Then God said, “I now give you every seed-bearing plant on the face of the entire earth and

every
tree that has fruit with seed in it. They will be yours for food. And to all the animals of the earth, and
to every bird of the air, and to all the creatures that move on the ground—everything that has the
breath of life in it—I give every green plant for food. It was so. God saw all that he had made—and
it was very good!

Voorwoord

Dit is ‘n versameling artikels uit my pen oor min of meer die afgelope jaar. Dit
loop hoofsaaklik van die jongste tot die oudste.

Kopenhagen – Nie net opofferings maar ook geleenthede

Die oë van die wêreld was op Kopenhagen gerig waar wêreldleiers koppe
bymekaar gesit het oor hoe om die aarde se klimaat so veel as wat menslik
moontlik is, te stabiliseer.
Dié keer kom die VSA, die wêreld se hoof-atmosferiese besoedelaar, volgens
aanduidings met konkrete voorstelle. Soos in die verlede kry ‘n welmenende
president teenkanting van kongreslede en nyweraars wat bekommerd is oor die
impak wat die voorgestelde skedule vir die vermindering van koolstof-vrystellings
op die ekonomie en die Amerikaanse huishoudings gaan hê.
Selfs die opkomende reus, China, maak geluide dat dié land sy kant gaan bring.
China skaar hom egter saam met Brasilië en Suid-Afrika by die ontwikkelende
lande wat aanvoer dat die ontwikkelende wêreld se eiesoortige omstandighede
om hul honger massas te voed in gedagte gehou moet word.
Omgewingsbewustes gebruik allerlei maniere om die algemene publiek se
simpatie te win, soos plakkate van ysbere wat op stukke ys dryf en waarvan die
getalle ernstig bedreig word, of natuurlewe-rolprente wat wys hoe sub-
Antarktiese eilande se ekosisteme bedreig word.
Dit is egter op die kommersiële vlak waar dit werklik saak maak. Slegs geringe
gemiddelde temparatuurstygings kan soveel poolys laat smelt dat die seevlak
betreklik beduidend kan styg, en die woon- en werkplekke van ongeveer 90 %
van die wêreld se verstedelikte bevolking onder water laat. Sekere saaigebiede
kan woestyne word.
Die Vrystaat het onlangs ‘n bestuursplan gekry wat juis op die veranderende
klimaat afgestem is, iets wat broodnoodsaaklik is omdat dit aantoon waar nuwe
bevolkingsuitbreidings kan kom, en waar nie, omdat dit baie duur is om water oor
lang afstande te neem as die reënvalstreke verskuif.
Daar is ook lande wat voordeel trek uit klimaatsverandering. Nadat die Vikings
bykans ‘n duisend jaar gelede hul kolonies in Groenland moes ontruim, en die
Noord-Amerikaanse nedersettings dus buite bereik geword het omdat die klimaat
te koud geword het, het dit nou so verwarm dat die Groenlanders groter
outonomie kon kry, en kan kyk na olie-ontginning in gebiede wat onlangs nog
weens dik en bewegende yslae nie moontlik was nie. Selfs die plant van
aartappels word nou in die vooruitsig gestel.
Aardverwarmingsgasse wat deur menslike aktiwiteite vrygestel word, is egter nie
al wat ‘n kweekhuiseffek tot gevolg het nie. Metaangas doen dit ook, en die
sondaars wat dit betref is enigiets van Australië se rysmiere tot Europa se
beeskuddes.
Waaraan die mens absoluut niks kan doen nie, is die sonaktiwiteite wat tot die
ontstaan van ‘n nuwe vakrigting, kosmoklimatologie, gelei het, wat met
paleoklimatoloë saamspan om ooreenkomste tussen tye van hoër of minder
sonaktiwiteite in die verlede en warm tydperke, en selfs ystydperke, te vind. Ook
die huidige stygende temperatuur hou met die fase van sonaktiwiteit verband,
maar die kosmoklimatoloë beklemtoon dat dit net ‘n bydraende faktor is.
Die belangrike is dat die klimaatskrisis ook geleenthede bied wat andersins
waarskynlik nie gou aan die bod sou kom nie. Kort na die huidige
wêreldekonomiese krisis sy ding begin doen het, het verskeie state hul
herstelkprogramme minstens ten dele gekoppel aan die ontwikkeling en
uitbouing van skoon energie, soos windkragterbunes, elektriese en hibriede
motors, die opwekking van krag uit golfwerking met die sogenaamde Anaconda-
tegnologie, en die gebruik van moderne tru-osmosestelsels om drinkwater uit
soutwater te herwin.
In Nederland word kragstasies opgerig wat die metaangas van beesmis
verbrand, en dan metaanvrye bemesting as neweproduk oplewer.
In hierdie stadium is die ontwikkeling van die alternatiewe, selfs met die beste
tegnologie, bykans deurgaans net daardie tikkie duurder as steenkool- en
aardgas-kragopwekking, wat lande wat sy industrie op hierdie effens goedkoper
krag bou, net daardie klein treetjie voor gee met internasionale mededinging.
Dit gaan nie veel dwarstrekkers kos om die goue planne wat vir Kopenhagen
beraam word, soos domino’s te laat kantel nie.

Groen energie teen 2090?

Die mens sal teen 2090 die laaste rokie van fossielbrandstof kan sien opstyg,
aldus ‘n verslag van Greenpeace en die Europese Hernubare Energieraad.
Dis nou as as nie verbrande steenkool of olie is nie, maar as rye windmeulens
op windplase, geotermiese opwekkinsgsaanlegte, sonkragsentrales en
biobrandstowwe ‘n werklikheid word.
In hul verslag, Energy (R)evolution Report, dui hulle aan hoe hierdie aanlegte in
staat sal wees teen die einde van die eeu aan die mensdom se energiebehoeftes
te kan voldoen.
Die sak sal geskud word en die planne sal teen 2330 reeds $14,7 triljoen gekos
het, maar die opstellers troos dat sou hierdie koers nie ingeslaan word nie, sou
die energiebedryf in elk geval $11,3 triljoen vir steenkool-, olie- en kernaanlegte
moes opdok.
Die dertig persent meer wat die oprigting sal kos is kleingeld vergeleke met die
besparings wat goedkoper energie teweeg sal bring met $18 triljoen per jaar
minder tier in die tenk. Dan is die prys van aardverwarming nog nie eens
ingereken nie, asook nie die baie werksgeleenthede wat die industrie gaan skep
nie.
Moeiliker weervoorspellings
Aardverwarming veroorsaak dat dit moeiliker is om statistiese gegewens van die
verlede te gebruik om weervoorspellings te doen, aldus die hoof van die VN se
Wêreld Meteorologiese Organisasie , Michel Jarraud.
Jarraud het aan die vooraand van sy organisasie se konferensie oor die invloed
van klimaatsverandering op weervoorspelling gesê aardverwarming veroorsaak
dat dele van die wêreld minder reën kry. Selfs al word meer hittegolwe soos dié
van 2003 in Europa verwag, is dit baie moeiliker om so iets aan die hand van
statistieke uit die verlede te voorspel omdat die bestaande gegewens nie meer
bruikbaar is wanneer aardverwarming plaasvind nie.

Omgewingsbewustes het 'n eie taal

Natuurliefhebbers en ekoloë praat verskillende tale, luidens ‘n groen artikel in
Trouw.
Waar natuurliefhebbers na die skoonheid van die omgewing hunker, is hul
gedagtes oor hoe om dit so te hou, dikwels idealisties. Ekoloë se woordeskat
soos “die behoud van die kwesbare ekosisteem,” “habitat” en “rooilysspesies” is
vir die natuurskoonliefhebbers dikwels gewoon te abstrak.
Die natuurskoon is genoeg, dankie.
Ekoloë se siening dat die natuur onder druk soos uitkappery, en dat plante en
diere onder druk moet verkeer, val vir die natuurskoonliefhebbers vreemd op, en
lei dikwels daartoe dat natuurskoonliefhebbers en ekoloë met mekaar haaks
raak.
Uit navorsing van Arjen Buijs van die Universiteit Wageningen, blyk dit dat ekoloë
dikwels aan die korste ent trek. Natuurskoonliefhebbers se aksiegroepe is
dikwels beter georganiseer en is by effektiewer netwerke ingeskakel as ekoloë
wat bloot hul werk wil doen. Die aksiegroepe is ook dikwels invloedryk by politici,
wat beteken dat die beste besluite in die belang van die omgewing nie
noodwendig geneem word nie.

Wolwe weer in die visier en sommiges roep “wolf, wolf!”

