoremfic vtdidum eftjicetnontamciarum primointuitu,cer-
tumtameneft. Dum enim libenteraudit, auresque detradtori prs-
bet accommodas , alfentitur , & dat caufam iiberius fufiusque in alte-
rius famam graftandi : ideoque acquaii cum detradore loco ftatuitur.
Sicutqulfariopemfert,nontaniiimina(51:ufurandi,fedetiam furtum
abfcondendo,
emendo.participando, furemque iiofpitio excipiendo,
pari cum fure pocna muldatur ; ita coram Deo Dciqueiudicibus fpi-
ritualibus detrador & auditor pari cuipa iigantur, Quia ficuti fi nui-
li elTent furum fiutores , nuliieirentfures; ita nuili cflcnt detradtores,
Hieroit.ad
fi uullieftent bencuoli auditorcs. D. Hicronymus his adftipuiatur.
EhJL mon. Seddices^inquitjlpfc
non detraiio ; aliis ioquentibus quid faccrc pof-
fum ? Ad excufandas excufationcs in peccatis ifta prarendimus . Ita
loqiiturSapkns(inquit; j Cum detradloribusnc mifccaris, quoniam
repenre veniet perditio corum : & ruinam vtriuf-.]ue quis nouit? Tam
rciiiceteiusquiloquitur,quamiiiiusquiauditioquentem. ItaHiero-
nymus. Quo ambigendi modo fignificat vtriufque tam aequalcm cfte
cum omnis mali patrono & inccntorc diabolo propinquicatcm, vt di-
iuduare difhcile fit , vter fic vicinior , eique maius obfequium deferat,
fiuequoadnocumentum
quodproximo infcrtur, fiucquoaddamna-
tionem quam ipfi per detradionis anfam fibimetacquirunt.
Si ita fe res habet, vt habet vcrc , tamque perniciofum eft etiam vel
audire; oftia quifque & feneftras occludat ilico,dum taiis turbo & tur-
ba fuboritur. Hoc eft, os & aures ad foium detradlionis odorem con-
feftim obftruat.
luhoftui
Agefilaus
Laceda^moniorum rex dicebat
,
non minus laudatoris vel
b .cap-1.
vituperatoris infpicicndos effe morcs
,
quam cius qui iaudatur vel vi-
Flf*f^r^'- *>*
tuperatur . Significans pcrraro contingcre,vtquifpiam qua^ moribiis
co!''^
'^
fuiscontrariafintlaudarevelii:&detra6toresruumpotiiisquamalie-
Yerpafiam
pum morbum prodere. Sicque fit vt dcprehenfi contemnantur , di--
&Titife-
(5taqueipforiU"n vilefcant.
S^"' ao^
Vcfpafianus & Titus adeo calumniatores
& detradorcs odcranr,
ics.
velut turbam in Reipublics perniciem natam
,
vt in Amphitheatro
pilblice
Veridicvs Christianvs.
i8y
publicevirgis cadi& circumduciiubercnt, inalioriim c?remplum.
HicquaH digito deflgnare lubet, ad fimplicium inftrudionem jnquo
ferdecipiroIeant,quidetrai5lioniaurespra:bcntes
, liuicmalo rcd-
dunturobnoxijjVtetiamcredant. Quadoquistam proliigara^eftcon-
fcicntia^jtamqae effr^nat^ lingua: , vt malum dc quoquam commini-
fci non dubitetiftatim inuenit nelcio quos qui tidem adhibeant,qlian-
tumcunquefitmalum, dequocunqueconfi6lum. QuiEeft latensra-
tio tanti erroris tamque facilis deceptionis ? In eo confiftit error;qu6d
potiiis credatur vernm cfte malum
,
quod etia de bono narracur,quam
iilum qiii narraf,licet malum,mentiri. Hmc conftat quod dico : quia
talescredulireprehenfivtplurimumrefpondent; Illemihi dixit
^
&
quare mentiretur? quafi verifimiluis fit , virum bonum malum egifle,
quam malum fuifie mentitum. E contra potius finiili cafii dicendum
cft: quaretalishocfaceret?
Quidnifiquidem itadcSufanna opinari
potiiisoportebat,
quam
ftatiminucteratis illismmalo iudicibusfimul & tefbbus fidem ad-
hibere ? Ratione illa poiiflimum innoccntia^
eiufidem fuffr.igante
quam Scriprurafacrafuppeditat dumait; Nunquam diclm
fuerat jenno
D.w.ii
hutafcemodide Sufamu. EtficdeomnibusqHorum
inconcuftahadie-
nus B.dcs & fama leui rumore luxatur eleuaturque.
Oratio^ne aurcs detra61:ori prxbeantur.
/^
Ratias tlhi ago, BomineDcu^, pro lingu^ atque oris circun-
^^
cifione miht pertuam gratiam collata
,
fed
ne per alteriii^
detraciionem cordls interiora commaculentur
,
aures mcas zt
ffmls fancio tuo timore communias. Amen,
C A P.
<8^ Vemdicvs Chmstianvs
C A P. L V I.
Quid facia^ftoiticichas dum quifqua iurgia iacSat?
Quidquid agat^tacitas tu concoque fortior iras.
VAM facileefthominem in vocesetiam abfonas incirare,
tamefl: illum f<:-claredifficile
;
prxienim fi per iurgia 8c
cont.ntionemficprouocatus : (icucquando vno galloca-
nentealij adcantum excirancur, &vno canelarrante la-
lurgiaa
traiitomnes , necflicile ccnticcfcunt. Periurgia, in Interrogationc
correntio
^q^ inr<-liigitur iufta ac dcbita parentum fiiperiorumve correptio:
"'^
'
""'^'
'
nam lucc mcridianaclarius e{l,illos cum omni Iiumilitate , modeflia,
ac patientia efie audicndos , etiam dum agunt feueriijs
^
non tantiim
abfqueobmurmuratione fcdetiancumemendationispropofito. Id-
coque eiufmodi fiiperiorum vel feniorum correptionem , non iur-
gium nonrixa9,nequelitigationem, vt puerifolent,merit6 nuncupa-
. mus , fed dignam ac falutarem reprehenfionem, aut commeritam ob-
Contemio
mj-g^-jtionem. Periurgiaautem hoc Capite intelligimus contentio-
A
iiiu a,
^^^^^ rixam
,
indignam verborum afperitatem, &inue^tionem : quae
potiuseximmoderationeaiiimi,quamex tequarationeprorumpat.Vt
folentinterfe mordacibns&clamofis vocibusdigladiad, qui nequc-
ius aliquod neque legitimam corripicndi vel ira agendi poteftatem in
fe mutuohabenc , fed tantiimex plenitudinccordis ac fellis amaritu-
dinein feinuicem inft.immantur ad malcdicendum & contentiofius
Non eft
agendum. Quxritungitur quidfatoopus, dum qiiifquam ftoma-
du verbis. '^^'^^^'^^^'^'^^^'^'^^S'^*
R^fpondctur ex Sapientis fenteutia fic di-
B
Ecdi.i. centis; Nonlttiiescum honnne Imguato
^
^non firuesinignem
illimligna,
Innuentem videmusSapientem,nos incefum magismagifqueignem
accenderc, dum verbis verbareferentes, &iurgiisiurgiamifcenteSt
quafi ligna (emper noua in ignem litigntoris inijcimus. Per qua? , ran-
tum abeft vtextinguatur fopiatiirve,vtetiam vehementiusexardcrcat."
vt fieri videmus dum rixofas alrerius voces fimilibus vocibus obtun-
dere volumus. Idco re6le Poeta moralis:
Comra verboj os noli contendere verhu,
Qiiod& D. Paulus iifde plane vocibusad Timotheiim fcribens:N(?/i
contendere verhis. Et vere, dum neuter alteri cedit , fignum eft vtrobi-
quedeefTehumiliratem
: iuxtaSalomonis fententiam :
Inter fupcrbos
femper
funt
iurgid. Nam ficuti quilibet maior altero efte defidcrat , ita
neuteralteri cederenequealterum tolerarevult. Abrahs proptereaCJ
commendatur humilitas
,
qui dum percipcretiurgia inter fuos nepo-
Df
Eisquefui Lochfamulos acpaftoresoboriri,
eoquodamboitadita-
jcentus
l.Tim, i,
JroH. 1
3
.
Abrahx
jnodeftia
in conten
ione.
CONTRA VERBOSOSmLI CONTENDERE VERBIS. 56.^
Qui(lfaciam,ilx)maclians dimi quiiquam iurgia iactat:
Quidquid agat , tacita5 tuconcoque fortior iras .
I il/ar w
|<i^(^T/Of
titovv^/ crj -pvfter tjor mtt t<^af>tn .
Xi^rj ^iie parjurie
/
Quelcun m'tmurie/ Do/-te e/ire muet^
Qarde mpatimce/ Humhle, lejilence^Im feras ^arfaift
Veridicvs Christianvs.
iS'^
i5entur&muItiplicarentur,vtcos terra noncaperet, nequeobbeftia-
rum Sc fubftantiJE multicudinem , amplms fimul pofTent habitare. di-
xic ad Loxh
;
AV, qtufo
,
fit
mrgtum inta me ^te-^
^
tnter
pafiores meos
Cenef. t
f,
O"
pafiorestuos: fratresefiimfiunus. Eccevniiicrfaterracoramte es'hy rece*
de a me
obfecro. St
adfinifiram
tenf,ego dexteram
tenebo:fi ta dexteram eU"
gerts
,
ego ad
jinifirampergam. De tahbiis qui proximi cedunt afperifa-
tibus, rede Dominusnofter ipfe mitiillmus : Beati mites : quomam
Mmth.
^;
ipf
pofiidebunt terram, Durum duro non cedit , fed molle ac mite, vt fi
i<5lus tormenti beUiciin faccum lans plenu>Ti dirigatur. .Iftifrrmam
patris ca^leftis ac viucntiam terram aeterna h^ereditate pollcftiiri funt,
quod hic adtempus exiguofpacio&modicainre altericeflcrint.
Quod in Refponfione habetur
,
Qrndqaid agat; innuitur , tole-
ranteralrenuseircferendamanimiimpotentiam,quacunqueipfeeam
ratione profuderit; fiuemanus complodat, fiuealtisclamoribus
aera
feuterram pulfarit pedibus, feumare caelomifccat, &:non tantum
iurgiafed&brachiaiadet, aurfimilcs mconditosmodos vfurpetin-
cer rixandum. Non tunc eum irrideas , irrites, vel quoquo modo , ad
maiorem adigasintemperiem; kd eiusinfirmitaticompatiendo,mo-
deftia feruata , te contine. Atque vti rem ipfam fatear , fi quo te mo-
Acns via.
dovlcifcivelles, eiusqueretaliaremaledicendi proracitatem
, nefcio
'^'^^. "*^^*
qua id commodius.igas,quam tacendo,nihil refponfando, (ed libera
cius futihtati frarna laxando , vt quidquid volet eft^undat , donec ipfe
fua (ponte fatigutus abfiftat. l epide & tamen feuere fatis D.Chryfo- d^yyfofi.
ftomus m hanc fcntentiam : Si vindicare vis , file ; & funeftam ei de-
fi*^"
-^'"'*
diftiplagam. Nonitatameniftudaccipiendumeft,
vteoquismodo
obftinatustaceat, quoillifolent, quitacitaquadamagendi ratione
ii'afi:entem litigantem^ueproximum magis exafperant iSc incendunt:
ied fic fe fub alterius procaci gerat loquacitate, vt patientem ac mode-
ftum Chriftianum decet, proximique imbeciilitati concedentem . Si
vero intereahacdcclarandamodcftiaalterplus inccndatur, maiorein
illefibiculpamacquiret,patiensver6
cumulatiusmeritum.
E
ItaTobiasconftanti vfus eft tolerantia, quandovxor eiusmagna
verborum acerbitate in eum inucda e(I , fpem ipfius in Deum cete-
rasque virtutes exprobrans immo vt veriusdicam,eum irridens.qua-
fi ob benefada in.eam incidiiletcscitatem
&calamitatem.
Mamfefie,
Tehii,
inquit, vana
f.icia esi jpes tua
, &eleemofyntiu modo .ippariierimt
: hsec,
facraatteftante Scriptura,irataeircfpondit,
5^ aliishuiufcemodi
ver-
biseidem exprobrabat. Tunc Tobtasin^emuit^^ coipit orare atmla rymis,
fefeq.totum ad Deum conuertere. Quod autem id ei Deus euenire
permiferit, vtadcius imitationempatienti^clypeo
muniridifcere-
mus
,
easdem teftantur facra? LiteriE : Hancamem tentationem idcb per^
mifit Domiritts
emme illi, vt
^ofiens
d^retur exem^ltim patimtia ms
,
ficut
a
2
cr
i88 Vertdicvs Chrtstianvs.
C^
fa;:ii
Joh. Nunc aliud manfuetudinis exemplar intueamur,
contra
rixofos diiridiorumque fatores.
Quando ifaac puteos foderat ad greges ouium adaquandos
at-
Kaac tclc-
^^^^
armentaboum, aemuli eiuseos obftruxerunt implentes huraoj
rantia in- quod cum femelatque iterum faditatum eflet , tandem alium in tor-
iuriarum.
rentc fodernnt ferui eius
,
&
repercrura aquam xiuam. Sed
^-
tbi iurgium
fuit fajlorum Geraraaduerfus pastores ifaac , dtcenttum:
Nofira esi aqua :
quaifi ob rem , nojnen putetcxeo quod acnderaty vocautt Calummam . Fode-
runt autem &alium :
& fro
illo quoque rtxatifunt : appellauitij^ eumyhnmi"
citios. VrofcCiuimde.fodtt aliumputeum
,
pro quo non contenderunt
;
(iam
enim Sc loco & ira^ 6c calumniisccderat prae manfuetudine &inexpu-
gnabili tolerantia} ttaque rocatiit namenLttu Latttudo , diccns : Nunc dtlata-
un nos Donmm
, O'
fecit crefcere
fuper terram. Ecce, mites poflTident ter-
ram,etiam hic:quia dum dantexiguum ^muhs locum,Deo difponen-
te maiorem inueniunt. Hancob virtutem D. Paulus Corinthios mi-
t.Cor.ii.
relaudabat: Susiinetiscnimfinqmi^jiqkifdeuorat-jfiqttistnfaciem voi
Cddit. Ratiotantaeprccfl^antixprjemittitur, quaalterius petulantia
&
peruicaciatoleratur, damidemfic. inquit ; Ltbenter enim
fuffertts infi-
fientes, cum
fitisipfi fipientes. Nam,quemadmodum verumeft
quod
verfu facihs, fenfu grauiflimus dicit Cato:
^
Cato Diftic. Proxttnui tlle Deo, qinfcit rattone tacere
:
bb'i,
itaetiamindubitatumeftjillumeflTealterofapientiorem^quidumvcr'
bis contenditur, prior tacet. Ille erjim hoc fadto oftendit, fe meliorem
fuaelinguaj fuarumque affedtionum efle magifl?rum ac dominum:
quod cum magna^fortitudinistum fumms prudendseft. Huicqua-
fto,i\. drategregiequoddicitSapiens: Vtr prudenstacebit . Vtque oftendat
Ftou.17.
quamefiicax litprudentiasiignumTaciturnitas, idem alibi : Stultus
qttoque fitacuerit, fapiens repucabttur :
(^'
ficompreffertt
iibta
fua,
intelli'
gens, Hincipfelobamicisfuis, oncrofisconfolatoribus ftuitifq.con-
lob ij.
filiariisrefpondebat : Vtinamtaceretis: &putarmint effc^ftpientes. Hinc
ille verfus optime cum iftis confentiens : Dum tacet,haud quidquam
differt fapientibus amens.
Dtogfnet
Solon Sapientum fapientiflimus aliquando habitus , cum in coa-
iMrtiM.
f^([y^ quodam , vbi nulli non abunde fuppeteret quod multis verbig*
profcrret in medium , ipfe folus taceret ; rogatus a quodam num ftul-
tus efler, quod nil diceret ; refpondit ; Nemo ftultus tacere poteft.In-
dicans.filentium non ftuicitia?fedfapientiseflcargumentum
j
cuius
etiam vfurpato pneudigmate ftulri Sapicntcs appareant.
Lepidum
Quid obfucrit, fl his lepidum medicinale confultum adieceroy
jcmedium
quod focminjE cuidama prudenti cuodam virodatumfuit , contra
contra ma ^ . . . .
r 1
.
kdiccaua.
"^afti ems importunas voces
,
quas illa antea patienter & cum hlen-
tioferrenequibat.? Isfatis inconfeflb eilecxiftimans
,
impotentcm
muiieris
V E R I D I C V S C H r. I S T I X N V S, 1
9
i-nnlieris linguam in culpa efle , vt vir cbrius domura rediens omnia
furfumdeorfumque verteret, atqucin mulieris taciturnitate reme-
diumomne confirtere
;
deditilli aquam, dicens : Sratim atque mari-
campercipisdomum remeancem ,
cochlearc vnum huiusaqute inos
flimico,
eamqueibitantifpertcneco jdonecillumfupcr ledtum fuum
modefte pofueris : &:parum admodum autetiam nihil dcinceps mo-
leftiarumhabebis. Fecitquodiuftafuerat, &itaaccidit vtillepr;r-
dixerat. Exiftimabatdlainaquavim illam conftitutame(rc,& nonin
fua licprocurata caciturnitate. Quod fi multifcu viri feu mulieres
ftarim ex hac aqua ore (umerent , dum alter litcs mouere incipit; fta-
timetiamomniscontrouerfiacomponeretur : atdum quifque vlti-
mumiibi verbumdeferrideliderat, quodmere ftultorumeft, tunc
nullus eft contentionum linis, nullumqueremedium.
Sic namque reciprocaaltercationecontendentes fimilesei reddun-.
turcui Echoin coauallibus velliluisnon definitrefponfare. Si ete-
nim velitillamdicacicatisfuaefinem facerc, debctipfc fibi prior im-
poacre filencium. v^iid alioqui etiam mirum exiftimet, fi libia: fo-
iiamina ftridere non ceftent , nifi ipfe primum inflare defierit.
Oratio contra dillidia &contcntiones.
OCMnium
corda
, Domine Deu^, in manu
tuafunt
, necfo-
lium
fine
tua. prouidentia ex arbore decidit : Damiht
qudi'
fo
gratiam hanc
,
'vt dum quis in me lites mouet^rubiginem ani^
m& mea verborum
tpfius detergat ajperitas .
vt tanto maioreper
^atientiamrej^lendeatclaritatc^,
Amen,
3
C A p.
Frou.l^.
Q'iantniY>
ipo Vekiimcvs Ghristianvs.
C A P. L V I I.
Quantulu id efl:, fi verbo etia verba afpra
retunda?
Hinc venti luclentur dc liinc/ax fumet amoris.
^^^;^
viA HummhocacdifficilefaAu videtur, audircmulta
^-;\^
^
^xSsii
S''"^^'i^5
atqueos fuumcontineie^ ideoiaminterrogatur,
g
f\^^^/i|
quantulum id fit
,
quidve vetct fi vcrba afperiora verbo
^^^^^^
(altemretundantur. Si quid iuxta Sapientis confilium di-
(^urus elles, nihilofFenderes . Sic habec : Rejpoiijio molUs
fumgtt trnnr.
fermo dmiisfulatJt
fnrorem. Nihil obftct itaque
,
quin alio iurgia mo-
n.jccat,c6-
uente
,
tu molli refponfo feruefcentem eius animum tempercs; fcd ne
tiaveibo-
contraeumverbiscontendas, acmaiora fufcitesincendia
,
fuperius
dcrcYcrte
'^^^^^""'^'^' Hic vero iifdem inlillendo vefligiis oftenditur, quam
noxium hoc fit futurum
,
fi tequoque in reciprocam vcrborum con-
tcntionemiraexftimulante vclutin Euripum pcrmiierisabripi.
Apta
p
Siinihtndojf>-mj
ventorum intcr fe concertantium
,
vel potiiis duarum fene-
ta
Ttrinaue
fti'arum m quopiam cuDiM noi mutuo oppolirarum inTiilitudme
de-
p
fcneftris, pingitur . Sienim in mcdio illarum candcIaconftituatur^necefTario
exftinguetur,fi fcncftram viramqucpcrfictventus : fin altcra claufa
permanferit , lumen potericconferuari,, quod vfusipfe.commonftrar.
, .
Irafi vnorixasmouente &osfuum vclutoftium vel feneftiam pan-
Chantatis
j \ r i

-i r r \
iaitira in
cl^i^itealter (econcmuerit
,
cnantatistumen m ipfolaltem non extin-
conceaao-guetur .-fin ipfequoquefeneftram fuam pandens, verbis afperioribus
p
^^'
concendere coepent & conuic!ari,charitas vtnnquc expugnaca tleltbi-
tur,&: peccato vterquc cric obnoxius.
Optime proptcrea Pfalmifta lucernae huic tam pracftanti parcebar,
& tali exfurgente tempeftate confulcbat; quod & nobis excmplo cfle
poteft.
rofa , inquit , ori meo cusiodi.iW) cum conjfleret feciatcr aducrfum
me. Ohnurui,
cr
bi:}}ii'ia:HS
fum,&fib:L
Ohmutui &non aperi:i os meim.
Magn.T id prudentis eft,ficcnim qui tacet.gratias integritate,cofcien-
tii* puritatem, & lumen charitatis illa;n.im feruat ; & plurimum merc-
tur illara:.fibi iniuri.& contumelia^ tolerantia

totenim gcmmas atq.
vniones in capitis fui ornatum admitcit.quot verba iniuriofa fuftinet.
Quivero conuicia aciurgia.inalium congerit, totum animae fuac
nitorem infufcat, &lumen charitatis in forfidum conucrtitfumum
,
qui oculos mentis dolenter excaccat. Audiamus D. Grcgorium male-
Gr^ei^.trtRc- dicosgraphicedepingentem. Qiiid aliud
'
inquit) detrahentes fa-
g;)/.fpj.45.
ciunt, nifiquod in puluerem fufflant, &in oculos fuos terram exci-
tant ; vt vnde plus detradionis perf]ant,inde magis nihil vcritaris vi-
dcant ? Quod de detradoribus, de quibufuis makdicis accipi poteft,
cum
F/4/.jg.
COKTENTIOSI ChARITATEM
EXTmGm^NT. 37.
Quantulimi ided.fiverbo etiam verba
a^?mretimckm ?i
Hinc venti luctentur,
et liinc; Bx fumet Amoris .
Et^f
Im reph^ue/A hi Ur^ue
tnv^/ Quel nud m rniientl
Camme la
hmiere/ParJduffle contraire/Va-mitisPeflemt.
Veridicvs Christtanvs,
ipi
cum ifti qqiie in terram (ufilent,hoc eft,in hominem ex terra creatum;
qutobid
etiaterra&puluisappellatur. M.ememo homo (^uta pultas cs,&l. Meracnt
In
puluerem flat qui in hominem conuicia euomit . Hoc autem pa-
^^"''^^y &c*
tienti non nocctXed inferenti iniuriam
,
qui puhierem fl^itu excirarum
in proprios fubigitoculos, vtruapteculpaexcjcctur.fi..utiin O.pi-
tc L v. defufflantein vafcuhim foraminofum derradloris occafionc
narratnmeft. Sicutigirur qui incaelum fpuit vel lapidem proiicit
blafphemandojnon Dco neque carlonocet (ed fibi , dum hoc ipfum m
caput eius relabitur : ita qui in proximum maledida contorquet, Sc
qua(i intcrram flat, noniUiqui id tolcrat, fcd Iibi magnum adfcrt
nocumentum.
Quod II iftam Philofbphiam nobis famiharem redderemus
,
non
foh\m magno ftudio ab omni maledicenriahnguam noftram refra:na-
remus , vcrum etiam ad iniuriam ferendam efl^emusquam promtifli-
mi, Nontam fohcitieflemusad tuendumnos , adincenfl innos pro-
ximitelareiundenda, adturpemac difpendiofam illam rixofE co-
tentionis vi6loriam obtinendam. Sed Chrifti ik. Sandtorum exemplo
//^r
^j,
confirmati gauderemus &:gloriaremurin fortis noftrce dignitateac
fehcitate
;
quod nimirum flne contradi^tione tolerando
,
Dominum
noftrumimitemur,quiquafiagnuscoram tondcnrefe obmuruit: dc
pro verbo vno patienter audiro,voccm illam optatiilimam audire me-
rcamur; Venice benedidi Patrismci.
Oratio pro patientia iniuriarum.
Q
Vandocjuidem tam
difficile
efi homini^ iurgm impeti
(^
fe
nontueri; Da.mihi Dornin^ constantiam , 'vt os faltem
meum contineam dum alterius lingua in probra refoluitur j
ne
tharitas vtrimque lacefita emoriatur Amen
C
A ?<
I^**
ra qiiactjut
Kaiuia te
xic.
Veridicvs Ckristianvs,
C A P. L V I I I.
Ecqnid agut^qui me fallunt, agitantque, notatque?
Ad portum
imprxgnant flabris tua vela fecundis.
^
DJVJ^fRANDVM Natiira fecuta confilium efi:,qn6d optima ac
praeftantiffima qua^que ejvteriiis non admodum
pulchro
gratcquevelaminetexerit acquafioccultarit^ Aurum, ar-
gentum,aliaquepretiorametalla, lapides raros, & fimilia
alia ita in terrx fecreta recondidit , vt eruta etiam terrs referant cxte-
rii^is fpeciem.
Vniones, gemma;, & lapides pretiofi partim in conchi-
libus&;
hmacibuS; partim bufonibus, 3c id genusmamEnisbcf]iolis
reperiuntur, & prima fronte vilia, & vifu ingrata videntur, Ita om-
nia fere aromatum genera , fi exteriorem confidcres corticem . Intus
TriK.la-
vero omnia haec pulchra, pretiofa &
efficacia funt. Ita de tribulatio-
tionis rc- necenfendum,
qusein afflidione^tolerantia, &aducrfitate confiftit.
cohdjtum
5Libquibus quantus thefaurus occultetur,nemofacile ajftimarit
j
fi
prctium.
q^^^j,
jp ^^^^ {-^J5 y\i norit. Vnde fit, vt maior pars hominum
,
quia
exteriorem
tribulationis adfpiciunt fpeciem ,
ex velle honidiori ne-
{cioquidmonfl:rimetuentes,cam
vtnoxiam.dcteftandamfummoqiie
ftudio fugiendam
auerftntur. Periti porro rerum a-ftimatores
, non
attcndentesquid
forisappareat fed quidlateatintus , eamamant&
ampleduntur.Duo
prarfeitim commoda in illa confiderant.Primum,
,
quod Chrifto
Domino noftro per tnbulationum tolerantiam . quan-
tum quidem fieri poteft , affimilentur: quod non minimajeft
dignita-
tis,vcftc(ciliceteadem
quamipfefpecialiterelegeritamiciri.
Deinde,
quod fimrarus
csleftium diuitiarum thefaurusdefpicatohoc
vela-
mine contelus
pariter acquiratur
.
Qui vcxat
Iftudigiturqua;ritur,quidagant,
CTmnosmillemodisvexanr,
ri-
A
veaani, &dent, iniuria&
probris afficiunt
:,
in quibusomne tribulationisgenus
B
falutem
dcbetintclli^i.
Refpondetur^ventum nobis illos profperum fuppedi-
CJ
!!"l!^^.J!,'r
tare,
quoceleriuscertiusque
adoortum Regnicsleftis deuchimur.
Dl
Mareenim eft
magnum mundus ifte turbulcntus &c vaftus
^
per quod
vehsremisque
advitas sternae patriam
,
vclutvnicumfalutisnoftriE
portum contendimus
: vt felix propterea fit merito dicendus quif-
quis fecundo vento
nauigat.
His non eft
abfimile quod dicit D. Gregoriu^ : In hoc mundo ani-
ma humana quafi
more nauis eft
,
contra idtum fluminis afcendentis:
vno in loconequaqua
ftare permittiturjquia ad ima relabicur , ntfi ad
fummaconetur.Mundihuius
fluxus & nature ncftr^ propenfioinftar
fluentis aquac fempcr ex fe deorfum fertur , & ad deteriora delabitur.
Ita
promouct.
Morc fft
tnundus.
Citr. PaJK
Advbhsa Si:CTrt7nANT 58.
Ecquid agunt/qui Tne iallunt,agitant(^,notantoi'
Adportum impra^nant flal^ris tiiavelaiecundis.
ThTtm par h yUfne/
Granivhale a mm ame/ Quand
i
'm^e a tort
l
Ii-' t{frt,et Immre/Que le tujh maure/Le metne a hon vort
.
VeRIDICVS ChRISTIANVS, fr)%
Ita quidem facilior proniorqiie progreflio efl: , fed nmns <lokndus eft
cxitus, qniainprofundumabyflfiinfcrnalisdeduci:. Hincaccidit, vt
Sctrprf
dumfurfum adv^rtutum alcioracontendirur
,
viribus atque aniniO^'^"
*'^^*'
opus IitjHcutconrraHuxum nuentibus. Duracnim contra natura:
,irc ,au
inclination-:'^ ad perfectionis promontorium vela panduntur,totis il-
niicmlL,m,
larclillric viribus, Sc ihipendas excitacdiflicLikatUin proccllas
,
qu^
non raro inexpe t^s velacceptodcfifl:crecogunt, vel nimium dcic
conhdentcs in mor.isarterncE vorcices ngunt.
Quandoquidemigitur inturbulento hocmundi pelugo non licet
fubliilere: retrolabiautem^deficere&pcriretfl:; ideoqucneceflario
fempcr ing^snti animo lurfum ad perfcdtiora conandum
;
quis non vi-
Tribulauo
deacquam ntoptabileiUanancifci Driefldia, quorumopefelici naui-
ventuspio
ygatioaeporuis vitsoptatujtandemobtineatur? Et licut tottantilque
in ddcruiiinibus conftiriitis nihdgratius poiHc obtingere, quam vc
profpero vento cumefcanc vela : ita maxima: tfl: fcHcicaiis , in fpiri-
tiiali noftra nauigatione , iniunis , opprobriis , vexationibus &decra-
idlionibuiimpeti. Si ha!cacergo, vtpriE''ertimd:cra6tio , nos infe-
ft.^nC;apuppiflans ventus fecunduselt. Sin aureminfaciem,vtaper-
tum conuicium,exprobratio,contemtus,&quaIefcunquedemumtri-
bulationesquae aparteprora: flantcsconrrarij potiusventi referunt
fpeciem^ nihilrefert: &venti ilhnc fpiramcsad nauis noftiTE pro-
mJtionem non mediocnter adiuuant. Omnta coopevaritur in bonum
,
his
Row.8
qutiecundimi propojnum vocatijum (ancti : inquit A poftohis. Ij proftdo
funt Chriftiani in hoc vocati, vt fmdli flnt , &arternam bcnedidlio-
nemhircdiratepofllldeant. Sicenim & gnari naucleri vento etiara
quoiibet vti norunr : optant hoc vnum tantiim , ne nullus fic vencus;
ficquicunqueeciam concrarius,adprofcdtuminflexoadlacusvelove-
lificantes vttmrur. Ita D. Auguftinusdefeipfeteftatuseft:, multafibi
-^^/^'
in vitaaccidifle, qujBCum acciderent, aduerfa&fugienda videban-
tur, qustamen expertuseft poftea fibi valde fuiflebona,vtilia,acfa-
lutaria. Idipfum C\ animaducrtamus,non raro contingit etiam nobis:
adeo VI ciim aduerfis premimur gauifuri flmus Deoq. adiui gratias,
C\ tum pra:fciremusquantumindeboni fimus confccuturi.
Q
Prreter ventorum talium profperitate in tribulatione confiftentium,
ctiam iliud comodi conferunttoIerat2moleftiaj,vtquantomaiores il-
H
la:funtdiflicuIrate5q;copio(ioresquaEnosexercent,tantonosillae Deo
reddantpropinquiores, i&portui quempetimus : ficut quo altiores
cranc aqUcT diluuij , eo arcam 8c Noe , omnesquc qui in ea eranc, ad
Ccuef.y.
cxlum excclfius euehebanc. Si tam ardua res eft,vt eftjCaelumconfcen-
dere,
& montem Domini , vt ftemus in loco fandto eius
5
quia non Ce
felicemreputabit,
qui nouoquorundamadminiculovelut machinis
diuinitus
approbatis (quales funtcnbulationes}e6 accollitur? Duplici
b
hoc
194
Veridicvs Christianvs,
hoc compendio tanto felicius fruitur Chriftianus, quanto ipCc efl me-
hor fanctiorquc. Nam cum benc viuendo non paruum in nauigando
profedum faciat^vc aliquando tadem optatum contingat portum; tu-
mentes infuper tribulationum vndas velutcalcans , & ventorum in-
furgentium procellis in bonum vtens, tatum ad glorise coronam com-
pendium facit, vt nauicula eius teii inftar neruoemiiii ad partum de-
uolct. Hasc ell via & ratio,quam Sandi vt artis guari fedtati funtj cer-
taqaeanimidelibera[ioueelegcrunt : qua citius tutiusque eo pertin-
gerent.vbi fciebant in a:ternum manfuros quicunque faltem femel ac-
cefTum obtinerent. Hinc canit Eccleiia; Omnes Sanbi quanta pafli
funt tormenia , vt fecuri peiuenirent ad pahnam
,
Sc a:terniE glorix
coronam/
M.imllnt
Quamegrcgieidud S. Alexijcxcmplocolluftretur I Hic Euphe-
ii.^ ca. 1. miani Confularis viri filius, fpretageneris nobilitate , ficuti volunta-
S.Aiexius.
riae paupertatis perpetuusobferuator, itaad tolcrandas iniurias pa-
tientiarexftititairiduus cultor : adeoquehancquam modo tradamus
feliceminfclicitatem aduerfitatimique profperitatem adamauit, vc
non tantum in Syria mendici inftar eleemorynis diu vixent
^
Sc Ro-
mam reuerfusannosdecem & feptem in paterna domo proinopefue-
ritfuftep.tatus ; veriimetiam totocoteinpore afcruisdomefticisindi-
gna padlis dureque exceptus fit
j
non (e prodens neque de quoquam
conquerens. Poftmortem,'S:genus& vitaefantSlitasinnotuit.
His & muhebris fexusexemplum adiiciam , vt ex vtroque profpe-
rumhunctribulationis &:iniuriaj vcntum difcamus eligere, eofque
quinobis illum fubminiftrantdiiigere
;
ficutireda nos ratio docer,
omnia illa chara nobis cfle debere qux ad linem noftrum confequen-
Capamn.
^i^p^^j j^Q5 adiuuant. Nobilis Alexandriae matrona,vt tradit Caftianus,
matronvi
Athanafium Epifcopum adiens , fibi vnamex viduisdari petiit, qus
inokftam
Ecclefi^ impenfis alebantur, cui ipfa benefaccre poflet. Ceterum
viduam
^^^j^ pctenti optima conccfta efict
,
queri deinde capit non ex anin.i
a S. Aiha-
fui fententia fibidatam. Eaigiturreftituta, dcterrimam omnium ac-
nifio.
cepit : dumqueilli benignehumaniterquc deferuirct, mhdabcani-
fi contumelias maledi^laquereferebat, verberaquoque interdum ex-
cipiens, nequidadexercendamanimitolcrantiam deeftet. Indcl^-
ta gratias egit Athanafio
,
quod eam fibi tandem dclcgiftet contubcr-
nalem, cui pro nialo bonum,pro iniuria beneficium reddcre alTuefce-
rer. Nam feabillapriore (quoniammitis &manfueti ingenij erat)
officiis fuifte fuperatam. San6la ergo & prudens foemina eam fibi ad-
fcmeratfociam,quamnontantiimliberaliteraIendopietatismeritura
confequipoftet
(
quodhauddubieadportum dirigit
)
verum- etiam
conftanter perfcrendopaticntiaradipifci mcrcedem ; quodinftarpro-
fpcrrimi vcnti vela fecundac &c fecimdat.
Quidni
Vep.
iDicvs Ghristtanvs. XP5
Quidni dc nos ita faciamus
,
quo certius ad optatum portum per-
,
feramur? In culpaeft quodinitio Capitisdiximus : imperiti & ini-
quiinterdum rerum
a:ftimatores fum.us.Harc omnia qus Sand:ielcgc-
rantvtvtilialicet vilia ; nos cxterna inamcenam fpeciem exhorrcfcen-
tes, rem licet pretiolilTimam illis contentam contemnimus. Alioqui.fi
fciremus qucm nobifcum habeamusin tribulatione, fecurius lartiusq.
vcla faccrcmus
,
qudm iliecui Csfar metuenti dicebat: Ne timejCru-^^'''"'^^
farem & Fortunam eius tecum vehis . Aliter infonaretin aures no-
ciuii.
ftrasChnfti voxilla: Qiadtnntdiciiis? Ego jum. nolite nmcre . Vobif
pj^/,
o,
cum fum in trfDulatione , eripiam &glorificabo vos , 6c oftendam vo-

bis falutarc meum.

Oratiopro patientia in tribuIationibus^&
iniuriis nominatim.
OVemadmodum
dejiderat ceruus adfontes
aquarumjita dejl"
deratanima mea adte, Deus. quando adte veniam? Da, vt
emnem trihulationem patienterfuBineam
,
cjr
injiar venti pro-
jperi mihi cooperetur in bonum
,
vt tanto Jecurius adaterntt vi-
t/z portum ferueniam, quanto certius promifijii , te nobifcum
inmhulationefutHYum. Amen.
h%
Ca
p.
l^&
'eridicvs Christianvs.
C
A P. L I X.
Milam
pio malo
non e(t
reddcndu.
Quid facit il!e, malis qui non meliora
rependit?

Ipfe fuam ob volucrcs animatranfuerberat
auras.
VADET nobisdepranatsnoftiscnaturjE procliuitas,
malum
promaloreddeiCyVtabipfaadolcfcentiaexperimur
. Hinc
piieri 8c etiam adulti {impliciorcs, caufa: fuje bene fe patroci-
natos cxiftimant
,
fi cum verirate dicere pollint: ipfe me pcr-
CLiffitprior^ velprior mihiiniuriamintulit: fiueid verbo fiue
fado
acciderit, Aliudeftquandofe quisliciteac legitimedefendit,
dum
aliquisipfinocumcntum incorpore, in fama, velm bonis
inferre
molitur, quodinculpataetutcla: vocatur; hocenim cuiuiseftlicitumj
nequedeeohicagitur ; fedde vindidta quando fe vlcifccndi gratia
noniamcontra inferendum malum tuetur
,
fed pro illato vindicat.
Hoc prohibet Sapiens , his verbis : Ne diras : reddam nwilum j>ro malo,
Idem alibi : Ne duas : qtwmode fecit
mthi
, fic fucum
ei. Iftud Deuspo-
pulo fuo inter alia quoque fic prohibebat : Non qiuras vltionem: ncc me^
moreristmurucitumntuorum. DiuusPaulusapertis etiamverbis idem
inculcat. Nulli/m(\mt,7nalumpro tnaloreddemcs. Itemad ThefTaloni-
cenfes,maiori id cauens foHcitudine, fic fcribit : Vidcte , ne quis malum
po jnalo aliciii reddat :
fed
femper qtiod honum esl feclamini inuicem
(f
m
omnes. Quodque argumeilto eft , radices egifie hoc in mortalium ani-
mis vitium nunquam non lepullulafccns , toties tamque crebro itera-
tis verbis id vetitum legimus. Denuo ob id k^o{ko\\is:Scinm qui dixit:
Miht vindi[lam,& egoretnhuam . Mca e^ rltio , inquit Dominus. Et vere itjk
habct: fi ofFenfi ab aliquo qui nobis iniuriam intuUt, recordaremur
Deum iuftum iudicem & vindiccm illum reperturum , & dignas ali-
quandoei promeritis pcenas inflidiurum
j
certe nos labore illo &mo-
leftia fuperfederemus
;
quin immo 6c nos eius mifereret , {{ expende-
rcmus quam firgrauein manus Dei viuentisincidere . Dicit namque
ex arquo & bono A poftolus : Qm imuriam facit , recipiet id quod inique
^efit.
Sicuti latius Cap. lxi. dicetur , vbi de eodem latius ex profef^
foi
Deovolentejdifleremus.
Nequetantiim vindidtacloconosillius
tia
vindcimoueremur mifericordia, quia videlicet a Deo quod meretur accipier,
^"'*
fed & merito moueret miferia , in qua ob iniuriam alteri illatam con-
ftitutuseft , fi omnia penitnis cxcuteremus
;
rantum abeft, vt vindi-
^xnos aliquain eumcupidiras incitnret. Huc vel fola D. loannis
Chryfofi.
Chryfoftomi fententia quod fuffici.it confeiet
;
qua fic ait : Confcien-
*'!./'^'*5'tiaimpiorumma2napcEnaeft. Confcientiapeccati, formidinis ma*
Stlileq.
^er. Cumrgitur, tcfte etiam D. Ilidoro
,
nuila poena grauior poena
confcien-
ProH. lO,
Idem 1 4.
Ltuit.i9'
Rom. 12.
l.Thcf^.
iJ^et.i,
Uthr. 10.
Deut.il
Colojf.
J
.
Confcien

Sl MALVM PRO MALO KEDDlS, TIBI TLV5 NOCES. 59
Quidporro
ille.tnalis qui non meliora rependit /
Ipse fuam ob volucres ammamtraniuerl?erat auras
.
"Ovr)
(tttrjiy
^eij^^^tnoovbt, xmjbattnerj ^tnj Voat qui^t .
\
Commentje reum^e/Qm remet le clame/^u mal ^u 'an luvjait^\
Cruel ajay tiujrne/Par le couroux hkjrne/ San Ame tl
defait
.
j
VeRTDICVS
CHRTSTIANrS, T^?
confcientiae
j
quid cft quodfiduenti
amplius velimusinfligcre; y>rx-
fercim cum ex vindida nofipfos poriiis Isfuri fimus ? Hinc bene hoc
Capiteinterrogamr:, Qmd faciac ille, qui, promalis acccptis malaex
vindidarependit; hauddubiefibi nocet. Audiamusadhuc inhanc
fementiam D. Chryroilomum.
Vmdi6{:a,inc]air,in cordepofita.nG-
chyfin.
centior vipcra. Qni vindicra'
cupidirare concepca mcdiratur malum,
^jomma^i.
viperam geftatin pedore. Ec quis mxca (crpentem , nedum cum ler-
L^^j^^
A
pente in fmu fecurus dormiatf Dicitur propterearede in Rcfponfio-
B
ne , talem ob volucres auras, hoc eft ob rem lcuem
(
quahs eft omnis
ab aho nobis iliata iniuria , animam noftram nihil I^edens , fed mole-
ftiatanium aliqua afficiens j
animam fuam tranfuerberare, hoceft,
occidcre per vindidlam. Qus a D. Chryfoftomo rede vipera nomi-
nataeft
.-
quiaficut vipera fuum nonalitcrfcELum parir,quam proprise
vitac difpcndio,e6 quod proles raatris vencre perefo,in lucem prodear,
?.c vi pariacur,materque vi pereat
j
ica vindidae cupidicas.fcrpcntisin-
ftar, eum a quo geftaiur in anima necar.
C
Quam imprudenter & immanicer is ergafe agar
,
qui vindida: cu-
q^
j^,jj-
pidusa:ftuarvtmaIumpromaIoreddac, ex eiulmodi fchemacequcac
promaio
inrelligi. Scatuetibi anteoculos duosviros
,
quorum alceralccrura
^^"^^"j ^^
vuIpinacauda,aucfiquidmoIIiuseft ,
circacaputarqueauresleniccr
^^^^ j^^_
diucrberec,auttitillet potius; illeveroidindigneferens, acpr^ani-
crarn.
mi impotentia,ob eam rem velur intoIcrandam,vir.dicta: ftudio fe fuo
met pugione confodiat ; nonne ftulcus & infanus ab omnibus iudica-
bitur f JLudus tantum erar , volucres auras circa aures demulcens, pr^
illa clade quam fibi ipfe confciuit. Ica quidquid nobis ab aho iniuria-
rum feu verbo feu fado inferrur, animam noftram nihil Isdir, immo
cxercetadDonum : quandoaucem propterea vindidam concipimus
'
animo&vicemrependimus, ipfi nobisnoftraequcanimiE lerale vul-
nus per peccatum inferimus. Audiamus de his dignam Ladanrio fen-
tdcl.int it
tentiam. Non minus malum eft,inquit,referreiniuriam quaminfer-
iraDd.
re Proreiaurem magnicudine, velafFcdus animiqualitace, pecca-
tumvel venialetantum ,
veleriam mortiferumeft
;
quod prcefertim
hoc tradatu notatur ac reprehendicur.
Cogitareitaquedebetquivindidse ftimulosinfefuboriripercipit:
sibipmiiis
Quidagam? Iniqueferam quodmealiusinmodico videtur affligc-itaftcdum.
re; &c quod cgomet maiori me moleftia atque iniuria afficio non feram
inique? Alij irafcar quodme I^dat; &non irafcar mihi quod ipfe
longc grauius inferam mihi nocumentnm ? In alium inueharcum ve-
re nihil 'jrfic, (quia nemo Ia:ditur nifi a feipfb}& mihi, qui folus mihi
iniquus&!nimicu5fum,parcam ? Deproximiiniuriavelminima vel
vcriusnulla conquerar; & non potiiis.de meiipfiusin me iniuria,
immanitare, dc intolcranda infaniaquerelas omnes inftituam ? Qijod
b
2
fi mihi
T-pS V E R I D I C V S C H R I S T I A N V S.
fimihi,quipropriam per vindidamtrucido animam^ignofco; quarc
non ignofcam proxuno qui leue tantiim verbum dixit , nec floccum
quidem vnum liio conuicio dc mea vefte decerpfit ? Si me ipfe pro ho-
ilcnonodi cumfim;, quarenefcio quod hoftilitatis monitrum iple
mihiin proximo confingam qui vere nocuic nihil ? Siquid noce-
rcvifuseft; quaratione paruum damnum maioricompcnlabo? Vcrc
ica fe habct. Quis illum a dehrio hberet, qui quod veftis eius lacere-
tur,corpus fuuni in. vindidtam vulneret : Ita agit qui quod exterius in
ahquo videtur lcedi ,animam fuam intus vindidt^e cupidine fauciat.
Apes luut,
Soletpa-naifta temcritatis&vindida: inapummorte punitavin-
O
'^"'^p dicationcconfiderari
. Quemadmodum enim illa; creduntur ccrtam
ChryfoTi.
'
^'^^ necem confcifcere
,
poftquam vindida: ftadio cuiquam qui mole-
HomiL ftix ahquid intuhfte videbatur, aculeum, infixerunt : ita qui illatam
iniuriam noua vlcifcitur, llbimortcmanimaracccrfit. Siigitur eft
animus , hoftes noftroshobis nocentes Sc infcrentes iniuriam perfe-
qui , a nobis incipiamus. Ahoqui fi tam care
(
pretio fcihcet animx
noftr.T ac fakitis arternse difpendio; tantiikim iniurite
,
im.mo iniuriac
vmbram tantum vlcifcimur; quoderitpretiumoperx, quatamin-
comparabile damnum , anim^E fcihcet noftrae internecionem vindice-
mus , cuius nos audlores exftitimus f" Heu,quam parum hcec medita-
tio nobiscordieft ! Ferinoimpctuferimur potius quam vtvlladuca-
murratione, dum in vindiifta:cupiditatem abripimur;& vel ad verba
contumehofaerumpimus, vel quod peius eft, ad arma 8c verbcra con-
uolamus. Sed quid de iis dicamus, qui tantam feram , vindidam in-
quam
,
trauquille per annos plurimos in animo geftant &c nutriunt ?
H
u man um non e ft.
Fanfmtoi
m Qnpd (ibi lethalc nocumentum concihant qui vindidac dant ope-
Ehacu.
j.^j^^^ jj^ euentu quodam mirabih quem fubiiciemus, quafi per fpeciem
Statua
ho-
quandam contemplari hcebit. Theagenes Thafius athleta nobihfti-
mmem
mus ftatuam prolaudepromeruit: cumque iam e vita difceirift^etj
"
'
quidamexeius obtrc6latorum numcro nod;equahbetaccedens,eam
flagrisca:debat : non ahter quam fi in eosere ipfum viuentem vlcifce-
retur. Cumque inexpletae eflet cupiditatis vindiks: fumenda^, pro
. moleftia quam viriillius prazftantia liuido huius animo dum viue-
ret inflixerat: tamdiuaereameius ftatuamaft]ixit&:cecidit,donecil-
lacorruensincum cccidit, eumqueopprefllt. Cuiille (qua'fo) mor-
tem fuam alij quam fibi raerito poterat imputare J Ita qui per vindi-
<5lam fibi peccativplnus&neceminferunt.
Crtt*
DeDioxippo Athenienfi narrat Curtius
,
quodviolentasfibi
ipfe
Senccans
intulerit manus, vindidsftultccgratia, quiaeiinconuiuio
quodam
ob
vindi- obiiciebarur
,
quod fcyphum aureum fuftuhflet. Probrum iilud in-
^"^*
tuendumq. oculi eo illum impotentix adegerunt, vt ipfe fibi
capitalis
hoftis
"Veridicvs Christianvs.
lo^
hodis ^^carnifex fierec atrociiTimus. Ecce quam graphice mcexpref-
fum videmus quod Refponfionis verfu continetur.
Quanto prudentiores,etiam Ethnici, qui iniuriam potiiis tulerunt! Sdellicat
Socratcs ita calcis a quodam percuiliis patienter accepit. dumquecx
'^-S-"?'/'
aiIld:a.toiibus quidam id iniqu^ ferens hortarctur vt hominem reper-
cuteret : An, inquitSocrates^llmeusme afinus percufleric
,
oporteat
mecontinuo inquadrupedemrecalcitrare? Dum alias in(oIens qui- ,
-^
damiuuenis pugno faciem eius percufiifiTct
,
nihil aliud egic;
dixit^/.jf
tantiim
,
permoleftumfibiefre, quod nefciretur quando cum galea
domoefletegrediendum. Hscprofero, non quod Chriftianis ex-
emplis non abundemus , fed vt a minori ad maius argumentemur: Si
itaEthnici,quid ergoChriftiani ? Vnum tamen omnium loco adii-
ciam. Ciim apud Alexandriam fenex quidam Chriftianus infidelium
c.t/^ianm.
turbaconftipatus malediclisimpulfibusqueagitaretur, &abeoqu.-u.
M^gmim
rerentquid vnquam miracuIifeciflecDeuseius Chriftiis? Refpondjt:
^''^'^"l^^""
r r r

r

i
patientia
Hocipiumj vt iisquasinrertis, atquemaionbiisnon mouear
ncqueiniunaru.
oftendar iniuriis. Eccc,paticntia miraculi locohabendaeft, vindida
vero atrocillimi latrocinij.
Dignum plane
,
memorem cfte Chriftianum exhibiti nobis a
Chriftocxemplimanfiietudinis ; dequofubouis typotam fublimi-
ter Ifaias : Oblatus
efrqina
iffe
rolmt
, &
non aferuit osfitim . Sicut ouis ud
/j^hW
51.
occifioncm ducctur;
^quafi
agmucoram tondente
fe
obmutefcet. Et vere
Gregorius : Vidoria non minor eft, hoftes tolerare quam hoftes vin-
Greior.
cere. Et Auguftmus : Iniuria: virum fortem probanc. AugujHn
Orado pro manfuerudinc & tolerantia.
Omlne
lefu
,
Jpectdtcm ahfolutijbima manfuetudinis : T>x
mihi jpiritum
fiitoYum
Dei, 'vt citra 'vindici^
cupiditatem,
omnem
imuriam
perfera?n ,
internamcj^ animi qutetem cusio-
diam
: quia 'vht
vera quies esi
,
tu Deus
deejfe non poteris,
Amen.
C AP,
ico Vemdicvs Christianvs.
C A P. L X.
Non frangiaducrfisjvbi pcr compendia difcam?
Hoclege defcriptu FlagriSjCruce^Saguine Chrifti.
iRA;r<ov VyERiTVR^hjcoprimaratio adclifcendi patienriam, idque
iTr^W
) P^^
compendiiim
,
hocefl-, minimoncgotiofacillimi que la-
Paticntia.
B^S^i1
bore. Patientiacft viitusmoralis
,
qua aliquis voluntari^
malaabextrinfecoillata aeqiioanimo^^hoceft,fmearimi per-
turbatione) tolcrat, proptcrmcliora bonaquaf fperat, ne videlicet ca
pcrdat. Materia& obicd:um patientia' funt trilbtijr, afflidliones
, &
tormcnta ab extrinfeco prcuenientia , fiue illa a Deo propter ptccatj,
fiue aci probationem virtutis, fiue a cliabolo,mundo 6c carne ad tenta-
tiontmimmittuntnr. Finisparicntiareft meliusbonum,fcilicetvirtu-
tis& meriti inde proutn-entis.Nemoenim fpontelufferrctquodcrii-
ciat,nifi procoqucddcle^Vatieoquod animusfecundum fcabhorret
adolore&tnftitKi. Vndc nunquam eligeretea , nifi propteraliquod
bonum, qucd magis defidcratur, quam horrcantur S>c odio habcantur
tiilUa&mala. Sicincusf-rtverbera vt ferrum cudatur.
A
Crfgnrii* Tanratft virtuiis huiuslaus&excellentia,vtDiuusGregorius, vna
X)f4og.
fentenriadicat quicquidfere dicipcterat. Ego,inquit , virtutcm pa-
Patn-ntcs
tienria:&: fignis6<:miraculismaiorcmcredo. Atqueadeo amplius.Si-
fiint
neferro& flamma martyresefle pofllimus.fi patienriamin animovc-
raciter conferuamus. Qiiid qrrcfo in omni fortitudinum gener^ lau-
dabilius praeftantiu^que eflequeat
,
quam palma marryrij ? Hic laus,
ifta gloria contingcre tibi potcft , fi patientis virtutcm colueris . Au-
diamus Chriftum hac de virtute teftantem , cui non tantiim vt arterna
Veritas, veriimetiam vt infirmitatem noftram cmnimodamque ex-
pcrtuspatientiam,deeaoptimepoteft ftatuerc. Didicit enim nouo
modo
,
quod alio ante fciebat, quid fit pari,quantique fit prxmij . Ita
Inf.iT.
"
isigitur: Inpatieriiiareiira poJitclebiiUanimasve^irai. Nonne prarftan-
t"L^*
temomnique exceptione maiorem rem camefleoportet
,
per^,uam
quod prcticfiflimum eft , animam inquam noftram
,
feruatam cufto-
dimus
,
perditam lucramur , & gloriose in jctcrna beatitudine pcfli-
demus ? Id profedo nequetota mundi fapientia ,nequeomnibusfa-
cultatibu<;, neque vniuerfa potenria conficiatur. Re(Ste vt in hanc fen-
Preu,i6' tentiamdixeritSalomon : Melior e<i pattensviro forti.
Quiomniafci-
licet in robore corporis , fortitudine bellica, & rcbus pra?clai e coram
mundogercndisconftituit. Habemusprctiofum anima: noftrae the-
faurum in vafe fidtili corporis huius: Princcps huius mundi &c infer-
ai diaboluseam
depracdari contendit. Quidconfilij, vceamitainter
tot
PeB.FECTI^M BiTIENTI^ EXEMPLAR,ChSISTV5 V-^SSVS . Sc.
Non iranffi aduerlis ,Vl)i per compendia diicam f
Hoclege d.ej(criptum Flafflris.Cruce.Sanguine CKrifti.
^d ^^e^i^flu/Cyroorj/i^
>ai/ir) t-ptyiivp CvwW vn^^eixt^.
Quel exem^h enhortCfQue^cajihle on^orte/Lcs mmx,et h tort
I^inm^ejihmne/Lefoiiet, la covronne/lEjt au Chrtll la vtort .
VeRIDICVsChRISTIA^JVTS.
~
201
tor-difcnmina,tamquc cruentos hoftes Guftodiamus , itaquc hic poiVf-
deamuS; vt eam in a^terna gloria tranquille poirulere valeamus ? nullis
armis , nuila vel viri velequorum fortitudine,nulIa humana induftria
id
efficiascitra patientiam : quara (i habeas, animam quoquein .-tter-
niira.vtante diximus,poilidebis : quia inuidaeft patientia: iuxta ve-
/ Ht/or.
rum illud didum : Qui patitur,vincit.
Saxonic.
Quare mirum fane videri poteft , cur patientiam non plures exer-
ceant
5
etiam qui.aIioqai ea tempore pacis &quietis pollere videntur.
Illis comparandi funt tales
,
qui ciftas fuas & fcrinia omnis generis ve-
Q!llb"s
fi~
ftibus,etiam hiemalibus, refertas habent , & tamen dum l^eua hiems
qui panenl
ingruit , &: horrido omnia frigore conftriuguntur-, vcftes tcmpori
tiamhabe-
conuenientesnoninduunt. Patientes omnesvidemur dum fauent
[5
."^ ,
omnia,dum nihiladuerli contingit : atquandoin minimoetiamfo-
nunauam
loverbo probamur
;,
docetvfus &experientia non tam inftrudam
vtuntur.
nosdomihaberevirtutum fupelledtilem quam nobis perfuafum ha-
bebamus. Hisrite quadrat quoddicitSapiens : VdfajigidifrohAt
for-
Ecdi.tj,
n.ix : Q" bonftnes
lufios
teritatio tnbulattanif. Dum foli fuauiqueaurs tan-
tiamexponimur,omnibusnobis.arridentibus, valde patientes vidc-
mur,&:efleer'iam pwtamus: fedquando fi(5tilc noftrum vas fornaci
tentationisimponitur, tuncvereapparet quidfitin rei veritatej tunc
tefta noftra dillilit , & in verba impotentis animi crepitu erumpit. Atj
qui ignem tribulationis perfert , vt vas perfectum, vfui bono cedit. Et
Fornax
quoniamforhaxiftaprobationisfemper in promtueft, idco femper
Fr^^l^-itiO"
etiam nobis aduigilandum , vtfic probemur, ne velutindigni repro-
bemiut. Hisitaconformiterloquitur Auguftinus : Quptidiana for- -^j;*/?
i>ax noftra eft huraana lingua. Quia fcilicet , dum nunc laudat nunc
''"'^ ^"*^'
vituperat.nos vt vafa figuli probat. Qujsnon videat igitur, quando-
"^'''^*
quidemita eft, etiam quotidianai^ noftram curam & ftudium efle
debere, hancfornacem probltiofiis pcr tribuktionem quamcunque,
femper ante oculos &: ad manum habere 8c obferuare?
B Poftquam modo dc Patienti^ pnEftantia,vtiliate,& ncceftitatc dif-
fcruimus , nunc ad Interrogationis & Refponfionis explicationcm ac- Patientia
C cingamur. Quxrebatur, quavia &ratipn, faciilirae minimoque
^1'^
^"^
ncgotioad huiusvirtutisacquifitioncm pcrucniri queat . Dicit
Kc-*^^^*^'^
*
fponfio
5
Lege hoc defcriptum in Flagris, Cruce,&' Sanguine Chrifti,
Hoc eft, da operam Paflioni Chrifti,&: morti eius intuno cordis amo-
remeditandae, &facileac fuauircr difces parierrtiam, quam alioqui
^
durisafperisq. prsfcriptionibusobferuandis fine patientianunquam
j..' addifireres. Quandoenimpermemoriampaflionis&
tormentorura,
^i
qu^Chriftus pronobisfuftinuit, adtriftiaperferenda
procedimus,
Pafflonw
. tuncfaciliusfuftinemus:quiapatientiacharitatefulcitur, omniaquc^hiiil.
ardua facic colerabiliora. Hucfiguraillafpedabat, quando lignum
c dulco-
20i Veridicvs
Christianvs.
txod.iii' dulcorauitaquasMarath,
quaebibi nonpoterant. Siclignum
Cra-
cis.hoceftPaflioChriftiincarnefufceptaj&cleuoteconricierata.dul-
corat&: bcit potabilesamarastribulationumaquas, quas
ahoquidif-
^'''Sof'
ficile e^Tct ebibere. Vnde D.
Gregorius ; Si paffio Chrifti ad memo-
riamreuocetur; nihiladeo amarum eft quod non arquoanimo
tole-
retur . Ideo S. Paulusnosadeius reminifcentiam hortatur, dicens.;
Heh. 1
1. Recogitate eum
,
qui talemfuftmuit a feccatonhm aduerfus
femetiffum ccn^
traclittionem\ vt non futi^emini ammis rejirisdefkientes vnoucmm
vfque ad
fan^umem reftttifiis.
i!^S'Jl-,
Poflemusquafi Hbrum injjentem ,
apertumjChrifti
paflionem,im-
cis.
mo i^ntiitum iplum luperpulprto crucis expanium, mtus & foris
fcriptumocuhs
cordis intueri : ineoque, prseterimmenfam
fapicn-
tiam, potentiam,& bonitatem-, ftupendam quoque legere charita-
tem
,
mifericordiam infinitam ,
manfuetudinem inexph'cabilcm,in-
comparabilem humihtatem, &obedientiam , &quod m.oclo vr^e-
mus
,
(ole fpiendidiorem paticntiam, vtin fpeculo omnibus Chri-
ilianis
vniceimirandam. Hichbcr.hicmagifter, hsciedio, hacm.e-
thoduspatientiamaddifcendi compendiofiilima. Perluft:remus om-
nia quscunque homini in hac vita pofiint obtingere aduerfa, in fama,
bonis,corpore,amicis,
&:inomnibus corporismembris, ac fcnfi-
bus
,
animiCEque facultatibus : quideft, cuius nonpoflit in Pafiione
Chrifti repeririexcmplum, quo, quiiampatitur,doceatur, excite-
tur&adiuuetur?
'BetnAri.
Quocirca S. Bernardus : E^oab inenntemea conucrfione
,
pro
fupcr C.mt.
^ M
1 rr"
/- 1 I
-1
r r
1
/era.4j.
^c^i^LiC) i^neritorum qucE mihi deeflciciebam
,
hunc mihi falciculum
colligarc,
6>:inter vbera meacoUocare curaui, colledlum ex omni-
bus anxictatibus & amaritudinibus Domini mei . Tu quoque , fi fa-
pis
j
imitaberis fponfe prudentiam : atque hunc myrrhx fafciculum
nec ad horam a pe6tore tuo patieris auelli : amara illa omnia,que
pro
te pertulit , femper in memoria retinens , & afiidua meditatione re-
Fafciculus uoluens. Hoc pidura illadefignat, quaS. BernardusomniaPafifio-
myrrhae.
nis Chrifti inftrumenta in fafcem colle(^a inter vlnas fuascomple-
Cumt.u
ditur, hacfacrs Scripturae fubiedafententia : Fafctculm myrrhddtle-
ctus metis mihi : intcr vbera mea. commorabitur . Quod nihil cft aliud,.
quam Chrifti pro nobis pafli aflidue cum gratiarum adione recorda-
ri,animumquein aftlidtioneconftitutum, vel ftantem confirmare,
Tel labafcentera fulcire , vel etiam lapfum crigere , tam falutari atquc
cflScaci remedio, vel naribus tantum animac languentis applicito.
*
**
HucfpedabatD. Petrusdumficinquit r ChrisioigiturincArne^affo,<^
vos eadem cogttatione arvtamini,
XjRe|
1
5.
Rex Dauid vt fingularis Chrifti figura ac typus , a filio ciuitare &
E-
Jcgno pulfiis , trans torrentem Cedron ibatflens> nudis pedibus,
(Scopcr-
ViiRIDICVS ChRISTIANVS.
20
J
&operrocapite; magnc-epatientia! exemplam prxbens^ prarfercim
^^'^^^ *^^*
cum avilillimohomincSemeiauciiebat: Eiredere^eoyeiUre. vtr famui-
^!T"l^^^^
fmm &vir Belul. CumqLie Abiiai dux ftrcnuus iniuriam hanc vlcifci
volens diccrec regi : QuarcmAednii canishicmouturus dontniomeo rcgi}
vad.im,&dm^utuJo capittcius.Ait rexiQuidmibi i^- vohis
cfif.Uj
SaruidlDi"
nittttte eum vt makduuf.Domimis enim pr^cepit ei vt malediceret Dauid.
F
lob (imihter rarx exempkim patientia; de (e exhibuic : quando non
lob i.
folum amilhs direptisque omnibus , etiam toto corpore ita affliftus
E'^':'"??^^
erat, vc m fterquilinio (edens (aniem defluentcm tefta raderet: verum
eriamvxorei importunaatqueextremegrauiseflet, ad blafphsmiam
per im patientiam lacefTens : Benedic D'?,fnquicbat,c?' morere.
Si illi totque ahj tarn patientes fuerunt priufquam Hber patientiie
compailus ex panfusque eiFec
,
quid nos didiiri fumus in die ladicij,
quando ille hber & confcientiarum omnium hbri aperientur, fi neque
poft totexempla,totq. prsddiagratiarum patientcsinuenti fuerimus*
Pro more habebant ythiopes,vt fi rex membro quopiam eflet mu-
tilatus . amiciquoque eius eodemfemutilaricurarenc
,
turpe exifti-
mantes fi regi fuo parte illanon eflentfimilcs. SicS. Bernardusin-
decorum iudicabat, fub coronatocapite membraefledehcata. Sed
multi Chfophum Phihppi Macedonisparaficum iniitantur, qui,vt
Athenaius refcrt
,
claudumfefingebat, qucdPhihppuscrusfradum
haberec; os oculosque idem concorquebat, dominum in geftibus
imirans.
Meriioobid pudorefuff"undamur, quodciim tolcranda nonfe-
rimussquanimirer
,
neque ipfietiam Chriftocompati ccnuincimur;
cui ramen omnes in cruce compafla: func creaturas. Sic D. Hierony-
d h?V/om.
mus: Omniscreacuracompacicur Chriftomorienci: fol obfcuratur,/"?-
MMih,
tcrra mouecur
,
pecriE fcinduntur, velum templi diuiditur
, fepul-
chraaperiuntur. Solusmjierhoraonon compaticur
,
pro quo folo
patitur Chriftus.
Oratio pro impetranda Patienti.T virtute.
P
ErtUAmnos
, Bomlne
Jefu ,
Pajsionem rtberalft
(^
docuifH:
ita
,
quxfoy crux tua cordi meo imprimatur -. vt (^jructu
Paf-
ponls tu
fiui
merear
,
&
PatientiA exemplo
erudiri^vtfalutem
^jjs
promiffam fme fnepofideam. Amen.
C 2 C A 9.
to4 Veridicvs Christianv
C A P. L X I.
Qjjid lucrer^obliquans focios liuore maligno?
tibi^ante omnes^ fis carnificina doloris.
I R ABiLis interrogandi modus , vt interdum etiam rcfpon-
dendi nouitas
,
abfurditatem & peregrinam rei interrogata?
naturamacconditionemfubindicant. Exempligratia , ad
oftendendum quam male & fhilte agat qui alteri inuidetjn-
terrogatur quid lucretur eiufmodi . Ac fi diceretur ; Euidenti aliqua
atque efficaci me rationc docero
,
quam imprudens iit, quantamque
loco lucri ia<5turam Eiciat, qui laborat inuidia.
Inuidus fi-
Rffponrio dicit , talem jfibi pniis nocere quam alteri ; adeo & Cbi
A
bi rnus
r rr
'
r
^
/
uocrrcqua
carnihcmamelie, mamsquemrerre tormentum quam quilquam ei
alicu. infcrre queat : dc quidem illo illaefo quem inuidiac facibus infe^^latur,
Simileabeofumi pofiet, quifi:ri6togladioaliuminnadens, fe, dum
ictumlibrat, priCisincapitefauciat quamillum tangat
j
iuxtaillud:
pr,^__ Contiertetur dolor cius in caput eitts: (fin vertuem ipfttn iniqtiitas eitisde-
fcendct: aut,quialium titioneardente,veIcandentifcrroimpetens,rc
priiis in manibusadurat
,
quam qui terrebatur quidquam fentiatla:-
fionis. Sic&inuidusfacit. Naminuidiaignis eftpefi:iIens,incorde
Inuidiae
inuidi fcintillans &a;ftuans.- quociim aliumhoftiliier perfequitur,
detcftano.
^

o
i-
^
ca-

?
r\ u J

BUroa.
ie,mtactoalio,priusartligu. ItaL). Hieronymus prsrei indignitate
g
exclamans; Oinuidia, primum mordaxtui
.'
Iftud & Sapiensalia
TrciiA4.
fimilitudineaptedefcribit; Vutredoofiuminnidia. Illaenimroburfpi-
litus ac prarftantifiima quasque confumit in Iiomine
,
qui eam in ani-
mofouet,qua:inftaroflium virtutumcompagem fuftentant. Ethnici
IrtlVf./Vo.6\ quoquefubhocgenerecontagijeam funtdeteftati : Sicut rubigofer-
Menand.
rum , ita iuuidia iuuidosconfumit. Etalius; Inuidus hoftiseft fibiip-
Metam.
^'^' Huic confonat Poet^ didtum :Inuidia fupplicium fuum eft. Et alius
Honn.lib I.
ionge feueriiis , ad rei feueritatem quam proxime accedens , fic in-
^fAS' quit; InuidiaSiculinon inuenere tyianni Maiustormcnrum. Pr
ipfo fcilicet inuidis audtore & fautore; quia tametfi alterum peterc vi-
deatur , fuum tamen patrocinatorem primiim arripit,ibique ha?ret,&:
in eius penetralibus velut ferpens aut flamma graflatur , nequc vllam
ei quietis vel pacis fpem facit reliquam
,
quamdiu illic fuerit hofpita-
ta. Redeideoforficibus inuidicomparantur, quod illae vfu proprio
(^
Riordeant deterantque.
Miiltttmquoque adinuidia; dcteftationcmfacit, quodilla inftar
pefllmi cuiufdam animaIis,optimaquacque,
pretiofiflima & pulcher-
dma fibi deligit quae inficiat , conuellat ac
deftruat
^
q^uod fi ncquit
,
faltem
Ouid lucrer^ otliquans iocios liuore Tnalieno ^
Ipse tiDi.ante omneSy iis carnificina (ioloris .
j-yy
avu^tfi^ itij [tyuLt~i!) tt\r
^y
ttr) anbtx Qnyi .
Qm aawne l'nme
/
Qm toiJiours e[^/ La. yie ci'autru)r:
Jiuant au 'elle areue/Perjcmeje creue/Son coeur qros dennuy.
Veridicvs Christianvs,
iOf
faltem obrcuret& deprimac. Ideo merito D. Bafilius itacam depin- Baftl.
gtt : Inuidia arma diaboli. Item amplius : Inuidia diabolum facic
diabolam; alioquienim adhucangelusefretlucis. Etficutillain cx-
lumpeftem hanc optima qusque corrumpenceminuexic
j
ita 6: in
D
mundum . Sic Sapicns ; Inuuiu duboli mors mriount t?i orbem tcrranm. Sap.u
Nam non folum primos noftros parentcs cum tota fecuiura progenie
morci corporis acque anirace obnoxios reddidic
, &c ex Paradifo profli-

gauic : verumetiam primum homicidium in cerra pacrauit. Profter

Genef 4.
qiiidenim Cam occtdit Abei? qmaopera enis erant mala
,
fr.itru autem etm
iloM.^.
'^iAjla. vtteftatur D.Ioannes. Inuidebat fratri fuo meliori decerior,
perfequens vircucemvicio. Ecce inuidicE pernicioiam
conditionem,Fortunato-
prsftantiorafemperimpetentem : vc Ariftotelcseammeritofortuna-
rum anta-
torumantagoniftam appellaric; &qualuumfemper inprimis auto-
S"''^^
remexcruciat
(
quod modo praecipaetra6tatur
J
Socratesanimas
fer-
ferra inui.
rameftedixerit. Nam tametfteciamin iam diiloexemplo Cainfra-
dia.
tremocciderit , fetamenprius inanima proprio mucrone perfodit.
Nequevere fratrinocuit
,
fed eum excellentillima martyrij corona
donauit, feveroiEternaedamnationisculpaobftrinxit.
Eumfequuntur omnesquotquot inuidi.TftimuIisagitantur, ftcuc
Apoftolus bene defcribit:f^ tllis qui in vtam Cain abieyut.Quia. cum per
lud^Epifi.
feillafatis damnabilisfit, primi tamen audtorisdiaboli cxemplo fic
longefuneftior. Nam ficuci nullum dile6lioni peceacum perindeat-
que inuidia concrarium eft , ira nullum asque concraria lege compen-
fabicur. Charicas fummaa^cernaeviccECorona^ inuidiavero profun-
diftiraa gehennac condemnacione.
Oratio contrainuidiam,
Slcut
fltorum tuorum
,
Domlnz^
,
fignum
efi
charitas
^
ita
inuiMa
firuorum fatan
nota certtfima: Davt ita corda,
nofira dile5iio repleat
^
vt nullus ibi inuidin aut diabolo locus
fit
reliquus. Amen.
c
3
C hi^
lo6 Veridicvs Christianvs.
i,Cor,u
C
A P. L X I I.
Qua rationc meos vlcifcarplenius liofles?
Aggere candentes inimico in vertice prunas.
Vinciia.^
"^
'
fancl.-B cc
ilUmn.
r^^^ifi*^^\|
'^t^
'
^^^
^"^^^^ omiiescapiunt vcrDum noc, lu^qiic
1^^^^^^
anirai ita moJerati fLint, vt liis te pacari pcrmiccanr.vrque
inulti iibiquiciuis inferri padantur: quocircaaptiflimum talibushic
confiliumdatur, quialiquofaltem modovindida cupidicatifacGre
voluntfaiis. Sicenim &D. Paulus gloriandiconiilium fuggerit iis
qui non poflunt non gloriari. Ouiglori.itnr, inquit, in Domtuoglonetm:
Ita modo nos : Si qua ratione te de tuis hoilibus vlcifci dciideras,car.-
\
dcntesprunasincaputillorumaggeriio. Credoequidem.animo tuo,
g
quanturauis vindida; cupido , fadum irifatis.fi c6 angufliarum tuuni,
hoftem adi^as tibique ita fubiicias , vt vf.pe ad fummum vcrticcm in
igne confticuas, vel ignem faltem fupcreius vcrticem ftruas ; qua
enim viaillum manifeftius intuam redatum conftet poteftatem;
quam (I h^ctibi in ipfiim liceant? quid amplius vel in hofte requiras?
Quid;inquam,ampIiusoptetquis, quam vtquodin hoftedamnatur
iii coirigatur , &ipfe euadat melior ? Alias crudelitas eftet, inhumani-
tas^acbeluinaferociaj fein poena Sc cruciatu tantum alcerius
,
Hcet
hoftis , obleftare.
Iftud& Gentiles non ignorabant, nequc non execrabantur. Cru-
dehtaSjinquitSeneca, minimehumanummalumeft. Ferinaifta eft
rabics. Et quod ampliuseft, non folum homonaturatantam abhor-
retimmanitatem vtfealteriusobledetpoenis
5
vcrumetiam dum ne-
/cenecftdequopiam poenas fumeie, pcenaeific. SicLucianusin hanc
G;r,tcntiara appoiite: Viro natura bono , neceftitate autem feruo,muI-
to durius eft de aliis quam de fe fumere fupplicium . Immo quod vi-
I^Ugtnes, ctniusadicopum prashxum accedit,licinquit-Diogenes : Humanum
habetur, vltioncminimici^fiquandoperoccafioneminciderit, negli-
gere. Veriim enimuero
,
vt clixi, ita accipe : Non vis ignofcere : ne- A
quciniariampatifiuevindidaeftanimus;
vlcifcidefiderasquadabi- B
tur. Agedumigitur,accingitor,hoftem arripe, & in ignem vltra capuc
conftitue : ardentes carbonum globos fuper vercicem eius accumula.
Egregiam (quis negec^jvidoriam nadus es,ceque vlcusabundc
,
Prophetaregiushancpoenamintermaximasrecenfetquibus Deuj
Ffal. ii9' depeccatoribus vindidam fumit , dum ficait;
Cjdent
fuper
eos carbo^
nes^in ignem detjdes eos i in miferm nonjubjiftent, Ac fi dicat: Impi
j
miris
fe mo-
Sentca.
ZticMnta
FhaL
NOBJLE AC 'i^OWM VmmCTASL GENVS
.
Qua ratione rneos vlcilcar plenius liall:es;
Affffcre can<ientes inimico in vertice prunas .
SyO(^ \aii\\p my^av
)ttfr,\jar; mynnn \?yanbt McMrt;-?6t) l,
y>^
motrt ^trrj soLrj \3icv vv
iyncrj
\Cfv
\>n^trf
1
Quahefl la vmaccmcc/Qm le natuxfcjlance/^ vanaer mon tort^
IJa. cmnhler de hnnfe/Le tefie mauuaifc/ Qm te hatt a mort
\
V E RIDICVS ChrTSTIANVS.
lOJ
fe modis iaditant aduerrum re tuofque fciuos , Cogitauerunt iniqui-
tatesin corde; totadieconftituunt prarlia: Funcsextenderunt inla-
queum,&c. niliilnon agunt quoteadiram prouocent-fed dignam de
eis vindi^am fumes:, non euadent : quemadmcdum olimin Sodomi-
tarum vltionem e ca:lo ignem mififti, ita fuper iftos e c^Io cadent
carbones, & in ignem eos prsecipitabis : tantisque eos afficies calami-
tanbiis, vtin eis fubfifterenequeant . Inmif^iis prxcipuisquoquc,
hoc eft in peccatis
,
non perfeucrabunt
:
vicli cedent
& conuertentur.
nobll""^.
Eccequam acris vindi6tatibi in hoftem tuum ccnceditur
,
quifquis
nus.
vindiita: es cupidiis. Immo & confuhtur vt ampledtaris: vi hoftem
tuumineas anguftiascogas , vt vidium fe fateatur, neque in mi-
ferando hoftilicacis acpeccatorum ftatu diutius pcrfiftat
;
fcd ag-
nofcens calpam ad veniam conuertatur & gratiam
;
& ex inimico
amicusfiat;& probuseximprobo. Hocfiquidem longe laudabilius
eft &optabilius, quam hoftem in hoftilitateinternecioni dare. Apud ^.^,'^^'^
'
'
'
omnesenim nationes vhratum hoclcgitur , vteiufmodi vidloria! plu- PManh.
rimumlaudenrur
,
perquashoftisminimocum difpendio, maximo^'1"'"''^*'
autemcum lucroatque mcrementovirorum, dmitiarum
, &cuiita-/j^
j
-'^
tum ,
in vi6toris commiodum conquirirur : nam tales vicftorise ctiam
vidisipfisfunt vtiliores. Talimodo hoftemtuum
,
dequo vindi-
tam deiideras fumere , fubiugatum tibique ad omnia obfcquentem
"
habituruses- &ipiiquoquecrit optime confultum. Modus autcm
fumendi vindictam , vt iam didlum eft, in duobus fequentibus Capi-
tibus clariiis explicabitur.
Oratio contra vindiftas cupidinem.
TF
pijpme Ttomine
lefii frotuls
crucljixorihtis exorasH-^vt
&
nos tanto dieniores a, vindiBa
fiudio
redderemur: Bo-
ce nos ita. hoHes nojlros tolerare atque dtligere^
,
vt eos tibi per
fatientiam ac charitatem
lucrifaciamus
,
0*
cum ifftsfariterte^
sum colUtemur
,
Amen.
A To
io8
Velidicvs Christianvs.
C A P. L X I I I.
Quimodus,vtquodais fineferro aut vulnere
fiat?
Hunc fi opus efi: operi: ac potu folare ciboque.
Carbcncs
SSI^SH
*-'^ fine rati^neid modointerrogatur, qiiiaanrcqiiam
ho-
A
ignis fuper
'ii|^^ )
^em tuum in ignem coniicias
,
autquod difficilius eft fadtn,
B
caputho-
ra^^g
J
cirbonesardentesfupercaputeiuscongcras;
finedubioil-
^^i^saggere
PrTrKrTl1
]^^^^ prius autvtid permittat inducere, autfinolit,
cogere
oportebit . Foreautem vtinducas
,
parum afFulgetfpei
:,
vtautem in
-
uituii-jcogas,
qui modus vtid fine ferro aliave armorum
violentia
conticiatur ? Nam verifimilc eft illum reludarurum, bc hmc
amaram
pugnam oborituram.
^
,
Rerponfiodicit;
huncjfcilicethoftemtuum fi opuseftoperi;
&
C
litanscx-
ciboac potu folare. Nouum vere vindidae gcnus, illa in hoftem exer-
D
ercendo.
cendo,quibus charitas demonftrariconfueuit. Mirum non eft admi-

randam videri nobis illam vindicandi rationem
3
nam ex altero nobis
Uc.\
orbe &C2:lefti regione prouenit,vnde omne datum optimum
&omne
donum
perfedum defcendit,de furfum fciHcet a patre iuminum.
Quj
procul in extremas mundi plagas proficifcuntur ,
libenter inde
etiam
res raras & nunquam vifas referunt. Ita D. Paukis non fruftra
in ter-
tium ca:lum proueftus fuit , vbi inter muka arcana ctiam iftud
infok-
tum didicit Itratagema.
Poftquamfiquidem Romanos commonuif-
fet, nefeconformarent
huicfseculo, nuUique vnquam
malumpro
malo redderent , fed darent locumira;, nouum iftud vindidlae
fubie-
cit ecnus , dicens : S,i eftment imtmcm ttm ,
aba tUmn
: fi fittt
,
potum
da
Pro.5.
^'^^' Hoceutmf.icietJSy
carbonestgntscongeres ftfpercapntem.HxcimedU'
biomitifrima&
fuauiflimaviaeft. Quandonamque dux aiiquismi-
liti^ hoftilem aliquem exercitura aiit etiam ciuitatem cupitexpugna-
re , optimam id confcquendi rationem excogitat
j
fiue per aftum , fiue
perinediam, akamve coarctationem ,
aut fuauem aliquam
tranfa-
d:ionem. Hic iecretum inauditumque vincendi hoftem
coniiliura
fuggeritur, pcr famem ,fitim ,rerumque necelTariarum
penuriam,
quo ftne clypeo aut ha{l:a, verbere aut vulnere
,
illum in tuam redifras
poteftatem. Audiquomodo virquidam fan^lushancdebellandi
hoftis
Htcrolib. 5.
induftriam extolkt. Nobile, inquit, vidorise genus
,
ignofcere
vicH^o
.
de
lininM. Nobile vere, fuaue , ipfique vido perutile : vtikus longe quam fi ipfe
yidoreuafiftct.
4,Reg.6.
ij.^ fecitProphetaElifeus , dum mififtet rex Syris: equos,
&:currus,
p
&roburexercitus , vteum comprchenderenr, ad eiusorationeni
om-
nes CtEcitate percufll funt
j
dixitque tum eis: Noti esi h(/iC yia neque ijia ci-
uitas:
BeNEFACITE HIS, QVl ODERTy^T VOS. 63,^
Qui modus.vt quodais.nne renx),aut vulnere fiat
Huncii opus eix. operi; ac potu ix)lare, citoqj.
Cantmmt cejle ctcre^Fourra. fans hhfsure/Mon mal rmmacrl
T)ome luy a hotre/ Ajon Defoin ,voire/Haints, et manaer.
Veridicvs Christianvs. lOp
uit^ : fequtmim me, &
oflenda^n
vobis virum quem qtuntii. Diixitergoeos
Exercitus
in Samariam ; eiusqueiterumpetitione, hallucinatione illaremota,
hoftUis ci-
vclutdetra6toglaucomatevidcruntreeflein mcdioSamarias. Cum-
^t^a^^li^'
querex Ifracl percutereeos vellet, prohibuit EUfeus, dicens : Kon
fercttttas
, fed fone
patiem &
aqujm coram eis, vt comedant
&
hihant
&VU"
dant ad dominum
fuum.
Appofitaque eft eis magna ciborum prsparatio:
&comederunt&:biberunt, &:dimiiiteos, abieruntqucaddominum
fuum. Et vhra non venerimt latrones Sj/ri^, interram IfraeL . HoftiUtas in
eis charitate profligata fuit. Sicuti enim in naturaUbus oleum calcem
exftinguit, eandemqueaccenditaqua^ itain politicis, hominisirati
animum nulla inrerdum vi franges , fedcharitate placabis.
Vtque oftendat Apoftolus, tetalimodo &nobihtcr vidorem , &
abunde futurum vltorem,addit : Noli vinci a tnalo :
fed
vince in hono ma-
Row.i z.
lum. Ac fi dicat : Vi(5tor efle quilibet natura malit quam vidus . Si
malum pro malo rcpendere incipis , & irafcenti irafci, tu quoque& te
vindicare , iam a malo vi<^us es turpiter. Nam iliud tc in iuam rede-
gitpotcftacem : ficutab aqua ignisvincitur, quandoeiusinicdtione
extinguitur. Sin vcrb tu hoftcm non hoftihcer led in charitate tra6ta-
ueris, eiufquemalum tuovicerisbonoj vi6toriam nactus espcrinii-
gnem
j
frigidamquafi pervitia eiusnaturam,tuaediIe6tionisigneca-
lcfatam ad tui fimiHtudinem pcrtraxifti: illeque anaturahfuadif-
cedens proprietate, in tuam tranfit conditionem . Sicuti aqua ab igne
vincitur , dum eius frigus calore ignis fuperatur &calefcir.
Rationem efficacia: intam generofa vi(^ofia confequendafatisa<l
rcmnccfinelaudisaugmentodiuusloannes exponit hisverbis: Uu \.hAn,\
efi
victoria qud vincit mundum
,
fides noHra : in quacunque quidem ratio-
ne vinccndi , fed fpeciatim in hoc gencre : quo iuxta Fidci noftrae in-
ftindtum
omnia noftra difponimus , ad refta agenda, mala toleranda,
&malum in bono vinccndum; illudque infiiper , vt diximus, ex malo
inbonumconuertendum : quod nominatim patientiae, manfuetudi-
ois,
&charitatis virtutc perficitur. Hoc nobile abfolutumque vi6tori^
genus,pro
meritis ita depinxit Propheta : Ipft
conuertentur adte
: & tu
/^,^,
*;
0 conuerteris ad eos . Ratio vidtoria: & vindi6t^ cam falutaris abfolu-
tc fequenti
Capite defcribitur.
Ofatio ad bonum pro malo rependendum.
DVmbefie
, Domine T>em
^ confidero
pnguUy nema vert
UditHrnifi a
felpfo -^
neque quifquam
quamegomet mihi
nocentior eH : quocirca da vt tali omnes mihi aduerfantes conn
fle^ar 4more,vtm mkitiamconmrtdturhofilitas, Amen,
d C A P.
Expeditif-
lima rario
fubingandi
holtem
.-
Per vim
ainoris.
Lhc.S.
Canttc. 8.
Catech, rn-
iib.
Saul
Daai-
dis
amici-
Sia fupcra-
eus.
iio Veridicvs Christianvs.
C A P. L X I V.
Hifne queam infenfum debellare artibus Iioftem?
Crcde^amor extindlu tuus inflammabit amoremi
VI A resmirahxceft, ideo tertia iam interrogationc mo-
uetur: cumqiieduabus fuperioribus demonftratum fit,
optimam vindicandi rarionemeffe, fihoftilem inverti-
cem carboncs ardentes congcfleris : idque tum ficri,quan-
dociburapotumqueei vclaHud quoindiguerit fiibminiftras, opus
charitatis in eum exercendo : eamqueefTe expeditiflimam vtilidi-
mamqueviam, quahoftemtibi adeo fiibiicias tibique faciasobfe-
quentem , atque fi pro tuo lubito illum in igne vltra verticcm confti-
tuas, faciasque de eo quidquidadlibuerit : nuncideoabfokucro- a
gatur, quaefitratioconfultifadtique: vttaHbusartibus infcnfusho-
n
ftisdebeiletur, Scfiatamicus.
Refponfio datapertam rationem-.Nempeamor ruus hoc faftoamG-
remilhus extindum inflammabit. Idco naturcc noftrjE conditor&
cognitor Deus Iioc confilij nobis fuggeftit : Benefacite hU
,
qui oderunt
Q
ros. Charitatis tam infolitx flammautesfcintiIIa:,excordeficinimi-
D
cum diligentis prorumpentes, etiam cor inimici paulatim accen-
dunt. Viseaeft fiquidem veri amoris
,
proutin Cantico Canticorum
legimus : LawpadeseiHs, lampidesignls , atque flanmarmn : qux\idc~-
hcet proximo non folum lucent in exemplum , fed eum quoque ra-
piunt in incendium. Hoc cantu illo etiam Ecclefi^e ad Tertiam quo-
tidieinculcatur : Flammefcat ignecharitas: Accendatardorproxi-
mos. Sicut^nim nemo igncm in. finu geftarit quin fe fumo 8c flam-
ma tandem prodatjita qui charitatis igne eftuat,oculis, ore, fpiritu to-
ro, totaq.agendi. ratione fe adeo mamfeftat,vt proximus quifq.perci-
piatpermoueaturque. Sic in hanc fententiam dieit D. Auguftinus:
Nulla eft maior prouocatio ad amandum
,
quam prjEuenire amando.
Nimis enim durus eft animus
,
qui diledtionem etfi nolebat impende-
re, nolitrependere. Etvere mirabileeft acnotatu dignum, huma-
numanimum, tametfibrutianimalis inftarautferaemoreconciliari
nefciusvideretur, moueri tarnen &flediad modetationem &.amo-
rem amorisefficacia: quinulla nequemalitianeque violentiaeo ad-
duci potuiflet, nec mortequidem ipfa: ea vis eft Charitatis-.
Pulcherrimoid exemploin facrae Scripturae hiftoria videmuscx-

