Naga inla thu deuh nu kha ka duh reuh the mai ania, min va biak the u Siama (A) (GFM) Sikima kawr pawl ha khi a celo reuh e, pasal min neih san nu nen khan an in angPapuia (G-Seka) (C) Thanks for registering me( to Regilia)Laltea (E) U Judei pi hi sipai bang tho aniaLinda NCF camp ka hlawkpuina ber chu vawksa voihnih ka eiG-Seka (C) Tunkum racaf cu ka chhe hot got agLinda Arnold a cu a thi toh alom k hre ciag ltk polytechnic a kn om lai in a thi tohSentei Thlai hi azung tel lo chuan a thi, TI LEH TAWP MAIANGSiama(A) Ka bullet chu a tlanna aiin a ri in petrol a heh zawkFrankie(F) Drafter ( drawing soi tum) k ti donNunui Summer kha ka parallel fuh vak lo aUzoi Rebecca-i sak KS kha a nalh ka ti ka ngaithla chak Eli Rinawma hian zan a mut dawn apiangin mi melh rum ziahGideon(F) Bawng bo hnua se kawng khar angaHmangaihi A nuam lutuk, a nuam lutuk, Cicin min lo pokeLawma ATM ah Bank(pawisa a sawi na) a awmloRobert(E) Kha ti mai maia vo zam chi ka niloZomuana(E)
-16- -16-
NMI KANTU EDITORIAL BOARD 2014 Editor : Lalremruata (A) (9774634864)
Joint Editors : Angela Lalhmingmawii (G) (8014158782) Rotinsiama (E) (8014642409) David C. Lalawmpuia (C) Vanlalmuanpuia (D) R. Lalduhsaka (B)
Email : nmikantu@gmail.com
-2-
-15- NMI member zawng zawng te chibai vek ule. Hun tha leh damna tha te min petu Pathian hneneah ropuina leh chawimawina awm sela. Harsatna leh buaina awm loa NMI Kantu chu Mid- sem exam hmaa atawpna ber ni tura chhuah ani leh thei hi a lawmawm ka ti hle a, member te ka thawh ho na athat avangin a lawmawm hle. Aw le,kan awm mai mai emaw kan tih laiin mid-sem exam nan kar khat chhiahin min dang leh ta reng mai!!! He kar khat chhung lek pawh hi tangkai taka hman chuan tha taka la tih theih a ni a,mi mah an one night thin chuan kar khat chhung hian midang thiam zat chu kan zir hman hrim hrim ang!!
NMI memberte tha taka mid-sem hi exam theuh turin duhsakna kan inhlan a, Mizo hmel ti mawia kan NMI thupui Zirna Uar tih hi ti hlawhtling theuh turin ka inchhah bawk ani e.
Editorial....
An ti.. Hmarvin-n a room tui leak a reh theih nan leh a thomhno huh a ro theih nan NCF prayer meeting ah tawntai thupui a thawh an ti. Kaleba hi semester 1 chiah P.O. a la ni a, phone thar leh ATM card pahnih(2) teh meuh mai a nei nghal an ti. Lamlunlala "Guite" pawh Frankie-a a kah dawn apiangin Shillong leh Ralleng tiin bul a tan ngei ngei an ti. Jacoba leh Isaac-a hian room ah miss fresher bem an tum thu an lo sawi dun a, mi zinga in sawi chhuah sak an hlau leh ve ve sia, mi zinga an awm dun tawh chuan an in melh hrek hrek zel an ti. Afeli haw zan khan Te-an block D ah buaina a siam an ti. Jeffreyan a block a hai a, block E ah a lut nulh an ti. Uzoin hriau zum lamah khawlla a thun thin an ti. IMWA hnatlang naah Papuia(G-Sekan) amah aia chawn lian a vawi khat nan a hmu an ti. P.O (Kale)an secretary(Tea) a in malis tir thin an ti. Joshua-a facebook hminga xh tih hi a bialnu hming an ti. Eli-in gym a mipa te a hmua, alo it an ti. Senior ho lamah Di Hlui a lar hle an ti. Josephn antam chi leh theihai chi a intia ati an ti. Moi2-i Fanai in NMI Silver Jubilee hla rem naah Bass asa duh an ti. NCF camp chhung zawngin Tean vawikhat mah ha a nawt lo an ti. NCF camp chhung zawngin Lawma vawikhat mah a daikal lo an ti. Uzoi chu a bilpa hlui nen chance an neihin a bialpa hlui chuan tho tawlhthluk na a siam sak thin an ti. Muanpuia chu an Block-ah puri 20 vel a ei hnuin Block-B an a chhoa puri 10 vel a ei belh ziah an ti. Immanuela(thar) leh C-a hi naga hoin unau emo an lo ti. Kaleba hi semester 1 chiah P.O. a la ni a, phone thar leh ATM card pahnih(2) teh meuh mai a nei nghal an ti.