Die eerste jagseisoen in baie jare waartydens wolwe weer in Amerikaanse state
soos Montana deur jagters onder skoot kan kom, het skaars sy eerste skoot
opgelewer of ‘n storm woed. In Idaho het die wolfjagseisoen op 1 September
geopen, en in Montana op 15 September. In Wyoming, die ander staat met ‘n
groot wolwebevoliking, bly jag taboe ingevolge ‘n federale wet oor bedreigde
spesies.
Na raming het dié drie state nou saam 1 600 wolwe, hoewel ‘n deel hiervan in die
Yellowstone Nasionale Park voorkom.
Aan die een kant is daar die veeboere, soos die boer by Dillon, bykans 300
kilometer Noordwes van Yellowstone, wat in een nag 122 volwasse stoetskape
verloor het. Dit was na berig word die ergste slagting in menseheugenis, en ‘n
aanduiding dat wolwe soms bloot vir die plesier kan doodmaak. Die owerhede
het gemagtig dat die hele trop wolwe vakant gemaak kan word.
Tussen 1987 en 2004 is bevestig dat wolwe in die drie state 429 beeste en 1 047
skape doodgebyt het, afgesien van sporadiese honde, lamas en ander diere wat
ook in die slag gebly het.
Koerante soos die Montana Standard berig al ‘n geruime tyd oor wolwe wat vee
vang.
Aan die ander kant is daar bewaringskundiges wat meen die beheerde jag van
wolwe moet eers toegelaat word as die getalle die 2 000 merk bereik het.
Trouens, bewaringskundiges het nog nie ‘n behoorlike beleid in plek oor wat die
ideale getal wolwe is nie, en sal nog navorsing moet doen. ‘n Regter in Wyoming
het juis die verbod op wolwejag daar beskryf as meer aan politiek as aan
empiriese gegewens te wyte.
Die elk-jagters is egter nie gediend met groter getalle wolwe nie, aangesien
wolwe die troppe waarop die jagters aanlê uitdun. Wolf-liefhebbers beskuldig
weer die elk-jagters daarvan dat hulle met hul jagbuit se ingewande mors, en dat
dit weer die wolwe uit die nasionale parke lok.
Dit is juis groot wild soos die elk wat die owerhede genoop het om weer wolwe
in die Noordweste van die VSA te hervestig. Maar die klem was voorheen
duidelik dat die enigste goeie wolf een is wat as muurbehangsel dien.
In 1924 het die federale regering geld bewillig om die wolwe en ander
probleemdiere te jag om die elk-bevolking in die Yellowstone Nasionale Park te
beskerm. Teen 1926 was wolwe in die Yellowstone Park bykans uitgeroei, maar
die jag is eers in 1935 gestaak.
Buite Yellowstone en ander parke het die wolwejag egter reeds vroeër begin. In
1884 is ‘n losprys op die kop van wolwe in Montana geplaas, en reeds in die
eerste jaar moes die staat vir 5 450 ingehandigde wolwehuide opdok. Die 1930
was die wolwebevolking in Montana nie meer lewensvatbaar nie.
Na die wolwe in Yellowstone uitgeroei is, het die coyote die vernaamste roofdier
in die park geword, maar omdat die coyote nie groot wild kon jag nie, het ‘n
probleem ontstaan met groot siek diere, soos juis die elk en die bison. Teen 1995
is besluit om weer wolwe, spesifiek die grys wolf, uit Kanada in te voer. Teen
2005 was daar weer 118 wolwe in Yellowstone, en 326 in die hele ekosisteem.
Die hartseer is egter dat die bewaringsingsteldheid moontlik te laat gekom het vir
‘n paar subspesies. Teen 1967 is die Oostelike Tomber-wolf (Canis lupus lycaon)
as bedreig beskou, en teen 1973 is die Rocky Mountain-subspesie (Canis lupus
irremotus) bygevoeg, en in 1978 is die grys wolf, asook al die subspesies van
Canus Luptus suid van die Kanadese grens as bedreig verklaar.
Noudat die getalle weer flink vermeerder, is dit die veeboere wat lei, en die elk-
jagters wat minder prooi het om op aan te lê.
Die probleem is dat wolwe hulle nie maklik laat inperk nie.
Wolwe in Montana word groot, en staan dikwels byna ‘n meter op hul pote, en
word bykans twee meter lank, en weeg tot bykans 50 Kg. Die spoor se lengte is
net minder as dié van ‘n volwasse man. Die groot pote en lang bene stel wolwe
in staat om lang afstande af te lê, en afstande van tot 32 kilometer per dag word
maklik afgelê.
Die wolwejag open nou weer nuwe geleenthede aan entrepreneurs wat as
leerlooiers en taksidermiste spesialiseer. Die wolwehuide word veral verwelkom,
ironies, omdat die afgelope elk-seisoen maar ‘n skrale oes huide gelewer het. ‘n
Eenvoudige wolwevel kan die nuwe eienaar ‘n netjiese $1 000 dollar uit die sak
jaag, en ‘n opgestopte, gemonteerde wolf $3 000.
Maar, kla die kenners, die jagters is groentjies en hulle skiet die diere nog voor
hulle ‘n behoorlike winterspels ontwikkel het. Dan is die velle veel minder werd.
Montana se wolwe se kleur kan baie verskil – van ‘n skaars wit tot grys en swart.
Die swart en wit wolwe kan – behalwe vir die grootte, maklik vir ‘n hond
aangesien word, en hondkruisings kom soms as probleemdiere voor omdat hulle,
anders as ‘n gewone, gesonde wolf, nie menssku is nie.
Op die internet-foto’s hieronder word ‘n ‘n grys en ‘n swart wolf uitgebeeld.

Kanadese waarheidskommissie kyk na kompensasie vir die Inuit oor beter

verlede met honde
Ou Petrus was anders.
Ja, seningtaai en windverweer soos die meeste ou mense wat ‘n leeftyd van
plaas- en plotarbeid agter die rug het, maar nog nie afgetree het nie en Saterdae
by die uwe in die tuin kom werk.
Petrus was ‘n genade. Mens hoef hom niks te wys nie – net die tuin ingevaar en
kort na middagete is hy klaar, die tuin weer presentabel vir die volgende week.
Dis net die mikrobesproeiingspypies wat hy nie kon verdra nie.
Die spesmaas is die mikrobesproeiing het sy maklike werk weggevat, want dié
pypies het op sig in die slag ebly, en waar hy op die pype onder die grond
afgekom het, het dié dit ontgeld.
Tot eendag, toe hy hom misgis het. Toe die uwe en vroulief tuis kom na ‘n
vinnige winkeleksursie, hardloop daai Petrus soos ‘n bloedjong resiesperd deur
die erf, met ‘n straal water wat verdiepings hoog spuit.
En al het Petrus ook g’n ding met ‘n bietjie skop skeef aangekyk nie, was hy
anders. Die rede sou aanstons blyk.
Eendag vertel hy van sy pa wat self grondeienaar was, ‘n gerekende, gesiene
man. Maar sy grond was waar dit nie moes wees nie, en is “opgeruim.” Met die
geldjie wat hy vir die grond gekry het, het sy pa ‘n wa en transportbeeste gekoop.
En toe Petrus nog sommer klein was, toe is sy pa met die wa en trekbeeste deur
‘n vol rivier.
Net sy pa het anderkant uitgekom. Niks grond, niks wa, niks trekbeeste nie, en
Petrus se kanse om uit te styg nek omgedraai.
Wat my hieraan laat dink is ‘n soortgelyke verhaal wat hom nou in Kanada
ontvou.
‘n Geslag terug het die Inuit, soos die Eskimo’s verkies om genoem te word, nog
derduisende sleehonde gehad. Hond en Inuit was ewe afhanklik van mekaar, en
welvaart is sommer maklik in terme van voorslag-honde gemeet.
En toe skielik is die honde erg uitgedun. En daar word kopgekrap wat van hulle
geword het, en diue Inuit van ‘n nasie wat sterk op hul eie bene gestaan, en die
toedras deurkruis het, skielik ‘n afhanklike groepie in nedersettings gemaak het.
“Dis die Mounties se skuld,” sê die ringkoppe aan die Qikiqtani Truth
Commission wat in die lewe geroep is om die Inuit se verlede uit te pluis. Die
berede eenheid het volgens hulle die honde afgemaai om die Inuit te dwing om in
gemeenskappe te gaan nesskop.

Die Royal Canadian Mounted

Police erken hulle het honde van
die sneeu af gemaak, maar dit
was rondloperhonde en siekes
wat net ‘n bedreiging ingehou
het. Die werklike rede, meen
sommiges, is dat alkohol en die
selfaangedrewe sneeuslee (foto)
die oorsaak is dat die Inuit hulle
in permanente nedersettings
gaan vestig het.
Terwyl dit nog onduidelik is wat van die honde geword het. Die
waarheidskommissie is ingestel om vas te stel of die verlede so verloop het dat
die Inuit op kompensasie geregtig is. Gedagtig aan milde kompensasie wat
sommige Rooihuidstamme vroeër te beurt geval het, is dit nogal ‘n aantreklike
opsie om te kan bewys dat ook hulle vir kompensasie in aanmerking moet kom.
Bron: Christian Science Monitor

Waar kry Zuma Beach in Kalifornië sy naam vandaan?