preftiim in Dauide & Saule : illo huic non nifi optima quxque femper p
-
volente & procii;rante ; ifto vero illi malam mortem tam aperto Mar-
tc qaam per cuniculos airidue moliente . Cumque tandem in fpe-
luncam
Charitati: ignkscit Chaiuta^s.
Hilne queam infenGxm d.el)ellare artitus hoftem :
Crede.amor extincflum tuus inflammabit amoiTem
Cda ^eut iljnire/ Plier ialiierfcure/ Qui ejl eTtlurcr
.
Uamour de ton aine/Fera,^'tl
yenflanme/A famer au/sy
Veridicvs Christianvs.
ITt
lancamleuandionerisgratiarcceffiflec, inqua Dauicicum
fuislarica-
bat , illic.ac cum horrarencur , vt hoftem fuura qua(i d Deo Cihi in ma-
nustraciitam necidarec, pepercitei Dauid, rantumque chlamydis
oramabfcidit, quoconftaret poftea, quam illi commodum fuifTcc
cum perimere , fi fuillet animus. Vt &: accidit , cum cgrelfo Saule dc
fpelunca Dauid poft tergum eius clamauit &dixit : Do7n'wc mi Rex, Et
rege
pofi fe
rejputente
;
mclinauit
fe
Datudpronm
fuper terrafn,adorans cum'^
remqueomnem eiclaris &:pacatis vcrbisexphcuit. Qu.ibusitaper-
motus fuit Saul
f
nam & patrem eum Dauid appellabat ) vt vbertim
lacrymansvoceleuataclamaretdiceretqueDauidi : lusiiortu esquam
go ; tu euxm trihuisii nmn bona
;
eoo autem reddidi titt maU. Et tu indua-
ftt
mihihodic aju feceris mihi bona : quomodo tradiderit me Dominiis
in md"
num tuam
,
(y
^ton oa idcru me. Qms cnim cum inucnerit immicum
fuum.^
di-
viittet eum invia bona ? SedDominusreddat tibi vicifitudmem hanc proea
qwod hodie operatm es in me.
Eccequisnon exiftimetfe iftain theatro confpicari potiiis quam Adhorta-
taniumlegere? Saulquiin apertum campum cum fuoexercitu Da-
'i^')'^'^
uidemdeleturusaduenerat, aperta voce, fufislacrymis, blando f^r-
^^""^^^
nione,coram tribus militum mihbus, fuam fateturculpam,
vidVum
lioncm,
fe a dulci charitate cognofcit . Qujs ad talc fpedaculum non mouea-
tur ? quis vera: diledionis vim non admiretur? Quis de hofte fuo tali-
busartibus emolliendodefperet? Quifquiscumaltero diflidianu-
tritj&paccmtamcn optarc videtur, nedixerit; implacabilis eft &
intradabilis : nulla cum ipfo de concordia ineunda iniri pocerit ratio:
.atum eft ; rEtcrnam & immortalem efTe fimultatem nece-fTc eft. Fal-
litur quifquis ita leuiter fentit. Nihil Saule ferocius &immanius: ni-
hil tam extra omnem fpem videbatur , lonatha filio ipfius tocics frii-
ftraattentante, quamefFeratum inDauidem regisanimum placare:
cijm tamen innocens non tantum cflet Dauid , veriim etiam fidehfli-
musminifter &c amiciis fingularis. Si igitur potuiccam obduratum
&
coniuratum in Dauidisnecemcor cmoUiri officiis charitatis
;
quid
critquodquis animumciefpondeat ininimici reconciliationc, fi his
mediisfueritvfus?
Quifquis adhuc vi(5lum te necdumagnofcis, vttaliarte ac Martc
Koftem vincas
j
per officia fcilicet charitatis hoftilem cius animuni
ita inccndendo
,
vtigneamoris colliquaius inahumplaneramicum
videlicet} transfundatur : hic tu mihi pra^cipua tam generofa: vi^lo-
Lucra rc-
riartropaeainvnum collefta contemplare, &,fpero, mouebere, vt
*^"*:'^'^'
amplexeris. Inpnmisanimi atquealteCt:ustuidomitor,victor,acrex
morua?,
Cuadis, dumiracomprefla vindi^tse cupiditatcm intolerantiam
, &
quodeftampliusjinamoremconuertis. Deindeinimicitui malitiam
frangis,^
&facisamicum. Laudem ob hxc magnam
,
magnamque
d i apud
211
Veridicvs Christianvs.
apudDeum mercedem proraereris. Animamtuam conferuas quac
periclitabatur
,
& hoftis tui perditam lucraris . Excclientifrnnum
Saluatoris noftri exemplum
(
qui vt nos ex inimicis amicos face-
ret,pronobis eft mortuus) adviuum imitatus es : 8c prosftantifti-
mum perfedionis fpecimen tali fado praeftitifti . Ecce quot iaudes,
quotcommoda, &quanta mercedisaccumulatio invno codemque
a6tucon(iftunt.
VaUMM.
Exemplum his fubiiciam admirandae eiufmodi vidoriae &conci-
lt,^.cap9-
liationisftupendum,fednonimitandum. Idnarrat Valerius Maxi-
fcdfuspa-
mus.Ignoti quidam nominis pater ciim a filio neti fibi infidias com
-
termcura periflet, necinducere animum poftet, vt vcrum fanguinem adhoc
filiodyfco-
fcelcrisprogreflumcrederet, fedu6lam vxorem fiifpicans^ fupplici-
^*
ter rogauit ne fe vlterius celaret , fiue illum adolefcentem fubieciflet
,
fiue ex alio concepiflet: afleuerarione deinde eius & iureiurando fe ni-
hiltaledebere fufpicari perfuafus ; in locum defertum filioperdu6i:o>
gladium quem fecum occultum attulerat tradidit, ac iugulum Rnien-
dum praebuitj necveneno,neclatroneeiad peragendumparricidium
bpusefleafiirmans. Qupfa6lo,nonpaulatim, fedmagnoimpctu re-
6ta cogitatio pedus iuuenis occupauit ; continuoque abicdo gladio t
Tu vero
,
inquit
>
pater viue: &li tam obfequens es, vt hoc prccari fi-
lio permittas , me quoque exfupcra . Sed tantiim quaefo, nemeus er-
gateamoreofitvihor,qu6d a poinitentia oritur.O folitudinem fan-
guine mehorem
,
pacatioresque penatibus filuas, &alimentis blan-
dius fcrrum
;
acmortis oblar^rquam datxvitx feliciusbeneficium?
Elucetquidem hic fcintillaquardam eiusquodtradVauimus, vincendi
fcilicethoftilemanimumperpietatis accharitatisofncium : fed non
imitandum dixi : proptcr periculum in occafione peccati
,
quac;
alij datur.
flmrchut .
Veriim ahud fiibnedamus mitius, noftroq. propofito melius qua-
in Reg.
drans . Antiochus,cijm vrbemQbfideretHierofolymam, ludaeis ad
"^'^
maximum illud fcftum celebrandum feptem dies petentibuSj non fo-
himeosconceflit, veriim etiamtauros auratis cornibus adornatos,
magnamque thymiamatum &:aromatumvim vfquc adportas vrbis
cum pompafolenni deduci iuiHt: traditaqueillorum facerdotibus ho-
ftia,ip{e in caftra rediit. ludasi vero regis benignitatem admirati,pro-
tinus a fefto perad:o,in fidem illius CeCe dederunt.
7\d4tul.li.^^
Chriftiana nunc cxempla proferarur,multis aliis quam ipfamet in-
(fdp.
j.
nuunt,rationibus cafibusq.imitanda. Amos vgyptius,dum in eremo
Tidoria."^
manentipanem quoindiem vefcifolebat, furtofubtraherenthomi-
nes n-npuriiHmi , duas ferpentes ceWx cuftodiae appofuit
,
quarum af-
flatuilliciim furandi animopropiiisacccflrflent feminecescocidere^
cos tamen fuperucniens Chriftj ferutssmanu quemque prehenfans
eiexira
Veridicvs Christianvs, 215
erexitj
&criminisblancliter arguens ad pccnicentiam inflammauitj
atque ita amplexus eft vt ex funbus monachos faceret. Nunquid fup-
pilarifedoluit, quifuppiiatoribus fuistam fe benignum pr?eftitit?
non vt vlcifcereturinimicos,caftodiam ferpencibus mandauerat, fed
vc deorehenfos a flaj^itiis auerteret 8c lunsjerct Chrifto. H^c virtus 8c
prxftantiamanluetudinis, patientiae,&charitatis. Frequentiores ta-
Iesvi(floria:cernerenturj (ifanftumhoc ftratagemamagiseftetin
vfu.
De S. Chriftina fimile quid legitur
,
quomodo amorem amore pro-
Jl^idem.
uocarit , &
quidem etiam {erpentum occafione. adiiciam. Virgo ifta
c**^
J''''|l't*
&maityrpro fideac veritate hcrrendos conftanterperpefta eftcru-
i^a.
ciatus. Cum autem etiam ferpentes in eam milfe fuiftent , fed mor-
dereomninonoUent; veneficumaquo admordendum irritabantur
inuadentes, rabidis idbibus multaque veneni vi ftatim interimunt. At
Chriftina fui ipfa carnificis vicem dolens , Chriftum precata 8c fer-
pentes in fugam conuertit , & abeis peremtum ad vitam reuocauif.&
eundem iam credentem ad certam beatitudinis fpem erexit. En quot
lucraremur animas, quamgloriofa quotidic compararemus nobis
tropsa
,
fi fpiritum Chrifti &.San6torum fequentes, qui vnuseft, de
fpiritu noftro fublimiremitteremus,& charitati infudareiTius.
At quia tam inhumani quidam funf,vt humanis exemplis non mo-
ueantur , bruti animalis mitigatam officio pietatis atrocitatem propo-
namus. Feritatc infigni inter bruta omnes pantheram putant , & ta-
jyemetr.
men a Demetrio Phyfico traditum eft, cum in foftam panthera: catuh
P^v/fc,-
cecidilTent, matremin celebrem viam profe6tam -^ cnm hominem
confpicata eftct , leniter vt poterat irxOrdicus apprehenfa eius vefte.ad
lacum in quem catuliconciderantdeduxifte. Vir ille vbi caufam ag-
nouit.quaeferam vteumillucdeduceretimpulerat, eicatulos a folTa^
eduxit. Panthera vt officium ofticio repcnderer, meritique tanti gra-
tiam referret, pertotum illuditer hominem profecuta, abaliis eum
feris hoftibusque defendit. Fera itaqueomni ferociorem efte oporter,
quibenefici infeanimipropenfione ad redamandum no inchnatur
Oratio vc inimici amici fiant.
DA
nobls Bomine
lefr
Ifmtumtuuyn
,
efmS,Iacohum,^
S.Stephanum adtui imitationem pro perjecutorihu^ docuit
txorare\ ac deprecor,z>t quotquot ?nihi molejli junt, omnes am&^
ristuiradio tnflAmmati
^
mccumin dterna, gloria. colUtentur.
d
3
C A P,
214 Vep. iDicvs Christianvs.
C A P. L X V.
Ebria^dum Bacclio obriiiturjquid turba laborat?
Vt cute curata fidant iii Tartara ouaiites.
ENs noneft, huiuslnterrogationis occafionc, omnem hic
ebrictatis turpirudinem , beftiahtatem omnimociamcjue ab-
hirdicacem produccre
^
neque incommoda vniuerfa recer-
Tere,qu^peream hominiintemporahfubftantiajincorporc,
&praicipue inanimafolcnceuenire. Nameciamfi tcC3 hoc Ubronihil
Ebrietatis
pra^cer eam cradaremus , eique pro vno hoc centum capita attribue-
iafania.
remus , non minima adhuc ex parte pro meritis deteftandum hoc vi-
tium cxcipercraus. Intendimus autem tantinn,tah m.odo interrogan-
^
di & refpondendi innuere , ac quafi ex tento indicare digiro
,
quam in-
fipienter&infane aganc, qiri crapul^e & ebriecati dancoperam , dum
tamen
cam bellc rera (ibi agere videncur.
Qu^ricuritaque, quidlaboret cantoque (ludio mohacur & agat
cbrioforum curba,dum Bacchoobruicur. P.efpondetur^ hoc agere
tancis impenfis corque molcftiis, vc ouantes, l3.'Coqueanimo, bene cu-
raca cutc fidanr, fefcque quafi fponce dimittant in Tartara. Quj? ma-
Senecaepifi.
ior dementiaf Dicicreite & ad rem Seneca: Ebrietasnihil aliudquam
^4.
infaniavoluncaria. D.Chryfoftomus vcro crebriseamfencenciuncu*
ftipo' Genef.
^^^'^'^'^^'^^^^
iaculis conficit^ dum ficaic; Ebriecascxcarcac fenfus. Ebrie-
Homil.tc). tasmaterfcortationis. Ebriofoafinusmelior, Afinusfiquidem aqua-
g
fuper Mdtt.
tiirn dudlus ne verberibus quidem adigi poteric, vt plus quam opus
^ofii!
.
Si^-
/^tbibaj- rpoftpotumfercndis oneribusperficiendoqueitineriaptior
cft. Ebriofus fe potu pra^grauat;, & tunc nec re(fte incedere, nec ora-
re
, nec boni quidquam facere poteft. Ebrietas finquit itcrum,\volun'
C
tarius eft da:mon. Non tantiim quafi daemon quifpiam cum ebrictate
fponte intromittatur , fed & ipfe ebriofus in dceitjonem voluntarium
tranrmutetur , fuamethoc operaprocurans: non tantijm quoad inter-
nam coram Deo animar ira deformatx conftitutionem, fedetiam quo-
ad extcriorem omnem agcndi rationem. Ecquid enim ahud efte vi-
deaturquammalignus aliquisfpiritus
,
homo ebrietate inomnevi-
tloram genus defpumans f ad omnem impudrcitiam atque impudcn-
Ciam
,
ad omnem inhoneftitem , nequitiam
,
rixas, cardes , execranda
perittria^&millemahtiasaprior, quam vtboniquidquam aggredia-
tur, vel cogitet? Omniainfe&extrafedomi &forisicainuercic, tur-
bac,&deftruic , ac Ci da^mon vere eftec : adeo vc djemoniacum faci-
iiuscompefcasc]uamebrium. Breuicer; homopocucapcusfuus non
eft,
perditusquahtotus,nefcitybivc;lquifit. Senfus fopici , incclle-
dus ob
Deplor^nda
TEMVLENTORTl^
VESANIA
. 65.
Eljria.dum
BaccLo
obruitur.quid
turba
laWatr
Vt cute curata
^'dant ir^
Tartara
ouantes
J^g^
fff
tV^
^^
CyCmtt
Wmvgt
rtr^ei%
(im^
.
liiant il va hnre/Be
U
^oifcm noire/Du
l^ de L has
.
Veridicvs Chrtstianvs,
ti^
^Lis obrutus, turbara memoria, virtutesanimae accorporis
fra<51:a?,ip-
feque totus infcnribiiii &quafi extra fe. Vbi eft igiturr & qup illa om-
. nia euaferunt r Idcirco recte dicitur de tali
,
quod abforptus fit a
po-
m
,
quem ipfc nimium abforpfir : demerfus & fepultus eft
,
perditus
eft. Sicutenim quiinaquamhpriis aflu6libus& vorticibusquantus
quantuseft, abforbetur , vtplaneiamdeeo conclamatum fit : ita de
cbrio & potu obruto iudicandum cft
,
qui ira totus gurgite
ebrietatis
hauftuscuanuit, vtnefciaturnefciatqueipfevbi iic, quid&quoeua-
ferit. Ideoque pra:clare magnus Chryfoftomus : Ebrietas feipfam Chryfo^
d
ignorat. Apcecongruenterque fubditrationem ; Ebrietastempeftas
^^""''^^'
efttam in animo quam in corpore. Quemadmodum ludcEorum ra-
bies & procellofa in Chriftum inuidia, quac tantis intumuic l^uclibus,
coque infania: proueila eft
,
vt cuin e medio fublatum turpiilimac
morcidederent, tcmpeftati mariscomparatur, dicentcProphetafub
eiusnomine : VentvaAtnudDicm maris
;
& tempefias demcrfitme : ita
rjal.69,
immoderataac furibundaillacbrietatis infaniarede tempeftasdici-
tur
,
quam contra fe ebriofi excitant , &in quam fe data opera l^ci ri-
dentesque coniiciunt: quaque ita abforbentur, vtfe tocos in ea deper-
dant. Vnde apte D. Auguftinus : Qui eam habet, feipfum. non ha-
bet: nam afludlibus & vorcicibus quibus abforptus eft, haberur.
Adeoquefeipfenon habetnequeahusquifpiam, vt eciamin nihilum
cumipfo peccato redadtusft, quonihilmagis niliileft. Sic idem
do6tor ; Quiebrietatem facir,non peccacum facit , fed ipfe zoius eft Augufiin,
peccatum. Peccatum vero, nihil cft^ dc nihih fiunt homines,atque ad- Attg.fupff
eonihiljdumpeccant.
lo^nncm.
O ca:cashominum mentes litafuiobhuifci ! itafefpontein
vitio-
rum pelagus iacere ! fic fenfus,rationem,iudicium, confilium.intcile-
(^um ,
tocamque animam fponte deponere ! (ic brutis fieii magis ab
omnirationealienos! itadi^monibuscomparari,&fierida:monesde*
liberatione voluncacis ! Sed quaj ha:c infania.'' vnde iftsc tanta excas-
catio in homine ratione praedito l Acldit D. Auguftinus fententiam
,
c|uaenobis adiftud indagandum viam fternat. Ebrietas,inquit,
eilAuguJt,
blandus dxmon. ac fi dicat : Horribilc fit dasmonem tecrum fponte
&
cum voluptateimbibere-, veriunquiablanditur , arrider, adulatur,
mille lenociniis ingrefllim in hominem obcinet , a quo ahoqui
procul
cratarcendas.
Huc fpedbat quod Sapiens praecauet , ne quis tahbus illccebris
de-
eipiatur. Ne intttearis Yimim^mquiuqtiundoflaucfat: ingrediti:rblande\,
(cd ProuA^
innouif^tmo mordehit vt coluber -.,
&
fuutYegului venena
diffundet , In hac
quidem vitapoft voluptatesmulcafequunturincommoda,
mordenc-
queamare, &atrociavenenadifrundant
,
quaeblande adrepebant:
ied in extrcmo illo nouiflhiio(poft mortem;dum vermis qui non mo*
ritur
Ebviofi fe
cuantes in
tai taia dc
-
mitcuac.
l.Cor.6,
AEl. 9'
x.Cov.ix.
%.Keg 19.
T.ir.
Hift.
lib.i.
Exempla
cbrio^ra.
$,Keg.to,
Iftdith 11.
l.Rtg.i^.
216
Veridtcvs Christianvs.
nturfempcr recrudefccntibus morfibus miferam animam
lancina-
bit,premetmomcntum prsecipuum.
Refponfiohisquadrat
,
quodebriofi ouantesin tartarafe
demit- D
tant , vt & in imagine exhibetur. Nam omnia redundant iocis & riii-
bus inter pocnla
j
omnes fe mutuo ad iiilaritatem & ad sequales hau-
ftusmagnacumanimorumexultationeprouocant: 8c interim mife-
randumillud fuiE damnationis opus ridentes procuranr, 8c ftrenue
promouent. Non poteft enimnonefleverum quoddicit Apoftolus;
Ebmfi
vegntm Dci non pjiidcbunt : ergo ad tartara defcendcnt. Et quia
per
ebrietatemhoccommittunt; dum feincbriant, fequafi volentes
in infernum demittunt. Quam concinne iuxta huius tra(Status ratio
'
nem hoc ipfum Propheta lob defcribit
, his verbis ; Ducnnt m bonis dies
fuos, & in funlio ad inferna defccndunt.
Quando D.Paulo Damafci infidiae ftruebantur vtcomprehcndc-
E
retur,a Fidehbus per feneftram in fporta cTimifras eft per raurum
j
&
fic effiigit manus perfequentium
,
fcruatusque eft. Ita de Dauide ie-
gimus
:
Defofuit
eum Mtchol vxor eiusper fmeitram . Porro tlle ahijt
&au-
ffigit
atcjue filuattii efi. Atebriofus dum fe inebriat
,
perinde facit ac fi F
artemiftamin fui perniciem verteret: acfi animam feque totum in
fporta pofitum,& fune lento manu altera prehenfo , fuauiter in os in-
ferni demitteret : quot hauftus fumit, tot nouis femper trochlea' gyris
faburra potus deprimente defcendes : tanto cenx damnationis difcri-
mine,quantaeft fili vitae huius caducae tenuitas . Quid hoc ahud eft,
quam infanis veriflimje modo ouando atq. Iiilariter exultando xter-
nas gehennx' ampledti miferias?
Lcgimus dc quibufdam
,
quipras nimiopotu adinfaniam redadi
funt: qualesfucrc Cleomenes Lacedaemonius, Anacreon Lacydes,&
fimilcs. Quibus&DariusannumeraripoteritjCuiusfepulchriinfcri-
ptio fatis arguit quam vinolentus fuerit , quae talis erat: Potui &mul-
tum vinum potare,& hoc probe ferre. Verijm beluina hxc infania ni-
hil ad eam.qua animae certa & immenfa procuratur ametia & amififio.
Operspretium fuerit in memoriam reuocare
,
quomodo etiam
cbrictas fuos dominos maximosque cultores internecioni tradat:quod
faltem
pr^cipuamquamvrgemuscalamitatemaliquatenusadumbra-
bit. Omictam modo innumeros profan^E hiftoria: ebriofos ene(5los ob
crapulam. Ex facraScripturaaliquotproferamus.
Bennadabrex Syrix temulcntus intabernaculofuo habebatmaxi-
mam bellatorum multitudincm , 8c triginta duos reges fecum
, &c ta-
men vidus fugatusqueeft per pueros principum Prouinciarum. Ho-
loferncs bibit vinum vltra modum,quantum nunquam in vita fua bi-
berar. Sopitus ebrietate, a ludith fandtiilima foemina in tentorio fuo
occifus cft, fugatusque cotus ille ebrioforumexcrcitus. Nabal fepotu
nimio
Vekidicvs Christtanvs.
117
nimio Sc cibo obruens etiam incuntie fe in bararhrum rpontc deuol-
uit. Siciegimus:
Ecceerateicomdutumindomo eiusqujifi conitmium rcgisx
iR<25
<jr
corNuhul tuctmdum : eratenimebritu nimii, Sc poftpaucos dies; P^r-
(ufit
etim Domi}m^& mortmis eU.
Bairafar rex Babyloniae in pleno fluxu facrilegi fuiconuiuij pr<cepit
-o-tniel.i,
iam temulentus vt a^errentur
vafa
aurea
&
argentea
,
qucc ajportauerat^a-
biichodonofor patcr eiits de temflo,quod futt
in Hteru(alem\ vt btberentin eis
rex& optimateseitis , vxorefj^ eiiis
&
concttbiuiz. Cumque biberent
6c
laudarentdeosfuos , inmedioebrietatis feruore, afparucrunt regi digt-
tiy quafi
mantis koniinis fcribcntis contra ca7:deUbrum in
fuperficie
pai ktis ati-
Uregta: qusfcriptioitaeum perculit, totumque itain iiorrorem&
ftuporem conuertir , vt morti proximus videretur; & eadem node in-
terfedus cft.
Sedquidcoronidisloco prxdidisadiiciam ? Dionyfij Syracufani
mirabile radtum , m maiorem dignioremque ebriolorum contume-

^pe/on
)^4
liam . Is etd tyrannus , tamen id prarcipuum iiabuit
,
quod ei femper ad Traiam^
difplicueritebrietas. Vndecumreliquos fontesgrauillimisplederet
^""*
P"
fuppliciis ,
furibus tamen veftium, qui illas clam in ccenis &prandiis
toiia^d-^m
potui deditis auferrent, ignofccbat ; vc Syracufani ebrietatibus quibus ebrictatc,
erant infames abftinerent . Et nos Chriftiani quanto magis hac in
parte circumfpe6li acvigiles eife deberemus , & fobrietati operam
dare, cum infernales fure.9 non veftium fed anim^e raptores femper
adftentparatijvteamcumomnibusvirtutum ornamcntisfufturenrur,
Merito faltem quod ^gyptiis in more erat exterreat ; qui in epuiis
fuis cadauer proponebant , vel, vt alij malunt , cranium in conuiuium
inferebant, tradebanrque de manu in manum; dicentes; Hoc fimuia-
crumcernens,bibe,&la^tare : tahscnimamortefuturuses.
Sincquc tali fpedaculo percellantur furentesilli Bacchi cultorej?,
vtinam vel Leonid^eRegisSpartanorum formidabile diclumconfi-
derent. Poftquam ille fiquidem cum duobus miUibus hominum l'e-
ptuaginta pene Perfarura millia trucidalfet
,
fada itrage fuisdixifFe
fertiir ; Prandete hic, tanquam apud inferos ccenaturi. Quod ita ac-
cidit. Nam ex fatigatione ceciderunt fuper mortuos , iUisque com-
mortui pariter occubuere. Heuquammulti repente poft crapulam
ad inferos demigrant/
Oratio contra ebrietatis vora^inem
.
OP/V
leju
j
qtii immtmdos Jpiritus
^e corporibus
ohfejforum
projiiffajli'-) oro te vt me contra hUndientem illum temulen-
tid dxmonem mumas,ac me diuini tui amoris inehries haujiihus:
'vt Kegnu
cdorum^ciuod ihriofi nopofidehuntjohtineam-
Amen.o
c C A P.
2 1 S
V E R I D I C,V S C H R I S T I A N
V Sa
C A P. L X V I.
Quid, qui emiflitios nufquam non iacftat ocellos?
Hocagit^vt pandas mors inuoletatra feneftras.
Oculorum
^^v^^
^^ quaedammagna diligcntia cuftodiendajfunt eoqiiod
accurata
S
1^^^^^
^"i^
P^^etiofa; : qUcTclam ob ipfarumfragilitatem
,
aliqua;
cuftoiu.
fM
^^^^
vero quia periculor^ funt & noxias , nifi magna earum ra-
gJM!^^^^
tiohabeatur. Cumque omnestres iftx rationes in oculos
quadrent, & quidquidaffcrri queat curalicui rei (it adhibendacau-
tioj fequitur,tanrodiligentiiisvifurn enecuftodiendum . Nobilifll-
mum ac dehcatiflimum membrum humani corporis eft oculus,quoad
illaquiefubad(petum
cadunti vtetiampericulofliiimum . Etideo
forte oculi in hominis formatione vltimi omnium vitam acciuiunt,&
amittunt primi , dum inftante morte fenfim membra emori incipiunt;
vtquomaiuseftipforum periculum
,
eominus fitnocendi fpatium.
Quanturaad fingularem admirandamque eorum pulchritudinem,
fubtilitatem, plenamquediuinoartificiocompofitioncm,quiseftqui
Ociilorum
concipiat f In hanc v(que horam difputant acutiflimi Philofophi qua
coftrudio
^'^^^o^^^ ^'^^ wiCio
:
an radiorum ex oculis in obie6tum eiaculatione,an
vero fpecicrumrei vifeinoculos admiflione. Nequevllidifceptan-
tium parti defunt efiicacia argumenta
,
quibus fibi fuam ipfi perfua-
filfimamhabentfententiam
,
&propemodum etiam per(uadent lc-
gentibus. Vtuccft, hocfaltemconftat&^tenemusoculisjoculos tan-
txefle excellentiaetamque rarae ftrudturac
,
vt fubtilillima fugiac in
genia iuftaipforum comprehenfio.
Oculos quafi in arce humani corporis natura conftituir, vt in fum-
mo loco velut in fpecula excubias agetes coti fcruirent corpori pro cu-
ftodia&diredione, fiuequid adturus fithomo, fiue iturus aliquoj
feu quacunque alia in re opus fuerit illorum oflicio. Sic Chriftus Do-
minus nofter huius admirandi operis aliorumque omnium conditor
Matth.6, dehacfpeculationeteftatuseft : Lucerna corporis tui
cfi
oiuluitims. Si
oculus tuus lucidus fiierit , totmn corptis tuum lucidnm erii: , Nam clare per-
fpiciens oculus itareliquas omnespartes illuminat eifque fubferuit,
atque fi fingula membraoculis eflTent pr^edita : immo ac li toto corpo

renilnifioculuselTethomo. Etita eft ; nametiamfi manus

, pedes,
genua,brachia,& reliqua membra oculos haberent
,
quomodo melius
cernerentquid fibi fadoefl^etopus
,
quam iam videntoculisin capi-
Oculorum
teconftitutis? Breuiterigitur,pretium,artificium,vfum,&digmtatem
fhefaurus.
oculorum
,
quoad eorum conditionem quis mtelligat? Caeci id rectc
iudicant : &tametfi nihil ceterorum videant, hoc vidcnt tamen,duni
nihili
60,
Quid^qui emiilitios nuiquam non iacfiat ocellos r"
Hoc agit^vt pandas mors inuolet atra feneilras
.
Qm li^ej^ejhatre / Sa.
veue
Jblatre
/
Quel mdheur VcdtenAi
La niart cetemelte/Par ces irous efcheUe/Lame, et lajurvrend.
i
Veridicvs Christianvs.
119
nihili fere faciantqua? retinent vifu amifCo : dumq. libenterquiduis,
velmundumaureum fi ficri poflct penderent proillp recuperando.
Videiurquecrcationis vniuerforum ordo, Deiquejn illis eluccns Sa-
pientia huic rationi ipforum fuffragari . Scimus fiquidem Deuni
crrlum 8c terram in vfum hominis condidiire
5
8c vt tam pulchrarum
reriim,quasfecerat, adfpedu homofruerctur , &adfui conditoris
amoremco magis incenderetur, fecifle indiper duo luminaria
,
vc
kicerent in firmamento 8c illuminarent terram . At quid prodefTec
tam inftrudam effe tot ornamentis amplam hanc magni Patris fami-
liam, tamqucfplend-ntcseiscontcmplandisadhihitas faces, nifi &
oculis pra:ditus lit homo
,
quibus ha'c omnia contcmplctur ? Meriro
itaque raa^nx a:llimationis Sc excellcntis cenfcndi funt oculi , 8c pvx~
cipuum principalemqucinterfenfusobtinentlocum.Sicdehocprin-
cipatu D. AugL]ltinus:Oculi funtad cognofcendumin fenfibus prin-
^,.^^.
cipes. Adoculosquideiiiproprie videre pertinet : vtimur nihilomi- li.io.Conf.
nus hoc quoq.verbo & in cacteris fenfibus, cum eos ad cognofcendum ^'^i'*^ J*
intendimus. Dicimusenim nonfolum; Videquidluceat, fed vide
etiam quidfonct, vidcquidoleat, videquidfapiat , vide quamdu-
runi (it: ita D. Auguftinus.
Nuncvero quia oculi ineditiori lococollocari vtfpcculatoresde- Namnlis
bebant: &quia tamlucidos, fubtiles, &ccleres cfTe oportebat, ad
'^'^"'"^"^^'^
jiicoemmus quoquelagaciter conlpiciendum &tempeltiue pra^ui-
dendum quidquidfcoftcrrct, fiuebonum fiue malum , idco & tene*
rioresac delicatioresefTcoportuit
,
&eamob caufam maiori infuper
indigebantcuftodia&f munitione. Hucferuiuntnon fupcrcilia tan-
uim oculos dcfuper protegentia , verum etiam vicinioribus palpcbris
muniuntur
,
quibus quando opus eft toti obteguntur &inuoluuntur
.
Ideoqueoblongis pilis ha:cinuoIucra longafcriearmatafunt, vtce-
leri fuo micantique motu atomos , culices , mufcas , 8c id genus voli-
tantium impedimentorum ab oculis arceant velut vallo ariftarum, vC
vifum tamen tam crebrisidibus non impediant . Celeritas, fiabelli
ftructura , vfus
,
& impcrceptibilis fcre claudendi aperiendique afli-
dueoculos itcratio admirationi funt non cxiguas. Vnde&: quidquid
prartcmporisbreuitate arftimarinequit , iduioculicomparatur. Di-
^'
"'"'''^*
cit enim Apoftolus ; 1 momento
,
m iclti oculi refurgent mortui; hoc eft,
breuiflimo temporis fpatio.
Verumarbitrarinondebemusomnemhanc oculorum difpofitio- Vilis cu-
nem,tam appofitum (itum, tam accuratam communitionem ad natu-
^o^^i^.
ralcmcantijm tamdelicati membripertinere cuftodiam
^
nara ficut
Naturaoculos
totadiumentis protexit contraomne id quod aliquo
eis modo nocere poterat : itaDcus hseceadem eis pr^efidia praeftitit,
adiiia omnia arcejida &excludenda, qu^cunqueper intuitus incu-
e X riam
110 Vertdicvs Christianvs,
riamadanimsmpenetrarent, eamque peccati cufpidc violarcnt,aca-
Vfaliii.
lcove traiicercnt, iuxtailluci ProphetiE Regij ; Auerte oculo^ meos, ne
videunt vjmutenu Vndcnobis primum vulnus ex vifu inflidum fir,
^
Ocalomm perEua? nimirum curiofitatem ; vnde omnes ha:reditario qucdam
pnmatua
i-naloilolenda oculorum lippitudine laboramus,quotidiana in res ca-
rupuo.
ducaseuagarione, Iupra,XLii. nuTurumCapitetractatum eit.vbi de
quinque fenfibus agcbatur.
Interrogaturigiturmodo, quidagat ille qui emi(Iitios&: curiose
B
Mor? in-
exfpatiantes inomnem partem conucrtitoculos. Dicit Refponfio^C
trat per fe-
Hocagit, vt mors per feneftras oculornm quas illi aperit , inuolct;
ncftras
clum vitiis fcilicet per iilos in^reirumconcedit. Tota humani corpo-
D
OCUlOrum
. .
'
-
r r i

r 1 r r }-
ris compago 'vt oc caput iplum m le; ciomus cumiciam rercrr imiuitu-
dinem ; cuiusos oftium ,
auresatque oculi imprimis feneftra^ dici
pofTunt: quod 5c aliis fcnfuum organis non incongruc tribuatur.
Sicutoftia&feneftra;ad hocfunt, vtaperiantur claudanturque pro-
ut vfusrec]uirit: itadefenfibus . prxfcrtim ore & oculis ftaruendum
cft. Qujenimintempeftiue oftiumfuum& feneftrasapertas rclin-
quit,ctiamveidataoperapatefacit,fequefcicnsexponit pcriculo,quis
Equis auribus querelas eius excipiet
,
quitve ei commiferebitur , fi
fpoliatus, immo (igrauiter fuerit vulneratus, atqueadeoin proprio
cubditrucidatus? Sicut imprudenter tahsfacit, eoquefafto aper-
tum datfuxinfipientis teftimonium
j
itaquinodte intempefta infi-
diantium atque intenebris perambulantium fpirituum; vel clara luce,
fcd impetum moliente dsmonio mcridiano tentationis apertas, negli-
git oftium
,
ac feneftras doiHus Cux terreftris quam inhabitat anima,
relinquitapertas.autvolensaperit, certumamentisdatargunjentum.
Eoque ftultius agit, quo pretiofiora funt anima? ornamenta quam cor-
poris bona
,
qux euidenti direptionis pcriculo exponuntur. Quin qui
nc agit, animamipfim ,omnesquedomefticos,hoceftfacultates, po-
tentias, virtutes,gratias, merita, & quidquid ad falutem pcrtinet , ia
certum exitium coniicit ; vt illa omnia fcilicet ad vitam ajternam fiant
inualida per peccatum
,
quod cum morte pcrfeneftras ingreditur.
(iwntll
Qujntilianustamcififidei luminecarens, &gentilitatis tenebris
DeiUm.i,
obfitus , hoc ipfum tamen quod dicimus pcr rimulam naturalis per-
fpicaciaErrefle percepit&iudicauit-, ficinquit : Vitiisnoftris inani"
jtitgtifl. in
rnum per oculos via eft. D. vero Auguftinus , vtpotc Chriftianus, &
tfd. -fi'
pecuIiariteraDeoilIuftratus,
viciniusadhuc adnoftram fimiUtudi-
nemaccedens inquit; Oculi feneftric funtmentis. Quodquc illac
morsafcendat, dolcndamanimx noftras ftragem illatura
,
teftatur
hrm.$
Hieremias, dignaobidprocuratacomploratione. Sichabet: Audite
mulieres: Docetejilias veslrai lamentum\& vnaqudque poxtmum [umnflin-
ium
Quia
afandit nmsper fene^roi
m^TM
-^
ingref[aejidomosnQfi/as,
Q
Rcs
Vfridicvs Christianvs.
lil
Resdigna profcdo cui
deplorandac omnesproximi
conuocenrur,
qiiandopcroculos peccatummortifcrum irrepfuin animum : tunc
drachma 6c ouis pereunc,quorum recupetationc vicini omnesad
con-'
gratulandumprouocantur
f,
qujaetiam tumgaudium cftin cxlis,
Magnitudo autem doloris reiamiflaf, optimeexrecuperatjc
gaudio
ftimatur.
Hanc calamitatem aciadluram Chriftusipfe dignatus eft ncbis
praecauendo indicare, dum ait : Q^ii vidcrit rjiidtercm ad
concuptfcefuLw] Matth.j
E eam,tam nicccbatm tjl cim in corde juo. Sicut Dauidi regi accidic
,
priiis
in anirao per incautum illicitumque afpeclum peccando, quam adlu
committerecaduiterium. Fur namque per ocuios fubintrans mortcm
Onomodo
inuehic pcrcupiditarcm,delev51:ationem, &aflenriim dcniqiie.
Quid
"nima
pct
aucemdamnianimcEiUimifers per prxdatoriam huiufmodi inuafio-
"^""^""i
nem mtcratur , ex Lamentationibus pra"aicti rrophcta; paucis verbis
fpoiietur.
intelhgemus. Ita loquitur in perfona omnium fic peccantium: Oiulns
Thren.i,
tiiciis dcpr^datns cil animam meam. Quando etenim homo per peccarum
optimaqua:queanimae fureamittit, vcfuntvirtutcs, merita, Dcigra-
tia,& fimiha : merito animam fuam amittere dicitur, quia ilia fine his
ialuaeire nequaquam poteft
,
perifque in ceternum. Prsclariifima
qu^eque tah cafii deperire teftatur idem hoc modo loquendi figurato
:
Manum
fuam
m'i(it bojiis ad omnia defiderabiita eim, Qup pretiofiora fpo- Thren.i.
'
lia,eo hofti defiderabiliora
j&
damnum eo maius quando amittuntur
.
Etfimul animaamittitur
;
quia ficut homoper peccatum morrale li-
berafuaeledionea Deorecedit,& iurecsleflisgloria? poffeflione
pri-
uatur; ica eodem iure diabolo, cui potius quam Deo feruire ac placere
maluit , atquc zternc-e damnationi (quam prartuliccaelojdebetur . Ita-
que animam iuam pcrdit
, Sc decrimentum eius patirur , & bonis om-
nibusfpoliacur. lure di\i
,
quia diaboloprocemporali volupcaceeam
vendidic: proquaeciamfi mundum totumacciperet, ftultus tamen
adhuc mercator, Chriftoipfo teftante,iudicarctur.
Merito igitur cum Ecclefiaftico exclamemusrogemufque : NeqimtsEcdLju
oculo qiitdcrcatimi tjif Illamq. animaita mifcro loco confticucam liceac
his Prophecaj verbis compellarc: T<i autem vajlata qu.td faciec^iEi vc con-
Urem.i,
ftiec friuola acque inania illa eff^ (oLicia ac refugia, quibus anima: pec-
carimundique illecebrisirrecirje, itaquefpohara: vircutibus, fe ne-
quidquamfolcnc animare, fibiqueadhucinmaloblandiri,
&inde
refocillacionem quaericare vnde plagam acceperunc,
merirohqceiuf- .
dem PropheCE verbaadiiciamus :
Ciwi ftnxeris jlthio oculostuos ,frtistra
SoLitium
componeris : contempfentnt te amitores tui
;
animam tttam qu^runt, In hoc
pcccantiii
folentpeccances folacium aliquod ponere,,quod aliosquibufcum
pec-
^'^"'^"i^a"'
canterga fe bene afFe<5tos videnc : l^^d afFcdlus ille non falutis nec veri
'
amorisindiciumcftjfedmahcisdamnationifquelatencisvelamecijm:
e
3
dmmam
j. i
2 V fR l 1? I C V S Qh IV I S T I A >T V S .
amnum tuam
qiurmit
;
&; credis amore mi moneri
; falleris.
Ac (i cer-
iius in ram ftrenna venatornm proleciidone glorietur fibiquc compla-
ceat5 quafi ob venuftatem verumquc
elegantise eius amorem
,
&non
poriiis vt iaguient, fpolient , carnes dc cornuain proprios vendicent .
vrus,idfi:udij&laborisimpendanc.
'
.-
Al anima
Quocirca,
imprudens peccatrix amma^refipifccfdtempofterro-
pcccatri- rem
,
6c ad vera folidaque te folamina conuertito. Non oculos ftibio
cem..
ampliuspingtto*,
nequeforis te.ampliiis vanecornponito
j
fed tora
introrfum
conuerfa lacrymis potius fundendis operam da
,
quibus
contracVas per peccatum maculas abluas. Nequeenim fruftra Deiis
itiem vilus organum etiam fletus iiiftrumentum efle voluit.vt quo for-
des tibi hauduntur , eodem per lacrymas diluantur . Heu quani multi
iam in gehennse incexidio ^Eternas kumc poenas roculorum tantiim
culpa non bene cuftoditoruml auc quod contradas pefoculos macu-
las rtetu non dcterferint!
Quisiam
lamentabi]cs&' ferasipforum voces velmente fingat?
Vtinamcc-Ecusnatus
fiiidem
;
autftatim inhicemeditus lucem hanc
oculornm
tamlubricam
amifiirem. ! Vtinam fakem oculos qiti ita mi-
hi fcandalo faerunt, confdio Domini meiper veram pccnirentiam
erui.irem : &
per veram conuetfioneraa meproieciilem, occafiones
peGcandipcrvifumproculfugiendo!
Ah milerosferofapienccs! tem-
pus talia cum
fL-u6luoptandi, tamque falutaria remedia adhibendi
praireriic : quia vos a morte abrepti, a loco gratiae; & falufaris pceniten-:
tix' ad ftatum
immedicabilis mali deueniftis.
Quamobrem
^.viuenti cuilibet hocvnice cordi&curaeefTe debct,-
-
dum temouseft;
neoculi eum in cetern^ mortivlacum indiicant
,
qui
/
ei a Dco
concefllfunt vt ipforum prefidio ih carleftis glorix regna per-'
ueniar,
Sequitorad
hoc, quifqms fapis, S. Euangelift^e confduim,
quod cuidam
prajfcribebat quifibi clare intueri videbatur, &tamen
'
Apoc.
5
. CcTCUtiebat ;. fic inquit : Coilyrio munoe ocnhs tiios; vt rideas. Ne aiiteni
in excremas tibi mifndi oras proficifcendum exiftimes, vt hoc tibi me-
Remedia
dicamen
comparcs
,
hicegotibifalutaremhanc Receptam ob oculos'
ociilorum
ft^^i^iiian-i
:,
vt
iuxtaeiufprxfcriptum ,
vnguentura hoc ipfe tibi confi-
.
fpintua e.
^^^^
_
feruietque
tibi tum vt fpiricualem anferascxcicacem , cum vt vi-
CeMf.i^. tiolippitudinis
oculorum cum Liapercuriofitatem femperdefluen-
tium reraedium
ftatuas.
Recepta porro, vtvocant,eft'iftinfmodi.
rFiculnei
perizomatisEuas foliumvnum,
'
1 Statucefalis
vxoris Loth granaquinque.
Recipe ^
PlancaginisaDinaSichiijiiscalcata!
manipulos duos.
f
NoflurnarumlacrymarumDauidisRegis vnciasduas.
LfellispifcisTobl-e
vnciamvnam.
Contundantur omnes h^
fpecies fimul in marmoreo mortario cor^is
piftilio
V E R I D I C V S C H R I S T I A N V S.
'
2
1
^
piftillocrucis Chritli: fiqueomnia nrmisajrid.i minufvefucculenta
videnturintertundendum
, linaturliberealiquidde fudorevultusin-
cidere:
iilacryma;quoqueex
oculis propriismiiuant, eo meliorerit
compofitio.
FiattuncfafciolaexlinteoquoIudxioculosChrifti ob-
uelabant;
obhnatlTrquepafta vcl vnguineexpra^didbs confedb.den-
sefatis. Digitotum vnoluti iliiusahquidfumaturquo Chriftusocu-
los carci nati perunxit, illoqueoculos tuos perline : & tum picediclani
fafciam, vt dixi,obdudam circumjiga. Percute tum foedus cum ocu-
lis tuis pr^efentelob vclutNotario
,
&duobusteftibus
,
Dco &:con-
fcientia tua :,
vt ne quidem cogites amplius de virgine vel aha inxqua-
li perfona,aut vila reilHcita. Fafciam illam poft triduum deponito :
vadetum & lauarein natatoriaSilpe . Etcertum cft- tc oculqspul-
chros,lucidos,& re<ftos habitui'um : oculos cokimbarum , ficut fpon-
(a in Cantico Canticorum : quibus tandem prse excellenri puritate &: Cantu
cordis munditia videbisDeum deorumin Sion . Vtdete cumom-
nibusDeiS.in6tis &amicis merito tunc<lici queat: Beati oaiU qinvi-^ni^-^io.
dcnt qu vos vtdetis, Ev.Be^ti mundo coYde,quomam ipji Deum videbunt. .
M.mh. <j,
Nuncautem vtfpecies iftas aromaticasquas prazfcripfimus fici-
liusinueniastutiusque vtaris inuentis, regiones & ioca defcribam
vndepetcndxfint , immo petita: iam fuppetunt.. Quoad primum il-
lorum. , fohum fcihcet ficulneum
,
ex Paradifo id venit,e perizoma-Gc-wp/j.
tis quce Adam & Eua fibi poft curiofum in vetitam arborem intuitum
& peccatum contexuerant.Grana fahs ^petrafahs, inquam vxor LothGee/: t?.-
conuerfa fuit, non procul.a Sodomis aaferuntur , vbi illa pra? curio-
fitate contra Dci pra:ceptiim, retiofpexit incendio conflagrahtes ciui-
p
tates. Plantago vero ex oppido Sichem accipitur
,
quo Dina filia
Ia-Ge;;e/^^4.
cob Patriarcha: vtciuitatem mulieresque eiufdem vidcret ingrcfla, d
Sichera Principe rapta & cpnftuprata fuit.. Quarta fpecics huius
confe61;ionise;v*Iacrymis Propheta; regij fumitur
,
quibusper fingu-PyTi/. 6.
ias no(5tes ledrum fuum rigabat, immo lauabat,po.ftquam oculos /uos
^
male cuftodiuiflet refpiciendo Bethfabicam fe lauantem \n folario.t-Kegii
FelpifcisTobixeft, quoipfe confiUo Angeli Raphaelfs, ocuIospatrisTo^. 6,
inun6tos priftinx reftituit clantati , amaritlidine poenitentia; fubindi-
cata. Pifcisilleexrapido fluuioTigri hortatud.idi Angeli interram
attradtus fuerat. Pilam, piftillum , fafciam , &: modum agendi fu-
praexprefll.
Appiicatioautemfieridebetadoculos, peratteriitam,{eriam
&vi-
uam recordationcm
,
quantumque fieri poteft, quafi per fenfum rea-
lemomnium"eorum,>quaeDeusad noftraminftrudionem iloftriqtie
morbi remedium & fieri permific , & curauit defcribi : pr^Efertim quje
excertis facra; Scripturae locisprolatafunt. Tresdies quibus oculi
lpia:itiialiter lippientcs vel etiam cjecutientes , vt didum eft, obiigati
\
il4
^
Veribicvs
Christianvs.
efTeciebenc:
tresruntPoenicentiarpartes,
Contritio,Confeflio,Satir-
fadio. Huc etiam iuuac lutum ex Chrifti fpuco & terra confedum
:
hoc
eft miranda illa excelfa: maieflatis diuin^ cum humana humilicarc
Ioan.%
coniundio.
Ablutio in Siloe
(
quodefi mterpretam}i,M!lfu>) Chrifti qui
in noftramfalutem
miftus fuic paftionem fignificacinquaomncs no"
ftrarfordes
&macukabluidebent;
nontantum femel in baptifmo,
fedeciampoftea per Poenitentiam
, &quocanqueaUomodo. InSiloe
abluimur,quandocunqueeiusmeritocuramur.
Commendaui
lobinNotarium fcEderistibicumoculis pangendi,
quia fidelis eft & expertus , nam ipfe quoque hunc vfum habebat. la
teftes
irrefragabiles Deum dedi & confcientiam propriam : illi nam-
que etiam foli teftes tui in horrendo illo iudicio funt futuri. Vtere hoc
medicamine,
&c medelam accipies: quia probacum eft.
Exemph
Quoanimo,quantaqueaIacritate
Chriftiani fpirituale hocphar-
Km^cufto'.
^"^'^^^^"" amplexari deberent
, &quam magna cum gratiarum adione
dia.
illo vti! Merito nosin hoc ftudioEchnicorum Philofophoruraexem-
vide etiam
- ph confundant, qui nihilnon aliquandoexcogitaruntefFecerunrque,
ip.Lxxi.
^^ fpontaneam vfque interdum oculorum excindionem, quo minus
moleftin: olaenfionisque illorumgracia incurrerent.
Apuldus
& Hermesdifcipuli Platonis in templorum porticibus
.. verfancesnihilaliudquam devirtutibuscogitabant : quinfibi etiam
oculoseruificleguntur ; ne illorum vfu ab hoc ftudioauocarentur. Ec
Chriftiani non pauci non in porcicibus fed in cemplis verfancur,nihil
PhilofiMtis
z\md quim de fpedlandishominum formiscogicances. IfaeusAlfy-
'" ^"^ "^^'
rius Sophifta cum a quodam qui formofiirimam ei oftendebac mulie-
, rem inrcrrogarecur
,
num formofaviderecurjrefpondic: '?riiTetvfAai o^
Bhf/.uif: idtil: Defij laborareaboculis. Non adfpexeraCjneamori fa-
ceretaditum. Hoc fadlo fignificabac , feamorbo illooculorumquo
,
curiofi laboranc.hberacum. Vceriam deomniluxu & volupcaceidem
ille innuebac: dicens fe fatis hortulum Tancali obambulalle : hoc eft,
f acis diu dedi fte operam fluxis 6c inanibus rerum mundanarum cupi
-
-dicaclbus. PccnaenimTancali iuxcaPoecas feo
quodfecretadeorarn
Outd.
homimbus indicafiTec noca eft omnibus. Fingicur namqueob id apud
ini"eros ad amcEnura fluuium ftare , & arborem dulcibus pomis onu
-
liamanc^fe videre, fempercamenefurire&ficire: van^oblctSlacionis
mundanx perpecuoexemplo.
riutaub. in
Incaucum periculofumque adfpe61:um nos Alcxandri denique pr.T-
Vti.jiiexad.
^^^^ fadum effugere doceac. Is cimi Darij filtas habereccaptiuas,dc-
mifTisocuiis falucabac, idqucraro
3
fibimetuens ab infigni illarum
forma. Apud familiares autcmdicerefolebat:Dolorcs oculorum func
rerficepueil;E.
Quareeciamacerbidolores&amars vrentesquein infernofurur?
funt
VeRIDICVS ChMSTIAHVS. 2
2f
funt Licry msE oculorum eorum, qui fibi hic non attenderinr.
Ecquur igitur non pociu3.oculos in c^lum attolIimus,tum vtadfpe-
ta periculofa vitemus , tum vc cor quoq. dilcat ad fuperna adfpirare,
qao lumina libenter ferri didicerit. Sic fiac vt cum Seneca dicamus,&:
fapiamus:Quam iuuat inter fideraipfa vagantem diuitum pauimcnta
^f^^^-*^
ff
ridere:&totamcumaurofuoterram!
^"'^i!^'
Etvere fimentem aduertamus
,
hucoculorum aciem intendere
Chriftianumoportebat, quotandem falutisfcopusattingeretur.
At
quia fublimia illa debilem obtutus noflri naturam maicflatis fucC ful-

goredeterrent, infirmicati noflr.^confulensanimarunoftraruamacor
Dfis thefaurum illum cceleftem^vtincomparabile margaritam,in
Ec-
clefiacagroquasrendiiinueniendumq.nobisquafidefodit Huc fultem
g:u1os coucrtamus;&: fi folis radios nequeut inoffense c5tueri terram
Euangelicam casloajquipollentem conteplencur, ConfiderentagrLi,&
cmant illum.Sed vtroq. id oculo efb faciendum :non alrero ad csleftia
hxc ereulo,a!tero ad cerrena detorto. Na fi alterurro tantii oculo faluti-
ferajC^leftia,diuinacontepIamur,autnimisarida,autnimishumentia
nobis videntur:atq~.ita nunquam arridcnt,neque votisfaciunt
fatis.
Sic A xa conquefta eft.quod arente 6c Auftralem tanciim cerra accc-
ittdi<r.t
pilTeca patrcfuo Caleb
,
fedomnibusaccuratiusconfideratisfuperne
inferneq.irriguamimpetrauit. Sic &Hiram deviginticiuitatibus
a i-^^g'9'
rege Salomone prolignorum laborumque mcrcede&precio
accepcis
conqueftus eft,dicens : Hxcine
funt
duitates quas
dedifli mihiflaterl Et ro-
cabat eas
,
TerramChabtd. D. Hieronymusdacracionem curei difpli-
cuerincill^ciuicaces. Quia,inquic,graminis plenaccrant. Icaque vni
(Axx) nimis arentiaomniavidebuntur, quasdedit nobis Chriftus in
Ecclefia.qua^que in c^lo promittit,alij nefcio cui (Hiram imitanti) ni-
misgraminofa & humicia : vtilhs qui pro nihilo habuerunt terram il-
lam deflderabilem
, terram dicopromilHonis. Aft Ecclefiam
incerris
vtroque,mentis inquam & corporis oculo confideraces, fub rebus iftis
in fe vc apparec aridis,paruis,diffluencibus,c^Ieftia acque jecerna com-
ple6tencem,fimulqueconiungencem,dabunciIliomniafua,
&ement
agrum illum: gaudebuncq. 2cernum,fe tam conftanter
tamq.feliciter
oculorum fuorum aciem a mundi vanitatibus auertifle,
Oratio prooculorum cuftodia.
/^
Ajtipmos tuos oculos
,
dulcipme
lefu
, obligari
fermifijii,
^^'
indicans
quantumdolorum atque amaritudinls
noflri oculi
tuispeperiffent:Da nobis
gratiam^fic valeamns
eoscufiodireeisj^
fic
vtijVtj
quodnec oculus vidit^nec auris audiuit, neq. in cor ho-
mints
afcendit^contem^lari
in cdls mereantur. Amen,
C A Ts
2i^
Vehidicvs Christianv*
C A P. L X V I I.
Quid facit, indomito frenum qui refpuit ore ?
VrBem aperit^cxfisque vocat cuftodibus hoftcm
.
Qjjsn o-
^^^^^
ENSvs huius Interiogationiscn:, quam imprudenter dc
A
fti) dtiplex
^^^^^
maleagat quiorisfuicuram non haber
j
qux curafe ncn
cuftodia.
O^^^
tantiimad fermonem extendit quiex oreprocedit
,
fed
'^SK^^
etiam ad cibum & poium, quas in os mtromittuntur. luxta
!. I
j.
hanc Sapientis fententiam : Qm cufiodit os
fuum , ctijiodtt amm^.m
fuijni,
Saperiori Capite huncin modum deocalorum cura &:cultodi2 egi-
mus
j
(atifque indicauimus, ficuti oculi feneftrarum partes in hoc ter-
reftri anima: domiciho obeunt
j
ita os oftij , vt & nominis ipfius natu-
Corpushu-
ra ac fimihtudo non abfbnat , vices atque locum fuftinet, Cumq. in
tnanumin-
i^Qj-^ifje non modb domusahcuius,verLimetiam ciuitatis formacon-
Itardomus
^, .s ,
. ...
ri-
&ciuitatis,
iideretur , merito tuncos velut prscipuacmitatis portacenietur,hcct
tum 6v: ahj fenfus ports poilint nuncupari . Quemadmodum autcm
portaciuitatisnonattente cuftodita, ciuitasinpericulo verfarur, im-
mbquafi perdita reputacur , fi tam crafta neghgentia fiuenodu , fiue
interdiu committatur , dum eadem ciuitas arAiffime ab hoftibus ob-
fidetur , eique in fingulas horas ftruuntur infidis ; ita ( dicit Refpon-
B
iio) Vrbem apcrit
,
quios fuumnoncuftodit,& quafi cuftodibus ipfis
ca:fis hoftem. aduocat.
Ons negh-
Neehgentiam hanc fupinam & in loquendo incuriam tam pericu-
G
loquendo.
lofam efte, tantumque adferre detrimenti, fuse in lii. Capite oftendi-
mus : quocircavnamtantum eamadrem producam fententiam, ex
ProM.ij.
qu^ prior Refponfionis pars defumta eft:. Ita Sapiens : Sicut vrhs pa^
teris
&ahfjue mmorum amhitii
^
havirqui tmi potefi in loquendo continere
Jpiritum fuum. Quid aptius euidentiusque prcferri qucat quo ad ocu-
lum oftendatur quod dicimus, eum quafi ciuitatis portam panderc
&
mcEnia diruerc , excubias profligarc , & voluntati hoftium exponeie,
qui nuUamhabeteorumquacIoquiturrationem?
Orisncgli-
Atnunc vidcamus
,
quomodohunceundemcircacuramfuicom-
D
gentiam
mittat errorem ,
eidemque fuam ciuitatem , fe videiicet,cxponatdif-
comededo.
crimini
,
qui in edendo dc bibendo oris laxat repagula, Sc ruram om-
nem feponit. Panditisportas,certum eft &manifeftum; fedpr^ci-
g
pue quod cuftodesciuitatis fuaiprofliget, & hoftesaflidue circum-
lacentes, infidiasftruentes, ingreffum qusrentes infuper aduocet,
iam confideremus.
Fieri namque poreft vt porta? interdum patefcant, & nullum tamen
indf fequ4turiacommodum:quemadmodam infinitimis ciuitatibus
interdia
OrTS JNCVRJA OVANTVM TARIAT MALI . 67-
\
Quia mcit, mdomito remim qm refvuit ore /
VrLem apent, csemcu voca,t cuiloaihus koilem .
)Vor vvtrj.
Quivartrov iehmicle, Sa veujdwe ooiuhe^
Sfiuhwn munyf
Sans yorte
,Jans
aarde, Sa viile il ha^de/ -/f tmt ennemv
Veridicvs Chkistianvs, 21-
intcrdiupatentj fedfideli
adhibitacuftodia, quasvideat qui excanc
ingredianturve
,
quid inuehatur aut euehatur,res citra periculum eft,
citracertumfaltem
nocumentum. Atapertis portisetiam vigilesin-
terimere, hoc ciuitatem
perdere eft. Dicit facra Scriptura , miHtiam
j^^
-,
efle vitam hominis fuper terram : ergo tempus iniidiarum.proditio-
nis, quotidianorum difcriminum
,
dc plurimamortis imago. Debet
igitur indefcfla portisciuiratis noftriEadhibericuftodia, autaHoqui
deploratjeeft falutis , fi patcntibus portis , dirutis euerfisque vndique
p
moenibus etiam excubitores trucidenrur. Id fit autem non tantiim,vc
didum eft,quiduis etfuticndo , &ori in loquendo concelfa licentia:
verum eciam &: pra:cipue,dum inter edendum Sc bibendum nuUa ad-
hibetur moderatio autcura: fed inordmatar cupiditaci fubfcruiunt
omnia ; dum quantum quodcunque, & vbicunque malo appetitui lu-
buerit , ventri obeditur & gulae. non attendendo,an hoftis an amicus
fitquiportam hancingreditur : nilcurando quis quid inferat effe-
ratve. Interimfupinusille ciuitatisfuascuftos& dominusfenfimin-
Gnlofus
fenfatnr, dumcibopotuquerepletur & a crapulaabforbetur. In pec-
rupinus
cati fomnumillabicur , corde iam grauatoomnibusjllisqua; improui-
nuita
demgeflit, &'qnc^tam auidooris.Imgua?,&gutcuris ftudioinuexitin
vrbem. Etita fpio
dolor! )
ratio,fenfus, memoria, intelleclus, vere-
cundia, timor, cura, Deicognitio, confcientia, &quidquidexcubias
agerecofueuit,ablandoebrietatisd9monioprofligatur& opprimirur.
Venitq. ciuitas (qucc ipfe homo eft , cui a fupremo domino cura com-
mifl"a eratjn extremum difcrimen extremamq. vaftitatemjuftae cufto-
disdefedu.Illatum abomnibusca:lcftibusopibus', &gratia;thefau-
ris, armis,munimcnci(q. fpiritualibus fpoIiaturj& inhabicantcs vircu-
tes dotesque diuina?, vteiusciues,perimuntur.,
TuncdetalihominedicereHcet illud Propheticum:P?mTp^ foro/V/?;/
hi^em
i^.fe-
dejiruxtt Hicrufalcjn. quodper Nabuzardan ducem militum Babylo-
"'"''-" 7o
niorum,in HierofoIymican(^ciuicatisdeuaftacionefubScdcciaregefa-
'^ '^^
^^"
ftumeft; hocapce D.Gregorius ventri gulaequeattribuit inhomine,
quando ille per crapulam in certam animx perniciem venit. Sic enim
ait noftra! intencioni valde accommode : Venrer cft hic princeps-, cui
cre<rcr. t.
magnacuraa cocisimpendicur, vtipfedeletabilitercibisimpleatur. Pane^CnrA
Hierufalem eft fidelis anima
,
quando illic per confcientias tranquilli-
^^^fior*
tatem vera eft pacis vifio,(Sv: cum voluntatediuina concordia.
Curandumeft igitur vnicuique &folerceraduigiiandum , neciui-
tas noftra Hierufalem in nobis per ingluuiem & oris incuria hoftiuni
patefiatlibidini. Et^equali vigiiantia actendatur quidforas peroris
portam prodeat in loquendo , & quid intromittatur ventrem pafcen-
do. QuDcircateneat Sobrietas in porta cuftodiam, & Timor Domini Excubi*
excubias agatinfpccula.iiixta iiludS.Petri confiIium,pergalUcinium
'"'*
f 2 non
228 Veridicvs Christianvs.
I .Fetr.
?. noti ofcitantcr vigilare perdodli : Sobrij ejtote
&
V{^ilate.
Qui enim fb-
brius non efl:,neque ad vigilandum eft idoneus. Vtque magis exciter,
ex metu addit rationem ; i^iu aduerfurm vcjier dtabolus tanquum Lo rU"
Matth.16.
^jpjj^ circuit
,
qu<rens c^uem dcuoret. Hinc & Dominus ipfe nos exhorta-
turadvigilantiam: \ tgiUte&orate. Etpugns ratio,&hoftisinftan-
tia, &propriaimbecilli:as nosvigilareaffidue, & auxiluim fortioris
impilorarecompellunt; h^c enimeftcalamitofae huius vits miferia.
Quando vero tranfattamilitiapartaque vidtoriatriumphi tempus
aduenerit^ tunc qui fideles fu^ ciuitatis cuftodes fuerint.commiflam-
que fibi prouinciam redte obierint, fuamqueSpartampromeritisex-
iwc.i^.
ornarinr,illi cum magna laudis conteftatione poreftatem fupra decem
ciuitatesa Domino vniuerforum accipient^hoceft, profidelicate,con-
ftantia,obfequio, compcnfationis ac mercedis Ioco,Regni cacieftis h(j-
redesac poftellores conllituentur, in quo nouem chori angelorura
cumomniS adorum excrcituvelutdecemefticiuntciuitates.Eruntq.
tunc cum Chrifto dominatores caeli & terr^
,
pro eoquod tantills tcr-
.
IX corporis fui curac fuae concreditae bene prsefuerint
, dc in medio tot
hoftium tantorumque difcriminum fidelitet tutati fint.
Nuncanimi gratiainftituto noftro, admaiorem orisinloquendo
cuftodiam,quafi auCtarij loco exempla & apophthegmata paucula ad-
Briff.Uh.6.

V> 1 -^tiir j-il c a
cap.6.
nciamus. Careoloquaculusab Ilocrateoratoreerudiri volebat. Sed
is, Duplicem mercedem mihi dari , inquit,pofco ; alteram vt loqui,aI-
teram vttacere difcas. fignificansnonminorisartis ac pretij eftb be-
ne tacere,quam bene loqui.
TMtarchM.
Archelaus rex ronfori garrulo fubinde roganti : Quomodo tc rado,
*^plpht'^
6 rex
? SiIendo,inquit . fubindicando,non fatis confiltere,& multum
Idem.
loqui&ofiicio fuoreflefungi. Lacedsmoniis ad publi(;:a conmuia
ingredientibus
,
quinatu eratm^ximus , fingulis oftendebat fores,
dicens.Per has nuIlusegrediturfcrmo.admonensnihilefFutiendum,
fiquidliberiijs didumefletinconuiuio. Sedionge exccllentiusveris
id Chriftianis,quam Laced^moniis illisfquosTertuUianus naturalitec
Chriftianos appellatjobferuandum, quoad oftium oris eiusq. cufto-
diam tum quid per illud ingrediatur,tu quid cgrediarur,vt iam didia.
Silentij orisque feruandi ft.udio, Agathon Abbas lapillum ori indi-
tumper tresannosgeftabat. Noueratenim fcriptum, nontantiim
ftou.x 5. quod fupra pofuimus : Qui cufiodit osfuum , cufiodtt
auimam
fuam
; fed
etiam quod additur ; Qm autem imonfidei
atits
efi
ad loquend im
,
fentiet
In^vms
jfi4a. PauIuscognomentoSimpIex cijmqutEfiflet, eftetne Chriftus
glj^j^^..
^^^priorProphetis; infulfaminterrogitiunculam filentio diluereiuftuSs.
cmpla.
pertriennium nemmiquidquam proloquieftaufus . Pambocum di-
lcere priusquam loqui propofuiflet
j
auditopro prima ledioneillo
?fal.}i.
verfu. ; Dixi,
cufiodiam viai meof,
vt non delinquam in Imgua mea i Sat eft,
inquit^
Veridicvs Cwrtstianvs. iip
inqiiit-
reliquaaudiamcum iftud opereimpleuero. InilloTabernen-
fi monafterio quod in eremo Scythica pofitum erar, Amos Abbas mil-
le
quingentis' monAchis praefui f!e dicitur. Et ciim tot eilcnt, horis qui-
busfilcntmmindidumcrat,
i2.'penumer6 aduenc-e locum adeunces,
neminem
ibiadefleputauerunt, donecinteribisingreffi,illos veloran-
tes,vel aliud in ccilulis fuis agentcs cernerent. Sandli periculum oris
norant,
hinctantamfemper filentij frenocuram eiushabebant.Ideo
rededicir Apoftolus:
Siqnis ptttatjercli^iofum
ejfe ,
non refrenans Itn-^^^-^'
guamfuam
: buim vana eU Rdigto.
Quoadoris cuftodiamin vidufumendo, cuius negledu &incu- ^""^.P^*
naciuitas noltra non raro ab holtemtercipitur, quia pra:ter hoc Ca-
onsper fo-
pitetra6tata,ctiaminLXV. Cap.de eaadiumeft : idcircohictantum briecatcm
nunquam obliuifcendaexempia in memoriam reducam.Primi paren-
acontrauo
tes malamcuftodiamegerunf, &ide6cum pomoomnisetiam noftra
calamitas corporis& animse fimulintroiuit.Efauquoq. negligensoris
cuftosedulium gulofiusingerendo, primogenitura: iurepriuatus eft
patnsque benedidione. Ifraelitae etiam ollas carnium,pepones,& (i-
milia igypti cupide deiiderames , carnesqueimportuniiis a Deo im-
petrantes , fimul iram diuinam portis oris hauferunt. Adhuc efc? eo
-
pp/.
77.
ram erant in ore ipforum, &ira Dei afcendit fuper eos^ & occidit pin-
gues eorum. Anxictas,cura,& folicitudo introitus huius (oris fcilicet)
in gula cauenda, nimis euidenter ex eo conftat,qu6d omnis fere mor-
bus illac intret & intus graifetur : fed quod etiam mors fimul illac ad
animam penetret , hoc omnem fuperatcalamitatis ftienfuram.
Oratio pro diligenti oris cuftodia.
DEus
ommum creaturarum conditor
(^
gubernator
^
quios
noHrum in tui laudem
,
atque animjt
d^
corporis nojirinu^
tritionem condidifii : da vt illud
fic
cufiodiamus
,
'vt nfhil ilUc
intretautexeatf quamquodtua, diu^nd
placitumefi voluntAti^
f
3
C A r-.
23 Veridicvs Christianv5
C A P. L X V I I I.
Quis
mcruitfummo
peninilimusclTeparend ?
Pkuimacui
virtus deditvtfitliumillimus idem.
He/r.ii.
P^^^
ERTVM
quidcm eft , impofllbile efiTe fine fide placcre Deo,
7^j^J
tefte Apoftolo. fed necefleeft etiam vircutibus & bonis ope-
i,,^!^^ ribusoperam darej vtflt fecundiim facii eloquij normam
^*^J' Fidesqure
per charitatemoperatur. Talisfldes,& homoil-
lamhabens, Deoplacet. Aboquietiamfi tantamfidcm haberet vt
I .Cor. i ?
. montes quoque transferre poflit , charitatem autem non habeat , nihil
charkatem
^^>"^4"^ ip^^ Fides,nequeipfe fic crcdens^ atqueica Deo placere non
opcrans.
porcfl:j quemadmodum id dcD. Paulus m ie tranflumta locuiione
giauicerafleuerat.
Kom.s.
Dicit ahbi idem Apoftolus : Qu! m carne ftmt, Deo flaccn non
fcjfunt,
Eihef.i^. Scd qui per veram viuamq. fidem, corpus fuum vehit hoftiara viucn-
tem Deo in eius obfequium & in odorem fuauiratis offerunt^ilh rairi-
fice Deo placent. Quapropter prudenter vnumquemqueSapiens ad-
monetjVtq.omnipotcci Deopcrvica:fan6timoniampLicereconenmr,
Eah'. 3c. inftruit: Mifcrere aniw^ tfif. pLtcens Deo
,
dr coHtine : cr
congrcga cortnum
in janilita^c clus. Ac fi dicat ; Anima: mx ipfe , d quifquam ahus , de-
bes mifereri
;
qua; ahoqui fine tenecab homineahquo,nec a Deofer-
uari poteft
,
quantumhbecipfe 6v totus mundus eius mifereatur . Age
igitur, tu tibi proximus cfto, vt es verc
^
&: animam tuam nudam vefti,
pafce famehcam.j cura quoquo modo imhgcntcm
,
virtutibus excole,
contine a malo/in omncbonum lci-tus effundere, & congrega ingetem
ineritoiumfanilorum thefaurum: Fixlhntenim tuicordisdiuiticE&:
delicicT. lada cogitatum tuum, cor tuum,6c quidquid es, in Domino,
oc placebisei,faciefq.haudvuigarem cumtua anima, alioqui mifera,
inifericordiam
;
placebis enim ei,cui placere eft effe beatum.
Ccrrumeftigicur, vt initio.diximus, neceflariamante omniaefle
Fidcmvcram, finequaimpoflibileeftplaccre Dco; opusefleprscer-
ea opcribiis bonis , tanquam frudibus e.x illa radice nafcentibus^ fine
quibus Fides mortua eft ; atque ita Fides per charitatem operans nc
-
ceflaria, vtquispLiceatDeo. Nuncadrem vcniamus.
Qlll?^"'
Interrocjatur non fimplicirer, quis placeat Deo, vel quid in homine
ccac Dco.
aehderetur vt uco placeat; led quis maxime Deo placeat
;
quis mtcr
amicos e primis,& filiorum chariflimuscenfendus fit. Non quodhoc
quifquam in particulariqueac cognofcercnechocqnc-ericur; fedquid
reddat hominem Deo ijiaxime gratum, charum
,
&commendatione
dignum. Refpondctur, illuuicum primis placere Deo
,
cuiphirima
vircusr
1
HvMiuJMvs, Deo acceftissimvs . 68'
Ouis meruit iumino penitilHmus ejG!e ParezLti
?
Elurima cui Yirtus dedit vt&liumilimius iden.
^a mertte iefire, Chery duarandMMlire^ Mt^nm m treshaut.
Om le Trurms Imence/Ouijait men, etvenp^ Oue rien ne
^k
vatd:,
VsRiDievs Christianvs.
2^1
virtus:hocinruperadditur,vtidemfit& humiIis.Nam,vtdicit
S.Ber

Vimnilms
nardus, non magnum cilcfTe humilem in abicdione; magna
prorfus
p^u^S^, &
&raravirtuseft,humihtashonorata. Hucfacitquod Sapicns fedulo
f^j^JJJ,'''^'
commonct : Qiunto m.igmis r.f, bumtlia tc in ommbm . Quia criamfi quis Bcnu\Yd~
ramen com placentiae aut inanis gloriff tinea fe ingerit,rotum illud vir-
tntum tantarum ornamentum conumpit , & concidunt omnia. Non
ignorabathocludith
,
quarfumma humilitate fuperbum illum Dei
hoftem aggrediebatur. Dicebatea inter or.andum
: Superbi ab imtto
luduhQ.
non flacuerum iibi
;
fi-dhuiniltum &
tnanjtietonimJemper lihi placutt dcpre-
catto. Et quid mirum ? Nam licut fuperbus homo,quanto magis in eo
da'moni iimiHs fit & propinquior , tanto etiam a Deo alienior reddi-
tur atque rcmotior : ita e contrario in humili,quoille per
humilitacem
magis ac magis a diaboli natura recedit,eique fit diflimilior , eo maqis
ac magisappropinquat Dco. ItavtDeus fuperbotanquam
fuohcfti
reiifl:ar,humiliverofemper, vtfibiamico
,
plusfauoris
concedat
&
gratiae. IftudD.Pctrus &D.Iacobusapcrte&ineandem
fententiam i.Tct
^.
A
conteftantur: Deits fuperbis rcfifttt ,
humiiibus atuem dat ^raitam . Ica
^''"*'
Mardochsus poftfuam humiliationeraeue<5lus
&fublimaruseft
^nAHefierS,
B
regium decus ; & e diuerfo , fuperbus ac faftuofus Aman turpiter de-
^ 7
prefrus,& tandem proprio fufpenfus patibulo
,
quod
Mardochaeo cu^
laueraterigi. Etquidem iuxta DominiIententiam,quicft
futurusiu-
d:ex& vindexomnium ; Qntfe
exaltatjmmiltabitnr -y &qiii
fehumtliat,
Luc.j^.
C
exaltabitur. Maximarhumilitatis fingulare exemplarDiua
virgo,
hu-
Humilita-
miliratis magittri Domini noftri mater caftiflima
, fumme ita
exaltata
ft!'"rh ;
Deft.*&:fupcrbiflimusLuciferinimadetrufus.
f^^g
6cexT
Hanc humiliratis fubliraitatem excellenti etiam gradu collocat ^'""P'^t
D.Gregorius^noftrsfcnrentiarconfentiens &fidemfaciens.-
Humi-
^^^^^^-
les,inquit, dumfedciiciunt, adDei fimilitudinem afcendunr.
Et ^'i"J'|''^V
Chriftusipfe infefuoqueexcmplodeclarauirquoddicimus;
humil-
ta/.
""^'
limum,ac magnis tamen virtutibus pricditum,Deogratiflimum.Quia Gregor.fn
licetnonrapinam arbitratuseft, fednaturae conditionemeflc
fciuit,^;^;^"^'""'^"^
fe efle arqualem Deo ; dura tamcn ica fc exinaniuit,& formam ferui ac-
HUipli..
'
cipiens, perfummamhumilitatemficDeoPatricompIacuir,
vceum
fummc cxaltaret ,
nomenque daret quod eft fuper omne
nomenjfado
fuoteftatuseft, hancexcellentiirimamcfleadDeum viam. Hinc Ber- Berv^rd.
nardus: Semper.inquit, foIetefl[egrau"Ediuina^f^miliarishumilitas.
^*""''
.f*
Debentigiturfinedubiovcre humilesDeoefle
valdegratijietiam
fa-
'^*
^^'^^'
miliares
,
quafi intimi amici. Sicuttefte S. Spiritu peros
facratifliiina;
Virginis Mariae innotuit
,
prac omnibus virtutibus quibus illa fupra
omncm
1^2,
VER.iDrcvs Chrtstianvs.
omnem
comparationem eminebat, Deiim refpexiiTe humilitatem an-
cillx fua; : eoque magis illieam placuifle
,
eiq.fuifle propinquioremj
quo&:ipfealtiur,&
fuitilladeroiflior.Iuxta illud Prophet^e regij.-Qo-
Pp'. 1
3
7.
jfi^jjjj exL-eljm Dommm, &
h^omlu rejpkit, & ulta a ionge coomf.it: Magna
profc(5lo aflinitas
conditionum, quae nec fpatiorum intercapedinedi-
ueUitur;huraihs,inquam,
6c DeirimmbqucEeomaioriardlioriq. ne-
xuconiungunrur,
quo &naturiEDiuinae fubhmitas
, &hominisfe
.KumihanLis vihtas, longius a fc mutuo diftare videntur. E contrd fu
-
perbos alongecognofcit :
quiaquofe magisexakant, eoipfeabillis
magis recedit, propter conditionum diuerfitatem.Quocirca hnmihta-
tidandaefl:opera,vt
Deo placeamus, ipliquefociemur, cuifohadhrE-
Gregcr.
rerc bonum eft. Vnde rede D. Gregoriuj>: Humihare,& apprehendi-
Ar}ri>rof, fl:i. Et D. Ambrofius:
Quifquiscupit Diuinitatis tenere fafligia, hu-
mihtatis ima fed-ctur . Quibus&D. Ambrofius conformiterflclo-
quitur:
Viscaperecelfltudinem Dei? cape prius humihtatem Chri-
fti. Magnum reucra compenduim
,
vtad fummum montis excehl
verticem facile perueniatur,
pedemeiufdem in imo apprehenderc.
E .i quibus omnibus clarum efl: , vt quis Deo placeac, non fitis elTe
Fidem,virtutes,acbonaoperahabere,
fed inprimis magnaefleopus
humihtarejquq virtutes casteras congrcgat,congregatasque confcruat.
Gregnr.
in
A
lioq^^j vc dicit GreiTorius ; Quiflne humihtatc virtutes con^ref^ar,
i.Pfal.Fa-
^i. .^
^-'
^ *=*
niteiJt.
q^^" 1" ventum puUierem portat.
luxta Refponfionis igitur fententiam
,
ille meretur fummo parenti
DeoeflTe
penitiflimus.quifquis & vitae eft fanditate clarilTimuSjS^ ta-
Nieron.ad
^^^ ^^ humilitate flbi infimus videtur. Quod D. Hieronymi fen-
Summa
tentia comprobatur
&concIuditurinhunc modum:Nihil(inquit,elt
huius Ca-
qnodnosita&hominibus&Deo
gratosfacit; quam fi vita?merito
P'"^*
macrni, &humihtateinfimifimus.
Quiveio ilh fintin particulari,
noLiit ipfe folus, qui
cordafcrutatur &renes Deus: vcin fequenti Ca-
^ pite dicetur.
Chriftusad Ad
prxcellentem hanc profundiflimae humilitatis ledionem redc
doccndam
mundo
manifeftandam&commendandam,
ipfefupremusomnium
vni^
"^^
Dominus Dei filius lefus Chriftus de finu patris in terram venic.fefe-
quenoushuius
acdcfped^E plane Philofophi^ prarceptorem dedit:
nosomnesad fe
conuocans , &adftudiumhuius profeflionis exci-
Mjtth.M.
^^^^, yeniteadmeomnes,
&difckeameyquiamitufiim,&humiliscorde.
Vcrijm nos ftulti
&tardicorde primum noftrum Alphabetum nec
PmL dUc.
capimus,
necretinemus
iqu^fupranosfemperfentientes. Vndenon
ExenipUi
ii"npo^'tune
Heracliuslmperator
a Zacharia Epifcopo HicrofoIymita.
humiluatis no huius noftras
ledionis admonebatur
5
quum cnim auro &gcmmis
jn Hcra-
orn.itus crucem
Chrifti fvfrens , vt eam in monte Cakiari^ honorifice
^^^^'
collocaret,infiftereinportacoaduseflec ,
nec vlterius progredi va-
leretj
VeP. IDICVS C HR IST r A N V S.
2^5
leret^dixlLei
Zachavias : Vide Imperaior, neiftotniimphaliornam
in crucc fercnda pariim Icfii Chrifti paapcrtatem & hn:ralitateni
imirerc. Tiini
Hcraclius.abieclo amplillimo veftim, detra^lisq. cal-
ceis,acplebeioami(3:iiind'Jtus,
reliquumviiE facileconfecit.
Qujs
non maximaanimi fui voluptate eo induatur habitu
,
quo ChriftuiT
fcimus Patri fuiiregrotjfiimum ; 6c cius exemplo, quotquot vnquam
Deoplacuerunt, fingalaritcraccepros fuifle; HocinligneChrifti&
velut veftiseft
j
hacquaftnota fuos a vaneinflatis mundi
cultoribus
internofcit.
Quid mirum itaque fi fuperbi Deo non placeant
,
quibus
nulla cft
cum ipfo pariiitas vcl flmilitudo ; nihil fui in eis animaduertit
. Ne-
queobid etiam eos exaudit, quiacxcelli &: fublimes,
humilesiplius
aures,'humilibus familiares&accefllifaciles}nequcuntinuenire.
Le-
pidum illud Ariftippi di^um his merit6 fuggeratur. Cum illea
Dionytioquidpiam poftulansnonaudirecur , adpedes regisfeabic-
cit,&impetrauit. Reprehenfusabaliis quafl hocPhilofophumdede-
ceret : Nihilhicculpa,inquit: quiaDionyfiusaures habet in pcdi-
bus. Humiliumfemper Deoplacuit deprecatio; fuperborum
vero
faftiditiadlantiam : quod in publicano oculos atqae animum
demif-
se dcprimCnte, Sc in faftuofo Pharifceo fe fuperbe efferente
ipfe Chri-
(lus defijjnauit.
Oratio ad obtinendam Iiumilitatem.
NVnc^UAm
tibi
,
o Domin^ , ab imtio
fup^rbi flaxuerunt^
fedmmfuetorum atque humilium
femper tibiplacuit de-
frecatio
Da nobls,
qujifumm ,
virtutem humiUtatis-^ vt
fuper
hoc
fundamento tale virtutls adificium njaleamiis
exfiruere^^
tmus culmen adregnumpertingat oiternum, Amen,
g
C A J^.
2|4
Veridicvs Christianvs*
C A P. L X I X.
Quatulus aut quantus iujfto eft examine quifque?
Tantulusauttantus^quantus ftat lance Tonantis.
Quanti
KbJU^l
dmiratione & animaduerfione tlignaeft iftalnterroga- A
quiique fi'
^^^
tio; nam contentiofam illamac fanaticam terminatlitcm.
^*^^"'*
^^^^^
quae vniuerfum abipfoinitio agitaiiitterrammorbem
;
&
noftro
,
fi vnquamalias, feculoefferuefcit. Hocenim libi
quifq. prsrogariude vendicat,vt libi fummo iurc perfuadeat,fe non fo*
lum aliquid efle, & quantu alins quilibet fui amans,verum etiam aliis
Comtnu-
loncre antecellere. Adeo vtoeftrum hoc pungens
,
ftlmulansque illa
numcon-
cupiditas
,
quaquis maior,meiior, dochorquealns libi videtur,nemi-
tcciOjQ^is
nem prope intatlum pr;;Etercat. Scd vnumquemque fufcitat , com-
eorum vr
rnouct , & incendit , etiam non rar6,vbiaut nulla^autexij^uaeft vana?
ir.aior.
nums tuiUationis materia^qua Iibun aiiquo complaceat. Nam docet
cxperientia,nemineraitaeflcdeie6laiconditionis iraomnidotedelLi-
tutum , fiue in anima , fiuein corpore, fiue in huius vitae fubfiuintia,
quin fibi facile periliafum habear , fe ahquid efle, fe non efle mifcrri-
mum,abie(rtiflimum,quiqueomnibus fit pofthabendus. Dicittamen
A poftolus,non de tahbus tantum quibus res tam angufta domi , ve-
Gal.6.
y-^^y^
etiam de quoHbet mortali , Ucet omnibus inftrudiflimo : Si qim
extjhmut
fe
aUquid ejje
,
tum iuhilfit , tpfe fe
feductt . Quapropter ben
^
X-Jf-i
fandus lacobus inanes huiufraodi vocatrO homo inamil Quia quando
non foh\m quid foris appareat , fed quid intus reuera fit, attenditur;
deprehenditur inanis tantiim effe fpecies fine fubftantiai inftar fimu
lacri pro homine viuo.
Ratiofcru-
Docetnos propterea locoprsedido D.Pauhis,quo argumento cog-''
tandivalo
nofci queat,quantiin veritatcfimusj quidveloco infaliibiUs fignifit,
quovideaturquiddereipfafitfentiendum. Sicinquit: Ofnsjuumpro-'
hetvniif(]ttifque. Quia cum remedium vitandr elationem fit proprio
rumdefe<^uumconfideratio,
quandoquis fuum proprium opus eX'
pendit & probat , fi bonum eft,non gloriatur nifi in Domino, quia co-
I .Cor.
1
5.
gitat
;
Gratta Deifum
id quodfum : &
cum feceritis omnta qi' prtccepta
funt
Lhc.ij.
xohis,dicite:Seruiinutilesfumus.
Sinreprehenfibile eftopus proprium;;
habet quo fe humiHec , non quo fe ahis prsfcrat
j
ficut iUe ftuh^ de fe
^'^'
fentiens ac loqucns : ^on fum ficttt
cccteri howintun.
Atqueitaquahfcunquefithomo,reii
bonusfeu mahis, Ci fiii proba-
tionc ex probatione operis fumar , vt debec
,
quia arbor ex frudlu cog-
nofcitur:, non fe inani gloria efFcrer,fed etiamfi gloriandi materia fub-
cIIetjinfemetipfoEantiamglor-iamhabebitjfibi
gaudens & congratu-
lanssv
Qyjiwrvs cvji.amDeoss, tantt^s jes . rfp.
j
Otiantulus aut auaiitus iulto esr examme cmiique
Tantulu5 aut tantus.^^uantusfktlancelbnantis .
yitct tnir) vftrn^af\biti:\oi^)^ar) \oo Oo^t%utaUnax^h\^.
De coinmen ef( yonne/ Chamne verjone^
<f ce noffre lieu /
Elle eji toujwurs teUr/ Et vomt autre au'elU^JtMC!cyei^Iejymi
Veridicvs Chrt^ttanvs.
i^^
lans, atque in Domino gloiians : &non in altero, hoc eft: non in
laude
alterius , ncquc in
conriclcrationeahenus, cui fe prasfcrat
:
feci
vt dicit
idem Apoftolus : (jloritmjtra
h<iefi,
tejiimohium lot^fciemunofir^.
yera.
z.cw.r.
igiturhominiscognitioex reipfa, nonexinaniperfuafioneautextcr-
naappareniiafumendaefl: :
iuxtaid quod DominusSamuelidicebat,
cum veniiTet vt Dauidem in raedio fratrum fiiorum vngereiregem
:
Homo Yidet eaqtu parint-, DGmitiui atitcm hituetur ior.
z.Keg.i 6.
B
Haec igirur humanum genus vexatinfania, vt non tantum (equili-
betquippiam efTeperfuaium habeat, verum etiam aiiisputetccqur,-
lem,atque adeo prxferendum : mxta illam fcre pruriginem qu^ Apo-
ftolos adhnc incukos & imperfedios moleftabatj qua frequenter intef
fequarrcbant.quiseorum videretur ciTe maior.
Lw.ii.
Vanitas autem ifta duobus iftis nititur fundametis, ex quibus fcili- Vanitas
cetipfafumitoriginem. Primiieft,qu6dipfeitadefefentiat,ex aHcu-
compia-
iusreiconfideratione incuafibicomplacet : aherum.dum vana ifta
u."^5."*^'
-
r rr 'i 1 1
^
1
A I I 1
^
'
nititur
periualioex alientatoram laudibus tanium obontur. Ad lias tibias&
fulcnsini-
cannas inanesfalratomnismundiStulciriaacinanis Gloria: velquod
"'bus.
quifquam mignus fibi&in fuisocuUs videatur, yel quod abahis
laudetiir &:magnifiat.
Qusritur igirur
,
quanti vere fit quifpiam faciendus, hoc cft, quam
Difcuffio
magni vel quam parui vere iit prerij. Num quanti fe ipfe, vci mundus
qusftionis
facit? Non. Ncqueenimillelapiscft Lydius, quovalorhominisex-
^'^'"^
^*^
plorecur. An forte e contra tam parui eft homo pretij quam vel ipfe fe
iudicatvel a mundojeftimatur.^^Nechocquidem. Qma humiles fe
viles cxiftimant; &fandi mundo funt defpedui . Quid ergo fcn-
tiendum? quantiquifquepretijcft? Dicemus paulopoft . Sed prius
incertitudinem vtriufque iam agitati iudicij fufiiis cxpliccmus
,
quan-
doquidemomniserror,&: fcftujteattoUentium, Scalios tcmere de-
primentium, exhis fontibus promanat. Incertitudo a:ftimationis
pretije.vpropriacomplacentia hincclaraeft, quod tanto viliorfcm-
per quifqucefthabitus, quantofeipfefacitpluris : &tanto ftultior,
quanro fapientior fibi videtur. Exemplo cft Nabuchodonofor, ob fi-
jy^^,
.
iTiilcmglorioe inanitatem ex hominum confiDrtio cied:us, &per fe-
ptennium fcrarum confors jfaclus . Exemplocft &: Aman
( cuius jtji^^^
-^
ob id crebro meminiraus) qui prae eiufmodi fatuitate & fui aeftimatio-
ne nefciebat quid ageret , &ligno,quod alij prjeparauerat, affixus in-
teriit. SicTheodasquidam,dicensfealiquemefte, quafia Deocum
raagna potentia& fapientiamiftLim ; fedmera cratvanitas
,
&ide6
cum quadringentis viris
,
quos ca perfuafione fcduxerat , ad nihilum
redadtus eft. Ita Simon Magus , dicens fe aliquem magnum Prophe-
.n.
g
tair. fcilicet vei Deum;atfumiinftar,quoaltiuseuc(5Vuseft,adeoq.cor-
poraliter miniftraruibus angelis tenebrarumjeo turpius orate S . Pctro
g
z deiedus
i?<5
Veridicvs^ Christianvs.
deicctnsefl;.
Hisadiungoomneseos quifallaci proprioiudicio fibi
magni videntur; quoruai primi funt hzeretici, fapientes in oculis fuis,
& magnade fe fentientes, cum totius Ecckfia: contemtu.
Quoad pro-
prium igitur cuiufquam defe iudicium
,
proapoftdlain margine po-
nendum
: Nihil. quia vt iniquum & fallax repelHtur.
-
Quoad ahorum etiam totius mundi de ahis cen(uram,ii]aquoq. in-
C
certaeft.
Naramundusvt plurimumcontrariumiudicat. iuxcaPro-
Jfti^.
phccre teftimoniuni ; Vd qui dicku malutn bonum,& honum malnm^poneu-
testencbmsUican,
&hiccmtencbras : ponentcs awarum m dulce^ &dtdce hi
amarum.
Erroriudicij huius, exemplo Chrifti ad oculum conuincitur
'
& confuratur : cum ipfe omnia illa eiegeric &: amplexus fitjqua: mun-
dusodic&perfequitur: vtfunt paupercas,humilitas,abie&tio, infir-
mitas,tolerancia,&c.
in rebuSjin perfonis,ui modoagendi.tam quoad
1
.Cor. I.
fe,quam
quoad fuos. Vnde Apoftolus : Videte rocatiomni vejiram, ju-
tres]
qma non multi
fafientes
fecundum carnem,non multi potentes , non multi
nobiles.
Sed quAJiuha junt mmtdi elegtt Deus
,
vt confundatfipentes: &m-
frma mundt elegit Deiis
, vt confundat
fortia : & ignobiha mundi
&contc/H-
pibdia elegit Deus
,
&ea qud non
funt, (iudicio fecuh ) vt ea qudfunt^de-
a.Cor.io.
ftrtieret; vt non ghnetur omnis caro in conjpeclu eiiis. Sed qmgloiiatur, vn Do-
minoglonetur. Non enim
qui feipfim commendat , illeprobatm cji
;
fcd
quem
Deuicommendat.
Non igitur vera hominisa:ftimatio abiplius pendet
arbittiojfiuefeiacVitet, liuefedeprimac : nam vc neque iupcrbi ia-
dtanria veram precij magnicudinem ftacuit,ita nec humihs propria de-
miflio veramarguit vilitarem. Nec vero pendec iudiciumab homi-
num
cenfura,laudis vel concempcus, quia bilanx & ftacfra mundi do-
lofa eft. A quo igicur pendec precij cuiufque fencentia?hocqua!ntur
.
Refpondetur,tancum quemque efte vere
,
quantus apud Deum eft. D
Vt ille namque folus nouit omnia , imrao & cordium fcCTetiirmiaj ita
folus
cjuoque iuftus rerum omnium eft ^ftimator 5c cenibr.
Hoceftquod Apoftolialiquem inlocumludae eledturi orantes di-
ASl^.i.
xerunt; Tu ,Domine
,
quinofit
corda omntmn. ErquodD. loannesde
l<hui.i.
Chrifto teftacur : Ipfe autem lefus non credebatfemettpfum
cu, eo qtiod
ipfe
nojfet omnes
:
&
quia opus ei non erat , vt quis teftimoniumperhtberet de homt-
ne:
ipfeenimfciebat, quid ejjet in homine. Itemahas Apoftoli Chrifto:
lAn.i6. Nuncfcimus,quiafcisoninia: (ynonopusefitibivtquisteintcrroget , tnhoc
(redimm qutaaDeoextJii. Eripfedele, vccECerna veritas, vericaci dat
Apoc. X. teftimonium : Egofum fcrutansrenes
cr
corda . Ec quoad cor, &c quoad
Sap.i.
corpus,omniafolusperfpe<5tiflimahabet5&propcereafoliusip(iuseft
Oculus
dehomine verumiudicium
,
vc&iuftaretribucio. Vndeaddit ibi-=
Dci fecreta dem : Dabo vnicuique fecundiim opera
fua.
cordiuri-
Secreca haec &cerca Deiinfpedio, cognitio, &dehominisprecio
icnura.
cenftira oculo caekfti iibiu figillis claufum intuenti comparari poceft,:
in
Veridicvs Christianvs.
2^7
in quem oculus humanuSjCimetfi acutiiTnriUsjiequit penctrnre. Ex-
teriiistantum intueturhomo, &:clum eoobtutudeinterionbus ,
vbi
pretium latet,loquitur &c iudicac^hallucinatur &:errat. Deus folus li-
brum cordis noitri velomnibus mundi atq. humanx fapientia; figna-
caHs obreracumintrofpicit, cx'infallibiliter a:n:imat. Nam iidenihi
Ubiiinextrjmoactremendoilloiudicioapcrientur, &exipfisfenten-
tia proferetur irrefragabilis , vt ab indubitata iudicis fcicntia & xc\y\{-
tatccaufa: profeda. Ettametfi tunclibri confcientiarum toti ficnt
mundo con(picui,nuac tamen latent 5^ clauh funt
,
foh diuinx maie-
ftatisoculoapcrti.
Extollacfeigiturqui volet quantum volet : foris librum video, nc-
Vanitas fc
fcio quid fcripcum fit ihcus:ac proinde iudicare dc reipfanon pollum.
^^^"^i^"
Siiudicoeflemagnum.probum, iapientem, deexterioritancumfpe-
cie,quodque ocuHs paceb.at, veluc de exteriore corio libri iudico . Ita
fiexincercis quibufdam indiciis alium quempiam reprobaro, hunc
illi poffcpofiiero vel pra^tulero , Ccxcus de coloribusiudico. Quia ficut
caecocolores^&qunecunquefibafpedum caduntjncognica fiinc; ita
veravirtusautvcracuiufpiammahtia, qusfub foliusDei nociciam
cadunt,nos fugiunt.
Viderintigiturquabafi fuumiudicium fulciant,quitam leuiter&
temere de proximo loquuntur &iudicant : nunc aliquem vfque ad Ci-
deraextollentes, qui fortecoram Deo defpediffmiuseft : ntmc ahum
lutoplacearumindigniiis conculcances
,
&;omnium ludibrio expo-
nentes
,
qui camen apud Deum fummo in precio habecur. Ica Ccecuti-
tur in iudiciis. Viderint non minusilli
,
qui prae faftu & philautia fe
aliis inaniter pracferunt.
Quirn magnus igitur,vel quam exilis fitquifque jn virtutum xfti-
matione
{
prouc cuiufique rei pretium a prxftantia fumitur } hoc foli
Deocognitumefi:. Sicucfupraex D.Paulo
docv\{mm:llleprob.itiueft, i Cor.io,
quemDeiii co,mnend.it. Ecficucaccommode
noftropropofico dicebat
F
olim S. Francifcus^tefercque Thomas tle Kempis : Qucuniii
vnufqmfqne
'^^^onmde
fftinocu'i^Dii,tantiiseft^&Honay,ipliui-^ aitbumtliir.inafin<,
Si quis,
f^" lie
ha?cconrra,aufu cemerariovoluericappellare;
videricille, nepofi: di- imit.Chrifl^
ligenciorem rei infpedionem
, exadiorcmque caufx difcuflionem
8c
cxamendicacur ei quod Balfafari Regi Babyloniorum tribus verbis in
parietedefcriptumfuit,&:a Danielein
huncmodum
interpretatum:
M A N e: nimeYauit Dem regntimtumn
, & comfl:uit ilU:d .
TnE-D.We/c,
c E L : appenfusesinftateray &tnumtiis esmtntisbahens.
P h a r e s : Dl-
uiftm
eft
regnum tiitm
, <^ datum
eft
Medis
^ Verfis. Tunc tam prfffra-
de infipiens
& infolens
,
feriiis fuoqiie nimio damno
perdifcet,
quam fraudulenta resfit fibicomphcere ,"
fiiblimede fefencire,&
mundi laudantis iudicio ftare
,
8c non humilirer fe in confpedu
R .? Dei
^5^
Veridicvs
Christianvs.
Deigerereicui&oniniacognitafunc,
quique iuftus lEftimator eft
^
._omnium.
Contrarm . . . ^
, ,
indicmm
Acqu! vt vniuerf.i
clarius ante oculos quafi in tabula depida con-
Dciauidi-
^picemur.aliquocexcmplaproferamus,
inquibusex diamctfo repu-
mimVer
'"
."^"'^^^ videamus
iudicia,Dei veri infpeaons
, & mundi hallucinan-
exempla
tis.In
primis.quid
de Abel.de Iacob,aut delofeph mundus fcnticbat?
Mhibuu. quod crat de eis hominum iudicium
?
Pio lis habebantur, proquibus
inmc emlmodi
habentur
quimodefti,iufti, &timentcsDeum funr;
i'} pro
fimplicibusquidem
& rotundis habentur
;
fed nihiU fiunt apud
mundum.refpedu
eorum qui (ubtiles,audaces,&: viuaces funt , pvouc
vitia viitutum
vefte palliari (blent. Hoc eft , non cenfentur eiufmodi
(licec
squi
& boni.cum
verfutiSjtemerariis, prstumtuofis , fciolis, &c
fadiofis
comparandi. Longc alia de Cain, de Efau, de fratribus lo-
feph,
induftnis,folertibus,
motu&adlione plenis, opimo apudfarcu-
lum. Interim
alia prorfus Dei cenfura &iftimatio, plane aliud iudi-
cium,
Abel,Iacob,
& lofeph longe fratnbus eorundem anteponentis.
n dt
^^ ^^'^ femper
ftultis mundi ludiciiscum certo Dei iudicio accidit.
Gallicano
QL'Jsvnquam humana: cenfur^ virguia filum veritatis attigifTer,
mirc ccn-
quandopluris
fueritfaciendusdiuusille Gallicanus; anquandoRo-
TtHr-
"^^"^ ^^^^ excrcitus, ciim poft Thraccs, Dacos,& Scychas bellodomi-
hl.z.'
^^' Conftantiam
Conftantini Principis filiam fibi matrimonioloca-
tamacbene
conuenientem cumimmenfis opibushabcret
,
totique
mundocfletadmirandus
;
an quum his onimbusrelidis, Chriftianse
pietacis ck humilitatis cultum amplexus cft^ ccepirque pro Ca:firis ge
-
nero
milesefte Chrifti , cuius vel Iblum nomen mundo eratexecrabi-
le; &c Ecclcila' fubeftc militix
,
qui Romanx prxfuerat ? An irem illi
magnificentius fuerit hoftes vincere , opibus & honoribus abundare,
&
a mundo in fublime ferri; an in Chriiti familia abiedum efte
, rcli
-
gioni
feobftringere^hofpitum
pedes lauare, menfam fternere , & alia
humilitatis
ofticia,qurE mundus abhorrec,impendere?
Siiriui tom.
Sic&deloanne
Dam.afceno rocjari polTcc, quando pluris fuent
Duw.t/('wj
,,^'"'''"^'^d'-^s,an cum in IcTcuIo nobilis
,
an vero cum iimplex mona-
Malj6, chus fa^lus cft ? Quando maioris ponderis & preci j in mundi ftacera
fuifteeumexiftimabimus ? an ciim Damafci in foro omnibus vene-
i'andus,(5;:prc^veftium,opum,&generisfpIendorefufpiciendusvifus
eft
;
an cum in eodem foro , vefte fordida ac pannofa, cum corbibus a
collo
pendencibus, ab AbbatefuoSabamiftLis, ridiculus mercacor
confedit;acduplopIurisexobedientiamerces fuasfaciens''quamiu-
ftuseratvaIor,ludibrioabomnibus exceptuseft, vbinotus &:antea
tantopeie
fuerathonoratusf Deinde,quis eum tunc quoque pluris
fecifret,quando
potius quam a Religionefufceptatamque
inexhauftij
humilicacis
philcfophia dimicteretur, cellularumomnium
fecelTus
quocidie
Veridicvs Christianvs.
i^O
quotidie exhaurire
&
purgaie maluit J Sed Deus plane aliter iudicac
quam mundus.
Ita&Simeonille Salusdidus,eluntmundiiudicium coram ho.
Stmusto.t^-,
niinibus. ficuidem ftukus rcpurabarur: Cjd er.it fapiens Dco . Is refte
\:^**^'f'
Euagrio & Leontio
,
cuiiis &c Ada Nic^nac poftcrioris Synodi rtdem
.salus.
faciunt, omniinanisgloriarcupidirateabiedla ,
quanquam
fapicntia
Hm''^;"^.
cuiufque generis & diuina graiia refercuseflcr, tamcn Iiisqui eum
^*'*"*"**'
minime norancdelirus vifus cii. Inter alia narrar Lcontius, duos Pa-
tres monaflerij cuiufdam prope Emefam ( naralc Simonis huins Sili
folumjinter fc delapfus Origenis caufa & origine dididciues,
^d Ab-
batem loannem in terra fandca commoranrcm produbij dccihonc
profcdlos ab illo ad Simeonem hunc velut ad ccrcuis oracuk^ni fuiile
remiifos. Cumqueaccedenteseum lupmos rodentem inueniflent,al-
teri illorum,qui ftuhum illum clTcin ccrdc iiidicabat,tantam impegic
alapam vcpertriduum fenrcritjdiMtqueei Simeon;Cur vicupcraslu-
pinos ? fuerunt madefadbi qnadraginta diebus. ieiunarac hquidem ex-
cmplo Chriftidiesnodesquequadraginta . Origenes veroex eis non
comedic
,
quoniam mare rubiit,& non pocuicegredi,& fuit fufrocams
in profundo. Ifta fymbolice de Origene Simeon
\
quod deierens ille
Chriftianambeneprobatam fimphcitatem, perlupinorum efumre-
prsfentatam, cum plusfapcrevelletquamoportetfapere, euanuitin
cogitacionibus fuis: & putans fe fapiencem efl[e,vere ftulcus fadtus efl;-
Iftiufmodiigitur ludibrioSimcon Origenem cum Origeniftis voluit
condemnaffe : dum interim ipfe a mundo delirus , fatuus, &c infanus
iudicaretur^ fedDeotantofublimioreratfapiens.
Ita&fan6taElizabethvidua, S.Brigicra
, S. Clara, &prxomni-
bus fandtilTuna acgloriofiirima Dei genicrix virgo Maria,cantoin Dei
oculisfubIimior,quatoinpropriishumilior,& mfeculiiudiciodefpe-
6lior. Caueat fibi quifque igitur, ne vel ipfe fibi magnus vidcatur,ne-
quemundiniraturiudicio;, fed ftudeatDeo placere, 6:ipfiusfecon-
fbrmare fententiiE , a quo & vltimam eft accepturus.
Oratio adhnmiliter de fe fentiendum.
^
Emper adaltiora conatur, magni^
feri defiderat humanum
^ingenium^fedveram celfitudinem non qu^rimus: elide in no*
his, Domine Deus ^fimulantem hunc propri^ exaltationls ver~
mem^ ut ad terfeBam nofri
cogmtionem humilitatemL
perue"
niamus^c^umdoc^uidem talium
ef
Regnum calorum,
Amen.
C A P,
%-^o
Veridicvs Christianvs.
C A P. L X X.
(^j^o fcrar;afiii6"tis inopino rurbine rebus?
Mentem aduerte Deo:melioraquepra:cipevotis.
Inadncrfi-
^T^TT^rMO facile decerminarit vtrum facilius fit,anaduerfafiiee-
li.M-n ^4lrX^Am
re,an vero m nduerlis rcperire coniiiuim
,
quandoillud an-
iiunn.
['^'v^^v^ld i i
l|fc^^reanonpr<ruidcris,nectecontraobuenturamuniueris- Sic
^u<ynf}.
^^^^^
D.Auguflinus ;
Nonfacile inucniunturin aducrfitate prir-
i>i
p'fi.
fidia,qua: noa fuerint in pace qu.xlita. Quocirca opportunc nos Hla.
Interrogatio noftri commonetofHcij , vt fciamusin quo prxcipuc fit
collocandafiducia, &adquod proxime higicndum folatiumaccon-
filium
,
quandoaftlidis rebus inopinoquaii turbinecorripimurrprar-
fertim fi conftantis more viri, clypeo patientia: & prouidcntia- in om-
nem euentum praemuniti non fuerimus. Vt fciamus, inquam
,
quid
tu m faclo opusj, &de cetero, quo animo efle nos oporteat ad omnia (i-
milia qi\x in pofterum polfent acciderc. Innumera iiquidem incom-
moda caput noftrum quotidie circumuolanr , tum qua: corpus
,
tum
qusfpiritumconcemunt.
Ncquefere tranfitdies
,
quin vcl aliquid
aduerii repente oboriatur,vcl merito debeatexipedlari.
Verum fo-
Quarritur igitur quid confilij in trifti aliquoeuentu, vndecunque
latium fa
ijle profiiiat,&: qualifcunque iit tandcm? DicitRefponfio-.Mentem
numci.co!'.
^(^^Qt-{;c
Dco . hoccft , conucrtctead Deum
,
& Dono eftoanimo.
Vtque pia:ftantiam huiu<; confiHj mchiis cognofcamus
,
audiamus
Ciccro. quiddicat Cicero : Ratioinconfolandopkuimiim valeredebet. hoc
elt, praecipua vis, totumquefolatijac confihj fundamentum inratic-
ne confiftit : fine qua friuola & debiha funt omnia
,
quac in mcdium
.confolandivelconfulendi
gratia proferuntur. Eiufmodi funt Chri-
ftiana & diuina folatia in ratione fundata
,
&: ob id folida ac efficacia.
i.Thef^.
ita diuus Paulus volens Theftalonicenfes confolari , vt non contrifta--
renturlicut &:ca:teriqui fpemnon habent , non verbis tantiimcon-
.folatoriis,fed ex Refurre^tionis certitudine ratione defumta , illos fo-
labatur: exhortansvtfeinuicem
verbisillis , vcrbis efticacibus,verbis
rationem proferentibus, 6c verbis realibus confolarentur , Mundus,,
cxclufa rcda folatij veri ratione ,
verbiscommunitcr folatoriisvtitur,
cafum dcplorando;mifcriam
vel extenuando ,
vel etiam exaggerando^
non modo nihil veri folatij afFerendo , fed nec pariim fubinde dolo-
lem augendo.
Ahter Saluator ac confolator
optirnus Chriftus, viduam vnici filij
S<--7
mortem cum turba collacrymantem
folatus eft
,
dicens: Nolijien'.
Id-
que folida ratione, non mundi more
,
qui folum id folandi gratia ita
dicit:
QPTIMVM JN AdVERSITATZ
CONSILIVM . JO.
Quo ferar, ainicTtis
inopno
turl)ine ret...
.
Mentem
aduerte Deo;
meliora^
pnecipe votis.
Jtttxt b rcr
DoS)tn?j^timbt/tn
\^tyt%aYj ttnen tno^h
X^5 ^z^ la
Fortun,M'efl trvp
tmpartum, Queljera
mmvort
!. \
Contrejon ora^dloiAy ton counwe/6t
foitDieu ton Nc'o-rt
,
Veridicvs Christianvs.
241
dicit : (edquia filium eratrefufcitaturus, eiq, reftiruturus. Solantur
homines fe muicem inanibus tantum verbis , dum dicunt: Ne fleue-
ris,cfl:o bono animo
5
& ficut D. lacobus dicit de eiufmodi : calefact- lac.t,
mim
&
faturamim
^
& nihil prster verba fuppeditanc: quibus quo for-
tius raiier inniteris
,
eo te grauius lardisj vt cui baculus arundineus in
manu confringitur , & fegmenta manum vukumque conuulnerant.
RefponfioigiturfoHdum datfolatium acconfilium in rebus affli-
*
Ckis: vtfequisex animoad Deumconuertat, quia ipfe fupremara-
A tio,fapientia, bonitas, & potentiaeft. Sicfilij lilael diuino frucntes
confihoadferpentemsneum feconuerterunt, Chriftumcrucifixum
Nitm.iu
ineoperfidemcontemplantes, &aferpentium ignitorum morfibus
B
fanatifunt. ItaPaulus inprsfentiiHmonaufragij pericuload Deum
^^ 2.7.
omnes conuerti & bono elfe animo hortabatur
,
& fa6lum eft vt om-
C
nesanim^euaderentadterram. Sic6cSaraadDeumconfugit,quan- Tob.s,
doeam ancillafcptemviroruminterfed:ricem appellabat, & fblidam
accepitconfoIationem.Tobisangeliminifterioin vxorem data.
Heuquam inconfulteagunt,quiinaffli6tioneaDeo difcedentes a
diabolo confilium dc folatium petunt
.'
ita agunt qui dxmoniacoSjdi-
ninos^hariolos, magos, fortilcgos , & id genus inferni propolas acce-
dunt. Quid hoc aliud eft . quam vnum malum maiori malo &multis
malis velle curare ? immo omnia fimul perdere.''
ConuertitoradDeummifer, dumaliquatepremitaduerfiras
;
&
fohdumaccipies folatium acconfiliumin ratione fundatum, Ipfc
enim eft qui vcl immittit vel permittit malum
,
quodcunque obtingit;
-idque paternoaff^eclu in filiorum fuorum conferuationem,non in per-
niciem . Nec mortibus nec plagis noftris gaudet, Ccd peccata noftra, E:^ch.^
5,
vt vulnera,talibus medelis curat. Optimum igitur confihum eft,fta-
timcum verapeccatorum poenitudine adipfum conucrti
,
meliora
concipere, &totumfeeiusdiuinae mifericordiaracvoluntaticommit-
tcre. Hoc eft quod exemplo & vcrbo nos Propheta regius docet, dum
a.it:Virgatuacrba(nlnituus,tpfameconfolatafm:t. Dum enim virgaP/iiit,
percutit, baculofuftentatclementiflimusDominus, neincafti^atio-
ncxleficiamus. Vtrededicebat Tobias c^citatepercufliis,&refociI-
latus
; TuDomineflagellM&
fatm. EtProphera : Cailigafii meDomme,
Tob.i^,
<jr eruditt^
fum
,
quafi
tuuemulus mdomitus. lerem.j t.
Merito ad Deum conuerfio confulitur in aduerfis : quia ficut oues Ad
Dcuai
pcr deuiationema paftore, itahomoperpeccatum a Deo defleflitj&^^^^^^rfio,
auertitur afummo bono adbonum corruptibile
& maium
, ceraoj^^^um^n
anims Cxix difcrimine. Deus vero vt paftor bonus , ouiumque fua
-
rcbus affli-
rumzelator,
tribulationem & aduerfitatemficut glcbasterra in nos*^'^^^"^*^-
proiicit,morbos,bonorumautamicorumia(^uram,
opprobria, con-
"""'
fufionemj &quidquid diuinae ipfius pruidentiae placucrit, vt idi Cs.-
h piamus.
14*
ViRiDicvs Christianvs,
piamus,& inflar bona: ouis ad ipfum conueitamur ; falcem pcr corrc-
pcionem , (i pcrblandumipfius compund^ionis 6(:commonidonis (i-
bilumnon redcamus. Hocigiturfolatium& confilium vnicum, in
quacunque aduerfitateconftitutis
;
vtquia Deoper pcccatum auerfi
funt, perobftaculum eorumquae tuncfibi aduerrantiafcmiunt, ab
S{niile?.fi.ill'isauerfiad
Deum a quofugerant conuertantur. Sic filius virgam
lio aipatre
perfentifcenSjtotum feadpatris matrifquc conuerrit fmum, &:qua:ric
*"'*
pcr verbcra
,
quod per peccata fagerat. lam.que totum fe,fi fapit,yo-
luntatipatrisrubmittif, nequeamplius,illacontcmta,fuam cupic im-
plere. ItapeccatoraDeocorreptus,tribulationemamanu Dci,vt be-
nignipatrisaccipicns , feaddiuinam cius mifericordiam conuertit,
to:umq fe in eam prciicit^a qua dt pedere dcmccps & dirigi dcnderar.
Sumendus
^^ Refponfione adiicitur : mclioraquc prcecipc v- oris. non tan-
inrc mala
tuminmcliusmorcscorrigito:, quod fc ad Deumconuertcnti eflne-
animusbo
celfarium: fedcLirvmconcipemelioremfpem.&animoeflobono. Id-
que ratione : quia qucmadmodum parum fpci concipi poteil:,quando
quis folatiis tantum humar.is nititur
,
quae communiter cum verbo-
rum lenocinantium fonitu tranfeunt , 6.rin fumum dcfinunt : ita qiM
hancconfolationem & confilium fequitur , certus efl fe folidam per-
cepturum falutcm. Tribulatioenim vel per eiufmodi ad Dcum co!>
uerfionemabipfo tolletur, vtqujEimmiflafuerat quoeumadfanio-
rem mentem adduceret, autinmaius ei bonum conuertetur . Non
enim tunc folum valctaducrfitasad priflinapeccatadiluenda^Deiq-
iram placandam , verijm etiam ad magnum prafter id meritorum cu-
mulumcoaceruandum:&:itaad maioreminccelefti patriagloriamob-
tinendam. Sicenim promiifitDominus, qui,vtaudiuimus,&"aduerf-
Pfal.^o.
faimmittit,&cum pr^Emiorum fcEnoreabillishberat.Ita inquit: Cum
ipjo ftmi m tnbuUtione : criptam etmy&glortjicabo eum.
Duo hic exempla in hominum ftudiotorum gratiam adiiciam , in
quorum priorequafiadoculumconfpicabimur, quantaeimprudenriac
(it inafflidioneoborta, confiliohocfprero, natursmale morat^ &
SahtUiciu
moderatx dudum fequi:in alrero vero contrarium. Erat Solonis no-
li.r,.cai.i,.
mentota Grascia&: Afk celebrc
,
quialeges Aihenienfibusdedifret.
Solonis a-
(^^eterum^um Miletum
percfrre veniffetirequenterquecumThalcte
nuni im-
f
^R /- . i > i
r \
potemia.
(qui &ipfe vnus e.K ieptem tuitfapientibus ; congrederetur , actorte
ambo in publico deambularenr , tum ex compofito,filij mors ei nun-
ciataeft. Ad quem atrocem nuncium , viralioqui fapientiaz famano-
biliSj confternatus animo,repenre (e(e humo afRixir ,
capiilum & bar-
bamvtraquemanuvellicans ,
foedansqueinie^^u pulueris, orapal-
liumque coepit laniare. Ad quod fcBdum fpedaculum, & indignum
perfonaquamgerebat, cum ex totoforoingens fadlus cfTet concur-
fus , &ipfe cum muliebri eiulacaad fatietatem fpcdaius indccor
e
i a-
cuifletj
Veridicvs Christianvs.
z^^
cui^Tet tum Thales fcuiusoperafueratis nuncius alIatus;Soloncm lc-
nitertangens
;
Bonojinquitjfis animo
j
filius tuus viuic. At experiri
Yolui,qui ce tali cafu efTes habirurus
.
Ari{lippus,tametfietiamEchnicus,nostagen mclius dofturusefi:.
Lant lih.t
Cum is aliquando ad Rhodiendum litcus graui nauFragio eiedus ef-
^"7^,^'^^^f
fet^ibique non fine magnafolicitudmecogirarec
,
quantoin difcrimi-
ralih 6
.
nefuifTet; viditinarenahgurasqualdam Geometricas : &conuerfus
Anftif^i
ad comitcs,mceiore pofthabito.hdari vultu ita exclamauit: Benefpe-
^"*
randum eft ; nam &c hic quoque hominum vcftigia cernimus. Ibi nou
deforefolatiumfignificans, vhi fcientis colcrencur. Multo maiori
ratione Chnftiani in afflidione animum fiimant
,
quia ad Deum om-
niumau6loremconucrli , in rribulationibus vccercis notis& figuris
videntdefcriptamfuamlalutem
,
6c poft naufragium huius mundi,
cernftlmum beatitudinis portum.
Diui lobinaduerfistolerantiaiamfepiusdecantata} qui hocfin-'^o^