-14-
-3- Zirtirtu Isua{Teachers Day Special}.
Zirtirtu te hi Lal Isua Krista hna chhunzawmtu(Heir to the Profession of Lord Jesus Christ) tih anni thin. A chhan chu, Lal Isua kha, Miten an hriat dan ber leh zah taka an koh dan ber kha Zirtirtu tih a ni tlat a. He Khawvela kum 3 rawng a bawl chhung khan, a hna ber chu midang tanpui ngaite tanpui paha Zirtir mial mial kha a ni tlat a ni. Tin, Lal Isua hi Pathian fapa mihringa lo chang ani bawk a, Vankhawpui atanga apa tirha he leia thuawihna famkim nena Missionary hna a rawn thawh chung changah leh Zirtir hna a thawh chung changah khan, Entawn tur tha thlawt(Perfect example) nih a tling zo em em bawk a ni. Zirtirtu tha anih zia leh tunlaia Educationist ten an zirtir tlut tlut ho hi a tak ngeia a lo hman hmiah hmiah zia I han en ho dawn teh ang:-
1. Recapitulation(An lo zir tawh leh hriat tawh han ennawn pui thuak thuakna):- Lal Isua khan Mipui a han zirtir tan dawn khan, an la hriat ngai loh thil thar kha a pawng zirtir nghal mawlh mawlh ringawt ngailova, an thil lo hriat than tawh leh an lo vawn bel em em te kha sawi hmasa phawtin, Mosia emaw, Davida emaw, Zawlnei tuemaw chanchin leh Zirtirnate kha a han sawi hmasa te te thin a ni. (Matthaia 5:21, 27,31,35,38,43, etc). Nangni chuan, chutiang khatiang chuan in lo ti/hre thin, kei erawh chuan ka hrilh a che u a ti hmak hmak mai thin a ni. A thu ngaithlatu te thinlung kha a hawng hmasa a, a inhawn that lai takin, a duh tak, a zirtirna thar kha a thun ta chat chat thin ani.
2. Known to Unknown(An thil hriat tawhsa atanga tannin, an la hriat ngai loh thil thar zirtir):- Heipawh hi a chung ami nen hian a in ang deuh reng a. Isua khan thil thar hlak mai leh Thlarau lam thil te, Van lam thil te a Zirtir dawn reng rengin, a thu ngaithlatute thil lo hriat chian tawh sa kha a han sawi hmasa te te thin a, Chuta tang chuan an thil la hriat ngai loh kha a zirtir ta thin a ni.
3. Teaching Aids(A zirtir ten an hriatthiam awlsam theih nana an hmuh mai theih entirna hman):- Hei pawh hi Point 2 na nen khian a inzul viau. Lal Isua khan Thu ringawtin a zirtir ngai lova, a bulhnaia awm remchang ang ang, a ngaithlatuten an hmuh theih leh an hriatchian em em kha Teaching aid-ah a hmang hmiah hmiah mai thin ani. Entirnan:- Samari hmeichhia Tuichhunchhuaha Tui lo chawi mek hnenah chuan, Nunna tui, chatuana kang ni nei ve tawh ngai lo tur anih zia kha a sawi mai a. Limited deuh in tunah hian Pathian dodal zawng in yoga, Buddhism ah leh Voodooism ah ngei pawh hman mek chu a ni hi. Tin, tawngtaina kan tih in a thil a tihtheihzia pawh medical science in a rawn finfiah leh tawh bawk si. Nimahsela, kan lo bawhchhiat tak si avangin, time tanin ah kan tang ta si a, he hringnun hi chuan light hi kan escape thei tawh bawk si lo. Chuvangin, tunlai science thiamna hmang a arsi dang a aliens leh life form dang lo zawnchhuah tum hi chu a tin a tin loh chi ah ka ngai. Min hne reng a awm, life form dang,electro-magnetic energy hmang a kan thinking faculty rawn lut thei, thlarau khawvel a a tha leh a sual pawh kan hre thei lova, kan chhuanvawr science thiamna ngau ngau chuan a hmuh kan daih a nih si chuan, galaxy dang, arsi dang a life form chu eng dimension tak ni ang maw? Element pawh anni meuh dawn em ni? He lui kam atang hian kan hre lo. Ka chan ber chu nu chhul chhung a naute, la piang chhuak lo in thian kawm tur a zawng ang vel hi a ni ber mai.