Suid-Afrika is nie al land wat ‘n bekende Zuma het nie. ‘n Deel van die bekende
Malibu-kus van Kalifornië heet Zuma Beach, waar die reeks Bay Watch ook
verfilm is.
Zuma Beach is beslis nie na pres. Jacob Zuma vernoem nie, maar om vas te stel
waar die naam vandaan kom het selfs met die hulp van Google nie te maklik
gekom nie. Allerlei vreemde name en verduidelikings het opgeduik, waaronder ‘n
mistieke heldefiguur met die naam Montezuma, wat in Suidwes-Kalifornië sou
gewoon het. Dit is ook dieselfde naam as wat verskeie Asteekse keisers gedra
het. Hierdie naam hou onder andere verband met iets wat beteken soos: “Die
heerser kyk kwaad toe.”
Mog dit maar wees hoe pres. Zuma na korrupsie kyk!
Hiermee is toe ook nie te ver van die waarheid af gekom nie – die naam het
inderdaad sy herkoms in die voor-Europese Indiaanse kultuur.
Dis eers toe opgemerk word dat daar ‘n naasliggende canyon met die naam
Zuma Canyon is, dat die soektog koers gekry het. Dié canyon is bekend vir sy
wye verskeidenheid plant- en dierelewe.
Die Indiaanse stam wat reeds sowat 10 000 jaar in die omgewing gewoon het,
wat die Amerikaanse naam Chumash dra, se woord vir “oorvloed” het die woord
“zuma” opgelewer.
Die Chumash, blyk dit, is op hul beurt weer ‘n interessante groep om te
bestudeer. Hul getalle was vermoedelik in die orde van 11 000 tot 15 000 toe
hulle met die eerste Spaanse ontdekkingsreisigers te make gekry het, maar
blootstelling aan siektes veral na die Spaanjaarde nedersettings begin bou het,
het hul getalle naderhand tot ongeveer 200 uitgedun.
Hoewel daar nie meer ‘n enkele Chumash is wat die oorspronklike taal praat nie,
is heelwat rekords hiervan opgeteken.
Die Chumas, as deel van die sogenaamde mandjievervaardigingskultuur, was
ook vir hul mandjies bekend, maar so ook vir pottebakkerswerk, en meer
interessant, vir die maak van bote van plank. Hiermee was hulle een van min
Indiaanse stamme wat seevarend was, en van hul stamgenote het op verskeie
eilande in die see gewoon. So vernuftig was hulle met hul seevaart en
bootbouwerk, dat sommige argeoloë steeds volhou dat hulle vroeë kontak met
die Polinesiërs gehad het, en ‘n verwantskap in woorde word gesoek, en soms
selfs vermoed. Die gedagte word egter nie wyd aangehang nie aangesien die
herkoms van die Chumash se bote tot minstens ‘n duisend jaar voor die
vermeende kontak met die Polinesiërs teruggevoer kan word.
Foto 1, Zuma Beach – Foto: Internet
Foto 2, Zuma Canyon is ook bekend vir die groot verskeidenheid orgideë. Foto:
Zuma Canyon Orchids
Renosterstories
Neef Ferdie is ‘n wildboer, en renosters is sy ding.
Ferdie is nie sy regte naam nie, maar die leser sal teen die einde besef hoekom
‘n nom de arnoster aangewese is.
Boonop verkies neef Ferdie swart renosters. Dit het glo niks met kleur te make
nie, maar eerder met die humeur. Die swart renoster, so verstaan dié stadsjapie,
is effens kleiner as die wit renoster, maar die swart humeur van die swart
renoster het ‘n paar opspraakwekkende historiese aantekeninge tot gevolg
gehad.
Soos die ene wat kort na die Engelse ‘n spoorlyn Kenia se binneland ingebou
het, besluit het hy soek net niks sulke raserige indringers nie en die lokomotief
bestorm het. Die slag was so hard dat die lokomotief onklaar bly stoom afblaas
het, terwyl renoster se kind sy kop ‘n slag of wat geskud,m en weggestrompel
het.
Neef Ferdie se gunsteling renoster het ook sy naam gekry. Ferdie die renoster
was naderhand half mak vir neef Ferdie, maar versigtigheid is nooit oorboord
gegooi nie. Soos dié slag wat neef Ferdie skielik gesê het: “Laat waai!” Ons laat
waai.
Veilig in die trok verduidelik neef Ferdie: “As daai renoster sy ore begin wikkel en
sy stert swiep...”
Kort hierna is Ferdie saam met ‘n paar ander renosters verkoop. Die laaiery is
nie al te maklik nie, veral nie as dit swart renosters is nie. Hulle moet verdoof
word en dan is dit ‘n liederlike stuk bedremmelde gewig om te laai.
Neef Ferdie kyk die storie so. Ferdie die renoster wei nog heel rustig te midde
van die rumoer en neef Ferdie wonder of soveel drama regtig nodig is.
Ferdie die renoster was legendaries bekend hoeveel hy van lemoene hou. Meer
as een keer het die wildsheining dit ontgeld as ‘n lorrie met ‘n vrag lemoene
verbyry mark toe, want Ferdie kan iets vreesliks ruik. Veral lemoene.
Neef Ferdie gaan haal ‘n paar lemoene, en a la Hansie en Grietjie word lemoene
tot agter in die trok ente uit mekaar gesit. Ferdie vat die buit, en stap al loemsop-
spuitend heel rustig tot agter op die bak. Toe word gespring, en die trok
toegemaak.
“Toe leer ek hoekom renosters, in elk geval swart renosters, nie so getrok word
nie.”
Die trok was net toe, toe strip daai swart renoster sy moer iets allerverskrikliks.
Sommer gou is dit duidelik as daar iets van die trok moet oorbly, moet Ferdie
daar afkom. Die bak word oopgemaak en almal laat spaander, want nie eens ‘n
ton lemoene sou nou Ferdie se bui gou laat sak nie.
Ou Pula het ‘n mank been, en Ferdie pik op hom. Net, net betyds haal Pula ‘n
stewige karee, en soos neef Ferdie sê, met die afkomslag gryp Pula een van die
boonste takke vas.
Maar Ferdie die renoster se briekse en belyning is nie heeltemal skerp genoeg
om betyds op Pula se “disappearing act” te reageer nie, en hy dryf daai lang
neushoring tot by die neusgate in die karee in.
Neef Ferdie sê almal wil nog verlig raak, want ‘n karee laat so ‘n neushoring soos
‘n bajonet vassuig. Maar watwou, Ferdie die renoster is gans te die hoenders in
om hom so te laat vang. Hy begin ruk, met die gevolg daai boom werk soos ‘n
kleilat en hy slinger vir Pula in ‘n blinkblaar in. Almal wou nog wonder of Pula dit
oorleef het, toe trek hy al vyftig meter verder, met die helfte van sy oorpak wat in
die blinkblaar agtergebly het.
Nou moet ek darem ter versagting bysê as ek nou dalk half wyd met die
waarheid omgaan, neef Ferdie las partykeer dinge by sy stories om dit
interessanter te maak – nie lieg nie, maar ‘n stadsjapie kan dalk nie agterkom dis
spekskiet nie en dit vir die waarheid opdis.
Vertel neef Ferdie, daai karee staan toe op klipperige grond, en met die gespook
lig Ferdie die renoster die boom met wortels en tak uit daai losserige bodem. Hy
skud sy kop ‘n slag of wat woes, en daar trek die boom.
Nou moet ek eers weer ‘n draai gaan maak om die storie te kan vertel soos dit is.
Ma het in haar dae voor sy met pa getroud geraak het, vir ‘n Engelse klas
Afrikaans gegee. By geleentheid moes die klompie opstel skryf oor ‘n
jagervaring. Bygesê, destyds is renosters nog gejag, en nie net gestroop nie.
Die een knaap se storie handel oor sy pa wat gaan renosterjag het. Maar toe
“wond” hy die renoster. En toe gaan soek daai renoster die man wat hom
gewond het.
“Die renoster is so kwaad, hy kyk agter hierdie boom, en hy kyk agter daardie
boom.”
Die probleem is, sê ma, die Engelse kinders raak soms vreeslik deurmekaar met
die Afrikaanse “y”, en die “a” wat in Engels mos ook as “y” uitgespreek word.
Dit was dus nie soseer ge-“kyk” wat die renoster so agter die bome gedoen het
nie.
Dié storie het al lankal by neef Ferdie uitgekom, synde hy ook so met renosters
deurmekaar is.
“Daai Ferdie was so kwaad, hy het nie eens gebodder om agter die bome te
gaan kyk nie. Dis net die ene bolle.”
Nie lank na Ferdie die renoster se vertrek nie, kry neef Ferdie ‘n beter aanbod en
verhuis na ‘n ander provinsie. Ook hier word op die wildsplaas met renosters
gespesialiseer.
“Ons koop toe ‘n plaas by om uit te brei, en natuurbewaring kom doen inspeksie.
Terwyl hulle die kamp inspekteer wei daar ‘n klompie springbokke in die kamp
wat maar daar was toe ons die plaas gekoop het.
“Een van die Natuurbewaringsmense bekyk die springbokke skepties, en vra toe
vir neef Ferdie: ‘Dink jy daar is genoeg springbokke vir die renosters om te eet?’
“Nou kan ‘n man ook nie eens lag nie, want of hulle nou iets weet of nie, hulle het
wye magte en kan ‘n man se aansoek afkeur.”
“Ja’” lag ek saam. “Soos almal weet vreet renosters eintlik rooibokke.”
“Ja, nie springbokke nie.”
Gelukkig nie want daar het juis pas ‘n klompie uitgediende springbokke uit
Europa aangekom.
Obama te wit, te swart, te groen
In ‘n studie deur die Universiteit van Chicago is bevind dat pres. Barack Obama
se ondersteuners hom op getinte foto’s van die president witter skat as wat hy
werklik is, en dat sy teenstanders hom weer swarter skat as wat hy werklik is.
Sy grootste onmiddellike probleem is egter dat teenstanders in die Kongres hom
as te groen beskou, nadat die president aangekondig het dat hy die VSA
aanstaande maand in Kopenhagen gaan verbind tot ‘n 17 % afname in
koolstofgasse oor die volgende dekade, en ‘n 83 % vermindering teen die middel
van die eeu.
Obama se groen planne sal hoër koste vir die sakesektor en Yankeepubliek
inhou. Tóg meen die meeste waarnemers sy planne word nie as té donkergroen
ervaar nie.
Om die voorgenome beloftes by die Kopenhagen-klimmaatberaad gestand te
doen, sal die deurvoer van ‘n komplekse stel wetgewing en maatreëls deur die
kongres behels. Hieronder tel verskeie maatreëls om ‘n liggroen randjie om die
donkergroen wolk te plaas om die impak vir verbruikers te versag. Met die
versagtende maatreëls word beraam dat dit die gemiddelde huishouding sowat
$173 per jaar meer sal kos, en daarsonder $890. Ander raam die bykomende
koste sal tussen $900 en $3 000 per jaar wees.
Die beperking van koolstofdioksied kan egter ook miljoene lewens spaar van
mense wat andersins aan hart- en longtoestande sou gesterf het.

Groen bande onderweg

Europeërs kan van November 2012 af kies hoeveel brandstofverbruik en
geraasbesoedeling hul motorbande moet hê. Bande word van dan af toegerus
met etikette wat die groen eienskappe van bande verklap.
Bande se bydrae tot motors se brandstofverbruik is sowat 20 – 30 %. Die
“groenste” bande kry ‘n A-gradering, en die “rooiste” ‘n G-simbool.
Hierdeur, meen die Europese Unie, kan motoriste ‘n bewuste bydrae tot ‘n beter
klimaat lewer. Dit maak deel uit van ‘n pakket om teen 2020 tot ‘n 20 %
besparing van energieverbruik in Europa te lei.

Was China se aarbewingramp mensgemaak?

Het die Chinese self die aardbewing veroorsaak wat 8 op die Richterskaal
geregistreer, en 68 000 mense se dood veroorsaak het? Destyds is ook berig
van bykans 20 000 mense wat vermis is, en amper 400 000 wat beseer is.
Die aardbewing het in Mei 2008 se Sichuanprovinsie voorgekom, pas na die
reuse Zipingpudam voltooi is. Dit hou 320 miljoen ton se watergewig, en is
tussen twee aardkorsfoute gelë. Die een aardkorsfout grens in wese teenaan die
dam, en die ander is sowat 7 kilometer daarvandaan. Die aardbewing se
episentrum was sowat 20 kilometer van die dam.
Navorsing in die VSA toon dat die skielike gewigstoename op die aardkors wel
tot die aardbewing, of minstens die versnelde voorkoms daarvan, kon bygedra
het. Dit lyk ook of die water na die foutlyne kon deurdring, en as ‘n tipe
smeermiddel kon dien, wat sou verklaar waarom die episentrum so na –aan die
dam voorgekom het.
Die gevolg is dat die spanningsvlakke wat tot die aardbewing gelei het met
tussen tientalle en duisende jare versnel is. Groot lewensverlies en $75 biljoen
se skade was die gevolg.
Bron: Christian Science Monitor

Water op die maan ontdek

Die oprigting van 'n permanente basis op die maan kan na verwagting aansienlik
vergemaklik word nadat Nasa aangedui het dat 'n aansienlike hoeveelheid
brvrore water op die maan ontdek is.
Die ontdekking is aangekondig nadat data ontleed is van die stofwolk wat 'n
ruimtetuig veroorsaak het toe Nasa die tuig teen 9 000 kilimoter per uur in die
Cabeus-krater laat neerstort het.
Dié krater se bodem kom nooit met sonlig in aanraking nie.
Bron: Trouw

Opel's Hybrid Corsa impressive

With global heating under scrutiny, the heat is on on motor manufacturers to also
contribute to the lessening of the carbon foot print. Electric cars, hybrid cars and
eco cars are rolling from the factory floor, and Opel is no exception.
Opel, however has another battle to fight, with the German government favouring
a Canadian parts manufacturer to bail out this German product.,
But the Belgians, concerned on the German move on its own Opel Antwerp
plant, are not so sure that this move is in the best interest, and have approached
the European Commission to try and sway Germany in a more Eurocentric
direction.
Opel, in the mean time, seems to be looking past the problems, and is planning
to present a new hybrid concept car at this year's Frankfurt Motor Show: the Opel
Corsa Hybrid. The Opel Corsa Hybrid will be powered by a 1.3 CDTI ecoFLEX
engine with 119 g CO2 per kilometer.