gulari fundamento nitebatur : SicutVomino placmt
, itaficiu?nefi,
D.Remigijdictum failumque
,
animi in aduerfistranquilH, atqueSn'<M.(,
in Dcofixi clanllimo arcumento.his libet apponere. Dci fpiritureue
f^-f^
^ormif.
lante cognolcens iecuturam anno lequenti magnam annona: carita-
tera, fecutusfantiIofeph prouidenriam
,
multos in villis Epifcopij
aceruos tritici fquos metas vocant
j
fecit: vtpopulofamelaboraturo
indefubueniret. Impij vero homines,Dominicaquadam dieincbria-
tijCoeperunt inter fe dicere ; Quid ille lubil^usffic cnim appellabatur
propter longsuam fenedtara Remigius) facere vult deillis metis quas
congregauit ? An ciuitatem nouam cupit exftruere ? quia ficut turres
per muros ciuitatis , ita per circuitum cortis , acerui illi eredti ftabant.
Etfuadente Diabolo,fe mutuoadhortaci funt,vtignem ineosiniice-
rent. Qupdcum S. Remigioceleri nuncio eflTet relatum
,
afcendic
equum
, & accurrit , vt tantam hominum temerariorum vefaniam
compefcerer. Atcum eo peruenit,iam acerui omnes ardcbant . Bea-
tusautem Rcmigius,&aEtate,"& vefpcrtinoalgorefrigidiGr , deequo
defcendens, fe crainus calefacere cocpit , tranquillo corde & ore di-
cens: Semper bonus eft focus. Itaqucex necefTitate virtutem faciebat
Oratio in aduerfitate.
QVandoqmdem aduerfttatemjDamine Deti^s^non mtnusquam
projperitatem donum tuum ejp cognofcimus : in
finum
tu
mifericordi me frotjcio, vfvenia, peccatorum acce^ta^tudpl^'
nam voluntapi. Amen.
h 2 Caf<
144
Veridicvs
Ckristianvs.
C A P.
L XXI,
Viufndi
ncceffitas
folicuudi
jic vmendi
patit.
Qmnttl.Ve
xlam. 6.
ehryfos}.
Vnde
ctla
auaritiagi-
gnatur in
iocupleti-
bus.
Speani-
itiuseri-
gendus eft,
Matth6,

Quid mihi fpeij} fiftat/um rcs dcflu xerit ipfa

?
iEchereas
volucresj depidaque hha campis.
ivENDi
neceffirasparitinhominefolicitudinem/olicitu-
do anxieratem ,anxieras pufillanimiratem
,
purillanimiras
diffidentiam
& defperarionem . Id vero rorum defcdu
dcbitje fpei & fiduciac in Dci mifericordia pronenit , dum
aiiqaanecefliraspremit. Videtenim &expcrirur homo , vt viram
hanc caducam fuftentet
,
vi(5tu,veftiru & (uilibus opu9 efTe, Hne qui-
busnon viuirur. Exilla veroneceflirare viuendi^viramqueficfuflien-
tandi
, incipir folicire cogirare quibus modis ncceflariailla conquirat,
Curaillaangit^quianon fl:atimomniafupperunt. Angor aurem illc
farigar,torquer, &difcruciar , fi non iadet cogitatum fuum in Domi-
num^ flque fpe &confidentia illa dcftituitur
,
qua in Dei benigniratc
quielcat
;
qui vt omnia condidit , ira mirabiH prouidenria omnia con-
feruar&adminiflirar.
HocGenrilisilleOrarorinrellexir, dumficlo-
quirur
: Srulra curaeft
,
quajfpem nonhaber. Diuus veroloannes
Chryfbftomus prardidam illam vitiorum originem & genealogiam
artingir,his verbis : Solicirudodefperarioniseftfilia. Hoceft, Dcfe-
(kus fpei in Domino,parit anxiam folicitudinem
;
& ifla tum peiorem
paritcognominem,vtdixi,filiam,Defperarionem;quaplaneanimum
dcfpondent, quiiam non aliqiio fpei dcfeCtu. laboranr , (ed omnem
fpem prorfus abiiciunt. Peflima hceceft generatiojn qua femper filin
matrcdeterior fir, &inmiferihominisperniciemfa'Cundior . Hinc
fir non raro vr ftirps ifta & infelix progenies in corde humano fuc-
crefcat , non quidem e neceflirare fara , fed in plena rerum affluentia:
neque folum anxierarem & curam fuperfluam , verijm etiam infatia-
tam prog-gnat auaririam. Vr nbn miniis diucs interdum,immo am-
pliiisfitfolicirus
,
quomodoviram hanc fit tranfadlurus
,
quam cui
egeftas &foror 8c marer eft. Quid igitur de talibus dicemus, quos ex-
trema neceffiras cogit foliciros efre.fi & opulcnri ftimulanre auaritia in
mediofortunarumfuarum arqueopumanhclanr?
Quarritur propterea hac Inrerrogarione, quidnobisfpemfiftar
& A
fperare doceat
j
cumres ipCa defluxerir, omniaque illa deiliruerint
nos, quas ad vitam necelfaria funt : adeo vt nec res adfir , nec xs quo
rem comparcs , neque etiam fpes . Quid merito fic conftitutis Ipem
fuppediter,
collapfamvereftiruat?
Refponfio
dicitquod Chriftus Apoftoiis fuis dicebat; Kejpkite vola-
B
ttlia dty<^' lilia agri,
Ha:c Chrifti dodrina ex paternain nos cura pro-
G
feda
VOCENT VOLVCF^.3 ET J.II.1A,FIDVCIAM .
7t'
i
Quidmim Spem Jbiftat
/
cum Res delluxerit ipia ^
vC-tlierecE volucres ^ depicftaque lilia campis
Od?af mott mv ootr; Pt^t-v-ouVbttj/ioOT jonbii^ i^Oc^t^vffa^?
Qm nons admcmejte/ Que l^^oir on mette/^n Dteu,ci tout tempsl
Leuhre ramaae/De roijeau jauuaae/Kt les lis aes ai,.mrps
.
Veridicvs ChristianvsJ
245
fe<5taeff. Confiderans fiquicicm in nobis fuperfluam hanc vita:curain
&anxiam folicifudincm ,
& vtomnium conditor acpaftor
,
fcicns
meJ!iisncbi<;quidad hocefTet neceflarium
,
adnimiam hanceuram
pra:(c!ndtndam dedit nobis aues & hiia m.igiftiorum vice : illas quo-
ad
vid;um,iftaquoadami6lum. Nam vt D. Psl^iIus dicityhabeiites idi-
iT;w.
'.
mentA,& qatbus tcgamur.bis contentt
fumus. Prxcipua enim cura & foli-
citudo hominis ad aha fe dcbet extendcre , longe mehora, maiorajarq.
excelientiora
,
quam adiftamcorporahs neceiHtatis procurationem.
Id:ro Dominusacmagifter noftereadem operahoc ipfumaperteex-
phcabat: NefoltitTijku, inquit,<i{??j<
vefirt/:
qtnd mandiueiis^neqtie lorpri
Matth.$
vefiro,quid
Induamtnt. Nome amma flui
efi
qttam
efca
j
(jr
corpis flus quam
Vesiimentum^i RefbicttevoUttliacali-quomamnonferunt neqtiemetunt, ^_
Volanlia
,
;
a 1 /i- r- fi \t'
cxii quoad
que congreo.tnt tn horrea:
cj patervejterctelefits paJcittUa. Nonnevos ma-
^if^umno-
^ispluris eiiisiUis ? Qutsautem vefirtimcognans
potefi
adijcerc ad fiiaturam minatim.
fuam
cuhttum vnum ? Et de
vefiimento quidfoliciti esiis) Confiderate iilia agri
l;ij3
a^ri
D
quomodo crefcunt
5
non laborant neque nent. Dico atitem vobis
,
quoniam nec
qnoad a-
Salomon in oinni gioria
fua
cooperttts
efificut
vnuin ex islis . Si autem fcenum
"^i"^^"^
'
agri,qiiod hodie eii^& cras in ciibanum mittitury Deusfic vesiit
;
quanto magts
vosymodic^jidci ? Noiite ergofoltciti e(fe,dicentes : Qjiid manducabimtu ? aut
quidhibemus} aut quo operiemur "i Uac enim omnta gcntes inquirunt. Scit
emm Patcr
vefier
,
quia his omnibus indigetis. Q^trite ergo primum Regnum
Pei&iusiitiameiuSy
&
h^comniaadijcienturvohts. Noiite ergo foiitttt
ejfg
in crafttnum. Crafitmis enim diesfoltcitus erit [ibitpji.
Sufficitdiet malittafua.
Hucufque verba fuiit Chrifti, Domini ac PriEceptoris noftri.
Ex his Domini noftii falutatibus monitis fumma Refponfionis ac-
ceptacft, adlnterrogationem, quidnos in fpem engat
,
quando rc
omni dcftitueremur . Nequeaha opus erat fuper his exphcatione,
^^
l-ibor,
ciimfint perfe clarifnma; nifi quod forte ahqui nimium fimphces
j^pq j,ii*
cxiftimarepoilint , hica Dominoomnem curam & operam prohibi- gcutia tc-
tam efie,quinimoomnemquoquedihgentiam, cum ad aucsnosre-
t3i^-"r>fcd
mittens dicat :
ncquejerimt neque nietunt : cumque ad lilia : non iaborant
^^,yj Cohci'
neque ncnt. Errantfine dubio eiufmodi finiftri interpretes verborum tudo.
Domini. Namnonprohibrthaborcm, nequedcbitam procuiafque
neccfTitate fohcitudinem
,
fcd anxiam illam &cum diffidentia con-
iundtam. Homoenimnafcituradlaborem ,ficutauisadvolatum.
Etuh
j.
Iixc eft communis humani gencris fententia: Infudore vuitustui
vefcerts
Genef.j.
p4f f(7. Hoceft.vidum &ami6Vutibilaboretuocomparabis. Ideoq.
Contrao-
cuilibetfuuseft fudor,&labor,& officiii, inquohonefiead Dei ^lo-
^ioCos.
ria, & ad vitx huius neceftitacem exerceatur. Adeo dc ob id orium in
S. Scriprura valde reprehenditur;& piger ad formicam mittitur,vtab
illa&laborcmdifcat, &:diligentiamacq.infuperprouidentiara:ficuti
proxirae fcquentiCapitc exprofeiTo tradabicur. Solicitudo autcm
h
3
illa
2-4^
Vehidicvs Christtanvs.
illa &cura
,
qua
quirquamfua quam vcilifrime clirponit& dirpenfat,
qui maximc Frugicfl;
j
e]uinillaquoque quadc necefladis fecundum
cuiufque ftarum
&onus profpicitur , non folum licita eft & colerabi-
lis, veriim etiam laudem mcrctur , <Sc in vircutum numero reponitur.
Hinc lofeplii prudentia commendatur,qua in fumma illa mundi ege-
Ccncf.^',. ftate ^gypto dc coti mundo quafi horrea condidit^ itaquc egit , vt Sal-
uatorinundi
vocareturj fine cuius prouidentia & folicicudme,mors prac
incdia cuiquevidebaturineuitabilis.
Anxiam igiturcuram
Dorainusculpat&prohibec^quazftmulcum
debitain Deum
fiduciaftarenequit,fed-alceraalteram cxcludic. Ica
agunt,qui foainduftria,
fuolabore&cuia omniafe purancacquire-
re, parum vel nihil Deo tribuentes. hoc Ethnicoi ura & barbarorum
ChryfoTi. cft hominum.
D.Chryfoftomusait appofite & breuiter: Solicitiefle
veramurdaborareiubemur.
Anxiam fohcitudinem vetat : fed cam
quam &in auibus videmus,non rcprehendit. Nonita fiquidem Dcus
pafcit volatilia
, vt qux ipfi nihil ad hoc agant . Kvn (cunt fieqae me-
Auium la-
rr(f;/f
: verum
id quidem ; illudcamen laboris obeunr enauirer, quod
bor.indu- \ xt t- n

i- o i- ir i- i
ftria cora.
^^s a INacuraccOndicoreeit mditum & ordmatum. Voiitantderamom
.
r.amum, dete<Slo inte^rlum ,dccampoincampumf fohcircindagan-
res, quaeis obuenturafiteicaa Dco ipiis pia;parata. Hinc& roftro
&vnguibus grana, micas , vermiculos qua:ritanr , eruur^t
,
prenfttant.
Vnde communirer in menfis.coxendix & pes galli gallinacei vel capo-
nis,autciufmodi pulli conuiuialisviris traditur,cum lepjdodido: Vi-
liscura
mf?i;'/'?f:alenda:fcilicetfamiliae. Sicutgallus fcarificando ma-
gna folicitudine terram farric & fubigit
,
vi6lum flbi gallinisque
quxritando.
Gratiom- Hocautcm differentis cft intertalcm qu<ECum Deo coniundaeft
ma
Dco
folicitudinem , &inreream qua; fibinititur-, quodqui pricrem illam
run::
h^bent, quidquidfuainduftria &laboreacquirunt , Deibenignitati
acceptum ferunt. Sibonamraeflem hgbent
;
dicuntcumgratiarum
adlione ; Dcus mihi vberem largirus eft mcfTem :& ita qui mercatu vel
Ingrati fi-aliaarteproficiunt : Deum dediireprofitentur. Alijverb fibi fu^eque
biadfcri-
ipcj^fti-ia^ cdbuunt omnia. Volucrcs vt priorcs illi quxrunc,curfitanr,
volicantvenantur, &aliquandomuItoIaboreeftopus,, &ramen verc
dicitur: Deus pafcitillas: ideoque&ipfeingratitudinisargumentum
Deum laudant,cancntesqucelibetiuxta roftrum & genus fuum.
Rrnnuni Benc propterca nos monuiteadcm illa ledione Dominus : Qupite
Dn
yiwcCo
prhi.iim repimi Da
,
&
iujlttiam em, hoc fcilicet quod fluflo opus eft, vt
vt^ala' qiio'
^^ pcrueniatur tanquam per viam:
&
reliqua adijcientiir vohis. Adiicien-
que inue-
tur non
ociofi^,non finc laborc,fed tunc benedicct Deus labori veft-ro,
aiantur.
&eritfcccundus
j
qui aUoqui fteriliseftfuturus. Itafiquidem vide-
mus mulcos in feculo fuis curis &labonbus immeifos , vc nou vacet
vel
Veridicvs Christianvs.
^47
clfemelcapnr, oculos,aucinanusin alcumtollere,,& Dei mcminifle:
&intcrim omnia retrorfum labuntur, & cancrorum more procedunr.
Qmd mirum eos non inuenire quoti qusrunt , cum nec vbi nec quo-
modoinueniendam eft qua^rant.'' Dicit Dommus: OtuntL'
fiiynim
Regnum Dei;
Dei honorem, anima: veftra! ralutem,^ alia ad vitam hac
necefIaria,iHaviainuenietis. Siigituraliaqua;ris v;a autniodo, tibi
imputa fi fruftraris. Vnumquodque enim ibi.tum,6c iicquarrideber,
vbi,quando &quomodoinueniripote{t. Nonenimmare, necqui-
dem littus ararur (eriturve,nec ibi mefTis quarritur : iua neque vcnaru,
necinflato cornu, nec latratu canum in cam|>is p-ifces captantur, quia
fiecibi funt, neceomodocapiuntur; flcin rebiisdequibus fermoefl
flgi dcbet ;qu2rendorcgnum Dei anteomnia ; & illcT res fine quibus
lia:cvitanon agicu-r,adhibitodebito {ludioconquuuntur.
Non fruflra diccbat Dominus Apoflolis, poftquam iam tota no6Ve
nihil cepiflent : Mittite tn dexteram iiam^ij Yete,cnmiemetis.
Quia qui/o.wMi.
fuoptclaborenituntur, pertotam laboiantes noclem nihil capiuht.
Addexteramretiaincaptuiamlaxaredebent : cumDei nutu&ope,
primumquod vitaesterncEeftquserentes
,
&tuRc inueniendo
quod
huicvitecongruit,honeftamoperadantes:flcq iniienirentvtiumque.
Quibusbene confideratiscertoconftat, vitamhominis
Chriftia-
Piustotius
iii, omnemquc eiusadlionem
,
itacum folicitudinediuinihonoris,
r'^^
^^"
propris falutis, atque jedificationis proximi debcre efle contempera
-
c-am & condiram; vt & primacogitatio & poftrema, vt &:cuintq.aCLUs
initium & iinis,guftum illum falutarem
,
ac diuinum odorein fpirer.
Qujque id fentiunt & fapiunt
,
primo diluculo cor ad Deum eleuanc,
gratias agentes
j
diem illum cura omnibus ad eum pertinentibus
Deo
oiferentes.optantesvtcunda ipforumoratio &operatioab iprofeni-
pcrincipiat, & peripfum cceptafiniatur . Sacro MifT^Eofficiodeuote
audiendodantoperam : aut, finon patiantureodie ncgotia
, domi
preces fuasantequam prodeant,f:undunt: etiam iifdeminterdiu non-
iiunquamrepetiris, prasfertim circaprandium";
tanquam mcdioiani
diei peradlo currictdorefpirantes. llli &: vefperi,priufcuam
cubenr,
adta diei per Confcientiae examen fecum reputant
; & fi quid commi
rerint,veniam precantur , ficuti latiiis in Lxxiir.
Capite, Deo dante,.
dicHrurifumus
,
Qui ita in Dci timorc viaunt,verc coram Deo ambulanr:
cum pro-
^"3"' i-
ximoin charirate, fincerirate
, & pace conuerfantes . Opus fuum,
'^'""^^^^
mercaturam,ofSciom,cum omni squirate&dihgentiaexercent;
& tia,&quod
tamenDeoomnia committunt, abeius bonitate quidquid
euenerit
^^^ offici)
acceptantes. Sicx votoatque animi fententia fucceflerit
5 Deoacce-
'^^^^'^^^^'
ptum feruntcum gratiarum aiftione : fin aliter quam
fperarant
eue-
neritj jequanimiterfciunt, &iiifalatem animae conuertunt:
quam
ia
2.4$
VEB.ir>icvs Christianvs,
inprimis
commendacam habent ,
6cqa6 omnia fuadingunt;, qiiod
idem
eftatquc Regnum ccElorumqu^rere,&:('vt viamjiuftitiam cius.
Vidcreigicureft.quemadmcdumanxiaillaDeoqueinuifafoIicitu-'
do omncm m hominefubuerdt vitx ordinem,
^ finem ipfum (hoc eft
falutem)auertit;
itacum Dei benigniiateacprouidentiaconiundlam
fchcitudinem
omnia in hac vita tranquilla rcddcre
,
&: \hx xcerm-E
viam reperire.
Vtinam faperent fihj
hominum atqueintelhgcrcnt^tamquc oppor-
runumad rc?num ca^orum ,
&ad vitx* huius commodam viuram,
compendium
amplexarentur ! Et cercef fi vel minimum vctx lucis ac-
ciperent.exiiiifmenadibus
rem iftam perfpedlilTmiam habcrent. In
domum ingredi cupiunt : & negleclooftioquod oftenditur , certatim
capice in parietem
impingunt. In carlum ire voIunt,& vitae neceflaria
inuenire : viam autcm
perChriftum oftenfam ncghgcntes. ahacon-
tendunt ha?c aflequi
,
&: vtroque fruftrantiir . Ciiminiuper dicat
i.Cor. 3
. Apoftohis ; Neque qiii
fUntat
efi
uiiqmd,neque qui iigat
:
fed qm tncremen-
tuni dat Dciii,
Vtoue diuinam
prouidentiam erga fui cultus ftudiofos mehus ha-
Corul
mi-
beamus
commendacam , vnum ex veteri Teftamento de Eha &
ahe-
Mifteriuiv.
rum ex nouo de S . Paulo cxcmplnm proponcmus. Ehas in magna il-
]afame,':um
cazhimadeiusorationem
tribus annis & menfibusiex
fic claulum eflet, vt ne gucta quidem aqua: decidcret,a coruis Dei iuflu
-.Kf<^.i7.
paftus fuit
; Cortm,mqint
Dominus,prcepi,vtpafcant te. Corui tamcn
paftum potius ahis folent fufturari. Ea eft Deiadmiranda benignitas.
Corm aiitem defifrebunt
etpanem <^
carneimane

fmnliter panem
&
carnes
vcfferi: c-
bibebat de
torrente. Torrcnte exficcato,mirabih iterum modo
idcm Propheta per viduam
Sarephchanamfuitenutritus : cuius hy-
driafarinarnondefecitj
&lecychusolei noneft imminutus : donec
pluuia defcendente
terra:
foccundicas eft reucrfa.
j{ieron. h S . Paulus pHmus
eremitarum,fexaginta annis a coruo etiam dimi-
"jtt.s.Pauli.
^jiacum panem afi^erente
paftus fuit. Vtqueccrtior tum in hoc,tum iia
Conirmi-
fequenti fcidio
Deiprouidctiaeluceref,acciditvtfuperuenienteS.An-
jiiftenum .
tonio nouo
hofpite,intcgrum
coruus ille panem adminiftraret
; Paulo
tum diccnte cum
graculatione
condigna ;
Eia
.'
Dominus nobis pran-
dium mifitjvere
pius,veie
mifericors. Sexaginta iam anni funt, cum
accipioquotidiedimidijpanisfragmentum,nuncadaduentumtuum
mihcibus fuis Chriftus
duplicauitannonam.
Atvicinioranoftristemporibus,noftroquevfui
paulofamiliariora
VnTfl^m
narremus. Ciim
Kovr.x apud S-Sixtum centum fracies cum S. Do-
Voniinici
minicofub
Euani^ehcadegerent
paupertate, diequodam mifll funt
li'l
P^.
,^b eo ^4uo fratres,Ioannes
Calaber,&
Albertus Romanus, vt clecmo-
fynam peterenr. lUis a manc vfque ad tertiam fruftra laborantibus,&
iam
Veridicvs Christtanvs.
24P
iam reuertcnribus occurrit qajedam raulier, deditq. eis vnum panem,
dicensrNolim vos prorfus vacuos redire. Eoaccepto, vir quidam pau-
perrogauitobnixe,vtdarentipiielecmofynam. Cum ie ilii excufa-
rcnt,illequeinilaret,dederuntei panem. Redeuntibusfadus obuius
Dominicus, per reuelationem a<S:orum gnarus , iucundo dixit vultu;
lamnihil h.ibetis, filij ? Narrantei vteuenerantomnia . Aicque vir
fandus ad eos : Angelus Domini is fuit
;
dc Do^ninus pafcet feruos
fuos. Eamusoratum. EgreiTus indeab Ecclefia,iuilitfratresad pran-
dium adeile. Poit quorundam hsfitationem
,
qubd deeife fcirent ali-
moniam
,
tandem omnibus iigno datoaggregatis , fanclus vir menfx
bencdixit. Cun^Tis fedentibiis ad menfam,legi cceptum eil,& vn- Dei
Dominicus,iun6tis manibiis, orationi fe dedit. Et ecce
, duoformo-
filTimiadolefcentespanescandidiirimos^iingulisiingulos, abinfimis
incipicntes appo^uerunt : ftatimq. fe omnium confped;ui fubtraxerc.
Dixitautem vir Dei; Comeditepanem vobismiiTum a Dom.ino.
Deindeait iisqui meniisminiilrabant, vtvinumadferrent . Illis
dicentibus,fe nihil vini habere : vir Dei plenus Spiritu fan(5to;Ite,in-
quit, addolium, &devino inilluda Dominoinfufo,nobishaurite.
Euntilii, &inueniuntdolium optimovino redundans
,
quodhau-
ftum fratribui attulerunt. Comedeiunt itaque & biberimt , iingulari
Dei muhificentia recreati.
Si adhuccuiufque neceilitatiaccommodatius cxemplum requiri-
mus,audiamusquideidemalioaccidecittempore. Procuratordomus
indicauit aliquando fando viro,deeiIe panes. lUe iucundo fpiritu be-
nedixit Deum,& exiguum illud,quod fupererat, iuilitfruftatim men-
{is apponi. Erant tum in monafterio fratres plus minus quadraginta.
Ingreifi itaque inrefedorium.poftbenedidtionem, iinguli buccellas
fibiappoiitascumgaudiofrangunt, moxqueduoiuuenes, eiufdem &
fovmx & habitus,multos inferunt panes, quibus tacite beato viro ob-
latis, fubito recedunt. Tum vir fandtus ad omnes cxtendens manus,
lam nunc,inquit, fratres, comedite. O miram Dei bcnignitatenij tS'
lem ie timentibus efcam praeparantis!
Oratio contra diffidentiam de Dei benignitate.
APeyh
tu mxnum tuamy Domint^
, d^
imples omne animd
benedi^ione : Damihi,qufo,
hene tihi feruiendi gratiam:
quiavicfumdr ami^iumill^nones negaturus
,
quihus calum
tuHmteg^ipfimlargituses. Amen,
i C A ?#
2^0
V E R I D r C V S C H B. 1 S T I A N V S
C A P. L X X I I.
Torpentem quanam excutiet piger arte verernum?
Paruula (It magni exemplo Formica labons.,
NTERPOGATTO ifta & Refponfio optime quadrant cnm
*_
piarcedenti Capite , contraeos qiii Chrifti dodrinam, foli-
citiidinem nimiam verantis in veiamen & fomentnm otij ac
pigritire arripiunt. Ita rlli,ctiam per rc6la: modum,re aliofq.
In arbori
[^ errorcm
rnitrebant, qiii in arboribus dGlidentes,expclabantquoacl
l>di%^s'"'
Deus eos
paictrer ,
Cibamque in os otiofis ingereret
,
qui nec volucres
Dcumtcn
fic pafcit. Eoqne ciemenn.-e
deucncrnnt, vt mulri pertinacioresprse
tanccs,
inedia ex ramis
mortui ccrruerent, Nominatim id nofi:ro tempore m
Benfchop
Dicccefis Vltraie^lenfis anno
1539.
accidit: quietiam inde
Teutonice
25ajom-lilimmer0, hocefl:,arbciumconfcenlores perderi-
fum vocabantur.
^
Quam deteftandum fitotium, commune illud didtum deHgnar;
quoomnium
maiorummater dicitur, iuxraillam Sapientisfenten-
//.35.
tiam;
Multarfjmuitnam docuitotiofttas. rrophetaEzechicl intcr pra?-
cipuas caufas vaftationis Sodoma: , etiam hoc vitium ccmm.cmorar,
2sch.i6,
(J^ni fic ait ; Eccejuifuit
tmqmtAS Sodomcr. Siiferhia,fdtuntai panis,
(^ ab-
undantia^&otiumipfntscrfiiarumchis.
Quidenim maH non exoritur
ex faturitate ventris & otiofitate ? Nam qui crapulx &abdomini dant
operam ,
& bene pafta interim membra fmuntotio torpefcerc; aptilTi-
ma fnntdiaboli
inll:rumenta,qu^ in omne malum moucat^infiedat,
&
Hiemi.ad impellat.
Re6te vt ideo
diuusHieronymusmoneat :
Facito aliquid
jS.uTt.Mo-
opcris,
vttefemperdiabolusinucniatoccupatum.
Nam, firuti aucs
"'*'^''
nonnidificantfnper
alismolarum, necin illismultum defident,niii
dumillce
afolito fiio motuquiefcunt; itadiabolus neque locum neque
quietcm in illis reperit,qui femper in motu &in adione funt
,
fe ali*
quo bono exercitio occupantcs.
SahelllcM Subiitaliquando
eremita:dium Antonium Abbatem, dubiufque
VTo S
'
confilij
clamafie fertur ; Seruari cupio, fed cogitatio aduerfatur. Hic
Antonijad
mirum accidit ; mediailla animi fiuduaiione intuitus eflhominem
vitandum
monaftico
habitu,
nunccalathostexentem , nuncorationi intentius
otium
&
y^^cantem
^
audiditque fuperne vocem : Et tu fic facito . Quod cra-
culum fecutus,per ha^c duo tam conftanter perfeuerauit, vt omnium
monafticas difciplinx fit obferuantiffimus iudicatus.
Hinc religiofis, & etiam eremitis
,
aliisque fanftis perfonis in vfu
femperfuit,
manuumlaborefeftatistemporibusexercere ; quod &
ipfadiua virgo Maria
legitur obferuafiTe.Videmus&nobilcs matronas
noR
.
MbE ABTbRMICAM,6 TIGER
'.
ETDISCE SjPtENTIAM . 72
.
lorpentem quanam excutietPicerarte veternum
Paruula iit maeni exemplo Formica latoris
.
?
'Kot' joi hftmotri
iuvcuVT/iot nctx^^r^tyt btit^tcnrcr) /
Quejlce cjuij^auoc^/A Ibeuure. etje tnocque/De tout hfche cceur^
La Fomvv inutte/ Que chaicun 1'tmite/^u fotn, et labeur
.
i
VERir^icvs Christianvs.
2^1
"
non ncceflltatc aliqiia cogente ,
neque lucri, fed otij tantiim vitandi
gratia, aliquid operis fubindeadlitare. Immo & Sandi aliquando, (i
non efletquod de nouo facercnt,fa(fta difToluebanjijreticiebantque, ne
otium domi ipforam locum vilum haberet. Sciebantcor hominis
B otiodpulumareflediaboli ,
fuperquocommode & tranquillequief-
cens.nihil non maU excogicat. Hoc & Gentiles non latuit ; vnde val~
de appofite Poeta
:
Otumur A
egyflhtis
quare
firfu^u<
adulter ?
ouid.
Hk r <>
In pomtu cauja c(i: defidiofiu erut*
-
Remed,
Hinc idem Poeta : 0:ia (i tollas, periere Cupidtnis arcus.
Dicit propterea grauiter Menander ; Idem eft otiofus , &malus ciuis.
Menander.
Hmc &incer apes , otiofx vt fures pleduntur . Notauit eam ob rem
bene D
.Auo;uftiiius, quam noxium flt d bonisexercitiis perotium de-
^?A-'e
fcilbere, vc dicat,otio periifle Romam , delera Carthagine. Qusrirur
''^'^^
''^
'
igitur prsfenti Capite
,
quanam arte piger torpentem vetcrnum excu-
C
tiet,& ocio vitato dih^^entice fe dedet: Refpondetur cum Sapiencc; Va-
^/,'*-
^-
.
.^ j j r
^
rj J j r r . .
' Ad formi-
D
de adjonmcam o ft^ci-yjr confderavias eiui^C' dijcejapientiam: qu cum non
^^^ piQ,cr.
habeat ducew, v.ec pr^ceptcremi nec prhnipem, parai in d:fiate ctbumfibi
, &
congregat tn mcjje quod csmed.it. Et iam formic^e comparatione pigrum
Jftercentera increpat,his fubdens : Vjquequo ptger donnici^i quando conjur^
ges e fomno tuo^. Patdulum dortnies
,
paululum dormitabis
,
paulultmt conferes
manus vt dormias : &
venict tibi quafi viator egcfl/is\ (^pauperies qtiafi vir ar-
matus. qui fcihcet te oppreflum ad nihilum rediget. Adeo vc piger di-

ci poilit quafl cor proprium in manu fua perfodere , cuius tunc omnia
p
membra frada labafcant , &patibuhjmeumvtfibi debitum prarflo-
letur. Ideo ad dfligentiam eum potiiis excitans Sapiens
,
pra^didis fic
adiicic : Si vero impiger fueris
j
veniet vt fons niefis tua :
&
egejias longe
fugietate,
G
Quod ad formicacnaturam attinet , vere admiratione dignum efl:, piinitK Na-
quod Pliniusdeillafa-ibit, quodqueiamfcreomnibus perexperien-
'"
^^fi''^'
tiam innotuit. Non efc vllum animahum formica robuftius
,
fi pro-
jormu''
portionem fpedres ; vt vere dici poflit
5
formicam eflc leone foTtiorem.
natura,
Tribuitformicis PHnius Rempubhcam,rationem,memoriam, & fo-
licitudinem. In antra fua, vekit horrea fubterranea.grana important,
delibaca primiim , & dero(o germine, ne in terra repuUulenc &cre-
{ca.nL. QuaJ maiora func quam vt comraode inuehi queant, illa ante
ancri ingrefliim fecant,& fruftatira ingerunt. Humida grana tempore
pluuioinuedba
,
fplendenti (ohexponunt ficcanda, vtmeilisdiutius
conferuetur. No6luetiam plenilunij temporeoperantur^ atnon,cre-^
{cence luna, vel eadera decrefcente. Interlunio ceiiant. Interdiu fiqui-
dem etiam tum ceflant ab opere , tempore inter veterem 3c nouam lu-
nam medio,dum luna non appatet . lam vero
,
quam dihgentcs &:
i 1 ftrenure
i
5
2 V
F
^ I D I C V S
C H R T S T T A N V
S .
ftrenuae in labore ! quam alacres ! qiram obec]iente5! quam mdcc(!kl
Ec quia a variis partibus onera ;ua adiiedantes aclueiuunt
,
qnarum
vnacdealiisignorabant
;
hincncconfufiooriatnr
,
&'ii.digeft-a fra-
gum moles molcftiam pariat-, ftati dies funt omnia perfcrutandi lu-
ftrandique,^ fuoqusequeloco & ordinedifponendi. Tunc vidcaseas
capitacon{crcntes,quail fe mu':u6 interrogantes & conferentcs confi-
Jia. Ex afliduitate autem euntium ac redeuntium fulcati vidcntur cal-
les- neque (olum per terram tnra: via? verijm ctiam lapidibus indudta
YjjjfQyj^j.
exfrequentationefemitanotanpoteft. Vtmcrjtoad formicam mit-
cx natura- tatur piger, non (olum vt diligentiam,induftriam & prouidentiam ab
ks&mcta-illa^tlifcat-,
fed nominatim vtetiam vias cius confideret. Nam licet
^
^^
'
perviaseius, non iam agendi rationem & mores intclligerenius, fect
tantumvias illasquas commeando & remeancio rerrx ^st faxisipds
imprimirj merito (afticiat ad faciem pigri pudore fuftundcndam
, c|ui
pras ignauia vix manumvel pedem moueat ad operis quidpiamat-
tingendum
,
quique ne tanttllnm in toto continet corpore, quod frugi
Apislaus.
elle velit. Poirentetiam tales adapem mitti, vtprudentiam, vrbani-
tatcm,diligentiam, &,omnefere virtutumpoliticarum & Chriftiana-
rumgenusaddifcant. Namnihilellquod inadmirando eximioquc
ifto animalculo reperiatur
,
quo Chriftianus tam in interiori quam in
cxteriori homine non excolatur Sc exornetur ; (i aemulari velit : quem-
admodum hac fuper re ex profeiTo in Apiario noftro Chriftiano Teu-
tonice confcripto trad:auimus.
AUudcon
Quivero talibus magiftris&exemplisex natnrafumtis, &aDcoH
c"nfi"kiiii^
propofitis non moucntur
,
neque quidquam propterea deintoleranda
fuadefidiaremittuntjdignifuntquibus D. Pauli confihum &reme-
i.Thejf.h
dium adhibeatur : Siquu non vi.lt operari,nec nuinducct, Quod fi forte
TertiuBi
opportunum non fuerit hoc vti pharmaco, vel etiam adhibitum non
pmhi*,'"
fatisefficaciter autex votooperetur-, po(Tet& aItcrumapphcari,pro
conditione perfonae, prioreforteefficacius ; &tergum eiusfdcari ac
mulcerieovnguine, c]uoafinorum tergaliniuntur^ iuxtaSapientis
Trou.i6. coY)fi\imr\SicfYxCctihenns:FlageUumequo,(i;'camusafwOyi^Yirgaindor~
foimprudmtium.
Afultm
I.
Gymnofophifts fapientes Indiae otium tantopere deteftati funt, vt
Thrid.
cj^imcdulia menfis apponerentur
,
priiis adolefcentes interrogarentj
cdra^cafti-
Q^**^ ^ '^^^^^ ^'^''^ didiciftent vel feciftent. Qui nihd refpondebat,im-
gati. pranfus foras triclinio extrudebatur.
Habebantodioquam maximo
defides
,
quos omnes quia nihil egiifent in hac vita,tanquam non vi-
xrftent^beftiarum fepultura fepehcbant.
SaheUicm
Florentias in Hetruria patrio inftituto animaduertttur ineos,qn5
hb.6.cM.i.
otiosc &:ignauiterincaciuitateagunt. Exhi<:expoftulatusahquis vn-
pcena alia.
^^ vidtum fibi quaeiat &veftituin , fi expcdire non poflit
,
nec vitae in"
nocentiam
Veridtcvs Christianvs.
l^f
nccentiam probarc , vc fceleris coniiidus pleditur,auttanquam ciui-
tati pcrniciofus, vrbe eiicitur. Si ira hodie cum otiofis agcreiur
, vi-
d:umc|.6c veftirum nefcio-ouaarte fibi comparantibus vtiiufque fexus
bominibusj mimenfa malcriim fegcs in herba,& eciam in femine fuF-
focaretur. Namvcrumeil: quoctlcribit Hieronymus ; Tcneatis hr:- Hicro;ude
miilime ,qu6d omnisconcupifcencirE.&immuncliciar,
acquepeccati'^""''''''^
mater eftocioiiias. Vndeidemad Demctriadcm poilquam & fUid'i
^^^^'^*'
oToracioms penfum praclcriplerat
,
adopus manuum etiam adhorta
-
metmdan,
tur: Habcro, inquitjanam (tmper in manibus, vti flaminis pollice fi-
ladcducico. Hxcobferuans,&:teipfam faluabis& alias;erisquema-
giftra findtx conucrfacionis , multarumque cailitatem lucrum cuum
facieSjScriptura dicence ;
/;.'
dcfidenis csi c;i:nis anmu otioji . Nec idcir- E^hef.^.
co cibi ab opere celTandum ell:, quia Deo propicio nulla re indiges: fed
ideo cum omnibus laborandumi efl , vt pcr occafionem operis
, nihil
aiiud cogites
,
nifi quod ad Domini pertinet (eruitutem . Simpliciter
loquar: Quamuis omnem fenfum tuum in pauperes diflribuas ; nihil
apud Chnltum erit pretiofius, nifi cjuod manibus tuis ipfa confeceris,
vel in vfus proprios, vel in exemplum virginum c^terarum
, vcl quoci
auia! matrique offeras
,
maiora ab eis in refcctionem
pauperum precia
recepcura. HucufqueD. Hieronymus. Confonantiflaiis
quscdicit
Apoftolus: Ma^is autemUhoret, opcrando manibusfuis
qmdbonum eji , v?^Pf^.54.
habeat vnde tribuat necefiitatem patienti. Neque enim de iis tantum con-
queritur Dominus.velurde ingracis
,
qui malacommittunc,
fwdetiam
de iis qui omittunt bona
; communi vtrofque
compledens
fententia;
Retribucbant mibt mala po bonts : jienlitatcm aninu mex
Oratio contra otiofitatem
&pigritiam.
QVandoquidemdies 'veniet,T>omin^,
quo non licebit oper^^
ri
,
fed
inutilitmiferuorum mmus ^pedes ligabuntur-, ex-
citet me obfecro, atque agilem
faciattuus Spiritus
,
ad operan-
dum
dr
ambulandum
,
dum dies esi
; 'vt cum
fidelibus feruls
dr
^perariis denarium diurnum 'vitJi dterndi
accipere merear.Ame.
13
Cap
254
Veridicvs Christianvs.
Cap. lxxiii.
Vefpcre
quem mulcct liquida ac lincera voluptas?
Qu.1 folichim virtutcdiemexpendiiTe reuoluit.
Dies bcnc
J^^^
NTERROG ATioNE ifta qiia:ritar,quis fub noftem
,
quandoA
cxactusia.-j^^j|^^^
j;^
traiifado quies pecitur, tranquillo ac Isco fic anuBo.
luinpanc. {^t
^^Q
^M
Tunc ennn homo, Icmcnsarbirns, itrepiuuquediei ccilan-
te,fcntic in fe aliquid
,
quod durance negotiorum turba non
perclpiebar. Refponfioexbreui Tiioma; dcKempis fenrentia maui-
T):Jm'iut. leltaen;: Gaudcbts [cmfer vcj^ere, fi diem ex^endns .putiuose. Cum.q. pro-
chr-.fnli.i.p^Q^Q^
valde (it confulcum , diem piis bonisque adibus tranii^ere,
^
vt prarter mericum operum
,
eciam quis co com.moclo rruacur, vt pla-
cida l^taquc confciencia frecus , fe quieti componat ; triplici diei lianc
qua^ftionem & lefponfionemapplicemus vtillis fruduosetranfactis.,
opcacum animabus noftris gaudium fubillorum finem oboriatur.
Dicsnatu-
j)j^>iP^ vnum naturaliter vocamus,;! mane in veipcram. Spatium item
Dies vjtx
'^'^^^
cuiufque^vc dc generalicer cotius mundi.ab inicio ad fincm vf,]ue,
Diesmun- diesin facra Scripcura nimcupatur. Sicutcuiufque natiuitas dieior-
^^'
tus eft, ica mors occafus. Et cocius mundi decurfu^sfpatium diei vnius
duodecim horis diftindum , fab quarum vltimam
,
vc diei vefpcram,
nos in vineam vocati fumus. Scd c]Uoniam magni huius diei exicus ab
exitudiei vir^ noftra; dependec, huius diei dccurfum 2^ finem expen-
damusatcencius.
Senecaepifl. Dicic re6tc Sencca ; Inftar totius vica: dies cft. Vcque dics vnus vi-
^^'
tamtoramreferc, icavica toca diem vnum. D. Auguftinus inquic:
Diesimagovicas, noxmorris. Quarritur igitur
,
quisvefperi verum
fentiatin animo il\o gaudium : Rclpondetur, quod is, qiri diem ex-
q
penderit fruduose , Sicut namque, cui idin naturalidiec-ontigeric
LTtatur, quandoconfciencia tcfte nihil commiferic quod contriftct,
nihilqueomifericquod ad boni viri officium pertinebat
,
quia ledum
fuum cocumque cubile, quafi floribus ac.fuaueolentibus herbis ftf
a-
^
Mor<; quie- tum videc ; ica quando fub vefperam dici virn: rociusV teftante propria
taexvita^
confciencia,rememorabicureorumquxcgeric.
Gaudebicquod Deo
aaT
"^"^'
^eruiericcx animo,mandacis eius obferuadrs incubueric,in proximum
charicatis operaexercueric, virtutibus operam dederir, fe conatus fue-
rit omnibus (jquum & charum exhibcre:& ii iii aliquo deliquerit,gau-
debit nihilominus,quod conuenienti remcdio falufi anima^ per poeni-
tentiamtempori confuluerit. Vthocgaudium talibus quotidianum
cft,f4lcemquotiefcunquefeitaperdiemgerunc,
ita& inmorteacci-
4et,3v' in vltimo illo vefpere,mundi inquam fine
,
quando in anima Sc
corpore a:qua omnibus fiet recributio.
Heu
\aArDEBIS SE^MPER VESTERE:SIDTEEKTEITDEPIS FKTCTf^SE
fj;
"Veipere quem muJcet bmjada ac iinceraVblupta.s ?
Qui rolidam virtute diem expendiile reuoluit
.
OuanJle iourje harne/^idejvritveu mome,Accmttntment\
Qui de la lustice^A cmru h lice/ 'But le lour dura.nt. .
VEH.IDICVS CHniSTIAT<rVS,
2S^
Heuquam ciolenclum, multos inftarotioforumac pigrornmope-
Opera.
rarioium fe eeierelqui fercnum optabileraq.diem totum Fere fabulis, ,
'."^
^''''~
nugis,ioci5,otiis,poculis,cleamDuiationibus,& nelcioquibusdcteno-
t^i^c, dum
nbus tranfjgunt & dum noxingruit, diligenteselle voluntjciimalibidics cft.
feneftije aiqne oRia clauduntur. Et tunc multum videntur oper.T pr.r
-
ftare velle, dum morsodium puHat. Sicut& viatores pigri.nuCquam
non ob voluptatulas fuas in via hjrrentes, dc tunc primum cogirantes
de itincre conficiendo,ciim aduefperafcit; maiorefque cadunc akis de
montibus vmbrar. Tunc currunt,tuncanheli properant, quandoiani
ciuitatis port2 occludendcEfunt . Cumtarnen ambulandum fucrir,
dum dies edet; S^ properandum
, dumlumen fplendcret , ne tenebra;
coir.prchendanL,vt monuit Chiiftus,
Notatu dignum merito di6tum Vefpafiani omnibus qui rani cxi-
yerpa{T.ini
guam dici prsfentis^temporisque labentis habcntrationcm, vr
vix fe-
'^''^'^^
'"'"-
mel rccogicent,voiui momenta celerriir.e, & irreuocabile tempus vo-
'^"^" "'*
lare; nequeconfiderentquidpenli expleuerint, quamque inutiliter
totum diem confumferint,nifi cum iam dies exfpirarc videtur. Titus
(iquidem Vefpafianus, Vefpafianifilius
,
dimiincoena aliquandore-
cordaretur,fe illo dic nemini quidquam praEftitifTe ; memorandam il-
lam ediditvocem: Ai}iia,duviperdidi.
Ad vitaraitaque prudentius vigilantiufque inftituendam, conful-
tum ell:, vnumquemque dicm pro vltimo vits die reputare : fiue cum
lurgitur mane.Uuc ciim vefperi incumbitur : atque ita fempcr viucre,
ficutmori, &aChriftoiudiceinueniricupimus. iuxta illud viri (^-
jitudSto^
pientis di6bum : Non licetpr-aerentem diem red:e viuere, nifi quafi vl-
b^um.
timamviduruscogitaueris. Ita& Socratesdocebat,quain le potiili-
mumquiesilla & tranquillitas animi confiftebat . Isinterrogatus, .
.,.v .
1
Tl,-

11-
\ r y-
^-
r'
-^"'O i>^
quinamtranquille viuercnt ? llh, inquit, qui nulhus ablurditatis libi
Mdif]'.i par.
confcij funt. Ideo Sc Phocion Athenienfis dicerefo!ebat,iIIum longe ^-fir.j
j.
commodius fuauiusque dormire, eriam humi cubitantem
,
qui bono
&;{ecuroeft animo,qua qui intusconfcienticX ftimulisangitiir etiamfi
aureo le6to decumberet. Quanti igitur nos Chriftiani fecuram hanc
confcientiam facerc debemus, vt tranquille non tantum fub noiflera
,
fed&inraorteconquiefcamus,aqua pendetsternitas!
Oratio vefpercina ante quietem.
GRatias
tihi agOjDomine Deus^quodme hoc die
feruarls
, ^
feliciter eumtranfgere permiffi:
Da mihigratiamtuam,
"vtfub
tua froteEiione hancno6iem quiet^e cofifciam, ^cras ttht
maiori cum
fuliudeferuiam-^ ut die vitJiy ac mortls
vefere con^
fummAto,in Aterna. tecum merear quietegauder^. Amen,
C A r.
i5<
Veridicvs Christianvs.
C A P. L X X I V.
Virpl.lib.
1 Georg,
Iiv:;uics
noitiirna
obdiem
maic exa-
dtain.
Fron.14.
Luftuslae
titiamfe-
quitur.
Quis, contrajanxifera pedc ^gra mente qnietem^
Cuilucem exadlam combulIiLpraua cupido.
oTVM eft illiid Virgilij didnra
,
quo veteres fuoium a!io-
rumve
efFrenem cupidiraccm ,
cura^que expertem licen-
tiam
reprimcre folent : Ne/cisquid ferus vefper vehai.
Quod
&'illiscom.muniterdici folet, qui prxlcntibustan-
tiim luccnci voluptacibus ,
nihil plane cogitat quid poftea fit f uturum.
Nam
vtpiurimum.quemadmodum
dicitSapicns : ExtremajiaudijlU'
A
itusocciiput.
Videnturenimtrifl:itia,lulus, & poenicudoex infidiis fub
finemgaudiorum
mundanorum allurgere; ricurgraflatores & prae-
dones,quandocomitatum
aliquem intercipiunr, a tergo, vbi debilio-
res,pra:pedili>impedimenta,(arcina?,
& fimiliaeirefolent; qua: plus
quam priora pra:da: expofica funt. Vtque puerorum ludus fere in la-
mentadehnitjitalarcitia:
humansludu terminantur. Pofl lorga col- B
loquia prolixa
conuiuia,tripudia,rifus,
pofl vana fpedlacula
,
& pra:-
fercimpoftobfccEna
conforcia, & impura: libidinis expleiionem fe-
quicur cordis amaritudo ,
confcienr-ia: remorfus ,
capitis& mentis do-
lorjnquiecudo animi,
contentionisaceibitas ,
diflidiorum exundan-
tia,phantafut
tcrribiles,infomnia ,
& horrend^ per nodlem fpecies^ac
malorum nofl:rorum
incentor diabolus in mcdio plaufum prs gaudio
C
excitans. En quantiE
miferiae & calamicates pro modico ftultiti^
,
pro
guttula la:titia:,&
mica
vanitatis,pro tantillo voluptacis, quo fenfuali-
tati fatisfacerelubuirA'
necdum licuitlQuantum damnum qualemq.
iaduram fponte
fufcipimus pro re vana,futili, momentanea
, Ik plena
fallaciarum
! fed anima;
pernicies omnem fuperat comparationem
&
deplorandi modum.
Xccls. u
Dicit proprerca reae Sapiens :
r:?/;w repntaui errorem\ &gaud'to di-
xi: qutd p^ufba
decipens ? Significans ,
rifum ac mundi volupratcs om-
nes hominem in errorem
blanHe aggrcdiendo inducere
,
ac nequiter
decipere:
pcrindeac
fiquis nihiltalefufpicantem
,
pratextu amicitias
acfauoris, in certam
ducat perniciem.
Vndeprudcntcr Arifloreles:
^ript.
Voluprares
abeunresconfideranda:.
Namdum accedunt
,
pulchrxj
amabiles
fruduof^apparent:fed
tranfada: docentqu.d tuerint; ciim
totierumna:,
totmolefliis, & tanta incommoda inde oriri confpiciun-
tur. Qui venientes tantum
confiderant ,
ampleduntur
:
qui abeun-
tes,detertantur.
Interrofraturif^itur modb,
quiscum animi anxietate&mGeftusno-
dcm operitur.dumfomnoeft
membra compofuurus^cum certa quafi
inquie-
DlElidLBEXACTO;MIRVM,QVIDSERVS VESPER VEHJT.
y^.
Quis, coiitra,aiixiieram petit ^egiu vaszxie. quietem
^.
Cui liicem exactam comtullit pra.ua cupidc'
.
mJh^ crotTti^i- ttc^tTij na\r)t, md" ("Vbijt <:^"^'0<:r|^f vu(ti:rj:
Quivorte enja. coiuhe, Dvne liue tOTuhe, Les tni^s re^ets /
A miila wumee, Sansjruitjes7iramee/ n xnce etjorfaits .
i
Veridicvs Christianvs.
1|7
D
inquletiidinc nodurna,&
mille mentis impedimentis, Refpondetur
illum plenam anxietatis
ac moeroris habiturum no6tem, ac vefperum
illiallaturum plurimumdoloris, quidiem iuxtacupidinis riKjvoIu-
ptaiisquepraucedidamenexegerit.
Etquidmirum,eum parumquie-
Spjnjs i,i.
tisetiaminmolliftratopercipere,
iiueinanimodueincorpore
,
qui dormit,qui
malis fuis affedibus fcruiendo, ledum fuum tribuiis & fpinis ftrauit?
cut mala
quin immo feipfum vepribus totum inuoluit,per diem totum fedan-
quictem
do carnis fuae defideria fubfinem pungentia. Delicis funt fpina^ , in- peiit.
Quit D. Chryfoftomus. Fugiendas igiturillae ei qui nodem quietam,
D.chryfifh
,1 , 1 / . . ..
^ *
Cuper Mattc
laetumquc diei ac vitas hnem exoptant.
>\ugiiftusdumintelligeret,quendam,diuitemquidem,rcd2ercalie-
Auguftus
no valde grauatum,& infinitis aliis vit^ huius calamitatibus afflidum
'^^'
GbnfTe; qui tamen tot malis non obftantibus tranquille fe femper gef-
ferat;&: vtdicitur,fecurusin vtramque aurem dormierat
^
intcraliae
l^^^j ^^^
fupelled:ihbus defundi
,
qux publice venum exponebantur, ledum
curitatis,
'
ilhusfibi emicurauit; quo&ipfe inter totcuras dormiretquietius.
Sciebatlmperator, exanimihoc conftitutione&confcientise habitu
lependere , vt quis m-oeftus vcl I^etus quieti fe daret,tranquillaq; no6te
frueretur ; ftd lepide iditaa6titabat , vtoftenderetquantum benefi-
ium fitjiuftam quicti animi Sc quietae nodis caufam habere.
Pythagoras dicere folcbat,virum iniquum plus pati mali af?lilum-Sfet4$
confcientia
,
quam cum qui corpore caftigatur & cjEditurunuIto enim
^er.ii.
grauiores funt animi malefani quam corporis morbi . Nunc cogite-
mus, quam illi dormire fit volupe qui vapulat , dum fcruent verbcra.
<^ies igitur confcientis procuranda, vt fit nodis & mortis tranquil-
larequics*
Oratio
pro quiete confcientia?.
HEl
mihijBomineBetis
,
quomodo dies hdc mihi
tranfaf/t,
eft
! quam me inquietum mea reddit confcientia l lam nunc
feccata confterij^vitamj^ emendarefrofono:1^eyquafo,hacnoBe
in mortem obdormiam :
fedcras mane,nouus h^mff ad vitA no*
ukatemrefurgercvakam, Amcn,
Ca
Z58
Veridicvs Christianvs,
C A P. L X X V.
Quid typhus,tumidi ventofaquegloria inundi?
Ros,Fumus,Stipulx,baccataq.Vincula gemmis.
Mundiva i^^^M
es qn^dam funtqnae eminusconfideratSE admirandx vi-
nius.
fe^i^^l
dentur,doneccoram vifi^ cognorcuntur5& tuncdtfinic ad-
f|
^^^p
miratio. QuamexccUens& ftupcndumquidapparctte-
^,1^1^
nuis illa ac Iplendefcens bra6tea,& tinnitum,fi moueris,&
ulgoremplufquamaureumemitEens
1 fed nota vilcfcit. Sic&mun-
A
duscumomnifuagloriaapudignorantes&amatoreseius in admira-
tione& pretioeft. Illi mundum,& qux mundi runt,fu(piciunt amat,
qusrunt.&magnacumanimi
voluptateampleduntur : vtfunt diui-
tiae,honores,magni
nominisaeftimatio,
dignitates,ktitia:, voluptates;
B
quidquid dcnique homo carnalis pro animi fui defiderio poiruexco-
C
gicarc&optare.
Etquidefthoctotumquod
tantiseftimatur, tanto-
D
pereexpecitur,tantisimpenfistotquepericuHs
qiia:rirurf Ecquid eft
tandem.quohabitoitaexultaturprsegaudio^
eodemqueamiiro, ita
conciditanimuSjVt fimul omnisfpes concidifte videatur,nihilque efle
quo moeftitudo mitigetur?
Quxritur igitur quid fit totus ille jmundi faftus &^loria,qua fe tam
mirifice iadlat.'' Quatuor in Refponfione ponuntur
,
quibus vanitas
mundi comparari poteft : ros,fumus,ftipulafeu fcenum
, & vincula
feu laquei gemmis ornati . &fi qua eiufmodi,quae prjc fragilitate, ina-
nitatCj&vilitatecontemtibiliafunt.
His& fimilibus omnis mundi
gloria &laetitia in facra Scriptura comparatur.
S^p.ix,
Inprimisquoadrorem,itadicitSapiens
: Orbisterrarum , tanquam
E
Jlon glo-
^fff-f^
y^.jj antelucaniMtu
defcendit hi tcrram. S\ totus orbis terrarum,in-
compara-
ftar guttff rons cft in terram cadentis , & itatim: vel lole vei lolo lilum
tur.
abfumente euanefcentis,quanto magis res & vanitates orbeipfo com-
prehenfa: ei poiruntcomparari?
Addd,qu6d antelucano tempore ros
apparet, fedorta luccnon poteft fubfiftere. Ita quibus tenebrae iii
mente principatum tenet, aliquid efte apparent mundi fpeciofa phan-
tafmata & reculae ludicrae : fed quando nodem illam excsecatJE inen-
tis, dics diuinjE gratiae eliminat,& folei iuftitiae incipit elucefcere. tunc
plenavanitatisuintomnia,
& vt rosin tenuiffimum vaporem refo-
lutus,nihili fiunt.Hoc
Propheta Ofce, de Idolorum vinitate loquens,
& cuiufque ienfualiiatem, affedum, ac defiderium quo mundo affici-
turcontemnen5,ficait:
Erimtquafinuhestnattmna'^ &fu.<tyos mamhm
=/
U* pAteriem: ficutpduis ttirhineraftus ex area
:, &
ficut
fumus defumario,
Sicque eadcm opera ad fecundum adducimur , cui mundi praecel-
f
2e<itia
VkNiTds vAmmTVM ETonmiA KANi^ms. c^'.i.
73.''
Quid typlius tumidi -ventoia^gloria Mundi r'
Ros.Fumus/Stipulse.Wcatag^Vincula gemmis
.
(^^efke
deM^cmi^e/I)uM(mde,i^trontpe/NosJms attellezl
Ce
n^li
^
Rofee/ Que Foin,
fie
Fumee/QueLaqs emperlez
V-ERIOTCVS ChRI STI A NVS. l^f^
lentiacomponitur. Sicutfiimus, inqnit,
defumarioabrcptus.
QuJMandus
jprjeterquamquodex feres iitviliffima
,
oculis naribusqueinfeftif- funiuscft.
nma , etiam breuilfimo tempore in niliiium redigitur, fuaquefponte
perit. Dicit Apoftolus lacobus :
Oiu
eH enim vita
vefir^l Vapor ad 7110-
/4^.4.
dicuin p^rens :
cr
deinccps exterminahitur. Non folum whx noftras natu-
ralis inconftantia,fragil!tas, &incertituclo notatur ; fcd etiam quid-
quid in vita homini poteft accidere , & quidquid humana mens podic
oprare : vt (unt illa qus apud homines huius fecuh" maximi iiunt. Va-
porfuntad modicum parens Quandooliafuccenfoigne bullit, eua-
porat
,
6c in guttulas condenfaauinftarroris
,
fi quid opponitur:
&(i allurgere permittaiur,aliquid videtur efle, fed fere vbiincipitap-
parere,ibi incipit dcficere. Quod in fumo non obfcure animaduerti-
Fumus
cft
tur ; in afcenfu ludit,fpatiatur,gloriaturque in aere ac fi quid effet ; fi
"l""''i
vi-
ventoirapellenteaccEptoprohibetur afcenfu
,
aliavia nihilominus
proceditinaltum,vt&nubibusfeinferat, vnaq.interalias
nubesefle
videatur. Atquo altiLislcefFert,e6 faciliiis citiufquediffipatur^iSc^fuo-
met ftudioperit. Ita &omnisg!oriamundi,gaudium, voluptates,de-
liciar, magni honores,opum iadantia,&: quidquid tandem mundano-
jfum corda (ui fplendore allicere & afficere folet
;
quo illa omnia fubli-
miuseleuantur, eocicius turpiufquedeficiunt, &:collabuntur.
Adeo
vt&ipfihomines,tam vani vtinhisglorientur, meriro
vtfumuscum
ipfbmundi fumodiftipentur.Talibus imprecandi more pra^dicitPro-
pheta regius, quod & noftris temporibus quamplurimis accidiifc vi-
dimus
,
qui vanitatem hanc nimiiim dilexerum , & nomen fuum fuis
facinoribus nimisfplendidum efficereconati funt. Sic dicit Pro-
pheta
: Sicut dejicit fumus^defutant : &fictitp{it
cera a facie ignis^ficpereant
PJal. 67.
feccatoresa facte Det. Non poteft enim gutta roris,nec fumi vapor,
nec
ercemollitiesanteiuftam, folidam , ardentemque zelo redli diuinam
faciera confiftere. Ideoque re6te alibi idem dicit : Mox rt
honorificati
pfal.
3
g,
fuerint
&
exaltati
,
quemadmodum
fnmusdefident. Non irameritopro-
pterea Vetroniuj Turnus
,
qui vana,fallacia, ac mendacia aliis confi-
Lampnd,
lia.folatia, 8c promiifa vendiderat , vtqui fumum vendidifTet , iuifus
cft ab Alexandro ad ftipitem alligatusfnmo fuffocari. Ita & raundus
merito pro tali irapoftore plcdatur per verum iuftumq. contemtum.
Nunc ad tertium veniamus.
G
Foeno vel ftipalce non inique omnem mundi pompam conferri , ex Fccnumeft
eodem conftat Propheta
,
quidetahbus hominibus fic vaticfnatur:
"''^'^*^
'Fiantficutfxnum tcHorum
,
quod prius quam euellatur exarmt; de quo non tm- pr^
-3
^
plebit
manumfuam qui metit;
&finum fuum qui 'mampulos colltoit. Et non di-
xerunt qui prdteribant
;
Benediclio Dominifuper vw; benedtximm vohii in m-
mine Domini. Et vere ita fe habet cum mundi vanitatibus, &homini-
bus
cas fei^aucibus. Qup
fe magis obiejffcant, quo ea qus mundi funt
k 1 fonius
Sofiini in
ftar cft
tnundi ia-
^aniia.
7fd
^6.
Mult^ma
gnsB fami-
lias quo
euanuC'
lunt?
Chryfofi.
HomiL\%,
adpopulmn
Antmh.
Ifau 40.
Jac i
.
x6o Veridicvs Christianvs,
forriiis amplcftunmr, quofeinillisfublimiusextollunt, quo fe mia-
gis vtrolisfplcndori hominum obmtibnsexponunt, eo citiiis conta-
bsfcunr, pcrduntquactenebant, &finevllocuiurquam fru^ucunda
depereunt, necmanum,necfinum multominiishorreum impleturi:
fcd &anin.am Sc corpus perdentes,ncc quidem pofteris (uis ftabilem
ahquamrelinquuntfubftantiam. luxtaPropheta: didum : Dorfnie"
rufit fonmmnfuuWy&
ntini inumerunt omnes vin dmturum m mauibus
fuis.
Poft vitachuiusvanitatem, c^vx fomnij inftaripfisfuit, quandoad
niortis fomnum veniunt.vacua fe manu reperiunt, qui pleni omnibus
vidcbantur. Neque tantiim illa tranfifrunt,in quibus deledlabantur,
verum etiam futurorum expedlatione fruftrantur , &'plane vacuos (e
deprehendunt. Quoadifta.quia tcrrenispra^pediti decselcftibus vix
cogitarimt :
quoadilla verojquiamitndanaomniadelcctabilia,inftar
venti velaeris,. quoftridtiiis manucomprehenduntur, eocitius ela-
buntur : Sc quo ( vt fosnum in tedto; altius foli exponuntur, eo cele-
ous arefcunt &: pereunt. Vnde idem Propheta : I tdi imfium fuferex'
ahatum
,
&eleuutum (icut cedros libani:& tranfiui,& ecce non-crai : quafiHi
eum,& non
cfi
inuentuf locus eim.l^lonne id multis & magnisetiam noftri
xui potentibus arcidit, qui toti mundo terrori erant prrs fublimitate^
prx dominandi hbidine
,
pr^ feliciore votorum fuorum licet peruer-
fbrum fucceftu ? Nonneitaintegrisetiam famihis videmus accidifte?
Vbinamfunt? vbidiuitia^Jvbi potentia.'" vbifatellitijfrequentia? vbi
iadantiafacinorum ? amicorum obfequium ? ftudiumplebiumJfa-
mjEnominisqueamplitudofprofapijedignitasrtotiusmundiadmira-
tio? quonam h^comniaeuaferunti' vbifaltemlocuseorum, quibus
vix terra tota fufficiebat ? Tranfiui, & ecce non erant
;
quiaipfi tranf-
ierunt&in nihilumredadi funt , tranfiirque memoriaeorum cum
fonituinanisglori^, ventofi faftus
,
&laudishumanaE, plufquamva-
nx. Magnus mundus videtur cominus eum intuentibus ; fed fi e caelc
videatur, punciiinftarappateret : talem iudicant, qui e furamo ca^le-
ftium amore eum contemplantur : vt ea vtitur fimiilitudine D. Chry-
foftomus.
Siha2c& huiufcemodicogitarent, cordique infixa gererent
,
qul
fjeculanbus infaniis dementati nefciuntquid aditent , non tanti fu-
raum& foenum facerent;, neque(eipfos ita fecundilim arefcentem
hanc excernamcarnis fpeciemexornarent; cum, teftamibus Apo
ftolis Petro &Iacobo,atquc Prophcta Ifaia , Omnis caro fxnum.&ownk
gloria eim tanquamflosfxni : exaruitfxnum.&flos
eius decidit Morte ho-
minemetiamflorentiftimum corripicntefcucarpeme, exarefcir foc-'
num carnis,& omnis decor corporis naturaUs , omnis etiam externus
ornatus
, &quidquid illum in mundo obledabat, decidit
j
ficur flos
vnguedeccrptus, vel ftirpc eius arefccnte.
Vertdicvs Christianvs,
k^t
Neq.tum tantiim arefcit & deadit flos &: venultas carnis, quanclo
senij in-
cam mors fua demetit falce,fed etiam aliquado diu antequa mors eam
commoda*
adoriatur. Longafiqnidcm mterdum hommes tabeconfumunrur,
8c
prae srumnis milleque incommodis viua fiunt quodammodo cadauc-
rajiuridaexefaquefacie
,
pallidisoculis inimas depreilis cauernas,
monftro rimiles,amicis ipfis graues &inuifi,& telluris inutile pondus,
Tunc apparet quam vere fit omnis caro fcenum
,
& flos eius decidat,
etiam interdum ante mortem
;
vc Horidi Iplcndentesque antca
, iam
fint adfpcdtu horridi , & roti mundo defpicabiles : vt & ipfi fcre ne-
fciant quid fibi primiim deplorandum fit
j
an quod prjBteritam vitam
in tot cantifque vanitatibus confumferint ? an quod non liceat mori,
qLiando iam eos t^rdet viucre ? heu quam ridiculum facinus,immo la-
crymis digniflimum, fi bene attendamus ! Quis vnquam crederet , eo
aliquem dementiae venire, vt falcem vel manipulum fcEni byflo & fe-
Fa-mim
ricoveftiat, auro&gemmis ornet, &ineofeicaobledlet,vt totimun-
^"^ ^"^'
dofeobidfpcdabdemexifliimet? Sicutolim Xerxes ridendo modo
^;V.wj
platanum vtamafiamtorquibus armillisqueappenfisornauit.
Id fa- lil>- *.
ciunt,quicarnemhancficornant,delicatetrad:ant eiusq-, commjodi-
tatibusfe(flandistoros fedeuouent,carnisamatores . Verumquidem
cftijtoenum alicuius eft: pretij ; fedtamen fcenum fcenum efl:.
H
Quartumcuigloriamnndicomparabatur, etiam fuum locum me- Gemmati
retur, vteius vanitas acfraudulenta oblectaciomtlius di^nofcatur.
^^q"'^''
Ponebanturifjitur quartoloco vinfcula gemmata, feulaquei vnioni-
'"^
_f
"f.
uslapidibusquepretiolisadornati. Dathuic comparationi anfam
non incongruam Sapiens,dumficait ; Ininedtolaqueomtn inoredieris,
EccU,^^
Acfidicat: Agnofcepericulainquorum
medioverfaberis, dum per
mundivolupraces viam viczehuius carpere voles . Non fine caufa
D. Antoniusfibi videre vilus ell: miidumlaqneis refperfum, vt vix pes
Ath.vtaf. /
poni poflet citra periculum. Cumq.rogaret,quis illos euadsre poflet,
'^"^^^-
audiuit quod humilis
,
qui ^ix fui defpedu atque fubmifliorie, qua-
^""'^*
fi perterram ferpendo
, fubextenfishqueistutus perreperet :aut qui
mundi voluptates quafi pedibus prae contemtu calcarer.
Qmenimlaqueos caIcat,non facilecapitur
, iraqui mundi illece-
brascontemnit
:
atquiillas magnifaciendo quafilaqueos nepede
conculcet cauet', incidit &capitur. Ita qui omnia iflra mfcriora oble-
<5tamenta fedatur, vtfunt gaudia,honores epula^.fipudia, volupra-
tes,& id genus ftultitia: : quibus fe homines obIe(ftant,fcIicesq exifti-
mant, dum ilhs frui ccntmgit. Quocircaetiam magna parshorainum
Frandukn-
hoc ftudij ftrenueobeunt . vt eiufmodi Lqueosfeminent
\
tales ine-
"a mundi.
I
fcationcs femper in promtu hibent, vthunc in laqueos ilkim in pedi-
Y,
cas, alium in foueam pelliceant. Sicut enim aues in decipulam,mures
^^*^^P"^
foricefquein mufcipulam , & pifces in nailam vel retc inducuntur,
k
5
fub
sr^i
Veridicvs Christianvs."
Ciih prxtextu nutrimcnti
,
qiiod illis non in cfcam
,
fed in captiiram
proponitur
:
itaomnia
mundi blandimenta 6c plaufus
,
ad deceptio-r
ncm &z interitum feruiunt. Vtquc fine metu, (ine reludatione
, ini-
iBo cum voluptaic laqueus in colkim admittatur^miUe leporibus,mii-
.
-.
ie deledaminibus,
mille fiitis fucatisque iucunditatibus , vt gcmmis
& vnionibusadornatur.
Alioquiikutequus iugoimponendoobiu-
(Staturjta
homo lihs mundi capciofis laqueis , nili amabiles,melliti5&
omnibus modis exoptandi viderentur. Huius pretiofsac perniciof^
venationis,
gemmaiequeiilaqueationis clariilimumexemplum habc-
mus in muliere illa impudica
,
quam deli:ribit Sapiens : in eaque ap-
Troif.j.
tiilimemundilenociniadepingit; iichabet : ConjiderovecGydemiuue'
vcnationi
'^^^^<^"^' -^f ^i^^^ ocamit tlli mitlier ornatu meretricto,pr^parata ad deciptcU'
gnimae
'^''> anima'^ (nota mufcipulam
)
garrula
& vaga,mietii imfaiicns, nec va-
pemiciofe.
lensin domoconjijiere
pedtbii>fuis: nunc fortfjiunc in pLitets,nmc iuxta angu-
iosinfidians.
Apprebenftm^^ deofadatur tuuenem, ac procaci vmtuhlanduur,
(cccQ mundi blandicias ac fraudulenta ofcula quo tendant,ad capien-
dasfcilicetanimas.) Etpoftquammultis blanditiisincfcaiiit, fequi-
tur: Irrettutt etimmtdtis {ermomhus
,
C^bUnditiis labiorum protraxtt lilum,
Statim camfeqintin\ quafi bos ducUiiadvichmam
j &quafi
agnus lafcitiiens,,
&
tgnorans qubd ad vtncula (iultus trahatur-^douec transfigat fagitta iecur eius,
Veltitf
atdsfcflinet
adlaquct^m. Et nefcit c[UGd de perictdo ammdi. eiits agatur.
'
Tam clara (unc hccc, vt explicatione non egeanr , fed tantum fuga . Vx
Sapiensibidem admonet-: ^simi ergofilimtj atidt me,^:^ attende rerhis oris
,
rnet. Ne
ahfirahatur in viis iliius mens. tua, neqiie decipiarisfemiiis eitis. Mul
-
tos
enimvtdneraiosdeiecit
^&
fortiftmi qinciueinterfecii ftmt ab ea, Vix in~
feri domtii eiii<, penetrantes intertoya mortis.
Eccecxemplar infituati hominis,mundi vanitates, tametfi ad in-
teritumducentes
,
ampledtentis tamcn ;quiablanditiis,vtquibufdam
h.fcT
'
' Rcmmis ornarrE videntur . Anne iucundum -& honorihcum aut vlla
ftnngi.
rationeexpetendumlulpenaium , eoquod laqueusauro vcllapide
luJHnm
pretiofbfitdccoratus? Anfelixolim Darius, quodaurciscompedi-
itb.ii,
huscarenisque;&:quidemabamicis,vinlusteneretur? Anfelix Ba-
iazetes, codemmodoa Tamberlano honoratus, oneratus inquam.'
Nonneinfania! fpecieseIl,gIori2:mundi,vtaurea;carenaecoIlum infe-
Iudlc.%.
rerc,& ftrangulari ? Voluprates & honores mundi torques funt aurex
M.mh.i^.
camelorum Madianiticorum ,quas Gedcon inter fpolia accepit.Qui-
bus qui conflriftus manet,per anguftam c^li portam tranfire non po-
teft; vt neq. camelus ipfe cum fuo gibbo & farcinis per foraraen acus.
i.Mtuh. 1,
Pro conclufione ac perfctSta talium vanitatum deteftatione , dica-
mus quod Mathatias filiis fuis diccbat : Gloria eiusfl:erctis &
vermis. ho-
minis fcilicet fuperbi,peccatoris, & miidani. Ho(//e extollitiiry(^ cras nen
itmniettir,
At qui gloriam Dei &: csii quairit, illam reperiet , & in illa
in
Veridicvs Christianvs.
1^^
inzEternuminuenietur. At videainusnunc glorJEhaiiis infolentcm
exftimulationem,pcrvrium arquealterum exemplum valde exoticum
&abruidum. Inuentuseil: qui Dianse EphelirE templum incendere Valerm
vellet; vtopeiepulchcrrimo tonfamto, nomeneius pertotumter-
^^'^x.lib.i.
rarum orbem diffunderetur^ecce laqueum gemmatum.) At bcne con-
sl'ral'ii r
fuIuerantEphefij, decreto memoriam tcterrimi hominis abolentes,
immovetantes netjuiscuiquam fuorum filiorum nomen illudinde-
*^'^'^"'^^"
rct : nifiTheopompus inhiftoriis eum fuisxomprehendiilet.
Ecce
quo infaniEabripitgIoria:cupiditasac mundi inefcatio.
Rhcdope^Grscum in yEgypto fcortum, parto turpi qu^ftu ingenti
Tulgcfm
thcfauro
,
quanquam humili ipfci fortunaoriaefret:, ( ferua enim fue-
^'^''s.
rat } tamen famce dcfiderio incenfa , minorem qua: cernitur pyrami-
demexftruxit: quajquanto mohs magnitudine vincitur,tantoaIias
ipfaoperisexcellentiafuperauit. En, meretrixac libertacum tantis
rcgibus magno operis impendiocontendereaufa fuit : nec miniisfb
in Iupanari,quam illi in palatiis, famrc cupida , nominiacglorias darc
operam velle oftendit. Qujd hoc aliud eft:,quam,vt inquit Apoftolus,
HUip.i,
gioriam in confufione pra: mfaniaqua;rere : & fe iucunde,exultanter-,
&: vltro perdere is Mundus hcc Mundi confilium. Eum fequitor,&
ne animam pcrdito^fi in certa pernicie falus eft.
SicegitEmpedocIes, quicum Panthiam Agrigentinam
a graui
y^/
^
,.
morbocuraftct, atqueobidfepenepronumine
coIianimaduerteret,,8.frfp.
ij/
immortahtatisatquefamaciludioincenfus, in ^tnam infiluit,
atque
medios ipfius in ignes fe coniecit. Ita mundi amatores oeftro vefani^
cius perciti, philtroque infani amoris ipfiusebrij, fel^ti gratantesquc
in gehennam pra^cipites dant.Sicfcribit Munfterusaraneas
quafdam
in Albania reperiri,qua homines ridendo mori cogant.
Oratio coiitra Muiidi vanitatem.
POflquam
a te
,
dterne Deus
,
per peccatum
abfcepmus, vanU
tati huius CAiundifuhditi fuimus ' : Da noblsgratiam, qu-
fumus
,
itaomnem terrejirls huius exilij gloriam contemnendi^ ,
vt adiXternam in cdis gloriam peruenire
mereamur.
Amen.
A r
a.^4
Veixidicvs Christianv*.
C A P. L X X V I.
Quistam fluxarum capitur dulcedinererum
?
Cui tellus iiifulia fapit : cui nautea ca^Ium eft.
Smhtrd. l^-^ailNi^
IV vs Bernardus fententiam vnai-n habet, qna;
Quaeftioni
uifa-m.
B^^
i^uic ac Refponfioni mukum luminis cft allatura^
fic inquit;
g^^^
CuiChriftus incipit dulcefcere
,
neceflceftei
amarefcere
Cui teira
s.'
-'^^'
ji-mndum. Qu,ocirca,quandoquis tahbusmundi
illecebris
?JJ'V;'^"''*^
deledaturjHiquc
infuUa fapittellus,quiEguftui ca^Icftium
deliciarum
lumf
'
*^^
plane repugnat , fignumeft euidentiftuiuim
,
nihililkim
faporisin
carleftibus reperire
;
ficuti qui acidis amarisque gaudet, ille dulcia
auerfatur.
Hicigiturtam fluxarum rerum (quales mundanse omnes)
,dulcedinccapitur,cuicjeieftianonfapiunt,nequecordifunt. Hinc dc
j
Efau nota tahum figurafuit, qui auiditatiguls fatisfacere
ftudens,pro
edulij vnius iufculo ius primogeniturs deferuit , dicens fratri fuo la-
Genef. i
5 .
cob : Du mtht de coctione hac ruf.i ;
en moiior :
quid nnhi frode; unt pnnwf^e-
f
'a"ft"^"'
/f^ ? Et acccpto pauc &
lentis eduiio
,
comedttj& bibn,
&
abijt
-, piruipen-
'

