II

|üÁkÕÔeq
Á|ü»\ eT<Ûä´H˚˚ dü«‘·dæ‡<ä∆+>± |ü⁄{Ϻ Á|ües¡úe÷qyÓTÆq ø£fi≤s¡÷bÕ\T C≤‹ Jeq+˝À kÕe÷õø£+>±,
kÕ+düÿ è‹ø£+>± ô|qy˚düTø=ì ñ+&É≥+#˚‘· düe÷»+˝À sê»ø°j·T, kÕ+|òæTø£ |ü]D≤e÷\T mìï e∫ÃHê
nq÷#êq+>± edüTÔqï á ø£fi≤s¡÷bÕ\T #Ó<äs¡≈£î+&Ü ì*#êsTT. C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T eTq ˇø£ÿ]πø
|ü]$T‘·yÓTÆq~ø±<äT. C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T @ <˚X¯+˝À @ ÁbÕ+‘·+˝À ñHêï, @ y˚wüuÛ≤wü˝À¢ ñHêï nø£ÿ&ç
Á|ü»\ ÄX¯\≈£L, ÄX¯j·÷\≈£L, Ä˝À#·Hê düs¡fi¯øÏ Á|ü‹s¡÷bÕ\T>±H˚ #Ó|üø√yê*. Ç≥Te+{Ï Á|ü‘˚´ø£‘·\T
ø£*– ñHêïsTT ø±ãfÒº á ø£fi≤s¡÷bÕ\T Á|ü»\qT Äø£≥Tºø√e&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
ø±yê´\˝À <äèX¯´+ |ü<Tä HÓq’ ~. <äèX¯´+˝À Hê≥ø£+ |üsy¡ ÷Ó ‘·ÿ èwüyº TÓ qÆ ~. ‘Ó\T>∑T Hê≥ø£+ |ü⁄{Ϻ |ü<eä T÷&ÉT
<äXÊu≤›\T >∑&ç∫q H˚|ü<∏ä´+˝À mH√ï Á|üjÓ÷>±\‘√ Hê≥ø£+ »e dü‘ê«\qT bı+~+~. á |üs¡+|üs¡˝À
‘Ó\T>∑T dü+düÿ è‹øÏ ≈£î<äTfi¯ó¢ e+{Ï C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T Hê≥ø£+˝ÀøÏ bÕ<ä+ yÓ÷bÕsTT. Áù|ø£å≈£î\qT
ñÁs¡÷‘·\÷–+∫. Ä˝À#·Hê˝À#·Hê\qT Ä$wüÿ]+∫q C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T ‘Ó\T>∑T Hê≥ø±ìï düTdü+|üqï+
#˚dæq yÓ’q+ q≥T&ÉT, ìsê«Vü≤≈£î&Ó’q Hê≈£î m+‘√ dü÷Œ¤]Ôì ø£*–+∫+~. 2006 ‘êHê C≤q|ü<ä ø£fiÀ‘·‡yê\
ìsê«Vü≤≈£îì>± e´eVü≤]+∫q dü+<äs“¡ +¤ ˝À sêÁwü+º ˝À ñqï C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\qT >∑T+≥÷s¡T˝À Á|ü<sä Ù¡ q\≈£î
@sêŒ≥T¢ #˚j·T&É+ »]–+~. á dü+<äs¡“¤+>± ø£fi≤ø±s¡T\‘√ @s¡Œ&çq kÕìïVæ≤‘·´+ eT÷\+>± yê] Jeq
Á|ükÕúHêìï Á|ü‘·´ø£å+>± >∑eTì+#·&É+ Hê≈£î n+‘·T˝Òì dü+‘·è|æÔì ø£*–+∫+~. á dü+<äs¡“¤+˝À n+‘·
>=|üŒyÓ’q ø£fi≤s¡÷bÕ\T Hê≥ø±ìï düTdü+|üqï+ #˚dæq n+XÊìï |ü]XÀ<Ûäq #˚j·÷\H˚ n_Û˝≤wü ø£*–+~.