NMI THUPUI: TLAWMNGAIHNA NMI KUM PUAN: ZIRNA UAR KUM NMI CHANG INNGHAHNA: LALPA TIH HI FINNA BUL ANI - THUFINGTE 1:7
-4-
-13- Buhhmuna lo awm te bulah chuan, Buh hmangin tehkhin thu a sawi mai a, Inneihna hmuna awmte hnenah chuan, Lawi chaw(Ruai) hmang tein a sawifiah a, Grep hmuna hnathawkte hnenah chuan Grep hrui anih zia a sawi leh mai a, Beramvengtu te zingah chuan, Beram vengtu tha a nih zia a sawi bakah, Beram Kawngkhar anih zia te a sawi leh mai bawk a. Sangha mantute hnenah lah chuan, Sangha aiah Mihring mantu ni zawk tura a duh thu a sawi leh mai thin a. A lo ngaithlatute tan a chiang thin em em a ni.
4. Improvisation of Teaching Aids(Thil hautak pui pui hmang lova, a bula awm remchang apiang a hmang tangkai thiam):- Hei pawh hi, Point 3-na nen khian a inzul leh viau. Teaching aid man to pui pui te harsa tak taka lakhawm lovin, a thu ngaithlatu ten an mit ngeia an hmuh reng, an thil hriatchian em em hmang khan Tehkhin thu a sawi mai thin a ni. Entirnan:- Kei hi Grep hrui tak chu ka ni, nangni a pengte chu inni a tih lai khan, Isua khan Grep zam buk hnuaia thuin, Grep hrui kha a vuan reng ani tiin Hrilhfiahtu thenkhat chuan an sawi thin. Tin, Dak ula lo te en rawh u, Seng turin an hmin zo ta e a han tih pap pap pawh khan, Buh hmun zau tak, kawhhmuh pahin a sawi a ni an ti bawk.
5. Allegory and Illustration(Entirna) a hmang thiam em em:- Hei pawh hi a chung amite ang deuh tho ani e. An la hriat ngai loh ti langfiah tur khan, Tehkhin thu mawl te te, hriatthiam awl em em tur, a han sawi zawh meuh chuan, a sawi tum ti lang chiang thei em em si kha a hmang thiam em em thin a ni. Vanram hlut zia leh thil dang zawng zawng aia thlan zawk tur anih hrilhfiah nan, Phula ro phum ruk te a han hmang a, Pathian ram a la zau duai duai a, a la ropui zia tur sawi nan, antam chi(thing chikhat) a han hmang a, Inngaihdamna hlut leh pawimawh zia tihfiah nan Chhiahhlawh pakhat a chhiahhlawhpui leibat tlemte ngaidam duhlo te a han hmang a. Vengte hmangaih chung chang hrilhfiah nan, Judapa hliam tuar tanpuitu atan Samari mitha a han hmang ngat a. Suala kan vahbo dan chi hrang hrang sawifiah nan leh, kan kir leh emaw, zawnhmuh leh kannih a, Pa Pathian lawm thin zia tihlan nan, Duli bo te, Beram bo te, Fapa tlanbo te a han hmang thliah thliah a. Sawi sen a ni lo ve. A hmangthiam hi ani ringawt mai e. Pathian in mihring ama anpui a a siam khan finna ah pawh a anpui a siam kan ni ka ring, equivalent tihna nilo, a prototype zawk thuawihna hnuai a chherhriam chawp zel tur in. Mahse kan tluksan ta miau si a, chuta tang chuan mihring finna ril hi develop Pathian in a khap ta nghal in a rinawm em em bawk, a chhan chu he hidden knowledge hi develop tumna reng reng chu amah Pathian dodalna lam atang vek in zuk ni a. Tin, bawhchhiatna hi saltanna leh mitdelna a ni hrim hrim mai a, mitvarna a ni e titu chu Lal Isuan Dawt Pa a rawn ti bawl mai bawk si a. Soul power kan tih Psychic(Gk.soul) power hi Pathian in hmanchhuah a khap tawh a, Setana erawh chuan bawhchhiatna hnuai a lo develop ve a tum ngar ngar thung. Mental telepathy, clairvoyance, mind reading te hi bawhchhe ta lo sela chu mihringte hian kan develop tur a pek kanni chiang e, keimahni ah awm miau hek, mahse khap a ni ta tlat si. Kan sawi tak duah nachhan chu mind over matter a nia. Perception hmang a kan thil hmuh hi chu lllusion leh light