'
dens qtiod priinooemtavendidijfet.
Itafaciuntomnes qui rcbusterrenis
tantoperc al^ciuntur , & ad illa ira inardefcunt, vt morituri videantur
fivoticompotesnonfiant,
iilisquecarendumfit: ac propterea casli
potii^is fe iurc ac hasrcditate abditanr, quam genio fuo in crapulis, vo-
kiptatibus,&
cupiditatibus,ad
quas i"e ferri lentmnt
, non confcntiant
indulgeantque .
Nonexpendunt
mifehideie(5lationem,quam ex his
venantur,cfle
momentaneam^jeternuiti
veio moerorcm ac po-nam.
Fatuitasfi-
Inordinatus ctiam guftus ifte &: fapor, qucm homincs mundani &
l
Iiomm If-
y^j^-
jj^
j.^.j^^^5 ^^J5 infipidis & amaris imaginantur fibique fingunt, fi-
xod. 16.
guratusfuit in fatuoillo
atqueinfuifo appetitu fiiiorum Ifrael, qui
Manna ca^leftem panem
faftidientes
,
nefcio quarum rcrum defiderio
jjtm, 1 1. flagrabantjdicentes
: In mentem nobis vcmimt cmumeres.,
&
pepones
,
por-
n^
, d"
cepej& allta, Anima noilra arida
eft:
nihd aliid njptnum oculi ncjlri,
Homerus in niji Man.
Legimus,ilios qui ab Vlyfll- in Africam mifli fucrant
,
poft-

^i^f quam dulces

kiaueoientcsque
frudus ex loto guftalfent, oblitos redi-
reinpatriam. Vnde &
prouerbium ; Lotumguftauit. Reperitquod
optauit,refqueeifucce{Iitexvoto,
voluptace retentus eft , inefcatus
eft . Lotophagi quidem
lociillius incolsc vocantur; pofiTentrameii
fic etiam iili vocari,quotquot
mundi huius dulcedine capti, ita eadem
diftinentur, vt
obliuifcantur
patriae caeleftis, dc vix quje ad eam ducic,
atque a wiis fuis raaiis reuerti
nefciant.
Detahbus iureoptimodici
pofletiilud
,
quodde filiis Ifrael ita
ffd.
105
, ftupide iaeftatis dicit
Propheta Regius
;
nvuhilQ habuaunt terram de-
[iderabilem
CfT OfilvFM DESIPIT, TEKRA SAPIT 76.
Quis tam fluxarum capitur dulcedine rerum
.^
Cui tellus iniulH lapit; cui nautea caelum eft .
QmJ?
dontie^mte/Pour
chofeji
vaine/ Quije^erl en 1'air ?
1.el tmije dzjhoute/Du ciel et ne aoufte/Que la
fade
chair
.
Veridicvs Chrtstianvs. 26'
5"
fiderahilem,
Spreueruntterramoptatiflimamribi piomifrain
;
opt.ia-
tes potius in folitudine mori,aut in i4igyptum redire
,
quam terram X
Domino promillamjlade & melle manantem ingredi
j
&:pro ea ob-
cundaaliquidpericuli autlaboris fubire. Immodetraxeruntterrarei-
dem etiam qui eam infpexerantjdicentes: Terra qtum Ihjirauimui deuo-
Num.
1 5.
-
rat habiLitorcs
fuos. Ita voluptuarij huiusmundi cazlefti patrise detra-
hunt,quiarordibusruisdeledantur,vtilli^gypti quifquiliis; vbi ta-
men tam amara & tam grauia onera fuftinuerantj&extrema palli fue-
rant; ficut mundus fuos tratflat.
Qusratiohuius infipientia?? Forteficutpifces marini falfisaquis Palaticor-
deledantur & cnecantur dulcibus

ita homines mundi , tanquam pi-
'"P^o
'
r

r

1 TL

j u -J
' mundi a-
ices maris huius amari,gaudentiltisamarituamiDus,viaenturq.emo-
maioribus
lituri , fi iliis priuati, melioribus ladentur. Ah quam prauum perucr-
fumq. habcntamatores feculipalatum! Dulciflima eloquij diuini
iluenta , mellitique fontis vitararterna: limpidiflima: lympha: eis non
fapiunt^ & fapitnauteafentinscralla, turbida-, amaraac iutulenta
aquacifternarum diflipatarumjpaludum, & lacuum foetentium vallis
huius iacrymarum. Oftendunt fane tales.fe prorfus terreftres ac car-
nalescfle, dcquibusdicic Apoftolus :
Qui
fecundum carnem[unt.>(]Udi car-
Rom.2.
nis
funtfapium. Iterum: Ammalis homo nonpercipit ea (ju<tfuntfj>tritiis Dei.
i.Cor-2.
fed ei tantum in inceiledlum & in affedlum cadunt
,
quac fenfum eius
C carnalem,terreftrem,6canimalemafficiuntohlc(5lantque. Nonfecus
quamfus involutabro iutifeionge magisobledat, quarafi in rofis
voluatur . Et tunc in talibus (equitur tandem, quod dicit Apoftoius:
Quoru7njinis intcrttits : quoriim Detis vcnter
efl
:
e^
glorta mconfufione ipfo
-
Tbilip.
j;
7um
,
qui terrena ftpitmt,
Quid mirum igitur, dum os, guttur,ftomachus , & venter taiium,
tahbus tantisque corruptionibus piena funt ; eis dulcia, fana, ac caele-
ilia non fapere j eos taha faftidire &nihih ficere ? Guftus &c guftandi
facultas omnis vitiata eft , &contrariis pra'0ccupata ; febricitantium
,
%'cl potius phrencticorum morc , omnia nociua appetentium , & reii-
cicntium quaecunque eilent falutaria. Nifi enim hxc effctpalati men-
tisque inuerfa potentia, quomodotam defiderabilibus cumindigna-
tione contemtis,tam noxia concupifcerent ? Ideoque tanquam de rc
incredibiii, qua: nequeiicri pofte putetur,cum admiratione rogat lob:
Toteritcomcdi tnfulfum^quodnon
eft
file condittmi ? Autpoteit altquis
guftare, joh 6,
D
quodguftatum ajfertmortem ? Sicutfilij Propherarum amaritudinem
pulmenii guftantes, metucntesq. ne mortem fibi tali paftu confcifce-
rent, ciamauerunt dicemcsiMoYs m oUa^vir Dei-^^ non potueruntcom-
^.k.t.^.,
edercrnequeetiamiubuit ampiiiispericulumfacer^, donec farinam
Mon 1
inollammififtetEiifeus ,&:amaritudinemillamfuftuhflet.
**^'^'
Quid igitur aliud dicemus , dum mundani homines, non
obftante
1 amari"
1^5
Veridtcvs Christianvs.
amaritudine morcis arterna?, quamfimul cum mundi voluptatibus
auide abliguriunt,in his.gaudentd'le6lanturque citra vllam formidi-
nem
;
quam quod inebriati malum fuum non (entiunt quod fugiant?
Sicenim
confueuitmundusruiamantesinefcare&inebriare quibuf-
dam primum adhibitis obledamentis , dc in fpeciem bene fapienti-
bus ; &c tum, ciim ratio,fenfus, & iudicium fepulta fuerint , amaris
8c
infipidisinfarcit (inedifcrimine : iuxtaillud Archiiriclini di6lum in
jem.i.
nuptiis Canx Galilara: : Omuis hcnwprtwinfi bojiumvwumponit :
cj
(imi
GregoY.
inebyiatifiieiint\tuncidq!icddt'terimcft. Hocipfum D. Grcgorius hac
fentcntia confirmat ,
dum ait : Mali , dum pro mundo tolcrant , lcue
putant^ abfinthioebrijfunr. Etpropterca expcdanda illis venit fe-
uerailia fentcnria
;
quaChiiftus dc omnibus qui fe b amorcm mun-
danarum voluptatum cxlcftibusepulis &gaudiisiildignos rcddunt,
lKf.'4' fic dicit : Dico autcm vobi?,quod nc-mo viron-m ilhrtm.qu! vocarijiint,
(^tfta-
hu ccaiam meam. Tunc intolcrabilem illam patienrur inediam, de qua
Tfil 5
8.
Propheta : amcm ]>a.tienti'.r^vt canes : qui pra: fame nimia quafi rabi-
di,circumeuntciuitatem,perplaccasomnes dilcurrentes , & quafren-
tes quo fuam rabiem expleant : Sc non inuenient miferi, quo fe folen-
tur, quiafolatiis tranfiroriis dediti , folatia futura &c lEterna non
quaefierint.
j.Rc^.j.
QuidSalomonioptimum illum diuinarum rerum guftum eripuic,
Saiomonis
per quem velut ebrius Sponfae Chrifli amator, aptiflimus a Deo habi-
infetuatus
tnsfuit, cuiexccllentem illam Chrifti animarnoftri fponfi diledio-
nisluauitatem ,
& uicundum amorisexcelium, non lolumCantico
Canticorum vt digniflimo modo defcriberct , verum etiam perfona
fua vt fingulari figura reprsfentaret : quid, inquam ,
ei tam diuinum
exemic guftum , nifi contrarius guftus rerum mundanarum & carna-'
lium, qui fandum faporem infatuauit?
Zur.i6. Qh^^
diuitiepuIonicaufa:fuit,vttantumdeliciarum, tantumquc
voluptatisinepuliscarnalibus&: menfa? corporalisapparatu poneretj
vteamobrem ,
ajternum inlingua fingulariter& palatocruciatum;
abfquevelguctafolatij fuftinere cogatur, nifi quiatam parnmguftus
inueniebar, velctiamqua:Tebatin diuiniscxleftibusquedchciis? Ita
definunt omnibus illis falutaria fapere
,
qui fe vanitatibus mundi ft-
nunt inefcari
^
vt quotidianusjrpro dolor!) vfus docer.
Admaioremfallacishuiusfaporis &: voluptatum mundi detefta-
tionem, exemplum vnumexprofanisauutoribus adiiciam non igno-
Tt*'gofitii tum neque ignobile in fuo genere. Omnium quos eneruauit mollities,
li.^.cap.
I.
^ cieliciae corruperunt,principem locum ,
maioremque apud pofteros
^% nmie-
isnominiam memit A flsriorum rex Sardanapalus ; qui ob id mcrito
pau proic
t>,
11
^
j 1 /-
ausam- etiam prniceps eorum omnmm habetur
,
qui quod carnales luas
raus,
fedancur cupiditates
j
inter viros recenferi indigni funi. Hic cb fe il=
Veridicvs Christianvs.
i6^
lecebramm
demifiCjVtrelida maieftate
f
qiia Princep^stantodebetex-
cellere
qaainorublimioreft ceteris) pofitismafculifexusindumentis
mentitus hc fceminam,interquc puellas &eunuchos delituerit, inter
fcortorum greges purpuram colo neuerir,penfa pucliis partitus fuerit:
totus abforptus mundi carnisque illeccbris . At quem finem res illa
habuit f Prasfedus cius Arbaccs hisindignatus, bellumilli intulit;
quo illeaudito , non vt vir regnum defenfurus
,
fcd vt mortis metu
mulieres folent,primo latebras circumfpexit ; mox tantifpcr anmium
reuocanSjCum pauculis reftitans, tandem viclus domum fuam regiam
feftinanter adit, vbi Itatim exftruda pyra,fe (uasque diuitias in incen-
diummitric.
Saoquefepulchroinfculpiiufiic:
Ede, lude,bihe,chayum prxfentibus expb
Ddidis anhnum:
pofi
nmtem nulU voluptaf.
Vitiofum carmen.viciofc reiargumentoconueniens.
Itaeccead ^cternumferuntur incendium.qui poftpofitiscarleftibus
epulis verbidiuini,fan<5lorum Sacramentorum , meditationum
c^Ie-
ilium, piorumexercitiorum ,
^fimilium gufturepudiato
, infanis
rauildi voluptatibus fe recreant^ seternam inediam cum ceteris gehen-
nx fuppliciis perpeftiiri ;
&
,
quod grauiflimum omnium eft , ca^lefti
illo epulo & gaudio cariturr.
En quomodo natura Corallij horu arguitinfipiciiam.id ex D. Am-
Ambfof.
brofioreferamus.Sediam,inquit,afturgamus ipfi de profundomaris, Hex^m.
& aliquantulum fermo nofter emergat, atquead fuperiora fe fubrigat.
"^-^^-^J.J*'
Spedtemus ea o^ax vfitata multis,& plena fint gratia^.Quomodo no in-
"
decorus lapis coraUium in mari herba fit ; fi vcro in aeiem transfera-
tur,Iapidis firmitatefoIidetur.Quis non videathicquafi virgula defi-
gnari modum,quoinfipidifapietesmundi (fi naturam vchntimitari)
a tam foeda ac fatua falfi maris huius vilitate & oblei5tatione,ad
iucun-
dilTimam pulcherrimamque humanae dignitatis praeftantiam
poflint
emergere. Sinimirum corallij inftarcaput {emelccenofohoc
fiEcu-
lenta: voluptatis gurgite efFerentes
,
puriori aeri, adeoque xchereiE au-
vx conentur inferere : c vili alga fucuri coralUum,hominum
0cuUs,ac-
que ipfi omnium creatori gratilfimum.
Oratio coiitra guftum mundanarum rerum.
CAlix
mundi amAna^dtdcifime Ufuyforlsmelle litus eU
, ^
cumiucunditate mortemimbibimus animarum. Replecorda^
noflra calefi dalcedinc^,vt mundi delectationem contemnent-es^
fuauifimls animn delictis in hacperegrinatione nutriamur^
c^ijf
dem infatria cjilejli^cim apparueritgloria
tuajfatiemttr. Amen.
\ 2. Qki
VeRIDICVS CHB.ISTIAM VS.
MaTimc k
muiidodc
cipiuntur,
qiii cifer-
uinnt ina-
ximc.
2fiher 7.
Iwf,i5.
?ro,Jl.
Impofto.
scs.
Mundus,
in ludifi-
cando cx-
ccUit.
Attfufl
2M. Conf.
C A p. L XX y t u
Crebrius auratos Mundi quis glutiit Iiamos^
Eius feruitio ftudium qui mancipat omnc.
A LDE 3.S. rem facitiftarcTnterrogatio:
vf
riim quia Huobu.^
prarcedenribusCapitibusdemundi vanitaribus &iilece-
bris adum eil , iam rantiim pra^cipue fraus illa 3^'failacia
expiievqndaerir,qua ilji potiffimum a mnndo ciecipiuntur,
qui eihdeliilinie 3c lludiofillime placcrc&: obfeqni conanrur. Qui'-
rituritaque,.quiscrebrius,& vt plurimi\m turpius, a mundo dccipia-
rur^auratos eius hamos 8c blandos inefcationes dcglutiendo' Refpon-
fioclara eflr: Quj maxime ei feruit. Hoc enim in omnibus viderc eft,
quorum quofdamqnafi digitoindicabo
,
locoomniiUTi mundicul-
torum.
Aman fpeculum fingulare mundiamatorum
;
qui pro omni fuo in
J^-
mundi gratiam feruitio & fludio, proprio patibulo affixus.toti mundo
rifui&: ludibrio expofitusefl. Huicfilium prodigum annedamus,
g
quiomnemfuam fubflantiani confumfit in mundi obfequium,
ciusillecebrisinefcatus; &tandemomnibus exutus, foedc a mun-
do explofus eft;
;
pro mercede tot impendiorum , exfibilationem cum
.
extrema calamitate recipiens. Etvere Fioc certilnmum omnibus-
mundicultoribusius&flipendiumexpe(3:andumefl, iuxtailludSa*
pientis indicium : Fallaxoratij^ty' vana ejl pidchritiido. Blande quidem
arridet,8c oculisgrataeflmundi fpecies-.fed finisfpectandus,qui fem'
per triflis efl, nifi quis prudens tempefliue elabatur, fefeque eius tricis
eripiat . Fallax ifle ac male ominatus mundi cum fuis cultoribus lu-
Q
fus ,nonmcongruelufuiillicomparetur, quofelis ludificat murem,
quandopoflmiras cumilloioculationes ,
eum tandem flrangulat &
abfumit. Itactiamcui cum mendace, fallaci^&impoftorencgotium
D
efl- qualesfuntifticitcumforanei, nugiuenduli, empirici, qui mira

hominibusobtrudunt, vtpecuniamex marfupioemungant. Quis
maxime a talibus decipitur ? certum etl,eum qui maximc eis fidit , &
F.-
plurimumtribuit-, quiquepra? ceteris confilium ipforum fequitur,
plusceteris rifui omnium exponi. Itaeisaccidit,qui mundoplusde-
tulerunt, plus fidei adhibuerunt,plus in eius obfcquium 8c laDoris

8c
temporis,& pecunia: impenderunt. Illi etiam ampliiis de eius impo-
ftura participant ; & pro tam ftudiofo obfcquio dignillimum fiunt
ipfimundoludibrium.
Hincex D. Auguftino tam fatuos clicntcs, amcntesque vanitatum^
alTeclas fic merito alloquamur : O amatorcs mundi, cuius rei gratia
mili^
Crebriiis auratos Mtmdi (juis elutijt liamos C
Eius leruitio lluaium q^ui mancipat omne .
Qm^lusjotje Imlp/Mener a ul Ufje/Dii
monde^tpeur c
Qmfor
veu ihonmiaae/Sermahle enaaae/A luy tcnitjon coeur.
VEK.TDTCVS ChRTSTTANVS.
iC^<>
lyiiliratis "i Maiorne cflc poteiit fpcs vcftra in miindo, quam vt amici
innndi fitis? Verbaduorumaulicornm Impcratoiisrunr,qui in cafam
eremita:&inS. Antonj vitamincidentcs, conuerfi funt, inhasvoccs
erumpentes :
Quidqua^rimus r cuiusrcicau(a militamus? Maiorne
eflc potcrit fpes noftra in palatio
,
quam vt amici Imperatoris fimusf
Etibi,quid non fragileplenumquepcriculis.
Etpcrquotpcriculapcr-
uenitur adgrandius pcriculum.^
Dionyfius Syracufanus iunior , ludibrium mundi fad}:us,a forruna
-;^^''J"
adrummamfeliciiatem eucclus, cumnimium fclicitati fua; fidcrct,
'*''
abcademipfedeceptusefl:. Namnon folum vtluftinus refert,
Co-
luflmia
rintiii proptcr inopiam eum puerulos lirteras in triuio docuilTe affe-
^*''-^ J

runt : icd &; ob extrcmam mendicitatem , ci^im ilipcm petcre cogere-

tur, tympana pulfmdo extremara artatem cxegilTc.
Domirius Ncro ab immenfis dcliciis,quibus ante vrcbatur,in omni
F Jgopm
rc fua immodicus , omnium odio eum premenre , in ferui (ui damum
''^7' <"'^? <^'
profugit ; atque illic vrgentc fiti,qui aureis vafis afiiieucrar, vcluri no-
uus Diogenes
(
quia aliter non poterat } e caua manu poculum fibi fe-
cit.Et cum calcei decfient,atqueipfi nudis pedibus per cannetum nu-
perrime defedum,tranfeundum efiet,vtoccuItc locum peteret,in quo
larere polTet, magnaex partepronusperterraminquadrupedisfpe-
.
ciem perrexir;arc]ue, neacuticannarum ftipireslxderent, veftcm fub-
didit. Ad hanc necelTitarem redaduseft, qui olim vrbes,prouinciaSs
ac regna dare confueuerat,vt calceos in pedcs non haberct , manuqiie
pro pedibus vteretur : 6c dcficiente vafe^manum pro poculo adhibe-
rct,Ha'c mundi mcrces Scfrausin omnesqui ipfi maxime fidunr.
G
Neq mirum
:
quia ficur dicir Apoflolus , Mundm
tra)ifit,& co?icupi(- ijo.m.ia
H
centia em.T^zo igirur neceiTum ert eum fruflrari amplius, quanro am-
phus ei confifus, & vr arundini innixus fuerir.Sicuri eriam qu.ido cjuis
in ripa ftans naui prarrerlaberi pedem imponit, vel ex ca manum rip.-e
iniicit.quo firmius incubuerit vr eam remoretur , eiquc innitatur, co
certius vehementiufq. fuafpe &opera fruflrabitur, rapidiufq. in pro
fundum dcmergetur. Periculum autem hoc indicar &euadentium ra-
ritas &pcreuntmmmultitud6. Nam,vtdicit D. Bernardus:
Inmari^'^''"'*'''''''
Mafilliac de quatuor nauibus non perit vna ; in mari vero huius mun-
di de quatuor animabiis vix euadit vna^
Oratio contra inundi fraudulentiam.
Tr\ Eus
j
qui fafUciam huius mundi nobls tam clare detexi^i^
"-^
dr
prddixijli-^ accende in nobls deftderium tibi fidcliterfer-
niendi
;
ne inant mundi huius
fidentes
arundini decipiamur
,
fed
in foltda tua
fremiftonefecur^econferuari mereamur, Amen,
I
3
C A F.
*7o
Veridicvs Ckristianvs.
Cap. LXXVIII.
Ergo^quid
efi: Mudas^mundu licec iiiduatomnc?
Vanius
hoc niliil ell: Niliilo quin vanior ipfo.
9^
, llnK"^
oSTQ,v,AM
deglona,faf!u &:fi-auclulentamundi(leceptio-
Nihil fi ^^^
'"^^ tiattarum elt
j
lam abtolutc qua^ritur
,
quid lit mundus,
M^^^^
lioc eilj qr.am patun^etiamfi omnem mundum,hoc eft,or-
natummuliebreniinduac,feque fummeexornet. Refpon-
detur, nihileo vanius.imnjo vaniorcm ipfonihiloelTe. Probrofa fane
&moi-dax refponho
,
illi qui tam excclsc &fablimitcr fe gcrit &de
Hefiet
5. fefcncit. Intolerabilis vidcbacur Amanoiila vihpcnfio,qua nonicavc

oprabac a Mairdochsoexcipicbacur. Quin imnio

,
plus illa eum cor-
quebac, quamomnes eins diuiciir, omnisgloria & riiblimicas eum
obieclabant. Ita &: inexphcabilis contemtus erat , & ignominia ma-
i'Keg.ij. -ximafaftuofoilliGoIia:
,
quandoDauidcum baculo tanquam adca-
nem ad cum accedcbat : pr^Efercim ciim ei etiam intrepide puhllus ii-
,le in os diccret : rcrcuthv,n f (.',0"
duferam caput ttam a tc:
&
dabo cadune-
.ru cajiroYum Phtlifihijm
hodie volatilibns cdi
Cf
hcfiiis
terrai Ita intolcrabi-
Jis eil ifta mundo fuperbiirimo faftuofillimoque ignominia.qua de ip-
fo dicitur quod fi c vanitas vanitatum>& minus vaniufquenihilo;cum
tameninomnibus fuistanta vtatur fupcrcilijceliirudine,vr nihil, nec
in CeIo quidem efle vicieatur , cui eius fplendor & magnificcntia con-
fci'ri poilit.
Sovtilcnu
^^^^ tamcn, licet ringatur
,
&: prx indignationc findatur medius,
\
fplendida
fortilcgio cclcbri comparari poreft.cuius pra^mia & donana mire ful-
protr'i"es,gi(iaq^i(^emac pretiofaapparcnt^fcd poflquam fortcs&fortiumpre-
mbucris"^
"^ ^" vrnaminieda, iamqueextrahendafunt
j
promagna fpeatquc -
mundus.'
exfpedtationerurilanrium
illorumprsmioruiTs
,
qua^nemofibi non
certo pollicebarur , nihil nifi vacua: chartuhr producuntur, clamatur-
que aiTidue ab adftante
prqcone : Nihil^Nihi'; Mihil.
Etitaferes habet.
Mundum mihi
,
quarfo
,
parumper attendito,
B
quandoita faftu plufquam gigantajotumetjVtfevixcapiat.fuufq fibi
locusanguftior videatur,quam vceoampliusqueatcontineri : immo
ac d vterum geftet,nouumque hic mundus mundum pariturus videa-
Monspar-
^^^'' '
vtolimde monteveteresfibulati funt, quiquodplus folitovi-
mriens, d^rerur intumefcere, montem cx illo alium prcgignendum ruftici ar-
muiidus.
bitrabantur :dumquediufatisefrentpartum pricftolati ,prodiitmuf
Q
cukis. Vnde de omnibusqui
magna pollicentur, vel pr^ftituri magna
videntur, & nihil aut parum re ipfa perficiunt , communi prouerbio
^n2%
ii^i^oiecillud-Horatij : l\irtimimtmontcs:Mfeturridkulu$mui.
D
Xta
MVNDI lACTANTIA.MINT^S EST NIHILO . 78-,
Etgo,quid- elt Mundus,muTidumlicet induat omnem'
j
\^nius Koc niliil eflrNilrilo quin vanior ipfo eft ,
'
oV-t
v^^tptvf D(^voxf),wcrf ifimrj cnrcoftu Niet.jj
Qu'ffi
i^onc ici^i^arimce/Et la.arand'hauhance/Du mmdam attucil^\
La. Vanke vajne/Moms (jue rien^quimetne/Lhomme a trefarand Jueill
VeridicvS Christianvs.
271
Ita nihil miindus
,
pofl: tot tantafque magnanim rerum falfas
fpccics
producitfolidijimmo cotusinanisjridiculus,
&nihilefl:. Talia funt
quacdam,quibus proprium eft multum prae fe ferre,&: nihil cHe.
E Qmd'ni viHratem.>& vtita dicam,nihihrarcm
mundi faftuofi bullis Bdh
in
iHiscomparem
,
n5iamcommunibus fpontein aquafingentibusjfed
"^^"^^^
iliis quas pueri ex concha/megmatc aqua.' immixto.. ftrammea fiftula,
""'"" "^*
magno,licet puerih, ftudiocxfufcitant : Hincenimpueri vt ftuiti
inlenfatique fazculares ex fuo orbe) non parum accipiunt oblcclamien-
ti. In hoc namque Hatili orbiculoardihcia cernunr, rinres, palatia,vr-
"
bcs,ca:lum -denique & terram, ac h paruus mundus eflet, qui pULllari
pugillo in concha continetur ; prasfertim quando in aera voUtare per-
mitritur, veleriamTuper palma manus refukare. Ar
,
ouanto
mapis
propiusqueeo lufu dclcftat tanto faciliiis in nihilum , vnde prouene-
rat,redigitur
; dz
(
heu ludtumljoculosintuentium mordaci lua afpcr-
gine moeftificat. Et ita , mundana; m.ore lazritia: , extremia gaudij lu-
ctus occupat.
Nec|ue Sapiens tantumidbis terveiifdcmplane vcrbis inculcat:
^^<^^'' r.
Vamt.ts vanitatu7n^& omnia \amia<'SeiX etiam vox oc teftnnonium
ipfo-
^ ^
^"
ramdamnatorumidconfirmat;
itateftefacraScripturaclamantium:
Noswfenfatt,cjrr. Qutdnohis
pcfuitfuferhu ? .w.t diiatiarum
tadantLiqiad Sap.
^.
contiiiit nobis } Tranjiertmt oymna illa tanquam vmhra
, &tanqnam nunciiis.
'^^'^^"^0-
pdcnrrem: &tanquamnauis quapertranjit
fluciiiantemaquam -j cuius, cum
na"o^um"^*
ptenent,non eUvcfiigiuminuenire, neqtiefemitamcarindi
i^ausinfluiltbtti:
dcmundi
atitauis, qnx tranfuol.it tn aere^ctiius nullum tntienitur aroumentfrm
itineris ;/.
v^nicaiiCi
lius
,
fed
tantumjonttiis alarum verherans leuem ven:um,&poJi
hoc,nullumfi'
gntim inucnitur tttnei is illius
: aut tanquamfigitta
e-miffi
in locum
defltnatum^
diuiftis aer continuo
infc recluftis ifl
, vt ignoreturtranjittis illtiis. Sic
& nos na~
ti,conttnuo defiuimus
cjfe ,
&
vtrtutis qutdem nuUmn [igntim valf.imui
ofiederei
in malignitate autemnoflfA confumfttftiintis. Sequituribidem : Tulta di-
^rttnt in inferno
hi qnipeccauenmt
,
qtiGniamfpest-nfij tanqttam
l.inugo eH^
quA a vento tollitur : & tanqtiamfliuna nractlis, qiu aprocella
difpergitur :
&
tanquamfuimis,qui a vento
dijfiifus
cfl.
Ecce, tametfi plenis immodicisquemundi
voluptatibus,honori-
bus, & diuitiis afthjxerint, & tota vita durante toci in illis fuerint.glo-
riantes, luxuriantes, cxultantes
, &tanquam beatitudinem
fummam
nadi iadantes ; tamen quando eo venerunt, vbi vere videre eft,
quid
/itmundLrscum om.nibusfuis tumoribus & moribus
^,
vident
faten-
turque nihileflTe^feque natos ftarim eflfe defiifte, & omnia tantaceleri-
tate tranflifte, atque euanuilfe, (icut omnia illa quae in
qualemqualem
comparationem adduxerunt, vt iamanteaudiuimus : vtobidfein-
fenfatos meritoipft proteftentur,&doleant.
Vnde&Prophetare<7ius
eodem prorfus fpiritu loquens, fic deplorandam horum ftultitiam de-
pingitJ.
2/2
Vepidicvs Christianvs.
rfj.jt.
pingit: AhiwJamestn
ftculo obtinuerunt dmtuii. Veruntumen, deiecijlicos
dum alleuarentur, Qmmcdofuihfunt
in dcfolmonenA Subuo
defecerunt:per-
Sommj in-
lerunt propter mquitatemfu.im. Velm
fomniumfurnentuim, Dommelin cim-
Yaaitar^'^^
f.fe tUA imugmem ipforum ad nihilufn rediges. Vanitas mimdanoriim fic
in fuis voluptatibus fomniantiumetiam a Prophcta Ifaiacxprefsc de-
Jfau
t^.
rcribitur,his verbis : Sicutfofnnhtt efunens cj
comedit
j
pojlquajn experge-
ficfusfumt,vacua cflanima
eius: &ficutfomntatfitteni cr bibit; &pcftquant
fnerit expergefuttis ,
bjpts adbucfitit
;
fic
erit multttudogenttum . Sic cum
mundi cultoribus
&amatoribusagitur, quandoomnia tranficruntj
fomnuim videtur fuifle : quo quid vanius
, refpedlu rei ipfius de qua
lomniatur } Et vbi eft ingenij kibtiHtas, rationis vigor, acumen indu-
j
ftria:, de quibus interdum gloriamur
;
& intcrim vmbram pro re
, 6c
Canis
foranium
proveritatecomplfedimur ; canem iilum ifopicumimi-
Aclbpicur.
tantes.qui carnem ore geftans , vmbram eius in aquis luna fplendente
apparcntem auido morfu prenfitans , vcram carnem amifit . Ita nos
aerem retibus. fumum manu ,
vmbram totis vhiis
,
ik fomnium toto
animi lhidio,expanfo velut finu,captamus, vera xternaque beatitudi-
ne dimifia. Qms non hic cumviro (ecundiam cor Dei exclamct quafi
?/-^- 4-
miferosatantainfaniareuocans:
Filijhonnnimijfquecfuogrutfi cordc^ Vt
qtnd dtligitis vamtMem^cr
qiu-critis mendacium ? Nonne (atis mifer eft, cui
inuito mendacium obrruditur , nifi id ctiam ipfe ftudiose conquirat?
An non fatis deplorandus
,
qui in(cius&: nolens in vanitatem incide-
ritj nifi&non
habitamambiar,
&dihgat inuentam ? quis domum
qUcTrcns.vacuam
mahtt]uam
plenamfquis buriam vacuam,(cyphum,
horreum
,armarium,armamentarium,
caput, corpus , & fimiha
Cquse
continendisrebusfcruiantj
vacuamalitquamplena ? Itaqui qiicE in
mundo (unt dihgunt,non modo vana dihgun:
,
fed ipfam adeo dih-
,
guntvanitatem.
^"lim?x
Infignum,
vacuailla &
vanaefleomnia, quaemundanihomines
mundanx tanto cum affcdu & tanta cum animi vohiptate concupifcunt
& am-
vacua va-
pie^mT,tur,
vacuaetiamfuntomniaihainfirumenta, vtfupra attigi,
"^unT^c-
quibusmaxima
tahbushominibus la:citia &
exukatio exhibetur. Vt
ftamia.
funttympana,fiftul2e,(ambucx,lyra.cythara
Scid genusalia.
Videte
itultitiam: inl^iarur
faccus coriaceus^inliatur tibia,pul(anturtympana,
fonumq.edunt-,&
incipiunt(altitarehomines,& inftarvitulorum
pin-
"'uium^eftire^lalciuire,
&milleleuitatesexercere : quidid aliud eft,
quam vanitatem
hominis per inftrumentorum vanitatem excitare , &
fadooftendere,vanaeflcomniaf
Dumque tranfiitfonitus, ceflatfal-
-
tus j &iterum in nihilum euanuit. Iterum dicere lubeat: Filij hoi-ni-
num , vt quid diligitis vanitatem?
errorem: perniciem?
AH^njKn.
RefteD.Auguftinus :
Oinfehcitasgeneris humani! Amaruscfl:
ferrn.
1 1
1.
j-j-^^j^^^s^^ dilicitur
t pucasfi dulcis eflet,qualiter amaretur ? Formofo
q-uomodo
Veridicvs
Christianvs,
275
qaomodo hsrcres
,
qui fic amplederis focdum ? Flores eius quomodo
colligeres
,
qui a fpinis non reuocas manum ? Idcirco prudentes nos
cfleoportet& iurtos rerum asftimatores.Tranfic mundus^tranfcat.ne-
que vanitati eius innitamur,vmbras,mendacia,fumos, &inancs fpe-
cics fugienteSjCtirirtOj qui vcritas & jeterna Patris Sapientiaeft
,
ad-
h^ereamus. Ilii adliarrere bonum eft. Sortilegium mundi pompaticum
SorsChn-
contemnite
, vbiomnia in fortem conferuntur , &nihil praeternihil
ftiani
accipitur. Sors tua tibi, 6 Chriftiane.cecidltin pra'claris.Hneresc2eli,
^^"^*
DeiquecumChriftocohiEresfaduscs. D^.t^, inquitnoftroetiam no-
pf^i
i^i^
mine, Propheta: Tu esjpcs meA
,
Dotnwe,
&
portio mea w tena viucntium
.
Haccontentifimus. Ceteriim, mundusmihi crucifixusfit , & egOQ^/.^.

mundo. Ecqua voluptas fit , cum reo cruci vel patibulo affixo epula-
rijfedere, iacere, illiusfrui amplexibus&: ofculis.^ omniahorroris
pleniflima funt. Phy igitur mundo,i& omnibus eius vanitatibusjChri-
ftoconfixusfumcruci.
VereE vanitatis mundi fpecimen atqucexemplum cx Philone bre-
^^'^"*
eiitcr narremus
. Cum Agrippa a Caio Augufto rex ordinatu'
,
Ro-
ma recedens & in ludoeam rediens
,
Cslaris hortatu pcr Alexan-
driam iter inftitueret : intolerandam in illa ciuitate fuftinuit ignomi=
Jiiam.
Eratquippe quidam infanus, nomine Carabbas
,
non ex illo
confpicuo furioforum genere , fed leuiore correptus infania. Is inter-
diu noduque nudus oberrabat per compita, nec^ftum nec frigus de-
uirans,
puerorum& adolefcentumludibrium. Hunc miferum pro-
pulfum
ad gymnafium in fuperiori loco ftatuunt,vt fpedari poftet ab
omnibus
j
moxque capiti diadema impofuerunt papyraceum, pro pa-
ludamento
corpori ftoream induunt
,
pro fceptro fruftum arundinis
humofublatumquidameidedit inmanum. Sicornatum regiisinfi-
gniis,& in regem transformatum, more hiftrionico, adolefcentes per-
ticasinhumerisgeftantesftipabantprofateUitio : tumalij falutatum
accedebant: alij fibi reddi iura petebant : alij confulebanteum de Re-
pubhca:
pofthc-EcaccIamatumeftacircumftantibuSjmagnavoce, M^-
r/w,appeIIantibus,quod nomen Syris fignificabat Dominum. Ecce li-
bimunditypuminfatuoludicrefubliraato, &inAgrippa nouorege
derifo
luculenter expreftum.
Oratio coiitra mundi vanitatem.
"Xyf Vndus
tranfity
Domlne T>cus,
ci'
omnis concupifcentia eius,
-*' *
^
'ueritas tux manet in dternum :
abfirahe
corda noflra
ah
emni vanitatej
dr
tibi glutino tu& dile5tionis
affigito:
ne, quan-
do dormierimus
fomnum nofirum,
vaculs inueniamur manibus
,
dum cun^i
refurgetes mercedepro laborefuntpercepturi. Amen.
m C A ?
Vefttum &
ornatus o-
274
Veridicvs Christianys.
C A P. L X X I X.
Qua capitur fpeciejqni fidcra lumine veftit?
Vircucum : Argenci ha^c radios pr^ftinguic & auri.
osTCvv*^^ homo primam fuam in Paradifo vefteminno-
centiar&tuftidoE originalisamifit, ccepit in veftium ornata
i-go &:pro 'M
^^1
& prcrio, & ni iis qux eo fpeclant.volnptatem capere. Pri-
p.vcflus.
MiS^^^i&a
jpj{,fj, quidem necelTitate tantum impellence, in quam fe per
Gcnej.3,
peccatum coniecerat , vr veftiumvla indigeret; fed poftea etiam va-
nam dcledVationem 6c honoremin veftitu qua:rendo & collocando. A
Primum {iquidem indumentum,rcu potiustegumentum,quopudori
ex nuditarefurgenti
confulereturjCrant perizomata,qua; ipfi primi pa-
renresconfutjs ficus fohis libi confecerant. Tunc fecit eis Dommus
Dcus cunicas pclHccas.ad tegcndam quidem nuditatcm , fed etiam ad
frigus (.ttlique iniuriam arcendam. Inde ad lanam & linum ventum
eft-, efhnxitquefibi humanainduftria vefteslaneas &hneas. Inde
vkerius ad vermium fericaexcrementa & byfTum : tandem ad aurum
B
&
argentum,conchas,muriccs,vniones gemmas,& lapides pretiofos.
Adeo vtnihil vltra videatur expcCtandum
,
quam vel vtadprimum
iterum veftimenti genus redeatur,vel vt mundus finem accipiat : ciira
infuper omnia illa flipradida ica inter fe contcxta , commifta;& mille
modis variata& variegata fint, vt nihil fuperefle videatur^qircd ineo
genereamphus queatexcogitari : &tamenin vnodiu conquiefccre
nequitmundus.
'
Gemilium
Ethnici,qui nonplusfapiunt quamcapiunt,qiTamq. fehumanum
3n ornatu protendit ingenium,magnum momentum. in externo hoc ornatu con-
ftudium.
ftitiiunt-, quia fummam fuam feHcitatcm intalibus pofltam exifti-
mant ; hinc etiam eiufmodi ftudiis maximam nauant opcram. De hrs
Vfd. i4v iicloquitur Propheta : Itlu eorum iompoJit< : drcv.niorv.atdt xt jimilitudo
templt. &formacorporisaptifllmecomparata!, &
veftium ornamen-
torumque corporahum fplendore ita excuks,ita armilh"s,dextrariohs,
inauribus,torquibus,Iunulis,frontalibus, &: flmilibus circumornars,
Yttempliaiicuius etiamaul^is &coronisahifque danariis circum-
quaque dependentibusornatifnmifpcciemreferre
videantur. Bcatum
dtxertmt ppilum cut hC fiunyinc^mt Propheta.&' fibi beati videntur.
Chriftiam Idque inquam de Ethnieis
,
qui lumine Fidei dcftituti videre ne-
fcuu,quid
quem-itnequediiudicare,quisfixornatusilIe
qimic fpecies aua Deus
U^ornata^
capitur&dclcdatur. Deus,inquam,qui fidcradccoroillo vefiitlumi-
fitfemicn- ne.
AtnosChriftiani aDeocirca huiufmodi illuftrati, quandoper=
dum.
fpicilia redi vifus ac iudicij, nafo noftro imponcre volumus
5
hoc e#j
quando
!^: V^RTVTVM JRN.ITl''.'^ BeO GKATJSSIMVS. 79.
Qua
capitur ipecie,qui iideralumine veftit
A^jrtutumrAigenti li^c radios pradflinguit, et Auri
,
^e queUe ^arure / Vauthettr dc Nature / Se delecce j>lus ^
GDf la Vertu helle ^ ^iu p-is lela qmle Rten n'efl-le furphis.\
ca^
Veridicvs Christianvs.
t^f
qiuncJoKiimanumnoflrum intellcdliim captiuum tencmns, &: fidci,
obvcliemix,;itque obfequio fubiugamus, facile videmus quid de co.r-
Cporaliornatu cenftndiim (it, quantumquem eo gloriandum . Fidc
namquecognofcimus
,
nonalia nobisquam pcccatorum occaiionc,,
conccili. corporis indumenca
j
ficutcataplafm.ata , (Sc fafciarum
obli-tadiafina
gationes.vulnerum vlcerumqueoccafionetraduntur, Vtpudere nosta
podus dcbeat,quam gloriari deledet in veftibus , ciim iliae nobis fer-
uiant magisad ignominiam inobedientia:que nodra: memoriara re-
fricandam,quaniat^laudemaUquam velhonorem. Sicenimneccau- Veftescau-
teiium, f( apuliscuiuiqiiam furis inuftum.occafionem aliquam pras-^^^j
inftar,
bctfeiadtitandijVel fibi complacendi , fed potius fe humiliandi, quia
recetem femper commiiTi vel furti vel criminis gignic recordationem.
lam vcxo non e6 tantum ventum eft, vcin tcgumentis corporis no-
infania
ftri oloriemur
, sque ac vulneratus vel luxatus quifpiam in fuis cata-
^rca culti
plalmatis Sc colligaturis ; fcd etiam illa nos eadem argento &: auro &
^^^'P'^"^*
lapidibuspretiousornamus : nobisperfuadentes pulchrum
hocelle
&honoriticum. Quod fine dubio clarilllmum ell vel fculcitiai argu-
mcntum,veInos Fideinoftrcenonvtilumine,
quoha^comniadifcer-
namus. De fic fe ornantibusdicic Apoftolus : Ko}i in tcnis crinibus
, aut
i .
t,*;;,.
j.^
aurOyiutmargaritUyVelveJle prctiofi-^ Jcdquod decet muheres
pomittentes
petatempercperabona. Cui& D.Petrusconfentic
; Non
fit extrinfecns \.Tet.i.
capiUatura,!tut circundatio auri,aut indumentt vejiimentontm cultusi
fed
qui
^bfconditus
efi
cordis bon:o,in incorruptibilitate quieti (jr modesii
fpiritus
y
qui
efi
in conjpeciu Det locuples.
Docueiuntnos Sanfbi fuo exemplo ita decorporisindumentis
, vt
di.xi,fentiendum : daca cfTe fcilicec quibus cegamur
(
quod ex peccaco
originem fumfic ) &in fignum pcenicencia? peccaci illa nos circumge-
flare; ficuci fceleracus aliquis corquem ferream, vel catenam, vel aliud
fignum geftaret : Sandi veftibus ad po-nitentiam etiam vfi funt . Sic
Apoftolus : Fide,aUj circuierunt in melotisjn pelUbuscaprinis, e^entes, angu- Hebr.\i,
fitati,affliclt,quibus dignits non erat mundus.
Vnde ifta fputamus^inter homincs iudiciorum & rationum agendi
diuerflcas,nifiqu6daliisalij animamplurisquam
corpusfacianc,
at-
que icaeciam ornacum animx corporis culrui pr^feruncj vircutes,gra-
tiarumvarietates, &eiufmo5i fpiritualiaornamcnta,
gemmis&au-
re. Alij vero.quibui; vel cerebrura,vel cor. vel fpiritus deficir,,corpus
anima!pr^ponentes,eriam longeltudiofiusexteriorem
cultuminte-
D
rioriprsferunc. Dequibusredle
D,Auguftinus.Ecce,omniapuIchra
Augujrm^
funtcuminiquis,&:ipfiturpes.fecundumanimamfciIicer.Nonenim
Anlma
cogiranc, nequeanimaduertunt, animam
principalemeftehorainis
'^^'p"^'
portionem ; eamque ob id a Deo, vc rem preciofam , corpori vc loculo
F^ponca-
conuenientiefreinclufam. At ipfi capfam exteriorem comemplancut
m X cum
ij6
VsRiDicvs Christianvs.
cumadmirationejnihilifacientesthefaurumintusconreruatum.Pro-
pteiea exterius ornant, intus negligunt . Qupd dum ftuhuh faciunt,
itafapiunt, acfifurquiadfufpendiumduciturmaiorem haberetcu-
ram ornandi corporis,quam animac conferuandse.
Vircutom
Dicititaque optime Refponfio, virtutumornatum DeomaximeE
ptimuli!
"
P^acere,
illumqueradiosargenti& auri pra?ftinguere. Hic eft enim
ornatus Reginae, Chrifti Regis fponfx
,
animae Fidehs
;
quam ob id
PfaL 44
fponfus tanto dienatur honore,vt ad de.vteram fuam coUocet :
Adftnit
tucibus
regmaa acxtrutMSin vesiitudeamato-y cmnmdata rarietate , Tanncft
prxdita,
operimentum illud fulgentis charitaris, vteius comparatione vilefcat-
^S"^*
aurum : tanta eft omnium aliarum virtutum varietas,vt nulla veftium
variegatiocumeaconferripoflTit Quihunc virtutum ornatum haber,
alium non m.agnopere quasrir , neque proillo manum mouerit
;
cum
fciat fc per iftum fummo Regi Chrifto placere. Talis animae pulcher-
p
Hefier
t,
rima fuit figura, Hefterillapulcherrima. quaetantagraria & pulchri-
tudine naturali pollebat,vt non quarreret muHebrem cultumjneque ei
vt ceteris opus erat ftudiose fc adfcititiis ornamentis comere 8c polire,
quia,tefte Scnptura,eratfortnofa
valde,& tncredibiiipulchritudine,onnnum
oculu gratiofa&amahilis vtdebatur'. & propterea prse ceteris Regi AfTue-
roplacuit: quaetamenfexmenfibusoleovngebanturmyrtino &aliis
fexquibufdam pigmentis &aromatibusvtebantur : &:quidquid po-
ftulaftent ad ornatum pertinens , accipiebant,& vt eis placuerat com-
ponebantur, dum ad regem fuo ordineeftent ingrefturjE . Pofuit au-
G i ani-
^^^^ Aftlierus rex diadema regni in capite Efther, fecitqueeam regna-
immorna-
re, Quicunqueigitur fummo Regi Chriftoplaceredefiderat , &ipfo
tam habcr,
tandem iubentc ac donante in c^lis regnare,mundi corporifque orna-
decorpons
tumcontemnat,qui animam foletdehoneftare,foedioremque coram
ornatu no
,
' i
, ,
i.

i-

cft folici-
Deo reddere: & aftumar virtutum decus; humilitatis,puclicitiae,man-
tus.
fuetudinis,fobrietatis,patienti2e,charitatis,mifericordis,pietatis, $C
CEterarum. Haecoptima
fuereChrifti,amicorumqueeius,&glorio-
forum Principum terrae Apoftolorum veftimenta : hisornamentis re-
Vir|inum
fplenduerunt tot Sandorum &Sandarum millia . Et virgines nomi-
q
fanaatum
^^^^^^
^
etiam corporis pulchritudine frequenter fpeciofiftimaE
, & in
fjECuloprseftantes. hoctamen virtutum Cirnatu
eminenter fulferunt:
quales fuerunt S.Carharina,S. Agnes,S.Caecilia &c.at praeomnibus,
f|
Virgo virginum , Domini noftri mater facrofanda ,
Domina angclo-
rum,in qua Deo complacuit.
Hic virtutum ornatus non teritur vfu, fed augctur, redditurquc
ve-
nuftior. Qui his indumentis caruerit,gehenna? flammis aeternum ve-
?,(W 108.
ftietur. Jnduet makdicitonetnficut vefitmentntn ^
inquitPro^hezA. Mc-
minerinttantJEdignftarishuius virtuofiornatus
,
quaregni maieftas
obtinetur
j
&e contra vilitatis ornatus corporalis
,
quogehcnnac in-
cendia
Veridicvs Chrtstianvs.
277
cendiahereditantur,
qiiicunque itacultuicorporis vacant, vtanima:
cultum poftponant. Meminerint exempli fororis S. Bcrnardi.
Scdremipram,vtinvitaS. Bernardi dcfcribitur,audiamus. Ciim
Soror fan-
igitur illa veni{ret,qua{i vifura fr.itrem (uum, & adeiTct cum comitatu
r'
^;^"^'^-
r y o
-11
j A o
j-
iH cukum
fuperbo & apparatu, ille cleteltan.s ocexecrans eam tanquam rctc dia-
cxremuai
boliadcapiendas animas, rHillatenus acquieuitexire ad videndam
d< p^roic
cam, Quod audiens illa,confufa & copundta vehemeter,ciim ei nul-
o','^''''f*
lus frarrum fuorum occurrere dignaretur,cumq a fratre fuo Andrea
^ ii,i ca. 6,
quem ad portajn inueneratmonafterij, ob veftium apparatum ftercus
inuolutum argueretur, totain lacrymas refoluta; Etfi pcccatrix fum,
inquitjproralibusChriliusmortuuseft. Qujaenim pcccatrix fum,
idcircoronfilium&colloquiuni bonorum requiro. Et li defpicit fra-
ter meus carnem meam,ne defpiciat fcruus Dei animam meam . Ve-
niat,pr.Tcipiat
;
quidquid prxceperit
,
faccre parata fum . Hancergo
promiiEonem tcncns, exiitad cam cum fratnbusfuis frater eius : &
primo verbo omnem ei mundi gloriam in cultu veftium, & in omni-
bus fxculi pompis &curiofiratibus interdixit ; ac formam vita; matris
fure inqua multotemporevixitcum viro, eiindixit, & ficeamafedi-
mifit. Illa veroobedientilTime parensprxcepto
, repentefecundum
omnipotentiam dextera? Excelft mutata eft . Stupcbantomnes, ado-
lefcentulam nobilem, delicatam, fubita mutatione in habitu & vidu
,
inmediofeculivitaduccreeremicicam. Hucufquecx vitaS.Bernardi.
Invirtutum porro commendationemadiiciaui quod
AntifthenesirteV^tf^,tf,
dixifte fertur. Enfis & clypeus excutiuntur ; fapiens autem ac virtutc
praeditus,nunquam nonarmatuseft
,
eoquevinci non poteft. Ecce
quantum prxfidium in virturum ornatu, quse &armatura! loco fmt iii
miUtianoftraquotidiana^ vtillismunitivincinequeamus-,
cumalio-
qui corporis ornamenta parum ad telorura ia6tum conducerc foleanr.
Idem virtutesei mcrcium generi comparabat
,
qua;in naufragio vna
cum poftelToreenatantv Etquid verius, quamquod virtutesinmorte
fola: au(5tori fuo ex hoc mari enatanti adhxreant , eumque in extrema
neceiTitate folentur ? Omneigitur ftudiumiitiornatuiDeotamgra--
toimpendendum.
Oratio ad ornatuin anima^ acquirendum.
DOmineBeus
ommpotens
,
c^ui c^lumjideribus
, dr florihus
tellurem
,
fulchnus qukm regaligloria exornajii^^ Da mihi
gratiam
,
'vt corporls ornatu contemto, animam exornem virtu^
tihus
j
vtgratiamin ocultstuis
^
qua cor intuentur
^
obtineam
Amen,
m
3
C A p*
i/S Veridxcvs Christianvs,
C A P. L X X X.
'
QH^
<^'"
Horenti tibi llat fencentia forma ?
Fios lile ambrofiam modo^ cras fpirabit auernum,
Rirudi^niT
^^5%^
R E admiiMcione 6c animaducrfionc dignum
, homines
Ail^V.x
^V^^I^commiini^cr tanramex pulciiritudine&: fofma
voluptatem
apud de-
tkw>^
capcre,vteriam vidcn rormoius quis delKieret, rameth vcre
fonnej.
xion efler. Si tantum quilibet ftudij poneret , vt probus fie-
ret,quantum vtpulchcr appareat
,
quam boni & {andlieflent homi-
ncs ! Nam non fruftra labor ille impenderetur^cum meliorem fe quiP
quereddcrcqueat,nQn autcm pulchiiorem
,
ahave ipecie, quamqua
eum Deus creauit. Quocirca ficut fuperuacaneum e{l:,vel ad ftaturarn
aUquid velad formamadiicere, velqua^rerc quodnequeat inuenih;
ita e contra,vaIde vtile ac frud-uofum eitjvitaremendatiori &fan(5l:io-
ri opcram dare : quia ibi proficitur, neque olcum neq. opera perditur.
Pulchntu
Quarriiur itaque modo
,
quid de fiorenti forma &c corporah pul-
ducus.
^'
<:^hritudine fic fentiendum : ciim tara multi tanti eam faciant
; vt hcet
non iint,videri (altem fpcciofi contendant. Refpondetur , eam inftar
/^
floris modo fuaue rcdolentis cire,qui cras, vel paulo pofl, fcediffim.c
Trou.ii,
foeteat. Ex Sapicnte iam antea audiuimus : Vanam cam eifc corporis
pulchritudinem , fallacemque eiufmodi omnem gratiam. Nam pra:-
terquam quod frequenter vere non fubfit
,
quaniumque id apparear,
etiam cum vere,valde caducum &incertum cft. Quia,(icutiex Apo-
x.Tet. I
.
(J.QJQ pej-i-o alias diximus : Onwii carofwmmt
,
&
Oiniiis gloria eim
,
/.;;/-
quam^osfdem
;
ex.inut foinum
,
cjrfios
cim detidit. Quod &c D. lacobus
Jrff.r.
fimihmodoloquendi confirmat; Floseiusdeddit: &
decor Yultuseiii' de-
ffrijt. Itaenim in formolinuTiis breui temporisfpatiovidcmusaccide-
Theophra^
re. Vc vere dicat Theophraftus ; Forma eft tacita deceptio. Non enim
"*'
folum multosdecipitjiienterqueinlaqueuminducit, folointuituac
fecretooculorum ipiculo;, verumetiampulcherrimavenuftas acfor-
ma,qu;E omnium in fc oculos pra: admiratione rapit
,
plurimaque vi-
<Ictur de fe poIliceri,iIla eadem paulo poft tacite &prxter omne cxpe-
dtationem,minimo cafu, morbi , vcl metus ,
vel mccroris
, aut alterius
occaiione,leui(fima nonnunquam, ita fui poifeiforem , 6comnes qui
cam cum ftupore fufpexerant,decipit
j
vt vix credant eandcm elTe ita
iam deformatam formam
.
Eimpidei.
ij.^^ ctiam vc&e de pulchritudine feniit Euripides : Pulchritudo res
infehx cft. non iam tantiimob illamdeccpcioncm, Ijcetmukiplicem:
fed eciam ,quia eius occaiione multiin deplorandas venijunt infehcita-
Ees& miferias, tum corporis,honoris,&:iiibftantia;, tum pociilimKm
in
FoRMjE FALLuiX GRATIA,ET mUA FVLCHRITVDO.
80-
Qpp
de
florenti tihi ftat iJntentia Forma r
Hos iile, aml?rofiam modo, cras ipirabit
Auernum
,
'l)u aentil corjaae/Et du, loem vifa^e/Qu^en lowt-onjcauov:
Que cefl
vne roje /
JLti mattn
iefclofe
/
Qmjleflnt aujoir
.
VeRIDICVS ChRISTIANVS.
27P
inia(5luramaniraae
incomparabilem. Dicatvtideo idemaudor fen-
tentiam,clignam qu^ex Chriftiani alicuiusore crcdi pcffit promanar-
Cc:DtfortniS{WiJ)o:m,quamfu!cher
(^iKuha,
Nam Mopib quodam
, Scntcntia
Theriite, atqueAefopoipfo dcformioreil:
,
quifquis mahsmoribus^-^ft^ano
prajdituseft^etiamfi Adonide, Narciilb, velHelcnaiplaformcfior'"'^'^^'
vuhu appareret.
Heuqudm m.ulti (tiraendumeft) ininfernoacternis crucianturig-
)ai.nt,rj^
nibusTolapulchritrLdinisoccafione tain viriquamfGemina:! His for- pukhiiiu-
mx venuftas,lapfas ^ pcccati &c damnacionis caufa fuit , d qaa fuif-
<*i"is.
feni immunes , (i ruipcs fuiilent, aut filtem non excelitntci- formoli,
eamvecautiuscuftodiilcnt, Formaeis vckuharaus fuir,quopUirimos
fecum in ardentis laci voraginem pertraxerunt. Dixit proptcrea
rede
Poeta : Lis eft cun^, forma raagna pudicitias. ac ii dicac : Pucior & ca-
Ottid.
ftitas valde periclitantur,vbi adeft pulchritudo : ac li non bcne queanc -^[#.9.
confiftere.nifi cum ma::imo certamine &difcrimme, in quo plerum-
quefuperatpulchritudo cum pudicitis: decrira.ento. Iftud
quotidia-
nis;'pr6 dolor!)exemphs conftat in ilukuHs iihs,que tanti ficiunt for-
moft videri,vt parum ob id curent, ii caft^ non maneant.
Exhisfacilevidereeft, quam vanA,failax,infelix,&:noxiafit(Epe
pulchritudo : fed bonum elte , ac Deoex confcientia! pulchritudine
placere,magnilicura eftcjparum refcrre de facie. Quocirca confilium -. . .
Demetrij mihi fummopere placet
;
Si pulchcr es, bene fac : fi dcfor-
Speculi bo
-
B
niis ; naturx defedlum bonis acttbus inftaura. Vt &c Socrates eam ob
us vOis.
caufam diicipulos fuos in fpeculo fe contemplari iubebat
, dicens : Si
^<"''''""<'
ribi pulchervideris; videvtprobe viuas : quianimiiAm dcdeceret,
pulchrumefte&malum. Econtra, (i tibideformiselfevideris
, eo
rediijstegerito; &corporis defedlum raormii probicare compenfa.
Superatnara.quefacilemorum virtucuraqueornacus (quieft animje)
forraamacornatum ficiei&corporis, prxfertira cum hsec inmahuTi
r;caderent. Dicitnamcjuc appofite Sapiens : Circulusamctis in
nartbuspfgff^j^
fuis
j
mulicr pulcbra cj;-fitua. hoc cft mala,qu2imprudencer fe gerit:de
quafacuitacein iii. & iv.difieruimus.
D
Pulchricudo ifta corporalis quid aliud quam excerior forma fepul-
Matth.x
chri dealbaci,pidaeque vel eiiam capfula! inaur.T-x plenq oflibus
mor-
tuorum , vel rebus aliis curpius fcecencibus? Quocirca , rede D.
Am"^^^
r
brofius : Pictuses.o homo! S>c pidus a Domino Deo cuo. Bonum
ha- Hcx^ml
bes anificera acque picflorem. Noli bonara delere pid:uram,non
fuco*^*
^'
fed verirace fulgcntem
;
non cera expreflam,fed gracia. Deles pidbu-
ram Dei,mulier,fi vultum cuummacerialicoloreoblinas : i\
acquifici-
tiorubore perfundas. Illapi<5luravicij,non decoris cft : illa
pidu-
ra fraudis,nonfimplicitatiseft. Illapidura temporaliseft;
autplu-
uia aut fudore tergitur . Jlla pidura faUit
, & dccipic^
vtnequeilli
placeasj, .
28o
Veridicvs Christianvs,
placeas, cui placere de(ideias,qni intelligit non tuum fed alicnum cfTe
quodplaceasj&tuodifpliceasaudori, quividecopus fuuni eife de-
letum. Dic mihi,li fupra artificem aliquem inducas aiterum,qui opus
illius fuperioris nouis opcribus obducat^ nonneindignatur ille
,
qui
opus luum adalceratum ciTc cognouerit.^ hucufque Ambrofius.
4R'f
9-
Talesadukerinaepictnceslezabelem illam imitantur
,
quaeintroi-
E
prsecipita-
^^
^^^'^^^ audito, depinxitoculos fuos ftibio, Sc ornauit caput fuum
, &
ta, (hbio refpexicperfencfliram.
Etficutillapeream pracipitara acanibusde-
depida.
uoracafuit; itaillxqua:
ftibio& purpuriiro.aliisq. fcxcentisartibus,
fuinmi artificis Dei opus in fe peruenut; forma fibi datam reformaces,
ininfernumdecurbata:,acanibusauernalibusin jEiernudepafcentur,
Dclendus Id confiderent & recogitcntomnes
,
quotquothuic curiofae trans*
animx
formationi , &c refidiom vultus fui tam fedulam nauant opcram
;
&
negledus.
^j^jj^j^jjj^ jq^q fg.^ ^nni tempore illotam, impexam, incultam, fcedam
fscencemqucrelinquunc
, ollaquauis auc carbone Aegyptioatriorem.
Horum
,inc]uam,meminerinc,xpcndancque quo cunc fumri fint ani-
mo, quando die illo nouilTimo , vt amentes
,
quafi homines exufti (e-
cundiim corpus,&
quafidxmones fecundum animam, difcurrent,
&
JfaU
I?.
quo fe vertanc, nefcienc. Ica Propheca de taiibus : Vnufqtnfquead pro-
Horribile
ximiimfuurfifiupebit:
ficies lombufid
vultmcorum. Quibusverbis indi-
^
cat .
quemadmodum
nunc fe mucuo occafione forms,ornacus, &cu-
riofa: nouiratis
quotidie valde attence obferuant , cum admiratione &
ftapore confiderant
, ita tunc e contra fe inuicem prre ftupore , horro-
re,
&faeditaterefpeduroseire,
acfiinfemutub hominis combufti
viderent effi2;iem , ambuftumque cadauer. Idque tanto maiori cum
terrore
&:tuibacione,
quanco horribilius eft talcm hominem videre
ambulancem,difcurrencem,
loquencem,vociferancem,brachia iadan-
tem,velut
mencecaptum;quam
fimpliciter videreexuftum,morcuum,
palo affixum , vel humi iacencem. Vbi &
horrorem augebic occafio
tanc^infelicicaris
&miferijenon ignoca; quod nimirum cam fohciti
fuerincpro
pulchricudinefaciei
excolenda, &faciem animarfecun-
di^im imaginem Dei creaCcX ita neglexerint. Ita,inquam,neglexerint,vt
vix femel ferio
perpenderint, fe animam haberc^anims vero ifti fuam
eflefaciemjbamefte
puIchritudinem,ornatuin & fplendoremrneque
vnquam
cogitarintquomodoilla
maculetur, dcformisfiatj quavera-
tionemundetur.
t: .,* ^
Hxc aucem omnia eb
grauiora futura funr,quo maiori cum affedu
nuftas.ad fe cotoseis
fuaq.impenderint;
idq. noiamlolumexinnataaliquacu-
malum
riofitate,vel fhidio
complacendi
fibi, vel etiam cculis hominum,vana
"'"rS
-
q^^^i^^ oblcdationeifed
etiam,quod
longe decerius eft,ex praua inten-
'
cione, cum deliberaca voliicace ac defiderio alios ad malum forma! ve-
iiuftatetrahendi,pelIiciendiq.adcarnaliadefideria.SicutiexSapientc
audi-
ta
ma.
VeRIDXCVS ChRTS TI AN V S'. iS
aiidiiiimus : MuUer ornatu meretriCto, prttparata. ad cafien^si anmas. Dc
p,^a
,.
talibusanimarum venatricibus&venatoribus, reuere& vcr^diuus
Hieronymus : Si vir vel mulicr fe ornaueric, & vultus hominum ad {"c
^^^"a^'
"*
prouocauentj etfinullum indefequaturdamnuin
,
iudicium tamen
patietur^ternum. Quia vencnumattulit,fi fuiffctqui bibcret.
Qu6circa,quirapit,confdiumexemplumc|ue Romanieilliusnobi-
i^j<:f>*
'
iis matronjcPaula:iequatur, dequaitaidem commemiOrat : Uum a
^^^
nobis crebrius admoneretur vt oculis parceret,& eos referuaret Euan-
gelica: iedioni,aicbat ; Turpandaeft facies
,
quam contra Dei pracce-
ptum
,
purpuri(Io& ceruflTa & ftibio faepe depinxi. Aftligendumeft
corpus, quod multis vacauit deliciis. Longus rifus perpeti compen-
fanduseftfletu. MoUialinteamina &:fericapreticfiiruiia^ afperitate
cilicij commutanda. Qus viro &fsculo placui , nunc placere Chri-
fto defidero. Ita illa dicebat &faciebat : vtquc pauca: illam in tali vi-
tx commutatione imitantur , fic etiam paucx ad eam gloriam in altc-
ra vita venturs funt. Nam qua; ita facies fuas diabolica quadam me-
camorphofiquafiinlaruas&fpedraconuertunt; cenarfunt, nifide-
pofitalarua:pGenitentiam aeant, fe a Chriftoiudicc, quando cum fa-
Matth.x^.
*
. . .
l'^ 1 r
1-
r\ lA
Defornra-
tuis virginiDUS claula lanua venientes dicent : Domine,Dominc, apc-
^^^ ^^ ^
ri nobis, audituras horrendum illud refponfum : Amen dico vobis:
Deo noa
Nefciovos. Egon'hasformauifacies? egohorumvultuum plafma-
agnorcca-
tor.^^hoccineopus manuummearum? Egovosad imaginemmeam
creaui : &qua:efth2cimago, qusfuperfcriptio, quanivideo? Ite,
alium quaerite faluatorem
,
fi alium qua^fiftis creatorem . Non noui
vos. Quo nifiadxternam damnationemiturjEfunt, quos ipfa repel-
letfalus? Heuludruofamrepulfam! fccdum pulchritudinisexitum!
Tuncoptabuntformofulxillaefeturpifllmas internatasmulicrum
cxftiti(re,vclaIiquomodofedeformafie,&truncatis naribus& auri-
bushorribilesadfpedu fui{rc,potiusquam per fluxam iftam pulchri-
tudinem,adhorrenda xternorum fuppliciorum loca deuenire Credo,
fi cum Demofthene Laidis amoiesob pretij magnitudinem faftidien-
Dcmofthc.
te,tam futilis rei tam immenfum pictium tempori expendercnt , cum
nisdiftura.
ipfo etiam meritodicerent: Tanti non emo pffinitere. Nuncexempla
aliquotfubiiciamustamex facris,quam profanis, qusc tum admaio-
rcm form^ negledum faciant , in fe &in aliis
j
tum ad omaimodam
ftudij illius deteftationem
,
quo per formam &ornatum infidix aliis
ftruuntur, ad perniciem animJE.
Quidam,Pior nomine,ygyptius genere.aetate iuuenis , cum mun-
Tallad.hifl,
dorenunciaflet,exiitedomopaterna; &propter infignemamorem
p\orIbbc.
fpiritalem DeoeftprofefTusfenulkiexfuis vifurumampliijis. Quin-
quaginta ergo poll annis,foror eius,qu2E confenuerat, &ab aliquo rc-
fciueratiiatremfuumviuere, venieDatia mentiscmotx periculum,
n md
2*^1 Veridicvs
C HRI $T I anvs,
nifs ipfuiTi videret Cum autem non podet venire in vaftum
deCertumi
rogaait illiiis lociEpifcopum,vt fcriberet ad fan^tos patres qut erant in
{olicudine, vtipfum mittcrent,&cum videret. Cumergoei visma-'
l^na adfcrretur, patribus obediens, ftatuit vnoalio adfumto abire : &
lignificauitdomuifororisfratrem fuumPioraduenire,
&foris ftare.
Cumautem fenfiirLtftrcpitumoftij, &:qn6deius fororei veniret ob-
uiam, Pior claufis oculis, clamauit ad ipfam : O foror , ego fum Pior
fratertuuSjCgofum : cccq, vide,atifpicequantum velis. lilaergo fa-
<Sla certior Deiim glorificauic; & cum nnilta fecilfet, no potuit ei per-
fuadere vtdomum mgrederetur;fedoraticnef;:<Stain Iniiine, rcucifus
eft in folitudinem, propriam patriam illic libi virrutc coinparai.s . Si
ira mulci fuos oculos ,
&qui fpeciofi videntur , fuam palchritudinem
cuftodirenc,muka peccatOLummiliiavitaien-tur, & animjE innume-
rsferuarentur.
In
comtu-
Nunc vtilli adolefcentulicomtulihabeantquofecoiripiant & cor-
^^^:.
,., , rigant,dum itafecomuntac poliunt,acfi fctmininiftxus fcrenc: au-
'
diantquid Diogenescuidam ipforum fimilidixcrit. Confpecftofiqui-
dem adolefcentulOjCultu geftuque parum virili: Non te pudet.inquit,
quitibi peiusvelis quamipfa naturavoluit? lllaliquidcm te viruna
fecir- tu teipfum refingis in foeminam.
Memorabilerefcrturexemplum,proillisomnibus, quiformarfuae
pulchritudinein aliorum fcandalum&ruinam abuiuntur. Ethnicum
VaUriiu
id quidem,fed omnibus Chriftianis merito admirandum. Excellentis
Max' itb
4.
in ti-m-i^^pulchritudinisadolefcens,nomine Spurina, cummira (pe-
S^punna
^^^ complurium foeminarum etiam illuftrium ibllicitaret oculos,ideo-
adolefcens
que viris ac parentibus earum fe fufpedlum eflefentiret
,
citrata-
fcdcta-das.
^^^j^ fiiam culpam: oris decorem vulneribus confudit,deformitatem
que fan<5titatis Cnx fidem
,
quam formam irritamentum aliense libidi-
niseflemaluit. Huius&D. Ambiofiusfacitmentionem, libro ^.de
Virginitate.
Non defunt & Chriftianis eiufmodi cxempla ; fed pauci reperiun-
Simuite.t,
j-^j^qj^ij deficierioillaimitandi tcneantur. S. Brigida virqo inter Sco-
ux puellas pulcherrima,cum a potentibus, &quidem Chnitianis vi-
ris in matrimonium peteretur, &illa virginitatem Deovouifiet , eun-
demorauit vtaliquo corporis virio ipfamdeuenuftaret
,
quo porco-
rum,proGorum inquam,inquietudo facile fedari poftet Iraq.cum octi-
lorum dccore maximeplacuifTet ,
alterum fubito vlcerc percuftum
amifit. Cuiergothartoroculisfuitvirginicas, nonnetantopulchrior
fuitinconfpeftufponfica'leftis, quantoiftisterrenis
f
qui iam illam
quam paulo ante tam ardenter appetierant, defponderi fibi dedigna-
bantur } vifa eft deformaciori'
ibidm.
Angadrifma virgo in Gallia Lothario regnante fuit
,
qnae
cu
m
a pa-
leutibus
VbI^IDICVS C K B.IS ti a n vs. iS^
rcntibas AuibertoPrincipi viro {"qui poftcaRcthomagcnrem Ecde-
Suriwt^.i.
iiam erexicjnuitadcfuonlaretar : mLiitis cum lacrymis Dominum ob-
*"
?""
.
lecraait,neluam pollui virgnuiacem patcretur. Moxqueleprx morbo
s.AiK-adri.
totum corpus occupante^ob fffiditatcm intadla dnnitnrur; <5<: nein in-
nna.
certoeflet, curid malieiaccidiflct, vbi coenobium virgmumingrcfla
fandum velamen accepit,continu6 fana cuaflt. Puco, quae tam enixe
oraueraCjlepram etiam ip(am
,
quoad vixit
,
pati maluiiTctjquam vir-
ginitatem amittere. Atquc itaquam terrenus fponfus fa{lidiuit,cacle-
ftisamplexuseft. ExhisomnibustSc vaniias formffcorporalisagno-
fcitur, quantumqueiilamah importetmalccullodita : acpropterca
anims pulchritudmem vnice efTc excolcndam; ilhusque in nos chari-
taremi vnice memorandam
,
qui
(
vtgencrofa Chrifl.i Agncs loqueba-
tur; collum ac dextcram noftram fulgentibus ac (cmpiternis gcmmis
ornauit, qui& fanguineluotinxit genasnoftras : cuiuspulchricudi-
nem Sol & Luna mirantur.
Pulcherrimumhuiufce pulchritudinisiiunquam fatis admirand
exemplarin hifloria,tametfifaeculari,adumbratum habemus, quodi-
/camusChriftoanimarum noftraium fponfo graticfle.eiufque vul-
tum cordinoftroinfixumgeftare. RefertXenophon
,
Cyrum, ciim
Xtno^hon.
bello regem Armeniac fuperalTct, filium quoque cius cum vxore cepif-
fe.cratautem filio nomen Tigranes. InterrogauitiraqueCyrusTi^ra-
nem,quopretiorcdimeretvxorem,quaead{tabat: rerponditille:
Da-
bolibentcrvitam proilla. Cyrus tanto amiore dele^atus, vtrumque
liberum dimifit. Inter/ogauit poftca Tigrancs vxorem,quid illi vifum
fueratde Cyriforma &magnan!mitate. Refponditilla ; Nonegoin
Cyrum oculos conieci , fcd m illum qui dixit , Se
vitafua vx ndemtu-
fum, Itanosmeritorapiat Chrifti innosimmenfusamor,
qui qu6d
animam fuam pro nobis pofuit
fqua maior^m nemochariratcm inue-
niit; dignuseft vtcordibus noftrisimpreflus inha'rear. Sicqueineo
omnis noftra pulchritudo confiftat, vtcx iugi tantorum beneficiorum
memoria
,
feniperwortifiCittoneri Jefu iu corpore nojlro
cmumfereHdo, vita
z.Cor.i^
quoque^
lefii nuiniftjletur tit curne nvjlia fncrtalt.
Oratio vc mimxpulchrirudo acquiratur.
ODomine lefu
,
Jpeciofe forma prd
flils hominum^
in c-
ius faciem defderant angeli
frofpicere
,
cnius pulchritudi-
nem
dr
Sol^
&
Luna,
(^flelU
mtrantur
.
Da mihiformd caduck
contemtum., (^fnceram puritatis anima delecfationem,quam ad
tuam imaginem condidifi
^
ut eam illibatam tibt in d't mortis
mrAr exhiber^^-. Amen,
n 2
C
A p.
iH VEB.IDICVS ChRISTIANVSi,
C A P. L X X X I.
Stoica quo valeam capere hxc paradoxamagiflro?
Eia,Sepulchreti ferales afpicecampos.
^^^^^ALVATOR nofter Chriftits defublimi illo caftiratis ftata
M<*tth.i^,
^^^^^Apoftolisfuisverbafaciens, tandem addcbat: Nononines
C^^yQ'^'^?"''*^
v^?i?^7?7
ifiud.
Ac Ci dicat
: Non omncs hanc dodri-
'^ ae.'^^ nam , hoc confilium intclligunt : multoque miniis in ipfo-
^'^J^'j^*-
rum voluntatcm cadit, vtarapledantur & faciant. Itaquoquedc
danis mi5di
contemtu, vcl ncgiedu {altem , formacexterioris &c pulchritudinis di-
&
formx
ci
poiHt^nonomnesidcapere-.quiacommunihominumiudiciotan-
comemtus.
tj^r^vtnihiimagis. Ideo nonomnesmtelligunt, reratanca^jEftima-
tionis in mundo
,
qusinterdura etiam maximis opibus pr^Efertur
, ita
cfle vilipcndendam,vt 5c cetera qux mundus attoUit &: magni facit.
Interrogatur igitur.quo magiftro tam Stoica paradoxa
,
qualiaiam
j^
fuperionbus aliquot Capitibus in contemtum mundi tradita funt, 6C
poftremo de negle(5lu formas , addifcere valeamus : nominatim pul-
chritudinem inftar floris excellentis 8c bene redolentis,mox in fGeto
-
remteterrimumconuerci. Seio etenim,iftudfomnij fpeciera referre
,
iis qui tantopere erga corporis pulchritudinem afticiuntur ; eique cu-
randa: ita incuml>unt,vt amentia: etiam periculo fe no raro exponants
vt eos omittam,qui folo forms afpedia eo fc difcriminis quoque con-
iiciunt. Poflent tales,negle(n:am rei tanti apud fe pretij non capientes,
Genef.4-1.
fedinftar {bmnij habcntes, dicerecum Pharaone : Vidtfomnia ,
neceH
qui edtjfcrat. Prudenter idcirco illi faciunt
,
qui non ftatira
fvt quidam
aftblent) bonaconfiliareiiciuntjeo qubdnon capiant , vel maximc
quiaiudicioipforumerroneocontrariafunt:{ed ad Apoftolorum po-
tius imitationemfaciunt, qui quando le<fiiones, documenta,,paraDO-
M.xtth.ij,
\^s Chrifti Domini non intelligebant, dicebant
:'
Domme
,
edipre nohk
.... farabolam hanc,
fo^nihil
Nonexiguumeftinitiumfapientiae, ignorantiamfuam agnofccrc,
interrogat, Sc prudenter humiliterque incerrogare,ac doceri velle. Nam vt com-
muniter dicitur ; dedecus non eft multa nefcirc, fed turpe eft nolle di-
fcere. Idcircoquemadmodum qui multa interrogat , magnum de Ce
fpechnen prsebet multas eruditionis, faltem acquirendae : ita qui nihil
interrogat. nihil fcit. Redeigitur hicrogatur, quishanc le^lionem.
communi hominum opinioni plane repugnantem nos fit optinie
dodurus.
Refpondetur, optis tantum cfte , vt alacri attcntoquc animo feralcs
B
fcpulchreti campos accedamus afpiciamusquc . Ad cocmetcrium
mittimurs
COBMETEKU LBCTIO;MTNI)I JDESPECTIO. 81
Stoica ouo valeam capere licPC paradoxaMagiitro r
Eia^Sepulclireti ferales adipice campos .
C>^'cr) VMai matv ecno) ?tts:,mt{ |ir| x>p Wt^c\\y>^aat\).
Foites moy mtenln/ Ce ^oint a con^endre
/
Sy trefdt0ial
Va m cemihere
/
Ou cefle mtihere
/
S'ayprend au docil
J
Veridicvs Christianvs.
iSy
mittimur,velut ad fcholam .
Necdum abfolutaeft ad interrogatare-
{ponfioj fedprxambulum quoddam ad eam : quofalrem locuscon-
fignatur, vbi qua^fita diCci queant.
C ItaDominusDeus voienspopulum ruum nouoeificaciquemodo
docere,qu6d potens eflct eos adiuuare^collapfos erigere,& quafi con-
tritosreftaurare,dummodo fanioraconfilia fequerentur; dicebat Hie-
remiz Propheta: : Snrge, & defetide m domum
figuli
j c^
ihi audiesverha
Hierem.iJS
mea. Et dejcendt (inquit Propheta; in
do?m(m
figuli , <^ ecce
, ipfe
faaehat
^^Jj
."'^
opusftiper rotam. Et dtfipatum cfl vai^crc. Per vaiis confradtionem,e:'uf-
ad cccme.
D
demque ftatim repai-aiionem
,
didicit Propheta
,
audiuitque nomine
teimra.
totius popuU Dominum dicentem : Nunqiudficiit figuliis tste
,
nonpotero
vobis facere, domtis Ifrael} att Domtnns : ecce^ftcut lufum tfimamfgnii
, fic
vos tii manu /nea. Ita remittit nos Refponfio ad ciEmeterium,vbi difca-
mus quod fcitucftopus.quoad pulchrirudinem^robur,6ccorporis or-
natum-.quoad elegantiam , eIoquentiam,& fimilia eo fpcclantinjtem-
poranea,fiagi!!a,momentanea, vana, periculoraraplenilfima, in qui-
bus mundani homines tantum momenti ponunc Ibi fiquidem vide-
rceft, quiddehisomnibusiitfi-ntiendum. Nam ,quidomnesaliud
fumus, quam quod etiam Ifaias Propheta dicit : Tefta de Samiis terr^^i Ip.U
45,
Nunquiddicethitutnfgidofw: ihndfiLis} Quod & Apoftolus in harc
''
verba ; O komo, tu quis estqui refpondca-s Deo ? Nunquid dtcii
fgmemum a
Rom.9,
qut
fe fnxi: : Quid me fectjiific) Ecce hoc in coemeterio di(cimus,quod
in domofiguli ; nos lutum & limum terrarcfte^formam autem tefteam
&figlinam efle , nequein ea gloriandum. Non inepte hic fubiiciam
^rg^^j
Agathociis exemplum : qui cum cftet Syracufirum rex,nunquam fine ab Alextid.
iid:ihbus(memor paternjEobfcuritatis quodfigulopatregenitui fue-
Ub.yca.iv.
rat}coenauit : adeo quidem, vt inter vafa aurea
,
fighna femper admi-
/crit. Tametfi isalioqui noneftetexoptimis, ineotamen multorum
Chriftianorum confudit fuperb'am
,
quod tenuis viiisq. fortunx pa-
rcntes no mod6 non erubuit, fed etiaaflidua recordatione
honorauit.
Qui s nobis der,vt terreftris huins figmenti confideratione.ad fubli-
mcmiliamfcientine claritatis Deidluminationem veniamus
,
quathe-
fauricaeleftiseximiamprxfiantiam cognofcamus, de quo Apoftolus;
Bahemus thefaurum ifium m vafis
fclUibus
j
terreftris huius corpufcuii vi
^
'^*""' ^*
litatemintelhgens.
Oratio pro contcmtii carnis corruptibilis.
CJrv
iHa, corruptibtlls
,
Domine Deu^
,
magni
femperferi
defiderat
, &
domimrijpiritu
concupifit : ita^
quafo, mihi
memoriam mortls imprimito^^ut omnis mundi voluptas
t^dio mi-
hifit,& in
tefolo
gloriari
fufficiat,
Amen.
fl
3
CaTo
2^8<^
Veridicvs
Chkistianvs.
C
A P. L X X X I I.
.
Quis docet hic
Mundi faflus calcare fuperbos ?
Putiia humatorum
graueolcntibus olla fepulchris.
^;^^^
vE\tADMODVM cum communircr locum fcholam nun-
Cocmete-
^vJjS'^
vE\tADMODVM cum communircr locum lchoiam nun-
f^X0-jt4
cupamus
,
in quo ca profclTo aliquid docetur

3< dilcitur:
V^"-:l^^|| ita communi erinm vocabulo ledio id omne vocari poteft,
g^^^^j^
quodrraditurdircendum. Cum igiturad ccEmcteriu prce-
A
ruuH,icho-
cedentis Capitis indiciomitramur.vr raramhac,vtilem,ac(ubiimele-
4pu ici.
(f^JQp^.i-j-j^p{^,i(3rop].j.^(-n
negledlus tormaracmundaniornatusaddi-
fcamus, porefl meriio ccemcteiiLi (chola appellari,vnded: confcquens
cil, quempiam ibi ludum aperirc
;
qui doceat fuperbos mundi faftus
OiTa, &fe-calcare. Qiixrituritaque, quisilient f Refpondctur
, OHaputriaB
pulchn,
mortuorura, dc fepulchra patentia ac fo^tcntia. Qiiam efi fchola mi-
rcTnoftri'
i"^bilis,tam. eft mirabilis ludimagiitcr, tam &; ledio admiranda.
Con-
trariumplane quamraundus docet , docet ha:c fchola ca-meterij,
Qujdquid enim magni faceie , laudare , 8c amare folet mundus
j
hic
illud vile, &vaii.um', & nihil prorfuseire.adoculum videmus.
In filentio
Eamus igitur ad (cholam hanc communem , & inprimis
modum
1
ce u.n.
(;lif^-pp( Jj jj{camus. lamantea, Cap. TsLvi. audiuimusquinquenna-C
le Pythagoricorum fdentium,cum primiim incipcrenr,vt (ilentio mc-
lius loqui tandem difcerent. In hac eiiam mortalium (chola,primum
filcntio opuscft,& tacita infpedtione; non folum ad poftea prudentius
loquendum, fsdetiamad attentiusexpendv;ndum,&dehis omnibus
redtiiis iudicandum, meliufque viucndum. Legtmus,amicos lob ve-
[)
Job i. nifteex condi<5lo, vt vilitarent eura, &conlolarentur. Cuwtj^
elcu.iffcnt
Amici lob
pocul oculosfuos,noiicQgno:icrunt eitm
,
(^ exiUnuntes fdoranerunt
;
fiijitsj^
biL'ri?eiKcs '*'^/'^^^'ir'''''/^'''"^'''
P''l"^'i'cnif:iper(api{t fmmiincdlum ,
Et fcderunt cum
iuxtj eum eointerra, feftetndichm,
&
(eptem noclibm -y O'nemoloquehatur eive hum:
fedcrunt.
videbant enhn dolorem
efjfe
vehementem. Quid videtur? nonne maiori ra-
E
tione,nos hxc &: pIurafacereconueniat,in hocpubhcogymnafio,(e-
cusIepulchraSc ofTa
mortuorumde(identes,prqlcrtim vbiillainacer-
uum ,
circum Chrifti crucifixi effigiem , certo ordmc congefta funt.*
Horrcr cx
Ibi namque rem maiori admirarione d'gnam videre eft; maior ibi do-
"'^,'"y^
lorisoccafio, ir.aior horroris&filentijcaula. Maiorenim cogitandi,
^
'
ob(hipe(cendi,flendi,ingemifccndiqueratioapndmortuum, qudm
ap^id sgiotum, adhuc tamen viuentem. multo adhuc maior caufa ta-
lium affeduum prodendorum ,
fentiendique internom animi com-
motionem,iuxta oiHiaridaJiorroris plena,femefumq. cadaucr. Qui<:,
(i alitet Ucear,prxfenuam tam inafpcdabilis rei patiatur J Videmus \n
vfa
Optiala Philosophja Mortis meditatio
Quis docet liic Muncli faitus calcare uiperbos?
Putria humatorurn graueolentibus ofla lepulcliris
.
-^jnr avaucn \tanVP, cn \>aiiv; c^ Oi^oovvJoooi^Deirunj
Qui en
ccfh pfcole
/ Monjire leJriuoh/Du Monle evante'
La relmvtejojse / Tletne d'os le aojbe / JDe /a Vamte .
VEP.IDTCVS ChPvISTIANVS.
2S7
vfu cfTeapucl mortales,vtdefundorum
etiani amiciffimorum caHaue-
ranon diudomi retineantur, fed primo cjuoque tempore congruo
mandari terrre curcntur. Immo.quo morae impatientia honeflius pal-
lietur, diciturcommuniterabamicis : Dcfundus hunnim poriulat;
hoc cftjtempus eft vt (epulturs tradatur. Sed in rei vcriiaLe, viuentes
tardetprasfentix funeris.
At^quid hoc fpcdaculi eifc dicemus, merito cam filentio attenden- Putredo 5c
dum
,
quando ex arrofo iam cadviuere, non communes modb vermes
vcrmes
.
ex iplius carnis corruptioneprorepunt, qui & rcliqua corporis parte
pafcuntur , verum eriam ciim infupercx cerebrohufc, & exmeduila
i\)\nx coluber vel ferpens,vt crcditur, cnalcatuif Quen) tunc luberct
talc cadauer vcl amplecli,vtl exofcuLiri : Horrort icrc cft , vei foluni
cranium>aridum, & expurgatum, fi qu.indo inopinato confpicicurj
velaliucimortui membrum; quiddicemus deattadtu? Sinedubio,
res magni motus 6c affccftus eft, fcrio
, & debita cum animaduerfione
ad ccemeterium accedere ,
vira: mortisque memoriam recolere : offa
defunitorum in fpeculum rirccomparata expofitaquc contempIari,&
cogitare,quid modo fimus,qu;dquepaulo polHuturi.
Atconfuetudine &alliduitate tam patheticum vilefcit fpeftacu-
F lum. Eft tamen tremenda fchola hxc, magiftri admirabiles,,multa do-
centes, licet filentes . Ha'c eft le<5tio quam viuis ingeminant mortui;
Mememo homo,qmaptduis es
;
& m paluerem reuerteris'. Qjuid amplius ? Genef.
j,
Memor
efio
iudtcijmer.fic emm erit (jr tuum. Mibi heri,& tibi hodie.
Quem-
Eccit.ii.
admodum etiaminterdum iuxtamortuorum ofnifcriptum
legitur:
Hodiemihi : crastibi. Audiamus&aliam huius fcholas ledionem:
Cloria hojmm^flercus &
yermis efi.Hcdie extollitur,& cra^s non inuemetur.
x.Mach.x
Huncludumfreqirentate, hisfludiis operamnauate
, hos libros
cuoluice&reuoluite. Hicilludin mentem manumqueveniat,
quod
diuo Auguftino fub conuerfionem ca.ditusinfonabat , eiq. caufa mu-
tandx in melius vita? fuit ; ToUeJege; tolle, lege. Statimque ( inquit^g/?-
ipfe)mutato vultu, intentifTimus cogitare ccepi, vtrumnam folerent
Conflt.2,
pueriinaliquogenereludendicantarctalequid , necoccurrebatom-
joji/iegc^
nino,audiuifIemevfpiam. Dei fiquidem vox erat. Ecquifnam lu-
dus hic nobis videturf qu^ illa vox
,
quam ofla arida proloquuntur?
Certeattentiilima cogiradoncdifquirendaeft. H^ccftvere fumma
Morcis
Philofophia. mortismeditatio, arrem tradensquaEomnesartesfupe-!,"^'''*^'^
rat,bene falicet viuendi, & moriendi bcne. Immo qua? & eam tradit
pj^j^fo,
artem dequacommuniterdiciiur : Artiseflviuere, dum morsirruir.
phia,
Nam pei frequentem moitis meditationem,harumque lcdionum ob-
feruationem,vcniturpcrmortemad vitam ceternam.adeo vttumpri-
jnum vera vita inchoetur.quandoilta per mortem finitur.
Agcdum igitur
,
ledioni noftrjE inuigilemus, Ubrum patenrcm
,
ipfumque
288
Vf, MDicvs Christianvs.
Ex ofnura
ipfumq'3^pi'^ceptrem intcntisoculis animifquecontemplemur,
vt
aiidorum
(io(ftiorcs tandem mclioresqaeeuadamus. Nuncmihi parumperin
confidera-
-^j^^^ consellum oflium accruum comicito lumina , euolue folia fin-
tionr, me-
o
l i /t j
ditatio va-
g'-da, {crutare
,
percurre omnia, nihil non exculium ad vnguem prae-
mcatis.
tcr<^rediarC. Dicito iraque : quisibiomniumfuitpulcherrimus, no-
bihilimus^maxime
rcdolens,ornatilTn-nus,& iucundiffimusj' Vbi nuc
mehitum
os,labra rofca , gena: rubentesjfalaces oculi, crifpantes capil-
[[ vbinuncgemma:,vniones,inaures,
monilia,catens,coron2? Qu6
abiit lingux
facundia,vox fonora,fubtilia fupercilia, totiusque corpo-
ris venuftas.^
Quoeuanuitvanitasillaomnis, quae iii tanto erac prc-
tio, qusc tam chara mukis illorumerat dum viuerent
,
acfi mortalei
nonfuilTent.Diciamjqu^fo,!!
potises,qua:namexomnibus hiccon-
geftis
cadaucribusiilx fuere,qua tanti fux forma: cultum fecerunt, ac
fiVeneres,
lunones^&iimilesdexdiabolicjEfuiftcnt? Quaenam illar
inrer ifta cadauera,qua: tam pompatice vel bafilice incefferunc, vt pla-
tearum laxitas angufta eis eftet prx faftu ? Volue,euolue, reuolue fm-
t^ula : vniimneex omnibus nofti oftibus? Immo Sc ipfa,fi lubet,cadi-
uera alloquitor,&: interroga : Quid modo omnia? Nihil . Qujd pro-
funtfomniaomnia?
Nihil. Quidremanfit ex omnibus vanitatibus.?
Nihil. Quantum diftert diues a paupere? Nihil. Superbus ab humi-
lirNihil. Nifiquod
amatores vanitatum grauiiis fmt in anima
&
corporeluituri.
Itaapud D.Ioannem vocem decsloclamantem au*
^poc. 1 8.
dimus : Oiiantum gloripcatut je
,
&
in ddiciis
fmt : tantum date ei tornien'
tum &
lutUwi.
Lcaio Ledio igitur noftra in fchola ccEmcterij eft, cogitare , eftc morien-
fcholaecoe-
Ji^mj ficque viuendum,vt detur benc mori. Nonefteetiamtantifa-
moriendu
. ciendam
corporis
huiusmortaliscuram
;
nimis care compenfandam
operanr
ftultumque illum laborem
,
quem quis in pulchritudinis ac
forms
cultum impenderit. Non tam cogitandum quid modo lubear,
arrideat,afficiatquc
, vtpropterea fenfualitati inferuiatur : fed expen-
dendumquidinmorte,
&:pofteamfit, quoadcorpus&quoadani-
mamfuturum.
Fntaus
ErcTo, fcholze tam raras
compcndio dodior fadus
,
eam Dco adiu-
culauonis*.
uante^corporis curam
fufcipiam ,
eamque rationem feruabo
,
vt tale
mihi
corpus placeat, quale mihi a Deo omnium condi^ore conccfTum
eft,fiue
pulchrum,fiuedeforme:eiqueidquoopushabuerit, pr^den-
ceracmoderate
impertiar.Eritq.maiormihi curaornandac virtutibus
animiE,quamcorporisexcolendi:
vtimagoDeiilliimprefra, purafic
femper &lucida: vt ab ipfoin die illa tremeda non reiiciar,fed agnitus
cii Sadfcis intromittar in gloria. Hic mihi efto huius lcdionis frudus.
Quando attendimus
quidquantumque aliquandolaboris impen-
dami'>ad
tcmporaneas & vanasfcientias acquirendas, quid no fadluri
fumus
Veriihcvs Christianvs.
i?<>
fumus ad hoc addifcendum
,
cuitotum vitaetempus conccflumert?
Marcus Imperator m platea a Lucio obuio rogatus, quo iret, & cuius ThUofirattu.
reigratia? Rerpondir:Honeftumcftfenidirccre: Eo, inquit,ad Se-
^
xtum Philofophum, vrdifcamquaj nonfcio. O lupiter! (inquit Lu-
ciifccnda,
cius j iam fencxtabellam geftanspuerorum morecommeatin ludum;
quum nofter rex Alexandcr,tr:ginta duos annos natus, vita defundus
fic Itamerito Chriftianiomnes,fed in primisquii^vtdicitur; fepul-
chroimminent, iibi perfuaderedcberent, fead ludumfeu fcholam
ire,quandocunqueadtcmplum feucoemeteriumvadunt; quiahonc-
ftum non (oIum,fed necefliim eftomnibus difcerc retSte morij&c prius
bene viuere.
Didamcelebre Saluijluliani ,tumeximia iuris cognitione, tum
inPandcif,
multorum Principum amiciriaclari: Etfi alterum pedem in fepulchro ^-4 tit.de
haberem, adhuc addifcere vellem. Socratcs
,
qui Delphico Oraculo
^'^S'*""^',
omniumfapientiflimusiudicatusefl:
,
quumiam grandiornatueflet,
iJ\
non tamen erubuit , inter pueros fedens, fidibus canere. Cumque ob
id derideretur
^
dixit,abfurdum non cfle, qnx quis nefcirer , ea difcere
Yclle. Itanecpudoriefledeberet parentibus, aliifveadultioribus, a
pueris Catechifmumaddifcere, quemipfifuaaetate nondidicerunr.
Vt neque Pfalterium
decachordum pulfare.hoc eft Decalogi pracccpta
viuendo rite dccurrere : ficut D.Auguftinus loquitur.
Vtinam admortis certitudincmferiocogitandam S.HelijEpifco-
Grestr.Tit^
piLugdunenfishiflorianospermoueat! quidefuntus, ciimfepultus renenfn Be
ciretaFidelibus:, nodcfequenti veniensquidam paganus , lapidcm
^'"I*
^'"*-
qui larcophagum tegebat reuoluit, credtumque contra le corpus San-
-'
^^
<5ti conatur fpoliare, At ille extenfis lacertis confiiridtum ad fe homi-
nem fortiter amplexatur
, &vfque manc populis expedantibus tan-
quam conflipatum loris , ita miferum brachiis detinebat. Igitur iudex
lod,vioIatorem fepulchri iubetabftrahi,ac legali poen^ fententia con-
demnari : fcd non laxabatur a Sandto, nifi cum iudex de vita reo dan-
da promiflionem feciflet . Ita doceant mortui viuos
,
fi quas mortis
funtj bene ex pcndantur.
Oratio ad benc difcendum mori.
IE/U
PrdceptoTj qui vt nos manfuetudinem cordls^ humilitA'
tem docereSjin hunc mundum venijii : Doce nos,cjUfumu^JtA
njiuendo mori
y
vtcum mors venerit , vere viuere inciptamus:
quianifiqms mortalemhanc vitam falutari mortis meditatione
confummaritjmmortalisvitxpramianonconfequetur.innobis
igitiirteporalitermoriamur^viintevifiamus dternHm.
Amen,
O C A P.
Error in
^ltimaadis
tcbus.
Lnerlif
IlLb.
Uesprecio-
faeia vili-
buslatetes
rebus.
Amlrcfiiti
Hex^em,
li.^.ca. lu
Anima o-
n^niu pre-
tioGflima.
Matth.
4.
Matth.i6,
290
Veridicvs Christianvs.
Cap. LXXXIII.
Qmdpretio defpeda fui premit aurea fceptra?
Mens cognatapolo^Diuinx mentis imago.
ATVB-A homoeius reicupiduseft, quaeiprioptima
&pul-
cherrima videtur , fedineadiiudicanda& eligenda omnis
confiftit difficulras &: error. Hinc fit,vt vnus hoc, ahus ahud.
ehgat &c prsferat
;
pro fua quifque prudenria, vel potiCis in-
fipientia&' fenfuum propenfione . Similesfere funthomines cxco,
qui baculo fuoouum ferire conatur , fcd tantum abeft vt rem acu tan-
gat, vt nec baculo craftb queat attingcre, Ita in rede iudicandis aefti-
mandisque rebus
,
procul a fcopoabfunt plerique
,
vt cum Diogene
qui tangi atahbus iaculatoribusnoht, adfcopum potiiis quamvf-
quamalibiftaredebeat; eoquodnuHus atehsiUorum fitlocushbe-
rior
,
quam illead quem tamen tela diriguntur. Tam fmi&ros rerum
a^ftimatores hmacibus, bufonibus , dc conchis ilhs comparare hceat,
qu^fordidishmofisquelocisgaudent,&interimignorantquam pre-
tiofunlintrafegeftentvnionem vel lapidem, eumque quodammodo
prae hito contemnunc. AudidehisD. Ambroftum.- Oftreisptetiofif-
fimam margaritam natura infixit. Qux difticile apud reges inueniun-
tur,ea in httoribus quafi vihs iacent alga : 8c in faxis afperis, &cauti-
bus coUiguntur.
Itahominesfa:cuUamantes,quandoaddiuitias, honores, auteiuf-
A
modi ahquam mundi vanitatem perueniunt , fibi perfuadent , fe rem
eximiam confecutos ; iam demum fefadtos honorabiles. Et interim,
etiamfi adregiam fuiftentdignitatem fubhmati,rem tamen vnam pe-
nes fe habent,quE longe maioris pretij eft & maieftatis. Quant^ fim-
phcitatis & hebetudinis eft, hoc ipfum de Ce ignorare.^ &
(
quod indi-
gniuseftjnofie&nihUifacere.''
Quidnamiicceft tantipretij , tantsc
dignitatis ? Hoc modo interrogatur; quid fui pretio premat dcprimat-
qucetiamaureafceptra,hoceftqua:uismundi Regna? Refpondetur,
B
animam ad Dei imaginem creatam^efle regtiisomnibus pretiofiorem
phirisqueacftimandam. Vis fcirequanti pretij poft Deum, qui fum-
mum bonum eft,fit anima f Attende diaboh ad Chriftum verba, qui
C
intentationeei propofita
,
omniaRegna mundicum ipforum gtoria
nihih faciebat
,
prx vna anima : fi in eius efiet facukate , iuxta pra:-
fumtuofumipfius mendacium , omnia iUa dare,&iUis animam mer-
cari. Iftudtutius tamen Chriftiipfius quamdiaboh calcuiofuppute-
mus,& aeftimemusjfic dicentis:
Q^idprodcji
bo7}im,fi
mundum xmuiTfium
Imrfturj afiiwa verojua detrimmnmpamtm) Aut quam dabtt hmo conmu-
tatmm
PlLESTjiNTISSIMVM HOMimS PIGm^,ANJMA. 83
.
Quidpretio deipecla iui premit auresi iceptrar'
Mens cogmta polo : Diuin^ Mentis ima^o
.
La voute (izuree
/
Qu'a elle enferree / De^lus ^ecieux
^
L'(tme,aont Venaeancefln-e a la femhlanre/Du arandRoydes cteux.
Veridicvs Chri s ti a n v's. 291
tationemfro animafua
? Ac fi dicat; Siue animam vcnum quis cxponar,
& pro ea cotum accipiat mundum 5 fiue eara redemturus
,
pro illa to-
tum mundum in lytrum expendat , inarquale indignumque commer-
cium faciet , eo quod nihil fit in toto mundo,quod animae pretio con-
f:atui'. St dedent ho7UO omnemfuhjiantiam domiisfiid pru ea, quaji nihil dc-
Caht.i,
jpiciet eam.inqini Sapiens. Deiis {olus,qui eam condidit 8c redemit,iu-
flumeiusnouicpondus&pretium : ineius manuxqua tanta: mercis
eftbdanx. HincdiabolusadIob,nccinepte : PellefnpyapeUe-jC^awcialel'
^-
quhabethomo,dabit proanima
fua.
Etappofite iterum Sapiens : Re-
Pro.ij.
demtio amm viri^diuitidfu^. Si totum mundum pollideret, diuitix eius
adhucnon enTent tanta?,vtmaioreselIe nonpo(tlnt,redanim^ redem-
tio &poiTedio omnes fuperat gazas Sc thefauros. Quja Dei capax eft,
fontis omnium bonorum. Hiac D.Bernardus: Ad imaginem Dei fa-
Bemard.
(ka. anima rationalis, ceteris omnibus occupari poceft, repleri omnino/p*- Ecce
non poteft : capacem enim Dei.quidquid Deominus eft ,non imple-
""^ '^%
bV