Ä n_Û˝≤wü≈î£ Äø£è‘˚ ªª‘Ó\T>∑T Hê≥ø£s+¡ >∑+ ` C≤q|ü<ä ø£fi≤Á|üÁøÏjT· \Tµµ nH˚ n+X¯+ô|’ |ü]XÀ<Ûqä ÁbÕs¡+_Û+#êqT.
|ü]XÀ<Ûqä $düèÔ ‹ì Ä<Ûës¡+#˚dTü ø=ì $wüjT· e´ø°øÔ s£ D¡ kÂ\uÛ´Ñ +ø√dü+ ◊<äT Ä<Ûë´j·÷\T>± $uÛ≤–+#·&+É
»]–+~. nHê~>± |ü˝¢… Á|ü»\≈£î $C≤„Hêìï, $H√<ë˙ï ø£*–+∫q$ C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T. n‹ ÁbÕNqyÓTqÆ
C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T e÷qe⁄\≈£î e÷qdæø£ #Ó’‘·Hê´ìï nqTuÛÑ÷‘·T\qT |ü+∫ô|{≤ºsTT. mH√ï X¯‘êu≤›\
düTBs¡È #·]Á‘·>∑\ C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\ Ä$sꓤe $ø±kÕ\qT $e]+#˚ Á|üj·T‘êïìï ªªC≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\Tµµ
nH˚ yÓTT<ä{Ï n<Ûë´j·T+˝À $e]+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T&É+ »]–+~.
C≤q|ü<Tä \ düŒ+<äq\T, ñ#ê«dü ìXÊ«dü\T, nqTuÛ÷Ñ ‘·T\T yê∫ø£s÷¡ |ü+˝À yÓ\Te&ç, <ëìøÏ n_Ûqj·T+
‘√&ÉTø±>±, #·sà¡ yê<ä´ dü+^‘· X¯è‹ø£\e>± eT<ÛTä s¡ düTeT<ÛTä s¡+>± $ì|æ+∫, ø£ì|æ+∫qy˚ C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T.
‘Ó\T>∑THê≥ |ü⁄{Ϻ c˛&ÉX¯ ø£fi≤ Á|ü|üPs¡í+>± |ü]&ÛÉ$*¢q C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\ \ø£å´ \ø£åD≤\qT, Á|ü»\
JeHê&ÉT\ düŒ+<äq‘√ ≈£L&çq C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\qT Á|üC≤Hê≥´eT+&É* »qC≤>∑è‹ Äj·TT<Ûë\T>±
dü+~Û+∫q y…H’ êìï s¬ +&Ée n<Ûë´j·TyÓTqÆ ªªÁ|üC≤ #Ó‘’ H· ê´ìøÏ Äj·TT<Û+ä ` C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷|ü+µµ ˝À sπ U≤e÷Á‘·+>±
düŒ è•+#·&É+ »]–+~.
‘Ó\T>∑T Hê≥ø£ s¡+>∑+ ` C≤q|ü<ä ø£fi≤Á|üÁøÏj·T\T
 #·\q∫Á‘·+ eTìwæì |ü~+‘·\T>± #·÷|ædüTÔ+~. ãT*¢‘Ós¡ eTìwæì ∫qï~>± Á|ü‹_+_düTÔ+~. ø±˙
eTìwæì eTìwæ>± #·÷|æ+#˚ eTVü≤‘·sÔ ¡ kÕ<Ûqä + Hê≥ø£+. #Ó‘’ q· ´ düeTs¡ X¯+U≤ìï |üP]dü÷Ô $H√<ë\ eT‘êãT\qT
$s¡õeTTà‘·÷ kÕ–q ‘Ó\T>∑T Hê≥ø£ Á|ükÕúq+ s¡eTD°j·TyÓTÆq~. ‘Ó\T>∑T Hê≥ø£ s¡+>∑+ Äs¡+uÛÑ $ø±kÕ\qT,
$$<Ûä <äX\¯ qT $e]+#˚ Á|üjT· ‘êïìï eT÷&Ée n<Ûë´j·TyÓTqÆ ªª‘Ó\T>∑T Hê≥ø£ Äs¡+uÛÑ $ø±dü+µµ nH˚ n<Ûë´j·T+˝À
$X¯Bø£]+#˚ Á|üj·T‘·ï+ »]–+~.
Hê≥ø£+ ∫{Ϭø&ÉT $H√<ëìï, >∑Tô|Œ&ÉT nqTuÛÑyê\qT, <√ôd&ÉT nqTuÛÑ÷‘·T\qT, #ê¬s&ÉT $C≤„Hêìï
Áù|ø£å≈£î\≈£î |ü+∫ ô|&ÉT‘·T+~. Ä≥, bÕ≥, yÓ÷‘·\ Á‹y˚D° dü+>∑e÷‘·àø£+>± C≤q|ü<ä ø£fi¯\T
ñÁs¡÷‘·\÷–+#êsTT.. n≥Te+{Ï Hê≥ø£ s¡+>∑+˝ÀøÏ C≤q|ü<ä ø£fi\¯ T n+‘·sꓤ>±˝…’ dü+#·\Hê\qT düèwæ+º #êsTT.