reflection mai mai an ni si a. Dik tak chuan kan Universe ah hian 200 billions galaxies an awm ang a kan han sawi te hi khawi chin hi nge illusion, khawi chin hi nge light reflection, khawi chin hi nge sonic echo kan hre lo, mathematical guess work mai mai anni. Misual a mithiam zawk ten beng lo chhu ngawng se, kan hexa-decimal, decimal leh binary te hi universe tehchhuak tur chuan an primitive lulai lutuk ka ti a ni ber mai. Nge matrix chhung kan ti zawk dawn, khaw eng la hmu lo. Kan conception(inner sight) hi phal ni ta se, develop thei ta zawk i la, Adaman ransa zawng zawng leh thilsiam zawng zawng a thunun theih dawn chuan, a be pawp thei tihna ani dawn a, a lo be pawp theih ngei pawh a rinawm riau a. Tin, bawhchhiathnu ah pawh Nova chuan ransa tuak a la kokhawm thei cheu mai a, enge maw chen chu a la nei tih a hriat leh tlat bawk a ni. He kan psychic power hi han develop tak tak mai i la, Avatar movie a Navi ho in nature an be pawp thei ang khan, kan psychic power hmang hian ralkhat hla em em a thilsiam dangte nen pawh inbiakpawh hun chu a la awm theih ka ring tlat a ni, theory a tachyon te pawh hi kan hmang thei dawn a ni mahna, kan physical ni lo in, transcendental leh astral-projection ang zawng in.
-12-
-5- ALIENS AN AWM KA RING E, MAHSE. Premise 1. Pathian thil siamthiam zia leh siam a awlsam zia leh a thilsiam in a mah an tihlawm zia kan rin(Bible ah inziak chiang ropui si a) chuan billions of galaxies a billions of solar system a billions of planets zing a pakhat ah chauh lifeform a dah a nih ngai chuan. Master of creation who takes immense pleasure in his creation a ni miahlo tihna a ni mai. Premise 2. He universe ah hian keini mihringte chauh hi ka awm in kei ni chauh hi Pathian in min siam ang a rindan hian mihring self centred zia, hriat tlem zia leh mawl zia a tifiah thin in ka hria. Roman Kohhran phei chuan 1500 hma zawng kha chuan kan lei hi centre of the universe, ni leh thla leh arsi ten min hual luih luih, kan lian ber, kan planet pawh a lian ber, adt ang in kan lo ngai thin kha a nih kha. Heti hian ngaihtuah teh ang, mistiri pakhat, thil siam thiam em em leh nuam ti em em mai awm ta se, a thilsiam thiam zia leh siam a awlsam dan zia chu hmuhnawm khawp a ni, a hna chu nuam hi a han ti em em mai bawk a, a thilsiam chuan amah a tihlim em em mai bawk a. Mahse, a damchhung in thil pakhat chiah siam ta mai se, a awiawmloh dan tur zia mai chu. A nihloh leh, dawhkan siam hnem em em mai se, mahse thuthleng pakhat chauh siam ta tlat mai se, at khat chu a cheng deuh a ni kan ti lovang maw? Hei vang ringawt pawh hian miin Pathian engkim siamtu hi a ring takmeuh a nih chuan aliens kan tih, life form dang hi chu he universe ah hian a siam hrim hrim ang tih hi a ring ngam tur a ni, a mah Pathian zah vang ringawt pawh in. Mahse, siamtu Pathian hian awlsam tak a kan intlawhpawh theih tur in a siam ka ring leh chuang miahlo thung. Tun a amah atanga kan penbo tawh hnu ah phei hi chuan a tum a tum chi rual ah ka ngai lo thung. Mihringte bawhchhiatna ah kan tluk hnu ah ngat phei hi chuan human intelligence leh potential hi Carl Jung a ngaihdan ah phei chuan 5% pawh kan harness lo a nia. Albert Einstein chuan a theory leh postulation a larpui hnu khan a hriatloh zia chu knowledge hi tuifinriat kam a tiau vaivut hi ni ta se, a hriat chin chu thum khat lek ang in zuk ngai a.