^
y j
. . . ^ . .
j
1 emma.
it. Pretium vero redemtioms an^mae, eius quoque pretium adauget.
Vnde idem San6l:us : Magna res eft anima, qux Chrifti fanguine re-
Bermrdm
demtaeft. D.Auguftinus vnofere verbodeanima^excellentiadicir,
^^'^'^^*
quidquiddicipoterat: Nihilinter omniaquje Deuscreaait, ipfi cft
^"^"-^*
anima propinquius.
(inim<e.
'
Norunt experiunturque modo quanti fit valoris anima,qiai pro eius
contemtu^eternasnuncluuntpcenas. Quanti nunc illasfacerent, fl
tempus & ratio fuppeterent ! Sed diftinguenda erant tempora , duni
tempus erat. Neque enim fruftra a Deo ordinata funt, vt tempus me-
rendi,(S<: mosrendi tempus^ fiuegratia: & iuftitice,laboris &prsmij,fi-
bi inuicem fuccederent : quique priiis illudnegligercnt , in pofteriori
ferius faperent,& aeternum fruftra lamentarentur.
Dicitidcircore6teD.Chryfoftomus: Anim^B nobihtas quanta fit,
chyfofi.
nobis ferio cogitandum : nequideaindignum opcremur.'ne coinqui- Homtl.M.
nemus eam illicitis operibus : ne fub carnis feruitutem eam fubiuge-
f**f^^
GeneC,
mus : ne tam nobilem, tantaquc dignitate fublimem , fic crudeliter
&
immifericorditer trademus. At cura, amor, &aeftimatio corporis,om-
niaadferapiunt, vtanim^e folicicudini nihilfitreliquum, Portioani-
malisinhomineprsdominacur , facicquevt ailiduo deorfum verfus
terram propendeat^refque terrenas expendat ; ciim tamen ipfa Natu-
ra creationis modo nos contrarium doceat;
Fronaque cum Jpecient animantia cetera terram
:
^"'^- r.
Oshominifublime dcdit
\
c&lumq^ videre
^^^^'
lufit, &ereciosad fideratoUerevuhnf.
Merito cum alio Poecajlicetetiam profano,cxclamemus;
O euYU(X,in terras animm,
&
cdejiium inanes !
Perfta
Indfgnum
rc vera , hominem, viliorem quam Deus dederit naturam
'"'^*
o 2. fibi
ISeritariiU
Serm.6.
AdMiit,
Tliniui
SabcllUui
li.Ztca.
7.
ipi Veridicvs Chmstianvs.
fibi adfcifcere. Longe aliter profcdo rem fuam inftitiinnt
,
qui
qiianti pendenda fit anima , ex vt^^x raiionis , vt iuftae trutirs indicio
cognouerunt. Atque ideo omnem erga eam &curam & laborem im-
pendunt, immo & nuilam corporis curam admittunt , nifi ad animas
falutsmquoqueconducat. Dicuntcorpori^cumD.Bernardo : Noli,
6 corpus,noiipraeripere tempora: potesenim impedire anims tuae
Ad
corpusfalutem, tuamipliusoperarinonpores. Omniatcmpus habent. Pa
Aroltro-
terevt nuncanimaprofelaboret;magisetiam collabora: quoniam (1
compateriSj&corregnabis. Quantumimpedis,6corpus,eiusrepara-
tionem
j
tantuminipedis tuam. Quodnimirum antc reparari noa
poteris, doncc fuam in ea Deus videat imaginem reformatam. Nobi-
lem iiofpitem Iiabes, 6 caro, nobilem valde. Et tota falus tua pendet
deeius falute. Da honorem,6 caro, hofpiti tanto. Tu quidem habitas
inregione tua: animavero peregrina & exul , apudte eft hofpitata*
Ha6tenus ex D.Bernardo.
Quanti vero fit hofpitium animx , hoc eft: corpus , ob dignitateim
anima?,qui]? illo continetur, fubiedo exemplo clarius euadet. Alexan-
der Magnus
,
poft Darium prxho viiflum , adeptus fcrinium in regia
prsda , ex auro &gemmis fabrefa^tum , fcifcitans ab iis qui Pcrficx
eranthixuriasnoignari^Ecquifnameffettam pretiofi vafculivfus?Vbi
regia audiuit in eo vnguenta feruari folita: Qujn , inquit , rei magis
pretiofaefit pofthaccuftos : fitquenon amphus (xv^Q^misv, fed mihs
deince^sOfxtifo^miou. atqueita Iliadem Homeriipfi loculo inclufit.
Quantomagis Chriftianus anims fcrinium virtutibus ornatum , vfi
-
bus debitis,tanto pignoriconferuandofemper aptum atque idoneum
reddere deberet f Noncorpus voluptatibus fuis permittendo.fed ra-
tionedignitatisthefauripretiofi,quem,teftePaulo,continetfanim^vi-
dehcet luce fidei & gratiis adornatap) etiam honefte poflTidendo , eiuf-
que magnam curam ad falutem habendo. Si animae vero ipfius nobi*
htatem
, atque indolis a Deo datx pr^ftantiam aliquanto penitiiis ob-
feruaremus, quam interdum & faluti proprix , & ReipubliccE eximia
emolumenta compararentur!
Protagoras Abderites puer adhuc, & baiulando vidum qusritans,
. Democrifo conciuifuo occurrit , fafcem caudicum aliorumqueligno-
irniaeindi-
rum incompofitorum compofitum & miro artificio colligatum ge**
aum.
ftansj Democritus iun6turam,pofituram fcite periteque fa(3:am,expc-
ditumque pucri inccfliim atque ratione quadam geometricacmnia li-
brari confiderans
j
rogauit quis illa omnia ita colligafiet . Cumquqfe
hgafte Protagoras diceret : dcfiderauit vti difl^blueret Sc iterum colli-
garet: quod vbi fecit puer: Mi adolefcens,inquit Democritus,cum in-
genium bene faciendi habeas , funt maiora melioraque qux mecum
facerepoffis.Abduxitquceuraj&eireeumfecit, quantus poft:ea fuic
^
Quaiir
4 . Cor. +.
i,Tim,4
Genitt*
IndolLS cx
Veridicvs Christianvs.
295
Qnam praeclari viri ita e triiiiis colligerentur , fi animae pr^fliantia in-
dicio aliqno fe interdum per externam corporis fpeciem prodcns at-
tentiiisconfideraretur!
Nonabfimilehuiceft
,
quodXenophonti Grylli filio legitriracci- Aliudex-
diflre.Huncaliquandoinangiportu<j]uodamSocrateshabuitobuium:
emplum
quumquevideretadolercentem raraindole,porredobaculovetuit ^^^
p!tarch'tu
prazteriret. Vbiconftiterar,rogauitvbifierent venderenturquevaria:,
Xe-
merccs,quibus vulgo vtunturhomines f ad id quum promte
refpon-p^-^owff*
d!(rctXenophon,percontatusefl:,vbi homincs fierentboni ? cum ad-.
olcfcens refpondiffet, ie id nefcire : Me igitur fequere
,
inquit , vt hoc
difcas. Exeo Xenophon coepitefTc Socrarisauditor, Abfurdumefl:,
fcire vbi parare queas honefl:am vefliem, aut pocuIumj& ignorare vn-
de tibi comparare pofllis animum cultum.
Ex hisomnibusvidemus,quam fintvaricerationes^obquasanimas
pretiumnobis magni eflifaciendum. Vtvere dixeritSeneca: ^ona
senecaepiji^
mensneccommodatur,necemitur : &purofi venalisefl^ct, nonha-17.
beret cmtorem. Ita ille. Et credercm ego quoque,quia non fiippeterec
pretium condignum . An merito nobis debeat carifllma efle anima
,
incendium ipfum doceac, ex quo prxomniHus illam erutam defidera-
remus^incodifcrimineconllituti. Sic enimolimPraxiteles
,
quod- l-y<^ofi'^^"'
nam ex operibusquasfccerat, efTetei charillimum, prodidit
,
quod
^^*'^'''*
alioqui Phrynem celabat, cui pulcherrniium omnmm c[ux m ofncma
ad pTctium
habebar, promiferat. Illaenim vt veritatem elicerec , feruum fu*bor-
i'ci ehcieu-
nauic, quiPraxiceliinforofuavendcnci diceret, domum fuani ma-*'^"^^*
ximc flagrare incendio,& pleraque iam incendio confumta eflTe. Pra-
xiteles igitur ftatim interrogac, an Sacyrus & Cupido fuperefTec. Indc
confticicquidomniumeflTecprsefliantiflrimum. Itahauddubieconftac,
animamefTepretiofiflimamomnium, quia fi nihil aliud, illamfaltem
cum Biance ex incendio feruaremus. Omnia dabic homo pro anima
fua
j
ergo pluris omnibus icftimanda.
Oratio pro lucro & falute animarum.
QVamiJit pretif
animaj nojli tu optime, Bomine
lefti, qui tc
fro
animabus noHris impendijli : Daut
femper magls
ac
magLS i/ludipfum &
ego
cognofcarn
,
tum vt ne illam velcum to-^
tiusmundi lucro deperdam^ tumvtiUius
falutem etiam cum
munditotius detrimentoprocurem. Amcn.
05 C A P.
i;>4 Veridicvs Christianvs.
C A P. L X X X I V.
DiCjliomini qua non cladcs damnofior vUa ert
:
Peccatum^exciiflis in quo fibi plaudithabenis.
vANDOcvv^TDEM non folum Iiomine5,veriim etiam geniis
belliaium vnuquodqucjnacuralirer fugiunt qux fibi noce-
recognofcuntj mirum merito videridebet, non melius
Cumnoci-
^^^^^^
nofci^neque aliterab homine vitari,quod peflimum,eique
"^jy""'^^j. maximceft noxium, peccatum fcilicet
;
qujecerta ipfius pernicies.
A
fugiantur ; Concra morboSjinccndiumiacfluram bonorum,iniuriam, nominis ac B
peccacum,
famjela^fionem, & contra fimilesaduerfitates & incommoda^ ftudio- C
omniam
fi{]],i^^ fei-j-^jjej-^tl^iailamr. Siqueingruant
,
totisviribus ingenij
& D
XlOi-Cncun-
iVn r i- ini -iix
niumnon
corporis oDiiftitur ; & ii quemhisnonobltantibusoccuparmt; valde
vitatur.
illeabamicisdeploratur. Contraid veroquodanima: incommodatE
maxim.e,nihil v!gilatiw,nihiladhibeturvteuitetur. Siqucaccideric,
parui etiam illud ciamni penditur, facilis iailura lalucis. Hoc eft quod
BemardM
D.Bernardus nocauic Sc conqueftuseft : CadicafinuSj&eftouifuble-
uec; perit anm-ja,& non eit qui recogicec.
Argumencoeft haud dubie euidentilfimo hec tam craffahominum
ofcicantiajoculosmenti-s noftrarperfcedamillam in Adamo ruinam
miferando modo inucrfos,& plane prxpofteros fados efl^e, vc nigrum
album, & raalum bonum diciimus. Fadi adeoYumus pueri,non ma-
licia, fed fenfibus & incelledu; vc carbonem candentem vclflammam
cand*la!,2quefacile acquecerafa,rofas, aucpomaarripiamus : xquh
iucunde quod cercam adfcrac morccm amplexemur, quam quod vits
fouenda: ficoporcunum. Adeo in peccacum etiam cum volupcace pro-
j/ojj itpud ruicurjvcperireiicvolupe.
Hucfpetac,quodcscutiens quidamani-
Dioglib.^.
ino, acute fatisactigic, inquiens : Facilis ad infernum viaeft
^
claufis
enim oculisilluc icur. Immo nemoaliter, quam claufis per peccacum
aniins oculis, c6 perringic.
Rcmfanepefiimampeccatumefleneceirccft-,
perquodhomo, ad
asternambcacicudinem conditus,
&Chriftimortead eandemconfe-
quendam redcmlus, a tanca fehcicace exckrditur. Rede ideo dicic Sa-
'tccli.i-j^
piens :
Qmdneqiiim.quamquodexcoptauitcaro
^
fanguu^i HoCeil: pec-
cacum : quohomo vnaeademque viceorane bonumquod habebat,
habec,
&erachabiturus,amicdc,cumfcilicecpeccacummordferueft.
^ccls.$.
Hoc & Sapiens breuicer innuic,dum aic: Qm mvnopeccat, multa bonx
~
ferdct.
Mulcumproculdubioperdic.quicotum perdit. Tribus Dan,
iHdk.iZ. hoceft, decognadoneDanarmaci
fexcenciadcapiendam. quandam
ciuitatera accindti , domuni quandam in via ingrefti funt
j
ex qua ido-
lum
Verniciosissimvm HOMiNi PECCATVM .
84'.
Dic: liomini qua non clades damnoiior vlla eft r*
Peccatum; excufliis in c^uo {ihi plaudit liabenis .
'lUd-^ v^ ^ci c^uatiftd c^uad; c^^cU mttM' ^?)wi^ m^tt^
:
^is moy, audle vefte/ Solt la^lusjunefle/t de^lus
deffro)'^
TDu ^echeh tache/^lu quei on feUche/Sms hride.etfhis loy.
VeRIDICVS CHRISTIANvf.
i^^
Iumargcnteiim abftnlerunt;, Michas heriis domus eos
infequenSjque-
Pcccati
iens,&plorans, damauitpoft cos : rogatusque ; QNtd tibivis ? curcla-
danmum.
hots ? refponclit : Deos meos quos mibifeci, tidisiis,
(^faierdotem
, c^-
omma
qtu haheo
^
&
dicitis: qutd tihi
efl ? Qujd igitur faciet Chriftianusj
CcKns
quotiefcunque mortaHrer peccauerir, fe amittere non Deum quem ip-
fe fccit ;
fed qui ipfum , & omnia fecit r Videte an non habeat iuflam
lamentandiocca(ionem,quirantum bonum perdidit: quiqueex fum-
ma quadam gloria in abyilum miferiarum delapfus efl: .
Audiam.us
fandli cuiufdam viri iuftum lamentum.
Aperijaperijanmiamiferabilis, oculostuos,
6^videquideias
, 5c
ApoAro-
quodes: vbieras,& vbinunces. Vxoreras&fponfa Akifllmi, tem-
Fheadani-
pkmi Dei viuentis, vaseledionis, ledus arrerni Dci , thronus veri Sa-
catriccm'
lomonis.fedesSapientia:, fororangelorum, (S:heiesca;lorum.
Fuifti
h^comniaj&quotiesdico, fuifti, necelleeftre totiesflere.
QiKEeft
igirur tanta ha:c mutatiof Sponfa Dei, fadta eft adultera fatan.T. Tera-
plum Spiritus fandi, verfum eft in fpeluncam latronum. Vas elcdio-
nis, invascorruptionis. Le6tusChrifti, in cubileporcorum . Sedes
Deijin cathedram peftilenti^e. Soror angelorum , in fociam diabolo-
rum, Etqus vtcolumba volabas in ca;lum;nuncvttortuofus
fcrpens
pertcrramgraderis. Ploraigitur,plora, oaniiria miferanda&infe-
Ux
;
quandoquidem C2h,angeli,& omnes tedeflentSancli.
Lacrym^
S. Paulitedeflent; quiapeccafli, necfecifti poeniteniiam . Lacrymae
fandi Petri te deflent
:,
quia negafti Dominum Deum tuum , &amare
non flefti. Lacryma? Prophetarum deplorant tuam calamiratem;
quia
iam deinceps vident in te declinantem iram & iuftitiam Dei .
Etam-
pliiisdeflentteruinofimuriHierufalem : &lacrymjE
Hieremic-e vi-
dentis de CctIo cecidifl[e Ifrael , &filiam Sion perdidiflTe omnem fuam
pulchritudinem. Deplorant te lacrymae Chrifti,fponfi
quondam
tui
j
eo quodnoncognouifti tempusvifitationistux, nequemodo
mife-
riam tuce defolationis.
Ex his & fimilibus
,
qus quilibet iuxta hanc formam apud fe com-
mentari poteft,facile ieftimetur
,
quod peccato nulla fit homini clades
damnofior. Dum cnim per illud a Deorecedir, ab ipfo omne bonum
deccdit : & e contra, vnus cum diabolo efficitur . Sic dicit Apoftolus
JoannesiQmfaiit peccatum,ex dtabolo esl: quoniam ah imtio diaboluspcccat. i.
Io4>t.it
Et ijla eft diaboli deformitas; peccatum fcilicet ; adeo vt ob id pidores
nunquam fiiis tetrum queant effingere . Hic fomes eft & nutrimen-
tnm incendij Auernalis. Peccamm infernum conftruxit &c fuftinet
.
Adco vt nihil magis fit homini fugiendum peccato; vtcuinihil quo-
quc fit perniciofius.
Notatu vere dignum
,
quam Cicero
,
per inftdelitatis Gix leuiden-
ciiern
fam, peccati execrationeiji clare perfpexerit, dum ait ; Prxter
culpam
&pec
t<)S
VeRIBICVS C
H R.I S T I A N V s.
Teceati
dc peccatum ,
homini nihil poteft accidere quod fic horribile acq. per-
nialina.
timefcendum. Quid dixiiretjfi FideikiminefuifTcccollurtratus? Hac
liquidcm certo cognofcimus.tanmm malum ejTe peccatumjvt,quem-
admodum nemini,etiam in cxlo , bene e([ct peccato vni obnoxio:, ita
homini a peccatis immuni
,
nec quidem inferni tormenta nocere
queant, nequein medioignisdamnatorum eius carleftis glorisla:ti-
tiam imminucre. Quinimmo in terris adhuc conftitutus, & a deccm
daemonum milHbus citra fuam culpam poflefilis , non tam eft deplo-
randiis,quam fi in vnum peccatum mortale fuifiet prolapfus. Prsfer-
F
tim veroquando ineo volens permaneret; &
,
quod additur inRe-
fponfione quando in peccato,excul!is habenis,fibi plauderet.
Dcfcnptio
Hic tibi ante oculos peccatorem ftatue , in peccatis citra vllum Dei
pcccacoiis
timorem proruentem
;
quaficurru triumphaUvedtum, cuius auriga
mtrepidi.
(Jj^bohis iit
;
&c feptem peccata mortalia , vt feptem animaha rhedam
Q
"
tiahentia ; quoapparatu , magnacum animi voluptate Sc alacritate in
tartari fpecum pra:cipitat. Harc ars &c fraus diaboh,fceditatem pecca-
H
tiacperniciem bhande palhantis : hocinitium ftatusdamnatorum,
quorum defperata corredio eft. Ha:c noftra nequitiajnfirmitate pri-
mumad pcccatum viam ficiens,&tuncetiamobduransaniraumda'
ta opera, dc
praua voluntate. Uxc noftra mifcria . Hxc pelTima plaga
noftra,iaduramaxima,maximaidcircofolicitudincpr^cauenda.Qu^i
peccatum fug:t,omne fimul fugit malum.
Quam male confukum eft igiturillis, qui volcntes fcicntcsque in
tamdamnabih permanent ftatu , &ine6demadmortem vadunt! Et
quamlaudabilesilli, quiquoquo modo pretiofam animam
, & fuam
ic akerius^vtpoffunt ex hoclaqueo eruunt! Hicreferam mirabile ex-
emplum, quod ex Sophronio fic refert lll. Card. Baronius . Alexan-
c4.tr Baro^
driae fub Paulo Patriarcha
AIexandrino,puellaqu?dam rehdla fLierat
fhrtmo.
pupilla a parenribus magna facultate locupletibus. Eratautem adhuc
Fratum Spi
(],^ baptifmo.
Die quadam ingrefla pomarium , vidit quendam
pa-^
PueUa^vin
lantem fibi laqueum. Cucurrit igitur,& dixit ei
:
Quid facis homo f
fufpedium Dimitte me , mulier, inquit ille
,
quoniam in multa tribulatione fum.
impcdiens
Qaa:ait : Dic mihi caufam, &: forte adiuuarete potero.DixitilIi:Gra-

chama-
^^.
^^^ .^\^^i^r>, piemor , & valde futfocor a creditoribus ; elegiq. potius
femel vitam finire,quam
quotidie mori. Qus dixit illi
: Quxfo te,ac-
cipeomnia qua: habeo & redde. tantiim,ne pcrdas teipfum.
Sumens
vero dle,reddiditomnia.
Puellaautcm anguftiaricospit, non habens
quifuicuramgereret.
kaquefornicari inftituit, &inde fibividluin
quaercre. Poft
ahquantum
vero temporis infirmata eft puella:baptif-
mumpoftulauit;
atquiameretrixerat,
deeratquieam fufciperet,
&
proea fponderet. Cumque in his eirctanguftiis, adftititciangelus.in
fpeciehominisillius,
cumquoipfa
mifencbrdiam fecerat. Illeeam
confo-
Vehidicvs Christianvs.
297
conroIiituscft,atI(iaxirqueciuosaIiosangeIos,duxernntq.iIlamaclEc-
clefiam.Seq.transformantesin perronasquafclamillulh-es& notas in
oidine Auguftaliura.vocantclericos. Rogantura presbytero-.Velient-
ne proilla polliceri ; dixeruntj Etiam: nos pxo illa pollicemur.-Bapti-
zata eft:,& albis induta, rurfusab eis fubuedla eft: quam cum fuo ioco
reftitujfTent euanueiunt. Vicini admirantes priE rei nouitatCjEpifco-
ponunciarunt : EpifcopusCiericosrogauit : accerfiti nobilesPr^to-
riani. quieam vili erantin baptilmo {ufcipere , rogatique dixerunt , fe
faitieius nonefle confcios.CogitansitaqueEpifcopus, Dcihocopus
eile: Puellamexaminauit. Opusilludmifericotdis in virum defpe-
rabundumoLm impenfum cum tota vita, intellcxitexilla : iisque cii-
^is puella continuo obdormiuit in Domino. TuncEpifcopusglorifi-
cans Deum,Qixit.- lujlus cs Domine
,
^ nxium ludiaum tuum , Tanti rc-
fcrt,peccatum fugifre,& in aliis impediuifTe.
DeformitasanimcE quamcontrahitexpeccato, nunqua fatispoflit
cxplicari , vt neque eiufdem pulchritudo
,
quando a peccati labe cam
contigeiit expurgari. Quod quia f ub adfpettu minime cadit,quantum
-Jicet.mirabiiiquodacxemploelucidemus.Anno i i^S.RexTartarorii
loamnVU'
CafTdnuscum ducctisequitum millibas Syriam cepit, & finitimas re-
^*'***'^-
8
giones.omnibus itaq.formidanduspetiit hbi vxorem fiham Regis Ar-
meni^, quod audiffet effe pulcherrimam. Rex Chriftianus tanti regis
'Viribusexterritusdedit. llla pdftahquodtempus e virofuo CafTano
edidixinlucem partum tantJEdeformitaris,vtrex maritus nullomodo
iilum veluri fuum volueritagnofcercj quod monftium viderecur.Vo-
<:atad confiliumPrimarios ; de ipfbrum fententia vxorem veiuti adul-
teram, partum veluti ex aduiterio fufceptum vltimo fuppiicioadiudi-
cat. Innocens mulier infelicitatem fuam deplorans , aci preces confu-
;git; ignaraconfilij petiit^vtfibiliceretbaptizarequem peperiffcf.Da-
ta illi facul tas : ita tamen, vt adeffent baptifmo aliqui fidei fpecSlars vi-
ri
vnacumrege.nequafrausiieret. Mirare'|vbibapiizatU5eft puer,
adeovenuftus acformofus apparuit, vtrextantare permotus, cum
plurimis nomen Deo dederit , &maximum rei Cliriftianae fadum
fueiit incrementUHi.
Oratio contra peccati perniciem & damnuni.
P
Eccati damnumy Bominc^^ in^Jiimahile efi
,
quia nos amm&
priuat
c^
corpore ;
(ir
hereditat cxlejli deflitutos
, atern^ da-
^nationi reddit ohnoxios : lllumina igitur oculos mentis
noftrx^
njt tam
peftiferam luem valeamus
dignofcereyO' morte ac
infer-'
MofeiusfiudeamHseuitare. Amm,
t> Caip.
i^B Vbridicys Christianvs
C A P. L X X X V.
Quid fixum firmumq.femel mortalibus h^ret?
Scat fua cuique dies^ &c inelud:abile fauum.
Euentyuro
^^^O
NCERTiTVDo rerumcuenturarum ,anxietarem &:inqu{e-
inceicitu-
k^
^^
tudincm in animo hominis gencrat
;
propterdubiam illam
do affligit.
i^^
^jexpedationemjtumreiinuirae quetimeiur,tumamata; quac
optarur. Quando boni quidpiam fperatur
5
certum eft, gra-
tiusefTe hominijfi nihil fit quod dabitct de euentu. Quando vero ali-
quid aduerfi timetur , etiara meliiis fe habet homo , fi ccrto idipfum
pra^fciat. Poteftenim fe in illum euentum pramunire , & paratior ad-
Grf^r.
uentansmalumexcipere. luxtaillud: lacula prasuifa miniis feriunt.
licfr.tl i.%.
Intercmniaqu23 homini cxpedianda funt, certiffimumeft
,
ftniel
A
Hehr 9.
mori oportere
j
{ecundum fummi Domini decretum : Sttitutum cH ho-
Morns
mnibus, jhnelmort. Mox vt Adampeccauerat
j
lex in illum illiusque
ccmtu
0.
p^i^^j-Qj
j^j.^
eftjvelut fententia mortis,qua neceflkrio vnicuique mor-
talifemelincumbit mori. Adeo vt ex illo tempore,quam certus eft ali-
quisfe natum eflc, tam certusfitetiam feahquando moriturum. Hoc
Tfd.
88.
eft qnod Pfaimifta dicit :
Q^s
efi
homo, qui vtuity &
non videhh moncm ?
B
ac fi dicat. Omnis-homo viuens eft mortalis. Cumque certus eft fe vi-
uere
;,
cei tus eft etiam,morte fibi occumbendum. Iftud docemur ipfo
iReg.f4
quotidianomorientiumvfu. luxtaiUudRegum : Omnesmorimur
^&
Q
quafi
aquA dtlahmur in terram. Ita prarcedunt hiXequuntur ahj: nafcun
-
tur quotidiehomines, &moriuntur. Ncquequeraquam morsexcipit:
JJoratUb.i.
quia vnaeftomnium fententia.Vndebene Poeta: Palhdamorsa^quo
J)
'"'
puUat pede pauperum tabernas Regumque turres. Vna,vt ita dicam
,
falce omnesdemetit. Dicitproptereabene Refponfio.-ineludlabilem

effemortem. Nequecontraeam valetSalomonisfapientia &gloria,

nequeSamfonisfortitudo,
nequeomnium Sanftorum fan3;imonia
eosa mortis aculeo reddit immunes : neq. fubtiUtas Philofophorum,
necTyrannorum
fsuitiaautviolentia ,
nequeoranismundi amicitia
autopulentia. Horum nihilmoratur mors : quiaiureinomnesacce-
pto,erga fingulos vtitur ex ^quo.
Miru,mot-
Cu,-n morteigitur nihil fit certius,meliufque fefoleatctiamcontra
tem med'i'
prscuifa mala munire mbrtalis ,
nunquid mirum eft
,
homincs tam pa-
taii tara rum hoc clypeo recordationis & prxuifionis vti ! Videmus interdum
j>arum.
quofdam morientes cum magna animi conflidatione & angultia ;
ad
tempus mouemur turbamurque : Ced vix tantillum durat
,
quantum
circa funus & fepulturam occupamur . Et ftatim indulgetur geniofu-
pcr defundo jgaudciur^ ridctur , dc conceptus ille ad momcntil dolor
ac jno-
SniTVTVMESTHOliaNIBVS.SEMEL MORI. H<Ar
Quid fiximi irmnmc^ fcmel mortalitus heret
.''
Stat uia cuique dies : et ineluccabile fatum
^^afhy^Dttti;^r^ooht,my:tnl\inv
tr) max^ x>ntbiiPbtrj.
Qm e/i V^unm^ Si certam, tme Ihomme^ Nen majje Imter /
La mffrt a jon neure^ C'ef(cnop trefjeiire^ Te vitnara. dmter.
Veridtcvs Chrtstianvs.
299
acmotushauftoliberaliiismerodetergitnr, &:Fronsexporrigitur. Afl
vndehaectamadniiranda ftupiditas? Ratioeftifta. Nouit inimicus
nofter diabolus praeftantiam efficaciamque viuae mortis memoriC;
quxec^am fola adconuertendaspeccatorum animas fufficiat, fi menti
infigatur. Idcoquc ita corda (enfusque noftros inuokiic &implicat vt
in mortealterms vix femelcogitemus noftrasquoque aliquandofutu-
ras vices:& forte cras velipfaetiam hora. Quisenimfibicraftinum
polhceatur? Hcecpraxisdiaboh, memoriammortisfemperabocuhs
mentis noftise amohentis.
OptimoidcircoconfihoEcclefiain capitelciunij , hoceft, prima Cinerum
QuadragefimcB dics vnumquemqueFidelem fuse condicionis memo-
^'"^
'".
^-'r
5
. 1 .
J
j I f
principio
remracit; &permortis recordationem ad veram conarur humihta-
Ouadra'
tcmpcccatorumquepcEnitentiamadducere. Eadccaufa, nonfolum gclimar,
hxc cuique verba falutaria commemorat : Mem.ento homo,quia pul-
'l""^ ^^^"
uises,& in puhierem reuerteris: quae Dcus ipfe primo noftro parenti
,
Gcnef.j.
lata moitis fententia,inculcabat : verum etiam cineres in frontem cu-
iufqueper crucisfiguram irnprimit, vnde& dies ille Dies cinerum
nuncupatur. Superbofiquidem homininihilfakibrius, adtumorem
illum animi deprimendum
,
quam vtei in faciem coram multitudinc
impingatur
,
quod terra fit & lutum , 6(:qu6d in puluerem fit iterum
reueifurus. luxta Sapientis didum ; Omnui qux de
tenafunt ,
tn terram
Ecdi.^Oo
comenentuY. Ideo, tametfiquisrobore fitrobuftior, velturri fubli-
mior,mortaIis eft,caducus,& fragilis,nec cum vitro conferendus. Re-
fte ob id D. Auguftinus: Nonne fragilioresfumus
,
quam fi vitreief-
Auguflin.
femus. vitrum enim,etfi fragileeft, tamen feruatum diu durat. Homo
'
^em.
autem non poteft fe,& quide omni cura feruando,contra morte tueri.
Meritocnm Gorgiaillo Epirota morralem noftram natiuitatem
, Vakrifj
vcluci certiffima mortis teffera,femperanimo voluamus. Isfiquidem Max.Ub.t
infunerematris fuas vteroelapfus, inopinato vagicu ledum ferentes
'^^S'^'
confiilere coegit:ficq.no tantum ex ipfo mortucE genetricis rogolucc,
fed ctiam cunas affecutus cft. Ita quidaliud cEquc certii ex ortusnoftri
primordiis habemus,quam certo ccrtius nobis etiam effe moriedum ?
Oratio pro felici mortis hora.
QFandoquidem^Bdmine Deus,ita a tua diuina maiefiatejfa-
tutmn ejl^ vt omnibus
femel certofit
moriendum : Da no-
hls gratiam ita aBus
nofiros
totamque uitam difionendi

vt
^aratos mors
femper inueniat -, eadem^ nobls
d^
vitafiit
huim no-
uifiimum^
C^
^ternagloridi
efificiatur
introitus
, &
princtpum,
p
2
'
C A P,
goo Veridicvs Christianvs.
Cap. LXXXVI.
nx bana^dnin viuain^potiora capefeere fuades
l
uorum Yota tibiextrema mors exprimet hora.
Ad debitu tsjjE^^
.
iaculator.clumarcuinrenrotelumcftei-nifrums
, telumA
nc colli-
l*^?^^^o?^
rantum vel arcum iplummlpiceret
;
aut
,
quod abrurdius
mandam
,
^^^sl?
^'^>^ annulos digitorura fuorum
,
bombyeinas manieas , vel
con intcr-
iimiliafixis oculiscontemplaretur
,
quoeum voluprastra~
iTicans m-
,
. . ^
i- i

i i
haircndu.
neret ; neque aciem m Icopum du';geret,vel m aucm,vel qucdcunque
decreuiflet tangerej diuiacularetur, priiis quam fcopum, velauem,,
remve aliam deliinaram ferirei. Ita,quandooculi in res caducas hu-
ius mundi femper defixi funt
;
neque collimaiur ad finem creationis
tum no ftr.T,tum rerum omnium , neque eo omnia diriguntur,quo ta-
men peruenire optamus
; fallimur fruftramurque noltra expediatio-
Id nunc
ne^quandoeo venirur . Perindequoque faciunt neeligentes acluumR
quod in
luorum ad prajltitutum hnem delhnatores.atque li viator aliquo pro-
morte adu fedurus prodeat,porta ciuitatisexeat,itcr conficiat , ncque femel ter-
optabimus.
i-ninum,qu6 tendit.mente recogitef,vtfuaomniafecundiim rei necef-
firatem difponat : fedtunctantiim perpendat, quoeundum fibieraCs
Vita,vu
quandoiammagnampartemviac inincertumconfecit. Velperindci-
ad patria,
^r-jj

j j n. r J
ac h ccgitarit quidem de termmo ad quem properandum elt ; led m
itinerefe quaeunqueoblataoccafione finatretineri. Adeo vthiceum
pocula,ilUc tripudia,ibi pugnse, alibinugasa profedu remorentur:
dumque cadentibus vmbris nox videtur ingruere
j
tum fe videat pro-
cul abefle a loco quo pergebat , &tempus deficere
j
feque ahter de
-
buifle opratac met^^etiam in via,elle memoremjneque ita pro vohipta-
tefua vbiuis locorum tergmerfari.
Si iam igitur.durante virae huius curfii &via^praefertim in iuuentu-
Q
te
(
qua?inftarflorisbreui fortedecerpendaeftj feno expenderemus
quo tendamus; an iter redum eo teneamus
;
quid tum maxime fimus
optaturi nos fecifle, quando iam feriuscrit,quam vt quidquam facerc
liceat : credo maiorem fore omnium rerum moderationem ; maiorem
Refpiccfi-
timorem Dei :. vitamque mehus cum prceceptis Dei congruentem ; 6c
acm.
caeleftem prorfiisinterris conuerCationem. Omnescnim cogitatusp
fermones, &aluscumfine,hoceft,cum ^ternnF beatitudinis expeda-
tione conuenirent
,
tanquam cum fcopo vel tcrmino ad quem omnia,
diriguntur. Iditaextremavitehorafeciflenosexoptabimus;curigi-'
mr non ea modo capelTamus.?
Ac fquoddeplorandumeft) nunc vitamukorum cumporcorum
wacommuniscft. Itacditur.bibitur, dormiturj& iu fordibusgrun-
niiuid
HOCAGE, QVOV IN MORTE EGISSE VELIS
.
86
Que bom^ckimviuam.potioracapellereiuades
.''
Quorum vota tibi extrema mors exprimet nora.
Que loy'-u en ma. vn, Depius arand' enm^y Sayner d^acmurv /
^vne la cm^uefte
Oufvlus lonjoumite^ Auvomt de mmtrtr
.
Veridicvs Christianvs,
301
nitur,gaucJctuique adco etiam in malis,vtne femel de mortcmorien-
tisquehominis ilacu cogitecur. Sic ncc porci de morte recogiranr^ni-
fi dam fcrro iugulu.s petitur.Tuncranto turbulentius rcludantur.cla-
D
mantque miferabiliiis, quanto prius vixere fecuriiis. De talibus apud
lobappofiue : Tencnt tj^mpannm &
cyth.vi\im, &ga!{dent adfoni.uni orgu- hb. ii,
ni. Duc unt m bonis dies
Juos; &in punclo ad inferna defccndmt,
E
Quocirca, vt aduigilaremus , iemperque nnem noftrum quafi pr^e-
rentem ante oculos haberemus
;
qudm certo nobis a Deo ftatatum cft
femel morijtam incertum efie voluit,q^iomiodo,vbi, velquando Iimus
morituri. Hinc D. Bernardus : Quidin rebus humanis certius efi; i?wMrff
morte ? quid incertius hora mortis reperitur? Rationem quam ante at-
'^^''"''
tigimus redditdiuLis Augufi:inus,huius diuini confihj tam fixreti; La-
Au^nft. iit
tec,inquit,vhimusdics,vtobrerucnturoranes dics. Sicenim. Scipfe
i">^.
Doroinasnosdocuit, non lolumper parabolarafidchum fcruoriim,
quosycum venerit Dominiis^inucnerit rtgiUntcs, (itie infecund.i vigilia
,
fiue in Luc it.
p
tertia venerit^ beati
funt, innuit,/t'^/ illi : verum etiam per parabolani
prndentispatrisfamihas, (]ni
fifiret
qnaborafurveniret, viiiilaretvti-
que, C^non fineret pcrfodidomum fua^n. Quofignificat, certo quidem
fcirc iihmi patremfamihas venturum furem
(
ecce morcis certitudi-
nem ) fed incercum qua hora venturus fit [qccq incertum morcis cem-
pus)ideoque coca nodte vigilarc; [cccq totius vita^ nofiir^e vt nocftis per-
uigihum,&:infomnem curam.
)
Ica&Dominus has parabolas tali
commonicioneconcludit: Etvoscfioteparati : quia qua hora non ptitatis
fi-
^
liui hominis vemct, Vt & Apofiohis Pauhis dicit; Stcut furin nocte,tta ve-
i.j-hejT.u
niet.Adcb vt propriu Chriftianorum diCtu. merito elle pofiic: Vigtlate,
Peruigilporr6cogitatiomorcis,red;e beateque viuendi curam in-
generat
,
paritqiie tranquillam morcis expedacionem . Idcirco nec
j>f7,-p^j
S. Hilarionem latrones cum armis circumfiftentes terrere potuerunt . inrjius,-
Cumqueintrepidum permaneremirarentur,nunquid necem non ti-
^'^''
sneretjinterrogant: Necem non timet,inquit,qui paratus eft mori.
Oratio ad pronide viuendum.
T^Ota
'vitatua
,
mifericordifime lefit\, /vfque
ad mortls ttm
Jiratum (Crucem inquam
)
omnium nojlrum
fitiuiflifalu-
Um
j
quo fciamus
, d^
nobls eam maxime cordi
effe
deberz^: Ita.
noSy
quafo ,
in tuo timore
dr amore
fac
ejje conHantes
j
^/ nun^
quamaUfer viuere lubeat^ quam mori velimus. Amen.
p j
C A P.
^oi
Veridicvs
Christianvs.
C
A P.
t X X X V I I.
Quaurer
liic caflis onerabimus
xthera votis?
O pietas
milii culta foret ! fcelus omneperofum
!
Omnes ad
^j^vpjffl atvra
procliuisefthomoad optandum nunchoc, nunc^'
^'!!'l?'"^r,?^ S 5^n
:'li-'d,proatcuiurquefmanimus: flcuriin nobis quotidie
mus.
^l^h
*^-"^P^^''"''^^'-
Verum,quemadmodumparumadmodumop-
cando proficitur,etiam in lebusqu^ obtincri poffiintiita pla-
nc iuperuacaneum cft optare, & votis velle cofequt.quod velprster-
iit,vcl affjqui nequeas. H )cefl:cum ftultis fapcre; qui nunquam tem-
pori,(td cum Phrygibus fero femper fapere folent
y
vnde Adagium in
eiulmodi omnes retorquetur: Sero fapiunt Phryges. Id lepide 8c acu-
le.Damafc^
tc Bariaam cum lofaphatdiiferensjfub philomelseparaboladocebat;
&loCaphT
^^^^^^ toannes Damafcenus defcribit. Ula fiquidcm fplendidis promif-
cap. lo.
' fis e manibus dimilfa.fuum hominem carpebat, quod data tria confi-
Jia non feruaret: quorum vnum erat; ne vnquam doleretde re perclita,
quam recuperare non poilet: & iam philomclam dimifTam dolebat.
Quandoquidem vero maxunze eft fapientis, vtfccundo Capitedi-
dlumeft, Recteagere, iiue fedari quod bonum eft : intolerabilem
oporteteirenegligentiam&incuriam
, iftudfuo tempore &mature
nonexpcndifte. Rogatureamobrem
,
qualiterin mortecaflis votisA
^ther oneretur : hoc eft, quidtumpotiilimum fero fapientes mori-
bundi optent vclintque lefc fecifte,dum adhuc incolumes cfTenr
.
In.inia,
Refponcietur ex perfona morrcm irruentem fentientis : O fi mihi
g
quiafcra,
culta foret pietas! O fi mihifcelusomnefuifletperofum! Vtinamvi-
moncnua
v-'\\r- r rr i \t
votain
xuiem meluis! Vtmam nunquam peccatis me liccomqumaliem: Vti-
pluriinis.
nam priftina liceret modo errata corrigere / O mihi prsteritos rcferac
Deusopnmusannos ! Multa&varia cpgicat&optat argrotus morti
proximusjfcdquxcunquein bonorum vororum parte reponi poffunt,
ilJaomnia circa opcionem vita: melioris vt plurimum verfuitur. Quia
vident vitam morte terminandam,optant fuifle aliam quam fuerit: &
quando hoc cogitandumerat,negIexerunt.
(Vh vero fperat tunc difcere mori, quando moriendum eft; is falli-
tur: quiafi,vtfierifolct,difcendoerrarit,quandoerrorem hunccorre-
^urus eft ? Semel tantiim morimur:,& prima vice ferio agendum eft
.
Si enirain bcllonon dacur bisetrars, multo miniisinm.orte
.: nam
primus error irreparabilis eft.
Prius igitur diicendnm eft^ quod tunc fimul , & femel , &fcrio erit
peragendum . Vereadmirandumeft, hominemilludnunc minime
expendere,quod tunc,in morce.yideiicet,optaturus eft maxime. Tunc
veliec
Inania mrsERA fere morientivm t^ota .
87-
QiiaKter Kic caffis onerahmms aetiieraVotis
.^
O pieta5 milii culta roret iicelus omne percium
!
Ovl
jj
Qu^-ce auepus liAtm/Las^en vcan[red<me/Au demur J^hvk':
j
j
hon Duul aue n'ay-ie/Fuy le mal, et vlnae/Tyauorr aU^drait.
4
Veridicvs
Christianvs,
^05
vellet quilibet mence fanus fe fuinc fandifnm^e , ftridiflima?, perfe-
(iftiffimaique vicae
,
qualis nec in arcttffimo mGnaftcrio rt-pcriatur , ne-
que vlloin libro legatur. Tunc cum Lazaro optemus fuiffe toci mun-
do (iefpicabiies ; vt cum ipfo fecuri in finum Abrah^ iransferriab an-
gelis mereamur. Acquamdiu viuitur, & nullum nequeindicium ne-
que veltigium mortisapparet, mulco magiscum diuiteepuIone(S(: fi-
lioprodigoluxusamatur, & vita voluptacedifnuens.
C
Dum Balaamexercicum filiorum Deiex alto circumfpicerer, cui
rogatu rcgis Balacerat malcdidurus; e contra optauit fibi eadem cum
ipfis non in vita, fed in morte fortem ; fic ait: MonAtur anmu mea mortc Nnm. i
j,
iufiorum\ &pfir.t
nouifiifyia
mea borumjwnlta. Ica <Sc mali ac peflimi;, cum
filiis Dei non viuere,fed mori opcant. Vcinam, inquiunt, anima mea
fic vt animatalis vel calis^quando quifpiam vicam fandla mcrce con-
clufit. Etnoncogitant
,
quodqualisvita
,
talis communiter mors.
Sicur D.Auguftinusait : Non poteft male mori, qui benc vixerit ; &
^u^ufi de
vixbene moricur,quimalt: vixit. Dicicur, vix bene moritur
j
qmj^
Doffjmt
quemadmodumcertumeft, inquocunque momento peccator con-
"''^*
uerfusfuerit veniamaddici,iuxtaillud : Dumfpiro,fpero: ita valde
incertum eft , an finis futurus fit bonus, an malus
j
qui tam temere
&
pericuIose,tamq. malis mediisexpeftatus fuerit. Latro in cruce con-
(.,1,
uei-fus.exemplo eft omnibas,non vt in finem vita; difreratur pceniren-
tiajfednequis etiaminextremisdefperet: & adhocvnicumfufficie-
bat. At ne quis illo niteretur
,
praefumtuofii^is peccans , vnum folum
datum eft.
Deniquetametfi dediuina mifericordia certifimus, fiverecon-
uerfi fuerimus ; de nobis tamen certi non famus
,
an eciam in articu-
lo mortis vere nos fadlorum pccnitebit. luxta quod dicit D. Augufti-
^K^uflm
nus feuere & ver^ ; Percutitur hacanimaduerfione peccator^ vt mo-
riendo obliuifcaturfui, quiviuendooblituseftDei . Tunc
quidem
opratur , vitam fuifte meliorem , nofque maiorem temporis gratis
Sc
vemx habuifTe rationem
, & ne quidem eo temporis pundoratio
habetur vt oportet. Et ita mifera eftlatur anima,itura quo poteft.
Oratio pro bona ad mortem pra^paratione
.
OPfamus
nos omnes hene vixijp^dum moriendum
efl
s^vt
^lurimum cumfatuis virginibusfero
fapimus: quocircay da.
nohiSyDomine Deus,gratiam
fic
nos modo in
vitagerendij qua.'^
Utr ms
egijje
inmortefumus o^taturi' Amen^
C A P,
2C4 VEB.ID1CVS ChMSTIANVS,
C A p. L X X X y I I I.
Qu.ispauidus mortis recipicfub
pe(floreferrum?
Confciamens fceleru merito quem deuouec
Orco.
j^rtl^ot. WFFWi'^^^
maximeomniumefl-terribilis.vtinquitAriftoteles;
& A
3.
Ethir. ^b^W
i^
proptereanatuianemolibenter moritur. ynde& Sakiator
J^.y^y noftermortemexhorruit; orabarvt, fifieripofTct,
rranfirec
ab eo hora ; transrerretur cahx Palhonis. quod omni vmenti
M,irci 14.
ll^^lafr!r
aDeonora ; transrerreturcaiixi^allionis. qi
rori clt ipii
n i

iT
Naturx.
creaturar commune eft , dam contrarijus ei mortis accefltis
imminet
.
Contra moriem, velutconrra miximum nouiflimuniq.(uum
hoftem,
reludarur quanrum pored natura. At non quaeritur hic de tali pauo
-
re mortis, vel leludamine monbundorum,quq naturaUtcr etiam fan-
ftifiime & maxime voluntarie moricntibus cbueniimt,vtiam in ipfo
Domino noftro oftenclimus, qui oblatus & raortuus eft
,
quia ipfc vo-
luit, & tamen mori horruit , alia eft cnim voluntatis dererminatio,alia
Tlment natura! propcnfio. Sed quirritur,quis non (blum natura , fed volunta-
Jg
nior,qui
te 6^ iudicio dcliberato inuitus mociatur : quique obid omnimodam
Q
^^j'^^^'^^
intolerantiam ,
repugnantiam
, &; mceftitudmemanimiadmorteni
male comparati demonftrat : i:|uando (alicet iam videt ferio agi ; nec
vllam vitx (pem fapereiTe- Haiu(raodi malcferiatym tumultuantem-
Seneca Nat
^^'^
mortaIem,fic incrcpat Sencca
:
O te dementem,
& oblitum fra-
gufJLiib.i gilitatis mx ^
fi runc times mortem
,
quum tonat
!
cap.
3
8.
Quis igitur iic pauidus & turbidus tumultuatur, quando iam mo-
riturum(earbitratur?
Refpondetur , quod ille quem mens fcelcrum
i.Ioan }.
confeia merito orco deuouet. Qnod fere ita dicit D loannes : St repre-
hendmt nos cor
nnfirum.
Confcienria, eft infitumliomini iudicium , an
aliquid fit
facicnduq?.,vel nonjan bene egerimus, vel male. Vnde Sa-
v.^.1 _ piens ; Sctt confaematua^
quodtu crehro muledmfitalm, EtlicctCon-
Conrcien-fcicnriaproprie
fitadtusilieintelledus
,
quoapplicatur fcientia feu
iii,quid.
cogniiio ad aliquid particularcjan agenduiTi fit vel non ; tamen large
fumendo,
profindercfi accipitur ; ficut6. Hieronymus fuper Eze-
chielem fcribenSj Sinderefim confcientiam nominat. EtD.Bafilius,
Naruralciudicatorium.
.Et,Iicet homo proprie loquendo, eriam vigi-
lans poteft efib fine confcientia,hoceft,fincadu iIlointeIIedus,quan-
do (cilicctnon iudicat, aliquid faciendum quando tcneturfacere: ha-
bettamen homofemper
radicemconfcienciE,qUEeft findercfisj& fic
femper habet confcientiam ; faltem radicaliter . Eft enim femper in
hominetribunal illud ac ludicatdrium liaturalcjquodprobet velim-
probetfaAum vel faciendum.
.Hunc irrefragabilem teftem fimul &iudicejm domefticum
^.&^
vt
'
ita
MORTEM TIMET, QVEM TERRET CoiTSCIENTLi . 88 .
Qnis pauidus Mortis recipit [uhpectore ierrum .11
Confcia. mens icelerum merito auem deuouetOrco.j!
j^t hylusj^e^royz^ Vfiumtyourja. yrifye^ Le iari ie la ^Mart ^
Ihiau^l la malice^ Le iamne aujuyyliee
/
^u iermer reJorL
.
Veridicvs Christianvs,
^"c^
Ita (licam,intcftimiin indidit homini Deus
. Vt in vno Cain omnibui
teftatuseftipfomundipiimordio. Quandofiquidemoblatis
facrifi-
ciis.ccepit vultus fui mceftitudine , & immodcratoexterius habitu.in-
teriorem animi turbam , atque ita male fibi conlcis mentis inquietu-
dinem prodere
\
dixit ei Deus ; Qnare iratus es
? &
cur conadtt
fuies tua?
Qg^fj^^
^^
JSoiine^ji bene cgeris, recipesffin
autcm fnalcyjiatifn infortbus pcccatum tunm
adetifi Sed ftib te ent affetitus
eius^c^ tu do?mnaberis illius.
Dcclarat iftiid &: Sapiens valde accommode, aftJunta ad idaqiiaj
Sc
ignis fimilitudine. Appojiut tibi aquam &
ignem : adquod rolueris
forrige EccU. i
j

manum tuani. Deinde: Ante homtnem, vita &

mors: bonum
&
waluWj quod
flacuent eiy dabitur tlli. Quibusloquendimodisnignificaturinterioril-
la confcienti^ cognitio, per quam homo bonum a malo ppteft difcer-
pere-, atque fi anteoculosaquam&rignem.mortem &:vitam, immo
infernum&csIumconftJtutavideret.Liberumarbitrium eademope-
ra declaratur; ciiius dudtu homo,libera voluntatis fuq eledlione, vnum
autaltcrumfufcipiat. Qui igitur malumin vitafuaelegcritjquodpro
arbicrij facultate cum Dei gratia relinquere poterat,& eligere bonum
j
illuminrus confcientiaredarguit, malefecum agi ; refqueipfius non
ad amufllm cum diuinalege conuenire ; & ideo inuitus moritur. Ap-
pofite id D. Chryfoftomus ; Mori timet
,
qui non fperat viuere poft
chnft^i
morte. Nonfecusquam fur fibi confcius fadis fuis deberi patibulii,
iamq. Iatammortisrententiam,inuitusecarcereprocedicjcertus,fead
laqueum tendere. Itaevitainuirusmigrat, quitefteconfcientiavidet
'
quo vadat.SicSapies ait; Seper enimpritlujnitJ^ua.perturbataconfcientia. Sa^.
17,
D
Ita Agagrex Amaleccontramortem exhorrefcebat
j
quem Samuel
diuinoprsceptoiuftitoccidi,&in fruftac6cidi.ficIegimus:OW*if/i:5fy?,.Rf^.ij,
ei Aoagpinguifiniusin'mes,(iTemth^x.co\\c&i^ fccuroanimopinguedincj
Agag.
&iimul coccptainftantis morcis formidmc/^ V.t dixit Agdg-.Suctnefepa-
rat amaramorP. ltaceditillistandem,quicum hoc pinguifiimo Agag
aqualiculum fuum in hac vita faginarunt j(Sc animas fuas intcrim ine-
dia & fici diuini verbi,grat!2E,& confolationis perire fiuerunt , nihil de
futuris prsfcogitantes, fed in diem & horam viuentes : tunc illi tre-
mentes & perculfi ; Siccnie feparat amara mors ?
H
Ifte ficin mortetrepidantium modus, in gallinis &porcis manife-
F
fte notari poceft
;
quandoarripiuntur vtiugulentur, miremifercque
tumuhuantur, & dire eiulant ; ita peccatores nihil de morce, nifi dum
adeft
.cogitant.Tunc tanto funt turbatiores, quantoantea magis incu-
.Q
lij & fupini vixertint. Huc fpedtat illud Sapientis ; O mors, quam amara Ecdi.t,
j^
eji memona tu i,homini pacem habenti m fubftantiisfuis
! Hoc eft; qui tran-
quille,
proanimi fui voIuptate,in fubftanriis,, &inomnibusquibus
aflicitur,
viuit , nihil
minus quam de fine vel cxitu vita? , atque vltima
linea rerum cogitans,
q
J^unc
50^
Veridtcvs Christianvs#
Nulll.dum Nunc quccrat fone aliquis
,
qui fit inteiligendum quod in Rerpon-
viuic,de-
^onedicitur : quemconfciamensfcelerum deuouet infeino ccmme-
'
rito.fiuequempropriadamnatconfcientia.An fortequisintam malo
ftatu efTe queat , vt adhuc viuens debeatvel poffitanimumdefponde-
re,
&defperarederaluter Nequaquam.Nam certiusquam detempo-
ralivitadicitur
:Dumfpiro,fpcro
j
defpiritualivitaac fakiteaniir
intelligi &accipipoteft . Quamdiu fiquidem animain corporetft,
fpcseft (alutis, nequelicctdefperare: quanquam,vtdiximus, pericu-
lofum,temerarium,&: ftultum eft, animam fuam e pilo fufpendcre fu-
pcr fauces inferni
;
quod faciunt,conuerfionem vitae ac pcenitudinem
vfque ad finem vicaedifterentes. At,tunc dic-itur Confcientia propria
aliquemdamnare^
quandoeumcerto peccati moitiferi
,
licet vnius
tantiim, redarguit; cuiuseum non po2nitet,neque confiteri proponit.
Isenim in ftatu damnationiseft,quod non ignorat confcientia:& pro-
pterea iudicat.qui talis cft,regnum Dei non pofte nancifci.
BedAlib.^
Narratvcnerabilis Bcda exemplum ficmorientisnotatu dignum,
J
ca, 1 4.Hjy?.
Yji; quidam ofncio militari regi Anglorum Coenrcdo charus, fed fa-
^xempUi
^^^^^^ ^''^ neghgens,a regc fedulo admonebatur
,
vt peccata confitcre-
hoiTendce tur Sc
emendaret.priuiquam inopinata morte pr^occuparetur.Veriim
mortis.
illemonitafalutisfpernebat, fequeaHquandopoenitentiam adlurum
promittebat. Interim inargritudinem incidit. Rexiterum vt vel tunc
confiteretur, hortabatur ; refpondit , fe iam noUe, ne metu mortis id
feciffe diceretur : fe,vbi fanita.ti foretreftitutus , confeftUrum promi-
Cn,
Morteinftante,iterumarege monitus, clamauitmiferabili voce:
Quid vis modo f Qmd huc venifti ? non enim mihiahquid vtiliratis
autfalutispotes vltra conferre. At ille; Noli, inquit,italoqui
;
vide vt
fanumfapias.
Non,inquir^infanio; fedpeflimam mihi confcientiam

certusanteoculoshabeo.
Narrataque angelorum dc dazmonum vi-
fione ; fentiensque quafi duos daemones in vifcera irrepentes
,
defpc'
rans ejfflauit animam.
Quis non videarquid fit, quodhominem moribundum itaanxium
&turbulentumreddit? Confcientiae malae remorfus eft : quis enim
^
. vermemintusrodentemquicteconfoueat? Nullaeftmaior afflidtio,
feptfm Pfal
quam conicientia dehttorum
^
mquit D. Gregorms . tt Cicero iplo
Poenit.
hic non hallucinatur,dum fic ait:Magna cft confcientiae wis in vtram-
Ctceroyfro
q^e partem : vt nectimeant,qui nihil commifcrunt : & pQenran {em-
Cali"ula
peranteoculosverlariputent,qui peccauerint. Quidexiltimabimus
caput intra
alioqui tyrannum illum immaniflimum Caligulam , in tantas angu-
^^^^,
h^^"
ftias,atque animi perturbationem tamanxiam adegiflejvtcrcbrOjpue-
Vxx mctu,
rorum inftar^prae metu caputintra ledum vel fub ceruical reconderer,
dum audi- dum micarent fulmina,vel tonitrua mugirent: nifi confcientiam vitae
Kt wnitru,
^^^^-^ impiae,&: tam infamis f Omncs cius diuitis, voluptates , trucu-
iemia.
Veridicvs Christianvs.
^07
Icntia
i
armatorum excubice, omnisqueeius maieftas, Sc gloria , eum
hoc motu liberarenequiuerunt. Hoceft quod communiter dicitur
,
eosquiintusplenifuntinquietudine&motu, etiamforis efTe turbu-
lentos dc trepidatione plenos. Videtur mors tales agere & infed^aritad-
c6 nufquam tuti^nufquam {ecun& quieti funt.Sic Cain,poftquam oc- Gencf.
4,
cidifTecfratrcm fuum,fadus vtvirvagus & profugusin terra.in quc6c
tremorem continunm Deus in fignum pofuit
j
quietiam trepidantis
confcientia? euidentiftimum eftet toti mundo poftea aigumentum.
Cauendum autem, necx iam didlis temerariafiatratiocinatio; qua
Exinfolito
omnesilli quiin mortis articulo velcerto morbi genere turbationismonismo-
extraordinari^aliquid patiuntur,malx efle confcientiic, maleve mori
^^'^^.
^-
ludicentur. Ccrtum namqueclt , vtexcmplisctiamlcriptorumcla-
(y^pj^ ^^
ret, nonnullos interdum landos& intusbeneconftitutos, exteriusiudicandu,
tamen fub mortem valdc agitatosfuifte, &tranquille tandem con-
quieuilTe. Exhibetfeetenim nonraro malignus fpiritus, horribili
r/^if ^'<
fpecie comminans,mira iasSricans , licec nihil ibi iuris habeat; vt quos
exeynphim
nequit abripere, perterreat falcem
,
6c tantifper diuexet
:
vt in fandlo
'"^2ii'xc
Martino.
Confihumitaquc optimumeft, caufam iuft^ inquietudinis exi-
mere
5
peccatum,inquam,bona cpnfeffione dimouere ; quod alioqui
hominem non finit vllaquietefrui, fedefFeratis ftimulis exagitat.
Nam vt folent fubinde vcrmiculi illi , in carioforum dentium cauer-
nulisorti, hominesquaft inrabiemredigere ,
niftfumoquodamacri,
velaliaamaritudine coganturexcedere : ita& peccatum direhomi-
nem exciuciatjnifi per pgsnitentice accrbitatem exterminetur .
Oratio coiitra vanum mortis metum.
QFandoqHJdem cenum
efi
, non mori confcientiam
,
&
mihi
necefpino ejje moriendum : Da Deus , njt
fic
me modo ad
Confcienfia nutumgeram
;
vt in tremendo illo mortts
^
iudicij
die contra me non confurgat
,
fed
tranquilte Utari fermittat,
Amen .
q
^ Cap.
joS
Veilidicvs Chmstianvs
CaP. LXXXIX.
Qucm neque concutienc inopina pericula lethi?
Confcia cui virtus mentem dulcedine complet.
Libcntcr ^^^i^fi. vod prjecedenti Capiretra<5tatum eft, de morte inuoliin-
inoritur,
m/j^^M
tane & inuite rufcipienda
,
przEfentem ctiam
qua^ftionem
vmt/"^
JFi^^^/f
elucidareiuuabit. Nam ,vtdiximus ,Naturaamorteab-
H^^^^
horrct ; & naturaliter
,
quod viuit , non libenter moritur
.
Seddumlricqu.Tritur, quislibenter moriaturjquem nequeincpina A
lethi pericula concutiant : nontantumdeillis intelligitur, qui cum
Apoftolocupiuntdiiroluij&eflecum Cluirto; vcrumetiam de omni-
bus his qui mori parari runr,quando ita diuins: bonitati viderctur : pa-
rati etiam adhucin viuis manere, quamdiueidem maieRatiita placc-
S Seuerut de ret. luxta liberum iluid S. Martini di6tum & votum : Libera me,qux-
B
s. Mtniuo,
[q Domine,ex mortah ifto carcere. Veruntamen, fi adhuc populo tuo
fum neceirarius,non recufo laborem.
Inueniuntur autem interdum mortales , mortis , vt apparet , vehe-
Q
mentercupidi : at,dum morsvelvocataetiamadeft, dilationem qus-
runt , cupiuntque adhuc traham hanc vitse caduca?, rependo etiam, fi
Tabella, de
opus eft,producere,quam diudabitur . Apta admodtim fabella intcr
Hionem
^^^^^ recenfetur
,
quas in tales rcdte quadrat : de viatore vel iarcinam
inuocamc.
geftante,velplauftrumducente : qui lapfuSjIutoqueinfixus, pras vitae
moleftiarumque tsedio mortem inclamauit : at, dum illa repente vo-
cataaflifteret, En adfumjnquitj vocafti enim me: Obfecro^inquitil-
le, adiuua me ha:c oncra 6c farcinas attoUere, vt quam coepi viam con-
Aequabili-
ficerepergam. Alij verouimis meticulofl & anxij mortem prarfto-
tasad iviot-
lantundequeeaco^itant deiedius.quam bonum Chriftianum decer.
tlationemjdcu-cotrequenteriatiusconlultmlqueeflet , nequennniumeam ex-
petere,neque etiam tantopere perhorrefcerc. Quale confilium Ethni*
cus &profanus Poeta prasfcribere potuit,dum fic aic:
jtiartidU
Summum mcmetuas dtcm, nec optes.
hb.io. Epi-
Summus quidem feu mortis feuiudicij diesmetuenduscft merlt&r
*
'feditavt metuillovelutmortis duce,difcatquismori. priufquamco-
gatur mori. Atque ita contingit vt plurimiim , vt qui tali modo raor-
tem timucrint& horruerint,dumincoIumcseminusvenientem ,
vt
pra^fentem coram attCnderunt
j
etiara ciam iam adeft, nihil terreantui-
neque turbentur : fed libenter &c lasti, quia fecuri in confcientia , mo-
riantur.Didicerunt namq. viuentes m.ori; & vere anrequam mors ad-
eftetmortui funt:iuxta illud; Difcemori montUYA caro,morure
priufiua.
Hoc eft quod dicit Refponfio : ille libenter luoritur > cui confcien- D
Optatmori, cvi mens est COKSCIA RECTI .
3p.
Quem ne^ concutient inppina periciJa leti f
Conlcia cui\^rtu5 mentem dulcedinis explet
.
QueUe am eftjtjeure
/
Que la dennere heure/LuyJldejQuhai-
Qm par Imnocence /Deja confctence / Teut viure dehait.
Veridicvs Chp. istianvs.
iop
tia virtutum,mentem explet dulcedine
&pacc.Quod & Seneca Chri-
flianeldquens, accommodehuicnoftrfffcntenna;
(ufFrigatur . Ve Scneca
nientem (inquit. nemo hilaris mortem excipit , nifi qui ad lilaiii fe diu ^PJ^- i'
comporuerit. Datidcircoaptillimumaiibi idem coniilium, ad trcpi-
dationcm lUam mortis inanem tempori exckidendam,
6c inferendam
bonam animis hominum fiduciam atquc confbmtem prudentiam:, flc
inquit; Incertumefi:,quotelocomorsexpc6tet.
Itvaque tuillamomni Se^ieca
locoexpe^la. Acfimore Chriflianodicamus : Noneli raomentum ^r-A-^-
temporisquomorinonpoiTis^ atqueadeo morsquail
ininfidiiscol-
locata, requouis tcrapore&locoexpedat; idcircoeflo vigilans
, &
nunquam non paratusinueniaris admortemobcundam
,fiitaDeo
vifum faerit. Itaconflirutuseflis
, inquem Refponfio quadrat:
qiiem nihil remordct confcientia fadi alicuius mtritb pccnitendijiu-
xta iilud Dauidis iolatium : Tunc non
confimd.ir, cum pcrfpexero in crani- Pfd 1 1 8.
himnarJMutuis. E(t fine dabio magnacordis confolatio
,
quando ali-
quisin mandataDei,vtinfpecuIumfinemacuIa,oculos
mentis con-
iiciens,(5c confcientis fus facicm in eo c6templans,nihil
inuenitquod
illam maculet,Deoquedifpliceat. Talis confcientia vere eftfpiritualis'
quardam Hierufalem
;
quod idem efl atque Vi[io pacis.
Ha:ccrt pax, quam mundusdare non poteft; fed Chriftuseam
dat han.i^,
nobis &c relinquit
j
ficut Apoftolis & nobis promifit. Pax
Chrifti,pax
Dci cftj qune exfupcratomnem fenfum
j
habitatque in cordibus tran-
quillaconfcientiagaudentibus. DehacSapiens tali modo loquendi
:
Sccura wens,
quafi
tuge conumnim . Sicut & iftud confirmat
Apoftolus:
'Pron i
j.
Gloria
noflra
hC
eft j
tefttmonium confcienti
noftrx. Qupd qui habet^ha-
i- Ccr i
.
E
bet iuftam caufam hbenter ex hac vita & mundo migrandi . Videt fi
-
quidem cum Stephano c^los apertos
; & lefum ftantem
,
paratum
vt
-^^-
7*
cumin fuiim regnum recipiat , Adeo vt talis homo mortem velutcsli
portamconfideret, perquamin fandamac beatamillam ciuitatem
carleftem , dum paratus eft mori,paratus eft ingredi ; ad quam toto vi-
tsfuascurriculocontendit;quarnquefummisvotisacconatibus
vni-
ce femperexpetiuit. iuxtaillud : V nampetij aDomvin, hanc requiram : vt Pfal. ig,
inhahitem in domo Domini ,
omnihiis diehus vittt me
;
hoc eft, in arternum,
Vbi cu ChriftO;Omnibusq,eius amicis,c^lefti eft gaudio perfruiturus,
Quinimmb,vt veriusdicahi, qui ita eft animocomparatus, non fo-
lum libenter & cum voluptateexpeclat mortem , fed patientia vti de-
betjfidiutiijsin hacvitamanedu fit. SicinquitdetaliD. Auguftinus:
Qui defiderat difrolui ,
&eflccum Chriftoj nonpatienter moritur,^,,2^^ /^
fed patienter viuit , 8c deledabiliter moritur. Et merito ; nam , ficmperEpifi.
Caflianus : Quismortemtemporalem roetuat, cui vita asternapro--^"^'"'-
mittitur.^ Huicrette ideo aSapiente dicitur : Noli metuere ^'^diduin
^f^if^"^'
mortK. quafi dicat:Quid tibi mors nocere poterit^ToIIet te de mundo.
y^ Veridicvs
Christianvs.
&c inferet ctIo; qiio alioqui niinqiiam percingere poccrasjnifi ilk quafi
opitulante,
& manus tantae moli adhibente.
X" W
Hl~
"'"^ U.Hilarion
morci proximusjxtus bcneqacanimacus,Naturx
Uno/iis.
imbeciliitati
(uccurrensj cum adhuc inquit D.Hieronymusj modicus
calor tepebat in corpore , ncc pra;ter fenfum quidquam viui hominis
fupererat,
tamenapertis oculis loquebatur; Egredere, quid timesf
cgredeie aninia m.ea
;
quid dubitas ? Septuaginra prope annis reruiilli
Chriftoj&rmortem
times? In hax verbaexhalauitfpiritum.
Hicigitur
fl:atu5,mortcm alacri voluntate & fecuraconfcicntiaop-
}3erentium.
Inquibus
,
quod Chriftus ipfcdefe &fuisteflabatur,
Ipiritusquidcm
promtuseft, caroauteminfirma, naturalitera morte
abhorrens.
Sedmentisfibibencconfciasfecnritas, illan^datmoiien-
tiouspromtitudinem
& hilaritatem
,
vtacerbummortisaculeumnec
timeant,nec
etiam fentire videantur ; Ced illum accipiant velutclauem
c]ua fibi cadeftis aulce portas aperiant.
Heu qudm longc diuerfus eft ab his male morientium ftatus! quan-
to cum metu
,
quanta cum trepidatione , inuilum illum moriis accef-
fam exfpecVant ! Iftud praecedenti Capite diclum eft , fed vt contra-
ria iuxta
femutuopofitamagiselucefcanr
,
hicvnum adhuc cxem-
plum horrend^
mortis adiiciam, ex D.Gregorio defumtum,
loZ^^Hbldl^
Chryforium Romanum, opulentum cuidem
,
fed fccleltum homi-
F
cap.
3.
nem fuiiIeconftat,itavtan diuitiis , anviciis magisabundarit, incer-
Excmplu
tum fit. Ciim autem ^raui valetudine qunterctur
,
&iam exfpirans
horribihs
.
^n-
j^
r i
inortis.
^ii>^iaretur, apparuere illi teterrimi da-monesapium certatim prehen-
fantes.trahereq. ad inferna nitentes. Qui contcrritus ac tremens,Ma-
ximi filij fui opem flebiliter implorare.fequefuper Ielum in quo iace-
. bathucatqueillucverteremiferiscGepitmodis. Nemofpiritus vide-
bat,
& tamen nemoibi conuenifle dubitabat,cLimiIIius geftuslamen-
taq. conhderaflct. Poftremo ipfe , cumiam amicorum auxihum de-
fperafTer^ad hoftes conuerfus ; Inducias oro,inquit, inducias , vel tan-
tum vfque mane. Dum hoc pofcendo ingeminat, animam exhalauit.
Hucufqueex
D.Gregorio.
rciu"iVd
^*
Qiiis igitur prudens
, & falutis Ciix amans, in extremum vit^ tem-
citrcmum
p^-^s differet conuerfionem & poenirentiam
.''
Qwjs fecurus hoc plumbi
vir$
fceai.
(peccaci inquani) talentoin corde grauatus incedet
,
quod in mortis
pundo tam miferandam pariatanimaefluduanti tempeftatem ? Quis
non pocius omnia iam attentet; omnemque,quod dicitur , moueat la-
pidem,ne,fubquo minime credebat,Iateatcalcaneoeius, hoc eft vitae
fini.inddiansfcorpius.''
Quisnon pociusquiduis agat
,
vt fecuritate
confcientiar
fruatur viuus , &: morti hoftia fadus exulcec? Lxtas nam-
queeiufmodicum Chriftomontem Caluaris,&:cum Moyfe montem
Aba.rini magna' Dei mifericordia; confcendit,vc ibi moiiatur fecurus.
Sicut
Veridtcvs Christianvs.
5ir
SicutMoyfi dicebat Dominus : Afccnde w ^nontem Ahartm
(hoc eft
p^.,.^ ,j.
tranfitum
}
&morere tbi. IcaSandli ^amici Dei mortui funt . Alij
Exti-npla
Deo^ratias a^entcs,ali) laudantes Dominum, alijalio
modoorantes
^^^^,<-'J'-
quidampolitisgenibus, extenlisque manibus
;,
vtS.PauIuscremita;
dcntium
alij loquendo, vt VrlinusNurfKT Epiicopus : Venio, venio : videbat
S.Petrum&S. Paulum. VtMufavirgo, Venio,Domina
: videbat
D.VMrginem Mariam multis virginibuscomitaram.
S. Hierorrymus
humi fuo rogatu depofitus
,
facco opertus, vt quieti fefponte
compo-
nens. S. Auguftinus legendo feptem Plalmos Pcenitentiales,
cum la-
crymisgaudij
, ad Dominum properans. S.Ambroiius
extenfisbra-
chiis,corpus Domini (umens in viaticum : quod nec priores illi negle-
xerunt. S. Francircusfupcrpauimentodepofitus, vtcxima
Iiumilita-
tefpiritumDeoredderet, &inrummac2lorum
rranfmitteret.
Qux
^
maior optetur admoriendumalacritas
,
quamvt quis quafi
cuni
D. loannc proprium viuus ingrediatur fepulchrum t Hsc & eiufmo-
di confcientis fandi^ tranquillitas & promtitudo.
Hjeceft fors , agendiq. ratioillorumjqui^quod
Mufonius dido ro-
Mulbnius,
gatus refpondebat opereexfequuntur. Interrogatusillequisoptime
extremum diem claudere pofTet :
Qui femper,
inquit,poftremu
dieni
.
(ibi inftare, immo iam veni{Ie,proporuerit. Ita prudenter vir quidam
fan6liflimus,iam renex^cimi ab amicoin craftinum
vocaretur
conui-
uium : Curmevocasincraftinum? inquit, qui
amultisanniscrafti-
num non habui , fed mortisaduentum in fingulos
diesexpcdaui:
qua:
nobis nunquam non infidiatur ,
donec nos incautos
interdum etiam
opprimat.
Oratio ad fecure ex Iiac vita difcedendum.
VOluntnne
te^
fie
Dominc^
,
fro
nohis in mortem tradidijll^
eam^ 'vicius vicijii^ne ah ea nimiumterreremur : illam da,
nohls quAjumm
prouidentiam , non qua mortem
horrefcamus .
fed
qua nQS Adcam^dum ventura
eji,prafarmf{s, Amen.
C Afe
foitiun:ur.
Ihc.i6.
PuTgato

nuiu.
Status
Sracix.
I;notusin-
Cv-rculque
nobis ino
rienciuii
ftatuscDin
munucr.
312
Vekidicvs Christianvs,
C A P, X C.
Parte fui meliorelieres quis adibit Olympum?
Qi pure Superis hinc conciliatus abibit.
IP^t^^
viDQrv^iD hadenus de rnorte didum eft
,
potius de morf-
Y^^l^pM
bunciis,morte exclufa.eft inteliigendumjquorum quidam
h^^0[Ai(\
beneadeam comparatofuntanimo
;
quidam vero valde
^^^vS^^
incompo(ito,&turbu!ento; idq. proftatusanims&con-
fcienuiv dmeriitate . Nunc de eo quod a morte mox Tequitur j sque
etiam difpari conditione.
Duo tantum
Tuntloca, adquas finaliteroranesanims deueniunt:
itavtqui vnum
fortiuntur , ad alterumnunquam fintituri : quiavt
Abrabam Dmiti Epulonidicebat : nim-is magnum Chaos interiacet.
Suntautem h^c
duoextremahominum hincdiicedentium receptacu-
lafeumanliones \
Carlum, & Infernus. Dixi autern , vbi finaliter finc
manfuri : quiatertius quidamccrtuslocuscft, purgandisa Deoani-
mabus dcftmatus : quo qui perueniunt , non in a:ternum fijnthaefiirr:
fed expurgatione, quanrum quifque opus habuerit
,
pera6la, ccrto ad
csleftcm funt gloriam deducendi. Vocatur hic locus noto Fidehbus
Purgator;) vocabulo: quia qui in ftatu quidcm gratiae defunguntur
,
fed vel maculi^ aUcui veniaiis peccati obhoxij adhuc fimt , vel po-ni-
tentiam debiram non ex pleuerunt ; meHores quidem funt
,
quam vt
adinfernum cum
maleciidisdetrudantur; fednecdum fatismundi,
fmdi,& perfedi, vtkicidum ilkidca^lum
,
inquod nihil coinquina-
tumadmictitur,
ingrediantuiv Certi funt tamen defua beatitudine
tandem confequenda
;,
quiapCT Chrifti mortem
,
in qua baptizati filij
Dei fa6li n.mt , fiint & heredes regni carleftis effedli : iufque acquifi-
tum non amiferunt. Si ^'ero per peccatum illo fe afiquando abdica-
runt,
iterumperpceniteniiaminpriftinum ftatumreftitutifunt. lUi
igitur omnes , iu:<ta Interrogationem , mcliorc fui parte, hoc eft.fe-
A
cundum animam,heredes Olympuma morteadeunt
:,
aut ftatim,aut
exado purgationis tempore: qui pure Superis hinc conciHati abibunt.
Hoceit, qui in ilatu gratia: e viuiscxcedunt. Statusgratisfeuchari*
g
tatis is vocatur,quando quis non eft peccato vili mortali obnoxius. In
hoc ftatu omnes pie mori prarfumuntur, quicunque peccatorum fuo-
rum cofeilionem ante mortem inftituunt : vel ea laitem in voto haber,
vbicopiaSacerdotisdeeiretj&poenitudinem
fignoaliquoprofitetur.
Cerrum vero iudicium
,
aut indubitata determinatio morientium
in ftatugratise veifecus, non ab hominum pendetarbitrioaut fcieniia;
fc.d foiius Dei eftcerto dij^nofccre. Coram quoficut hauddubie
inuiti
QviINSTATV GRATUEMORITVR,CLOASSERITFR . pO.
Parte iui meliore lieres (juis axiitit Olympum
.'
C^i pure Sup-eris hinc conciliatus ahihit^
-^w* ^\e\r m
ctot^txj ultt/ tt) \r) C>$i>il avaky^ ^t^r^.
Qia Imsjant la. vic, Da vrendre ihmne/ De retermte- ?
Celuy aui trejvajfe^ ^n efiat de jrace^ tjrana mirete
.
Veridicvs Chrtstianvs.
51J
malcim malo fta^u difcedunt in ignemiEternum;qui,quoadnoflrum
iudiciumab excernis ramcum indiciis, rc6le & falutarifer morivifi
func: ita e contra non pauci deo tefte & iudice in ftatu gratia; moriun-
rur qui tamen ob certa quaedam immo inccrca pocius argumenta , vi-
dcntur putanturque ab iiominibus in malo ftatu vitam terminaiTe.
Ratio diuerfitatis ludicxorum eft
;
quod m prion illo genere,Deus oc-
cultum videt falutis obftaculum, quod homine:^ latet, qui tantum ex-
ceriorem illum placide & deuote moriendi modum confiderant. In al-
tero vcro genere , Deuscormundum, puramqueintuetur morienti*
confcientiam
5
homines veio turbidiorcmaliquem vel fubitura
,
auc
aliaex caufa mirabilem excedendi e vita modum perpendunt
j
qurcis
dcfiniftra mortemetum & fufpicionem ingeneiat. Sed rei veritas in
vtrifque foli Deocognita eft.
Quisnamquemortalium nonhxfirarec anxius
,
quidde Eiifebij
j^^^/^
Cremoneniisexitu eiTetiudicandum, nififubfinem fuiflctaincrnior.''/'.^.^^^. 10.
Is namque D. Hieronymi difcipulus & fe<Stator, qua hora migraturus
crat, repente caput erigens,oculis pauitantibus circumfpicere, & qua-
fiinfurorem verfusclamitare; Non faciaiT.-, non faciam : Mentirisj
mcntiris. Deindead terram procliuus, faciem abfcondere, intremif-
cere,acquantumpoceratvociferari : Adiuuatemefratres; adiuuate
me
;,
ne peream. An , inquit, non videtis daemonum cateruamhic in
meam perniciem congregatam
.'*
lUe pr^ caeteris horrendus compellic
me adblafphemiam :&tamdiruseft,vtcontratuerinonaulim.Tunc
fratrum fupplicationibus dsmone in fugam verfi func. Ec beato
Hieronymoapparente,eumqueanimante,obdormiuicin Domino.
C Quidquid igitur humanis oculis appareat,vel non apparcatjVerum
eft quod dicit D.Ioannes ; Beatt mortui
,
qui m Domino mortuntur. Sunc
^^. i^^
aucem illi qui in bono ftacu moriuncur : qui vel ftacim ad cslum per-/
aoIant,vt qui baptizati in ftatu innocenti^ moriuntur:martyres etiam:
D
&qui hic fuum purgatorium fuftinucrunc : vcl faltem expleco expia-
tionis debitOjloco ad id a Deoordinato.
Oratio ad re^nuin cxlorum obtinendum.
QVandocjuidem nos
ipfe
docere dignatus
es.fijpme
leju-^ Ad-
ueniat regnum tuum
;
quid eU aliud
,
quam quod nos eius
compotes
feri defideres
? ?{os tua
femper
gratia confrma
;
'vt
pcr bonam vitam
dr mortemfalutarem
, cdlefiem
hAreditatem
mpetremus, Amcn,
t C A P.
JT4.
Vemdicvs Chkistianvs*
C A P. X C I.
Quifna anima exhalat raox in Barathru codcnda ?
Cui fceleru ad fumma hasferunc contasia mortem.
Ncmovo-
Jens infrr-
Bum petit:
fcd qui
peccanr,
volrntcs
iam iii
ftrni te-
ncnt.
ipun-
lfAt 66,
Im,
1 6*
ERTVM eft, neminivnqnam poffe perfuaderi, vt fponre,
A
fciens, volensquein infernum ingrediatur
5
fcd quico com-
migrant, violentcr , obtortoque, vtdicitur
,
coiloillucra-
piuncur^/icut videmus oues aut vitulos in lanienam inirudi,
B
velquonolunt fpontcfuaintroire, Ettamen via, quje ad infernum
ducit, fponte 6c cum iucunditatc ambulatur. Via ha'c,vita eft pecca-
tis obnoxia : quae ft non dcferatur,priufquam ad porram mortis venia-
turjcertuseftiUe, quifquistali viaportam illamingreditur, fcetiam
inferni ianuam ingrefturum,^ jEterns damnarioni mancipandum.
C
Nequetamen idexpenditur,fedridcndoperagitur, quoludus ille
implacabilis comparatur, &intoleranda tormenta proueniunt. Hanc
amentiamadmirans,rogat Prophetaeiufmodi;infcnfatos : Qm potent
D
hahitarede vohii cum igne deuorame ? quis habttahit exvohis cum ardorihm
fempiterjiis ? Vbi prartcr horribiles ignis gehennae flaramas, etiam fpi-
ritusipfehominis&confcicntia,tanquaminteftinumincendium cru-
ciabit :
quod idem Propheta teftatur, dum ait: Spiritm vejler^vt tgnii vo-
Yahtt. Nontantiim ignitaartiensquerefpiratio, vltrocitroque com-
meandovifcera faucesque comburens; verum etiam animaipfamali
fui fibi confcia . Hoc idemclariiis alibi praedicens, fic inquit : Vermis
eorum non morictur
; o"
ignu eoriim non exftinguetur.
Vtinam millefimam faltemilliusfapientise portionem liarbeamus,
qu^communiter ferohabetur, dumvexatio intelle^um dat! Sicut
cxempligratia,in
diuiteepulonevidere&audirceft: quiadeo fapuit
in tormentis,vt non folum ftbi bona profpicere videretur & exoptare;
veriimetiamadquinquefrarres, quiadhucintcrviuos adeiusinftar
vitam ducebant, cius fera prudentia extenderetur
;
dicebat enim
Abrahamo
: I^ogo 4e
fater, rf
mittas Laaarum in domumpatrii nieu haheo
mm quinqtte ftatres : vt tefietur
iUis
j
ne
^
ipfi
veniant in hunc locum tor^
mtntorum,
Admirandavereconfilijmutaticr ; tam ferio &folicite quaeadrem
faciantin poenis ipfisetiam quoadalios expendere;, &tamenduni
tempuseft, neminimum moueri
,
nee vel micam falisac fapicntiseia
or admittere , etiamfi mortuus quifpiam eterra confurgens,h&c no-
bis horrendis fermonibus 8c conteftationibus ineukaret i Idqtie eft
quod propterea Abraham diuiti illi nequidquam expoftulati diccbat:
Habent Mojfen ^
2rofhetai : audiant illos, Ai ille dixtn Non,pater Abrabam:
CvLPAINL^TAUM0RIENS,DEBEarVIl4^^0- P^
.:\
Quimam anima exhalat mox in Barathru condenda /
Cui icelerum ad fummam liaeierunt contagiamortem
Qm vormtjon atneTmd Iroit a laJlame/J}u^ofonl2Aanoir^.
111 cmivorte ejcrite/ Sa vie maudite /^u Fin,i'encre noir
^
Veridicvs Chkistianvs.
51;
pd,
fi
quis ex mortuis iertt adeos
,
pamtenthwt agem . Att atttmtHiiSi Moj-
fen &
Prophetas non audtum-^ neqiie^ [i qtds ex mortuts
rcfurrexent,crcdent.
^ ;
.
Quam rigida luiius negligentias exigcturaliquandoratio,
quahic
nVii^^natu
ncctempusgratix,necadmonitiones
, nequeexempla, nequecorre-
'fohtur,
d:iones, nequequidquamquodadfalutem conducei-epocerat,
cordi
^'^^^ ^*^
habitum fuit
!
Qujs (ecurus hoc ftatu e viuis difcedat ? Ille animam
vada.
exhalat mox in Barathrum condendam, vt verfus habet : Cui
fcelerum contagia ad fummam mortem adha^ferunt. hoc efl:
,
qui in
ftatu mortifero dcfungitur : qui nec exteriiis coram hominibus
, nec
E
coramDeointeriiis, pcenitentia: fignum vllum ediderit. Eiufmodi
funt.qui obftinati in hcere/i vel alio peccato moriuntur : quod euiden-
tiiHmum eft in Spiricum fandum peccatum irremilTibiie , in quoquis
impoenitensexfpirat: quod finalisimpcEnitcntia vocari folet.
Tales
etiam qui in duello, vel in bcllo iniufto notorie
,
quale eft quod hxre-
tici contra Rcligionem Catholicam gerunt , &: alia id genus aperte il-
F
licita, vitamfinuuit. Sic qui inipfalcortatione, incrapula,
inpuf^na
iniqua e viuisabripiuntur, Qujcunquein ftatu damnatioms
moriun-
tur, certo &rc(5ta adinfernumdefcendunt. Quo dum
perueniunr,
tamhorrende prsefubitainfperataque damnatione mirantur
, quam
fupine dd viuerent eiufmodiomniacogitarunt,&
prorfus
neglexeriir.
Dignum relaru videtur, quod Cyrillus de Rufo nepote fuo
narrat.
Marultu
Dumenim mocftus oraret
,
indicari fibi petens^qualiter fe haberet
ne-
li.6.ca.i^^
potis fui Rufi nuper defundti anima , fe fatorem primo fenfifte
lupra
raodum grauem refert
^
m.ox deinde ipfe Rufum confpexifte
catenis
candentis feri"i praicindura , fiammas fumo miftas ore vomentem
, &
totoprorfuscorporeexardoribus
,
quosintrafe habere vidcbatur,
fcimillantem . Horribilis illa fub adfpedtum cadens damnati calami-
tas,miferandum anims ftatum declarabat.j qui tunc eft ineuitabilis.
Omtio contra inferni ccrrorem.
VOltintatls
tu non di
,
Bomine DeuSj vtmoriatur
peccator
drpereat
;
fedvt contiertatur
dr
viuat : itanos,qufo^tuo
femper
timore circunda
;
vt ne mortepeccatorum
moriamur
,
nec
nos rapidje
infernifauces ahforheant : fedper veram
peccatorum
c/>ntritionem,Ad
mortem qmetam
&fnemperfec}um veniamus.
Am^n,
X Z -C A.P^
31^
Veridicvs Christianvs.
C A P. X C I I.
Qnx tria per penitas ibunt Dida afpra medullas?
Darationem: Itote: & quod fupereftiEternum.
Verba af-
pera,tria.
Get*f.i.i.
An
Vcrba Dei
s f ER.VM admodnm &graue efle oporret quod ferri nequit j
p^
ira hic afpcra ac grauia dida noininantur
5,
quae cor hominis
nonfaciie ferat, etiam dumnequiteffugere. Quando Sara
rufped:am Ifmaheiis indoiemcum Ifaac nequiter ludentis
aduertit, dixic Abrahce : EvjCe anctliamhanc
cr
jiliu>ndiu: nonentment
heres pjtts anciUdi cumplio mco ifiac. Dure accept hoc: Abraham po
plwfuo^
CmdixitDciis: Nonnbivtdeatur ajpcrum
^
fnperpiiero cr- fuperancUla tua.
Durum verbum erat,quod D.Petrus Ananiae dicebat ; Qjinre
pofinfii
in
corde tuo hanc rem ( Non es metitittii hominibiisfed Deo. Audicm aiitcm Ana-
nias hccc verh:ucecidit & exjpirauit : quod & Sapphirae vxori eius confe-
ftimaccidit. Hicoccafioneeius^quodin Intcrrogationetriapraecipua
afperadidarogentur: quas&m Refponfionerecenfentur , exfuturo
fub finemmundi ,&etiamin morte cuiufqueiudiciodefumta . Hscc
quidem modo in genere,vt afpera,dura,& grauia fimul tra(Stantur;fed-
poftea ex ordine (ingula explicabuntur.
Vcrba Dei mellis inflar fuauia funt ; fi ilia ad faiutem anima* noftras
mlc fuauia audire &obferuareeft animus , ficut eum ob finem nobis proferun-
funt.
tur. Hinc Prophetaregius quafi dulccdine hac delibutus,in prouoca-
Pfal.
1 18.
tionem admiraiionis exdam2d.:Quam didciafaucibits meis eloquia tuai Su-
permelorimeo. Etquid mirum>quandbpenitiiisintrofpicimus?Nain
eandem ob caufam,ob quam Chriftus Dei fiUus in mundum venir,ob
eam etiam Verbum Dei nobis nunciatum & promulgarum eft. Hoc
cft: Propter nos homines^i& propter noftram falutem. Adeo vt Chri-
ftus,qui Verbura Patris vocatur,&:eft;etiam ffiauiilimus,mitifllmus,
& duiciflimusmortalium exftirerit . Speciofuiforma pr& jdtts hominumi
(inquitDauid)
Diffufaejlgratia
inlahtistuis. Ecquidtamamoenus fons
aliud,quam dulcem mellitorum verborum fcatunginem,& aquam fa-
lientem in vitam asternam profundatf
Puturadu-
Verijmenimuero, quo-dfinunc verbaiftameltita&diledia audireB
Ta,fi neglc-
refugimus , fi iis in corde noftro non dederimus locum : ccrto nobis
'"
afpera, inamoena, & acerbaverba eruntaudienda; dequibus prac
intoleranda feueritate iliud dici poteft
,
quod Deus oiim Samueli ad-
huc puero diccbat: Ecce, ego facio verbum in jfr.icljquodqtticunque audterit^Q
tinnient amb(S attres eitis. Eiufmodi funtrria ilia, quae verfu Refponfio-D
nis comprehenduntur
,
pro damnandorum parce tantum intelkdaE
&accepta
Rez
Tfal. 44.
xcnmus.
X.Reg.3.
TrJA Sl^NT ASPERR.IMA T^KHBA . 92.
Qua? tria per penitas itunt Dicfta aJ^ra medullas
.
Da rationemrltote : et quod iupereft ^ternum .
Quels trots trwts terrthles/ Serontjflus horrihtes/Auxvauures Jattinezl
Rend conte a. la-maille/ Va. aujeu canaule/Puis, ce cjranl lamms .
Veridicvs Chrtstianvs. ;T7
Rex Propheticus Dauid , vir fecunddm cor Dei , tametfi grauium
fuorum peccatorum non immemor , de magna tamen Dci mifericor-
dia &c mifcricordiarum eius multicud;nefortiterrperans& confidens,
cui fpiritum contribulatum in facrificium obtulerat, &c quem fciebat
corcontritum 6<:humjliatum nondefpicere, nonfine magnaanimi
congratulatione, aliorumque omnium peccatorum ad prouidam pa;-
nitentiamexftimulationcdiccbat; Ipfiliuerabit medc laqueoveHuritiuni-y
'Pfrl-9o.
Venatorcs
^'
a Verbo afpsro.
Venatorcs ifti funt hoftcs animarum nofti arum dia-
\-",^at.m-a
boli; qui nunc filenterjfubtiliier.&infidioscaniraas nodiasin pecca-
diaboU
torum laqueos agcre conantur.cjui capta prxda cornu infiant,6c hor-
rende tunc vocifcrantur
,
vt miferam peccarricem animam m;Vgis per-
eellantj vtextricarefenequeat , vel cfragiumfperare nonaudeat. Si
iftos venatorcsmodo, Deiadiuuantegratia vitarequeamus : tunc&
horribiles ipforum clamores & fremitus quosin fcdu6los edcre folec
;
& afperum etiam illud vcrbum tremendx iententias euademus: Libe-
rabimur delaqueo ftridorcque vcnanrium,& averboafpero.
Hlcigitur potius audiamus,non folum fuauia Dei monentis &vo-
cantis verba,(cd etiam duras cius increpationes arquis auribus animif-
que excipiamus ; immo (Sc omnia proximi noftri obloquia patienter
tolcremus, & in partem lucri reponamus : certi.quod felici commcr-
eioafperaillaextrema vcrbacum iftiscommurabimus&rcduTiemus:
qUiE alioqui nec ferri poterunt, & ferri dcbcbunttamen .
Quam durum eis futurum exiftimamus verbum illud Dominino-
ttinimum,qui hic in fabulam verterint verbaeius falutaria! de quibus
fic pcr Prophetam Dominus ; NoUierunt audtre. Et crit eu verbum Domi- ijliU i8o
niyMauda remanda,manda remanda; expccla reexpcclaimodicum ibiy^nodtcum
mi vt vadanty &cadant retrorfum,(S conterantury& tUaqueentur,&capan-
tur.Propter hocauditevin tlhifores-^ Ponam inpondcre iudicium.Flaiielhim iit-
undans cum tranfterit^eritis ci in conculcationcm:
fola vcxatio tntellcllum dabit
auditui. Sedeheu! feroiapienc.
Oratio ad Verbum vocationemque Dei audiendam.
/^
^JMma nunc adte vocas, mitij^ime DominCj nec cftiemquam
^^
repellls qui voci tu attres
fr/zbuerit
j
iterum venturus^ali-
tercj^ vocaturus es,
&maioremhominumfartem a te repulfurus:
Influat nunc voxtua
fuauls in corda
noftra ;
vt te
paforem no-
ftrnm
per
pr^fentiapafcua adouile cdefieprofequamur. Amer^,
C A
?.
5^8 Veridicvs Ch risti an V s.
C
A P' X C I I I.
Duriiis
vndeDcus rcpctet cum lcrnoreforcem
?
Abs iUojCui funt concrcdita pluracalenra.
i.Tim.g. fe-^J^^
Evs omniporens
,
Rsxregum cfc &: Dominus
dominan-
A
Omncs ^li^yciam. Qupchomines
,
toteius villici
, receptores, dif-
Deidif
fo^^^ penfatoi-es. Multailiisbona-ar^iruseiLvniplus.alij
minus-
fi^j_
procuiuiquecaptu.Cvrcondirione
;
adrem vcilicatemqueex
eis faciendam. Bona qu2ciam,reu vt ip^ Dcminus vocat,talenra
(unc
omnibus communia : qualia funt;animu,corpus,quociqae ad iija per-:
tinet, vcetiamomnes crcacura^ viuiliommisincommuniconcelTx.ad
vtendum illis, vel etiam carendum , admaiorem conditorisgloriam.,
Sc ad finem, iioceil beatitudinem arernam
,
melius confequendum.
Quibufdam plura, maioraqueaiiis donaparticus eit mifericors
& iu-
ftus Dommus; tum inanuna&:corpore,tum in bonisexternis;&:pr^-
cipueinabundantiorigracia,quaad pcrfe6Vioremeiusnocitiam,-amG-
rem,'Sj mortis meritorumqueeius ampiiorcm participationem perue-
niantjCxccllentioriq. poilmodum i2,ioriaaliis longe pra:fuigeant.
Ncr-
Omnibas
mincm tamen ita tua gracia donifque defticuit
,
quin ei fufficientia
ad
j^",'^'"''^
falucemmediaconcedat ; dummcdoquodcunque eisiumen prxta-,
inedndc-
itrnt, lequantur, & concella arnpiant, donec ad necellanaadtalutem
d.t Deus.
mediapertingant: vnicuique luadonacommunicans, iuxtaincom-
i .Cor. it.
preiieniibilem diiun.as (us Maieilatis fapiejitiam & voluntatem: dint-
dcns {in<iulif p-oui vult. Denique nerao eft,qui iure de diuina bonitate
&
muniiicentiaconqueri pollit-, quinnonfoium fufBcientia adfalutem
acceperit, veriim etiam piura quim mericuseft,quamc^uceorumbo-
uam rationem reddere vaieat, (i ad libella: rigorem exigenda C\u
Jiidicium Horum omnium &: finguiornm racio poftulatur & datur in ludicio
particula
cuiui^que particuiari
,
quod ht ftatnn atque anima c corpore migrarit;
^^^
fecundumDei ordinacionemetiamfuperiusaddudam : Statutum eji
])omriitbus feniel mort : fojlhoc
autemiudiaum. Secundiim hociudicium
(quodadddtindionemgeneralisitidicij in dienouiflimo fururi par-
ticulare vocacur, in fententia profcrenda procedetur, Vt dicit Augufti-
falS.docum.
""5- Vnufquifque in co iudicabitur
,
in quo moriens inuentus fueric
Illi fenrencia;in vcroqueiudicio ftabitur.
Jnterrogacioautemeiat;aquoDeusiniudicioduriuscxaVurus fic
raiiG.nem. Idque ad explicacionem primi didi afpcri, ex tribus pra:-
i^Verbum
cedenriCapirefimulexpoficis. Refpondetur: abiilopiuraexigcnda
aiperum
;
cui pluratalenraconcrcdica fucrint. Icain omni ceconomia accidit;
tioncm.
quantaeftapudRecefroresacceptiratio, tanta & dati efle debet
;
auc
neceffp
QVO PLVSACCEPEFJS^ HOCMAIQR REDDEKDA RATIO. 93