‘Ó \ T>∑ T Hê≥ø£ Á|ü k Õú q +˝À <ë<ë|ü ⁄ 60 Hê≥ø±\÷, Hê{Ï ø £ ˝ À¢ n+‘êsê«Væ ≤ ì>± eTy˚ T ø£ y Ó T Æ q
C≤q|ü < ä ø£ fi ≤s¡ ÷ |ü + dü è wæ º + ∫q Á|ü u Û Ñ + »q+ nìs¡ « #· ˙ j· T +. ‘Ó \ T>∑ T Hê≥ø±ìøÏ dü + |ü P s¡ í ‘ · q T
dæ~∆+|üCÒdæq C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T m≥Te+{Ï b˛ø£&É\≈£î <ë«sê\T ‘Ó]#êjÓ÷ $e]+#˚ Hê\T>∑e
n<Û ë ´j· T + ªª‘Ó\T>∑T Hê≥ø£s¡+>∑+ ` C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T ` düeTq«j·T+µµ. Bì˝À nj·÷ Hê≥ø±\÷,
Hê{Ïø˝£ À¢ #√≥T #˚dTü ø=qï C≤q|ü<ä ø£fi≤Ø‘·T\qT, Ç‹eè‘·+Ô , Á|ü<sä Ù¡ q\‘√ <ëìøÏ >∑\ dü+ã+<Ûä u≤+<Ûyä ê´\qT
düeTÁ>∑+>± $e]+#˚ Á|üj·T‘·ï+ »]–+~. á |ü]XÀ<Ûäq yê´kÕìøÏ á n<Ûë´j·Ty˚T »e+.. Je+.
Hê≥ø£+ düeTø±©q <äs¡ŒD+. düeTdü´\ eT÷˝≤\qT |ü]cÕÿsê\ Hê[ø£˝À¢ $X‚¢wæ+∫ ø=‘·Ô<ës¡T\≈£î
‘·\T|ü⁄\qT ‘Ós¡TdüTÔ+~. Á|ü»˝Ò ø£fi≤ø±s¡T\T>± e÷] bÕ‘·ø£fi≤s¡÷bÕ\ |ü]~Û˙ Á|üjÓ÷»Hê\ ~X¯qT e÷sêÃs¡T.
Ç‹ eè‘êÔìï ã©j·T+>± $e]+#·&ÜìøÏ C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T Ç‘√~Ûø£+>± <√Vü≤<ä+ #˚XÊsTT. Äj·÷
C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T Hê≥ø±ìï düTdü+|üqï+ #˚dæ #Ó’‘·q´ Á|ükÕúHêìøÏ X¯+U≤\qT |üP]+∫q $<ÛëHêìï,
Äj·÷ Hê≥ø£ Á|ü<sä Ù¡ q\ |üPsê«|üsê\qT, C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\ eT÷\+>± Hê≥ø±ìøÏ ø£*–q Á|üj÷Ó »Hê\qT
>∑÷]à ªª‘Ó\T>∑T Hê≥ø£+˝À C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T ` #Ó’‘·q´ Á|ükÕúq+µµ nH˚ ◊<äe n<Ûë´j·T+˝À $e]+#·&É+
»]–+~.
ˇø£{,Ï s¬ +&ÉT Á|ü‘T· \T $TqVü‰ <ë<ë|ü⁄>± C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷bÕ\T n+‘·sꓤ>y∑ TÓ qÆ s¡#q· \qT ùdø£]+#·&+É
»]–+~. Hê≥ø£ Á|ü$T<ä˝À ˇø£ q÷HÓ #·Tø£ÿqT ø±yê\ì, Hê≥ø£ $ø±dü+ ø√dü+ H˚qT ôd’‘·+ ñ&ÉT‘·>±
$T>∑˝≤\H˚ ‘·|üq≈£î, ‘·|üdüT‡≈£î, XÀ<Ûäq≈£î, nø£åsêø£è‹>± ì*∫q á |ü]XÀ<Ûäq ‘Ó\T>∑T Hê≥ø£ $C≤„q
düs¡«dü«+˝À ˇø£ |ü+øÏÔ>± ì*∫Hê Hê ÁX¯eT≈£î, |ü]ÁX¯eT≈£î ∫qï dü+‘·è|æÔ.

***

‘Ó\T>∑T Hê≥ø£ s¡+>∑+ ` C≤q|ü<ä ø£fi≤Á|üÁøÏj·T\T