6. Class room environment(Free from noise Pollution):- Mi 20/30 lek Class room chhunga zirtir pawh a chang chuan, hahthlak kan ti a, an bengchheng a, Biakinah te pawh, kan thusawi ngaihnawm tilo an muthlu nghiai nghuai thin. Lal Isua khan outdoor-ah mi sang tam tak te kha Electronic thil tawngrinna te tel hauh lovin a han zirtir thin kha a nia. Mahse an hre tha thei lo tih lam a awm ngai miah si lo. A chhan niawm bera an ngaih chu, a thusawi kha ngaihnawm an ti lutuk a, Pin drop silence an tih ang tak takin an reh duk thin ani an ti.
7. Mastery of Subject(A Subject a hre hneh):- Professor ten anmahni Thesis ziah ngei an zirtir emaw, Miropui ten, anmahni chanchin ngei an ziah, midangte hnena an sawi chhawng aim aha chiangin Isua khan ama chanchin ngei mai leh, a chatuan thil ruahman kha a han zirtir thin ta kha a nia, han confi loh ngaihna kha a awm lo reng reng a, a lo ngaithlatute tan pawh a fiah duh dawn em a sin. 8. He lives out what he preached(A thusawiah a cheng):- Pathian thu zirho ten, I am saying an tih thin ang khan, amah leh amah kha, zui tlak, entawn tlak anih zia leh, a hruai bo dawn loh zia te, midang aia zui tlak, chatuana nunna pe thei tu anih zia kha huai takin a sawi ngam a, a thusawi kha, a nunin a nemnghet chat chat a ni.
9. Goal setting(A tumah a chiang):- He Leia a lokal chhan kha a chiang bawk a, tum(goal) nei ranin a zirtir ngar ngar a, a pengsawn eih lo a, a tumah khan a chiang em em a ni
10. He teached with full dedication(Thahnem ngaihna tak tak nen a zirtir):- Pathian Fapa meuh, a vanropuina hlip thla hiala, He leia Missionary hna rawn thawk kha a nia, a ti mai mail ova, inpumpekna leh thi khawp hiala thuawihna nen khan a zirtir kha a nia, effective loh ngaihna a awm lo a ni. Aw le, Point dang pawh sawi tur a tam awm e, duhtawk phawt mai ila, thawhbelh thei chuan han thawh belh ula, Vawiin Zirtirtute niah hian, a hniak hnung kan zui Zirtirtu Isua nun hi zirin, entawn berah neih thar leh theuh tum teh ang u le.
Work camp alo hnia leh ta reng mai. Nikum kan work camp anuam bawk sia, tum kum pawh a chakawm leh tawh kher mai. Tun kum kan kalna tur hmun hi AALO, tun hmaa ALONG tia kan lo hriat lar thin, hmun nuam leh changkang tia an lo sawi thin khua kha ani leh nghal a, a chakawm tawh hle mai. Workcamp Hmun: Aalo/Along Workcamp hun chhung: October 1 st October 6 th . Workcamp chhunga hnathawh tur: Biakin sak hna. Along khua hi West Siang District headquarter ani a, Itanagar atanga km 297 a hla niin, mihring 20680 vel awm anga chhut ani a. He khaw mawi tak hi tlang lian pui pui in a hual vela, lui pahnih, Sipu leh Yongma ten he khua hi an tan tlang bawka, mithiam ten an sawi dan phei chuan a khaw pumpui hi picnic spot lian deuh ani ringawt mai an ti. Nipui chawlh hman nan pawh boruak thengthaw nuam tak a ni. Aalo/Along hi Adi leh Galo mi chenna khua ani a, an kut pui ber chu Yomgo River Festival niin, January ni 11 atanga ni 15 thleng hman thin ani. He khua tlawh nawm hun lai ber chu October - April chhung vel ania, chuvang chuan kan kal hun tur hi a nuam leh dawn tih chu alang nghal uar mai.