Dwcms vnde Deus repetet cum foenore iortem :

At>s illo, cui mnt concredita plura. talenta.
Qmeft^lus contahle/^ ce redoutahle
/
Burem cm'attetulons ?
Celuv-lajans doute/ Qm fatt
han^uerouie/De cesjHus
cfranis cbns
.
Verid!Cv$ Christianvs.
^j.^
necefTc; efl rarionem
leddere.-vtiuftitia &a!quitas difpcnfationis
con-
{tctjVelquaefirorconLiincaturiniquitatis. Siratio Dto rcddcndanihil
aliud contineret,quani
acceptorum cakulum lubduccre
j ncquecflcc
necefle vicjdim ollendere,quomodo in illis (is negociatus,
qualirer
in
Domini vtilitate illis vfas fiieris
^
quomodo expenderis
;
non
efTec
quod tantopere diem illum. rationis exhorrefceres. At exadam
ora-
nium reddcre rationem tara dati quam acceptiiquanti hoc iitmomcn-
ti,norunt melius c^ui experti funt, quam nos imaginari qucamus.
Ita non raio temporalibusrcceptoribus &ceconomisaccidit
: ficut
Rcc?dcndae
cnun illi Recepiores non datorcs appcllantur , ita multo dilicienriores
^';V>'"'^
luntad recipiendum,quamadelargienaum ; ac Ii prior illa pars tan-
tum , & non ita etiamaltera, ad officiumipfbruin pcrtineret.
Hinc,
dumcomputandnmeftcumdominis, f;iciIcquidacceperintconfl:are
poteiljatnon itaquomodoexpenderintfaciledemonftratur.quod
vi-
diix talium Receptorum magno fuo malo & aliquado totiiis fubflan-
tie iaduraexperiuntur Nam ipfarum mariti Receptorcs dum
viuunt,
ira interdu agere norunt,& omnia implicare & conuoluerc, vt vix vn-
quam redus rerum flatus perfpe(5i:us habeatur.Dumvero mors rexrani
hocmodo telaminopinata prasfcindic
;
nouitDeus, &in quos illud
onus deuoluitur,quam intricatus, quam dubius
,
quamque miferan-
dusfitille defundi computus. Vndecommuniter & vere dicicur;
B Bonum efleire Receptoris vxorem: fed malum eflefle Rcceptoris vi-
duam. Itadolendaeftrcs, ouandoanimaquafi viduata,
folaomniuni
rranfid:orura rationem rcddere tenetur ; qua: quamdm corpori con-
iundaerat, vna cum corpore donisDei abutcbatur,ilIadifripando,ii-
lisque carnis voluptatibus mundo & dimoni feruiendo.
Prudens idcirco eft
,
quifquis frequenter apud fe
,
& coram
Dea
cum gratiarum adione &: cum folicitudine computat
y
a fe per verum
confcientijEexamenrationemexigit : &praefertim circa particularia
donaprjEcajterisaDeoaccepta^&etiam circapeccataquxdam
pecu-
liaria. Nam vtdicitD. Gregorius
,
quodidem eftcum Refponfione
Gregonm
huiusCapitis: Cumaugenturdona.rationesetiamcrefcutdonorum.
-Wow//.^.
Etcui multumdatum eft, multum peteturabillo.
fuperMatt,
C Vt autem reddenda! rationis melius fit menti infixa neceflitas:
exi- Paradigm
D
flima te ftare coram iudicej& angelum tui cuftodem,libeIIum
paruu-
ludicij.
lum proferre
>
inquoqu^cunquevnquam bona fecifti contineantur
:
illoqueprasdefedufolati^jconfilijj&auxilijdifcedentejaduentareca-
codamonera , ingentera librum producentem , in quo omnia
peccata
defcripta legantur. llloque inftanter vrgente proferri fententiam,co-
gitaquofis futurusanimo. Similequidnamqueilli nobilidefpera-
bundo per vifura apparebat^de quo fupra ex Beda egi,Cap.Lxxx
viii.
Itaqac ad bonam rationem reddendam, moucat tc parabola a Chrifto
fuiuro
^zo Veridicvs Christianvs
M^nh. 8. fiuuroiiulice ad hoc propofita , Dercgequi voluitrationcm ponere E
^""^^ ""^*
cumferuisruis: quiquedecem miUiacalentafuppliciter veniam ro-
F
^
' *
ganci remifit. Veriim animaduertendum eft, vt proximo quod in nos G
peccaaitignofcamus, nenoftrainunifericordia Dei innosiram &in-
Matth. i^.
dignationem iufte prouocec.Itanosctiam docct tempori folicicos eile
n!,!?!'/
''' adbonamrationemreddendam, Parabolahominisperegre proficif-
centiSjieruisluis bcnadiftribuentis, &beneruntosoft!cio amplere-
munerantis : corripientis vero acriter eum
,
qni pecuniam dommi fui
in (udcirio rerra: mandarat. Si qui pecuniam integram feruarat,domi-
noque fuo (aluam reftiruebat,ita exceptus fuit: quid de nobis fentien-
dum erit,qui cum milletalentis
,
non tantum nihil fcencrati Domino
fumuSjfed nec vnum faluum forte valeamusoftendcre? Simihter nos
ad racionem noftram probe difponendam adiuuat anxietas &(ohci-
tudo vilhci illius
,
qui apud dominum fuum fuerat diff^amatus
,
quaii
dilfipaftet omniabona ipftus . Cuidurum ilkid & penetrabile ver-
Lhc.^6. bum,vtinexpe6tatumteIum,incortumeft : Ralder.itionem xiliicaUvnis
yilliciism-^^^^^
lamenimnonpoterisarapliiisvillicare. Hac ftquidem parabo-
lainftituerenos volaitbenigniftimus Dominus,vt tempeftiue
, dum
adhuc viuimus &: fani fumus, frequenter rationes noftras dati &i acce-
pti reuoluamu5,excutiamus.& rite difponamus ; ne ciim ad rem ven-
tumerit.confundamur,&in carcerem detrudamur , vndenunquara
j^uc.}^.
liberemur. Adiuuatnoseciamadha:chiftoria
,
hoceftnarratio filij
F-.iuis pro prodigi ^
vnicuiquc latis cognita fi (acis applicaca.
digiis.
Qoi igirur extremo illo die claram
,
iuftam , &C exatftam rationem
reddere defiderat
,
quotidie , vefperi prafcipue , confcientiam e.vami-
net, quomodo diem illum, & totam eoufque vitam tranfegerit : quo
ftatu lic auima, fi forte nodceilla ex huius corporis ergaftuloefter euo-
canda, ludici hftenda,ratiGnem roganda. Sic enim & fxcularesmer-
carores ,
&prudentesreceptoresacceconomi faciunc
;
quotidie fub
vefperam ftatum rerumfuarujn explorantes . Et haec omniameri-
to-, quia, vtcanitEccIefia in perfona cuiufque Fidelis defedemifse
Dics Irz,
fentientis,& pro fe foliciti ; Q^d [um nitfer timc dtciurin} Quem patromtm
&^c,
ronjtunts , Dtimrixitjjinsjit fecurm ? Nam vana noneft
,
hcet in vita
ftuItuseiTet, cuiufdamapparitio &refponfio; ciim enim a domino
rogaretur poft mortem apparens eius ftulius,refpondit; Rigide com-
putatur, 5c nihil remirtitur. Ideo bene oratur ab Ecclefia : Domtm
fac
rcjmfioras ,
Ante diemliattom.
Cwrn fa-
Benedidus Deus 8c Pater Domini noftri lefu Chrifti,pater mifcri-
cerdotc
cordiarum.& Deiis totius confolationis, quod facultatem nobis fecc-
cariohic
rit tocies quoties volumus hiccumiphus vicariocomputandi, &de-
compucan
bitorum noftrorum remiflionem perPcenitentias Sacramentum reci'
dum.
mendi, Quique nos certos reddidic , verbo fuo vc figillo confignans.,
forc
Veridicvs Christianvs.
^21
fore vt in cxlis remifTam fic Sc folumm
,
quidquid hic raccrdotes re- M.mh. i g,
mirerint&foluerintfaper terram. Quammulrxanimarum myria-
Bencficiil
des citrahocremediuminrerirent : immoquam paucac faluarentur!
p^i\j^'t^l'
quiaquispofl: Baptifmi plenariam ablutionem
,
albam fuam veftem
immaculatam coreruat,vbi ad annos difcretionis peruenerit? Er qiian-
doquidem poft Baptifma peccantibus non eft ad illud de nouo recur-
fus, quo confugeremus peccatores, fihoc tam falutare Pa-nitentiae
Sacramentum a Chriflo inflitutum non effet?
Viderint nunc quam prudenter agant
,
qni hanc gratiam hic ratio-
nescum Chrifli vicariofubducendicontemnunt: qniquehoc graue
caufantur, quodmaximonobiscflleuamini. Etiamfifemel tantum,
vcl ter, aut fepties ad fummum a Chrifto conceflbm cftet eo modo per
abfolutionem facerdotalera ingratiam redire, quis vnquam fufificien-
tes agat gratias f Nunc autem ullo pofito numero
;
quoties opus ha-
bemuS) hcet acccdere,culpam fatcri , meliora promittere , &veniam
obtinere. Qmimmenfam hancgratiam neghgit , videatquo
modo
rationem cum ipfomet Domino ponet, quando eanoniam adremif-
lionemfedadretributionem condignameritreddenda.
Siq.de verbo
otiofo, vtipfe prsdixit, quiddeahis fiet? Sivoluerit contendere
cum
iob
?.
<?), non poteritei rejpondere vnum pro mille . Tunc volent eiufmodi
, Ce
quotidie &Confeflionem
,
&facram Communionem
frequentafle;
quotidie confcientiam examinafTe
,
&vitamfuamexcuflifread
vn-
guem
;,
qiii iam magnspocnae locohabent,femelinannoha;cobire.
Ciimitaquefciamus, iufliffimum illum omnium iudicem Chri-
ftumoculiscapreae perfpicaciflimiscorda&renes infpe<5turum,
ipfas
%fe- 1
quoqueiuftitias &virtutesiudicaturum
, &fcrutaturumHierufalem
(
quietas inquam tranquillafqueconfcientias) inlucernis
^
hoc eft, cx-
adiffime; quis non videat confultiffimum efTe, vt tempeftiue
bon^
omnium fiat difcuilio^ ac rationes dati &c accepti bene concinnentur?
Oratio ad reddendam Deo
bonam
racionem.
^"
C/ /idvldmum^vfque quadrantem
fatlsferi tibi votes
,
D^-
^minc^j quis fuHinebitf at rigidtfimum illumcdculum irS'
extremum
referuas diem : Da igitur vt ita modo cum tuo vica-
rio rationem reddam
,
'ueniamque
obtineam
,
vt meextrema ilU
reddenda ratio honperce/lat.
Amen,
f C A Pe
jij Veridicvs Christianvs.
C A P. X C I V.
Ucim diire hoc pauidas vibrabitur^ Ite, per aures?
uantus ab arthereo nunquam fragor ingruit axe.
Ccnef.j. ^^^^^^^
"^''^'^^
At^amronirumtantum, hoceftminimumindicium
A,
'
Dominideambulantisin Paradifopcrciperct, fugitcum
vxore rua,& abrcondit fe d facie Domini. Cumque a Deo
j.Verbum
!^^^^3^^^
vocaretur ,rogareturc]ue vbi enTet, refpondit: Vccem ttunn
aipctum
; j),,-.^^^ atidiui iH Paradifo^&itmm. Quid,obfccro, futurum cft de vocc
tlla,qus fet non in Paradifo,non a qua:rente & vocante ex mtfcricor-
<diaad folatium, auxihum, & falutem
,
qualisillaeratvox Dci ad pri-
Matth.'i%.
nium parentcm : fcd quis ab illo procedet , cui a Patre dara cft omnis
/o^
5-
poteftas,in crelo&: interra,adexpoftulandum, corripiendum
,
vindi-
andum,iudicanaum &condemnandumr
Quando efFerati illi ludsiSaluatorem noftrumin horto qurrre- B
bant adligandum&
capiendumcum
,
viatqueefiicacia dulciftimx
iMn. i8.
illius vocis agni mitiflimi lefu : Ego
fum j
omnes in terram retrorfum
ceciderunt, perindeacfi fulmineidi profligatique fuiflent. QLud
igiturexpedandum abilla tremenda atcpehorribili voce, quadicet
iis qui a iiniftris ftabunt : Itejeccditeame ? Si fuauis vox agni,paratiad
C
vidimam pro falute etiam fuorum raptorumjta cos perculit; quid fu-
turum exiftimabimus^quando ille idem ex agno in leonem rugicntem
conuerfus,omnem fuum furorematqueiram accenderit^fuosq.ange-
los milfurus eft,qui inimicorum ipfms manus & pedes ligent, & mit-
tant in tenebras exteriores ? quid tunc talibus animi
,
quando pugna-
bit pro eo vniuerfusorbisterrarum ?
Q^am du.
Jmerrogatur itaquemodo
,
quam dure illud [Ite] per pauidas
j-j
ruintom-
^^^^^ vibrabitur ? Dicit Refponfio
,
quod & verum eft
;
quantus
^
'
'
nunquamfragorabsthereingruit.
Sicf^ndusIobloquiturhuicRe-
lol). i6. fponiioni conuenienter : Ciim vix faruamfltllam
fermonu
etus aiidiewmi;'^
quU poterit tomtruu7n mAgnitudinis eiiu intueri} Propheta rcgius confo-
Tfiil.ioy nat,autcontonatpotiiis,
viciniiisad rem adhucacccdens: A roce to-
mtruitui formidabunt. Acfidicat: Aqua:, hoc eft inccnftantes, qui
fluxum hums mundi velut flumina Babylonis amauerint ,
iisque con-
fifi fuerintjilh a voce tonitrui tui,vel potius a
tonitru vocis tus formi-
dabunt : quia hic fuauem fibilum aurx tenuis Spiritus fandi audire
contempf^runt.
Mxgd. 10.
Quando filij Ifrael videbant voces, & lampades , &fbnitu m bucci- E
ns,montemquefumantem,
cumDeuslegemfuam
perMoyfemda-
iretj perterriti , ac pauore concufri ftcterunt procul
j
diceiites Moyfi;
Loqugn
Hjrrknvvm TONiTRv: ITE MALILDICTI
Quam dure hoc pauicks vibralTitur Ite per aures r
Quantus ah xthereo nunquam fragor ingruit axe
,
Qucl frtfl-e merunlle, ^era-ce a l''oretUe/Ce,l^TEN T)E moy^
II rn^ a tannerre
/
^fcahulant la terre/ Deji aranl
effror.
Veridicvs Christianvs.
52^
toquere tti nobis\& Audiemtu: non loquatur mbis Dojnhm^neforte morumur,
F
Qujd eric igicur
,
quando idem iiidex venturus efl:,tie quo dicit Amos:
L-y ruoii-r: q-.tinon itmLvn
) QuidfuturuiTi,inquain,
quandoCIuiftus
Amos
)
\<:g\([\ior,t-'nmQ\im(onoi\.\hx (cann enimtub,i) racionem Lcgis ob-
feruat^ vel ni^gied:^ exadurus eft ? Et ficut omnia Dci opera pcrfc(5ta
funt , ita perfcctiffimaabfolutifllmaque iuftitia futuraeil:, quandoad
illamexercendamfe accinget : tuncomnescreaturae eiusiudicioopi-
tulabuntur , ad maieftatis, iraE,vitionis
,
& diftri(ftionis augmentum,
contra inrenfatos peccatores.
Quifquis igicur tunc tonitru illius vocis [Ite] volet euaderejandiat
nunccum D. loanne libenterbonoque animo, vocem tonitrui illius
quam in iua Apocalypfi vocancem audiebat
,
qujrque adhuc
,
quam-
diu viuimus, vocat : Veni
&
vide. Quae vox eft Chrifti nos ad lc vo-
-^/or. 6.
cantis,quoilluminemur, videamufquequid fadVoaut non fadoiit
opus ; vcquetandem videamusqus Deus mcaeloprsparauitdiligen-
tibus fe : mterim ad eum accedamus , vcftigia eius iequamur
, & vui-
tum eiusrequiramus.
Quo animo exiftimamus Perrum illum Telonarium fuifre,quando Surius
te. i,
in asgritudine vifus fibi eft ance liuius iudicis ftare cribunal, vc (encen-
*" "^'^'^.
tiam acciperec ; & praefercim
,
quando bona fua fadta exigua , contra
r, ''"""r
ingensiliud horrenaumquepondusluorum crunmum a^quabilance
PetrusTe-
trucinari viderct, hoftediabolo proiintftraparceremexaggerante:
ni-
lonaritisin
hilque angeli reperirent, quod dextrx lanci in meritorum parcem ap-
^""'^^^*
ponerent
,
prscer vnicum illum panem, quem aliquando iratus (lapi-
dis loco) in pauperem coniccerat
;
qui cum (uisconfodalibus certarar,
fe vcl imporcune a di<fl:o Petro. omnibus pro cenace fatis
noco,aliquid
cxtorfurum; AtresmeliusceilitqudmcoEpcrat
; namlocoeiusafperi
dicliactonicru
,
Vadcvelrecedea me; dictumei eft pacifice : Vade,
& adiice huic pani aliquid , vc oppofitam partem fuperet : iam enini
aliquantulum eam panis (bluseleuarat. Iuit,fuadcdit pauperibus
, fe
Chnfti nomine vendidit; &abunde ingencem pani cumulum
merico-
rumadiecic ; vtin ludicij die non amplius vocem illam
[
Ite] timere
debeat. Itanosquoque.fi fapimus.
Oratio vc mitem iii ludicio
fententiam
andiamus.
C/
iam ne verbulumpatienterinaudimi^j quomodo in extremo
^iudicio ajferum illud verhum
,
Recedite a me , audtre
pojje-
mpts? ^luparca pijfime Bomine
lefu
y
facitanunc infonet njox
i/la in aures nojlras^ vt in dieilla tremenda,
iucundam illam bea.-
torumfentefitiam audiamus:
Vcnite benedidi
Patris mci, poi^
fidece paratum vobis regnum ab origine mundi Amen,
f i C A p.
3^4
Veridicvs Christianvs,
C A P. X C V.
^
Quam logum iEternu durat? fors mille per
annos?
Millia myriadum trifmyriadumq.
nihilfunc.
Aeternitas
1^=^^
ametsi ^ternitastam beatomm quam damnatorumeft;
henfibilis.
hfel
|^1
^i^ia c^i^nenhk
verboaccipituf; hor-
^(JP^p
ribilis, poErnofa
,
&quac{amnatorum iternitas, intelli-

'gendaeft; iuxtafcrendaminralesrententiam: Itenialedicli

in tgnem dternum :
tbimtqj bi in
combufitotiem Aternam . Erit profcdo af-
A
afperum."^
perum hoc verbum,cor impiorum tranfuerberaturum,
& ita oppref-
furumjVtnefciantquo fevertant.
Quando yCternitatis immenfitas confideratur, verum hoc e(Ie de-
prehenditur quod dicitur : Longum non eft qucd finem habet.
Quo
innuiturjiocfohim longum deberedici,quod fine caret: quodq. fem-
per acque prolixum eft
,
quantumcunque ex eo decurfum fuerit
. Sic
Grfgor.
D.Gregoriusait : Promagnohaberinondebet,quodfinecompIcd:i-
tur. itcrnum,Iongum igitur &magnumadmirandumqueeftmeri-
tojcuiuslongitudo &diuturnitas nulfis verbis apte exprimi poteft;
neque mente concipi , neque vlli alij rei comparari,qujE etiam non fit
jfnguflin. jEterna. BieuiteritaD.Auguftinus : yrernum eft , cuiusfinisnon
qu^fl.fupcr
conftiruicur . Habet propterca ifta Interrogatio
:, Quam longum
Genef.
>
.1.
^{.gj-j^^j^ durat? au forte per mille annos ? Hoc enim longum
tempus cenferi folet, de quo merito pr^ diuturnitate dicatur, quod di-
cimus communiter quandolongumtemporis fpatium volumus figni-
ficarc; in omnem sternitatem
j
a!ternum eft antequam redeat. Sed ex
vfu affumtus tantum ifte loqucndi modus eft , neque vllo pato pro-
prie acceptus
j
ficuti hic de ^terno proprie fumto rogatur. Dicit id-
circobeneRefponfio: Millia myriadum rrifmyriadumq. nihil
funt. Ratioeft: quiavbifinisnoneft,nihileftquodnumeretur men-
fureturveadhoc, vtnumerus velmagnitudo fciatur eiusquodim-
menfumeft.
Quam admirabile vere verbum eft : ittcrnitas ! immo quam res
admirabilis potiiis eft cogitanti&asftimanti , fed praecipue percipien-
ti &probanti ! Etiamfi quis in tormentis efte cogeretur, donec totum
mare guttatim exhauriretur; fingulismille annisguttam vnamexi-
mendo,fpes efTet^fore vt tandem tanta moles aquarum aliquandoeua-
cuaretur,pofitoqu6dnihilinteriminflueret : atmilleannorum mil-
liarcfpeduytternitatis, nonfuntguttae vniusinftarrcfpedu maris,
ctiamfi mare decies millies maius eftet quam eft.
Quomodotuncjciim fero erit , cos pudebit, &pigebit,tsdebitquc,
.
jui
^TEimiTAS;^TERNITy{S;q[^4M LONGA ES 1 95'
^uam lonffum tCTERNVM diH^at.^Rrs mille perannos
'
Millia , myriades , trilmyriadelque , nihil iunt
.
Conthten d'ans tnftU/Li/Eternite.^MiIk/ Ou tmHe mmron ?
'Tu fvy^eus attamare/ Quand tu vamrcns femJre/Ia
matnt millim .
Veridicvs Chp.1 s ti a nv s.
^25-
qui ncglexerint ; dum videbant, fe momento vno falatari opportune,
tempore gra:isE impenfo, potuide in vita fua ciccrbam illam
,
liorribi-
lem , & lamentabilem seternitatem redimere, dc euadcrc 1 Hoc tam eft
efficax,bene expenrum,& cordi impreffiam , vt ne idlum quidcm ocu-
li ,
neque breuifTimum temporisfpatium velitquis infrudluose prs-
terire vel pcrderc. Maximi propterca momenti fententia eft illa,men-
ti mortalium penitus infigenda : Ma.gniim momentum, a quo ^eiidct .<ter-
i. Cor. iu
mtas. Momentumeft breuiflimum temporisfpatium ; vt Apoftolus
^j^gjj^^^j-j^
dicit, Inmomcnto,tnicluoculi. Nonnerespretiofa valde, momentum
,-no'mentu
in tempore gratix faluti curanda? concclTum , ci^im eius pretio & meri-
tcr.iporc
to non folum lu(5luofam illam gehenna; arternitatem euadere valeas,
S^^^^'
vcrum edam sternam illam bearitudinem & beatam qrernitarcm pof-
f\s promereri

E concra fi neglexeris, cric tibi fciix illnd
,
fed negle-
ftum momentuminiingultum
,
&acerbum confcicnti^E remorlam,
cum maledidbsternitatisacceflu,fi itamoriaris. O beatum.inqaam^-pempus
momentum.quo timendampoenarum inbeatamgloria" a^rernitatem falkntcs,
fas eft mortali commutare
.'
Merito igitur ^ternicas animo inhgatur,
^^
^'iil""^.
cuius memoriaquanti momenti momenta fint fmgulafaciat cTftima-
re ; & non data opera tempus fallere
,
rem.pusque terefe : fed potiiis
aduigilare neelabatur. O Aetcrm:ds,Aeternit/i:\ nedifcedasameoco-
gitatu. Vigilemmeconferuainomnibusa6tibusmeis , vtiuxta tua:
normaraequitatem omniamea difponam. luxtaferiam admonitio-
nem,quam mihi dat fpiritus Dei per Prophecam fuum in exemplum:
Anmsditernostn mentehabui. Vndeetiam opporcune defumtum eft, PyTj/. jS.
quod Epifcopo,iam confecrationeeiuscompleta.dicitur: Annosdternos
tn mente habe. Vt.qui ingens pondus in humeros fuos fufceperit,cuius
Pontijfjcale
inextremoiudicioexadtamreddiruruseftrationem, cumsrerna:da-^*""'
mnationisinterminatione, fi non feceritfatis : vbiquifque plusfatis
habituruseftnegotij, quofcfuamquecaufimtueatur , 3c profe folo
refpondeat.
Venietfinedubiotumfatisin mentem i^ternitas
,
ciusquecondi-
gnushorror 6<:asftimatio, quandoiam, quineglexerint, fentirceius
B
vim incipient. At fi mod6,quod fatius eft, eim prsEambulum aliquod
experimento cupisacciperc : Imaginaretacitustecum
,
eriam fi re-
jalutaris
Oiius visjclaufis ocuhs,te tuam animam videre ad litcus maris ftacemjimagina-
&paruocochlcari aquammaris hauftaminprofluenrem iuxta flu-"*
uium eftundere
,
qui fluuius a tergogyrum aliquem faciens,icerum in
marerefluat,cum omnibusahisfluminibusin idem mareconfluenti-
bus: &interimmiferatuaanimatamdiuamalignis fpiritibusaccrri-
misflagris&rormentisafficiatur, donectotummaread didumiam
modum exhaufifletjquidvidetur? quandoillaquxfoliberarerur?nun-
quam^in tEternum:quia res illa fic pofitafinem nunquam acciperet.
\
f
3
Ima-
^i^
VeRIDICVS Chp. ISTrANV5.
Allaeode
Imaginarerii-niliicr
, fi aliusfuam videatanimam, iuxtaingentemC
^l^.^"^-
montcm, qua:illam vnicotantum puluifculo ficiillatim accepto
, tol-
iat, (xmalium locum transrerat : ventomtenm omniaiterum
pofl:
eius tergum ad montem ipfum rcflante
5
& fecum arenofa quarque alia
rapiente : qu^ fpes confummandi aliquando coepti laboris
\
quarqiie
fpes folatij mi(crand3; illi anima? , fi interim a tortore tartareo intolc-
rab libus cruciatibus torquereturf Resliauddub;e neterni tcmporis
exiftcret.
Quaminiqua igitur vanorum mortalium fois, dum po-
tius momentaneum eligant quod deleclat , cum ajterno quod cruciatj
quam momcntancum quodcruciar,cumjEterno quod deledat.
Aequitas
Conqucri certe ncmofpe fuafruPratus poterit meritodeDci
iufti-
diuma:
ia-tia,
quam tanra prarceirerit mifericordia; qua;eft fuper omniaopera
dairuiacio
-
^^'^^' "'^ difcultis omnibus, quouis modo peccator in peccatis ^m^ a
nc pecca-
morte comprehenfus , caditcaufa . Sipeccauerat; quatenon fe ad
toruin.
thronum mifericordi^e Dei conuerrit . cuius infinitus eft ad miferen-
dumthefaurus f Quare non egit panitentiam? cur veniam non ro-
gauit'* cur mifericordiie opera non exercuit , vt in die vindi6I:E mifcri-
cord"am inueniret? quarenon in2;emuit; SiqucEternum damnarur,
oicinum eft. Licetenim peccatum
,
a61usfit temporaneus &:tinitus,
in fe tranliens . non tranfit tamen ,
fed permanetina:ternum eius in-
dignirus &:culpa, quiacontrainfinitam& immcnfam Deimaiefta-
temcommiftum eft : dcbetque propterea a:terniim puniri.
Quin
eriam,qui peccarquamdiu viuir,fi arterniim viueret,^ternLimquoque
peccaturusqftimatur . in voluntate namque^ternaliter peccare cen-
Percator fetur vndeetiamsternaliter torqueri mcrctur. Cumigitur peccator,
cenfet-jr
quoad voluntatcm in a:tcrnum peccafie cenfeatur,& contra innnitum
p-ccar''-
-^"
cv: immenfiim Dciim peccauetit;-immen(ain poenam meretur; <S: ciim
quoad vo
in anima & corpore finitus fit, & ita immenfa: pceni^ incapax,acqimm
luntatcm.
eft, vtxterna.m &infinitam ,quoad durationem
,
fuftineat poenam.
Quinimmo ea gratix potiiis & nnfcricordia' eft
,
quam fummum ius
,
fummutq.iuftiria! rigor, vtquodinimmenfitate meruerat, & ferre
nonpoteratproprerincapacitatem-.hocinicternitatecompenfet.
Eleaio vt-
Infupcr, quidexcqfationis adfcrre poterunt. qui horribile illud
tsc vel inor. artcrnum forticntur, cum illud ipfi elegifie cenfendi fint
.''
Nonne po-
tisdatui,
fiiicantenos Dominusignem &ac]uam : vtadquod voluerimusex-
cendamus raanum noftram ? hoceft , ad defiagrationem gehennalem
per peccatumjveladca:lcftercfrigerium per virtutem ? Deniqucnun-
<|uid optionem dedit, dum temporum fpatia ,
&: rerum difcrepantiam
ita prudenrer & mifericorditer temperauit , vt laborem in breui huius
vitF curriculo ftatuerit, prsmlum vero inalteravitaqux^terna futu-
ra eft l Qujsconqucri queat, ^\ alirer ei quam tunc veliteuenerit, cum
iam itu elcgerit.'' Ica fiquidem fe res habet atque fi detur optio, vt binc
in
Veridicvs Christianvs.
527
in forum{accoinclucas,&:iii plateis dideriisjopprobriis, cano 6c for- Teropus
dibus^immo&verberibusimpetitasincedas , <^ acutis faxis
,
immo
'^boi-s
,
fpinisinambules: at vbiadterminum perueneris,raccoexutus,rceaIi-
^!?^'^'"^^
Dus veltibuscircumdatus, (ceptro& corona decoratus , totiusmundi
num.
rex conltituaris. Autecontra: vteandem viam conficias reealibus
di
1 j u

a
Bona ccn
us ornamentis
,
per plateaslaudibusjencomiis,
& prarmns exce-
fijcraiio
.
paiSjpsrfloresincedas
,
omnifque lartitia & triampiius in tuam oble-
d:ationem exerccatur , rex mundi conclameris, Deus quifpiam (fi vo-
ies ) fingaris : at quando viam illam confummafTes , veflibus preriofis
fpoliatus, facco induereris, velnudusHagris tantum <3c opprobriis
onuftuseiicereris , 5:deincepsin aeternumcruciareris. Sioptioda-
rerur , eligerefque liic potiiis ac tantillo fpatio voluptati obfequi, & \n
sternum poftealuere, quamvicc verfa paruo patientia: compendio
a^tcrnam gloriam mercari ; nonne inexcufabiiisefles,fi te fadi ac con-
filij tui fero poftca pceniteret? Mcrito talisconqueri nonpoflet
,
fed
eflct omnibus quereiis & lamentis mundi merito deploranda cius fa-
tuitas&: infania. Maneatitaque Aeternum hocalta menterepo-
ftum
, vt temporaneum fecundum illius iuftam optionem prudenter
acprouide difponacur: quiatuncirreuocabile eftfuturum. Neque
D
enimtemeresternuscruciatus per ferpentem, annuli in modum cau-
dam fuam mordicus tenentem, figuratur.
Hisprocoronidefubiiciam, quod lofaphat Auenir Indorumregis
fiUo,iEternorum in fomnis adumbratione,Ioannes Damafcenus
acci-
^- Dttmafe,
diflc commemorat. Is Barlaam eremita; induftria & difciplinis
ad
'
''^'*
-S-^s-
Chriftianitatem conuerfus , meretriculs cuiufdam forma
blanditiif-
^^"
que & procacitate fuiflet captus,nifi dmina miferationecontigiflet,
vt
parumper obdormifcens,&: Sandorum gloriam,& damnatorum
pcE
-
nasviderec. Siergoifta perfpeculum.&inasnigmate
, &perquan-
dam foporis vmbram vifa tantam vim habuere.; quid virium
,
quan-
tumqueefficacias haberent
,
itavtfuncconfpeda ,6c quadam quafi
mencis lingua delibata?
Oratio pro falutari iEternitatis memoria.
/^
Pretiofum momentum
,
a quo
fendet Aterntt
iEuiterni-
^^
tas.'Z)4, T>eus omnipotenSjVt Aeternitatls memoria ita cor-'
di
noflro infixa refideat
,
qiiatenus omnia noHra
fin
difionamm^
njt Aternadamnatione
vitnta^ ad gloriam aternam mereamur
prumir^* Amen,
Cas>.
328
Vbridicvs Christianvs,
C A P. X C V I
Omnia qiiid rcrum fiipracll: portentafidemquc ?
Qjjod fcelerum fub molegcmit ncq.terra dchifcit.
Af^minlia
M^l^^S
'^^^
^^"1 admiranda ab ipfo mundi principio in hunc vfque
ianumera.
|f
i^^^>|diemfeceric omnipotens Deus
,
tam in omnium rerum
l4o^^^
creatione ac conferuationc
,
quam in abditis noftr^ redcm-
^^5^5^]
tionis myllcriis : tum quoque in prodigiis ftupendis olim
in populi Ifraeiitici graciam patratis ; tum intam praeftantibus mira-
culis m humana carne per fe & per fuos fadlis
;
quaHa & adhuc inter-
dumfpcciaUSan^torumipfiusfauore, mundoexhiberi audimus &c
videmus: non eftquodexiftimet aUquis hac Interrogationerequiri
,
quodfitomnium mirabihum illorum maxime admirandum. Hoc
enim ibli Deocognitiieft:neq.ad nos pertincc vlloid modo inueftiga-
Vnmn,in-reaut cognofcere.Sed Interrogationis Rcfponftonisq. eaeft intentio:
tcrrchqua,
jnjjjcare.vnum elfe ex admiratione di5nis,quodq.meritb fit animad-
noi\ iivh . '
, ^ .
I
1
? 1 -1
mui-n, Dei
uertedum^plulquamcomuniter abliommiDusanmiaduerti videmus:
longani-
id autem eil,Deilonoanimitas & mifericordia,non obftante peccato-
nntas.
rum multitudineac giauitate. Adeb vt hucreferri poillt quod dixic
Ariflotelei Philoiophus : Propter admirarijCoeperunt homines primum philofo-
i.Meuph.
phari. lioc eft,CGeperunt primiam diligenti ftudiointelledum , verita-
Ph^lofo
-
^^^^^' ^ rerum caufas inueftigare. Qua agendi ratione, vehit quadam
phari . vcilc diftillandi arte,Philofophi ex caufis nobiles & diuinos aliquanciocon
-
ft-
ceptus vc virtutum fuccos,ehcucrunt: quorum elScacia quaft tcrrenis
defpedis dcreh6Hfque , fublimiora petentes
,
ad excellentiorem ah-
quam. Creatoris ac Domini omnium, Geternique ac omnipotentis Dei
notitiam(quantum illaxtaspermittebat) veniebant. Quemadmodura
nos quoq.frcquenter ad penitiorem rerum plurimarum cognitioneni
penetraremus , fi paulo plus fuper creaturis, dc reria caulis atque euen-
cibus philofopharemur:,{icutiD. Chryfoftomusfamiliaremeiufmo-
di philofophiam Chriftianisefle peroptabat. Quid namque bonorum
conceptuum, cogitatuum, &motuumanimi ad quafcunquc etiam
< virtutes non eliceremus , fi vficatior nobis cflet mirabilium operum
Dei & miferitordiarum eius confideracio l Hinc fierec , vc per vifibi-
.lium cot^nicionem in inuifi-bilium altiorem notitiam veniremus-, ficut
pcr ea quar facta funt, ad eumqui fecitomnia pertingitur : 6z percor-
ruptibiliuminfpedionem, adincorruptibilis tandem naturae fpecu-
lationem peruenicur : quemadmodum etiam in vihflimis rebus,quan-
do animus applicatur,!icet philofophari.
Chryfosi.
Yerum, ftcut idcm Chryfoftomus inquit , miracula
alTiduitate vi-
iefcunt.
T/EKE ADMITL4ND^-1 TiET MK^EKTCORDTA . pS.
Omniaquid rerum ioipi^a eft portenta ficlernquei'
i
Quod lcelenmi fub raole gemit neq^ terra <leliiicit
Quelarand cas
furpajJe/Et eflranqe effarhe
/1^113 efhnnmiens l
Que le-pecheur Monie/Au cjranifaix nefcmie, En
fes
elemtns
Veridicvs Christiamvj. ^lp
lefcunt. Quis miratur folem ita fuum curfum tenere , 5c tliem ac no-
6lem vices fuas itaobferuaref iuxtaillud Pfalmiftae: Ordinanoncttia?fal.u%.
ferfeuerutdies,
quonumomnufermunttibi, Quis fluxum & refluxum
Admuada
maris admiratur
;
quem sftum vocamus ? quis continuum fluminum
cmjj^
curfum ? quis pluuiam, niuem, grandinem, venuim, fegetem,flores,
gramina, dc id genus infinita alia tum animata , tum inanimata mira-
tur : quorum ne minimam quidem partem digne omni noftra philo-
(bphiaconfequamur? immoetiamfl toto vitae noftra! temporefuper
minimoaliquo piidlodefudaremus, latens Naturas fecretum nequire-
museruere. Oftendatmihimagnusquifpiamrerumarftimatorcere-
brum &membra acari , feu chironis
-
excutiat induftriam apis,& for-
miCcTfolertiam
;
ocuh fabricam & vfum
,
feu aUquid eiufmodi pro
meritis expendat. Ettamenhaec nemoadmiratur; quiaquotidie vi-
dentur, famiharia funt. Ita fere in miracuhs, fienis, fideique noftr^
., .
myfteriis accidit. Interim nos infipidi fapientes,vanique admiratores
admua.
rerum,tantifacimus, itaadmirabundi fufpicimushominis inagendo mur.
dexteriratem, artem,ftru6turam,vocem,pulchritudinem, robur, elo-
quentiam,peregrinum ami(5tum,ornatum,opulentiam,ingenium,fo-
iertiam, agihtatem, varietatem phifquam hiftrionicam , & fimiha va-
na^caduca,fallacia, & vt plurimiim noxia, Deoque difplicentia : no-
bifqueipfi admirandi videmurpraeiudicijacuminedum hscadmira-
mur : miramurquc , fi non totus mundus nobifcum illaeadem admi-
retur. Etinterim ignoramus,admirandameflenoftram infipientiam,
qui talia tanti facimus , & Dei miranda ncgligimus . Parum vere co-
gitamus,quod dicit Chryfoftomus : Qui humana admiratur
, nulli
^"^^Jj^'
critadmirationi. Ratio ex D. Auguftini fententia proferri poteft,qua
-^1**^^"*'
{\c ait : Non erit magnus, magnum putans, quod cadunt ligna &lapi-
4es;& quod mortales moriuntur.
Talifententia cuiufdamfapientis (e confolabatur ipfe Auguftinus
inmagna& acerbailla vaftatione& perfecutione VVandalica
,
qua
Africadiuexabatur. Etvercitaeft: vfqueadeoaliquandoin refutili
admiramur fiuein bono,fiueinmaIo, acfiomniadmirationedignum
eflet
;,
&interimad mirabilia Dei,omncm captum,induftriam,philo-
'
fophiamque noftram fuperantia nonattendimus. Taleeft vnum cTmara,
multis.quodmodoqu^ritur, &inRefponfioneproponitur;fciIicef,
^^^ ^^^^,
quod terra fub fcelerum mole gemit , neque tamen dehifcit
. Quod
non^rucrc
fcilicet mundus prae peccatorum grauitate ruinam minatur , &tamen admirabi-
adhucimmenfaDei benignitate fuftentetur :, vt interim peccatorcs
'^*
conuertantur.Diuus Hieronymus ad Gaudentium fcribens hocetiam
Hicrmym.
A notabat : Proh nefas/ (inquitj Orbis terrarum ruit:& in nobis pecca-
'"^^'"*^*"'*
ta non ruunt.
Inter omnia mundi miran4a hoc ex infinii.s non eftjquod tota terras
t moles
3
50
Veridicvs Christianvs.
Tm
mi-
moles fe ipfa fufVentet ; nullo neque fundamcnto
,
neque alio fulcro
landa mo
-
qu^,i-j f,ja mole nitenjiin rnedio* aere iibrata ac pendula; fuopte pon*
dirio.
"cre partibusomnibus aequalit-rvndique ad ctntrum contendenti-
Tfd. 11%. busftabilita, mirabili Dei prouidcntia. Sicdicit Propheta ; Fimd.Jti
terram, Ofermunet. Super quo fundauitcam nam extraeam nihdeft
quod loco fundamenti e{Ie pcflTit. Aer enim circumiacet
,
qui totum
terra:globum,&:
aquasomnes, ceitis tcrraalueis vtfinibus contentas,
ambit : nec verfus aerem niticur tcrra vt res fundata verfus fuum fun-
damentum folet, fcd ab eo rcccdit: aere lurfum,terra naturaliter deor-
fumtendente.
Saper quoigiturfundauitterramDeuSjVtitapermancatmanfura-
P/y.
loj. quefitm perpetuum
.''
Dicit alibr: fund.-jii teiram
jufcr
jlubihfutcin
ju.m: mntmlifhibiturrn fecu-tni
jeadi. Caelum quidem &c tcrra tranfi-*
buntin die nouiflimo, fecundum qualitates, fed non fecundum fub-
ftantiam.
Ignisenimconfl.^grarionis,exuftisomnibusc]USluper ter-
Tem,fc
ramfunt, eiusctiam fpeciem reformabit. Interomnia icaqueadmi-.
nioconfc-
r^^jiJahoc vnumeft
,
quodterra, quxtamfirmirer lupcr (eipfa fun-
dataeft,propria fua mole,quafi fenioconfc6l:a,paulatim videatur defi-
cere& labafcere;vt quce poris non fit {camplius iuftcntare;grauatata-
men infuper pondere peccatorum importabili.non labatur, ncque fa-
tifcat
j
fed adhuc perduret, & fibi conftet . Quemadmodum mirum
B
viderctur, fidecrepitus, vixfe firipione fuftentans , etiam farcinam
grandem incuruo & fenili dorfo fuftinear,neque fiiccumbat
.
Quisdubitet, mundumaddeuexam fene(ftam peruenifte? Nam
tCer xo.
hincH^icitur Chriftus venifire fub mundi vcfperam ; Vergente mtindt re"
'**
Jpeie:
hincdiciturnouiftimahorae(]e, &:finis feculorum; nouifljmi
dies, quibus feculi confummatioimminet* Attamen in extreinafe-
nedute plane decrepitus , ciim fe iam vix ipfe fuftentat, ingentem in-!'
fuper cogitur ferre criminum farcinam . Mirumne igitur , cum fin-
^ulis paftibu s Sc momentis fiiapte mole minetur ruinam ; ftare tamcn
Omispec-
adhuc,necfub tanrofcelerum fafcecorruere.'' Quantumfitonuspec-
otorum.
catorum,
ProphetxHicremis vifiodemonftrat: in c[U3.talcntumplurfi'
**'^
*
bi^ Scmalfuplti-nbea nuncupatur. Hinc quoque grauitatem peccatorum-
^
e.xpende. Cum Ca:li ingentia illacorpora,folem, lunam, &ftellas,
pra-terfnammetvaftitatem,
nonlolumferant, fedetiamcircumferjnt
abfq. ruina: pcriculo, vnicum tamen peccatum ferre nequiuerunt: fed O
ftacim perfoHdas illasmachinas peccatum cumfuo audVore Lucife-
ro delapfum
,
etiam terram penetrans , ad fundum abyfll infcrnalis
defcendit.
Terraetiam,qua?cafteIla,vrbes,montes
regiones,&:quidquid fup-
E
ponitur, fuftinet; aliasadhucpeccatocedens .
prae pondcre fatifcens
F
Nw.
1 6.
peccatores
abforbuit^ Core,Dathan, &c Abiron,cum afTeclis
,
lotaque
eoruin
.
Veridicvs Chrtstianvs.
551
eorum
fubftantia. Quoargumentoterrateftataeft, fegrandem
hanc
peccatorum farcinam non fponte rua'fe-rre,dum fuftinet; (ed fingula-
rem admirandamque efte Dei mifericordiam, benigna fua manu
cam
fuftinentis. Quemadmodum vifa eft hocipfum min.-tri, &contefta'
Matth.
xj,
ri, quando ob lcclus omnium infandiftimum in Dominum
ipfum
commillum, petrarum fcinione,&; montis Caluari^ trepidatione,ter-
raequemotuoftendit,leomniacum fceleribus ilUsabforpturamfuif-
fe, &:in profundum tartaritranfmifturam, fifibi permiffafuiflet.
Ec
nifi iam Chriftus, vclut verus agnus Dei , omnia peccata mundi fuper
fe tuhftet
j
non ad vindicandum,fcd ad mortiilla tradendum.
Aho- ifaUit.
G
qui, terram ferre peccata , &: non fuccumberc , tam admirandum
eft,
quam fi arcem vel ciuitatem fcaphas chartace^impofitam
Oceanum
:traiicere videas,qu^ ipfa per fe fine pondere ftatim minimo vento agi-
tata,aut vndula aquce confperfa fubfideret.
H. Hancigituradmirandam Dei mifericordiam
perpende; qua ficut
jv/^;,. jy.
.ohm aquam fub fuis fuique Apoftoh Petri &:ahorum interdum foh-
dauit veftigiis vt inambulantes prEter naturam ferret; ita terram qua-
fifuiePaflionisinftrumentisfuftLilciens nelabatur,
fub pondere pec-
catoium tuorum durabilem eiBcit. vt tepus habeas poenirendi,&
gra-
tiamtatatibilonganimitateindultamtandem
ahquandoconfequare.
Audiantmeiito tcrgiuerfatores & vitas mehoris
procraftinatores
iuftiirimam clementillimi Dominiquerelam,
quaficnobifcum
per
Prophetam expoftulat :
Mtluui in cdo cogmiut
tempmfuum^ turtur,
&ht-
Ierem.S;
rundo
, &cicomacuflodierunt tempm aduentuifm:
Populusautcfnjneus
non
cognouit iudictum Domini. Quomodo dicitis^Sapientes
nosfumm^ ^lex Domi-
tit nohifcum esi ? vere mendactum operatiu ejijlfati mendax Scnharum,
Con-
fufifuntfapientes, &
capttfum : verhum emm Dommi
protecerunty
&fapien-
tia nuUa eji in eis.
. Hincnon fi necaufafleuitamarifiime
Saluatornofterfuperciuita-
lucxq,
tem Hierufalem, dicens
: Q^ia,fi cognotuffes ,&tu :
&quidem tn hac die
ttia: qiu adpacem tihi. Sed, non cognoutfii temptts vifitationis tute,
Oratio ad peccati horrorem Sc
deteftationem.
ICMpertitbileffondtis
fuper humeros
nofiros dttoUimuSj
Domi'
ne Deus
,
qumdo peccata committimus-^ vt
mirumfit
nosfer^
re^quoidnec cdlumyncc terra tulerunt:
aperi^qudfumus^oculos
no^
firoSy
vtfceditate peccatiperjpe5ia, horrorem
concipiamus,
dr
H-
ludinatcrnumauerfemur. Amen,
XX C AP.
Ctir ram
pauci a
peccitis
53*
Veridicvs Christianvs,
C A P. X C
V I I.
Cur pauci emergunt vitiorum fludibus Iiaufti ?
Non adiiibere manus^tantum bona difcere curant.
vo D fi poftcibum potunique rumtum , arqne femper fa-
mes fitisque vexarent^ pofl fementem, nanqni^m ffgcs (e-
querciur
j
poft fumtus moleftiafque remcdiorum nil mor-
H
bus remitteret; poftopus & laborem.resaequeinfc^Va ma-
ncrccacquefi nunquam maniis admotafuiflet-, quanta acimiratione
coiuierian capcrcntur,qui ita fruftra in omnibusIaborafTent , olcum perdentcs
^"^
&operam 1 Ethaec quidemomniaquotidie accidunt infenfu fpiri-
tuali,quoadanimne nutrimentum
,
fpiritualem fationem
,
curatio-
nem, Sc opus, per verbum Dei in Ecclelia Chrifii ; & pauci admiran-
tur finiftrum huncfucceffum , & totrerum fruflrationem . Frequen-
tet pu-er quifpiam, licet tardioris ingenij, fcholas , difcat alius opifi
-
ciunii nihilquevelparum toto annoproficiant, prcEfertimfi plures
itaannifruflra confumtifucrint; quxfpcs patientiae? quisnon erit
particeps querimoniarum ? quid non de tahbus prarccptoribus in me-
dium proferetur? de temporis iadura, de pecuniis incaffum cxpenfis,
deineptia& reimdignitate.'' EtinterimfchoIamChrifli , Ecclefiam
inquam jtoto vitxfpatio frequentamus ; &cquc infipientes mane-
Beir.
5.
mus, dc x\ah indodij vix ipfum vitac Chriftianas Alphabetum tenen-
tcsj iuxta illud Apoftoli : Ctwj deberetu
magifirieffe
poper temfui^ rur-
funi
mdigetis , vt vos doceamtni qu<t
fwt
elementa exordij fermonum Dei, Et
fatli
efiis quibmlacle opusfit, nonfoltdo cibo.
Nonnepudoreft, nosnon raroadeamannorum cctatisqueperfe-
(Stionem , officiorum ftatuumq. fundtionem peruenifle, vtnihilam-
plius defiderari videatur; &interim nec ipfum nominis noftri Chri-
ftianiprimum titulum vel apicemcognofcere.'' Vniuerfae conciona-
Ifaue
11.
torum voces , omnes Ga;Iitus immiffs caftigaciones,cunda Dci in nos
collata bcncficia nobisintonant, &quotidie ingcminant: Conuer-
timini,conuertimini,& Venite : Recedite a viis veftris malis , & redi-
teadcor; &nihilindeconfequitur
;
fruftralaboratur. Immoitain
peccatis pergitur^ & proficitur magis ac raagis , ac fi omnia iam di6la
media ad peccatum incitarcnt.
A
Intcrrogatur iraqucmodo, quifiat,vtpoft totvoces concionato-
Scirevolut
rum, pofttotflagella,minas,obfecrationes,tam
pauciad meliorem vi-
icaTviue-
^^"^ conuertantur 3 Refponfio dicit: Curant duntaxat difcere vel fci-

ic paucL
re bona j non autera manus adhibere opcri. Quo fignificatur,qucm-
admodum
^
.
TAM EXIGFTS TOT CONCIONVM FRVCTVS . 97^.
Cur pauci emeigxint^vitiorum lu(flil)us liauil;! ;
Non aiHnDere manusytantmn tona. diicere curant
.
^ot' \otmnbai -fmcr t^^ixmocrj^^u luiiriJC ^t) bbPt^t^rtrj
^.
J^c^w Vi^ qu'entre mille/Nul,n'eft tant hahHe/ Que dejaire naeux.
L'(m ne veut iiu'avfrendre/Et nm^asJcrmJre/DeJmt vertuevx.
./
VeridtcvsChiiistianvs.
5^5
admodum quis dudum fcholam vel officinam frequentabir, nihilquc,
vel parum admodum pioficiet . C\ roh'im videataudiarve, niiiil autcm
C
ipfefaciat
,
manumqueoperiadhibeat; &diumedicum audictde
morbinatura, de remcdio, ceterisquediirerentemjpriufquam fane-
tur ffgrotus , (i nihd eorum
,
quE dixerit ordinaritque
,
feruaric : ita
hommem Chriftianum diu frcquentamrum conciones; fi foluiri au-
dircj&difcereauditu veht, nunquamaurem operimanum adhibe-
rejvel vitarcmcncJandar, vel mediis adconucrfioncm prarfcriptis ob-
fcruandis.Is eft enim fcre hodieagedi modus vt poft concionem loco Q3^
a
fruitus &cbferuationis didorii, dicend^nodus eloquentia laudetur . f ^'"t^"
vel ecia improbctur oratio ; 5c cocionacor ludicium fubeat auditorum .
tur com-
'
DQ^odtam ftultum eft
,
atqueti arger poft medici difceirum cumad-
't^nuer.
ftancibus incipiatadmirari doctorisexpcrti(llmiprudentiam,dexteri-
A^-^asgroto,
tatem.facundiam : quodomniafcilicet tambene dixerit, morbique^^"^
vim ica atcigerit, atque fi in ipfis penetralibus cEgroti habitaret: & in-
terimde iisqusad remediumordinaftet
;
ne verbum quidem . An
talis conualefcet
.''
Nequaquam : etiamfiomncs mundi medicos ita
audiat. Sic tamen quotidie audiuntur fere conciones,c: ideo tam pa-
rum proficitur. Hincetiam libentiijsaudiuntur conciones difputa-
tiu^ &altiuolce,qux neminem tangant,quamqus vitiaperftringant.
SicutD.Paulusinquit: ^'mpeT ^//t^wf^j: &nttnquamad [(leniiAm vcrl- i.T/jh.
j.
tatisferuementes. Quia fcilicct in executione fitaeft^ iuxtaillud: Intd- Pfnl. uo.
leclusboniM
,
omnthns factentibui eunt.
E Rede de talibus auditoribus
,
quibus concio per vnam aurem in-
fIuit,&peraIterameftluit,diciIolet, quodinftar infundibuii veldo-
'
lij percufi fint : cui quidquid infunditur
,
perfluit . Et ita femper di-
fcunt, &poftmultosaliquando annoscrafljefua: ignorantiiE& vitas
indifciplinatceimmoriuntur; vitamnon inuenientes, quiaviamnon
tenuerunt.quam ignorarunt: ignoraiuntautem
,
nonquod nonau-
dierint, vidcrintquedemonftrari; fedquianon ambularunt, neque
Fpedem inea ponere voluerunt. Poflentetiam omnes illi auditores rer-
l^c-i
biy^jr nonfactores
,
quos reprehendit Apoftolus, comparari hominibus,
quibus vel manus ligata: , vel etiam defedas funt;, vc audita ac iuflfa ca-
pefTerenequeant^flquandoauditum Deiverbum nonfequituropus.
Rede ideo idem A poftolus hoc vitij alia fimilitudinedepingit , vc
melius caueatur-, fic inquit
:
E^tote fa{loresverhi,& non auditorestantum: Auditor
fallentes vofmetipfos.
Qma
fi
qtiis audi:or
efi
vcrbi
, & nonfuctor-^ hic cotnpa-
^^
J' ^^
rabitur viro confderanti vultum nattuuatis
fuit tnfpeculo . Confideratm entm
fimiS'
^*"
fe,(^
abijt
; &ftatim
oblitus
cfl
qualis
fuent
. Qut autem perjpexerit in lege
ferfecim.
libertatii
, &
permanfertt in ea, non aitditor obltutofus
faclus,fed f.icior
6peris : hic beatus in
f.ulofuo
erit
.
Apertum argumcntum eft, eos qui tam multa audiunt &nihil prae-
t
I
ftantj
?H
Veridicvs
Christianvs.
Lth: 8. llanc; non habere aures aiicliendi,vt Chriftus dicebat. Nflra eias
,
qui
Aares au-
ti!es aurcs habet, ftarim manusinrernoquodam inftindu percipiunc
qaodauribus haunrur,
vcilhid opere adnnpieant; na ilL-e liquidcm
cumauribusinterius
conueniunt
, veluticampanula: horolcgij foris
,patentcs,cum rotuhs qu^intuslatent. Secundum namque internura
mocum dc progreftum rorularum, prsludij & horarum pulfus fe pro-
ditexterius; firqueira
,
vtmdex& fonitus horarum rite peromnia
concordent. Qm muhum quidem audiunt & loquuntur, & nihil fa-
ciunt,oftendunt,{enon
habereauresaudiendi,ncq.manusoperandi.
Ldfmat De tahbus dici poflet
.q-
^l Zeno ohm cuidam adolefcenti dicebac,
^7-
quimukxin menfi garrujitaciserat . Aures, inquit, tibiinhnguam
.
confluxere. Subindicans, ficut Nacurahominiduasaurcsdcdic,
&
vnam tantiim hnguam; duasetiam manusjad mukum audiendum,&
parum loquendum, mukumvcro opere exfequendum : itacos qui
parum pra:ftant,
& mukum loquacitatis habent , auribus priuatos vi-
deri
;
qucd aures in hnguam eis defluxifte,&: transfufas videantu r.
In 3ud'.to-
Quidigirur conuenientius de Concionatore & auditoribus dici
rcsoriofos. poflit,quando poft longos muhosque fcrmones
,
nihil ahud fequitur;
Fht.mh. m
quamquod Agis Lacedarmoniorum rex Oratori Abdericarum dice-
jipo>ht'.
^'^^
^
poftquam ille muha locucus
,
candem dicendi finem feciflec
; ro-
garerquequid ciuibusfuis eflfet renunciacurus: Agis rex,iUud;inquic)
rcnuncia
^
nuancum temporiscibi fuicopus ad dicendum
,
cancum me
filentem audilfe. Ec vcreica res habec,cum phirimisofcicabundisau-
ditoribus. Quandoconcionacor finem facic, quidfrudlus (equitur?
qusmorum mutatio? quidomnium auditorum in opusdeducitur ;
,
Quid iamrhoc fahem verum vjdetur: tamdki illos concionatorem au-
duiifle,quamdiu iocutus eft.nifi tamen dormierintinterim, vel caftris
in Hilpania ftrciendis occupati,ncaudiuerintquidem.
ludicmm
^[
qmjj amphus a concione fequatur quam iam didum eft
, totum
nc&
con-
^drere, vtaicerecGtperamusjin ludicando Concionatore.&concio-
cionuois, neconfiftit. Si quisid non crcdil^ communemagendi modumacque
totiiin ferc
vfum confulac : videbirqucjhoc fere efle primum,c]ucd proximo pro-
coih''! fo-
.^hnus dicit
:
Hem
,
quam bene concionatus eft ! quam do6le I quam
let.
pie! quam feruenter! quantocum fpiritu! quam facundeiquanta cum
gratia! quam prsclara poUet mcmoria ! quantx kdionis eft ! 8c fex-
,
ccntaeiufmodi. Ha:c fcrc qux Laudis funt. Sin difphcet pra?dicator
:
in variis accufatur, iudicatur, condemnatur . Ecce frudum fere con-
ciopum apud quampkirimos
;
iudicare,inquam,deconcione, non au-
Inepti iu-
^"'^1 quidquam faccre quod in concione audicum fueric. Cumq. ftul-
.dsrcs con-
tifTimumfic, non concionatores velle de concionatoribus iudicare-,
cjoaHm.
(ca:cos,inquam,decoloribus) nemotameiieft, velehnguis
,
quinon
aufic de q.uGhbet (uam ferre fcntentiamt
.:Icaqiie
Veridicvs
Chrtstianvs.
5;f
Itaquemerito qnserebat dominaquacdam
abomnibus
aomefticis,
num concioeflct faa/a? omnibiisq. iterum
atqueiterumfa6l:am
afBr-
^4^^^^^,^'^^
mantibus,reeam audiuilTejindcque rediille, atq.
itacercbcllefadam:
Ditla cil , inquic illa; fed necdum facta concio. lam
rcftac vt cam fa-
ciatis . opere adimplentes quoci audiflis.
Ncci(lum etiam tah foret modo,ad peccarores
permouedos,illo
vti
mW
conlllio,quo S .Patriuius in Hybernia vlus feitur.Vbi cii fe
pr^dicatio-
'j''^;"'!''^,
nibusnihilproficerevidc;ret;Deum
prccatuseft,vtoftcncoalic]uo
ho-
^^.^^5'
minum illorum duriticm commollirec
,
qub ab erroribus lam candem
rcfipifccrenc ; & ad veram rcligionem conuerterentur.
Diuinitus ati-
monitus, humicirculum dcfignauic : acqueinibi
ccrrapemcus fubd-
dcnce, hiatusingensapparuit ,
magnum.queomnibus
incufiicrerro-
rem, ncin profundumadi, poenasiam
incredulitatisdacenc.
Vt ita
dicam,infernum quafiillis patentem oftcndit:,
quoabiorbcndieflenc,
nih fecmedarent. veitigia hutus hiatus adhucdemoftrari
perhibetur.
Ita opus eflec hodie quofdam ad gehenns fauces
perducere
,
immb
ctiam extrema pedum parceigni admouere
j
adeb verbis &
prardica-
tiombusnihilcommouendi videncur.Iniliosquadracquoddicicada-
gium : Surdiscanere. Forteiilis accidit
,
quodde fe D. Auguftinus
Auguflm.
tandem confcflbs cft,poftquafuam illam agnouitmiferiam. Inualue-
Conf.lLi,
rat,inquit fuper me ira tu9,& nefciebam . Obfurdueram ftridore ca-
'^'^^'
tena: morcalitatis mea',poena fuperbi^ anims me^,&: ibam logius a te.
ScribitCicero vbi Nilusadillalocafqua?
Caradupanominancur}
clc.inform*
pra;cipitatex altiflimis montibus,eam gentem quaeiocum illum acco-
"^'
lit,propter magnitudincm fonicus,icnfu audiendi carere. Ita ftrepitus
rcrum mundanarum, peraures animumq. cum ingenti tumultu rucn-
tium &fluentium, facit vt infitum vcrbum non fufcipianr,quod pollic.
faluare animas corum.Fadi func inftar ajpidU
furdc^^nbturuhtn aurcs (uas:
pfal.
57.
i]Ui non exaudtet voiem iiicantanttu}v.,'s rcnef.a
incantuntisfipinrte-'-. A fpis
fiquidemdicitur vnam aurem rcrrsafligere, nkeram verb caudscx-
tremicateobrurare.-quancioprarlentiteosadeflcqui fuaui mociulami-
neillam cogant venenum deponere. Ica fcculo addidti homincs,terre'
ftrium ftudioimplicici, 6v'longioris vira:fpenixi
,
falutismonicanon
admitcunt, ne peftilencem illam anim.i cabem cogantur euomerc.
Oratiopro peccatorumconucrfionc.
VErhtim
ttmm^ Bomine^mihl veltitjpecttlnm
efl,
in qtio omnes
confcientidi mea maculaSy
d^
an imx me vninera conttplor-^
I)a,fic illtid audiam., vt etiam opere adimpleam: vt in fne
dr Ac-^
thiopspef/emutet^d^ leopardus deponat mactilas
., c^
cameluspey
foramen acus in cdefiem HierufaUm
valeat introirc^. Amen,
C .K l'
35^
Veridicvs Christianvs
C A P. X C V I I I.
Quando opporrunum eft pcccati abfiftcre calle ?
Mox^hodiejiamnuc. Pundlo mors imminetomni.
^^^^^^i^
ON ftaifta Interrogitio proponitur, atquefi meriro quis
^,?,*^rr^ 'i^^V^'N
pofiicdubitare: prscipuc in retamiTianifcfta,qaa notum&
dum.
L^
W-3^w
ccrcum eir, prin^o quoque momenco a peccacis ciTe refilien-
f^.^"j<^
dum
;
fcd idco interrogatur
,
quia multi quod fadlo opus
norunr,non faciunt ; vel quod mcmores non iint , vel quod vitio tar-
duaTislaboienr,in
iisquaradanimisfalucempertinent.
Similiava-
Notum &certum id elfe^ex eoconitat
,
quodnecelUnTi nonfitin-
A
'**
terrogare,
quando opportunius fatiufve fit , ex coeno
,
puteo, igne vel
aquale eripere, (i quandoaliquisincideric: autquandofitconfultius,
B
aiinum eK fofla
extrahere ? Quis enim nelciat.quin ha;c ftatim & abf-
quemorafintagenda?
Noniolum, quodbonum nonfit, diu tahbus
inhcrrere ; verum etiam quod pcricuium fit manifeftum
,
fore vtpro-
fundior icmper fiac immerfio , & fpes exigua emergendi fuperfit, ciJm
mahim
per moram
inuahicric. Quia enim non fcmpcr facukas eua-
dendi
conceditur
,
quando voluntasadeft : idco occa.C\o
&:temporis
opporcunicas
arripienda eft : atque vclle oportet, dum poflc fuppeiic.
H.^nniba- Hannibal
quumRomamoppugnare vellet, bisimbre denfilTimoco-
hsdidum.
^^us fuit
retrocedere ; ferturque dixifie; Cum potui
(
fcihcet poft pu-
crnam ftatim
Cannenfem
)
non habui voluntatem
: .& quando
volui,
iion
habui
poteftatem
capiendi Romam.
Muhallmteiafi-nodi
,
quorumquamprimum habenda eft ratioj
quibuique
primaopportunitate abfque mora adhibendqfunt manus.
Vtpote,quis
dubicec,quando confiikum fic, incendio occurrere:voca-
re medicum
, dum quis in morbum incidic ? quandoquidcm id ftatim
fadumoporcuif,
iuxca illos verfiis:
. Frmctpiis obsia : ferb
medtdna piratur,
^."^,
"i
,
Cum mala per lon^as invAlncre moraf.
Verum
,
quod dolendum eft,quam celeres & promtifumusad ca pro-
curanda
,
qua; ad corporis valecudinem conducunt , tam folemus efte
tardi Sc
neghgentes ,
in iis quac ad miferTanimx fimitatem ac neceili-
catem
percinent : ne quidem de remedio vUo cogitances
, eciamfi vul-
neraca in
fan^uine
peccatorum fuorum morjbunda volutetur
.
Eff/j.Jt.
Quocirca
prudenter nosadmonet Sapicns , dum ait: Fili,
peccafli?
mn
adiicias ite;ttm: fed
& de pifiinis
deprecare
,
vt tibi dimittanttir . Ecce,
lioc
primum eft ad conuerfionem a peccacis , vt quis defiftat a malo
j
&pcccatum
peccato nonadiiciat. Et,qu6 intelligaraus , ftatim efte a
peccato
Nb TARDES CCXrH-RTI .dD DOMIXJ^M 98.
||
Quando opportunura eft.peccati abiiilere calle
Mox^hcxlie.iamnunc ipunclo mors imminet omm .
^an^ii^tx' i\t \ntt\t qincvacv,hi^ tt* >t^'-fcfi Wri lonbtri .
-^
r ^v -^iT ...^ pp^ /^\
^i: c:ci-' hOt' bcrT qn:oacri : lUant >ibic
hnfT lc-^ia" ( tcitotn .
J^Oi:' ccy.' ^)0e bcr cpzhocr
Thtes moy ^ueHe })eure, Mijcnt h vmlleure, Vour me cormerttr ^
lajmsphis dj^ace /La mort te^jurchajje/lmlioursjans dimmr
VeRIDICVS
ChRTSTIANVS.
^?;r
Cpeccato refiliendum, nequedifFercndam
poBnitudinem
; fuhdir
ili-
co :
Qj^jia factecolubnyfagepeccaitim. Dtntes lcor.is
dmtestm^tnter-
ficientes
amm^s hominum. Q^afi
rhompbdia
hisactita omnis tni.qtnias
:
(ani-
mam enim
& corpus tranfuerberat reatu
damnationis a:tcrna!
)
pLxgA
ilitiis no)f
efl
\amtai. Quis non Itatim fugeret,cui aliquid horum
occur-
reret/eu coluber, feu leo,feu gladius

Non ibi
confilio.mora^vel
deli-
beratione eft opus :
res ipla feftmationem
(uadet &i pollulat.
*^
Cim iongreg.:pt PaiUits farmentorum aliqiuntam
muUitiidinem
, ^im-
-^^- ^ 8.
pofnijfeTfuper
tgncm
^
vipera a calore cum
proceftjfa, inuafir manum eius. llle
^'^5^^
^^"
mox excutiens befliam
in ignemjithil tnalt
paffus cflAta plane confultum eft,
qiiam primu prauos ac peftiletes cogitacUs, quafi irrepentes
viperasac
ferpentesexcutere,& in igne diumi amoris noftra^que
falutis iniicere.
Peccatum
,
virusqueillud confcientiae,
fiexcludinequit;
moram
Pcriculura
faltem fub te^tonoftrotrahere permitti non debei,fed mox eliminari: mmora.
quia,fidealiquareraerit6 dicipoteft; Periculumeft
in mora: maxi-
maidrationedepeccati mora
, & conuerfionisdilationedicidcber..
Neque in naufragij, incendij ,
morbi
, alteriufve damni periculo tan-
tum mora timenda eft,quantum in refipifcentiae
protelatione.
Appofite propterea alibi adhuc incitat Sapiens
torpentem, his ver-
Eaiu<,
borumftimulis
:
Ne dixeris
:
peccaui:
<jr qitid mibi accidtt
tiifle
'i Alttfimus
enim eii pattcnsredditor. Netardesconaerti adDomintmi: (^ne
dtfferas de
die in dtem. Subito enim veniet ira i'Ittu:crin tempore vindtclce dijperdet te.
E Quamigitureftclarum, iuxtaRefponfionem,
mox, hodie, iam- ,
nunc a calle peccati abfiftendumjtam etiam reipfa efTet pr^ftandum,
& ftatim a peccatis refiliendum . Oporteret fubito cum Magdalena,
corde intrinfecus ta6to,ad pedes Chrifti
concidcre,&- veniam precarij
quod fit dum ad Sacerdotis pedes proftratus
peccator confitetur.
f?
Sed, heu i quam mtilti reperiuntur
,
qui femper corui cantilenam
cantitant: CwjCr^.^l &illudcras, nunquam venit: &ita poenitentiam
Voxcorui.
<le die in diem,& ex anno in annum protrahunt, vt tandem cum teter-
rimoinferorum coruo ,
cuius canticum cecinerunt ,in torrentem tor-
^
mentorumdemergantur. Quanto feliciias
,
confultiusque colum.bs
vocem,vclrurturis gemitum fuiflent imitati^ illudque: Cito,Ciicime-
Voxturtu-
liusipforum auribus infonuiflTet
! Turpem triftemque hanc ter^iuer-
'^'^*
fationem in feD. Auguftinus poftquam agnouit , mirc & digne dete-
^uoujh'.
ftatuseft,fic Dominoconfitens:
Noneratquodtibirefponderem,di
Confeff.Ub.
<:enrimihi: Surgequidormis,&exfurgea mortuis, &illuminabii te
^*'^''/'
>'
.
Chriftus
: & vndique oflen<Jcnti vera te dicere , non erat omnino quid
irr^:oms'*
Tefponderem veritate conuiclus,nifi tantiim verba lenta &c fomnolen- coufcffio.
ta: modo,ecce modc^ fine paululum : fed modo & modo non habe-
bar modum ; &,
fine paululiim,in longum ibat . Ita nobifcum agitur,
idum epeccatorum coeno & fomno efletfurgendum.
*5
Veribicvs Christianvs,
Quocirca
optimum
eftconfiliiim ,-
ftatim feex tam miferandofta-
tii emere ; ficuti quamprimum furgitur
,
quandoin platealabi
conti-
PetriCcn.
rrjt-
prarcipue
in ca;nofo& putido aliquo loco. Exempium vtriufque
^^et^fio""
lapfus &
refurrc(5tionis,tam
corporalis quam fpiritualis
,
in vno quafi
pLuMde
adoculumcontemplarilicebit.
Petrus Gonfaluus
,
dumquadam
die
bonoRelig.
equo fupcrbc vedus per totam vrbem cum coacqualibus fpariaremr,
h
3_trt
3^;
^^^y^
vanirati mundi expofirus, hic illic lafciuicns , in profundum
lu-
canormnhi- tumccciditi
cx quocoenofus extradtus , cum a pueiorumgrege
cir-
Jhnh.
cumftantetotoque
mundo fannis& rifibusexcipereiur procacirer;
rubore
perfufus ,
fibique iratus
,
itafecum iocutus eft : Quandoqui-
dem,6 munde, fic a te,cm tam gnauiter feruiui
,
trador
j
ego quoque
viciliim te, vt mereris,
tradabo. Itaqueeodem momento conftituic
fe Deo flimulaturum ;
quod paulo poft, cum magnaciuium admira-
tionea^grefl^useft,
infamiliaDominicanorum.
Etvcre iumenta nos
SiraTlc ab idipfum docent. Si
generofum equum contigeritin via ccfpitare,
aut
cquo la-
etiam labi , ocyiis fe in pedes erigir, & fadum per lapfum difpendium
bcntc.
i-naiori mox acceleratione
compenfat ; ex ipfo lapfu plus promouens.
Exemp^-i Sic (cimus Sandos a conuerfione fecilfe. Vnde fiquidem mulier in ci-
conucrfio-
uitate peccatrix &ei cognominis ^Egyptiaca ,
tantos poft lapfum egif-
"^*'
fentin virtutibus
progreflus, nificx lapfus ipfiusfceditate maiores
fumfiffent
proficiendi {'piritus
;'
Sicut &
plures eiufmodi.
D.Pauliconuerfio,&inmelius
muratavita:pra'ftantia , dilucide
H
,-.. hffcomnia
demonftrant.
Quumiam ad fummum eius malitia in
Clinftianorum
perfecutioneperuenerat;
(ibiquetotusin fuaimpie-
tate placeret
,
putans fe etiam obfequi.um prxftare Deo^ ab omnipo-
tenti & mifericordi manu
Dei profli-atus ,
ftatim paratus fuit errata
A^.9'
corrigere, & voluntatem
Dei agnitam lequi ,dicens
:
Domtne
,
qmd me
Visfacerc ? Ita oporteret
peccatorem
dicere & facere
,
ftatim atque di-
gito Dei interius fe tangi
pcrceperit ; &
ftatim furgendo
, &alacriiis
tum in bono
proficiendo.
N/t-epW.
lacobus martyr , a prarfedis membrorum
nodis Denodatns didus,
^l'
'
"^bu
^^*
^^^^^
^^'^^
Fidchs ,
Fidehbusq.
orrus
parentibus.atquc inrer Ifdegerdis
interclfas
regis Perfarum
aulicos
primoioco
haberetur, Gentih dominogratifi-
AUudex-
caricupiens, eo
prokpfuseft ,
vtidohu-nadoraret. Deinde,amatre
cmplum.
perhtteras
increpitus,cuipamagnouit,
animorcfipuit, poenirentiam
e^'t
j
honores
quibus fruebamr
contemlit.Ecce.fhrim rcfiluit 1 lapfuj
nunc
quomodo etiam
exlapfu
profecerir,audiamus.
Rcgem nihil ve-
ritusidolaeiusdeteftatus,&fepaIam
Chriftianum eflcprofefruseft;
tam
conftanter,
v
t
arriculatim
dilaniatus,non
formidarc fupphcia, fcd
appeterevideretur.
En,
vtmartyri)
coronamei ruina:cccafio con-
texuerit . Ita donis augentur
csleftibus,
qui lapfi, monentis Dei vo-
cem, &L manunj attoilere
volentis
moxarripiunt; fccus,quiauer-
faatus^
Veridicvs Christtanvs.
5^P
fantur auxilium
,
velaDeoinms
,
vcl foris a proximo obktum
.
Tresfuntpr^ecipujErationes, obquasmoxfitapeccatis refuigen-
Trescaune
duni. Primum, quiaincertumed:, an DeusHtaliasadiiucita.coreius accelcran-
ta6lurusimi"inrccus, timendumquene non. Secundum, incertitndo
^'^
V^^^-
vit?;quiavtinRcrporioncadditur:pu6toinorsinimincromni. Si
autem certus eires,tehac hora moiiturum; certum eft, peccara detefta-
xeris.Atqui fi ccrtum non eft te moricurum certum ctiam no efl: te non
moriturum. Tertiumeft, magnirudopericuHexomni parte. Nocuic
difFerre paratis. Semper enim malum ingrauefcit per mora,in hocge-
nere; licet in aliis aHquando raora mitiget fopiatque calamitatcs.
Exemplo fit tam noxix mora^ , &z tam fupini ncgledus in retanta
,5;^^p
j^^_
quoddeincendio Conftantinopolitano in vita Danielis Stylit^e legi- tahrafl,
mus. Ismagnamquidemcerre vrbem magnasadorturas eiTeminas,
'^'*"'*'' '*
cum a Superis accepiftct rcuelationem
,
cam Epifcopo fignilicat Gen-
'^""^ '
riadio, iubens contcntiore vti precatione. Quinetiam Impcratori Lco-
niprxdiciifimilia, &bisinhcbdomadaiubetcommunes fierifuppli-
cationes; ficenim eis pollicetur iram Dei futuram mitiorem. Atque ij
quidem prteceptisilliuscontemtui habitis
,
erant ipfaintelleduriex-
perientia, ea qus multitudo peccatorum efFecit , vt ad cfteclum dcdu-
cerentur.Temporc itaque euoluto quod Daniel prxdixerat, repente in
maxima&: regiaciuitate incipitincendium
,
quodvftiue adeo exar-
flt , adeoque inualuit, vtfere vniuerfam peruaferit ciuitatem. Vix
tandemintantomaloeis venitinmentem fan6li Danielis prsdidio.
"
Hucufq.ex Metaphrafte.Quis dubitet,fiue'in hoc^fiuein Sodomitico,
ali^vequocunqueincendiojquandoconfultiusfitoccurrerer' Nonne
ftatim?Ideoquecogcbant AngelifummodilucuIoLot, diccnres-.Surge, Genef.if,
toUe vxorem tuaiHy
&
du/tsjiluu, quds habes
^
iie
&
tu paritcrpereas
infcekre
(iultAtts. DipmuUnte dlo,apprebenderunt tnanum eius^
c^
manum vxoris,
c^
duarumfiliarum ems-^ eduxeruntg^eum,&
pofuerunt extra ciuitate^n . Reli-
qui vero futuri eius generi ,aliiqueadeum pertinentes
,
prarfensperi-
culumnon vitarunt.quiacumiufiu Angelorum Loteos prajmoneret,
contemferunt : Vtfiis
eft
eis quafi ludens
loq:^hSic qui tardant conuerti ad
Dominum,etiam terrefadi diuinitus.
Oratio coiitra dilationem conuerfionis.
AD
lapfumpeccatorttmfacileSj Bomine
, c^
tardi adereciio'
nem fumus
: cormmimillum
femper
frocraflinantem can-
tum elonga a mc^ , fedalacrem efjice ac folicitum : i't velnon
cadamjVel
lapfus
ilico inpedes erigar
;
^
adteper veram
fceni"
UntiAm comertar^ ne vnc^uam in mortem ohdormiam, Amen.
V 2 C A r
.
340
Veridicvs Christianvs
C A P. X C I X.
Quo datur antidoto fcelerum difpellere virus }
Quattuor accindo Mcmorare Nouiflima cordc.
Qjj^*"?'
^r^^sltpj A RTIM timore, partim amore naruraliter homo d peccatis
/^
Nouiiri-
&^^
abftrahitur
,
&adid guod redumeft permoue.tur. Sunt
M^^^ idcircoquatuorNouiftimavaldeaccommoda, vthumanum
B
ntxu^
animum a vitiisabfterreant, &:ad bonapelHceant. Ei fiqui-:
dem
vclutiinfpeculo&a:tern2Egloricprsemiaoboculos ftaruuntt
&
mortis,iudicij,damnationisqae asternae terrore percellunt. Vis & cfH-,
cacia memori(j horum,etiam exemplo teftimonioque eius quod Moy-
Ces dixit & cgit , comprobata eft . Qmu-n enim ille eftVencm
populi
Ifraeliticiviuendilicentiam, & parum cordatam timcrisque omnis
expertemagendi rationem animaduerteret
;
pro prsEfentiftimo
ranti
maH remedio
,
quo ftatim a peruerfitate ad vitac re6titudincm conuer-r
terentur, fingulari optabat voto
,
vt Nouiflimorum recordarcntur
^eut. } i. S ic habet : Feicauermd ciy& non ptj e:m In [ordibm : generatio praua atqae
fenierfa-y
iwpulmfiidtm & mlipiens. Gcns
abfque conflio esly&fine prudemia
,
Vtinam faperent, &
inieiligercnt
\
acNouipma proiiiderent ! Ac fi dicat;
Mcmoria Dubium non eft
,
quin vitam fuam emendarent ; necue vllo pa(5to tot
honim dc -
ci-[minibus fe implicarent. Qui enim fieri poteft,,vt euis bene vita: fue
lcxefl:
&
rationem mftituat
,
quinecprjetentorum vliacum attentione recor-
cfFrems. datur , neque prsefentia vllo cum intelledu compleditur
,
neque illis
fecundum redlae rationis iudicium vtitur
;
neque quas venrura funt
pra:uidct, vtfecundum illa omnes fuos ?.6tus dirigat J Ncqueenim is
prarteritorum errcrum damno fitprudentior; ncquepmfentiamala
dpuitat, vtquae nonintelligir; nequefuturaobid venientiaqueaduer-
ia formidatjVt qux tion praruidct : atque ita viuit, itaque habet
,
prout
fbrs tulerit . Neque in ijeris ac profperis modum (eruar ; ncquc ciim
venms ei contrarius eft , nouit mediocritarem fueri . Sed ficut in illis
citra modumeIeitabacur;itain iftisimmoderatedciicitur. Atque ita
viuendo,
finelege,finerege, fineDeo& confcientia, poftlaxamdif-
cin<5iaiT!que vitam,per lamentabilem mortem , venit ad locum horro*
ris& miftriarum.
P/4/ 7^.
Prouidus prudensqueChriftianuSj obid,fequ!turRegijProphcts
exemplum,d[icentis:
Cogtrai.i dics antiquos -^ <&annosteynosin mtiteha'-
bii. Ef medt\itmfum
nocir cum i crde mec &
cxcrcitabar,
&
fccpfbajn
jf>f>
i^
tum meuw. Talium namquc rememorarione,rp)ritus alioqui grauis
dC
obdormifcens excTratur,fitque alat er; vr exnloretagenda , caqne ftre-
nuusexequatur, Sicutomniaanimalia videmus appreherfionedif
criminum
^
Mbmorare N01^ISSIMA:NEC peccabis.
pp.
Quo datur antidoto ix:elerum diipellere viris
.''
Quattuor accincfLD Memorare Nouiffima corde .
Dau mnt la
SyeH?/
Qm taujtours addrejfe/Lhomne aux droits jhitwrs ;
Dtine jouuenance/
De Imcertatn chatire
/
Des ^nms derni^rs .
VeRIDICVS CHBISTIANVSt
^41
eriminum,prffcipuc: mortis,cxtrema attentantia. Idem nos monct Sa-
picns! Ueniento isouijmmum :
(f
dejine 'mmican.
InimicitJas cnim per
EccU.iS,
peccatum in Deumjn proximum, & in nofiprosexcrcemus ; qua: rali
C
memoriafacil^confopiutur.Sicutenimequus caudjEfua:
diucrbera-
Equi cau
tione miifcas , vefpas , & a-ftra a corpors^ abigit ; ita homo mcmoria
da.
a:tcrnajdamnationis,vtlongiiliuin:caucia:r>ra:Tidio.tentationespecca-
D torum
,
6c flimuloscarnisclifcutic&afeabigit.
Sicutetiamnauisin Nauisda-
aquaclauoregiiur, &:pifcisatqueauiscaudared^ fe dirigunt,
6c in
"','
quamcunquevolunt partcminfleclunt, vtnoxiavitent,
&:qu6ten-
cia''&*pi-
dunt inofFens^ perueniant : ira poteft horao Nouiilimorum rccorda

fcis.
tione, velut cauda^ motu
,
redlum vir^ fandts curfum tenere
; &euita-
tisnoxiis
,
adxtcrnaefelicitatisportum incolumispertingere
: vt
&
telum adfcopum dirigitur.
Sententiamaliam proferc Sapiens ,exquaRefponfio
defumtaeft:
2AemoYare Nouijiima tua^
cjT in <x,ie-nium non feccahu. Putat Origenes hanc
^'f'''
7.
commonitionem per tincinnabula in extrcmitate veftis
facerdotalis
^'''S-^^"*-
)endentia
&
fonancia fignificatam fuifTe. Hoc confihum
& remedium
faluti animarum tam pra:(ens , ramque neceirarium
,
a tot Sanftorum
cau-
f:
Sandarumque milhbus probacum &comprobatum eft.
Qui quatuor
Nouillima fibi vt pra:fentia antcoculos ftatuentes , ita fe in pofterum
totovitae rua^temporegcfTcrunt, qualitercertumeft
quemqueopta-
turumfefecift^e
,
quandoab illiscircumuentus,
videbitnullumefte
amplius efFugij vel confilij capiendi locum.
Claude igitur oculos corporis , 8c apertis mentispculis , abftradus
abomniprsefentium rerum recordatione.quantum fieri
poteft,tequa-
fiinledloiEgritudinistusftratumconfidera : iuftifHmiiudicis
tribu-
Ledus -
nali adede penfa; tuamque caufam a:qua bilance tnitinari
j
reque
an-
S"^"'^^"^^
cipitem exfpedtarejin quam fic parcem propenfura, quamque
fortem
tibi adfcriptura
, cui a:ternum manciperis . Vc enim fpes glori^
cx-
leftisconfoIeturafBidum,terrettamena:ternxdamnationisanguftia,
Haec nunc cogita,
8c fecundum ilia de tuis difponito
prsmature.
Oratio ad vitanda peccata.
QFandoquidemme
,
Dominc^yamor adbonum nonincltat
^
CJr
miferumfity
cum fatuis virginibus
fero fapere ,
ac
fati
reputfam
j
timorem T^utfimorum cordi
meoinfigito
\
vt ita m
modogeram
,
ficut
tum megcfif[e defiderem, A?nen,

