MORFOLOGI

Morfologi mengkaji struktur gramatikal perkataan, iaitu kemungkinan adanya kata,

golomgan kata dan makna kata akibat perubahan kata. Morlogi juga mengkaji selok
belok bentuk kata dan berfungsi gramatikal yang akibatkan oleh perubahan bentuk kata
itu. Sebagai contoh, dalam bahasa Melayu perkataan sakit dapat diterbitkan pelbagai
perbagai perkataan lain seperti pesakit, kesakitan dan lain-lain. Setiap perkataan
tersebut mempunyai makna yang berbeza.
Morfologi merupakan bidang yang mengkaji struktur pembentukan kata dan cara-cara
pembentukannya. Morfologi ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji struktur, bentuk,
dan penggolongan kata. Ada beberapa proses morfologi yang biasa terdapat dalam
mana-mana bahasa di dunia, iaitu pengimbuhan, pemajmukan, penggandaan,
pengakroniman, dan penukaran. engimbuhan merupakan proses morfologi yang
membolehkan maklumat leksikal ditambah kepada bentuk kata dasar. Morfem
merupakan unit terkecil di dalam morfologi. Morfem berfungsi untuk membentuk kata
perkataan!. Morfem terbahagi kepada dua jenis, iaitu morfem bebas dan morfem
terikat. erkataan "berlari" terdiri daripada dua morfem, iaitu a#alan "ber-" yang menjadi
morfem terikat dan kata dasar "lari" yang merupakan morfem bebas, iaitu dapat berdiri
sendiri dan tidak perlu bergabung dengan morfem yang lain untuk membentuk kata
yang sempurna.
$erdapat beberapa istilah berkaitan morfem iaitu morf dan alomorf. Sebagai contoh,
ayat perjalanan itu lama, terdiri daripada per,jalan,an,itu,lamaiaitu sebanyak
sebanyak lima morfem . %nit-unit morfem yang telah direalisasikan itu disebut
morf.alomorf pula ialah &ariasi yang terdapat dalam morfem terikatsebagai contoh,
morfem a#alan di- itu sendiri, sebaliknya morfem me- mempunyai enam alomorf, iaitu
me-,mem-,men-.meng-meny- dan menge-.
A#alan ialah bentuk morfem yang diimbuhkan pada a#al kata dasar yang #ujud dalam
kata nama, kata kerja, dan kata adjektif. A#alan bagi kata nama ialah pe-,pem-, pen-,
peng-, penge-, pel-, per-, pe-, ke-, juru-, maha-, tata-, pra-, sub-, supra-, eka-, dan d#i-.
A#alan bagi kata kerja pula ialah me-, mem-, men-, meng-, menge-, memper-, ber-,
be-, bel-, ter-, di-,dan diper-. A#alan bagi kata adjektif ialah ter-, te-, dan se-. Akhiran
pula merupakan morfem yang diimbuhkan pada akhir kata dasar dan dalam bahasa
Melayu, hanya #ujud dalam kata nama terbitan dan kata kerja terbitan sahaja. Akhiran
bagi kata nama terbitan ialah 'an, -#an, -man, -#ati, -isme, -in, -at, dan 'ah. Akhiran
dalam kata kerja pula ialah 'kan dan 'i.
Selain itu, imbuhan apitan merujuk kepada imbuhan yang mengapit kata dasar dan
#ujud dalam kata nama, kata kerja, dan kata adjektif. Apitan bagi kata nama ialah pe-
(-an, pem-(-an, pen-(-an, peng-(-an, penge-(-an, pe-(-an, per-(-an, pe-(-an,
dan ke-(-an. )ata kerja yang dapat menerima imbuhan apitan ialah me-(-kan, men-
(-kan, mem-(-kan, meng-(-kan, menge-(-kan, ber-(-kan, ber-(-an, di-(-kan,
me-(-i, men-(-i, mem-(-i, meng-(-i, di-(-i, diper-(-i, memper-(-kan, merper-(-i,
dan ke-(-an. *mbuhan yang kurang produktif jika dibandingkan dengan imbuhan lain
ialah imbuhan sisipan. *mbuhan sisipan merupakan imbuhan yang dimasukkan atau
disisipkan ke dalam sesuatu kata dasar dan hanya #ujud dalam kata nama dan kata
adjektif. Sisipan bagi kata nama ialah 'el-, dan 'er-. Sisipan bagi kata adjektif ialah 'el-,
-er-, -em-, dan - in-.
roses pemajmukan ialah proses menggabungkan kata dengan tujuan untuk
menerbitkan satu perkataan baharu dengan makna yang baharu. )ata majmuk ialah
proses merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil memba#a
makna tertentu. )ata majmuk dieja terpisah dan bertindak sebagai satu unit, iaitu
bentuknya tidak boleh menerima sebarang penyisipan unsur lain. +amun begitu, ada
sebilangan kecil kata majmuk yang dieja sebagai satu perkataan kerana sudah
dianggap mantap seperti kakitangan dan #arganegara.
enggandaan ialah proses mengulang sebahagian atau keseluruhan kata. ,alam
bahasa Melayu, ada tiga jenis penggandaan, iaitu penggandaan penuh, penggandaan
separa, dan penggandaan berentak. enggandaan penuh ialah proses menggandakan
keseluruhan kata dasar sama ada kata dasar itu mengandungi imbuhan ataupun tidak.
enggandaan separa ialah proses menggandakan sebahagian kata dasar sahaja. )ata
dasar boleh merupakan kata tunggal ataupun kata terbitan dan boleh berlaku di
hadapan atau di belakang kata dasar. enggandaan berentak pula ialah proses
menggandakan kata dasar mengikut rentak bunyi tertentu yang diubah atau diulang.
Ada tiga jenis penggandaan berentak, iaitu pengulangan &okal, pengulangan konsonan,
dan berbentuk bebas.
engakroniman ialah proses menerbitkan kata baharu dengan memenggal bahagian-
bahagian perkataan dan menggabungkan penggalan-penggalan tersebut menjadi satu
perkataan dan dilafazkan sebagai kata yang #ajar. Antara contoh akronim ialah A-*M,
./+, 0%S, *ntan, pa#agam, dan kugiran. Akronim perlu dibezakan dengan singkatan
kerana akronim mempunyai suku kata manakala singkatan seperti +1/, %SM, dan
)$M tidak mempunyai suku kata dan abjadnya disebut satu persatu.
roses penukaran bermaksud membentuk kata dengan tanpa mengubah kata masukan
2 entri leksikal 3 yang menjadi dasarnya. roses penukaran ini secara tidak langsung
akan membezakan makna yang terkandung dalam perkataan-perkataan tersebut.
Misalnya, kata sepak, perang, dan daki yang #ujud dalam bahasa Melayu dapat
berubah maksudnya apabila melalui beberapa proses morfologi seperti pengimbuhan
dan aspek semantiknya.