-6-
-11- Nikum Namsai Work Camp 2013 zawh zan a Missionary te in kawt a Pathian thlarau lo thleng te khan tun thlengin ka ti a la ti mur sung sung thei. Thu sawi in chuh in mi 19 teh meuh kan ding chhuak a. Ban hla pawh hla Pathum(3) teh meuh kan sa ta anih kha. Biak In chhung ah khan mi vei vei awm a hriatna ka nei reng bawk a, mahse Biak In kha a ruak si. Chawhmeh bang te kha tun thleng hian ka la awih thei lo. Pawisa indaih lo chung chung in kan kal a. Chawhmeh tha reng kan beisei lo. Haw na ticket man tur poh NMI pawisa hman kan tum rum rum tawh. Mahse pawn lam atang kan beisei loh leh hriat phak lohna atangin kan ei sen lohin nitin mai hian chawhmeh a lo thleng zut zut a. Ni 4 kan cham chhung khan tlai khat chiah 'Sa' hmeh loh kan nei ta mai a. Sa kutpui hi a ang lek lek zawk. Chawhmeh an hnah leh artui phei chu kan ei seng loa, a chuang ta rem rum mai a. Missionary te tan kan dah ta tawp mai anih kha. Chawhmeh bang ho sa leh anhnah leh artui te kha kan Workcamp Head Cook khan a chhinchhiah hial a nih kha. Chhang per panga leh Sangha pahnih tih pun thu kha, Namsai Work Camp kal te chuan kan ring nghet viau tawh a ni. Khatiang reng reng a pawisa nei lo in chaw tha an ei kha ka la hre ngai lo. Ka lawmna ber erawh zawng an kohhran a ringtu, ring tir ve tak tak te in kan tlawh kual a, keini teh lul mai hnenah Min tawngtai sawk ula, kan natna te a lo dam ang an ti kha. Ka tling zo lo LALPA ti a trah hawm hawm mai ka chak a ni. Kan tawngtai sak tur a Pathian in a mi te in a min hruai kual kha ka thinlung a lawmna awm reng tawh tur a lo ni ta a ni. Hla a mipa khi Arunachal a ring lo tu te dinhmun ang a ni a. Nula kha anmahni hmangaihtu Isua Krista ang a ni a. Nula hmangaihna hrethiam lova ruihhlo a thlang zawk ang hian, arunachal ring tir ho leh ring lo tu te hian rawngbawlna tak tak an la tem pha lo a. Ring lo tu te lah in khawvel hun a hmawr tawh a, tlai luat hian pawi na a nei tih reng an hre pha lo. Keini Isua Krista zuitu te hian hmangaih tak chung a kan umzui a ngai a. Thalai rawngbawlna hi a taka en tir tura kan va thawhchhuah hian kan Love Story ropui ber, Vantirhkoh te lung kuai tu ber leh chhiar nin theih loh thawnthu a lo ni.