The current product portfolio highlights just how

committed Opel is to the reduction of emissions
and consumption. Numerous Opel models
positioned around the ecoFLEX area at the IAA
produce less than 140 g CO2 per kilometer.
The Opel Corsa Hybrid concept car, which makes
its world debut this month at the IAA in Frankfurt, is
a result of General Motors’ expanded efforts to reduce fuel consumption and
emissions. Powered by the next-generation GM Hybrid system and diesel engine
technology, the Corsa Hybrid concept car requires just 3,75 liters of diesel per
100 km and emits only 99 grams of CO2 per kilometer. Based on the 55 kW/75
hp Corsa 1.3 CDTI, fuel savings are largely achieved by GM’s next-generation
belt-alternator starter technology debuting in this concept. The Corsa Hybrid uses
a lithium-ion battery.
The Corsa Hybrid concept car’s hybrid technology combines the functions of a
starter motor and electric generator. Its highly efficient diesel engine is also
switched off by the hybrid system when the car is stopped, and restarted when
the brake pedal is released. When extra power is required, such as when
accelerating or overtaking, the motor provides significantly higher torque. This
combination of 1.3-liter diesel engine and electric generator reduces fuel
consumption and CO2 emissions. The lithium-ion battery provides the necessary
electrical power for the belt-alternator starter, and the battery itself is recharged
by the concept car’s regenerative braking function: when decelerating, the fuel is
shut off and the vehicle’s kinetic energy is transformed into electrical energy.
The Corsa Hybrid concept car represents GM’s global commitment to a
comprehensive and cost-effective advanced technology strategy focused on
producing commercially viable and sustainable cars and trucks. These include
alternative fuel vehicles, ongoing improvements to conventional internal
combustion engines and transmissions, hybrid-electric and electric vehicles, as
well as hydrogen fuel cell vehicles.

Groen: Nederland wil boere vir groter natuurlewe inspan

Ingevolge Nederland se Ekologiese Bestuursplan (EHS) moet 42 000 hektaar
onder die beheer van die EHS wees, en nog 100 000 hektaar in landelike
natuurbeheer wees. As boere meedoen, beteken dit dat minder landbougron
onteien hoef te word om hierdie doelwit te bereik, aldus Minister Gerda Verburg
wat aan die stuur van sake staan.
As boere ekologies vriendelik boer, sal dit ook meer ontspanningsgebiede by
stede beskikbaar te maak.
Die volldige manifes kan gelees word by:
manifest.

Bevolkingsgroei en klimaat bedreig voedselsekuriteit

'n Snel groeiende wêreldbevolking en klimaatonbestendigheid stel saam groot
uitdagings om hongersnood teen die middel van die eeu die hoof te bied.
Oor die volgende 40 jaar moet die wêreld se kosproduksie met 70 % toeneem,
maar klimaatsverandering soos hoër temperatuur en meer gereëlde
weersuiterstes gaan sake aansienlik bemoeilik, aldus Jaques Diouf, direkteur van
die VN se Voedsel- en Landbou-organisasie.
In hierdie tydperk gaan die wêreldbevolking van 6,7 miljard tot 9,1 miljard
toeneem, en druk op verhoogde kosproduksie gaan veral in ontwikkelende lande
gevoel word.
Afgesien van die minder water wat 'n warmer klimaat tot gevolg het, lei dit ook tot
'n toename in plant- en diereplae.
'n Jaarlikse bedrag van 56 miljard Euro, 50% meer as die huidige spandering.
Sal nodig wees om die probleem die hoof te bied. Hy waarsku dat tot 370 miljoen
mense teen die middel van die eeu honger sal ly as meer landbougrond nie
beskikbaar gestel word nie.
Bothaville se etanolprojek: Hoop of leë (skop)dop?
Is sorghum en wetgewing die redding?
'n Projek wat met groot fanfare aangekondig is en wat as 'n groot ekonomiese
inspuiting vir die Vrystaat sou kon dien, staan nou verlate en toegroei.
Ethanol Africa se beoogde aanleg is in 2005 aangekondig en dié aanleg sou toe
slegs een van agt in die wêreld wees. Destyds is berig dat beleggers, waaronder
buitelandse beleggers, toustaan om in die projek te belê. Dit sou teen Maart
2006 teen 'n koste van R640 miljoen opgerig word en 14 000 regstreekse en
onregstreekse werksgeleenthede skep. Altesaam 473 000 liter sou daagliks uit 1
200 ton mielies vervaardig word.
Die groot gees vir die projek, was Johan Hoffman. 'n Afvaardiging bestaan uit
hoë vlak Vrystaatse politici het selfs vroeër 'n besoek aan Duitsland gebring om
beleggers te werf.
Na 'n aanvanklike stroom positiewe berigte het die gevaarligte begin flikker. Die
destydse Vrystaatse Premier, Beatrice Marshoff het ontken dat die provinsie self
'n groot bydrae uit die begroting sou maak, en sou dit bloot help fasiliteer.
Die ontwikkeling van Agri-nywerhede bly egter 'n belangrike komponent van die
Vrystaatse Ontwikkelingsplan.
Volgens vroeëre berigte het woedende boere vrae begin vra oor wat van die
sowat R24 miljoen geword het wat hulle in die projek belê het.
SakeBulletin het met. mnr. Toenie Niieuwoudt, 'n prokureur van Bothaville
gesels, wat die administrasie van Grain Alcohol Investment behartig, 'n
maatskappy wat gevorm is om boere se aandeelhouding te behartig. (Kyk na
meegaande berig oor die aandeelhouding).
Nieuwoudt sê hy verstaan dat die moedermaatskappy om 'n lisensie aansoek
gedoen het om nou die etanol uit sorghum in plaas van mielies te produseer. Dit
is glo goedgekeur, en nou word op hete kole gewag vir wetgewing om 'n
persentasie alkoholmengsel in brandstof te plaas. Daarsonder kan die model nie
sommer werk nie.
Nieuwoudt wys voorts daarop dat nuwe tegnologie die proses en dus die koste
van die beplande aanleg aansienlik verminder.
Na die aanvanklike vrae en gerugte oor die toekoms van die voorgestelde aanleg
op Bothaville kop uitgesteek het, het Ethanol Africa driftig volgehou dat niks
verkeerd is nie, en vertragings aan allerlei faktore toegeskryf. Die aanlegkoste
het toe tot R700 miljoen gestyg ('n bedrag van 'n miljard and is later genoem),
maar Ethanol Africa het volgehou dat hy nou 'n verdere sewe sulke aanlegte
elders ook beplan.
'n Vroeë vlieg in die salf was dat beleggers – veral buitelandse beleggers – traag
was om hul geld neer te sit voordat die regering nie wetgewing oor etanol op die
wetboek geplaas was nie. Die beleggers se kommer het geblyk grondig te wees,
aangesien daar teen die middel van 2007 nog dadels van so 'n wet op die
wetboek sprake was.
Intussen het die impak van etanol-vervaardiging op mieliepryse die regering hard
geruk. Die hoeveelheid mielies wat vir die produksie van Amerikaanse etanol
gebruik word is kommerwekkend vir die bedryf. Dit het sedert 2000 van 5%
gestyg tot 30% in 2008. Dit sal na raming oor die volgende ses jaar tot 38%
toeneem. Die VSA subsidieer hierdie aanlegte wat soos paddastoele opskiet, en
jaag mieliepryse die hoogte in. Een ton mielies kan 420 liter etanol lewer. 'n
Inname van 1 150 ton mielies per dag sal 483 000 liter etanol, 20 000 liter
biodiesel en 300 ton DDGS ('n hoëproteïen-dierevoeding) kan lewer.
Reeds vroeg is gewaarsku dat Suid-Afrika se jaarlikse mileie- en sojaproduksie
sou moes verdubbel om in die etanol-aanvraag te voorsien.
Dit het niemand verbaas toe die regering uiteindelik mielies as toelaatbare bron
vir etanolvervaardiging uitgesluit het nie. (Kyk meegaande berig).
Intussen is Ethanol Africa se webwerf van die kuberruim af, en die maatskappy,
wat in die verlede vinnig negatiewe beriggewing weerspreek het, reageer nie
meer op medianavrae nie.
Ook inwoners is traag om nou iets te sê, en dit lyk asof baie meen dis finaal dat
van die ekonomiese droom dadels gekom het. Verskeie reputasies, veral dié van
Hoffman, het 'n gevoelige knou weg, en plek-plek loop die gemoedere en
wantroue steeds diep.
Die optimiste beskou juis hierdie negatiewe sienings as die grootste gevaar,
naas die regering se voeteslepery, vir die voorgestelde onderneming se
uiteindelike lewensvatbaarheid
Amerikaanse navorsers het onlangs voorgestel dat 'n gewas wat ironies uit Suid-
Afrika afkomstig is, waatlemoene, as etanolbron oorweeg word. 'n Groot
persentasie Amerikaans-verboude waatlemoene word weggegooi omdat die
vlekke op die skil of die waatlemoenvorm dit onbemarkbaar maak. Suid-Afrika
het veral 'n groot potensiaal om makatane, wat onder meer marginale toestande
as waatlemoene verbou kan word, te lewer – maketaan-oktaan as't ware..
Koring, sorghum en bittersorghum tel onder ander moontlike etanolbronne.
Ethanol in South Africa
As early as the 80's a team of researchers at the Free State University were
working on experiments to genetically alter yeasts to be able to alter more types
of sugar into alc0ohol. The more effective these yeasts would be, the more cost
effective ethanol production would be.
On 12 September 2007 Mark J. Sorbara wrote as follows on South Africa's
prospects of ethanol production:
South Africa has great potential for energy crop production such as maize
because of the large tracks of arable land and suitable climate, but it is not all
good news.
According to Mathabo Le Roux writing in Business Day; in South Africa only 10%
of the land is irrigated yet it takes up 65% of total water use, so any increase in
large scale maize production would affect South Africa's water supply. Moreover,
the head of South Africa's Central Bank Tito Mboweni, questioned the wisdom of
using maize as the main feedstock for ethanol production in South Africa "That's
a doubt in our case because we suddenly have a shortage of maize … also
pushing the food prices because or production of ethanol from maize." There is
an overall fear that the increased use of maize based ethanol feedstock will
cause a price increase; putting maize beyond the reach of Sub-Saharan Africa's
poor, but as Slater suggests "the world maize price does not correlate well with
local prices especially in SSA". For example, according to the United Nations
Integrated regional Information Network "South African maize prices have stayed
near R600 ($85) per tonne, but in March 2007 increased to R2,000 ($285), still
less then the world price of R2,500 ($352)." Although there is a difference
between international and South African maize prices, this does not discount the
food price inflation.
The Regional Hunger and Vulnerability Program suggested that "In the 12
months between January 2006 and January 2007, the food costs of very poor
rural dwellers rose by 9.6% and the very poor urban dwellers by 8.3%.