^5 A f
.
Qnattior
'541 Veridicvs
Christianvs*
C
A r. c.
Ipfarefer,quo iuge aiiimis iiicifa reuokiam?
Lechum^ ludicium
Jnfenius^Cxleftia regna.
^^^^B
EP'
quatuorterra^angnlosfiueregiones, Onentem,Meri-
A
^
^^i^
diem, Occidentem, <<c Septentrioncm, vniuerfum {craper
ma.orania^^^l^
Orbem terrarum intelli5imus : iraetiamdici poffit, his
compie-
Bo
fcrC^pj
m rr

1 i
'j-
^unjur. EiJsS^S
quatuor Nouiliimistotum genus humanum comprehedi.
Sicuti namque, vbicunque eft homo
,
quatuor mundi plagas in con-
rpe6tu habec
j
itaquifquis viuit,ha:c quatuor cxrremaante oculos ha-
beredebet, quibusfe quaficircumreptum confpicit. Ideoque., non
3
Exech.io,
i^-^^lc haec quatuor iUis rocis ailimilec
,
quas Propheta Ezechici vidit,
Roca: qaa- quae fibi inuicem implicirx, vnam quafi roram conftituebaat , erantq.
tuor.
plena! ocuhs. Quo intelligamus, omnium 6^ fmgulorum oculatam ac
quafi pr^fentem debereefle memoriam hominiChriftianojuxtaqua-
tuor Euangeliftarum teftimonium vitam fuam inftituenti. Vnde&
dicitur,qu6d Spirittu vitiZ erat in rom^quia ita cft Spiritus quidam vica-
lis &efticax, in affiduaquatuor Nouiflimorum recordatione
;
qui ho-
mini animum &: viram fuppeditatad rede viuendum, vicamq.xter-
Bara conlequendum.
Horum quatuor Nouifiimorum etiam fuperioribus aliquot Capi-
tibus mentiofadtaeftivtjde Morte,Cap.LXxxv. Lxxxviii. & i.xxxix.
De ludicio; inxciii. Cap. Inferni meminimusCap-xci.& Csleftis
glorire, xc.Capite. Itaq.quatuorifta nuncnobisconfidcranda funt,
velut extrema &c nouinima,qus fui memoria & confideratione, ho-
minem in ofticio contineant
,
quo Iic viuat,licut mpri optat , & prouc
poftea iudicari,&: deimim tradari defidcr.t.
TJieYonym.
^- Hieronymus boniim nobishacin praxi documentum & exem-
fuper
Mm. plum rcliquit ; dum fic de fe ip{e,quoad horum memoriam,Ioquii:ur:
Siue comedo,(iue bibojfiuc aliquid aliud facio; fcmper videcur illa tu-
ba terribiUs fonare in auribus meis ; Surgite morcui ; venite ad iudi-
cium. Indicanfquequamefficaxin ipfoha:c eftecrecordatio,addebat:
Qupties diem iUum confidero , toto corpore conrremifco . Si^ca tali
tancoque viro infixa fuerit NoqifT^Tiorum memoria,vp nunquam cum
deftitujfreVideatur
;
quantumnos diUgentiae adhibere debemus, ne
eorum nos vnquam capiat obliuio?
Deinde, frhorum memoria& confideratio ita illum totofecit cor-
porecontremifcerc,qui pr^e vica: auftericace &abftineciaficconfe6tus
er^rat vt^arentia offi vix aliud qudm cucis rugofa concegeretjquacque ad
fe inuicem (dum corpufcuium quieti vbi fors ferebat traderec ) coUi-
debantur^
Q^TTOn HOMIT^IS NOVISSIMA
Ipia rerer
: quo iu^e animis incila reuoluam
Letum : ludicium : Ini^rnus : Ca^leftia regna
.
'Dfi^5 7/^
cesTermes
I
Que iepi^eJermes/Au coeur les arauer.
La Mort: la Semce/ Du It^e, njentence / Le Ciel/ et Ldnfer
,
-."- Ci. 5-a;r rf
?v-\y-i.s5s*;?.-* .
t
Veridicvs Christianvs.
545
debantur
;
quid de nobis di<fturi fumus' quaino nos terrorc & hoirore
mortis iudiciiqut' recordatio afficcre deberet ? No3,inquam, quorum
^grauior cu!pa,&miinorefl:pcen'tcntia:qui ncc minimum habemus,
quod cum eius (an<5limonia,vir2eque auilerirate conferatur: qui,eheu/
vt plurimum equo malx nollra: naairre & cupiditatis frena laxamus &
conccdimus
;
vt pro fua libertate & arbiino
,
quocunque volet, eua-
getur &proruac.
C
Cercum eft tamen.mortis diem raliter viuentes tam inopinato com-
Dics raor-
prehenfurumjac li iudicis auc tortoris manus quempiam mox fufpen-
tis ficuc
dendum arripiat, qui nihil miniis cogicans. plenis veHs pcr fuas volu-
'
pratesfcrcbacnrj affluensgdudiis. Q^iemadmodum etiam bosadma. Bosad vi-
6t:andum du6lus,nihil mmus quam idum maiiei imminencem exfpc-
<^i'T^^i"
^ar, interim dum blanda voce & mollibus manibus demulcetur -^ im-
IT16 & fertis floreis coronatus honoratur,vt vicbima nil miferantis Or-
ci : ita 8c illis inoptnata frons morcis malleo ferienda eft
,
& mcns im-
prouidaiudicij fulmine conftcrnanda, quicunqueanrea hOrumme-
miniflenoluerunr. Hoc ipfum nobis Chrilbus ipfeferio inculcat; At- Lue.zi,
tendite^ne jupenicnia: in ro; repcnte dies illa
;
tanqium laqttcns enim fuperne-
met iu omnes,
quifedentfuferf.uiem
cmnis terra , Sedent aucem fupcr fa
- Supcr fa.
ciemterra:-, quifuper terram
,
&inrebus vokiptacibufque terrenisr^j*^'^^"^
quierem luam, loiatRim, txaeleccat:onsm Itatuunt; cum ocio, (ecu-
ritate, fine mecu llne Nouillimorum memoria viuences, nihilqueco-
gitantesquid pofteafuturum fit
;
quorfumveanima ipforumdeue-
niet. Aut Cv forteahquando per acrem confcientia; remorfiuirtalium
paruula eos rangit cogitacio ; ftatim conantur expellere,data opera ob-
huifciftudentj &:qua:lica eciamalmndeoccafione.detergercfacac^unr^
&moxad confuetas rcdeuntoblecftationes, inquibustoci efFufifc-
dentfuperficiemcerra; , inconfpeilu hominum.aquorum laudibus,
fauoribus, & conf^rtio depcndent.
Noratu dignum
,
quam euidenrer hoc in Marcino Luchero demon-
Martini
ftratum fneric. Is
,
pra?ccrquamqu6d ha^retic.Tprauicaris labe con-Z,'"!'/!''^^'
r r rr 1
/
n 1
morl"is
Iperlus efier, &:hiEreuum noftriremporisarchitedlus; omnieciam vi-
confcieci.
tiorum cceno crat perfufus. Icaque dum femel cum luis combiboni-
buscgregiegenioindulgeret, (qaodei erac familiarc j cogerecnrque
faburrceleuands graciae rurba difccdcre; audituseft folus fub dio
ftans (ecum colloqui
\
&z confcientiaintus ftimulante , fic feipfc com-
pellare, ventriculum molli pu!firasmanu;Marcine,Marrine: hicqni'
dem fat bene ficagitunfed quid poft ha^c futurum eft;ira ille.fed quid?
ad focios rediens antiquum obtinuit ; & immemorem futurorum vi-
tam viuens
, condignaeciam
, ar horribili morce exrinilus eft
,
vel a.
feipfo, vel a dremone no6l;u in lefto prsfocacus. Ira, inquam
,
agicur
cum talibus
,
qui vel Nouiftimorum memoriam ncn habenc , vel fi
quando
544 Veridicvs Christianvs.
quando in mentem pr^eter fpem venerir,ilico explodunt
;
vt qiia: infa'
.
^
nasilloruminhac
vitavoluptatcsimpediat.
ininis Nj-
Qii^^fiJorhajcNouiffimahominisappeHanturjquia
hominifLibex-
mfntnorii.
trcmum vit^,
(Sciinislococontmgant. Si ica Noailiimum accipias,
vt poftiUuci
nihil fequatur ampHus; vnicum cuique tale tantum po-
teflaccidere
:probis &cle(ftis vidcHcecaecernagloria,
reprobis e con-
tradamnacio.
Ettum mors acqueiudicuim
,
extremaleu
noniiri-
ma ccrco tantum refpedu (quod vitae termmum concludant
) erunt
dicenda.Sed
red;e,vtdixi,omnia quatuor Nouillima vocantur.
H^r^uUh
Morsquidem,quia
vkima hnea rerum eft. Siue a lineis ordine du-
^i)?.
' '
<^is accepta fimiHcudme, quarum poftremam mors occupet rehquaf-
queconterminet:
fmeahneisquas pidior pemcilloin tabula ducir,
quarum vltimacotum opus abfoluit. Morteenim <k omnesadus no-
ftri vtlinex varice terminantur,<S: pidatotiusvicx tabula vltimiO mor-
tis cradu perficitur,atqueexfrcma adhibetur manusj vt hic nihil am-
plius reftet faciendum patiendumve.
ludiciu,!.
Sequiturdeindeludicium,ficutiinxciii. Capiteaudiuimus: Sta-
D
tntfCtii est honnmbuiffmdmon:
Pofi
hoc autem iudiciuw. Stacim fcilicet at-
queanimaex hocfragiii hofpitiolocorporisemigrarit. Iiidiciumhoc
particularevocatur;quiade vnoquoqueficin particulari,inhoramor-
tis
: &iuxta huius iudicij fententiam definitiuam feu finalem
, a:ternC
vel beatiiiudinis
veldamnationisacquirendarfententia, etiaminge-
nerali illo tocius mundi iudicio ferenda eft.
ludicium itaquetum hoc.tum alrerum , vnume quatuor Nouifli-
pnisappell.uur; nonquafi nihil aliud poft illud fequatur -, fed quia fi-
nis quoque aliquis 6c terminus eft, pr^cedentia quafi ccrto limi te con-
cludens
. Sicnamquefententiac prolationouiflnnum proceflliseft,Ii-
tem terminans
; poii: illam tamen fequuntur adhuc quacdam alia; pro
illonempe
quiluem lucratuseft, pra^ter honorem
,
tranquilla infu-
per fruitio iuris &rerum,r!ro quibus difceptabatur: pro illo vero, qui
caufa cecidit
,
prxter ignominiam, amifiiopraEitereaeomm in quac ius
pra:tcndcbat, &Iu(flus,(S>: gcmitus.
Duo prjo-
Duoifta Nouifl!ima priora, Mors & Tudicium , omnibus funttum
r.KH-nnibus boni^jtnm malis communia. Moriendum eft omnibus, &c omnes co-
commu-
i-aiT) ludicemanifeftari
oportet&iudicari ;nemine, quantumuisfan-
do
quancumuismalo,excepto.
Sed poft hcec duo
,
magnafequitur
fequeftrario,
&diftin<Sliobonorum amalisadmiranda ; quo&duo
alia NouilTima fpec^ar. Poterunt \\xc fimilitudine prolata clarii^is ani-
Similcab
^''''''^^'^"-''^^'><^
'Tienti profundiusinfigi. Omnesquotquotfumus, boni
jncarceri-
&mali in hoc mundo. imm6inhocorpore,veIutiincarcere,obcri-
t;s,adiudi
nien rebellionis acIxfa:Maieftatis Diuins, perpeccatireacum morti
ais"""*
obnoxij
,
vindi conftridique tenemur. Interim filius Dei ,
vtRegis
Blius,
Veridicvs Christianvs.
54^
filius,' paccm nobis compofuir, nofqiie Regi reconciliauir

ea legc,
vt
qiiife recundum mediaabipfo inEcclefia ordinata gratantcr atque
Jhumilitergereret ; ei pax inita ad falutem vitamque proficeret.qui ve-
ro negligcret
j
irrira ci omnia 3c infecta fierent , & indignitatem fuani
morte (!k zeternis fuppliciisefletluiturus . Hicftatuselt capciuorumj
id cllomnium noftrura fuper terram viuentium,nemine feciufo. lam
quatuorNouiflima exordine, fimilitudinicoeptseinfiftentes, adrem
applicemus. Per mortemjtanquam per portam carceris, omnibus eft
Mor$ por-
tranfeundum
,
vt iudicis imperio edudti, ipfi fiftaniur examinandi &
ta.
iudicandi. Mors igirur tranfitus eft ex hoc mundovel corpore,vtcar-
cere , bonis & malis communis : ficuti e carccre per eandem portam
cducunrurvitadonandi honorandiquc
,
&mortequoque alficiendi.
lamc carcereadtribunal venitur, vbifententiaferetur. Hoc fecun-
dumNouiirunorum , ludicium videlicer.
Hu<:ufque fimul pariquafi pa{Ii.i gradiuntur&: boni&mali : per
ianuam carcerisambo; amboad ludicium. Atdeinceps,profenten-
tiarum diuerfitate , vnus (ufpenditur,vel ad ahud mortis genus abdu-
citur; alterinnocensdeclaratusabfoluitur j&infuperhonore&pra?-
miis afficitur - Atque ita , iuxta fententicE cuiufque tenorem
,
boni a
malis (eparantur per ludicium
j
& quique ad fuum Nouiilimum, ex-
E
tremumque Nouifiiimorum dimittuntur : boni ad beatitudinem fem-
Beatitudo
Fpiternam: mali, ad combuftioneminexftincuibilem. Quemadmo-
^^^^^' ?
dumm vitaaiueriasambularuntvias, hivitiorum, iUivntutum
; itajetcrna
4.
luncetiam contrarias planc in partes diuellentur
;
boni ad dextram
ludicis cum Angelis & Sandis Dei
3
mali ad finiftram cum da^moni-
bus 8c damnatis collocandi.
Vnufquifqueigitur tria e quatuor Nouillimis habiturus eft : neque
Pnrtitio
plura, neque pauciora. Mortcm & ludicium boni a^que ac mali : &
Nouim-
tum pro tertio, Inrernum vel Caelum : nequeaiia datur ratio itatuendi
computandique. Qiiartum non eftquodquisexfpeitet : quia quif-
quispoft ludiciumprotertioNouiflimotum Infernumadeptus fue-
rit; nileftquodille vnquam Ca:Ii nancifcendi fpem fibi polliceatur,
Sic qui pro tertio e quatuor ca:Ieftem fueritgloriamconfecutus; non
eft quod is metuat, fe illo priuatum iri , & ad tartara vnquam aman-
<iandum. Sed tum ibi incipit
,
quod cuique in a:ternum eft immuta-
biliter permanfurum
.
Heu, quamlonge tuncalijeruntcordisnoftricogitatus,quamfui>t Vtilis me-
modo ! Diuerfi magis,quam qua: per fomnium ab his qu^E in rei veri-
ditatio
.
tate contingunt, fiuebona,fiue triftia. Erunt propterea tuncvalde
in vfu hs &c huiufmodi exclamationes & lamenta- Hei mihi! vbi fui?
quid egi? vbi fuere fenfus cordis mei ? Quomodo ita exca^catU'. fui ?
Qui fieri poteft, vt hxc non ahter praEuiderim ? me miferum
,
infenfa-
X
tum
,
54<j
Veridicvs Christianvs.
*
tum,maleranum \ quo me ipfe demens perduxi l lam fatis recoftJof,
iTiihi non femel praediutum fuiflc, fore tam dcploratse vitae tam deplo-
randumexitum . Angelummei cuftodemme fatfoepe prsmonuifle,
meliora fuggeflifTe. Conlcientiam meam frequenter miht fcrupulum
inieciflfe ik. m faciem reftirifle , fed contemfl omniajfurda omnia aure
pertranflui . Vas mihi va? mihi, qui fero fapio 1 antea harc omnia ali-
ter expendifle oporiebat; dum lamentis iSc precibus locus fuit.
Quod haec & fimihadamnandi vociferatun fint , & tahbus vanis
elamoiibusconteftationibusq. aerarepkturi, fatisclareexfacraScri-
^ap.%,
ptura colhgitur^ qux fic iplorum lamenta defcribic ; Videntes turbabuH"
turtimorehornbiit, &mirabuntiir m jubttJtw.ie bijperat^ filutis-^ dicentei
intra
fe ,
fcemtentt.im agevtcs,
&
pr<c angufUajpmtusgewentcn htfunt, &c.
Isos tnfen(att\ Ergo erratnmus a via vcntatisj
cir i:-^ftitt
lumen non Uixit nohu-^
&
fol tnteutgctiti<z non
cfi
ortiis nobis. L
ajfati
fumiis in vta iniquitatis
&
ferdt^
ttonm (jr anibidatwnus vias dijfciles
^
vt.im autem Domini tgnorautmus. QHtd
fiohis
frof^tt fupcrbia} In muitgnitate mjtya ccnftwitifumus, Taliadixerunt
in tnferno hi qui peiCauertmt.
Vciiiffima
Non eft itaque infimis fapientia; , interomnesorbis vniuerfi fcien-
Philof-
tias,quatuor Nouiflimorum habere memoriam,& in iUis philofopha-
aninnl
^^' Vtproptcrea benc de his proferri poflrt illaSalomonisfententia:
induccic.
Qjjttm
funt
minima, terrai : & tffa funt
(kpientiora fapienttbus . Lrcec
J?}-o ^o.
cnim magna & maxima fint in fe confiderata , tamen fr exiguam ho-
rumapud hominesmundanosexiftimaiionemartendimus, minima
quafi reputantur. Raro enim ifta verfantur in cordibus hominum;&
rebusetiam mmimis poftponuntur. Sapientioratamen funt fapienti-
bus, omnemqueexceUuntmundatiiE fapientise fubhmitatem . Hinc
non finedebiraratione antiquiohm Sapientiamin quadrato ftatue-
bant, quando iUam in nymphce modum eflingebant ; per quadratam
fapientidEbafim, firmam&inconcuflam eius fedemindicantes.
Ed
facri Ecclefia: Do6:ores, quorum fipientiainclufi intuspopuh confer*
iiantur ,
&abincuifantibus hcEreticorum procelUs muniuntur
,
pcr
quadrata ligna cju^ ad Arcae Nnes fabricam parari Diuinum iuflic
Numen , fignifixrari dicuntur. Sapientia itaque fumma eft in quadra-
10 hoc confiftere : & ficut quadrum vtcunque cecicierit,femper fibi fi-
mile eft , ita horum alfidua meditatione in moderata vit^e aequabihta-
tepermanere : ficutde AnnamatreSamuehslegimus i Vultufj^tllitis
^'J,^'^'
non (tmtamvliiisindiueifamtita^i. Etvtait Apoflolus : Tantumvtciuite-'
nct niinCy tencat^ doncc de mediopat.
Quia ccrto ccrtiuseft; quifquis omnem fuum cogitatum,fermones
omnes & a6iu3 , & fe pariter fupercurru Memoric-E coUocat (qui qua-
tuorNouiflimorum rocisfuper virs huius viam voluitur , &re(5!aad
vitamceternam ferturjCquis duobus, bonainquam voluntate& bono
conatu
VsRiDicvs Christianvs.
^47
c^natutra<5tiis ) illumrubvixhuiusfinemvitjequeexltum
,
fe poffc
tranquillam ac fuauem eiufmodi vedlationem ante ingiefllim czelcftis
patriar reperturum : vbi cum ingenti gaudio de curru depofiLUs,ad im-
menram gloria? coronam admittetur ; tanquam ad locum ik. honorem
fibi debitum,6v: iam dudum prajparatum : vbi creatorem & icdemto-
lem fuum, tanta:q.gratiielargicorcm Deumlaudabit infa;culalkcu-
lorum. Amen.
Oratio ad bene viuendum & moricndum.
X^Amm
efl admodumjincep(Jh_j
;
fedhene confummajp, mere"
*
tnr prdmium: ^j^ocirca, Bomine
lefti chrifte,
quipriricipium
(jr finis
es,
da,qufo,fic
omniumrerum
fnemfemper
recogitem-^
<vt toto vit^ me curriculo ita megeram
^ficut in nouifima hora
a te reperirt defidero VtfaBo per tui timoremfapienti^princi^
pio,
O"
per amoremprogre(]k\ in tui dilefHone confummer
;
^
tandem in CAlcfiigloria cum omnibusSan^istuis nomenfan^um
iuum in aternumglorifcem. Amen,
X
1
Epilogus
34^
Veridicvs Christianvs.
Epilogus.
CnyfeU.
jj^^^^l
VM veritas, iuxtaD. Chryfodomum^materfit
fan^itatisj
quid reftat, quando iam ex V e r i d i.c o C h r i s t i a-
N o vericatemaudiuimus, nifi vtillacornoftrum
pcflidear,
foueatque,& vitaEfandunoniam innobisgignat?lft:aautera
Atigtifiin,
funtjinquit
D. Auguftinus, quas fandiratis caufa feruanda funt: Pudi-
citia
corporis, Callitas animae , & Veritas dodtrinae . Quis vero ne-
fciat,
licEcinfideifmceritate&vit^
morumque probitate con(ifl:ere?
Cum
igitur lila, quae lulei funt Cliriiliance
,
primum hoc hbro trada-
tafint^
&deindequead
redlamvitae normam pertinent-,
reHquum
eft , vt fidei
puritas ac conftantia ;
vitccque reditudo & fanditas
, ma-
gnoftudio
conferuencur. Sic etenimper timorcm Domini, vtve-
IX fapientia; principium , ad amoris tandem perfcdionem tendecur;
quo & vitia vitentur, virtutcsque exerceantur . Vt per carnis depref-
fionem
ailui'gatfpiritus : per mundi contemtum ccEkmi petatur;
&
fpreto deuidoquc animarum noitiarum hofte diabolo , foH Deo fer-
uiamus : cui hic adlicereamus per gratiam;(5: in altera vita per gloriam.
Qujavero ha?c omniaab initio fapientix produda quatuor No-
uiiTimorumHmiteterminauimus;,
ob idbreuieorundeminculcatio-
neopusvniuerfumconcludemus.
Qnocirca, vtprincipiumcum finc
fehciter connedamus,ficquevitam
noftraminftituamus,vtpercom-
muncm omnium terminum ad arternam vitam commigrcmus : ima-
ginemur, quxfo , ac fi in confpedlu Dei totiusque caelelliis exercitus
conftituti
,
quatuor nobis Nouiffima proponi videremu<^,darique
no-
bisoptionem eHgendiex iiis qusecunquenobis aHquando optemus
euenire. Cogita igitur &expende tecum ferio
^
qu.xnam horum cH-
geres ? quas vcro reiiceres ? Quantum ad mortem attinet; nemo mor-
talium (vti modo fusc docuimus ) illam poteft euadere
,
vt nec ludi-
cium. In ha:c enim non
caditeledio.Perrumpenda illa funt,& tranf-
eunda, veHmus, noHmus . Duoicaque alia fuperfunt
; Infernus, &
Ca:leftisgloria.Cui
Paradifusobtigerif,
nihiloptabitaliud. Cui ve-
r6(pr6dolor!;Gehennaproforteaccidef,mutarenonpoterit.Quarej,
perpendequafiinDei
prarfentia vtrumhorum duorumeftes eledu-
rus,adhucintegrare.
Manifeftumeft;
Caclcftem eligeres beatitudi-
nem. Itanosergomodogeramus^
ficuttales decet qui ideleprinr,
eamque felicitatem fibi obtingere peroptant. Sic enim nobifcum
inibitur ratio coram
lummo tribunali , ac fi partem deteftandam ^ter-
nx damnationisliberaelegiflemusvoluntace,
fi
(
quodauertatDeus)
nobisea contigerit.
Ettum,etiamfiomnesSan6li
pronobisfupplices
intercederent , refpondebitur nobis
,
quodmodo per Prophetam
a
ppi. to8. Spiritu fando prccmonemur : Dtkxtt mdedictionem,
&
vmet ei, Et,No-
lun
VeRIDICVS CHRISTIANrS,
-,49
luithenediclmLniy &
elongMtur ab ^!?.Tancum (eheu! ) eloRgabltur, tan-
tumquechaos incertalcm& beatorum fortem conftitutumeric
;,
vc
nuUum vnquam neque confihum jncque remedium futurum fperan
-
dumve fic , neque in ca:lo,neque in te,rra,guttam minimam folatij vel
refrigerijobtinencli^ quemadmodum Abraham diuiti epulonimif*-
randis modis acftuanci flagrantl & liagiranti refpondebat.At vcrb qui
meliorem adeoqueopcimam*clcgerit partem
,
elcd:us isetiam & pras-
cleclus eric a Domino
j
& Ibrs Sandorum non auferetur ab eo in
jEtcrnum.
Oratio.
OBemgnifime^
clementifme Domine
lefu chrijle
,
qui
temetiffum
tam amanter m perditorujn
hominum
mantis
tradidistij 'vt pro nobls
iudicareriSjCondemnareris,crmortitur~
pifima Crucis tradererls
:
te per illihatam animdi tu^
puritatem
C^innocentiam \peri^
immenfum& immeritum
fanctifimi tui
corporis cruciatum
&
mortem humillim}
deprecamur-^-vt
frratiain
nobls donare dignerls
;
quo tempefiue uideamus,
qu nobls
deui-
tanda,qu(jj. faciendafnt, vt Diuina tu
Maiefati placeamus-
dr
pariter voluntatemac robur
, ut eademrecfe
(jr confianter
operesompleamus
:
vt poH bonam,
fanciam , ac laudabilem
vi-
tam, per OHortem
c^
ludicium
tranfeuntes
,
ab
ingreffii Gehen-
n protecti, per gratiamtuamad
AternamVitam
peruenir^
mereamur, Amen.
T O LL E
;
L E G
E:
T O
L L E, L EG E.
ARRIPVI, APERVI,LEGI
IN SILENTIO CAPITVLVM,
QVOPRIMVM CONIECTI
S V N T
O C V
L I M E L
D. AVGVSTINVS,
Confefl". lib. v 1 1 1. Cap. x i r.
ORBITA
PROBITATIS
AD
CHRISTI IMITATIONEM
VERIDICO
CHRISTIANO
SVBSERVIENS.
ASPICIE.NTES IN AvCTORBM FIUET . Heb . xji .
Cliriftiani nomen ille fruftra :(ortitur^ qui
CKriftum mmime imitatur. D.Ax^uft.dever.chriii.
QVOCVNQJV^E
IBAT SPIRITVS,
ILLVC, EVNTE SPIP.ITV,
ETROTiE PARITER ELEVABANTVR,
SEQ^ENTES EVM.
SPIRITVS ENIM VITJE ERAT IN ROTIS.
CVM EVNTIBVS IBANT,
ET CVM STANTIBVS STABANT,
ET CVM ELEVATIS A TERRA/
PARITER ELEVABANTVR ET KOTJE,
SEQVENTES EA.
QJ^IA,
SPIRITVS VIT^ ERAT
IN ROTIS.
Ezech. Cap. i.
ORBITA PROBITATls!
AD CxHRISTI IMITATIONEM
VERIDICO CHRISTIANO
S V B S E R V I E N S.
Cum refutatione fuferjlitioft cuiufque atque
tne^ti oblecfamcnti,
Prooemium.
VEMADMODVM prxcellens
aliquis
pidor^
omni fua induftria ad viuum
conatur expri-
merc
,
quod libi ex arte imitandum
prsefumfe-
rit ;ita illa hommi Ciiriftiano
mcumbitcura,vt
Chriftum Saluatorem noftrum
in vita fanctaq.
conuerfatione imitetur
, &: in fe ad viuum
quaftdeUneatum
exhibeatr iuxtanominis iui iufceptique
operis
exigentiam.
Hoc enim eft adniti
,
donec in ipib formetur
Chnftusj vt lo-
quitur Apoftolus : &: veluti in expoiitione
decimxquintx Gai^i
Interrogationis Rerponftonisque V e r i d i c i noiki huc-
ufque depinximus.
Adhanc autem Chrifti imitationem
concinniiis
peragen-
dam,
iuuatquidquid homini Chnftiano ad bene beateque
viuendum adminiculo eft
, &: calcaris loco ieruit: quo ita tan-
demin omnivirtutumgenereproficiat,
vtChriftum
vchiti
prototypon ftium inreipfevelut in tabuh reprsefentet . Ec,
quemadmodum lam didus Ve
r
i d i c v s, cum iconibus,
ea-
rumque interpretationibus,eum iniinem Ledon
Chriftiano
proponitur -, ita eodem colUmat, &: quaii
Probitatis
quxdam Or f i r a
,
reda ducit fequentiS
Rotula: vfus ac pra-
xiSj cum hac eiufdem elucidatione.
Capo
^H
O R B I T A
C A P. U
^Ujt
fit
prlmaria, huiui Tra^attM intenti&.
Scopvs
huiiis cxcogitati conceptus cft, vt quVvGl fcrijc
lcdioiiiSj vel grauiorum occupationum pcrtxli , dclicium
potiiis aliquod
,
quam folidiorem cibum, orexi prodrata dc-
liderant ; iucuudo modo certoqj obledamento ad lcctioncm
liuius illiufve Capitis
,
proutforsfcrct
,
alliciantur : ipllsque
certa in maniis ratio detur,qua per modum rccrcationis
, vti-
lisque atquc honeftx voluptatis , anfam in mclius proficien-
di habeant. Sic enim fiet , vt fuaui quafi funiculo , ad vcram
dcbitamquc Chriili imitationem adducantur : qua in fc ii.iif.
que moribus, abfolutidimum ilkid omnium virtutum fum-
mxque pcrfedionis exemplar
,
quancum humana^ fragilitati
concclTum cft , ad viuum cffingant exprimantque.
Turpe
enim cft, &: artificis nomuie indignum, li nihil quod artis fu^
iit,callcat: pidorque pro Chriili Seruatoris effigic , nefcio
quid monilri potiiis in tabula fua , &: Chriftianus iii vita fuAj
coniiciat rcferatquc.
C A r. I I.
Confutatur Liber Tortuns.
fuperfitiofu-s.
VERVM
cnimuer6,quisfatisdeplorecdetcftandum quo-
rundam ftudium,qui prceccrquam quod humana imbe-
-cillicas iha fponce in omne malum procUuis eft, olcum cami-
aio addences , nefcio quas cifingunc arces , vcpronx propen'-
iionifomenca fubiicianc? Quidenim hocaliudeft,, quam
nucanccs labancesque ad prsecipicium certamque perniciem
ampcllerc^ &ad infcrnum proruentibus calcar fubdcre?
Eiufmodifarinx&farraginiseft, inter mille , infelix illc
infortunacuique Fortun^ Liher
;
qucm Teutonice , 'SLYjup^
bci* j-oitupncii
,
hoc cft , Fortun domum
, appellant . Qui
iepido quodam qu^crendi , inueftigandi, lcgendique ftudio
q^uQd prxicribic^ partim manifefta notaque faccre videtur,
quas
T R O B I T A T T S.
3Jj-
t[ux cuiquam acciderint , vcl eidem fortc funt futura: partim
etiamcx incertis
fallacibusque quibufdam ortus nataliumqj
indiciis ac fignis , vnicuiq.
fuam, vt aiunt, fortunam infortu-
niiimve pra^fagire &:
prxnunciare videtur:ad talia fe ptvTfum-
tuose efl-ercndo , <\ux foli dium^ prouidentix manifcfta efTe
cognofcuntur.
Et, quantumlibettam f-iftuofi vanique libri audor
,
fub
initium profiteri videuu- , cxcogitatam traditamque tantiim
clTc hanc agcndi rationem , ad melancholix humorcs dilTi-
pandos
,
arccndumquc ta:dium
;
&C ad otiofas mcprasqiie
confabulationes mipcdicndas : Et tamctii ,
vt mquit, rcs ita
inrcrdum cueniat
,
prout ui tah kidicro vaticmio fortilegioq.
prxfagitur
;
certo fcihcet Pianctarum
hifluxu
(
qui homua
inchnationem quidem ahquam , nullam vero ncccflitatcm
ingcncrat) fccrctoid operantc : nontamcnproptercailhid
omnuio ita crcdcndum
,
ncquc tah eucntui hrmam fidcm
adlubcndam : quantumhbet , inquam , ita ipfe audor fmcc-
re prarcauerc
,
prudcntcrque prarfarividctur, Lcdorcmquc
fchgiose pri^moncic : noniblum tamcn cidcm apcrtccon-
ccdit , aiiqualcm tahbus fidcm tnbui polfc
,
(modo non m-
dubitatam ac firmam
)
vcrum etiam
manifcfle
,
ihx prote-
llationis obhtus , fubmdc fcrio flc auguraca propuiat ; 5c ad
apcrtam f uperftitioncm , vanavaticuiia, &:protanaciufmo-
di uifandaque facinora viam fternit
,
oftiumque patefacic
cuidentifluiium.
Hincfit, vtquotidiana expcricntia
(
quod dcplorandum
cft) difcamus,non fbliim quamphu'imos ^giiara: fortis honii-
nes,pcrimprudcntiam in iR;ufmod' errrores prolabi, vt vcl
pra^tcrita
,
vcl pra:fcntia
,
futuraveabftrufi fcrutan prxfu-
mant ; vcrum ctiam muitos diabohcjs his fafcinis oburiclos,
lam dilo Fortuna;, natahumvc,fcu gciicthhaco hbro audcrc
vti,vtcuTiofis, fantafticis , fanaticisqiieiiominibus vcntura
ipflsccrto prxnuncicnt : quod fcelus iioncfto palhantcs vc-
lamine , vocant, Suam. ahcui legere gencalogiam , vei Nata-
liciaprofitcri.
Y
i .
. C A p.
^;^
O R B r T A
C A r. I I r.
Terillicit^
ohle^amcnta non tollittir
,
fed
crefcit fotius
animorum
arumna.
H
I
r eft,
eccCjlepidus illc libct,melancholix arcendce per-
idoncus
;
quo ponus incauti ac miferi homines
(
quan-
do rcs linillro
lUisaufpicio
cadit-, aliaque quamoptent, eis
ex
pcftilentis
illiuslibndiclaniuroraculo) plane cmota: men-
tis fiant,&:
(jpei prorius derpcrata^: vt lam demceps fcicntes vo-
lentesqueid
qua:ritent&:
feclcntur, quod intbrtunatus ille
Fortuna:libcr ,
feu gcmalium didatura tcmcrc admurmura-
uit : quod alias nunquam toto iux vitx curriculo
,
vel pcr ib-
mnium
cogitaiTcnt . Vnde fit , vt ifte laqueo libi infehx prx-
cludatguttura
, ille ic aquis pra:focet ,
alius ie ui ignem con-
iiciat;
ahusvero,
iuxtaiUam
naturx iua; llbi lam reccnslic
incantatam
promtatcm,
talia,feu furti ,
feu cxdium
,
ceu ftu^
prorum,
&:idgenusfacinorainfanus
perpetret
j
c\\xx illum
adinfamem&:
quaii vaticinatam ipfi mortem adigant. Ali-
quiycrb
(quibus ibrs vrcunque.benigniorcecidit ) vellonga
tabc fe coniicientes , velgraui melancholia preili ,
vel alias
dciperabundi,
vitam
trahunt mille mort^bus miferiorem.
Harc
cft,inquam,iucunda
illa animorura Qbledatio,quam
fpcciolb
velo
pra:cendebat audor. Hx-C
illa,vt aiebat^inuen-
ta
dcxteritas,,
&:percommodaratio
,
ad fabulas futilesque
coUocutioncs
impediendas : &: interim efiicit
,
vtquis vul-
fri
fiat flrbula , &: miierandum toti mundo ipeclaculum
. Vt
omittam , me
ignorare , an vfquam vnquara
,
toto terrarum
.orbe,tam
inept2e,tam
indccentcs , tamque perniciofa: haberi
queant
confabulationes
,
qua^
his tam infulfis,infamibus,pe-
ftilentibusque
didis,effidisque
dicteriis merito debeant im-
pcdiri : m'ii forte,
quemadmodura vnum malum
,
aho fimi-
.li,&: vt
plunmiim
maiori malo malecorrigitur; quod male-
fani hominis , immo mahgni fpiritus coniilium eft ; fub fpe-
cie mali alicujus prohibendi
,
pcrnicioiius aliud malura m-
truderc.
Qux
PROBITATIS.
35-7
Qux
vnquam
queant foediora
,
peiniciofiora
,
maglsque
infamia
proferri
coUoquia
5
quic &: caftas aures
magisoften-
danc , &: pura pedora grauius faucienc
,
quam quse
lingulis
ferme vicibus, fmgulis quibufque foiticiombus
,
pagellis
, &:
refponfis , in libro illo Fortunx obtruduntur ? Omnia
lur-
coimm,lenonum,meretricularum, Sc impuriifimorum
quo-
lumlibec paraficorum curpiloquia , &: fa:culenta dida auribus
nigerit. Adftantium atc]ue audientmm facies, &c eius
pr^fer-
tim,cuifua ({ic emmloquuncur) Forcuna prxlegitur , ica
ru-
bore fuffundic , vcnon foliim indeconfufus ablcedac,
fed
cciam aliquando coco vica: fux cempore quali infamis &; no-
:tacus habeacur.
Quis pudoris honeftacisque laduramexpcndac,
(vtani-
ma: labem caceam
,
qua: inde concrahicur
)
quando
in pro-
bosiuuenes, caftasque virgines, infortunaca
eiufmodi
pro-
nuncianair aufpicia ? Ludus enim ifte nunquam
facis deplo-
randus , Ci^dij vc aiunc fallendi gracia
, vcplurimum
incer ad-
olefcenciores exercecur :
dum iUe qualem vxorem
,
quale'm-
ve lic in fsEculo Forcunam habiturus ; ilia qualera maricum,
quocveficproleshabicura, quidve cecerum ipfiiicfors lacu-
,ra,cali indagine perfcrucatur-
Hxc eftjicerum dico , iUa cam folercer,vc ipfis
apparet, cx-
cogicaca fallendi ca:dij cemporisque racio : quali vero Chri-
lliani non iic hominis , iblicice accendere, ne vel momencura
cam precioii cemporis abique frudu depereac
,
pociiis, quara
vc quxiicis miUe fallendi negligendique modis, illud ica dila-
pidecur perdacurque. Veruncamen,ii concedcre id opus eft,
vcincerdumquiscardij faftidiique collendi graciafe obledec
recreetve
; an ergo non eft inuenire modum
,
quo fe honefte,
iicite,quin &vcilicer reiiciacaliquis collacve cxdium , auc a ie-
riis ( vc remiifo neruo arcum) animum relaxeC; niii
obicocnaj
infanda,&: in Deum blafphema ex Auerni cofno media hau-
riac
,
fefeq; deplorandis ilhs modis obledec, quibus &; Ange-
ios coiKriftec^&: exhilaret d^emonas?
y
3
C A p.
^S O R B I T A
C A P. I V.
^xphditur atms lihellm , Lttdus Fortund mncupatf^
,-,
cum omni noicid leBionis oble^amento.
IVXTA
hanctam infauftam male fortunatie Fortunsedo-
mum , velut omnium obicoenitatum infamem officinam,
iurc optimo veluti condignum vicinum , libellum illum par-
uulum facetum collocabimus
,
qui Teutonum lingua
,
^tt
fpcl tjan auonturcn infcnbitur : hoc eft
,
Ludus fortiiitortim
euentuum : seque Ludum Fortttmz dixeris. Qui tametii nihil
(vtprioresiUi) fuperftitiofum continet , nuUumve hic vi-
deatur eius generis fubcffe periculumjtot tamen tamquc tur-
pis notse , verfis finguUs fere pageUis , continct impura dide-
ria , falesque ram falaces ; vt mirum fit , tam pufillum codi-
ciUum , vt qui pugiUo concludi queat , tantam rerum foeda-
rum farraginem pofTe complcdi : adeo, vtfoedushic lenoci-
niorum foetus, tam foecundo foeculentoque geftatus vtero,
fuo toto,ac matre ipfa, maior appareat.
Eaautemefthuius a diabolo miUe-artifice inuenta ludi
obledatio
,
vt fere femper fortientis audientisque pudorc
fuifundat faciem , cxiftima.tioni eius inurat notam
,
atquc
animam vuhieret : &; ita quafi triphci loab lancea conficiat
infehcem : dum pr^eter plena turpitudinum plauftra , vel dc
amplexibus, vel de geftando vtero,vel de prole habenda , auc
etiam fea*et6 habita , voculas accinit.
Eiufmodi habendi funt omnes lUi ad lafciuiam Ubidincm-
que concitandam ,ad turpis amoris ignes fubiiciendos &: ob-
fcoena qua^que capelTenda confcripti confidique Ubri : qui vc
noduq.diuq) iuniorum manibus teruntur,ita incredibile-cft,
quantam tenerioribus iUisanimisprartextuiucunda: obleda-
tionis ingerant ftragem. Ito itaque, &te perde prudcns vo-
lensque, cum taUbus oblcdamen:is:qux omnia Vulcano po-
tius lint immolanda
,
quam in manus vnquam vcniant ho*
minum.
C A P.
P R O B I T A T I S^.
'3^5
C
A P. V.
Orbitae
probitatis
commenddtur vtUitas,
QvociRCA, vtindecentes
,
impudicos
,
pcrniciofosj^
illos Sortium , Natalium
,
Caiimmque cuenturorum
ludos
5
&foeda nociuaque omnia ciufmodi obledamenta,
mcliori honeftiorique excrcitio excludamus , &: (quod qui-
dem mnobis eft) exterminemusj vel faltem,cui fua falus cor-
di crit, oblatis ei falubrionbus, occaiionem dcmus iftiufmo-
di vanitatem , fuperilitionem , &: noxiam oblcdationem
re-
pudiandi ; vifum fuit , fub fincm Ve r i d i c i
noftri Ch r i-..
STiANi, honeftum alium , iucundum ,
atquc vtilemoble-
damenti modum adiiccre : per quem ,
omncm dccentiam,
probitatcm , ac pietatcm, cum quadam animi voluptate
, ^y
vt dicitur,ludcndo addifccre liccat.
Non id quidcm, vt quis per propoiitam inueftigationem,
inuentionem,leclionemve eoru qua:obtigerint,prxteriti ali-
cuius,pr^fcntis,vel futuri fecrcti nodum libi folui, vcl prsefa-
giri quidpiam arbitretur: {q^ tantiim, vt occaiione eiuimodi
fcrutinij &: ledionis, anfam aliquam pcr interiore animi mo-
tione arripiat, ad mehiis quod fui nominis &: oificij ratio po-
ftulat peragendum : vocationcmq. veri Chriftiani perfcdius
cxequendam. Quo fic,<Si: vitia vehementius detcftetur,&: in
ardentiorem virtutum amorem rapiatur . Sicque exadior
Chrifti imitator , &: tabulx in anima Chriiliana depingcnd:^
Apelles exifbt: quemadmodum etiam ad hoc merito anfam
captamusex omnibus, quxaudimus,videmus,cogitamus,
agimus,&: patimur. Sic enim omnia cooperantur in bonum,
ei qui omnium , ad ialutis fux fcopum coUineando ,
habet
rationem.'
Quis,qu2Efo,improbct , immo quis non fummopere col-
laudet ; ii quis itamconcionibus audienda vcl audita ad ie
rapiat
,
(dum prxcipue cor libi.tangi fentifcit ) ac ii ipeciatim
{ibi a Deo dida forent, ac carlitus denunciata ? Ita egit fan-
tosPrancifcuSj dum ex Euangclio hx'c verba in templo pro-
nunciaxi
3(^0
O R B I T A
Ktwfe.io,
nunciari audiuit:
'N^lite -popdere aurumneque nYgentum.ne^
que pecuniam in %onisveHns : nonperaminvia^ nequedu,ts
tunicas , neque calceamenta,^c. libieam regulam {eruaiidam,
propofuit; tanquam a Deo taliter promulgatam.
Sic &: de fando Antonio legimus; quicum ingreiTusEe'
M.'.tth.\9.
cleliam , ex Euangelio audiuiflet :
Si vis
perfechis
effe ;
vade
^
vende omnia qu habeSj
(jr
da fauperihm : tanquam ea libi
u^t/j^Mfr-* didaeflent (inquitD.Atlianaii'us) licChrifto Domino ob-
j^y
cemperandum exiflimauit.
ptta S . Au-
C A r. V r.
Qmdclodou0 exfeditionem in h^reticos
faranti
diuinitu^s euenertt,
"P
VM fereinmodum ClodouiEus, primus Galliarumrex
-
ChrilKanus^lignum iibi in bonum, quali a Deo datum &:
optatum accepit, illudque fecutus eil confidenter. Cum
Greg.turo-
cnim Amanos ex Gallia profligaturus exercitum comparaf^
nen^M i.
f^j-. nuucios ad beati Martini bafilicam direxit,dicens: Itc, &:
MiTi.Franc. fotiitan aliquod Vidoria: aufpicium ab xde fanda liofcipietis.
Tunc datis muneribus, qux loco lando exliiberent,ait:Si tu^,
Domine, adiutor milii es; &: gentem lianc incredulam, fcm-
perque xmulam tibi, meis manibus tradere decreuifti , in in-
grcffu baiilicx S. Martini dignare propitius reuelare : vt cog-
nofcam
,
quia propitius dignaberis elTc famulo tuo.
Maturantibus autem pueris,S^ ad locum accedentibus,iu-
xta imperium Regis , dum fandam ingrederentur balilicam^
hanc antiphonam,ex improuifo,pnmicerius qui erac incepic:
pfal 7, Frdcinxifii?ne,Domine,virtuteaabe//u7n :
fuppUntaJit infur'
gentes in me fubtM^ me
;
(^
intmicos meos dedijli mihi dorfura:
^
odientes me dif^erdidt(li. Qjuod fatellites audientes,6^ Domi-
nogratias agentes, &:vota beato ConfelTori promittentes^
lasti nunciauerunt Regi. Hoc figno gauilus frctusque Clodo-
u;ms , vitloria , Deocxhtus admirabilitcr adiuuante, poci-
tus efl.
Ca?,
P R O B I T A T I S,
5^'I
C A r. V I it
^uldmatrl fanctte Lucia ex Euangelij verhls fatutafi
frouenerit o?mn^,
T E G T M V s quoque quomodo S. Lucia ad fepulcrum
-
' farnStx Agatha: cum fua macre orans, vt cidem fluxu ian-
guinis laboraiiti , beat;:e Agathx interceilione fanitatem mv
petraret ; ciim ex Euangeho recitari audirct
,
quo paclo mii-
lier illa fimiii laborans morbo,tadu fimbna: veduncnti Chri-*
fti ianata fuiirct; matrem iliamj verborum iUorum-occaiionc,
adhortata eil, vt fcpulcrum S. Agathx , loco fimbnx Chriili,
contingeret,firmiterque confideret , ie mcritis & interucntu
fandx martyris fponfkqj Chriili , optatam fanitatem confe-
cuturam ;qucmadmodum fidcs iUius hxmorriioiiTx eamte-
flante Domino faiuam fcccrat : quod vbi fecit
j
mah omnis
moieiliam a fc fugauit, 6c curata cil.
*
C A p.
V
I I r.
*
De conftUo velconfolatione, expij lihri apertioncj
dr
injpectione pie requirendls,
Qvis etiam iufte vitio vertcrit , fi quis,vcl in puiiilanimi-
tace fpiritus & tempcftate , vcl m mosfli,andi , deibiati-
queanimigraucdine, autgraui tentatione
,
iiue etiamboni
aiicuius motus interioris excitandi fludio librum aiiqucm
(
piura tamen ) arripiat , aperiensque attendat
,
quid iibi pri-
miim ante ocuios obielum fuerit: idquc iegens,occalionem
inde vel foiatij , vel coniiiij , vei meiions propoiiti inflindum
cliciat ? Scioiiluda piurimis ita pie vtihtcrque ahquando
fuiiTevfurpatum, &: ctiamnum vfurpari. Non quidem
ei
rei ita inhxrendo
,
perinde acii neceifario ita fieri oporteat
j
iirque certum cselitus datum oracuium
j
fcd folum, in quan-
tum, Deo ita bene difponente , atque omnia &: omina diri-
gente,vtiieatquecommodum cife percipicur
,
ad turbidio-
rem animam cranquillaudum,adnutantem
coniirmandum,
2
iriftein
3^1
O R B I T A
triftem
conrolandum
; tenebrasqj rei forte propofitae
ofFufas
difcutiendum : &: ad omnium con*ditorem Deum puriiis
^^acriufque accedendum
, fcrioque ad cor conuertendum.
C A P. I X-
K^dmiffiTida T) .K^ngtiJiini
conuerfio^fer Ithrl
facriapertionem,
NON
multum difHmili modo placuit diuinae
prouiden^
tia^lucidam illamgemmam, fandum^niquam,
Augu-
ftinum , ex hcerefeos tcncbnSj cocnofoque vitiorum lacu cri-
pere
,
&: Ecclelix fponia: iiia: micanti coron^ inferere. Nam,
ciim lam quaii mops omnis eflet confilij , nefcuetque
quo
fe verteret , tali tandem ratione conuerfus eft. Sed ipfum id
Atiffifiin.
narraiuem audiamus. Quamdiu (inquit) quamdmcras
&c
L'ca^iii
cras ? Quarc non modo ? quare non hac hora finis turpitudi-
nis ntex ? Diccbam lixc ; &flebam amariflHma contritione
cordis mci. Et ecce ; audio vocem de vicina domo
,
cum
cantudiccntis, &:Grebr6 rcpctcntis, quali pueri anpucUa:
nclcio : Tolle, lege : Tollf, lege. Statimquc mu-
tato vuku intcntifTimus cogitare capi , vtriimnam folcrenc
pueri, in aliquogenereludcndi, cantaretale aliquid : nec
occurrcbatomnino, audiuiiTc mevfpiam a Rcprcifoq. im-
petu lacrymarum , furrexi , niliil aUud interprctans diuinitus
mihi iuberi, niii vt aperitem codicem &: legcrem
,
quod prr-
mum Capitulum inueniiTem. Audieram enim de Antonio,
quod cx EuangcHca leclione
,
cui forte fuperuenerat , ad-
monitus fuent
,
tanquam iibi diccretur quod legebatur:
M4t. 19-'
Fade
d^
vende omnia qua habes
,
cf
da pmperibus
; c^
habebls
thefaurmn in c^lls : &venifequere me : & taU oraculo confe-
ftim ad te , Domine , ciTe conucrfum. Itaque concitus rcdij
ad eum locum, v.bJL fedebat Alipius : ibi enmi pofueram co-
dicem Apoilolicum
,
quando furrexcram. A r r i p v i
,
APERvi,ET legi infllcntio Capitulum,qu6 primum
Ro/H.ij.
conicdi funt ocuU mei : 'J>ionin comeffationihm & ehrietatl-
bns.-^ non in cubiUhm
cr
mj^udicittls-^ non in contentione (jr
^mji.-
lationa
P R O B I T A T I S.
3^3
Imone
.
fedlnduimini lefum
chrijlum:
c^
carn^sprouidentiam
non feceritis in concupifdntiis.
Nec vltra volui legere: nec opus erat. Statim quippCjCum
fine
huiufce fententire
,
quali luce finceritatis iniufa
cordi
nieo,
omncs dubitationis tencbrse diifugerunt. Tum, in-
terieclo aut digito , aut ncfcio quo alio ligno, codicem clauii:
&
tranquillo lani vultu indicaui Alipio . At ille
,
quid in ie
ageretur,
quodegonercicbam
,
fic indicauit: Petit vidcre
quid lcgiffcm . Oftcndi , & attendit etiam vltra quam ego
legeram, &: ignorabam quid fequeretur . Scquebatur
vero :
IniirmuTn autemin
fde aJfumit(L^ . Qiiodille adfe retulit.,
miliiqj aperuit : &: tali admonitione firmatus eft. Ha^tenus
ipfc Auguftuius. Ecce admirandam tanti viri conuerfionenij
&: Alipij in bono propofito confirmationem tali profedam
oraculo, 8^ modo legendi pnmum quod fe aperto Iibro vul-
Iuiuifpe61;antis obiiceret.
C A r. X.
. Conticrfio
duorum Curialium flupenda^
Uhro
'vitA S. K^ntonij injpeifo.
QvI D N I his ftupendam Curialium
illorum
conuerfio-
nem annedamus
j
quse occalione libn
vitx S. Antonij
^in cafa quadam
5
quam quidam monachi
incolebant
)
m-
fpedi&dehbati fehciter accidit ? Quia igitur tam
confor-
mis eft ifte euentus
,
ei quem hoc noftro ftudio
intendmius,
omnibusque ifta lecturis optamus
; etiam
eiufdem
D. Augu-
^


ftmi verbis eum proponemus
.
Sic enmi ipfe
mfert , de Poti- Coffih. 8,
tiano libi
&
Alipio quod recens
accidcrat,narrante.
Perten-
"^'^*
debatjinquit, ille &: loquebatur adhuc
j
&:nos intenti tace-
bamus. Vnde incidit
,
vt diceret , nefcio
quando , fe &tres
ahos contubernalcs fuos
, nimirum apud
Treuiros, ciim Im-
peratorpomeridiano Circeniium fpedaculo
teneretur,exifre
deambulatum in hortos muris contiguos.
Atque
ilhc,vt for-
te combmati fpatiabantur
, vnum fecum
feorfum , &: ahos
duositidem feorfum^pariterqjdigrefTos.
Sed illos vagabun-
z 1
dos
5^4
O R B I T A
dos irruifle in quandam cafam , vbi habitabant quidam
ferui
tuijDeus, fpiritu paupercs^qualium eft Regnum
c^Elorum.Ec
inuenifTe ihi codicem in quo fcripta erat vita Antonij
;
quam
legere ccepit vnus eorum : Et ;mran,(jr accendi-^
c^
inter legen-
dum medttari arripere talem vitam : 5 relidla militia fxculari
feruireribi : eratautemexeisquosdicunt Agentesinrebus-
Tunc fubito rcpletus amore fando & fobrio pudore,iiatus ita
llbijConiccit oculosin amicum, &: ait illi: Dic, quxfo te, om.-
mbus iftis labonbus noftris quo ambimus peruemre ? Quid
quserimus ? cuius rei caufa militamus ? maiorne c^q poterit
fpes noftra in paiatio,quam vtamici Imperatoris fimus?Etibi
quid non fragilc,plenumque periculis ? Et per quot pericula
perucnituradgrandius periculum? Etquamdiu iftud ent?
Amicus autem Dei,{i voluero,Ecce nunc fio.
Dixithoc, &: xmhiAm
pirturitione nou vit
^
reddidit
oculos paginis. Et legebatjO' mutabatur intt^;^h\tv\
Domine
videbas. Etexuebatur mundo mcnseius
;
vtmoxapparuir.
Namque dum legit, &: voluit fludus cordis fui,infremuit ali-
quando
,
&: difcreuit decreuitque meliora : lam lamque
tuus,ait amico fuo : Ego lam abrupi me ab iUa fpe noftra : ^
Deo feruire ftatui : 6c hoc ex hac hora
,
in hoc loco aggre-
dior. Teii
pigetimitari,.noliaduer{ari. Refpondit ille, ad-
hxrere fe focio tanta^ mercedis tantdEqu^ mihtise . Et ambo
iam tui xdificabanc turrini , fumtu idoneo relinquendi om-
nia, &: fequcndi te.
Tum Potitianus , &qui cum eo per alias horti partes de^
ambulabant
,
quserentcs cos, deuencrunt in eundem locuni;
&
inuenientes,admonuerunt vt redirent, quoniam declinaf-
fet dies At ilH, narrato placito &: propofito fuo, quoque mo-
do in eis talis voluntas orta effet atque firmata,petiuerunt,ne
{ibi molefti effent , fi adiungi recufarent .
Ifti autem nihilo
mutati a pnftinis, ileuerunt fe tamen , vt diccbat , atque illis
pie congratulati funt,&: commendauerunt fe orationibus eo-
rum:&: trahentes cor in terram,abierunt in palatium : illi au^-
tem affigentes cor c2elo,manferunt in cafa. Et ambo habebac
fponfas. Quxpofteaquam hoc audiuerunt, dicauerunt etiam.
ipfx
P*R O B I T A T I r. 3<5'/
ipfa; vlrginitatcm tibi
. Hucufquc D. Auguflinus^de horum
conuerlione^quas &: eius conuerfionis pars magnaiuit.
C A r. X j.
Ifiopinata {^eihh^liinalbanojcc^ioms
occafionc^.
C I c fcre &: irhiops,Eunuchus Candacis
rcgino:,
fidelis cf-
k^-^feduscft., occalionc fcilicet ScripturcT facrx quam
fortc;
lcgebat : &: cui Philippus diaconus
,
a Dco miffus , opportu-
nus intcrprcs fupcrucnit. Sic narratur ui Aclis
Apoilolorum:
Eccc
,
vir Aethtops
,
eunuchiis potens Candacis Reginji
Aethio-
'^^-
^"
pum
,
qui erat
fuper
omnes gaz.as eiu^
,
venerat adorare in Hie-
rufalem :
c^
reuertebatur fedens fuper
currum
fuum
; lcgenfque
JEfaiam
Prophetam . Bixit autem Sptritfis Philippo :
Acced^,
C^
adiunge te ad currum tUum. Accurrens autem
Philtppu-s^aU'
diuit etim legentem Ffaiam Prophetam
,
d^-dixit:
Putafne in-
tc/iigls,qu legls F Qui ait
: Et quomodo
poffum
,
fi
non aliqut^
cflenderit mihi
.^
Rogauftque Phiitppum^ vt afcenderet
, &fede-
ret
fectim. Lociis autcm Scripttirx quam legebatjerat hic: Tan-,.-
quam outs adocciftonem ducim eH,
icc. Aperiens autem Philip-
"
pus os
fuum j
i^ incipiens a Scrtptura isia
,
euangelt^atiit
illi
lefum.
Etdttm trentper viarn, venerunt ad quandam aquam:
(^
ait Eunuchus -, Ecce aqua
,
quis prohtbet me bapti^^ri ? dixit
ati-
tem Philtppus
:
Sicredisex toto corde\,licet. Et
rejfondens ait:
Credo fltttm Dei
effe
lefum chrifum. Et
iufitfiare currum :
e^
defcenderunt tterque in aquam
,
Phiiippus
cr Eunttchus,
S^
ba-
ptizauit eum. ibat autem per viamfuamgaudens. Ecce, occa-
lionefortuitse &:incertx leclionis, Deo ita tamcn dirigen-
te ,
illumuiatus,conuerfijs,&: baptizatus efl
j
&iEthiops mii-
tauit pellem fuam
.
C A r. XI r..
{JHirabtiis circa S.
EphrdmeuentHsJuxtapr^ceptum
animo votum.
A LD
E
congruum iam
didis exemplum efl &illud,quc
d
de fando Ephra:m
refertur.
Ciim enim aliquando , fni-
z
3
g-dari
V
^6(y O R B i T A
Fx Met.i- gulariquodam inOiiniftu
,
adpietacem raaiorcm
,
fublimio-
^JimfomT
^"^^''^4'-^^ "^^^^ fmdx Philofophiam compledendam
mouere-
fi^r. 1 . tiu-
j
coquc {ludio Edeflam tcnderec ; lic fecum dixic^ Dcum-
quc prccatus crtmhunc modumrleiu
ChnftejOmnium
Do-
minejConcede vt ego Edcllam ciuitatem ingrediens,in
ralem
virumftatim incidam, qui ilt idoneus ad diderendum
miC-
cum dc iis qua: ad animx xdificationem pertineant
Sc vtilita-
tem. Cum (ic oraffet , atque ad portam ciuitatis
pcrucnifTet,
cofpit cogitabundus recum attento foiicitoque animo expen-
dcre,quomodo virum iUum optatum acccderet
;
& qua:-
nam ex illo ad maiorem vtilitatcm vita:q; pcrfeCtionem
eirct
interrogaturus. Dumque iic cogitabundus incedcrptj
ccce
_
tibimulierquxdamlcuicula &:m.cretrix, in ipfo porrx in-
troitu, fando Ephrxm fada cft obuiam . Cumque
defixrs m
cam oculis , tjuaii cmota: mcntis, fubiiffcrct
j
&c iriflis per-
turbatoque anirao torqueretur, quod non vt preeatus fueratj
fed contrarium potiiis votis ipiius accidifTctjCocpit &: iUa
cum
Hc ffantcm accrrimo obtutu contemplari. Poilquam vei-6 lic
diu ie inuicem
adfpcxi{rent,volens eam pudore afEcerc,&:
ad
vcrecundiara, qux mulicribus conuenit , adducere magnus
Ephrxm
.
Qjaid vero (inquit ) non erubefcis mulier,tam fi-
xis oculis nos intuens ? Illa autcm : Mihi,inquit,conucnit
te
iic adfpicere : cx te enim iumta fum
,
&c tuo laterc
Te vc-
ro, non nos,fcd terram potius oportet adfpicere , ex qua ipfe
flmicus es
;
&: in quam rurii^is rcuerteris . Hsec ciimaudiifrec
Ephtxm
,
pra:ter omncm cxpedationem
,
& mulieri failus
cil:,magnAS fe habcre gratias, propter eam quam ab ipia accc-
peratvtilicatem.Et Deo acri emiiit iliidio gratiarum adiones;
qui per ea, qux prcXter ipcm accidunt , ea ijcpe potefl facere^
quxipiam fpcm fupcranc.
C A r. X r I
u
Exc?nplo
ferui
Ahrahit idem ojlenditur.
o N abfimilis eft ifte cuentus ilH a Deo exoptato &: pro-
fpcredircdo, quem iibi Abraha:feruusprxfigebat,dum
Ifaacfilio Domiiiifui vxorem cfTec quxliturus : licinquiens
lccum.
p R o B Tta T I s. 3<^7
fecum , &: Deum
dcprecans : Dominc^
,
Dens domini fnei Genef 14.
Ahraham
,
occurre,
ohjecro
,
;?2//7i hodi^ :
c^fac
mifertcordiam
cum domtno meo
Abraham. Ecce, egojlo propefo/item aqu,
o*
jiUa hahitatorum huim ciuitatis egredtcntur ad haurtendam
aquam. Igitur.pueiia cui ego dixero-Jnclina hydrtam tuam,dr hi~
bam :
(^
i/iarejponderit : Bihe, quin
d^
cameiis tuls daho
fotum:.
ipfa
eH
,
quampr^parajli
feruo
tuo ifaac
j &
per hoc inteliigam,
quod
fecerls mifericordiam
cnm-domino meo . ISyecdnm
intra fe
ferha compleuerat
,
dr
ecce Rehecca egrediehatur
,
hahens hy~
driamin
fcapula fua
: pueiia decora ntmis^^irgocj^pulcherrima,
d^
incognita viro : defcenderat
autem ad
fontem
,
CT
impleue-
rat hydriam^ ac reuertehatur . Occurritg^ ci
ferut^s^ cr
att : Fau-
xiiium aqu mihi ad hihendum prahe de Ijydria tua .
^Iuj)l re-
Jpondit : Bihe domine mi. Celeriter^ depofuit hydrtam
fuper
'vinain
fuam
,
dr
dedit ei pottim. Cumque tlie
hihtffet
;
adtecit:
^ujn (y' cameiis tuls hauriam aquam
j
donec cuncii hthant.
Ef
fundensque hydriam in canaiihus , recurrit ad puteum, vt hau-
riret aquam:
d^
haujlam omnihus camciis dedit.
Ipfe
antem con-
tempiahatur eam tacitti^s
,
fcire
volens
,
vtrum
profjenm iter
fnumfecijfet
Detis,an non.
En,qucmadmodum admirabili Dci prouidcntia,&:votum
ipfius Abrahx adimpletum lit, &: quam libi fcruus eius pra:-
ftituerat rata conditio. Dixeratciiiquidem Abraham:Z)^?i-
nns in cuins confpeliu amhulo
,
mittet angeium
funm
tecum
, d*
diriget viam tuam. Serui vero prarfumtam ehgendx & a Dco
-
dand vxoris conditionem audiuimus adimpletam.
C A r. XIV.
Exempium chrisii
,
lihrum repente aperientls
dr
iegentis.
AF
F I N E etiam fatis eft: vfui modoquc nobis propofito,
iUud quod dc ipfomet Domino noftro lcgimus , de quo
fic D. Lucas : Vcnit lefu^
T^^^eth
,
vhi erat nutritus:
&
in-
Luc.4,
trauit
fecundum confuetudinem
fuam
die Sahhathi in Synago-
gam:
&
furrexit
legere^, Et traditus esi iiii iiber
Efaiji
Fro-
phet:
3<rg^
O R B r T A
J^heU.EfYT
KIVOLVIT L IBR VM,^.T IN VE NIT
lOCVM^
'vhifcriptum
erAtSfiritm Dominifupcr
me, pro^ter
quodvnsit
me : EuangeliZare pauperibm mifit me. Et cum pliaiifet librum^
reddidit miniflro
,&
fedit. Etom,niumin Synagogaoculi
erant
intendentes in eum. Ccefit
autemdicere adillos : ^jnahodietm-
pletaeUhcufcripturainaurihm-veflrls, Deipfomet namque
Chnllo agebat illa Prophetse fcnteiitia , in quam aperto pri-
miim codice , tam opportune inciderat , ipfo tacitc id
ita diC
ponente, &: ad pra^ftitutum Tcopum dingente.
A r. XV.
Ben}
ominataS.LP^iartiniele^io
j
fer fortuitam rfalmi
o^aui lectionem.
Q
vts dubitct, quinipfeidem Dominus nofter diuinae
lux prouidentiacdudu, tamappoiite, in diui Martmi
TuronenlisEpircopifauftainauguratione, veriiam illum le-
gi quali cafu curauerit
,
quo teftante omni populo , & clccbus
a Deo Martinus confirmaretur , &: vice veria repudiaretur
cius armulus
;
qui nuUum non mouerat lapidem, vt fandi vi-
ri ordmationem unpediret
.,
fequc ipfe eius loco iubtruderct?
Sedverbaipfaaudiamus, quibusvtrcsgeftaeft defcnbit Se-
SfM
Stf?p.
"crus Sulpitius .
Sic habet
:
Vna omnium vokuitas
,
cadem
^/MS.Ai.)-vota,
eademque icntentia, Martinum Epifcopatu ciTe di-
'Xm.tom 6.
gniiTmium: fclicem fore tah Ecciciiam Sacerdotc. Pauci ta-
:iioueb.ii.
nien,qui ad conftituendum Antiftitem fuerant cuocati , im-
picrepugnabant^ diccntes fcihcct,contcmtibilemeire per-
fonam , mdignum ciTe Epifcopatu hommem defpicabilcm,
vefte fordidum,crme deformem. Ita a populo icntentix fa-
niorishiEcillorumirrifa dementiaeft, quiiUuftrem virum,
dumvituperarecupiunt
,
prardicabant. Intcr Epifcoposta-
men,qui adfuerant
,
pra:cipue Defenforquidam nomine,di-
citur rcftitiirc. Vnde animaduerium eft
,
grauiter illum Le-
dione Propheticatunc notatum.Nam cum fortuito Lcctor,
.cui lcgcndi co die oiHcium erat , interclufus a populo defuif.
;fct , turbatis mimftris
j
dum cxpcdacur qui nun aderat,vnus
cir-
PROBITATIS.
^gp
e circumflantibus , rumtoPfalteno
,
qnem primum ferjhm
tmenit
,
arripuit. Pfalmus autem hic eiat : Ex ore
infantntm ^fd.t.
^
U5tentiumperfecijli
Uud^m
j
propter intmtcos tuos :
vtdc-
flruas inimicum^ e^DEFENSORE m . Qjuo lcdo, clamor
po-
pulitoUitur, parsaduerfa confunditur. Atque ita habitum
eft ,
diuino nutu
Pfalmum hunc le^lumfuifTe
,
vtteftaiio-
nium opcris fui D t f e n s o p. audiret -, quia ex ore infantium
atq. ladentmm in Martino Domini laude perfeda, &: oflen--
fuspariterj&:
deftruclus cft inmiicus.
C A r. X V r.
Heractij exemplo ditiintps prohattir nntm in re amligua,
PR
o nV s adhuc ad noftram
,
quani O r b i t a noftra
prcEtendimus , formulam aptatum exemplum lcgimus
in
Cedreno
,
quod ex eodem recenfct lil""' Card.Cxiai Baro-
nius , vbi de HeracUo ap-it,his verbis:
Hcraclius Imperatoriuffit popukim ( exercitum fcihcet)
Baron.tnm
tribusdiebus Diuinttm oraculum
prxftolantem , cafte ac pu-
**
^^
"'^'^^-
le conuerfari : ftcque rejponfo accepto
,
inAlbania decreuit
6j.i.
"'^
hieme commorari. Quomodo autem id accidenc,de Diuino
xefponfo
3
ita apud Ce3renum reperies : Triduo exercitum
Ce^w,
luftrat
;
aperttsqtte poftca inuiolatis Dci Euangehis , inuenit
iibi mandari vt in Albania hiemet. Frequehtem fuifte eiuf-
XXioAi confultationem diuini Numinis, pcrEuangelij,iiueto-
;tius (acr^ Scripturse codicls apertionem
,
quas fupcriori tomo
^ida funtjfatis oftendunt. Hadcnus Baronius. Forte Hera-
chus confulendi diuini beneplaciti gratia noui Teftamenti
volumen aperiens , in illum .. Corinthior. 1.6^ Jocumincidir,
vbi inquit Apoftolus : Veniam autem ad vos
,
ciim Macedoniam
^ ,cot. i tf.
fertranfiero ,
nam ^J^acedoniam pertranfibo.
Apud v-os autem
forfitan
manebo^ veletiam hiemabo.
Aut in illum ad Ti-
ium 3.
vbiait : leFtin^ad m
vmreNicopolm: ibi enim
TiV.j.
STATVlHiMAK,
A^
Cap.
I.
Grezoy.Ta-
ton.li
\'Cd
57
O R B I T A
C A p. X V I r.
Trhi dia exempla ConfultAtionis 'Dimni 7{umtnk,
fer
libri apertionem,
Oppop.TVNE
tria alia his fubferuicntia ex Gregorio Tu-
ronenfi exempla recenfebimus^qusE fic fe habent: Qua-
damdicadconuiuiiim a Moroueo , Chilperici regis Fran-
corum hhOj accitusipfe Gregorius -jCum pariterjinquit, fede-
i
+
K'/''-
remus
,
fuppliciterexpctiit Moroueus ahquaad inftrudio-
nem anima: legi. Egavcro, referato Salomoms Hbro , verii-
PioH. 3
o,
cv\{wm
jqul primus occurrit
,
arripui
;
qui hxc continebat: Ocu^
lu:m qm aduerfu^ rejfexerit fatrem, effodiant
eum corui de con^
uaHibm. IUo quoque non intelHgente , confideraui
,
hunc
verliculum a Domino prdparatum, Hucufque Grcgorius Tu-
ronenfis. Tenebaturfiquidem vrebaturque ifte Moroueus
ambicionc regnandi : ideoque Chilperico patri fuoadhuc vi-
uenti calumnias &: infidias varias ac graues ftruebat.
l j,
Vndc, portquam ipfc Moroueus Pythoniffam temere ac
nid. cip:-d
ncquidquam confuluifTet , a D. Grcgorio correptus , &a fa
Gng.Tnr,
cnlcga iUa fcifcitationc clufus , treshbros fuper Martini
(e-
pulchrum pofuit , P.falterij , Regum , &: EuangeHorum . Ec
vigilans totanottc, petiitvtlibi beatus Confc&>r quid eueni*
ret, oftenderct. Et vtrum Regnum adepturus eflet, annon,
DominoindicaKfe cognofceret. Continuato triduo in ieiu-
niiSjVigiluSj&oratiombus^ adbeatitumulumaccedeiis,. re-
uoluit viciflim pra:di6ta vokimina. Verfus autem primus
pa-
t.pjM/.j.
ginx, quam referauit inlibris Regum,hic erat: Pro eo
quodre*
lerem. i
.
itquijl^
Dominum Deum
veftrum^
Scc. ideo tradidit vos
Domi-
nus Dcm
vefter
in manibus inimicorum veftrorum. Pfalterij
au-
Vpti 7i. tcm
verfus hic eft inuentus
.
Veruntamenfrofterdolospofuifti
eis mala : deiecifti
eos dum alleuarentur. lupmodo
faEti
funt
in
defolationem
! Subito defecerunt- perierunt propter
iniquita.'
Mmh.
i6.
tes fuas.
In Euangehis autem , hoc repertum: Scitis
quiapoft
biduum Vafcha
ftet
:
dr ftlius
hominis tradetur
,
vt
cruciftga"
tur,dCQ'
Sic dignum fuis meritis ac moribus Moroueus acce-
pit
1> R O B r T A T I ?.
571
plcoraculum : quo veluti tnfulco
rpiculocoreiusfceleflum
confofTum cft.
Tercium exemplum refert ipfe de fc Gregorius
,
quomo- 1
1 1
.
do hac confulcndi Dommum ratione , ui afflidione lit vius;
Gre^* ^''-
fic aic : In craftinaautem die, (id eft,Sabbathi m ipfo Pafcha)
Prrujd^',
venit Leudaftcs , calumniator potens &;impudcns, in vrbcm "H'-^-
Turonicam:adlimulansque aliud negotium agere,apprehcn-
ibs Piatonem Archidiaconum,&:Gallienum,invinculacon-
nedit; catenatosque &: exutos vefte iubct ad Reginam dcdu-
ci. Hxc ego audicns , dum 111 domo Ecclefia! refiderem moe-
ilus turbatusque , ingreflus oratorium , Dauidici carminis fli-
mo librum: Ftfctlicet aperttis aliquem confoUtionis 'vcrficulum
daret. \n quo ita rcpertum eft: Eduxiteos
inJpe.jC^.non
timue-
pfM. 77.
runt :
d^
immicos eorum operuit marc^. Intcrea ingrciTi in flu-
uium , fuper pontem
,
qui duabus lintribus tenebatur
j
nauis
illa qu2e Leudaftem vchcbat demcrgitur. Er, niii nandi fuif-
{cx. adminiculo liberatus , cum fociis forfitan interiifTct. Na-
uisveroalia quas huicinnexaerat, qu::e&: vindos habebac,
fiiperaquas Dei auxiiio vchebatur. Ita D.Grcgorius,
C A P. X
V I I L
Rot^avoiubilis attenttoregts
fuferhifimi
mimum
infexit*
VT
aliquid in Or b i ta e noftrse gratiam
,
quam voluen
dam exhibemus,de falutari rotx volutione proferamus;
quomodo Sefoflris igyptiorum rex fuperbifTimus ad fanio-
rem mentem orbit^ gyratione rediericaudiamus.
Is fiquidem iUuftris admodum &: fehx
,
plurimas &: maxi- NVe/,-^or.
mas fibi fiibiecit nationes : atqueex eo fucceffu in proceruam^'**^-'^'*-^^'
arrogantiam fublatus , currum fibi aureum peliucidis pretio-
iisque lapjUis ornatum fieri fecit : in quo confidens, quatuor
jCx deui<3:is regibus currui
,
qui eum traherent , iugo illis im-
pofifo lunxit.Hoc vero cum fzepiiis fierec; &: celebri quodam
feftoquedie, exquatuor iftisregibus vnus oculis conuerfis
oruiQueretrofpicerec, ScRqtae volvbihtatem in-
Aa A tueretwn
571
O R B T T A.
tueretur : Sefoflrisque eum , cuius rei gratia tam frequcnter
oculos in R
:)T A M coniiceret^percontareturj refpondiire fer-
tur : Cum flupore admu-or rotam , cumeam inftabiii modo
ferri , atque alias aliter volui , &: nunc quidem fubiimia de-
mitteiitem
,
rurfusautcm demifla liiblimantem confpicio.
Scfofl:ris
porro
,
vhi di61um id intcllcxit, ftatuit,ne illi poft-
hacciuTum
traherent.
Sicqucviciihtudine &: inconftantia
mundanarum
rerum
perfpcda , fulpccla illi eadem & defpe-
la efte
cocpit.
Vtinamomncs lUifaftuoix vanitatis mundi
fciatorcs,turgentesqueinani
hac doria miferi , mifcriam
fuam,rcrumquc
fluxarum
viciftitudinem agnofcerent.' Vti-
nam &:
Ohbitae
huius noftrx vfu^ fiat in noftris anirais
dextrxExcelfi
mutatio
.'
Ep I L o G vs,
Vfim
OR B I T A E
,
nominls rationem
_,
o^tatamcj^
eius vtilttatem declarans.
Hi
s igiturhunc in modum hucufque dedudlis
,
clarior
gratiorque futurus cft TradatuU huius fubiedxqj rotu-
l^vfus&rexercitatio;
euadetque manifeftior nominis ipfius
ratio, qua
Orbitam
probitatis eam appellamus.
Vfus enim
,
qucm falutaris vtihsque obledamenti loco
Gommendare
intendimus,eft ifte : Vt quis , cui lubuerit , in-
ter
rotulce
chartacesefeneflcllas
quatuor,Euangchftarum no-
minibus diftmclas
, vnamquam voluerit, animigratia dch-
cat,(ibique
defignet. Tum rotulam mobilem aliquantulum
circumagat,parumve
vertat; videatque quem numerumprx-
fumta
prius fenefteUa
fuppeditet ; &: illumin fubiundo fcn-
tentiarum
Indiculo
requirat, in margine interiori
.
Lcda au-
tem ibidem numeri
illius fententia ,
folium
,
ad quod nouo
ibinumcroremittiuir,
in ipfo Vekidici hbro inueftiger>
Quoinuento,
habcbitquo
oculos inobie6la palcatimagi-
ne ; &:
quo iuxta
htteras ilUc difpofitas, in fubfequente imagi-
nis ver^^iiumque
cxphcatione animum obledet. Fieri au-
tempoterit,
vcinter
adfpiciendum
emblemaca
,
fymboh-
cafquc
1>
R O B I T A T I ?.
375
cafque illas figiiras ,
interque kgendum , Deus tacite fuaui-
terque inrus operetur.
Nam/i variegatx, detradis hinc inde corticibus, virgas, in Gemf, jo,
canalibus ante ouium oculos politae , ex earum contempla-
^" ^ '
*
tionc , foetus in matrum vtcris verficolores , &: plane albx
al-
boscfficere potuerunt, ipfo lacob idea ratione faditantej
quare non etiam obiedas hominum obtutibus
imagines,
6<:vaiiiEadpictatcm morumque mformationem excogita-
tserationes
,
idDeo opcrante conficiant, vt mcliora con-
cipiant animis
,
&: tandcmvt foctx matrcsfcctum
bonum
producant opcribus? Sic enim in Curiahilio fupcriiis mcmo-
Tr.'.n,itM
rato confpcxmius
:
Et mirari
,
-&: accendi , &c mtcr lcgendum
'""'^ ^''^
^
'
mcditancoepitarripcre talem vitamjqualcm fcilicet legcbat,
S. Antonij. Iterum
: Et lcgcbat,&mutabarur , vbi tu Domi-
ne videbas.Et exucbatur mundo mens eius; vt mox
apparuit.
Quare non hoc modo Deus cor hominis pulfet , &ad fui
amorcm inuitct ? Scimus cnim quid dixcritipfe :
Ecce^JlaA^^h
ad ojlium
, ^ pdfo.
Si quis audierit vocem ?neam
, c^
aperue-
rit ianmm-^ iritrabo adillum
; c^-
ccenabo cum il/o,
dr ipfe
mecum.
Quis fcit,fi vocula: vnius atque alterius admmiculo, vclut ig-
niculoin mcdullas cordis inicdo , igncm illum inanimum
fic legcntis acccnfurus lit ipfe qui eum in terram mitterc
vc-
nit,vnicequedelidcratvtardeat
;
omncmque vitiorum lii-
uam depopulctur
,
adverum amorcm inflammet,&
deco(fta
ad purum fcoria
,
aurum anim^^ charitatis, ac verae fapienti^ >
reddatur illuftriusf
Scimus quamplurimos hac (liaui piaq. praxi adiutos , &ad
Dei obfequium relida mundi vanitate attrados, quos &:
nouimus nominatim. Schnus id illum , etiam minori inter-
. dum occaiione cfHccre
,
qui ex nihilo fccit omnia ; vt neque
frultra idcirco nos ad volucres ceIi,miluos, pafTcres, hirundi-
nes,ciconias ; ad lilia agri , foenum,ftipulam,feftucam,8 fpi- *>
nas ; ad apes, formicas,culices, &: viliflimos terrx vermiculos
dbdrina^ falubrioris virtutisque maioris acquirendx gratia
Ronfcmel remiferit.
Hic igitur cft (copus meus : vc ex re parua per occafionem
,
Aa
3
Deo
574
OtlBITA PROBITATIS.
Deo iiitusoperante,cum aliquo etiam animi obledamcnto,
prxcipua vtiUtas
,
quas in falutis augmento conliftit
, acquira-
tur. Eamqj ob rcm, tradatulum iftum praximque falutarem
Os^BiTAM PRORiT/\Tis nuncupaui. luxta enim votum
meum , ac fpem de Dei bonicate conceptam , fincerumque
prxfcripti modi vfum, merico liceat expedare, vt qui redum
Yirtutum tramitem tenuerit , magis ac magis ad iifdem in-
liftendum veftigiis confirmetur : qui vcro exorbitarit , ad re-
lum probitatis callemhanc fecutus O ibitam reducatur.
Ec poftquam dimiftis vitiismomni virtutum genere adve-
ram Ciirifti prototypi noftri imitationem fe probe exercue-
rit , ad lUam tandem beatorum pertingat patriam
,
quo tam
probata tot tantorumque paflibus O k b i t a perducere
confueuit.
F I N I s.
OA^RITE
ET INVENIETIS.
t- ^jjelwe, ^uamcunaue voles , ex c^uatiwr jmejlems vnam.
2. Tum, verfb varumvcr clnartaceo orlncido, jtsTe .
3. Vicie , cmem dcletta twtjfenes velLa
Juppedket nummtm.
^.
lUum emlem mjumecw Inmculo reauire:ac Sententum imto.
5. Quere tunc in Veridicojvmm, quo te Sententia rendtttt.
6. llltc,et tmaatnem contenwlare; et ems exmcatmem ccmfidera..
Reuela oculos meos:Et couliderabo mirabilia de L^e tua . pf.i
tcn.
INDICVLVS
ORBIT^.
. A
re Pa:.crP,VM,-..i../.>.
Vcndic.fol.
2.
Primx docens recfum Sapientia.
^
j,
SapienfiaprimajStultitlacaruiJJL^.
jo
tf..
Quis nouits hic nojlris
fuccejiit fedtbtts hojfes? i^
/.
2(octes atque diespatet atri ianua, Bitis.
1
6
6.
Sihilat, &
tetra?n
diffundit in aera peHem, i
S
7.
Tanz
uilespulii nati infelicibn^ ouls,
22
S.
Bedii hanc contagiolahcm.
26
p,
Monftriihorrendum,informe,ingenSyCui lurne ademtum. 28
1 0. ^ui ceciditjfabili non erat illegradu.
s
o
11. RapiuntfccurnfuhTartaraturbam.
3^
12. 7\[on cito credideris,quantum
cito credere Udat,
36
13.
PatriA
nondegenerartis.
38
14.
QuidquidloquAttir impudens
d<?nonfruit. 4,0
ij, Sa?i^^s haberi^
luflitiA^ tenaxfaciis dtciis^ mererls,
44-
1 6. 7<lj^7nph adfurit:
o-'
adesi dulcis
CH A R i i. 46
ij. CMille mali
JJecies,
mille
faluus habent.
48
iS. Incorrupta LDESjnuda^ Feritas.
SQ
ig. CMagna
mihi S t^ E s
esi m bonitate Bei.
S2
20. Hacfmeynullttseris.
s6
21. Placatur donis
fic
Deti-s
ipfe futs.
60
22. Cajia placent Superis:pura cum mente venite^, 62
23. ViRTVS
si vitium
fugere^.
-
64
24.
^iitimur invetitumfemper^cu^pim/^^g^ negatTt, 66
2S'
Sceleris^inuentor iniqui. yo
26. Beliaij^
cr
atroces
irasfeptemplicishydr.
74
2j.
Difcite I
/ s T I T I A M moniti
, dr
non temnere Diuos,
76
25.
Betejiandalues y^inexcufabiie crinten.
78
29.
Exiget at dignasvitrix
Rhamnufiapoenas. 80
30.
Uiiuitts terribili^s,caueto muitos. 82
31.
2{ec in c^ittmdubttes te toiiere
fa^is. 84
3
2. liiud
A.MfCiTiAE fancium dr venerahiie nomen, S
6
33.
Tantummiferere,precefqu^ Suppiicisexaudi, po
34.
impia
fubieclis fugere incendia pennis. pz
13 b
3S'^rdu4.
/
f.
Ardiia mollmurujuta. nulU niji ardu^vinmnf,
p^
S6.
Tu,qiiatu humanipo0t:fe
tederepajpi-s^ ArduHS Accelera,
96
/7.
7y{ec tccdh cccfti
Vlla mei capiam. j o
^S. Tela inter media^atque aduerfos fuflinet hofles, 206
jp,
Da dcinde anxilium Pater-^at-que htzc omniafrma. 1
14
4.0.
Si quofuerit difcrimine
notumy Dux an miles eam, iii
4. 1 .
Armis vir dio^ntd^ armaq, dl<Tna vir(K 12
6
42.
Iteprocul lufus,
olandin^^ leues.
is
'
4^.
Tuus^o Rc-jina^ quodoptas, Explorare lahor-^ mihiinfaca-
p
ejjerefis
est
.
131^
44.
Omne tuiitpunctum^qui mifcnit
vtiledulci.
142
^i,
7(on cgo ventofdi. plehisfujfragia
venor.
144
46.
Trcs C H A R I T E 5 tiki donaferunt. ,. . 14S
4y.
Tune patl poterls fcrales
rodere coruos? iss
45.
Blanda patrum fegnes facit
indulgentia natos. 154
4P,
Hei mihiHfa
illmnperdidit afjentatio. isS
So.
Vix qujfquamvcrop)etiumlargfitur amico. 160
Si.
Antihi^^Mauors Ventofain lingua? 164
S2.
Currtt in exitium Li N g v a protcruafuum.. 1 6S
S3

Mlt^
vaga
clamof<
reprimas conuicia lingua?
174
S4.
7{e liuida Udat jUngua virum. ijS
ss.
^luinmolIesftirdaSyrenasprdterls anrc^l 1S2
.
s6.
Ejie procul lites^clr
amar prAia linguji. 1S6
Sj.
Ventt tranjucrfafrementes Confligunt,
ipQ
sS.
Soluere quajjatd parcite memhra ratls. ipz
Sp.
YLCischN^p
Jihipcvnajemper ipje
efl,
ip4
60. Bijcepuer Vi R T v T M ^x me., verum^ laborem. 200
61. Suppliciumipje
Juum
est.
204
62. ^uxvtndi^a prior? quam,?>cC.
"
206
6j.
Tam t>ia (ne duhita)mtnut vindicia dolorenu
-
20S
64. Vt ameris, amahilis esio. 210
6s.
luidnon E 3 r i E T A s dejignat^
214
66. Cupido legit omniavultu.
21
S
67. Heulflahiles portas
^
mcenia ve/iit,
226
4S, Patici quos a>quMs amauit Arbiter^ atque ardens ettexit ad
Athera virtt^-^
z^o
6p.2iiL
$.p. u<lilT>6mlnimtotoquod ftin
Orhehtet, :^J4
yo,
Surge^dcre-^& in duris h^dvnquam defce
rehtiSt
24-0
7/.
Sps alit agricolas,
^44-
7^, i^onfitlocu-svllminerti PigritiaE.
^so
73.
ludex
ipfe fui
totum
fe
explorat ad vnguem.
2S4.
74.
Sperne voluptates : T^cet emta dolore voluptaj.
f
f
^
7/. 2(uncmanifeftapatet falfi fallacia
Mvndi.
^s^
7<f. Heu! quampr.uipitimerfa profundo
CMcns
hebci!
264.
J7.
Sic capitur
falfo
credula turba dolo
.
26
S
78. K^ninanem profequarv?nbram? .
279
7S>
. Sunt apudInfernos tot milUa F o R Jl O s A R v M
.
274-
So. 2{os
quoquefloruimpis -^fed flosfuit
ille
caducm.
27
S
Si. LAua inparte papilU
7{ilfalit
K^rcadico
iuueni.
2S4
i*^
Mo R sfoUfatetur, ^antulaflnt
hominu corpufcula.
2SO
Sj. Credcj AN i m a
K^ttalicas regia vinctt opes,
290
84.
Efle
nihiltototriflin^OrbepoteH.
294
Ss. Omnia
fub
leges Mo R s vocatatrafuns.
2()S
56. j>(on
efl
(crede
mihi)
fapientis dicere-^ Vi v A M.
Boo
57. Sera nimis vita
efl
craflma:
VivEHODlE.
3^2
SS. llla capit iuuenes, prima
florente
iuuenta. 304
S9. Grata fuperueniet qu nonJperabitur
hora,
3oS
90. Hos Pater <xtherels
C^leflum
deUinat orls,
3^2
91. TartareJifedeS'^(^
formidabile Regnum.
3^4
92. CMihi
fiigid^
horror (JMembra quafit*
3^^
93. ^ltafede Qva
e
s i T o
R
y^<j/e';?/.
3^^
94. VolatvtiaEtocitafulmineflamma.
322
95. Horaj^ erit tantis vltima nulla malis. 3
24
96. Spontefceltu prxceps ruit: impUcabile
monflrum,
32S
97.
Vbinam Metancea dolorls Corifciaperpetui? 332
9S. Tollemora^:
femper nocuitdifferre paratii 33^
9P.
Ture5feviuis,fi curasefequodaudis. 34^
1 9 9,Vitam quxfaciunt hsatiormf 342
Bbi
Aycto-
AVCTORES, E
QJIBVS VERSVS
INDICVLI OrBITAE DESVMPTI SVNT,
fuo
ordine notati
;
qtios hlc
feparatimpo/iendos iudicautmus^
quia illic ratione mmerorum
fngulis fuhieciorum
futuri
erant im^edimento.
i.Virg.
i.Iiiuen.
5.Horat.
4-Virg.
5.Virg.
6.Mantiian,
y.Iuuen.
S.Iuuen.
^.Virg.
lo.Elegiograpli.
ii.Sil.
iz.Ouid.
i^.Ouid.
i^.Quintian.
i^.Iuuen.
i6.Pont.
ly.Ouid.
1 S.Horat.
jp.Ouid.
lo.Propert.
ii.Ouid.
li.Tibuli.
i^.Horat.
24.0uid.
ij.Fauft.
26.Mant.
27.Virg.
iS.Mant.
2j?.Ouid.
30.Periand.
31.S1I.
32.0uid.
33.0uid.
34.0uid.
35.0uid.
3d.Sil.
57.0uid.
38.Virg.
39.Virg.
4o.Lucan.
4i.Ouid.
42.Marull.
45.Virg.
44.Horat.
45.Horat.
46.Pet.
47.RemacI.
48Mant.
49.PIaut.
50.Lucan.
5i.Virg.
52.0uid.
53.PoIit.
54,Mant.
55. Fauft.
56.0uid.
57.Stat.
58.0uid.
5<?.Virg.
6o.Virg.
6i.Ouid.
62.Claudian.
63.0uid.
64.0uid.
65.Horat.
66. Mant.
67.Claud.
68.Virg.
^p.Ouid
70. Flac.
7i.Tibull.
72.Lud.
7
5.Auil
74.Horar.
75.Manil.
76.Boeth.
77.Calent.
^S.Lucan*
79.Propert,
So.Ouid.
Si.Iuuen.
S2.Iuuen.
8 j.Stroz.
84.0uid.
85.0uid.
86.Mart.
87.Mart.
SS.Virg.
Sp.Horat.
90.Sil. .
9i.Stat.
92.Virg.
p^.Senec,
5)4.Mant.
95.0uid.
96.Mant.
97.Mant.
98. Lucan.
99.Horat-
loo.Mart*
INDEX
RERVM
VERIDICI
CHRISTIANL
A.
ABrahsp
iTioieftia in iurgio i?6
Abfolon patrirebellispunitus
153
Acsdcmis Platonicaeorigo 4
Admirandainnumera jz8
Admirandum vnum non infimum 318
Admirandavfa vilefcunt
318
Admirantesvana, non admirandi
329
Adolelcens fc defa-dans caftitacis amo-
re z8i
Adolefcentuli comtuliegregie excipiun-
tur ibid.
Adolefcentum pericula ibid.
Adulatorumindignicas
1^5,103
Aequicasdiuinae mftitiaein damnacione
peccatorum
326
Acftimatiorerumerronea 25)0
Aeternitas incomprchcnfibilis
324
Aeterniim damnari,verbum afperu 322
Aethiopum Rex fi mutilus , amici eius fe
quoque mutilant
203
Ager Euangelicus confiderandus & e-
mendus iiy
Ambitionis antiquum ftudium
3;
Ambulandumdumdieseft
255
Amicusvevus 160
Am.oriscfficacia ic8,2io
Angeloturclari quiddebcamus 123
Angeliboni obfiftutmalisconatibus
123
Angeli ciiftodis officium triplcx 1 1
8
Angelica tutela vnde incipiat, & vbi ter-
minctur
118,113
Angcli cuftodis e^xcmplum iii
AngchcJESalutationisencomium 54
Angelica Salutatio deuoce pronuncian-
da
,^
Aniraaehoftestres ic6
Animje potcntisetres f^6
Animapeccatnx cxcitatur adfocniten-
tiam
221
Animusbonus in rc malafcruadus
241
Animacorporiprxponenda
17 j
Animaregi-na
27^
Anima?neglcdusdolcndus
280
Animsepretmm insftimjbile
250
Animaj pretium ex mferni inccndio cli-
civt potcft
19 j
Amm^
rc(fla cx\\x a moitc petctes
j i x
Animajreftaad infcrnum
tedentcs
314
Anim.a- damnatas confideraiio
313.
& feqq.
Antiochi prarfjmrio
75
Anxictasvks proh;betur
24^.&feqq.
ApCbiuunt^dumfe vmdicant
lyg
Apisiaus
2K1.
Apoftrophe ad anima peccatricem
25
5
Apoftropheadcorpus
2512
Arbitrijlibertas
55,11^.
Vide Libertas.
ArborumconfccnforeSjOciofi
2^0
Aimatumfemperconueniccirc
Chriftia-
num
12.6
AtmaturamihcisChriftiani
uj
Afpera verba tria prjEcipue
3
i
5
AfpedusincaucusfpoUatanimam
221
Aftus varij
37 41
Aftusdiaboli '^g
Artendetibi
,y^
,-g
Auaritiaex
ncceflicate
fumfit origine.n
144
Auarorum anxia
, Deoque inuifa folici-
tucJo
ibidem.
Auditoresconcionumociofi
331.
&feqq,
Auditus
corruptio,reftitutio
, rcdus vfus
Aue Marin deuotc
pronunciandum
5 5
Aues c nido delapfa",homo
lapius e Para-
difo
,^j,
D.Auguftinimenfa
ig^
D.AuguftinusexempIoiuuenibus
167
Auguftusfempcr,Chriftianus
96
Au!Culxnosdocenc
245.&feq,
Auiculiedocumsata
30^
Auiscauda
i^j
Auiiimlabor&induftria
24^
Aurcsinpedibushabencregcs
1^3
Auresfpinisicpirc
i^t
Aurcsaudiendi
jj^
B,
BEaticado
vera
Bcatitndineso<fVo
Bcatitudoxterna
Beclzebub
princeps
mufcarum
Bona ficienda qua: fint
Bb
3
141,
'44
345
H
Bos
I N n E X
Bos a(^ viftimam, peccator mopinato
moriens
j4j
Ballainconcha,Mundus 371
C.
CAJaucr
in conuiuiis Acgyptiorum
217
Cadaucrishorror ii6
Cajlnm cui la pit,huic vilet tcrri 164.
Carli cupidu-is 2.1
y
Calumnixmalignitas 184
Canis Rhccoricu!:, Zoilus 180
Catiisc.Tuiaab ALibiadeamputatl 180
Caniscatcnatus, Diabolus iii
Canis
Acfopicus,Mundus 271
CanfJsChnAicfficax
I45
Carcercorpus
3 4 +
Carnes proximi comcdit detrador & au-
ditor
l8j
Caro,hoftisan;mac 107
Charitas quid?
y<S
Charitatis operibus hoftcm yinccrc zo8,
112
Charitatisiaaura per lites&contcntio-
nes
190
Chriftashumilitatis
magifter& exem-
plar
i}i,i^z.
Chrifti visattradiua
_
I47
Chriliianibonidcfcriptio 44
ChriftianijVt pidores, Chriftiimitatores
Chriftianimahqui?
44
Chriftianorumde
ornatu corporaliiudi-
cium 2.74
Chrifto
pulfantiaperiendum
}7}
Chryfonusmoriens 309
Ciconia: exemplun 151
Cuierumdiesquiddoceatnos
299
Clamorprccatorum
80,81
^
Cccmecerium ,
fcholacontcmtus
mundi
28.4
CoUimandum
inomnibusad finemtcli
Columbxmonitio;Cit6,cito
J57
Communioucm
detrcdtantium
incptia
99
Communishominumcontcntio,quiseo-
rumvideatureflema!or 234
CoiTiptdibusaurcisftringi
162
Coinplaceniiae vanicas 1
} 5
X^onciouisefficocia 97,100
Concioplcdcndovumcommunis 1
59
Concioms auditx lepidum didum
} ; y
Co/icionaw)icsiudicium hominum
fufti-
pcar
.3 34
R E R V M.
Conciouurn tot, cur tam cxiguus fruflus
3
32.& feqq.
Conficeridecrcdantiuin, inancsexcufa-
tiones jg
Confcicntiaqnid?
504
C'^nfcientia bona
50?
Confcicntix examcn antc Confcflio-
nem
i
3 t
Confcientia mala vindex fui 156
Confilium malum 16
Conrol3tioinrebusaffli(flis
249
Confortium malum
17
Contcntio vcrboriimquam noxia I9<j
Contendereveibisillicitum iS^
Coniinentia iji
Conucrfio ad Deum Ta afBiftione con-
fulitlir z4t
Conucrfioniseicmpla
^5} 38,361,
&l<:qq.
Conuertentium cur tanta raritas
j 40
Conuertendumftatim
}}6
Corda prauotum nidus hjcrefeos z
}
Coronx Romanae & Chriftianac 94
Cwpus humanum , ipfumque caput , in-
ftardomus 2.20
Corporisdignitaspropteranimam 191
Corrcptiopatcrna,dminaafflictio 142.
Correptio Superiorum paticnccr audien-
da 186
C.orrcptionistolerantiarara 161
Corripcremcritum
,
vcrx amicitias fi-
gnum 161
CoruicantiojCraSjCras
}}?
Coruorum mmiftcrium 248
Cruccfefignandi vctusvfus 127
CrucisvexJIum ir^
Crucis fignum clypeus 12 tf
Crucis cfficacia
,
nunc & in die iudicij
117
Cultus corporis & animaj diftinguitut
I74.&feqq.
D.
DAmnatiOvTtcrna J4T
Damnatorum tcftimoniij dc mundi
vanitate 271
Damnumpulchritudinis
279
Damnam maximum peccatum
294
Dei mm pacantia, tria
9
Dclcftatterra,queiscarlum nofapit
265
Demofthcnis didum