-10-
-7-
Love Story -Frankie Block F Zonunmawia An sel emaw, kei ka chhai lai di. Tlang tin rel thang a phur thin e. A sakhming sel reng an bang thei lo kei ka chhai lai di. Ka hmangaihna chuanin a zui reng thin che a Mahse i hrethiam si lo, tlang rel chu phur turin Hmangaina hawi san in ruihhlo tawn ah min her san si Aw vawi khat chauh lo kir leh la Nun kawng dik chu i zawh dun ang Tlai luat hian pawina a nei tih reng i hre si lo
A ngaihzawng chu miin an rel sup sup a, ruihhlo ngai a nih vangin an hmusit a. Mahse nula chuan a hmangaih tlat a, miin rel mahse a tan tlat thin. A mipa erawh in nula hmangaihna chu hawisan in ruihhlo a thlang ta zawk a. Nula chuan a ngaihzawng chu a hnena let turin a thlem ngawih ngawih a. Nun kawng dik leh ruihhlo tel lo nun kawng chu i zawh dun ang hmiang tiin rilru na tak chungin a sawm a. Ruihhlo vanga boral thut thei reng a ni tih a hrilh mawlh mawlh thin. Mahse tlai luat hian pawina a nei tih reng reng a mipa in a hre si lo. Hmangaihna vangin nula leh tlangval nun chu a lo famkim thin. Kan hmangiah ngawih ngawih te chu an thatna tur ngawt kan ngaihtuah a, an rilru nat kan phal ngai lo. Nun kawng sual dai tur a ke an pen kan hmuh ngat phei chuan rilru a na a. Kawng dik a hruai tum in kan um dawr dawr thin. Kristian kan nihna angin kan hmelma te hmangaih tur kan ni a, hei hi chu thil har tak a ni. Amaherawh chu ngaihzawng te kher ni lo, kan aia hnuaihnung deuh ni a kan hriat te leh puih ngai ni a kan hriat te tana mahni hun seng a thil tha tih sak erawh kan theih ve theuh a rinawm. Work Camp te pawh hi ring lo tu leh Isua Krista ring tir ve tak tak te kan hmangaihna leh kan duhsakna kan va lan tir theih na hun a ni a. Hna kan va thawh hian kan hah lutuk, mahse keimahni ah hlimna a lo awm thin. Pathian thlarau in min chenchilh tur a a lo kal ngat phei chuan hlimna in kan khat a. Pathian ah lawmna kan nei veng veng thin.
Changkanna Kawrawng - C.Lalhruaitluanga Block B
Tunlai kan khawvel hi Computer age ni tawh mai lovin Cyber Age ani e tiin thenkhat chuan changkanna kan lawnsan tawh zia an sawi fo ta mai. He kan khawvel dei duai pawh hi a kilometre mal te te a chhut chuan zau tak ni mahse, he changkanna hian ati zim zova, a zau tawk tawh lo. Khawvel letliama chil zu chhak turin darkar tam hun kan mamawh tawh lova, kawlvalenchham hlatna namnulin hlate khua ami te nen kan inbia a, kan hmuh khat takte lehkha thawn a, "I dam thin maw?" tih biathu kan inthawnna ber dakpute hna pawh tunah chuan a thamral tan te! He changkanna te hian thatna kawng neiin kan nun ti awlsam mahse, kan rahbi ala ngheh tawk loh avangin, zofate tan chuan hlauhawm a kengtel tlat. Beach leh Hollywood vela lenlai chen thei khawp a thawkrim leh hlawhtlingte nunphungin kan sitting room a luah a, an nundan dahlau leh entawn tlak loh laiin kan thalaite thinlung chhung a bu a khuar tlat tawh chuan, zo zia thusita, kan Mizona hnuchhawn duh mai thalai rual pun lam chu awm tak ani. Thil awm ni mahse thiltha ani lova, hnam anga mahni mawng hlimna zahthlak zet mai ani zawk. Tunlaia kan thalai rualte mitthla a awm leh kan TV hma a thut hmun min sawhngheh tiru pakhat leh chu Korean film hi ani. Kan style te, kan kawr hak duhdante leh kan malno langa kan tuallen dan mai bakah, an ban veidan lamin kan entawn a, thenkhat phei chuan mumang lam thlengin an mangphan ani awm e. Korean film ah chuan nulain hnamdang pasalah anei ngai meuh lo. Lo nei emaw, lo ngaizawng emaw an lo awm pawhin, dinhmun tha an luah ngai bawk hek lo. Chumi ina a entir chu, Korean filmah hian Nationalism a inphum a, hnam humhim duhna an telh a, thalai rualte tiphur zawng leh fuih in, eizawnna an in kawhhmuh a, film hmangin ram leh hnam an humhalh ani.