Groen: Vleisie op die kole in die as?

Die Boeretradisie van ‘n gereelde vleisie op die kole kan ter wille van
aardverwarming in die as beland as ‘n Amerikaanse Nobelpryswenner sy sin kry.
Dr. Rajendra Pacahauri is nog besig om vir die groot klimaatskonferensie in
Kopenhagen voor te berei maar wys daarop dat sou die burgers van die 15
belangrikste Europese Unie-state slegs een keer per week ‘n uitsluitlike
vegetariese dieet volg, sou dit dieselfde impak hê as om 12 miljoen motors van
Europa se paaie te verwyder. Hy blameer Europese subsidies wat dit moontlik
maak om groot hoeveelhede vleis en melk op die wêreldmark te stort vir die
probleem.

Voorbeeld van die Vader van die Groen revolusie

Die navolgenswaardige voorbeeld van Norman Borlaug
Dit is ‘n ironie dat een persoon na ‘n kort leeftyd lank deur baie onthou sal
word,dikwels vir al die verkeerde redes. Hieronder tel moordenaars en
vermaalikheidsterre wat ‘n lewe van dwelmmisbruik agtergelaat het.
Hierteenoor weet min mense dikwels van die lewe van ‘n persoon wat werklik ‘n
verskil gemaak het, en nog minder onthou hom na sy afsterwe, al het hy ook ‘n
lang en vrgbare bydrae gelewer.
So iemand is Norman Borlaug van Texas wat pas op die ouderdom van 95
gesterf het. Borlaug was reeds in die 90 toe hy werklik afgetree het, hoewel hy
met sy dood steeds ‘n besoekende professor by ‘n universiteit was.
Borlaug staan bekend as die Vader van die Groen rewolusie. In vandag se tye,
waar so ‘n ophef oor die mens se koolstofvoetspoor en die aardverwarming
gemaak word, sou ‘n mens verwag dat so iemand se naam baie bekend sou
wees.
Voorts staan Borlaug bekend as die man wat die honger massas gevoed het. Hy
het verskeie kosgewasse soos mielies, koring, rys en sorgum onder hande
geneem en variëteite geteel wat opbrengste tot vier keer hoër as tevore was
geteel, en boonop meer siektebestand was.
Sodoende, word beraam, het hy in sy leeftyd die lewens van ‘n miljard mense
van ‘n gewisse hongerdood gered.
Hy het in 1970 die Nobelprys gekry, en het ook die hoogste eerbewys ontvang
wat vir Amerikaanse burgers beskore is, toe die Kongresmedalje aan hom
toegeken is.
Tog was s naam nie op almal se lippe, soos byvoorbeeld ‘n Michael Jackson nie.
Trouens, ‘n goeie vriend het onlangs opgemerk dat min mense wat so baie soos
Borlaug vir die mensdom gedoen het, aan so min mense bekend was.
Mense wat so in die nuus boer soos Chuene, Komphela, Malema, Van Rooyen
en ander moet beskaamd staan as hulle hul eie bydraes tot die mensdom
vergelyk met dié van Borlaug, maar tog baai in die ophef van nuusdekking oor
losbekkighede wat hulle nuuswaardig maak.
Die bevrydingsteoloog, Nico Smith, het jare gelede die nuus gehaal toe hy met
sy gesin in Mamelodi gaan woon het. Dit het vergete geraak. Nou sorg hy opnuut
dat hy in nuusdekking baai deur omstrdenhede uit sy pen te laat vloei, dikwels
oor sake waarvan hy min of niks weet nie. In die proses beduiwel hy
tussengroepverhoudinge erg, soos deur aan blankes te probeer toeskryf om nie
die ANC en swart mense te kritiseer as verbrou word nie, omdat dit tot ‘n
bloedbad kan lei.
Hierdeur verbeur hy die titel van bevrydingsteoloog, want dit is geen bevryding
as een groep toegelaat word om ‘n ander te onderdruk en te intimideer nie.
Trouens, dit trek ‘n streep deur die begrip demokrasie.
Die voetafdrukke van negrofilistiese sendelinge soos Read, Van der Kemp en dr.
John Philips strek bykans ononderbroke deur die Suid-Afrikaanse geskiedenis –
met verskeie Basotho-oorloë wat ook hieraan toe te skryf is. Telkemale het
hierdie negrofiliste se optredes op bloedbaddens uitgeloop, en word hulle
allermins deur die geskiedenis onthou of gehuldig vir die sendingwerk wat hulle
gedoen het.
Die spreekwoord lui: “Skoenmaker, hou jou by jou lees.” As ‘n mens graag wil hê
dat jou nagedagtenis onthou moet word, sorg immers so ver moontlik dat dit om
die regte redes sal wees. Om andersins, kom en gaan waardig soos ‘n man wat
op meer as een terrein ‘n verskil gemaak het, Norman Borlaug, al beteken dit dat
min mense werklik van die persoon se bydraes sal weet.
Borlaug was ‘n navolgenswaardige voorbeeld.

Dink groen vir behoud

Die Bybelse opdrag dat die mens oor die aarde moet heers, plaas ook ‘n groot
verantwoordelikhede op die mensdom.
Pas het die hoof van die VN se Wêreldmeterologiese organisasie gesê dit raak al
hoe moeiliker om statistiese gegewens van die verlede te gebruik om
weervoorspellings te doen, omdat aardverwarming die bruikbaarheid van die
data beïnvloed.
Dit is egter nie net die owerhede van die wêreld se verantwoordelikheid om sy
bydrae tot die oplossing van die probleem te lewer nie. Elke mens kan bydraes
lewer om die impak van sy koolstof-voetafruk te verminder.
Dat daar nog ‘n lang pad is om te loop, is duidelik uit die omvang van
rommelstrooi in Suid-Afrika en die owerhede se voetesleepery om mense hieroor
op te voed en te vervolg.
Die Mangaung Waste Management plan, wat ‘n bydrae hiertoe moet lewer lê nou
al etlike jare en stof vergaar. ‘n Omvattende strategie is deur konsultante vir die
Vrystaatse provinsiale regering in samewerking met kundiges van die provinsie
se Omgewingsake opgestel, en is vroeër vanjaar amptelik oorhandig. Intussen
het ‘n verkiesing gekom, maar sedertdien, so lyk dit, vergaar die plan ook net
stof.
‘n Klompie privaat persone, wat die organisasie Groen Kern, gestig het, beplan
nou ‘n bewusmakingsveldtog tot Erfenisdag, wanneer ‘n organiese mark gehou
gaan word.
Organiese boerdery is besig om in die mees ontwikkelde lande ‘n stewige
houvas te kry. Te midde van die resessie wat die verbruik van kos effektief laat
stagneer het, het organiese boerderyprodukte se verkope in hierdie lande met
amper 20 persent toegeneem. Restourante wat slegs organiese
boerderyprodukte op die spyskaart plaas word in Europa al hoe gewilder.
Die katastrofale uitwerking van aardverwarming is reeds bekend. Een van die
kenmerke is dat natuurrampe soos hittegolwe, tifone en droogtes meer dikwels
voorkom, en dat die neerslag meer dikwels in die vorm van verwoestende storms
kom eerder as deurdringende reën.
Dit verbaas niemand dus nie dat klimapaleontoloë meen die Vrystaat se panne
was gedurende die warmer tydperke in die verlede voller as gedurende die
koeler periodes.
Voorspelbare gegewens is belangrik, omdat geen landbou-ekonomiese model
sal werk as die reënval onvoorselbaar verander nie. Stede kan so uitbrei dat die
beste landbougrond met huise toegebou word, terwyl damme gebou word in
strome wat nie meer ‘n afloop het nie.
Nuwe navorsing wys daarop dat daar ‘n verband is tussen die gemiddelde
aardtemperatuur en sonaktiwiteit. Hoe minder sonaktiwiteit daar gedurende
siklusse voorkom, hoe minder wolkvorming vind plaas, en hoe warmer raak die
aarde in daardie periodes. Die kosmoklimatoloë beklemtoon egter dat hul teorie
net aanvullend tot dié kom wat meen die mense se koolstof-voetspoor is besig
om die aarde minder bewoonbaar te maak.
Aan sonaktiwiteit kan die mens niks doen nie, behalwe om hoogstens siklusse te
voorspel. Die mens kan egter wel deeglik toesien dat sy eie aktiwiteite nie sy
planeet bevuil en onbewoonbaar maak nie.