Tanti non cmo
pxniterc 28r
Dcntium ordo duplcx,& cfficium i r-9
Defperandum nemmi,dum viuit
50^
Dctraftio vndc dida , &quot modis fiat
174
Detrafti
I N D E X
PctraHo impcdienda 1 7
s
Detradionisrcmedia
i^S.&feqq.
i8i.&feqq.
Detralor&audirorpeccantambo iSt.
&feqq.
Dcuotioquornndampraepoftera
99
Dii boli culrcr & equu<;, peccator
14
Disboli aftus pcncula peccati tesentis
68
Diaboli aftutia contra Communionem
iCO
Diaboli & hacrctici coniundura ftudium
Diaboli&haprericiaffinitas }0
Diabulicxillufiones
15, Ji
Diabolusquidmonftri ,
&quarebeftia
dicatut i8
Dubolushofti<:anim3e /09
Diaboiustransfigurat fein angelum lu-
cis
Diei totiuspiusdecurfus
Dicmm triagcncra
Diesirs
Dicsmoriis
Dii:ge,lcgum fummi
Difcendum femper
i'3
147
M4
jxo
343
86
289
Difcretio in formanda luuentute i ^ 8
Difpenfatores Dci fumus omnes
j
1
8
Dodlrina Chriftiana 46
Dodrmx caekftis nouitas & efficacia
EBrietatis
infania
1
1
4
Ebriofife ouantes in tartara dcmit-
tunt
^
116
Echinus.bonaeconfcientiactypus 107
E', ho, alcercantiura typus 189
Educatio natnram corrigit
1 J4
EU"<3iovitae&mortisdatur 3
6
Eleemofynsepraeftantia 90>9i
Elccrriofynsantc mortem datac , cffica-
ciores
5?
Impiriccruminftar,mttndiia(Slatia 168
Eprcurei i4<.
Eua,carnisfignra 107
Eucntnum mcertitudoaffligit i^S
Eunusimpoftot 171
Exciibias&cuftodiaoris 217
Exemplum malum 1 6
F.
FAbricandofabrifimus j^z.&feq.
EamKrcftituiiodifSciUs
175
R E R V M.
FamiliqmaximaeeuanMerunt iSo
Fafciculus iTiyrrhae,ad patientinm' zot
Fartidium munJi pra? carlideliciis i66
Fatuitasfiliomm Ifraelin guftatu 264
Fidci mcndacium omnium grauiiTimum
165
Fidesqaid?
50
Fides noftra vi(ftori.-i It o
Fidespercharitatemoperans i;o
Figulidomusdocet humilitatem, vt &
ccemetcrium zS^;
Figlinis vtebatur Agathodes Rcy 28^
Filij probi, familiac ornamentum t
<;7
Fiiiorumeducatio
148,151,1154, 1
51?
Fihnsprodigus
HiJ-^
Fmis vitaj meditandus joo
Flare in capfulam foraminofam 1 80
Foenum,Mundifupcrbia
2.^9
Formq ftudiumridiculum
178
Formoccor.temtus iSr.&feqq.
Formac venuftas admalum comparata
grauiffima i8o
Formam funmrcforraantes
,
aDconon
agnofcentur iSt
Formic(jdefcriptio&natura
251
Fornax noftricprobationis lor
Fortitudinisgenuspraeftanriffimum
94
Fortunarl-bcrfupcrftitiofus
3 J4.
&nrqq,
Fruftus plerumque concionum eft, iudi-
carcdc Concionc
J34
Frudus Spiritui fancli duodecim y6
Frw(flusmcd:tationis mortis 188
Fumus,mundiia(fl3ntia
15P
Fumofuffbcarusfumivendulus
159
Furis&mcndaciscffinitas 164
Furisinftar,v-inict Dominus
301,34?
Furumfucus
78
Furunj concio c fcalis patibuli
1 5 9
GAHinarum
garritus contemnendu?,
dum ouatolluntur 10?
Garrulorum ho^pirium 178
Garruli
parumf racftarefolcnt
53 J.
&fcqq.
Garrulitas obcftoriscuftodia? 2^6
Gcntiles ornaiui corporis daut operam
174
Gloria Romanorum &Chriftianoru
^4
Gloriaccupiditas,canfapeccati
72
Gloriae contemtus- docetur in carmetc-
rio
J84
Goliarh,carnisfignra
107
Gratia Dci , armatura & mums inexpu-
gnabilis
I N n E X
gnabTis
^
115
&feqq.
Grati,Deoomn{aacceptaferunt; ingra-
ti,fibi 346
GratitutJiniseyemplum inpanthera iij
Gulofus vcnter princeps cocorum 2
17
Gu(luscorrupcio,remediam,vfus
15^
Gyn-jnofophirtaram moscoatra orictos
H. ^
HAercfiosnidustripIex
11
H.xrcfjspedepeiusfugienda iS,2.o
Hxrctici amicis iobcompjrati ?t
3
t
Hcrctici cur tantopere D.Gregorium ui-
fcftentur 3!
Hrietici quos facilivisdeciptant
3
6
Hxrcticifeir.pcr mentiuniur 5
etiam ve~
ritatcmdiccntes
55,40,41
Hncrinicorum cauilli contra Crucis fi.
gnuin 1:7
HoErcticorum oriqo i^
Hsreticorum conciliabula
24
Ha?reticorunicum daemonibus coniun-
fftum ftudium
54
H^reticorum pater& magifter diabo-
lus
^6
Ha?reticornm aftus 4i.&ftq.
Hscrcricus monftrummonftrorum 16
HjEreticusquid?
27
HerodisafFcdatio
75
Heftera modeftia coirimendatur 176
D.Hieronymus monftrorum hqretico-
R E R V M.
Initium fapient;? timor Domini %
Innocentia: cfficax teftimoni.im iSj
Inf-in-acirc.i cultum corpoiis
17^
Inftrumental^titiae inania
,
vanitatcm
mundi teftantur xiz,
Intellc(fl:asdefcriptio tj^, i:?S
Inuidisdeteftatio
204
Inuidus fibipriusnocct
204
Irafcendum fibi anteomnia 197
lt.'!-.vcrbum afperum
512
ludas mundi prodicioncm rcprxfentat
T08
ludices ineoti Concicnum & Conciona-
rum Hercules
I N r> E X
lingua fcyphus Torephi,Chrifti 17
j
LingL'X maliEnocumenta
170,172.
Lingiiierecudendx
173
Linguaelegicimus vfus 171
Linguajmorbus non facilc curabilis 178
Linguxconftrudliioadmitanda 168
Liliaagn nosdocent
245
Lippitudo oculorum fpintualis 112
Litani^maiores, die S.Marci 126
Litcra Pyrhagorse
64
Loquendiparcitas 226
Lorum guftauit 164
Luciferpiimumpeccatumfecit
70
Ludns fortunjB, i; bellus ncfarius j
5
8
Ludificando muduscxccllitomrcs i68
Lumen charitatisextmguiiurpatentlbus
vtrinqucfcneftris 190
M,
MAlediccntiae
tolerantia
104
Malum pro malo rependerc non
licet 196
Manna nouumecfflo expedantes in ar-
boribus 150
Mareeftmundus J9z
B MA K I A cxemplum humilitatis
2 3
1
B.Mariae Virginisencomium
53
Martyrum inuifta voluntas 1^0
Mater iaqueum pucris fuis ncftens
1
5
9
Matrum (tulrusamor 158
Medlci audicndi non tantum
,
vi fanus
fis
_
33
j
Meditationesvtilcs
314.
&fcqq.
345,
346
Mcmento homo quia puluises
,
&c.
19',
199
Mcmona Paflionis Chriftimagnumfo-
latium 101, 101
Memoridefcript!o
136,157
Memorare Nouifrimatua,&c.
324,241
Mf ndacium quid? 40
Mcndacijtriagencra 65
Mendacesvcridici 4*
Mendacem dici grauiiisaccipitur, quam
efTemendacem 164
MenJaci) paterdiabolus
16^6
Mentiri verumdicendo
38,40
Mercedisdctcntio 8j
Mirabilium cfFedrix voluntasvoto ob-
ftrifta 140
Miferia fortilegorum & diuinos daemo-
niacosconfulcniium
3
5<?
Mifericordia: operaduplicia 90
Mifericordia Dciadmirandum quid 317
Moloch idoloquifiliosfuos immol^t 156
Momentum pretiofum
,
aquo pendec
R 1 R V M.
xternitas
Mcns
parturiens,mTindus
Monltra
Monentium
votafspe.inania
3M
170
301
Morientium
turbuiior habitus, incertum
indicium
5^7.3 ij
Mifere morientisimago
30^,310
Morientiumin Diio exempla varia
jit
Morientium
ftatusconimunitcr homi-
nibusignocus
3*2
Morsprimum Nouiftimorum
544
Mors quieca ex vlcabene trafacta
154
Morsintratperfeneftras
220
Morsinoll.i
108,165
Morsnecoptanda,necnimiutimeda
508
Mors
peccatorumiecfla ad inferna ten-
dentium
^i^&fcqq.
Mors
& iudicium
omnibus comunia
344
Mortalepeccatum
66
Mortemtimentquimaximc
304.
&feqq.
Mortem
fibi inferens prae ignominia
198
Mortem
incIamantisfabcUa
508
Mort:ficatio
(enfuum
1
3
t
Mortiscenitudo
z^g
Mcrcisnoftra:hora
cur Martae com-
mendata
^ j
Morris
meditatio fumma philofophia
287,298
Mortishorror
304
Mundicontemtusvbi
perfede doceatur
284
MundiexMARiAfoIatium
53
Mundi mercesjmiferia & pernicics 269
Mundiftatcradolofa
145,135.
&feqq.
Mundi tempus,dies vnus
254
Mundivanitas
158
Mundifraudulentia
z6i
Mundum ftare fub pondere peccatorum,
adinirandum
330
Mundus,hoftisanima:
108
MundusdeUrat
,
hinc malc iudicat de
bcatitudine
145
Mundusquos maximedecipiat
t68
Miindus fenio confeiflus
3
3
o
N.
NAbal,carnisfignra 107
Naturxlcgiscfficacia
57,58
Natura texitprxftantiora quapquc 192
Natura: propenfio vt fluminis ittus
I92.&feqq.
Nauisclauoregitur,itavitahominisme-
moiia Nouiftimorum
341
Nidi vari]; &nidusha:rcfeostriplex iz
Nihilo varaor totus mundus 270
C c Nofce
I,N 9 l X
Nofcc teipfum i
Noui(Timacur ficdi(3:a
544
N^^uifTiinoru recordatiocfficax
^24,
J40
Nouinimorum parcitio kiter bouos &
malos
345
Noxpacata cxdiC pic tradudto
2^4
Noxinquieuex die maleexado 156
O.
OBcdicnt'apucrisnece(rariA
14*
ObUiflaaiemanoxia,(Sitiiperftuio-
fa

3,^.&tcqq.
Gbloqvi'-a
toleranda Dei cultonbus
loi
Gccnrio pcccati fiigienda 6y
Gtcanofacitfurem
^9
Gcolcrum
penculcra &
cuftodia x
: 8,
Ocnlorum arcificiofa
conftructio 1
1
8.
&rcq.
OcUiOrumcorruptio _
iiO
Gculorum remedium
(piritualc
121
Oculorum acicsincneld
incendcnda 12.5
Oculus
Dcipenetratomnia,
&folasdi-
ludicatbenc-
"
^3^
Odoratuscorruptio,rcmedium,vfus
i
5 j
Ominadiuinonucudircda
})9.&fcqq.
Operandum dum dieseft ^5 S
Optare omnibusfacilc
joi
Optiovit^vclmorcisomnibusdatnr
;t
Opus mechinicum
excrcicio
addilcicur,
ita vita Cluiftiana J-ji
Oratioexfpc
.
.'^
OratioDominica
il^id.
Oratio brcuis, gladius
^
'
^
Orationisvis
90
Orationisbreuisefficacia
li8
OrBITAE PROBtTATIS
vfuS & Vtill-
tas Ji^^^^i&^eqq-
Originalcpeccatum
^<J
Ornatuicorporisoperamdarc ,
Gcnci-
liumcft 17+
Ornatusanimspraeftacior
lyj.&fcqq.
OlTa arida doccntformam
&mundum
conteninete
284,286,188
Ociofi ad formicam mittuntnr
i o
Otioforum pocnae vanac
z^t.&fcq.
Otiumreprchenditut ^45
P.
PAcis&concordisecommcndatio
11
1
Palati diucrfitas
amacorum
Dci &
mundi
2 64.&feqq.-
Paradoxa doccnturia eocmetcrio 2*4
P.irentes
induigentcs i
J 5
Parentcs honorandi IS^
Parcncibus graues quid mercantur ibid.
R E R y M.
PaflTio Chrifti patientiSdocet ej,&Teq.
Paternoftcr,& Aue MARiA,deliciJC
jj
Patientijccommendatio
iyp,24J
Patientixmagifteriurn ico
Paticntia iniiuiarum, magnum miracu-
lum '99
Patris&filij mirabilislutaafFcduu 2it
PaHperumopprelTio ?}
Peccata quon>odo cxtinguantur
j i
Peccata clamancia 7S
Peccata aliena nouem. ibid,
Pcecata cspitalia
74
Peccat,quifquis mentitut 1 6
v
Peccati monftraficas
67
Pcccatordiaboli equus
14
Peccator arternalitcr pcccarc ccnfeturia
voluntate jitf
Peccatoris intrcpidi dcfcriptio 1 ^ 6
Peccacorum tria genera 66
Peccatoruin onus
j
3

Peccacorum cur tam rara convicrfio

5
3
2
Pcccatorum pondus d tcrra fuftineri, ad-
mirationem fupcrat Kumanam
j
jo
Peccatum in Spintum fandlum
j6
Pcccatum primum in cxlo, fecundum in
Paradifo
70,72
Peccatum,oranium nocentiffimum
6^,
Peccatum irrcmiftibMcquomodo
77
Pclli vulpinxleoninafacccdic
109
Pcriculumfugicndum 6S
Pcriculum in mora
jj^
Peftc peicr hartcfis
1 S
Peftcsadmirandae
20
PKilofophari vtilceft
j 2^,3
46'
Pigti ad formicam mittcndi 2
^ i.& leq.
Pigricia: excutiendae rcmedium triplex
Pifciscandadirigitur
?4t
Placcndi Deooptima ratio 230. & fcqq.
Pa?nitentia non diff;rcnda
5
1 o
Pa'iiirentiaaccelerada,obtrcscau(as -:
^9
Poenitentias Sacramenti bcncficium
j
ii
Pra:ceptadecemad vnumrcdigiltur
87
PrcBcipinumprae nimiaobcdientia
ji
Pixcipitium pcriUufioncmdiabuli ibid.
Piaccipitiumfedudorum
52 &fcq.
Pracfidia contra hoftcs animae 1 1 o, 1
1
4^
Pracfidiaduofempcrad manum iiS
PretiofiE res in vilibus rcbus latcnt
150
Prctiof tlima anima ibid,
Principiisobfta
^jiS
Procraftinatioconucrfionis
5 37
Promdcncia Dei in pcccatis clamantibus
80
Prouidcntia Dci nituntur boni^&faciuni
quod
I N D E X
quodfuicftofncij
547
Pueilscharitas virum i rufpendio libe-
rantis
256
Pucri h.-crcticosexecrantes T9
Pueri qua p.irte caft'gandi i
^4
Pucrilii exculatio in pcccatis alienis
7
s
Pucros nia citcent
148
Piilchritudofioscaducus
278
^ Purgatorium
3
12
QVantiquifqucfirprctij
1^4
OuatuorN^-^aiflima
340
Scire
vclunCGmacSjfcdfcirii^iueiepauci
Q23t^"Of Nouiffiraoiumefncax mcmo-
2,511
R I R y M.
Saltu^Chriftimtiltifarr}
143
Saiuracio Angcrca
^i,
Salatismtdia
fufficientia
omnibusdata
318
Sapientesfcro
Jl4.&feqq.
Sapiensvevc
g
Sipicntia vera
j
Sapicntiaf pretium
y
Sapieatiae &c
fimplicitatisconiunftio
y
259
Sardjnapali proiccflu? animus
ifj^-
Saui
D<-uidisamicitiarupcratus
210
Sauluivcftimentatenens
percauit
79
ria 54i.&fcqq.
Qvn^nihil fcit, nihil interrogac
284
Q\nd nuuc optandum roaxime in vita
Q^ici oprabitur maximein morte
jot
(Tuid dicenthommcs^vanumdidii 102
Qmjiquc Scnfus
150
Qumquc vulncra i;r
Qjuiqiic portaj,iuga,fatrapa, porticus,
lapides,regcs, talenta, cmitaccs
,
&c.
ijo.&feqq.
Q:'inque filiis Mathathi* qainquc Sen-
4iis comparati
135
REbelliocarnisvndc IC7
Receptores raticnis rcddcndse mc-
mores efle oportet
3 1
9
Reconciliatio animorura commendacur
21 i.&fcqq.
Reddci:ationcm; verbum afperum j 18
Reddenda uutK potiiis ratio facerdoci
Chriftivicario
320
Regr.um in nobis afFtdtant vitia
^ 7 5
Regn'jm Dei pri...iim qujerendum z^6
Remedmm icpidum coQtra makdicen-
j?8
122
}C0
78
170
XI am
Rerncdium oculorum fpiritualc
Refpicefinem
Rcrtitutioin peccato alicno
RfJSjglori.. mundi
Rota !gnita,hngua
Rotaequatuor, quatucr Nouiflima
342
R012 volubilis attcncio quam cfficax
}7i.&fcqq.
S.
SAcramentaEcclcn^c 60,62
Saiomonisiufacuaci.o 22,16^
Senij incortTmoda
tSi
Scnfus qiiinque
j q
Scptem SAcramenta
Ecclefire
48
Sepcem pcccaca capitaha,
& fcptem prar,
^^^
74.&feq.
Septcnavaria
7^-
Scpulchra atquc ofla
, magtfiri noftri
i84,i8^&fcqq
Serui.jsncqu3in
&!gnauus
j2c
Silenciodifceudum
2*6
Silcntium araicorora
lob dicrum
fcptem
286
Simi i pra: amore pr^focat prolem 1 c8
Sccofraticumpeccatum
gj
Somnijinltar.mupdi
vanitas
260
Somnij in(iar,irundi
fuperbia
^7 1,2^3
Sorshoininis Chriftiani,
Dcus '27$
Sortilegium fplendidum
fcd
fraudulen-
tum,mundus
^yo
Sort.lcguim
fuperftitiofum
354 &fcq.
Speculv bcnus vfas
Spe;andum in
Dominofempcr
Spes
Spinea coronaDomini
Spinis indormit malc
fibi confcius
Spiritusfandircpcemdona,
&c.
Statua hominem
opprcffit
Statusgratiae
Status damnationis
Stratagemaca
bcllica varia, ctiam diaboU
1 12
Stultus mundo, fapicns
Dco,
Simeon
Salus
2.19
Supcrbia
,
ruinae
caufa diabolo
& hjcrcti-
cis
jo
Supcrbia mater hafrcticorum
& diaboio-
rum
,j
Sufannae innoccncia
179
2-44
5
182
7tf
ii)8
312
3'S
Symboium Fidei
Cc
185
Tad-
T.
I N D E "^X
TAcUnrnitaspucrosdecet
149
Vide Silentium.
Tacituni)tas,acris vindifta jSy
Ta^tus corruptio,reinediuiTi,vfus J;
5
Taduspeccanjminiiltipkx i<4
Tantus vnuf^uifque
,
quantus apud
Deum 137
Tcmpiis laboris brcue , mercedts acter.
num 316
TempusfallenrrSjfefallunt
315
Tentationes vt luere proditoriae j 1 2
Tentationis vehem?ntia 71
Tentatorebhominumdiaboli 71
Terrx miianda molcs
350
Tertaefaciemoccupantes
J4J
Terram fub mole pcccatorum non ruere,
. admirandum
519
Terreni caeleftia non capiunt i ^^;.!
^4
Thcologicse virtutes
4^
Timor DominijinitiumfapicntiiE x
Tolle,legc:tolle,lege 187
Tonitru terribiliflimumjlTE. jii
Tria pr^eclara incitamcnta virtutum 96
Tribus fortibus tres animae facultates
comparantur 141
TribulatiOjVentusprofper
193
Tribulatio , fornax probationis vaforum
zor
Tnbulationis dignitas & cfficacia 191
Tribulationisvcihtas&folatium 141
,
&feq.
VAloris
fui fcrutandi ratio 134.
& feqq.
Vanitasfeexaltantium 137
Vanitas vanitatummundus 2;o,3i9
Variamorientium vota 302
Vcnatioanimae perniciofa i6i
Venatoresanimarumdiaboli
3
'7
Vcnialepeccatum 66
Verb i Dei nunc fuauia, aliquando afpe-
rafutura
31^
Verba
afpera tria
3
1
6
Verbi
auditores
multi
,
fadores pauci
3^J&feqq.
R E R V M.
Vcrboforumimportunitas i?6
Verecundia decet pueros
150
Vcfperlactus.cxdie bene tranfa^^o
1^4
Vefperturbidus,ex die maletradudo i^is
Veftium ongo,luxuSj& vaniias 174.
& fcqq.
Via ardia & fpatiofa 64.
Vidtoria fui omnium excellentilHma
94
ViAoria Chariratis xiz
Vidy^ Receptorum mifcrae
319
Vigilandum contra hoftes 109
Vigilia; bona;fecuritas iir
Viilicusiniqiiitatis
320
Vindifta noneft licita I95&fcqq.
Vindidargenus optimum io6
Virgae caftigatoriae miractilum
1
5 j
Viigirum decorticatarum contemplatio
quam efficax
37;
Virginitatispereuntisinitia 68
Virginumfandarumlaus %76
Virtutes mellits,cur
84
Vircutes Theologicae
46,%$
VirtutesCaidinales
8j
Virtutis & honoris templum ibid.
Virtutum acerbitas in oao cofiftat ibid.
Vifuscorruptio,remedmm, & retus vfus
Vita via eft ad patriam
300
Vitac vt viac cfficaxconfideratio ^ij
Vit? neceffaria qua via optinie inucnian-
tur
247
Vitacdies vnus a<4
Viuendi neccffitas folicitudihem parit
244
Volucres caeli nos doccnt
145
Voluntaspeccandiactcrna
31^
Volunfacisdefcriptio tjfijnj
Voluntati!
hbertas; Vide Arbitrium,
& Libertas.
Voluntatis oblatio pracftantifllma 139
Volunratis malac mala
ijf
Voluntatis bonae potcntia, in agcndo &
toleraado
140
2.
Elusfan<5ius
^Zoiluscanis Rhctoricusdidus
S9
I N D E X
INDEX EXEMPLORVM
V
E R I D I C I.
ABelylacoh,
lofeph
ffatrihts
pnfli-
terU7it 2.38
Ahriih^ modefiia
in cStentione 186
Abrahd
frtitnfgno
cxpstijtuDei nutum
^^e.-yfm-
Abraham
djferum
diclum
pattenter tulit
Ahfalonisproteruiipunitio 153
Adttm
abfcondit fe
audha voce Vomini
Adolcfcentuli
comtuli
fbi
petM volunt-j,
quam vcluit Katura 281
In Adolefcentubs
inuerecundos Perfarum
lex
151
ffgyptij cadauer
conuiftiis
fuis propone-
bmtj
i 1
7
JEgyfihti4
quare
fa
^us adulter ^5,151
JEthiopis Candacis,^c.conue^fo
5
5
j
Aff'.'ciAtiodittinitatis in Herode^
73
Affectatto
dtuinitatis perafium 72
Agag imparatos ad morttm pr^fguratj
AgathoclesSyracufarum rexficiilibtis vfus
28J
Agathon abbas lapillttm in orc gesiabat^
118
Agefilai confilium contra detractores 184
Agis Lacedxmontortim rcx Oratori verbofo
quidrejponderttj
534
Agrippa rex vt ludificatfn Alexandrn
Agrippim Neronis matris fiultitia l
J
6
Alcibiades canis fnicaudnm tmputauitj
180
Alexander quanti
fecerit Homeri lUiidem
191
Alexandri continentia oculertim 224
S.Alexij humilitas O^patientin
jp^
Alphonfv.i A^rragontd rex fapientiam ept-
tHrtis,
fivenuiisfniffet^
7
Ammanni vioUnta lingua 1 7
1
Amcseremita
furem mire conuertitj 1 1
1
j^ngadrifina ^ro deformit^te orauitj 1 8
1
Angeli cuficdis cfiicium 1 1
8
Angufii
vid typus,0'- latd 6
5
AnimA ^retiufn ex incendio conijciendmn
292

Animi moderatio vicloriis omtiibtti pn-
fif.t^ 54.55
S.AMonrjvifio contrat&dium 250
Apollinis teplo
infcriptum,Kofie teipfum 1
Aptdeiivs Q> Hcrmes oculos
fbi
eruentes,
ad meliiis philofophandum 224
Archelaui rexfilendo radi vclebat 228
Arifiippas naufi.-igio ertitus ,fapientid
prs.-
fidiofiettaffe ficiosq^ confolatus
efi
24}
Arisiippi lepidum di-.i um
233
Asltts J^.Sertorijper hinntihim 42
Afius
Mahumetts fercolumbam 42
Afiu regno potitus Cyges 69
Aflus
lulianivt Detii haberetur ji.
A.slui Menecratti medici vt Dem habere"
tur ibid.
Afiu
qnidam in mare pncipitati
,
fpeper
tn.:r: tranfcundi in terrapromiffam
3 3
A^iu quida.m regnum occupam
'
3 7
Afiics
in populi decepttonem ^affeciatio-
nem diuinitatis 4 1
^fcqq.
Aiium dtaboli detexit S. Martintts ^ 8
Athenienfium ftultum facinta ij
S . Augufiintcs difi^erebat conuerti
337
S.Augufiini conuerflo 287,362. C^feqq.
D.Jugufiintts 6, i 6
7,
1 8
3
Auictild doctimentum 302
Auribtii graues pr<s mundi firepitu
335
Axdquercla 2.25
B.
BAiitz.etss
Turcarumprinccps a, Tam-
berlano cjmpedibui aur^ts vin:tus
262
Balf.am lene mcrifed'non bene viuere vo-
lebatj i
'-
3
'Balfafar
humiliatui
-
3
7
Baptizata angelis fufceptorihtii
virontm
JpeciLJ
^9^
Baptizatw puer ex monBrofo
fit
puUher^
C c
3
rimm
I M T)
rimiu ij)7
Banfyochahasimpojlor 17
J
HttyLiam
^
lofaph.itj 301
Bea'itHdo mundi infelix 14
+
S Eeri^^rdi
foror
ornatum corporahtn ah-
iecit^ i77
S.Bcrnardfff per aitellum latrantcm ma-
tri pr^fgurattif ico
SBrig'd,i pro deformitate oratiitj % 82
C.
CJFfayem ^
fortuna,m eitu vehii
195
Cain wiiidia
ij>
homicid.nm 8
1
CaUgula, ^r&metii feintra lecium ahdc-
bp.t-i 305
Cam'y[i.-s aftu regne exutui
3 7
Ct%ptiiiiias .^::trea t6t
C/^rahhas fitdtui z?
}
Cariha^ineiijium matrum flultns i)t
fi-
lios amcr
155
CaUitalts ainor ^fludium 181
Caujidi ctfumi-vendnU
259
CtrintPjtim
fugtt
loannts 'EtiangpliHa 19
Cham iiifa ob trrcuerentiam
erga
Jpatrcm
malediciio
153
Charittis Marhabxorum in Beum 8 8
Chiusfenex 166
S. ChnJitna inimicum per ferpentem con
-
uertitLj 2. 1
3
Chrifio pulfanti aperiendum
373
Chrifiui Itbro aperto in
fibi conuenienttm
fentcniiam incidit^
367. cjr^feq
.
Chryfo rsj mors
3
c
^
Claud.j imprudens
faclum 1 2
Claudiui CLemens,
^
loannes Matlrofui,
fapientiam Parijios aduexerunt-j
7
Clodou.tis Dei voluntatcmfig^iofcrutatui
Cdumfordet, chm tsrra fapitj 264
Concio haheturfipe
, fidfit
rarp
3 ^ j
Concionum pr
ifia?uia i co
Concio72um atiditorcs^O" nonfaclores
3
3
2
Concilitim Ariminenfefuhdo/um 24
Concilium Seleucianum
pefitlefs s J
Concilium Confiantinopolitanum,per Co-
fronyinum contra imaginumfacrarum
venerationem cpaHum.fiauduletum
1
5
Ccncilium
Ephsfinum pr.-datonum z
j
Confefiionis peccatorum ejfcacia 1 co
Coniugalis
Jideifinceritoi 285
Confctentiji maU trcpidatio
504,30^
Cotifiantia in. b^no lO) .
(^'fq.^.
E X
Confiantia Petri Martyrls
r^o
Co/Mantiuu^ Hhellos calummarutn
cxujjit
181
Contcnticfis manfuete reffondendum i Z6
Couerfio D.Aug-.-flini. Vide
Augufiinm. 6
Ccnuerfionis excmfla v^.ria
538
Conuet tfniiumfiatim
3
5
<>
Corinthit ru?n
fiulta
temeritds 1
1
Ccrnclij Centurioni^ piel Oi
^3
CoYpoyis cnra
nffeciu anim& quanta 292
Cr/7j/? ;.vw7 //; c, rtum
j
1
1
Croeficantio rogo imminentis
144
Cruciifigaatio effcax 12^
Crucis
figno
lulianm dxmonesftigat ibid.
Cruciifignifigtir& Thuu
efficactn 118
Curialium duorum mira conuerfio
363
^
Cujiodta tculorufft 2ii.^feq^.
D.
DAmafcentis
loannes, maior humilu
qtiam fuperbuf 138
Damnati terribtlts apparitio
3
i
5
Daritis aureis compedibus vi7iFfHi 262
Daiiid amiciiia SaulemfiegJt-> 2 lo
Dectj erga patrem reucrentia l
J
2
Dei vpcantts v: x attendenda
287,313
Detraciorcsnon audtendi 182
Detraciorumpuriitio
184
Diahclt tn angclum lucis tramfiguratio de-
te^iaa.S. Mariino
3*
Itefjj a Iulian.i li
3
Diaboliafiuiia adinanemgloriam tentan'
tis 116
DicgeTies ne quidem haculo arcendus eratj
a difcendiftudio ) 6 2
Dionyfui Syracufantiifurtumfermifit,vt
eb; ittatcm tcllerctj 1
1
7
Dionyfius yracufmu^ ludibiium muridi
faius Z69
Diofccnts fanr^um Tlauimum occidit
25
Difce^id/ m,
c^feni
,
^magno, Cfdoclo
^?>y.&fcq.
Difcendifiiidium ardens l6i.
^feq,
Dtuinitatis ajfe
ciatioper
afium 7
1
Diuinitatis
affc
latio in HerodtJ
7
5
Item Menecratis medici
72
Item luliani ibid.
S .Dominictii pcr catellumfiace Orhem in-
cenfurum, matripnfign.-i tu* 1 00
5. Dominici in Deumfiducia 148
^.briofo'
SXEMP tORVM.
1. U.
E^r:oforum
male pereuntiii exe^la 1 1 6
Eletmofymvirtni
jri,9i
Hiam coruui faiiit-t
248
tlifetii cxercitum Syrii in medio Samaris
patttt
^
dimifitj
2.08
S. lLphr<i.m mtrr.bilieuetufdoci*}
6y^feq.
J.ficurji.orum inanis beatitudo 1
^4
Efauinffientia 264
S.Eurharifiz eff.cacia \ o i
Zufebij Cremonefis tnpidatioinmorte
313
F.
Fldticia
in Beum
248
Tididcia cum otic
, p
rsfumtio 2
j o
Vilia patrcm a/it
,
tr.atrem in carcere la
-
ifat^ 1
5 J
Tilitps prodigta
310
Til:; prodigi imprudentia
1
4
Jikorum
,
parentum curatn detre^atium,
impruJentia 1
j
Ttiiorum
in parentes obferuantia
152
Tihorum
in parentes rebellio 1
5 3
Tiliorumproba educatio
157
Tiliorum
beneeducatorum prsf^antiiti
J 7
liliorum ifracLnfpiefaia
264
Ttliia
antefnJpendiHm patri nafum pra-
mordcns 1
j;)
TlcrenttJi lex contra
otiofos 2 5
1
Tormi
ccMcmttii ob anims cttram 280
Torf7iJi contcmt^exemfla 281
S. Trancifcu^fratrem Leonardum a tenta-
tione vamglorid liberauitj
7
2
TumivendulurSfumo
interemtus
259
G.
GAUicanxi
fablimior inhumilitate^,
quatn in feculi celf.tiidintj
238
Cieziinefcatio in auaritiam
69
Glorii cupiditas efca nocentijfima
7
i
Cltriaiyi confufiontj 2^3
Clorii inanis vanitas
235
Cratttudinis exemplum 2 8
3
Cnci^ Sapienttifeptem
8
Gregoriu-i Thatimaturgta 10
Of-cgoritiiTuronenfis fe confolatm efi ino-
pinata libri apertione^
371
i<;/fw? eodem modo Morouio fententiain
congruam legitj
370
S.Guiltelmi conuerfio
^ccnfiantia 1
5
Gyl^^
regnopctitm,
aftu 69
Cygti
annulus n.htl ad Chriftiani cando'
rem 69
C^mnof^ijififtrum
rigor (tra ottpfos 251
TJI^^refm (^ infdeHtatcmfuppreJpJfcj^
*'*
magnummiractilum 20
Hireticifugiendi 1
8
Hireticifi aui detecfa miraeulo
3 y
Hdireticoru?n fcci.i
adluxum 0^
afium
4 J
Hdreticcrum origo a maligno
efi
18
Hannibalis dicium, in cppugnatione Komis,
Hannibalis diclum , de Carthagine
O'
R"-
^/5! 171
Hf// indidgentii poenas luitL>
j^6
Heliogabaliptciieptild
147
Heraclij humilitas inferenda cruce
Chrifii
Heraclitti librifacri confultatione,T>eivO'
luntatem agnouit^ 3^5)
Hero diabolifuafufepncipitem deditj
3
1
Herodis .ifectatio diuinitatts
7 J
Hefier
ornatum externum contemnebatj
27<J
S.Hieronymtn apparuit
profidei dcfenfig-
ntj

39
S.Hicronymui diem extrcmtim exhorrc-
batj
34&
S. Htlarion a latrcnibtti non tcrretur 301
S.Hilarionmoriens 310
Hiram querimonia 225
Humilitatis cusiodia 2 8
J
Humilitatis exemplum in Impcratore 2 3
a
Humilitftsexaltata 238.
^fqq.
1.
IJcob,
lofeph, Abelfi-atribu^ prifiiterunt
238
5. lacobtii martyt
j
3
8
leiunlj cfficacia 51
1
lefahel efcnefira prcifitata,(S^C
|2
i///<j?o dtabolica detecia
3
8
lUufione diabolifc qitidam pr<ecipit/ins
3
1
7/^/; (? diaiohca cx arrrgantia l
J
Impr::densffi.ci/im Claudij 1
1
Inceiidiaria lingtt.^ 1 70
Indo .tdccJisfpicnfiorei
5
Indolts eximii indicium 252
Indulgettii puerorii cafiigatA exemplu
1
5 (f
Inhumanitas inprcximum 80,213
Inhumanitatis tujia pcena 8 1 .
^feq..
Intmicis bcnefactendum 208.
O^yi'^
.;
lnfani.i genus,bc7:os perfequi 1
3
S.IcmnesTucngelifia Cerinthiifugit 19
S.Icmnis c\uotidfan(i<xhcri(itie 87
T N B
XsAnnei Mailrofni
c^'
Chudtui Clemem
fapientiam Parij:os adacxerunt
7
loanes Damafcenus, mdorhHmilii, quam
fHperhtii
i
5
8
lob anncis fuls horrori
fniL/
J 8 tf
lobtolerantia, 104
lofaphat quo
vifo
a. periculo cdrnii [it Itbe-
raius
J
J.7
Tiliorum Ifraelin[ipientia
2.64
Ifaac
tolerantia inturiarum
IS8
Iudicij recordatiofilutaris
J41
ludtclj
O*
Nouifftmorum neglecitti noxiHS
lulia Augujli flia.quodcanos fibi extrahi
ctirahat , ah 'Augufio lcpide reprehenfa
luliana diaholif-audcm dctexitj 1 1
j
luliantisjigno crucis ddmones fugat
li6
luliani afiHS,vt Deus habtretur 7
1
LAhorandum,
tametjinon cgcof a
j 5
Laced^moniorum mos in conuiuiisji'
lentijgratia 228
Lacedimoniorum injilios rigor 1
5
7, 15
8
Lapidthusjimiles ignari
49
S.LeonardusfociusS.Franfifci
72.
Litaniarum matortim occajio iz/;
Litera Vythagorti
6\
Loquaces
parumpra:fiantLj
3 ; 3
.
^fcq.
Contra Loquaciiatem remedium i 8 8
Lotum gufiauit: Sui oblittisefl
, inefcatus
eii
Z64.
Lutheri remorfm
543
S.LuciA mater vt fanitatem impcprarit^
}6I
M.
MAchabAorum feptem
fatr.Hm in
Deumcharitas
88
Mahumetis ajius per columham
41
Manna in arboribtis pnjiolantes
150
Marcus
Imperatcr taheilam gejlans nd
fcholam vaditLj
189
5. Martini eleciio Diuino nutti
perfortui-
tam
Pfalmi leciionem
confirmata 368.
&feqq.
S
.
Manino
diaholtn apparuitj
58,507
S. Marti};us
moritns , mori 0> viuere pa-
ratus
jQg
Martinm
Lutherta
remorfum
cqnfcien-
E X
tteretortittetat
341
Martyrumfortituda
1
40
Matron<i Altxatidr.ns
pattentta,inferen-
dis viduA ingratA
moicfiiis
1^4
Matrum i^ifilios Jiultta amor i
s
6
Matrum
Carthaginenfium ftultus in
fi-
iios amor ihid.
Mendaci neverum dice^iti creditur x66
Menecratk medici
afim
, vt Detts hahere^
tur 7i,
'47
Mercedis detentio, inhumanitas 8
5
Miranda facla Gregorij Thaumaturgi r o
Mijericordii opus excellens 19 tf
Moioch idoio immolanturfiiij perditi
1 5 S
MorouAUS facroiiibros in confuitattonem
adhibuit^ }-6
Mors horribiiis 510
Mortem optantes fa7tcii
3
ici.(^feq.
Mortem optantes,0' venientem detreaan-
tes
308
Mortis hord etiam fanBos
aiiquando ter-
ret diahoius 311,51$
Mortuu4 viutim apprehenfum ad mentem
reuocat^ i 8
9
Mcyfes Maitrus iatro conuerfm 104
Meyfes qiiidam falftu.impojiot 3 3
Mundi tilujio &tnconfiantia
i 6 8
Mundi heatttudo infelix 144
Mundi fuhlimitas in deiiro Carahba dc-
rifa.
X73
N.
NAbalfiuittts
137
Sahucijodonofor
e ccetu hominum e-
ie^ius
i
? 5
Kafumpatri prAmordens filius aXfuJfen-
diumducius
1S9
Katii^ inferetro, e matremortua z99
Neronis infdicita->
O*
mifer exitus 2 6q
Nobilium
fanciorum ad Chrifium vccatio
147
Nofce teipfum,
Apoiiinis templo^nfcriptH i
NctitiaJiii quomodo acquiratur i ,a
O.
O^BedientiAexempla 150
PrA Obedientia
fe
prAcipitantes Eth-
nici 32"
Occafionem negligentes
J
5
^
Oculornm
cufioMa
%%i.&
feqq
.
Octfio'
S X E M P
Octtlornm cnflodi
e exempU iz
+
O^erti boni reinuneratio ,
etiam hic inter-
dum 196
Orationis vis ^o,
$
i
OR.BITAE PROBITATIS 'vfui &
Vtilt^
tai
i59,37^'&feqq'
Origenis errorif origo
(^cattfa
2-i9
Otijvitandtexemfla
149,150
P.
PAmho
lingfu rffrsnationem prima le-
clione dtdicit-j ii8
tarer^tum
inflwsftulttisamor 2,42
T*7ifienfiumfludicrum initium
7
Farturtunt ivcntes 170
Patcrfitiii im/noUturus,diaholifaUac4a 1
j
Fatcrflium vit&fuic infdtantem mirabi-
liter tandem ad mentem reduxit^ 2 1
2
Tatientta tniuriarum 103 ,187,188,
13-5,15^4,201
TaticntiaTcbii. 104,187
Tatientia Alexij,
O'
humilitas 194
Patientia Alexandrin^ matron, inferen-
disviduiingratimoleftiis 194
S.Vatricijffecui ,vbi ^
vnde
3 5
J
Tatroclty. adulatorum typns 1
6^
FauU rigorinfeipfam
281
S. Tatiltts eremitaper coruum pafias 2
4S
Faului Simplex tacere didicit^ 218
S. Taultti vipcrd in igrJfiatim excuffit
337
Teccatorcs terrendi altqui
5 3 S
Perilli cruieltta<^hoiie inefl fabricantis 8 1
Terfarum lex in adolefcentuloi inuerecun-
dos 151
Perfejtii honos,infanis genus
1
3
Tefies horrendi 20
Teflis veciigalexigitLj ihid
Tetri Martyrisconfiantia 140
Petrus Mattyr inter pr^donum tnanta
fymboltim recitatj
5
1
Petrus Telonarius iudicifijiitur,
^nd me-
ritorum augmenttim remtttitur
3
1
3
Philipptii Macedo bene mcnentem captum
liberum dimifit 1^3
Pietatis exemplum in ciconiis
1
5
1
Tlatonis indufiria in Acadcmia {iatmda
4
PrsLcipitantesfepn obedientiaEthnici
31
Tr^fagiapia circa SanBcrum ortum 1 00
Traxiteles h Thryne vt deceptus
293
Trocraflinatio connerfionii mala
337.
&fsn'
L O R V M.
Trotagoras expttero
vt facitts philof fhta
292
Ttter
deformis
bnptifmofit pulcher
297
Tueri Samofita qtud in odium h&reticorum
egerint^
,9
Tulchrit udinis laus vera
1
7 tf
Tythagord litera
64
Tythagoricumfilentium
quinquennale i jo
QScrtorij
afius
per hinnulum ceru^,

vt Dcus crederetur a.i

J^tnque varia
130.
&feqq.
^6juritHr , JEgyfihus quarefitfactus ad-
ulter
69
R.
RApfacis
hlajphemia fllentio refiin^a
/72
Rationis reddends. exepla Euangelica
J
10
Rationis reddend^ tfiicax memoria 321.
&feqq.
'Rehelles reges Senfui quinquefigurat 131
S.Remigij in aceruorum confiagratiene to-
lerantia 24
J
Refipifcenttafancia
3
}
8
Reuerentia Decif ergapatrem 1
5
2-
Rhaconesfiliiicotumace iudici obtulit 157
Rhodcpe fcortum pyramidem extruxit 163
Ko,'<c voitihilis attentio quid efecerit in re-
ge^ '^7\'&fcq^
S.
SAluljluliani
dicium
,
quo femper
di-
fcendtim
aicbatj
289
SamofitA vt h^rcticos
euitabantj 19
Samofit.ipueriqui.i
inoiiium hireticoriim
pila
ludentesegcrintj
I9
Sancio'um z.elui amoris diuini i%.&>fcq-.
Sapienti acquirendi
aptm loctn
3
Saptenti typus ^tpud Ethnicos 7
Sapientiipretium
incomparabile^
ihid.
Sap-entii
introducedd icptdil cxemplti
154
Sapientia Pr.rifik
ventirn expofita 7
Sapientiam emifiet Alphonfm
Arragenia
rex,fivenalisftiifietj
7
Sapientiam Claudtus Clemens,&
loannes
Mailrofui Parifios
aduexerunt
ihid.
Saptelia naufiagio
&extlio medetur 243
Sapientes Gr&ci^fep
t cm
8
Saptentijfitnus qui Deo proximus ^ . 7
I N t> t X
Sara Abhxtiffa diahpli aflum
ditextt 1
1
6
Saul DanidM amicitia fnpei attis 1 1 o
SasiliCi vtfliinenta
tenuit
7 9
ScicniinqHid conferat
pojflflori 47
Scientix ncgleclusa Socrate reprehenftn
^p
Stro {apere fliilTum 3
1 !> .
c^j^^.
Sertortjaj:iiSperhi}inHUtm 41
Serutis nequam ;
10
Seruus igijntim ibid-
Sefofirii
rex j.gypticrum rctxinconflafitia
notataremtjii
defafln
37t
lileuttj exetKpla 1 1 8 .
^fq-
Simion Sal:c; mf:dofattitts,ffip!i's Deo 1 3 9
Simon
Magit^ e fiiltmi
dctHyi^atm 2
5 5
Simpiicitaiprtides omnifapieiis prsflat j
i
Smerdes inipoflor J
7
Sobrietatis cttra
i i
9
Socrates difcipHlos fnos JpecHlttm inttteri
iufliiL^ 279
Secratesinterpuercs fdibtis difcit canertj
189
Sodomortim
cf
Gomorrh zorum pttnitio
85
^c/t^w
C^
Crceftt-s, de heatttudmcj 1 4
4
S*^/T obfllcnttumfluitui
temereiudicntui
Solonis impotentia.ob
filij
mortem k Thale-
tejiniuliitam
2-4'-
Spartanorum in
filios fludiutn 1
5 7
Specult UHd,:bHis vfta 279
Sptrid^cn fef^ipUcitate efficaci
philofophos
coijfuditj
5
1
Spurina
,
pulcher adolefcens
fe
deformans
28l
Statna cx ifiuidia csfa, vtfe
vlta
efl
\[i%
Stulti coafilijper}iictes li.c^ feq.
Stultitii infolentis prxmium i
^&flq^-
StultinnequittiKercj i8
Sufpendium viri impeditpucUa 2.9 ^
T.
TAciturnitatis
exempla 1 ^o
Tiiciturnitatts commendatio 218
TurnberlanicrtidcUtat 85
TemcritoffluUaCorinthioruin 11
Temp^um l 'irrutif
&
ilonorts Komi 8
5
Tirrorf^pejyufirk mcutitur
^yj
E X E M P t.
Thales MiUJitH
C dttm intusm, inputeum
lapftis eii 6
ThauJigni Crttcisflguncjficacia iti
Thaumaturgi mirandafiBa 20
Theodofitu Arfer.io Jdiosfuos in difcipli-
nam tradcns, qind dixerit
47
Thecda-s
fe
at toUens, humiliatus 2
3 J
Thom< Mori dsxtetittu contra detraiiores
>79
T> .Thomas Aqttiniti , hos mutw aUquand
di.lKi 151
Tigr^.nes a. Cyro cp.ptas
, ^dimiffiu cum
vxortj 2S3
Tif-aorvs Dei iftaijfi: in monte Sinai
j , 3
2 i
Tiiifli{dmm,m
iliei perirctJinefl-ucru 2
5 5
Jobtx paticntia
104, 187
Tvbizs ab Angelo duSitti &
cujhditta 1
1
9
Tripidis inuentio 8
V.
VAhns
(3f '^'rfaciHS Catholicos circum^
uenerunt
24
Verbortim afperorum toUrantia
3
1 i
Verecundii. exempUim 1
5
r
Veritas odiumparitj 161,161
VeJpnfeaniO'
Tttt feueritasin detraciorci
IH
Vii lat & angtifli typut
64
Viator &
mors-
308
Vidiiarum
&
puptUorum
oppreffio
mala 8
}
Vindicla f.tfla
k Deo i
j
8
Virgi
docortiCAtd a lacob
j 7
}
Viyffis confiUum
contra Sirenes 1 8 i
vljjjis focij,
amatorcs mundi
2^4
Vohintatis tnuicJafoUditas 1
40
Vox Domini vocantts attendenda 287,
X.
XEnoplTon
ex triuiaU ptterulo
factut
philofephus
293
Z.
Zl-hii
Sanctorum amoris diuini 8 8
&feq.
ZilHi,canhB.hetoricui
j 80
INDEX
I
N D E X S r M
I L I
V
M
V
E R I D I C I,
A.
ABfolutio
facerdotalis, adfimilatur
a pochar fignatoe -5 ic ;&
leq.
Abuodantcs ui feculOjComniofur-
gentis
2.72.
Adol-fcens.tcftac
rccenti^laguncula:
.-48
I-emcatel!o
ibui.
Adokfcentia.plantulae
ibid.
Aeternitas, manrefluo
ji^.&fcq.
Itcm
montiunraenfo
}i6
AmbitiOjinfaniae 2-3
5
Amicus
fidelis,nDedicamcto,mcdico, &c.
i<;c.&feq.
AmorChrifti,vuIneribus&fagitrae
88
Item inntioni
ibid.
Anima.nsui
'9i
Itcm tabulae pidoris
4<[>'.n.-3';9
Anima hominis
, rei fumms
sftimano-
irs
2?0.&feqq.
Item
dominJE,vel
rcginae 1
3 s
Anima
noftra,praEclae
vcnantium 317
Anima
fanaa/ponr^,tcmplo,leao,thro
-
no,<:nlumbat,&c. 29 5
Anims
peccatrix,fpeluncaE
latronum,cu-
biliporcorum,&c.
.ib'd.
IterofoelitatidiaboU
ibid.
Itemfpoliatseomnibus ^
i2i
Animainculta,muheriillotae,impex^
in-
cultae
280
Anima corpore exuta
,
viduas
Rcceptoris
?
I
i>
AnimcEiudicium,liti
forenfi
545
Animjehoftes ,
hoftibus
filiorum Ifracl
106
Item
tribusturmisChaldaJorum
106
Animje
facultatcs
tres,tribus arcibus
13 7
Animi
moderatio,regicE
poteftati
y?
Anxiefoliciti.pemoaem
piCcatibus
247
Auari,
ventum
vel aercm
manu vel reti-
buscaptaniibus _
^^o
Audientcs verbum Dei,&
non
facientes,
difcentibus
opus
mechanvcum
non ad
mGtismanibus
33^
Item
fcholasfrequentantibus,
&non
proficientibus
^
.3
5
2.
Itcm
aegroto mcdicum tatum
audien-
ti,niiquecbferuanti 3 33
Item
infandibulo,vafic).pertufo 35;
Itcm
homuiibus , manibus ligatis vtl
ainputatls
3^3
Auriura cuftodia.fet! fpineae i8z
B.
BEatitudinesodn^tcfterisfalutis nz
Itcmoleocifu^o 14^
C
CAluiniftas,
lamiae , & fcrpenti Pjra-
difi 24
Caroliominis,foeno
160
Item Euas,Goli3E,&
Naballo,hoftido-
mcftico 107
Item ollaemdrtiferae 108
C3tho!ic!,co!umbaj&ferpenti(imul^ 51
Cathol-.ci conftantes,grants tritici,fpicis
pfenis,&accruo
37
Cath:.liciinconftates,p3kc&
ftipuls
37
CaniUi hominum,aurx & vcnto icz,
CeifitudoDei.excclfomonti 152,
CharitaSjCarbonibuscandentibus
ic6
Item vindidz exccUenti
ibid.
Item viftorise iiobili 207
ChriftianuSjpJantx&aibori 84,86
Itcm animalculisvtihbus 44
Chriftiani maie viuentcs,vmbr3e 23
Chriftiani,pidonbusimitantibusad
vi-
uum 45.3S.3-3'9
ChriftidiuinitaSjhamoinefcalaieti 10
Chrifti vita,faltibusqirbaidam
145
Chriftidoclrina,cantUiauis 142
Chnfti paffio,fafciculomyrrhae 202,
Chrifti CruXjligno in aquas Marath pro-
iedo
loi.&feq,
Chriftus,paftori
i^i.&feq.
Item Samaritaue Euangelico 4
8
Chnftus mediator, Rcgis fiiio, fe pro reis
intcrponenti
344.&fcqq.
Chnftuscrucifixus ,
libro fuper pulpito
201
Ca:leftispatria,portui 15 2.
Caeleftia non fapientes,
infipientibus fi-
luslfrael
zfi^.&feqq,
Ca:ieftiaafpcrnantes,febricitantibusi6
5
C3elum&infernu5,igni &aqu2 3i5
Caslnm pra: terra negligentes, Efau pri-
mogenita vendenti 2^4
Cocmeterium,fchol3e
zS^.&^cqq.
Concihamahgnantium
,
nidu> diaboE
2 4.&feqq.
ConcUiu&
macbinatio hoftium
Ecclc-
Dd i
fi^j
I
'
N D
{iap,inftruraentisbellicis.&c.
2j
ConcionatorcSjIatranticani
,
&ignem
mittcnti interram loo
Confeflfio peccatorum, computui vel ra-
tioni 3io.&feqq.
Coiifcientiajtribunali
304
Confcicntia mala, vermi, tormento ma
-
ximo
306
Confcicntiabona
,
Caclefti Hierufaicm
Con(cietiafecnra,echinointercanes
107
Conrcieiuiac obfoleiXj pauimentofordi-
busobfito
97.&feqq.
Confcientiae fccuritas , lectulo molli &
florido
154
Confcicntix inquies,leduio fpinis ftr;aw
Confcientia: cruciatus , tormentis omni-
bus
1^6
Confcienti^cxamen,fupputationi & cal-
culo
5i8.&fcqq.
Confcientiac difcuflio , iibells & trutinae
Contendereverbis,fufcitationi ignis 1 Z6
Contcntiofi
, feueftris apertis lucem ex-
llmguentibus
1^0
Conuerfatiomalorum,
pici
19
Conucrfionis
dilatio, morac periculofif-
fima:
j^^&feqq.
Itemafpidisartificio
,
&Niliaccolis
Conuerfionis
procraftinatio
,
coruino
cantui
357
Coniicrfionisacccleratio,
turturiscantui
ibidem.
Conucrfionem
diffcrentes , in puteo vel
lutomanentibus
3
37.&feq.
Cor maleuolorum, nido 12
Corda
fidclium,epiftolae
^6
Cordadura ad credendum
,
tabulislapi-
dtis
ibid.
Cordis
& confcientiap fecretura
,
libro
claufo
i^^.&feq.
Goronceleftes,coronis
Romanoru 514
Corporis
ftrudura, & caput ipfum
,
do-
mui
iio
Corpus
humanum,vafculorci prctiofifli-
inaEaptiflfimo
19%
Crucisfignum,flabcllo
127
Itemclypeo
15,11*
Item
figno Tau,claui 1 1
8
D-
DAmnatoruni fceditas
,
hominibus
exuftis 180
Dcates>organis,vaIlis,crati
170
Detradio, denigrationi , veAis dircptio-
ni
174.
Itemprofperovento
191,195
Detraftioirnta, teloincaute miflb
179
Dctraftor , flantiincapfulamforamino-
fam 1^0
Item inpulueremfufllanti
isp
&feq.
Dctraftoiisiingua, vipcraEjlanceaE, &c.
175
Deus
,
regi raaximo, rationcm ponenti
320
Diabolus.hofti corporaIi,in omni ftrata-
gemate
lo^, 11
1
ItemcroCbdilo 110
Itemcanicatenato 11
1
Itcm malisbeftiis,onnnisgcncris 2S
Item venatoribus
J17
Diaboli pr:Efumcio,fupcrbiaE Moab 1
14
Diligens &prouidus
,
formicac & api
IJi.&fcqq.
Diluuium,inccndij extinlioni 9Z
Difciplinae rigor, pedini acuto
159
DoftrinaChriftiana.or latuiprqcipuo^^
Doftus fuo malo,pifc3tori iif^o
3
6
Qui Dominaturanimo, debellatori vr-
bium
54
EBrietas,
infanis voluntariac 2
1
4
Ebrietas,blandodaEmoni ibid.
Itemtempeftati, &gurgiti
31
j
Ebriofus
,
fein tartara ouando fidenti
214,11^
Ecclciia^ArcaeNoe
50
Eleemofyna,ignisextin(ftioni
^2
Iccmdiluuio
9j
Elecmofyna viuotum, faci praeluminan-
ti
91
Exemplum malum.lapidioffcnConis 17
Item<;IadioSaulis i
F.
FAciesfeucra.Aquiloni 180
famili^ curara babcDtcs
,
gallo galli-
naceo
24^
FidcIiumcorda,cpiftoIae
^6
Fides, ianux caeli, lumini, & tefTera 3 o
Forma vel ornatu aliis infidians
,
venc-
num porrigenti zSi
FormsE venuftas, flori caduco
278
Form(j operam dantes , laruatis, fpcdris
281
G.
GLoria
mundi
,
rori, fcrno, ftipular,
baccatifqlaqucis a^S.&fcqq,
Gloria
S t M 1
Gloria inanIs,fterfon & vermi j6i
Gioriae cupidus, Dianae templum inccn-
denti
26}
Glorian'; in malo,Rhodopae fcorto 1 6
j
Gratia Dei ,forti auxihatori 1 1 ^
Iten-,,muroinexpugnabiIi ii6
Gratiae dona,talentis &c. ^ i 8. & feqq.
Gulofijfiliislfiael, ollascarnium appe-
tentibus
1,19
H;
H.
Aerefis,pefti 18,20
Hxttticijlupisrapacibus
18,3
+
Itemviperae i4
Item Eliu, amico lob ibid.
Item monftris omnis generjjs i6
Itcra vappae 17
Icem m.embroabfciflb ibid.
Irem oui fcabiofas ibid.
ItemruinisEcclefiae ibid.
Itemdaemoni
30
Item diabolo in angclum lucis fe
transfiguranti 38.&feqq.
Item mendaci & fallaci
j
S
Item Crctenfibus fempcr mendaci-
bus
37
Itemimpoftoribus ?6,4i
Item magis , maleficis, veridicis men-
dacibus .
41
Hxrcticorumguttur
,
fepulchropatcnti
I 8 & fcqq.
Hsereticorura fevmo, cancro
1
9
Hffreticorum dodlriua
,
vcncno afpidis
l8.&feq.
Item toxico,calciilo 4i
Ha^reticorum blanditia & laxa dodlrina,
puluinaribus
3 j
Itemaucupibus,laqucis,dccipulis
5
f
Hajreticorum exc^catio, tenebris Aegy-
ptiis,Cimmeriis,nodi,tcnebris Infet-
ni
41
Hsrcticorum iaftantia
,
gallinarumcla-
mori
14
Hasreticorum conucmicula,fpeluncis la-
tronum ibid.
N.
Hareticus&Diabolus, auibus concclo-
ribus, vtcoruis
34
Itemduobus cquis currum trahenti-
bas
34
Honnnes,ouibus a^r.&feq.
Homo,auibus
hliis,fcEno,&c.
245
Itcmpulucri
150,2^9
Itcmvitre
zp^
Icemvillico,receptorijdlfpenfatori,oc-
conomo
ji8
t t V M.
Homo vanus, fumo
j^q
Item fimulachio
27
Item calamo &arundini
1
1
Homoin
veftitufuperbieas,fafcicuIofce-
niornato
jgj,
Hoino lapfus,pullo e nidolapfo
1 4 2,.
&feq.
Hyminesinculti,
lapidibus inform.ibus
Hoftes anim^.hoftibus filioru Ifrael i o S
Item tribusturmis Chaldacorum ibid.
Hoftium Eccleliae poteftas
,
portis Infe-
"
2J
Humar.afragditas,Tafi
figuli,Iuto ilj^
Item infirmitatimoenium
loj.&fcq.
Humiles,paruulis
4
Hypocrilis,veftimento ouium 1
8
I,
IESvs
Chriftus , fruc^lui bencdifto
f
5
IndulgentiaparenLum
,
immoiationi
Moloch
15$
Infernus, nido
I9,it
Infirmitashuraana
,
imbccillitati moe-
nium
-
169
Intelledus,fpiritul,Iumini
n8
Inuidia,rubigini,
igni peftilenti, carnifi-
cins
2.04
Item
perniciofifnmoaniraali 204
Item
armisdiaboli
205
Item ferraeanimae ibid.
Inuidus,fibiprimumnoccnti
204
Itc
inalediifti,voci tonitrui 1^12 Sck<\.
ludicantes
de concionibus, cxcis ds colo--
ribus
J54
ludices & sftimatores ftulti, afcopo ab-
crrantibus
290
Iudiciummundi,caecofericnti^ 290
ludicium
v:rum,lapidi Lydio ii%
Iudiciumanimae,litiforenfi
344
ludicis feueritas.leoni rugienti
3
1
j
Itembilanci&hbellae jiS
luftitia & virtutes, \ix ad regnum cxlo-
rum
245
Iuuentus,femini & hcrbae
1 5 7
L.
LAbra,valuis,pontibu$
dn(3:ilibus 170
Laudaci in pcccatis.auibus dulci can-
tu in decipulam iliedlis
34?
Lexnatura?,arborinaturali
8<J
Itemtabell!s,pugillaribus ^S.&fcq.
LcxMoyfi^ftipiticumferpentesneo
8^
Lcxgratiae,Cruci Chrifti
ibid.
Dd
5
Linguaj
T N D
Llngaa , inftrumento ad omnia accom
roodo 16%
Item igni modico,magnum incedium
rufcitanLi
170
Lingu.i mala,rotaeincenf^
1^7,170
Iccmjgladioacuto
171
Linguxdetra(fL!0,con-scjI;oni 1
83
Linguac negiedus , trucidanti vigiles vr-
bis 2z6
Linj^nx raoderatio^fraenis & loris 68.
&reqq.
Itemclauo nanis,&c.
170
Lo.]iiaces inobcdicntes , illi cui aures in
linguam deiiuxerunt
3 j 4
M.
Aledicentia,incendio
_
1^7
Iccm Sirtnumcanrui
1 ?_i
Maic moratus, Thcrfui.Aeropo , Mcpfo
Male viuentcs,pomoputrido 17
Maiorum foc!etas,carbonario
i
9
B. M A K I A maccr Dei , ftcilae maris
5 3
.
&.feq.
B. M A R 1 A E in nos propenfio
^ , phialae
plenaj
^4
Alarrum ndnlacntia,laquco 158
Mcditatio dift llarioni ?x8
Mc"moria,ar:hiuo,&thefauro 136,1;
8
Mcndacii-m, mucroni 164
AIcndax,fcrpenti menrienti I66
Men,sfccura,n:g' conuiuio joy
Me"itaoperum,thc!auroin<^enti 150
Mcritorum iantas,paruocodicilIo
319
Moleftia a proximo i!lata,caud3 vuIpinK
MoritimenteSjfibimaleconfcijigalhnis
& porci.s,dum iuguluspetitur
J05
Mori anxie tunemes
,
furibusc carcere
ad ciuceui dsclis
305
Movienshbeucer
,
viuo ingredienti fe-
pulchrum 311
Moriensinuitus, vituloveioui ad lanie-
nam tracflo
3^4
Mors, vltimxlinece
34+
Item portaecarccris
344
Ireniinfidiarori
30^
Mnrsianftorum^ports caeli
309
Mortalesmorienccs, aquae labenti in cer-
rait? 198
Mortem con prieuidens , yiatori termi-
num V ac non prscogicanti 300
Morteinopinata prjEoccupati
,
boui ad
vidlruiam dudo
3 4?
Item auibus laquco improuifo corrc-
pcis
3,43
Mortis memorja.lcdioni quotidian^ j$5
Itcmphilofophis
187
Mortisincertitudo,furi
301
Muiicr pulehra & fatua, fui, com circulo
aurco in naribus
579
Mundanorumvanita^-.^bronio zyt
Mundi vanitas, inanibus inftrumentis
muficaUbus 155,271
Itcm fomnianti,&cani Aefopico
%-2
Item circuiTiforanciSjnugiueduhs 16 8
Irem Goliae 270
Itemfortiicgioinani, vbinihilomnia
270
Mundi faii3cia,vu'pinaj pelli 1C9
Mundi viGlenti3,pclh leoniu:e ibid.
Miidi inanitas,buH^exc6cha fufHat^iji
Mundi voluptates & honores, vm.brcT,
nur.cio,carinae,aui volati,fagittq ibid.
, Ircm copedibu^.jlaqueisinauratis 262.
Itcm morti inolla i'-^
Mundi voluptatibuscaptus, bouiadv'-
ftimamdiiCto i6z
Mundi volupi3tibusdediti,fuibus i6 6
Mmidi dcliciiscapti,incbiiatis
166
Mundi iUeccbrae, decipulis, mufcipulis,
pedicis,ietibus i6i
Itni hamisaureis 268
Mundi amatores , Ammanno ibid.
Mundifallacia,afridcnti,infidianti ibid.
Mundigaudia, vinobonoprimum pofi-
to
266
Mundi triftisexitus, vinodeterioripoft-
eaproninato ibid.
Mund;faftuf,rrcntiparturienti 170
Mundi amaritudinibusgaudcntes,pifci-
lusmaris
26
j
Mundi curfus,dici vni
154
Mundi ventofa gluria,bralea: fplenden-
ti&fonanti
i\%
Item ron,^fcEno>ftipulBE, baccacisq. !a-
queis i^S.&feqq.
Mundi finis,vefperae i^+.&feq
Mundut hic,carceri migno
3^4,
Miidus.Ioabo Amafiifabdole nccati 108
Item ludae proditori
108
Iicm ftultJE muUeri
14
j
Irem mari magno
752, 169
Muiidastotu^jDiinil:
260
Miidus apu<i i).id:os,fufpefo in crucc
175
Mundusad finem tendens.ruentidomui
350 .
Mundus mueteratus
,
feni ^ecrcpito
530
Munduspeccatisgrauatus, fcaphz chat-
tacea arcein vchenti per mare 331
Muudus
prae peccatorum nicle non cor-
ruens.
S I M I
raens, mifericordia Dfi fuftccacus; do-
muifulcrisadmotisinnizae
331
N.
NAturscproclinitas
,
fluxuifluminis
Nouifnmaqii3tuor,caudsB,clauo,&c. }4t
Itcm quatuorplagismundi
,
quatuor
rotis
341
Nouiffima non prsraeditans, iaculacori
malecollimanti
500
Nouifliinorum recordatio
,
caudx cqui-
BS,&C.
34t
Ite auis caud3e,cIauo nauis,teli alis
3
41
Iccm currui commodoad patriam cae-
leftem vclisnti j^^i.&feq.
Itetiuanabulis vcftimeti Aaron
j^i
O.
OBcdicntiq
promtitudo, calceamcnti?
i^8.&lcq.
Obtreftatorcs.canibusadlattatibus
103
Occ^cati in propriis defeftibus,ralp^
176
Occupaci, vclis.molarum, m quibus non
nidificant aucs
HO
Ociofi,pu!uinaridiaboli iji
Ocioii , crapulxdediti, &c, diaboliin-
ftrumentis
1^0
Oculijft-neftris 218
Itemfpeculatoribus 119
Oculorum cuftodia, coUyrio ziz
Item pharmacis praeftantibus ibid.
Oralitigantium.fcneftrispatulis
190
Oracio brcuis,glad-.o,vel miftih telo i ; 6
Oratiocumieiunio &eIeemoryna, cordi
alato jio
Oratio Dominica,pani
5 j
Orisincuri3,portashoftibuspadenti ii6^
OSjOftiodomus
217
P.
PAtientia,
virtuti miraculorum iQO
Icem martyrio ibid.
Patientiam non cxcrccntes , non vtenti-
bustoga in hieme 101
Peccata
,
maccriae, & murointer Deum
& nos
'
8 1
Icem vnlncribus, morbis
,
& cgcftati
omnium
60,61
Item vcftidetrirae 64.
Item pelii ferpcntis rugofae
64
Itemcani &anguifimui (ij
Item monftro ibid.
Itcmd^mno maximo 2<>4
Item talentoplumbi
3IC, Ijo
Peccaium vcnialc,puluifcu!is 66
l I V M.
Peccata
capitalia, reptem nationibiis
,
fi-
lios Ifrael
impedientibus , ab ingreflU
tcrra?prom:{rs
74
Peccatcr,ftulro
10
Item
cquodiabolt
14
Item
homini collapro.& fni impoti
47
Itcm
Aethiopi,pardo,camelo
65
Item.
fteriliarbori
67
Item mul'.eri parienti mortcm ibid.
Iiemaibori aridx
64
PeccarorfecGrus
,
obdorraifcenti in via
340
Peccator
perfeueran.'-, triumphaci in ma.
lis
2y6
Peccatoru grauiii enormir.Ts clamori 80
Peccatin)o!eftia
,omn'.busmundi impc-
d;roentis
97
Peccatorufordes,corporalibusimmundi>
ciis
134
Peccatorum
temeritas,Gygis annulo 69
Peccatorumferiesprorapia: malae
74
Peccatorura congericSjUigenti volumini
debitorum ?i9
Peccati l.iprus,Iapfui in luturii
j
3
8
I n pcccatis laudati, auibus dulci cantu
indecipuIamiUcdis
34J
Peccati damnu no ^ftimantes,pucris 294
Peccaci enormitas,diabob infcrniq. hor-
rori
295
Peccatdrumpericula,l3qucisvbiq.fparfis
161
Peccatipericub, periculis ignis&aqux
67 &feqq.
Pcccati pnncipia cauentes
,
principio
morbi obftancibus 5j6
Peccati fuga,fugx colubri
3 J7
Peccatrix,pelago,lebeti 65
Perfecutorcs,f3lutis promotoribus 192
Phantafia.aulx vclatno ijtf
Philofophia,diftillationi jiS
Pictas in parentes,ciconix coditioni
151
Pigri,afin6
251
Pudor,frxrio a vitiis cocicenti
1 5 o
Fucri,tabulxrafx 149
Pueri mnli,malis furculis
157
Piikhntudo,flori,faeno,dcccptionitacit?
Item fcpukhrodcalbato
17^
R.
REgnum
Dei finc iuft^tia qnxren-
tcs, domum negledaoftio ingrcdi
cupicntibus 248
Refipifccntia,ftatuqfalis
22J
Riftts & gaudiu,errori & deccptioni
z
5
^
Sacra
s.
SAcramenta.pharmacis 48
Itcm prctio inffiftimabili 60
Itcm rcmcdiis,fonti 60
Sahuatio Ange!!C2,fauomeUis
5
}
Sipicns^pulcSiernmo animali
49
Sapienre?,ori Domini 1
Sapienri,i,n7crci incompar.ibili ^,7,^
Scienciainfi.ui, vafi muftopleno 14
Senfus qiiinque, pifcmac cjuinque porti-
cuiim 1:50
Ircm por:isciu;catis, & Satrapis Phili.
ftinorum ibid.
Itcmquinque Heglbnslofae i;i
Septem Sacrdmenta
,
fe*ptem cornibns
Agni,& fepcem tubis
75
Scptem pcccata capitnlia, feptcm corni-
busdracon's,&feptcm dacmonibus 7J
Scpulchri o'ra,iibris,prx'ceptoribus 28^
Scrb falutem curantcs,Phrygibus
301
Scruiius Chriftijiugo
14
Spes,anchorae
51
Spcsimpij,Ianugini,fpuma:,fumo 171.
&feq.
Spiritualia
faftidientes/uibus in voluta-
bro
265
Spiritusfaniftidona
StultuSjluna: 10
SupcibienSjtcftae obloquenti figulo z8
j
Superbi.foeno i^^.&fcq.
Item daemoni
15
r
SymboUim,tc(reraE mih'tari 50
T.
TAcere
nefcientes, vafi fiue operculo
178
Taciturnit3S,libro claufo
149
Tentatio peccati
,
littcris proJitonis
ift
Tentationes.latrunculis
13^,157
Item furibus
'
22.1
Tentationisincurfus ,ferpentis inuafio-
^ni
?57
Terrajamatores, fociis Vlyflislotum gu-
ftantibus
i.<?4
Timentcs Deum
,
cum Deo ambulanti-
bus
147
Timor Domini & reliqux virtutcs,excu
biis
ii7.&feqq.
Timorferuilis,acuivelfctae
t
TribulatiOj auro, gemmis, & vnionibus
J9t
Itcm ventofccundo
191
Itemfornacifiguli
zoi
V.
'Anitcsmundi,
inanibusinftrumcn-
tisiTiuficahbus
^ih^l^
Venter,principicoquomm
127
Veihum Dei audicntes & non facientes
,
difcentibusopusinechanicum,non ad-
motismanibus ;jt.&feqq,
Item fcholas frequentantibus , nilqac
proficientibus
352
&fcqi7.
Itcm xgroto mcdicum tatiim audienti
nilcj fcruanti
535
Itcm infundibulo vafiqacpertufo
355
Item homimbus manibus ligatis
,
vel
amputatis ibid.
Verbum Dei facientes
,
horologio benc
fonnnti,& horasindicanti
354
Vindicansfe,fcipfum vulncranci 1^7
Vindidas cupiditas,vipcrje
197
Item apibus aculco pungentibus 198
Itcm ftatuam flagellauti,& ab iUaop-
prciTo 198
Icem contra mulam recalcitranti 1
99
Item Dio\ippofeoccidenti lyS
Vinum.colubromordenti 217
Virgacaftigjproria,virg3? Moyfis 155
Virtutcs,via: adregnumc^lorum 146.
&feqq.
Irem armatura ii^.ijS
Irem mercibus in naufragio adhxren-
tibus
177
Item ornatui prqcellentifnmo 179
Vinutes Theologic^
,
tribus virginibus
47
Itcm portis aedificij fpiritualis
50
Vircutcs&fcieiitiac,nuci,& munti 8y
Virtutcs& eloquia Dei
,
melli & fauo
8+.&feq
Virtutes&grati^,vafispreciofis 211
Virtutes fine humilitatc congrcgans,pul-
uercs in ventocolligcnii 131
Virtutiinfiftcns,equogencrofo loj
Item mulien tollenti oua e nido 1 o
3
Virrutum exercitaiiojviae 96
Vitamortalu.vapori i^S.&feq.
Vitacuiufque,hortulo 176
Vita humanaJitteraE Pythagora: Y 64
Item nau'gationi
53-^4
Item milit\aefuperterram io6
Vitafanfta,YiTar6lae
64
Vita 1,1X3, viaelatae ibid.
Item cquocff^reni
343
Vitabonorum & malorum.diuerfa, di-
uerfisviis
345
Vita malorum,viE difficili
34^
Vita bona,orbita: re6l<j
35J>359>J73>
&feq.
Vitaefindaelabor
,
viae afperae fed breui
<3
2 6.&feq.
Yita voluptnofa
,
viaE iucundac , &bre-
uijfcd
I M
toJ:fcd,&C.
Vitae
rpatium,diei vni
Vicje
vitium,errori viae
Vitje curfus,nauigio
Vitas extrcmum,calcaneo
Itemvefpera:
Vitia,malisherbis
164.
161
t54.&feqq.
176
Viucntes fine cucafalutis,porcis 30 r
Voluntas ,
malleo fabrorum maximo
140
Voluptatcs
54
Voluptatibus dediti, fuibus
144,265
Yolupcatibus nuncium lemittentes , co
-
Sirenibus & fynibus, &c.
M t r I f M.
rallio
^gy
Voluptuofi, locis humidioiibns
,
paludi-
bus
1$
VotDomini, Ite
MAtEDicTi , toni
triio
jii.&feqq.
VoxDomini,VENi et yide, tonitruo
5^3
Vox ad iudiciura Yocantis,tubae horrifo-.
nac
34i
2.
ZElus,igni
& ardori
fZoUuSjCani
8f
e
CENTVM ORATIONES
V E R I D I G L
i.
1
Ro ttmore
Domm,&fapseMtia obmenda fol.f
2. Adfnidcnter prohej^viuendum
9
3.
Contra
^ieccatiftuUmam
15
4.
Ad amohendam
ddimonis feruitutem
1$
5.
Tro
fugamaliconfortij
17
6. Adh&reticamfeiiemeuitandam zi
7.
Contraconciliumimfiorum
if.
8. Frofidei Catbolic
confiantia
VJ
9. Contracomplacenti^tcntatisnem
^
ij;
10.
ProKegnicnleJiispOjfeJmne
y^
1.1. Pto animarum tuittone
^y
1 2
.
Contra jpiritum erroris ac mendactj:
37
13. ContrafimuUtionisvafrictem
14.
Cofitra mendacium
&
dolim
43-
15. ProClmfitanifmobeneferuande.
4|-
16. ?ro dQctrtnChrifi:ian pYOgreJ[ti' 47^
ij. Pro augmento Religionis
49>
18. ProFtdeifiabilitate
&
perfeClions. yt
icf, Adhabendatn Speifirmitatem
1$
10. Pro Charitate augenda
$$
1 1 . Oratio,ctimgratiarum a^ione^ pro mtinere Sacrmentonim 6 1
z 1. Adfattciis Sacramentis hene vtendum 6
y
i^. Ad hon
vitfiudium
fetlandum
Cf,
i^, Propeccatorum
fuga 6^
x^.Comra SuperbitzAmbitionisq^vitimm
73
t6. Contra feptem
peccata Capttalia
7$
2.-J.
ProSpirttusfan^igratiaobtinendit 77"
28. Contrapcccataaltena
79?
29.
Contra j^.peccataincdum clamantm 81
30.
Ad auertendam Deiiram
^^
^i. Adimpetrandamvirtutum aclionem
~
85
^i.Provera
dileHtoneimpetranda
Sf,-
3
3
. Pro opertim tnifericordid exercitia-
^i
34.
Pr> ^OKO EleemofptA impetrando
^y.
3
5.
Adaffecius
anitnidomatidos
55
36.
^^ vtiiiter Verhum DeiAudtendum, C0njimdu,& Commtmcandu
loi
37*
?'^^
conpanua In vlrtutilus
femania
i
c
5 IJ.
Contra tres Animd
noflrd Imnncos
1
1
.
zc),Pro adiutorio in militia jpmtiali
j i
-r
40.
Ad Angelmi
nofirum cujtode-m
1
2, f
41,1
onmt anxietate
&
fericulo
120
42,
?ro bona qmnque Stnjiium dircUione
1
3 c
^^.
Prorecto trtum
PotentiarumAuimaivfu
j^j
/^^,ProQcioBeatitudinumjruliuohtinendo
145
4^
, Adjiultum Mundi ludu ium contemnendum
1
47
^^^
Pro Iuuenibus,adpudoriscujiodiam
i^i.
47.
^^ debitum Fareniibui honoiem pujiandum
i
j j
48,
Oratio parentum, pro
plioiumfalutg
i^j
45;.
Proparmibm^ptts
i^c^
co.
ProiiSyquinosadmclioracohortanttGt
X^3
f
I ,
Or^fit f(?fr.1 Mendacum
.1
67
j
2
, Contra lmgu<c. virulentiam
173
c
2
. Contra Detraclioncm
177
f
4,
^i impediendam Detraciioy.em
181
f f Ne aures detracioriprabeantui/'
185
/^^
Contra diftdiacr contentiones
189
C7. Pio patientia iniuriaruin
. 191
c8.
Propatientiaintribul.itionibu<y(^c^ ic)^
j^.
Promanfuetudine&tolerantia i^^
jijo,
ProimpetrandaPatientiiZVinute xo^
iSu
Oratio contra Inuidum 10
^
^2.
Contra Vindiciacupiditatem xo-j
Ct.
Adbon'mpromalorependendum ic^
6^.
Vt inimici amicifiaHt
jli^
C^,
Contra Ebrietatis voraginem .11
j
C6,
Prooculorumcufiodia ^zj
iJ^.
Pro diltgenti oris cusicdia
229
<J8.
^^ obiinendam Humilitatem
233
^cj. Adhumtliter
de
fefentiendum
239
70.
Orattoin Aduerjitate
243
71.
Contradidenti4m de DeibenignitaU
249
72.
Contrao:iofttatem&
pigritiam
255
73.
Oratio Vejp2rtina,ante quietem
254
74.
Oratiopro qtiiete ConfiienttA
257
7^.
ContraMundtvanitatem 16^
j6,
Contra
guftum
mundan,trum rerum 16
j
jj,
Contra Mtmdi fraudHlenttam 269
78.
Ctfrtrr^ AI^i l'rf/Kf^r
i
7 3
7^.
Ad omAtumAnmA acquirendum
So. Vt Antma pulcbntudo impetretur
8 1 . Pro contemtu carmscorruptibilii
82.
Ad bcne dtfcendum meri
83.
Fro lucro
&
falute Animarum
84.
Contra
feccatiperniciem <jr damnum
85.
ProfelkiMortishora
S6. Adpouideviuendum
87
. Pro to;w ad nwrtem pAfaratione
8 8 . Contra vanum mortis metum
S^. Adfecure ex hac vtta difcedmlum
c)o. Ad Regnum cdorum obtmendum
9
1 . Oratio contra Infcrni terrorem
^i. Ad verbum vocattoftem^^ Dei audiendam
^^. Ad reddejidam Deo bonam ratiottetn
5)4.
Vt mttem in ludtctofententiam audiamus
95.
Vrofaliitan JEtermtatis Memoria
^jo. Adpeccati horrorem
&detejlaiionem
5?7.
Vropeccatorim conuerfione
98. Contradtlationem conuerfonis
99.
Oratio ad vitandapeccata
I co.Ad bcne viuendMn
&moriendum
Oratio totum concludtns Veridicvm.
285
289
^97
299
301
303
307
311
513
3^5
317
3^1
3^5
32-7
33t
335
339
341
347
34?
E R R A T A.
Tametfi quihbetlegendo per fe facile illa reftituat,
fictamencorngito:
7 Pr^fit. pag 2 Jm. (?
afinefpro
feu, /ege ceu.
P^^.< x.inmar^ine, Nicephor.lib 8. cap.i ^.
P<*g. 64.lin.
^ afine,pro\nccdcta.mj!ege incederent.
Pag.yi.in Oratione,pro Q,cat'\a.m,lege {i,r^ua.m, \
Pag j^Mn.^.inmar^ine interiori ponendum E.
Pttg. I oo.//w.i
3 afinejin margine interioriponendum E.
Prt^. i44.iruerJwpn'on'jjjroleu legecr.u,
Pag i^ ^.lin.i J.prolubuus^/eaerubtus.
P>io;. 1 So.lin.
5
?'
margine E. ^/.9.F.
Pag.i '^o.lin.6
.a
fine,pre audiduque./e^eaudiuitque.
Prf^
2
^
}
./'.
! 6./ro lcnfiim,/pge cenfun'.
P.i^.iSo lin.6 inmargine interiore ponendum E,
Pag.:.%^.in Oratione,, >-ofpiritu,/fg;efpiiitui.
Pag.
19 i.lin.
'. i.in marginc intenori ponendum E.
Pr,g.
3
oc.i}erfnpriori,pro capefcere^/e^e capeirerc.
P.?g. ) I clin.z^. in
marg.G.
Prfg.3 x^p.lin.
s
.pro vtiluateJe^evtilitatem.
P.xg.
3
]o.lin,i.pro mediurvi,/c_c;e medio.
Pag.s 6i,lin. i .delendum ET.
APPROBATIO.
CVM
Veridicvs ifte Christianvs nihil
contineat
quod Orthodoxir fidei repugnet
,
quodve pias aures
of-
fendat
;
quin potius
, Sc quse Rehgionis funtnoftra^
adftruar,
&mores Chriftianos inftituat , mundique contemtum
edo-
cendo c^elum afterat : merito iUum
,
vna cum
fubiunda
Probitatis orbita, in lucem emittendum
j magno-
que cum frudu omnium manibus terendum cenfeo.
Quod
attcftorhac2.2.Septembiis anni m. d c.
loannesvm Bdejfacr.Theol.LicentiatuSy
i^rchipresbyter
Gmdmenfis-jn
Epifi^O'
^atti Gandauenfi librorum Cenfor.
SVMMA PRIVILEGIL
ALBERTld^lsABEILAE ClARAE
EvGENIAE//^-
fantis
Hijpmia
,
i^rchiducum
^uflridi
,
Ducu^n Bur-
gundi, BrabantiiH
,
c^c.
Priuilegio cautum
efi
,
nequis librum^
cui titulus
efi
, Veridicvs CHRisTiANvs,audoreP.Io-
anne Dauid Sacerdote Societatis I e s
v
,
fr^ter 'voluntatem
loannis Moreti
,
Typographi
'^ntuerpenfis
,
intrafexennium
imprimat
,
aut alibi
imprefium in Inferiorls Germani^ ditiones
importet, 'venalemve habeat. ^uifecus faxit
, confifcatione
li-
hrorum
dr
alia graui poena mulciabitur : vti latiuspatet in lit-
teris,datisBruxeiUyu2{ouembrlSy
m. d c.
Signat.
'
N. Lombacrts*
/"J
151
A N T V E R P I iE,
EX
OFFICINA PLANTINIANA,
APVD lOANNEM MORETVM,
M. D C L
y
J-
Concentus
Muficus
VERSIBVS
VE
RI
D I C
GHRISTIANI
coaptatus
SVPERIOR.
.j^
,
I _ - 1- -
::C:
siisa
Quod Ci bi principi um po fu ic po Ca i: fa pi en ,ti
a ve ra?
iSiSII
I
Nu minis infixumfummifrorummiflbfummiflb corde- timorem.
T E N O R.
^"r-"Tr
Quod fi bi principium po fu it po fu it fa pi eii ti a ve raJ
Nu mi nis infixum fummiilb fummiflb fummifTo corde timorem.
tnmtmmmmmmmmmtm
CONTRATENOR.
fS5-r;
E|3l=|ffe|=^^
^Sz|i:izt=::~=i:?3=:i3:i^
Qupd ll -bi princi pi um po fu it po fu it fa pi en ti a ve laJ
Numinis in fixum (ummiilbfummiHb ruramiiTo corde
timorem.
B A S
S
V S.
^^i^^^^i:^^^l^MM^$^^
5^-t-
Qupd fi bi prin ci pi um po fu it po fu it fa pi en ti a ve ra?
-r^T:-
-
-T-t-f-
Numinisinfixum furamiflb rummiflb ij. cor de timorem.
IPfiiiii^iiiiiili
-I
S V P
E R I O R
SBtUh ifl d* opmjit ftcgljin/ om tot toije^ept tt foeml/ om totto0el)ept tt totmti
^c
brecfc 'i5olJt( metSn/
^.
tonbtx ttitsftthtvotmm.
T E N O R.
li^i|:z|=|:^ji:|r|=|-J:|x|*:t:fc3:J:|xS
SBtHk isi ti'oprecl)t btQ^in/om tot toijstiept te coemc/om tot tDij0$rpt te roemen:*
^e bmre<5o&td metfin/
#.
fon&ertiie^ te &emmen.
^gKmiiM>a>.wiMiaBi^nOT>H(iW<l|>i
CONTR ATENOR.

-e^-j
.
.^f
iSE?liiiiSiii;ii;i|||i|||i
IBthk 10 ti'opr^rbcg^iii/om
m^Mtpt tecocmc/om
rot tof|a!)cpt tccocmc:'
3De brerfc<Botit0 mct Cn/
0. fen Oct 6ic0 tc bcroc
mcn.
B A S S
V S.
I0clc&i&'oprccl)tbegl)!n/omtotto00ljcpttecocmc/omtotto00j)cpttccoemc:'
^e brcefe <5obtsmeti5n/ tj. fonber 6ic0 te bcroemcn.
m .1. I r. ti , .. II
S
V P
E R I O
R.
:i:x~xzi:_4Zi:Ti5f
lyiiZii^ir
i
Di ui ne
fa geffey
don ne moy ad dref fe
pour al kr a vom.
li5:p|:ttizi:iSj::|H:Ji|p5ipE^
2

J::*:f:3:=i::;i:|5::if*:^*iiHp^::S
Cmr/iefua refrMii dre ton axur,
CT"
a craindre de Dieu le (ourroux
1 j j - 1 m
T
E N O R.
Di ui ne
fa gef fe^
don ne moy ad
dreffe
pour d kr a vaus.
Commcnca reframdre ton cceur,& a craindre deDieu Je courroux.
PWL^Jl>^
^ I I
l'i
l
CONTRATENOR.
Di ui ne
fa ^cf
fe,don ne moy
addreffepour al Uy a vot^.
5
Commenca refraindre ton caur,
cr
a cramdre de Diea le courroux.
B A S S
V S.
Di M
ne
fa gef fe,
don ne moy addref
fe
pour al ler a vou$.
[gHEiiiiilEi3Ei
Commenca refraindre ton cwury ^- a craindre dcDieu le courfeux^
5K
/>(
,'.y,Vi'>^