-8-
-9-
Khawvel a hnamtin hian hnam anga kan thil chin leh hnam anga tihdan phung hrang hrang kan nei vek a, heng ang hmusit zawng a kan kal a, eng hnam tihdan emaw kan ngaihsan zawk hian, kan hnam kan hliam tihna a ni a, hnam pawi kan khawih daih tih i hria ang u. Korean film i en thin avanga Korean fashion nen zawlkhawpui ilo fang thin anih chuan, tun ang cyber age ah hian mi changkang ini lova, Korean thuam chhungah khan Tribal nula a awm tlat a, min thuam mawitu kawr avangin lo lang mawi mah ila, mawina hi changkanna ani ngawt lo. Pu Gandhi a hrenpereng kaih kha a hnam tan chuan a changkang a, sap thuam entawna a induan zarh lai ai khan, a hnam tan a hlu zawk angin, kan incheina pangngai hi kan hnam tan ahlu a, a changkang zawk bawk. Mizote hi Pipute atanga thi tihsan nghet nei hleithei lo, "Nghet takin i ding ang" tih hla sa tluk tluk chunga, dinnghetna tur pawh hrelo hnam kan ni a, huatthuah lo la suh, mahni mawnglang tawhin ania keipawh hian ka ziah ni. Kan ngaihsan zawng leh changkang kan tih zawngah kan rilru leh taksa kan pe a, changkang ni a kan hriat chu a bawhin kan bawh a, chung ang chu kum tam pawh aliam hmain thing tiin chil kan chhak khum leh thin lawi a! Ni e, heng zawng zawng hi kan changkan san tawh a, nunhlui lam thlir a, hmalam pan tumlo lek a chu hmuna lunglenga lo cham reng chu, thiltha pawh va ni suh. Hnamdang tihdan changkang ti a, kan hnam tihdan thing tawha kan hria anih pawhin, Kan Mizona hming chawia, "A zo tiah tiah" tih kher erawh hi chu, Mizote kan nundan mai nilovin hnam hmuhsitnaah ka ngai a, na ka ti tlat. Kan hnam rohlu Tlawmngaihna te hi "A zo tiah tiah" ti zawk ila, Mizote min ti hmingtha anga, Mizo nih ti nuam thintu, kan infiam mi hlawhtlingte hi "A zo tiah tiah" ti bawk ila, he tawngkam mawina hian kan hnam ngeng a chhun zawkin ka ring tlat. Chuvangin, NMI 2014 pawh zo tawkin kal theuh tum ang u, daih mai a. Ka lawm e
An thawhrimna avanga an hlawhchhuah tawh changkanna chu, thawkrim ve silova, awmhmun atanga kan lo entawn ve ngawt chuan, inti changkang viau mah ila, changkanna kawrawng ani tho tho. Mi changkang chu thawh theih tawk rim taka thawka, mahni intodelhte hi an ni. He hringnun khawvel a chengte hian tunlaia kan thiltih langsar ber chu, intih changkan siak hi ani berin ka hria.Heng ang changkang kan tih zawng zawngte hian kentel nghet tak mai anei a, chu chu 'pawisa', saptawng a 'money', rual u deuh tena 'sum' an tih hi a ni. Inti changkang in tuallai ah lo hawipir viau mahla, pawisa ineih loh chuan changkanna tehfunga teh inih hunah i tla nghal anga, i buk arit dawn lo. India hnam pa, Mahatma Gandhi khan a hunlaia khawvel University tha leh lar Oxford-ah lehkha a zir a, sapho inchei danin a inchei a, sapho chaw a ei a, sap ho kaldanin akal a, India rama a Indian puite lakah chuan , khang anga inthuam leh nun kha changkang niin a hre tlat a, dawt muhlum pawh ani bik lo, khang hunlaia changkang chu a ni ve tlat. Mahse sap hovin Africa mihang ho an tih duhdah zia leh ran ang maia an enkawl dan a hmuh khan, a khawngaih ta a, remna siam a tanpui tumin an zingah a zu kal ta a. A mihang puite chuan sapsuak tiin anlo ngaisang ta reng reng lo mai a, Pu Gandhi-a chu a harhchhuak ta zawk mai a, tun thlenga thu lar tak, "Imitating the English Gentleman" tih hi a ziak ta ani an ti. A sap thuam inbel a hlip a, ama hak turin la akai a, chapal a in siam chawp bawk a, a hnam tihdan, thinga a hriat lo hlut zia a hmuhchhuah rualin, Indian Nationalism ah a harh nghala, sap thuam a inbel laia tuma ngaihsan loh kha, hrenpereng kaih a a hnam thuam a a inchei hnuah, ngaihsan a hlawh ta zawk a, India Hnam Pa tih hial alo nita ani. Sap tihdan entawn kha kawng tamtakin kan thatpui pawh alo ni thei, kan hnam ina kan tihdan phung kalsan mai nilo, hmusit tel chunga kan kal hian, kan lo zahawm thei reng reng lova, choak arawm chang tawn pawh a thluk theih loh.