Vrystaatse groen inisiatief het groot planne

‘n Vrystaatse inisiatief, Groen Kern, beplan om in die aanloop tot Erfenisdag, 24
September, ‘n bewusmakingsveldtog van stapel te stuur om almal in die
provinsie bewus te maak van die belangrikheid van ons groen erfenis en wat
elkeen kan doen om hierdie erfenis vir die nageslag te bewaar.
Sakeondernemings en ander belangegroepe word ook genooi om aan die projek
mee te doen.
Die projek se hoogtepunt is die Groen gebeurtenis wanneer ‘n organiese mark
op Erfenisdag, op Smart Stone se perseel in Langenhovenpark gedoen word.
Groen Kern stel ook ‘n lys sprekers beskikbaar wat belangegroepe, skole en
instansies oor die belangrikheid van die omgewing en ons groen erfenis kan
toespreek, en radiopraatjies asook koerantonderhoude kan voer. Moontlike
onderwerpe sluit in: alternatiewe vir waspoeiers en die hergebruik van
huishoudelike water, hersirkulering, erdwurms, organiese groenteverbouing,
sonkragverhitting, “groen geboue,” wat maak dat kos organies is en hoekom is
dit beter vir die liggaam? en die besparing van water en elektrisiteit.
Dit is ‘n volgehoue inisiatief wat onder meer ook beplan om van volgende jaar af
Jeugdag by die doelwitte in te sluit.
Navrae: Ansophie Welgemoed, schafer@telkomsa.net 0847111100 of Sharon
Walker by bloemfontein@smartstone.co.za 0827966615
http://www.centralsa.co.za/ Kliek op GroenKERN se Appel

Kosmoklimatologie: ‘n Nuwe perspektief op klimaatsverandering

Dié onderwerp is onlangs na aanleiding van die titel van ‘n boek, The chilling
stars, by die Boyden-sterrewag bespreek. Groot belangstelling heers in die
onderwerp, en selfs na stoele ingedra is, kon nie vir almal in die ouditorium plek
gemaak word nie. Volgens die teorie van kosmoklimatologie blyk dit so ver ‘n
mens kan terugwerk uit verskillende soorte bronne ‘n regstreekse korrelasie
tussen tydperke van baie of min sonaktiwiteit, en wolkvorming. Sonder bv
gereelde sonvlekke is daar min kosmiese bestraling, en vind minder wolkvorming
plaas, en word dit dus warmer. Die omgekeerde gebeur dan ook. Dit lyk of daar
vir die eerste keer ‘n behoorlike fisika-verklaring vir wolkvorming kan wees.
Kosmoloë wys bv daarop dat daar tog wolkvorming lank voor die Industriële
revolusie was – dus kan hierdie soort partikels nie op hul eie wolkvorming en
neerslag veroorsaak nie.
Iets soortgelyks gebeur met kosmiese bestraling uit die buitenste ruimte, soos
wat deur kwasars en nebula veroorsaak. Weens die sensitiwiteit oor
aardverwarming verwys die kosmoklimatoloë na ‘n aanvullende, en nie
plaasvervangende teorie nie. Prof. Matie Hoffman van die UV se Departement
Fisika en Boyden sê die kosmoklimatoloë loop nog erg onder kritiek deur. Die
kritici het byvoorbeeld daarop gewys dat die aarde steeds warm en droë tye
beleef het toe die aarde se elektromagnetiese veld swak was (ek daar dan meer
kosmiese bestraling die aarde moes bereik het). Die kosmoklimateloë verweer
weer deur daarop te wys dat die partikels wat met die wolkvorming geassosieer
word, nie deur die aarde se elektromagnetiese velde beïnvloed word nie.

Oor skarminkels en spinnekoppe

Hoe gemaak as ‘n stoere Dopper die kleinspan oor die bose en ander dinge wat
met die kategese verband hou, touwys moet probeer maak?
In die uwe se gedagtes kan ek die ouerige teoloog sien sit en kopkrap. Streng
enkelgereformeerd. Hy moet vir die kleinspan ‘n kategeseboek opstel, en die
komplekse dinge verstaanbaar weergee.
Dan kry hy die briljante gedagte!
Hy teken ‘n spinnekopweb, met die liederlike spinnekop in die middel. Die
spinnekop het die web gespan om die onskuldige te vang en te verorber.
Dis die teorie.
Ons jongste gee daai spinnekopweb net een vinnige kyk, en roep opgewonde uit:
“Spiderman!”
Geen kinderheld, Superman inkluis, kom vir kleinman naby Spiderman nie, met
die gevolg dat die kategese-omie nie heeltemal in sy doel slaag nie.
Maar dis nie net ons hier te lande wat moeilikheid met spinnekoppe het nie. Die
Nederlanders het nou te make met ‘n nuwe, onbekende “hooiwagen” (Daddy
long legs) wat vinnige versprei, en wat baie groter as die gebruiklike soort is wat
reeds nie alte lekker oor ‘n dame se voet wikkel nie.
Maar dis nie net spinnekoppe wat groter en beter word nie.
Danksy warmer weer het sowat vyf sprinkaansoorte wat voorheen nie in
Nederland voorgekom het nie, die afgelope dekade hul intrek in dié land
geneem.
Roy Kleukers van die Leidse Museum het dié bevinding na intensiewe navorsing
gedoen, berig Trouw.
Duisende kilometers daarvandaan skryf die taalghoeroe, Anton Prinsloo in sy
rubriek, Taalkruie in Volksblad, toevallig op dieselfde dag dat die Nederlandse
woord scharminkel verskeie betekenisse het of gehad het, soos aap, duiwel en ...
roofsprinkaan.
Terwyl die Nederlanders nou moet huishou met vyf nuwer soorte “sprinkhanen”
en “krekels” is dit ook nie al nuwe skarminkels waarmee die taalfamilie nou
opgesaal moet sit nie.
Biologiese boerderyprodukte in aanvraag
Terwyl die resessie sy kloue ingeslaan hou, is daar een ekonomiese vertakking
wat steeds groei – die aanvraag na suiwer biologiese produkte. Brood en vleis
wat suiwer biologies geproduseer is, se verkope in Nederlandse supermarkte het
in die eerste semester vanjaar met 40 persent gegroei teenoor die eerste
semester verlede jaar. Suiwer biologiese produkte se verkope in supermarkte het
met 10 persent gestyg, teenoor die gemiddelde toename van kosverkope van 3
%. Algeheel het hierdie produkte ‘n markaandeel van net 2 %.

Kernaanval-herdenking en die huidige gevaar

Niemand sal verbaas wees dat Japan meen geen ander land sal die trauma van
‘n kernaanval so verstaan soos dié land nie.
Japan het immers onder twee kernbomme deurgeloop, wat die einde van die
Tweede Wêreldoorlog beteken het.
Met die val van die Berlynse muur en die Ystergordyn het ‘n euforie posgevat dat
die Koue Oorlog iets van die verlede is. Boonop het betrekkinge tussen die
Weste en China, die vernaamste oorblywende Kommunistiese moondheid, so
genormaliseer dat daar min sprake van is dat ‘n Koue Oorlog die potensiaal vir ‘n
behoorlike polarisasie dra.
Kom dit egter by kernwapens, is grootte nie werklik ter sake nie. ‘n Klein landjie
soos Israel sou met kernwapens tot sy beskikking feitlik van sy toekoms verseker
wees, omdat hy daarmee oor die potensiaal beskik om sy buurlande effektief uit
te wis. Bykans die hele Egiptiese bevolking sou uitgewis wees, sou Israel ‘n
kernbom op die Aswandam loslaat.
Vir Sirië en Irak geld soortgelyke realiteite met groot damme hoog op in die Tigris
en Eufraat.
‘n Tweede aspek van belang, is die vermoë om die wapens te neem na waar
hulle moet ontplof, wat gewoonlik ‘n goeie vuurpylvermoë behels.
Dit is daarom te verstane dat Japan met kommer na verwikkelinge in Noord-
Korea kyk. Noord-Korea sukkel nog effe met behoorlike vuurpylvermoëns, maar
het tog al daarin geslaag om vuurpyle bo-oor Japan tot in die Stille Oseaan af te
vuur. Baie kenners meen Noord-Korea het al twee kernbomme ondergronds
getoets, en dat dié land se aansprake hieroor juis is.
‘n Belangrike leerstelling van ‘n kernvermoë is hoe om kernwapens nié te gebruik
nie. Dié blote besit van die wapens is dikwels veel meer werd as die fisiese
aanwending daarvan.
Baie kenners van Noord-Koreaanse sake meen ook dat die besit van
kernwapens en die oorlogspraatjies van die leiers meer met die bymekaar hou
van die Noord-Koreaanse psige te make het as werklike oorlogsplanne. Noord-
Korea beleef gereeld erge hongersnood, en waar dié deel van die skiereiland na
die Japannese kolonisasie die industriële hartland bevat het, het die meer
agrariese suide die noorde loshande verbygesteek en hom onder die top-
ekonomieë van die wêreld gevestig. Dit beteken dat dit al hoe moeiliker vir die
noorde word om sy inwoners te oortuig die swaarkry is in hul eie belang.
Niemand sal egter die Japanners verkwalik as hulle nie bereid is om te dobbel
oor die kanse dat Noord-Korea net geluide maak, en nie werklik ‘n bedreiging
inhou nie.
Japan spreek steeds sy vasbeslotenheid uit dat hy nie self kernwapens sal duld
nie. Die Japanners het egter al ‘n ander selfopgelegde taboe afgeskud deur wel
elders in die wêreld op beperkte skaal ‘n militêre vermoë te ontwikkel. Of Japan
egter met ‘n blitskrieg die Noord-Koreanse bedreiging bloedneus sal gee, is ‘n
ander vraag. Vir Japan is daar in werklikheid net twee keuses: of hulle moet
waarborge hê dat die Noord-Koreaanse bedreiging self in duie stort voor ‘n ramp
Japan tref, of Japan moet die ramp op ‘n wyse voorspring.

Nog drie windparke ter see in Nederland goedgekeur

Die Nederlandse regering het die oprigting van nog drie windparke ter see
goedgekeur, wat die totale aantal windparke wat in die huidige regering se
termyn goedgekeur is, op nege te staan bring. Hul gesamentlike kapasiteit word
op 2 800 Megawatt aan groen krag beraam. Drie van die windparke is op die
grens met Duitsland en is deur ‘n Duitse firma aangevra. Verskeie faktore, soos
ekologie, skeepsvaart en “horsisonbevuiling” is in ag geneem. Die parke is so ver
van die kus dat dit nie met die blote oog gesien kan word nie. Die jongste
vergunnings is vir:
1. BARD Offshore NL 1, Bard Engineering, 60 turbines van 5 MW = 300 MW
2. EP Offshore NL 1, Eolic Power, 55 turbines van 5 MW = 275 MW
3. GWS Offshore NL 1, Global Wind Support, 60 turbines van 5 MW = 300
MW
Nederland het die doelwit gestel om teen 2020 altesaam 6 000 Mw op die
Noordsee op te wek.

Skarminkels val Nederland binne weens warmer weer

Danksy warmer weer het sowat vyf sprinkaansoorte wat voorheen nie in
Nederland voorgekom het nie, die afgelope dekade hul intrek in dié land
geneem.
Roy Kleukers van die Leidse Museum het dié bevinding na intensiewe navorsing
gedoen, berig Trouw.
Duisende kilometers daarvandaan skryf die taalghoeroe, Anton Prinsloo in sy
rubriek, Taalkruie in Volksblad, toevallig op dieselfde dag dat die Nederlandse
woord scharminkel verskeie betekenisse het of gehad het, soos aap, duiwel en ...
roofsprinkaan.
Terwyl die Nederlanders nou moet huishou met vyf nuwer soorte “sprinkhanen”
en “krekels” is dit ook nie al nuwe skarminkels waarmee die taalfamilie nou
opgesaal moet sit nie. Die afgelope aantal jare word ‘n yslike nuwe “hooiwa” ook
aangetref – ‘n knaap wat ons hier te lande gelukkig nog as ‘n kleiner weergawe,
die daddy long leg, ken.
Terwyl die hooiwagens en scharminkels weens die warmer weer in Nederland
opruk, bibber ons nog....
 Mylpaal met waterstofvliegtuig
‘n Gebeurtenis wat vir die lugvaartkunde so belangrik geag word soos die
gebroeders Wright se eerste poging met die Kitty Hawk, het vandag in Hamburg,
Duitsland, plaasgevind toe die eerste
vlug met ‘n waterstof-aangedrewe
vliegtoestel onderneem is. Die tuig is
sewe meter lank, en het ‘n vlerkspan van
20 meter. Dit kan sowat 750 kilometer
ver vlieg met sy huidige brandstoftenks.
Die waterstof word deur brandstofselle in
energie omgesit, en dit dryf die elektriese
motor aan.
En hoewel hierdie bykans geluidlose,
trillingvrye vliegtuig wat boonop geen nadelige gasse vrylaat nie, as iets van die
toekoms beskou word, meen die ontwerpers die kommersiële gebruik daarvan lê
nog ver in die toekoms. Foto: Trouw

Toyota sets tone with hybrids

Toyota has sold 40 000 hybrid cars, the Prius in Western Europe in 2008. Since,
sale has even further escalated, with the number on roads in the Netherlands
doubling over the past year. A softer tax of 14 %, rather than the 25 % for fossil
fuel powered cars applies. The Dutch Statistical authority also revealed that the
hybrids are especially favoured by people older than 50.

Solar-green for Free State

The Free State is looking to installing at least 40 000 solar geysers using local
labour to perform both installation and maintenance, said Premier Ace
Magashule in his Sate of the Province address.. It is expected that a substantive
number of jobs will be created through this initiative. This project will see an
electricity reduction of between 30 to 50 % per household which will translate into
a general electricity consumption saving for municipalities, province and the
country. The implementation of the solar geyser project in Free State for the
Informal settlements (i.e., low income households) will be initiated in partnership
with the National Department of Energy in this financial year. The project is part
of the government’s Demand Side Management program where energy
efficiency programme is being implemented in all government buildings, clinics,
hospitals and schools.

Vlieg in die salf van groener omgewing

Die VSA word gereeld as die skurkeland in die wêreld voorgehou wat betref die
aanhelp van die aarde se kweekhuis-effek.
Die jongste syfers van die Nederlandse Beplannings- en Omgewingsburo skets
egter ‘n ietwat ander prentjie. Die afgelope jaar het die VSA 3 % minder CO2 in
die atmosfeer vrygestel terwyl die geraamde toename daarvan in China sowat 6
% was. Ook Wes-Europa het vinger getrek met ‘n afname van 1,5 %.
Die VSA en Europa se afnames het bygedra daartoe dat die gemiddelde
toename van die wêreld die helfte minder was as die vorige jaar, terwyl die
vorige jaar reeds ‘n klein afname op die jare daarvoor opgelewer het.
Die buro meen alternatiewe elektrisiteitsopwekking deur onder meer windkrag,
lewer ‘n bydrae, terwyl die gebruik van biobrandstowwe in voertuie ook reeds ‘n
impak het.
Die hoë oliepryse en die wêreld-ekonomiese krisis het ook bygedra daartoe dat
minder olie, steenkool en gas vir energie-opwekking gebruik is.
Ontwikkelde land, wat China insluit, het die afgelope jaar vir die eerste keer meer
CO2 vrygestel as die ontwikkelde wêreld en internasionale vervoer saam.
China is ‘n ontwakende ekonomiese reus. Die wêreld moet egter kennis neem
dat die hele wêreld help dra aan die prysetiket hiervoor – nie net in die vorm van
eie werksverliese deur die invloei van goedkoop goedere wat uit massaproduksie
vloei nie, maar ook die vrystelling van kweekhuisgasse.

Dit woeker met groen en blou krag

Verskeie faktore het daartoe aanleiding gegee dat daar wêreldwyd na planne
gekyk word om skoner, hernubare energie te benut.
Die mees voor die hand liggende krisis is dat fossielbrandstowwe tot die
kweekhuis-gasse bydra, en onder meer aardverwarming aanhelp. Met die aarde
se elektromagnetiese veld wat besig is om te verswak vir ‘n verwagte omswaai
van die pole, kan ‘n verswakte osoonlaag kwalik bekostig word. Beide die
osoonlaag en elektromagnetiese veld speel sleutelrolle om lewe op aarde teen
gevaarlike kosmiese bestraling te beskerm.
Om maar een voorbeeld te noem, kanker sal volgens navorsers volgende jaar
die aarde se grootste doodsoorsaak wees, ten spyte van vordering met die
geneeskunde. In België skuif die lyn ten suide waarvan mense velkanker
ontwikkel elke jaar verder noordwaarts. ‘n Genetiese toestand wat voorheen baie
skaars was, outisme, raak nou reeds in lande soos die VSA een uit elke 150
geboortes, en in Engeland, een uit elke sestig. Dit plaas enorme druk op die
bgrotings van ouers en die staat.
Voeg hierby dat die kweekhuiseffek volgens aanduidings sal bydra om
voedselproduksie in verskeie wêrelddele onder druk te plaas, en dat ook Afrika
dit nie sal vryspring nie. Verskeie wêreldstede en ‘n groot deel van die
wêreldbevolking leef onder die verwagte seevlak sou nog ‘n beduidende deel van
die pole se ys smelt.
Die wêreld se oliekartel het ook ‘n ongesonde houvas op die wêreldekonomie.
Op die oomblik beleef Suid-Afrika die impak van verhoogde steenkoolpryse op
Eskom se versoek vir reuse tariefverhogings.
In verskeie lande, soos die VSA, word gekyk na hoeveel van die sogenaamde
openbare werke-program se befondsing om die stram wêreldekonomie weer aan
die gang te kry, benut kan word om projekte soos hernubare kragopwekking aan
die gang te kry. Dit word aangevul met die befondsing, of beoogde befondsing
van programme om meer elektriese en hibride-motors op die pad te kry.
Navorsing om struikelblokke uit die weg te ruim kry nuwe aansporings.
Hernubare kragopwekkingsplanne is gewoon verstommend. Onder die
tegnologie wat beoog word, of reeds deels in werking is, is windkrag waarskynlik
die aspek wat die verste ontwikkel het. In Nederland, wat nog ver agter die Dene
is wat windkrag betref, word selfs oor sogenaamde horison-bevuiling gekla. In
Frankryk, waar kernkrag nog koning is, is horsisonbeveiliging een van die
grootste besware teen windkrag-torings. Gister berig die nuwe Bloemfonteinse
koerant, die Krant, dat ‘n groot windplaas op ‘n plato by De Aar opgerig gaan
word. In Nederland word geboue deur termiese hitte wat uit ‘n uitgediende
gruisgroef herlei word, verhit.
In Europa word ook gekyk na die moontlikheid om talle sonkrag-sentrales in die
Sahara op te rig, en die krag na Europa te herlei.
Die Benelux-lande sit met tonne mis van beeste opgeskeep, wat metaangas –
ook ‘n kweekhuisgas - afgee, en minstens een sentrale is al in bedryf waar dié
metaangas in elektrisiteit omgesit word. Navorsers het ook vasgestel dat plante,
en spesifiek sekere spesies, elektrisiteit opwek wat met spesiale komberse
geoes kan word wat veral afgeleë gemeenskappe van krag sal kan voorsien en
koste op lang kraglyne kan bespaar. Die Chinese het reuse vordering in die
lonende vervaardiging van hierdie komberse gemaak.
Afgesien van al die planne vir groen krag, ontwikkel die tegnologie vir blou krag
ook vinnig. Blou krag is waar elektrisiteit wat op verskillende maniere in water
opgesluit is, benut kan word. In Nederland is ‘n maatskappy op soek na
beleggers wat kan help om ‘n reuse skema op die been te bring waar die enorme
kragpotensiaal wat opgesluit lê waar vars en soutwater in aanraking met mekaar
is, te benut. Die benutting van getywerking in baaie met smal ingange is ook iets
wat ondersoek word.
‘n Aspek wat nog grootliks wetenskaplikes ontglip het, is sinvolle tegnologie om
die energie van golwe en branders in elektrisiteit om te sit. Ook wat dit betref, is
‘n metode nou ontwikkel, naamlik rubberslange van tussen 150 en 200 meter
lank, wat net onder die oppervlak dryf, en met kabels aan die seebodem geanker
is. Elke slang, of Anaconda soos dié slange heet, kan duisende huishoudings
van krag voorsien.
Uit die VSA kom die nuus dat ook uitskotwaatlemoene, eerder as mielies, vir
etanol-vervaardiging gebruik kan word. In Suid-Afrika bied dit die potensiaal dat
die meer geharde makataan benut kan word om makataan-oktaan as tier in die
tenk in te span. By Bethlehem nader twee privaat hidro-kragstasies in die Asrivier
voltooiing.
In die Vrystaatse Premier, Ace Magshule, se provinsiale rede, is aangekondig
dat beplan word om in die huidige finansiële jaar sowat 40 000 huise van
sonkrag-geysers te voorsien.
In dié stadium is die slegte nuus dat elk van die nuwe tegnologieë, of dit nou
groen windkrag of blou waterkrag is, se syfers op ‘n potensiaal van tussen 5 en
20 % van die behoefte aandui. Tensy ‘n land dus die hele spektrum aanpak, sal
fossielbrandstowwe en kernkrag nog lank met die mensdom wees.
Al die druppels kan egter saam ook al ‘n bydrae tot die vul van die emmer lewer.
Groen: Rubberslange vir golfkragopwekking
Navorsers is lank reeds bewus van die potensiële opwekbare elektrisiteit wat in
golwe opgesluit lê, maar die tegnologie om dit te ontgin, het nog altyd
problematies geblyk te wees.
Die Anaconda, ‘n rubberslang van 150 tot 200 meter lank kan moontlik gou in tot
5 persent van die omgewing se kragbehoeftes voorsien, en later waarskynlik tot
20 persent, aldus maritieme navorsers wat die konsep toets.
Dié rubberslange word met kabels aan die seebodem geanker, en dryf dan net
onder die oppervlak, waar golfbewegings die slange laat wriemel, wat dan water
deur hulle forseer, en ingeboude turbines aandryf.
Die navorsers berig die Nederlandse dagblad Trouw, behoort kompeterend met
windkrag te wees, maar toetse is nog nodig om die Anaconda’s oor twee jaar te
begin inspan.
Daar is egter ‘n paar kinkels in die Anaconda se lyf. Die meeste energie is aan
die oppervlak, maar vroeëre toetse met die Anaconda se ystervoorganger het
aangetoon dat die golwe die slange kan beskadig. Heelwat potensiële energie
gaan dus reeds verlore deur die slange net onder die oppervlak te laat dryf, maar
elkeen sal dan elk steeds genoeg elektrisiteit vir duisende huishoudings kan
oplewer.
‘n Tweede vereiste is dat die see daar taamlik diep moet wees, omdat die golwe
die slange in ‘n japtrap sal verrinneweer as dit tot op die seebodem geruk sal
word. Bron en grafika: Trouw

Makataan-oktaan
Herrie lees onlangs Amerikaanse navorsers meen die Tier in die Tenk is dalk in
waatlemoene opgesluit.
In plaas van mielies vir etanol gebruik, kan bitter baie woema uit waatlemoene
gehaal word. Natuurlik het die Suid-Afrikaanse joernaliste, soos al baie ander
mense wat Amerikaanse wyshede in Afrikaans wou weergee, “corn” met “koring”
loop vertaal. In ‘n ensiklopedie lees Herrie byvoorbeeld van die “Cliff dwellers”
wat so verwoed “koring” geplant het voor Columbus nog voet aan wal gesit het.
Soos ons weet is “sweet corn” groenmielies.
Ewenwel, die Amerikaners meen daar gaan elke jaar in hul land miljoene
waatlemoene verlore omdat hulle misvorm is, of vlekke het, en dus nie op die
mark die paal haal nie.
Onnosel Amerikaners, mens eet mos die binnekant!
Nietemin, waatlemoene kom oorspronklik uit Suider-Afrika, en mielies wat so in
Afrika ‘n stapelvoedsel is, kom uit Amerika. Die Russe se tradisionele drank,
Vodka, word glo uit aartappels gestook, en kom ook uit Amerika. Ook die
“kartoffelen” van die Duitsers se Schweine Fleisch und Kartoffelen-faam is nie
oorspronklik Duits nie, maar tel onder die horde alledaagse eetgoed wat die
Indiane baie eeue gelede geteel het.
Maar die plan van die tier in die tenk met waatlemoene sit Herrie en Oupa Nic
aan’t gesels. Hier in ons land is nie noodwendig ‘n surplus waatlemoene nie,
maar ons eet nie die skille nie. Ook eet ons nie die waatlemoen se familie, die
karkoere, tsammas en al die basters tussenin nie, en as mens iets wil plant vir ‘n
tier in die tenk is makatane dalk net die ding – dis is groter, en groei onder veel
meer marginale toestande, en word ook nie so erg gesteel nie.
Om karkoere te gaan bymekaar maak kan dalk ‘n hele span werksgeleenthede
skep.
Nou is Herrie darem heel bewus daarvan dat dit proe of karkoere en makatane
minder suiker in het as waatlemoene. Maar Herrie onthou sy skoolwerk. Op skool
wou Herrie g’n niks glo aalwyne is propvol suiker nie. Het Herrie gedink, daai ou
wat beweer aalwyne is vol suiker, het vir seker nog nie aan ‘n stuk aalwyn gaan
proe nie. Maar Herrie het die argument verloor, al had Herrie ‘n oupagrootjie wat
‘n diabeet was, en elke dag ‘n glas aalwynsap gedrink, en dan die heel dag geëet
het net wat hy wou. En daai oupagrooitjie het al sy gesonde tydgenote oorleef en
‘n flink ent in die 90 geword.
Dus sal Herrie nou nie stry dat die makataan-oktaan, of karkoer-mo*r nie so
lekker soos waatlemoena-woema sal proe nie, maar die gewone mens wil
daarmee ry, nie drink nie.
Natuurlik sal daar ‘n drinke-aanvraag vir makataan-oktaan wees. Jare gelede
kom oom Rons by ‘n kuipery. Eenkant loop die moes met die doppe en pitte in ‘n
geut weg, so sterk gegis mens hoor dit amper sis. Toe kom een van die kuipers,
en vat ‘n groot skep met sy blikbeker, en slaan dit weg.
Toe die stoom klaar uit die man se neusgate en ore gefluit het sê oom Rons vir
hom: “Jis, maar jy drink sterk goed!”
Die man gloei van trots. “Dza, ek soekkit stêk. Ma ek drink ook petrol. Ma dan
moerrit BP wees.”

Free State: Shocking blue drop scores

The Free State’s average water position may be much worse than is reflected
from the first media reports on the Department of Water Affairs Blue Drop Water
status report just released.
From the report it became clear that only 11 of the province’s 17 water authorities
submitted data to be assessed for quality, with six outstanding.
From the context of the report, it is clear that the outstanding authorities are
those who have capacity problems, and the results, when actually available, may
yield an unpleasant surprise. The Department will conduct audits over the next
six months to determine the risk level.
While Bloemwater scored around 90 % on the blue drop score sheet, Arlington
and Reitz scored around 15 %, and Boshoff 14 %.
Enorme uitgestorwe roofvoël vlieg eersdaagse weer
‘n Roofvoël wat sowat ses miljoen jaar gelede in Argentinië geleef en ‘n
vlerkspan van digby agt meter gehad het, vlieg binnekort weer – of liewer ‘n
rekonstruksie daarvan. Die “lanseerdatum” is 19 Mei.
So dra De Telegraaf die berig:

Rioolregruk peperduur
Dit gaan meer as R150 miljoen kos om die rioolaanlegte van die Mafube-
munisipaliteit in die Noordoos-Vrystaat weer op dreef te kry.
Dit blyk uit ‘n kosteberaming wat die belastingbetalersvereniging van die gebied
laat doen het. Mafube, wat in Suid-Sotho “sonsopkoms,” maar in ‘n vreugdevolle
sin soos by die geboorte van ‘n eersgeborene beteken, sluit Vrede en verskeie
omliggende dorpe in. Dit is egter nie net Mafube se rioolaanlegte wat haper nie.
Die nasionale belastingbetalersvereniging beskryf Vrystaatse rioolaanlegte as
skokkend en dat rou riool op verskeie plekke in riviere loop. Verskeie hofbevele
is al bekom om munisipaliteite te dwing om hul wetlike verpligtinge na te kom.

Mammoet van die Maas

Siebie hoef nie bekommerd te wees nie – die kanse dat sy oubaas of ounooi vir
hom so ‘n been sal aanbied, is skraps.
Vir Pumba en ander groot brakke is dit dalk ‘n teleurstelling.
Hierdie been is na raming sowat 40 000 jaar oud, en het aan ‘n mammoet
behoort wat op die destydse koue droë
steppevlakte van die Maas in die huidige
Nederland behoort, berig De Telegraaf.
‘n Nuwe baggermetode om sand vir ‘n nuwe bou-
aanleg te herwin waar die verskillende sandtipes
geskei is, en terselfdertyd datering van die lae
moontlik maak, bring nou vondste aan die lig wat
met ouer metodes verbrysel sou wees.
Die diere wat 40 000 jaar gelede die vlakte bewoon het, sluit ook wilde perde en
renosters (eenhoorns vir die Nederlanders) in. Uit ander tydperke kom
oorblyfsels van poolvosse en vele ander, en onder meer ook die nalatenskap van
mense wat duisende jare gelede takbokke gejag het.
Foto: ANP
Terwyl by die vreemde. Op aarde is ‘n groeiende groep wat foto’s wat Nasa
beskikbara stel wat op Mars se oppervlak geneem is, met valkoë bestudeer,
omdat, so glo hulle, daar eens mens-tipe lewe was. Uit die duisende rotse en
rotsfragmente het talle “bewyse” gekom, soos “klipwerktuie.”
Hierdie foto het sedert Nasa dit bekend gestel het, ‘n bietjie deur
fotomanupulasie deurgeloop om “duidelik” ‘n “skedel” te toon.
Intelligente lewe op aarde is nog nie eens bewys nie, en nou soek
hulle dit al elders.

Groen energie: Windmeuele doen weer hul ding in Nederland

Eeue lank het Nederland se windmeule die lae lande in sy stryd teen die see
gesteun. Nou neem die rol van windmeule weer toe, maar die rol is ietwat anders
maar nie minder belangrik nie.

Verlede jaar het die windmeuele, wat op

land en ter see opgerig word, in sowat
een persent van Nederland se
energiebehoeftes voorsien. Dit was ‘n
kwart meer as die vorige jaar.
Ander hernubare energiebronne wat sorg
dat die totale aandeel hiervan van 2,9
persent na 3,4 verlede jaar toegeneem
het, is die gebruik van biomassa, sonenergie en waterenergie. Terwyl die min
sonenergie te wagte is, is die lae gebruik van waterenergie nog baie min as in
gedagte gehou word dat enorme hoeveelhede elektrisiteit volgens navorsers
opgesluit lê is verskynsels soos waar sout- en varswater langs mekaar voorkom.
Trouens, vennote vir so ‘n aanleg word gesoek. Anders as die ander hernubare
energiebronne, wat “groen” genoem word, word na die waterpotensiaal as “blou
energie” verwys.
Die gebruik van biobrandstof het van 2,8 na 3 persent toegeneem. Die geringe
toename is toegeskryf daaraan dat die vervaardigers tevore die wetlike mikpunte
oortref het en nou kon bekostig het om bietjie ...water te trap.
Bron: Trouw
Click to view large
Download full size (28 KB)

Nuuskomemntaar: Moenie dat klimaatplan vir Vrystaat stof vergaar nie

Soms moet in die verlede gedelf word om beplanning vir die toekoms te doen.
Navorsers het al lank gelede besef dat hulle deur in die yslaag aan die
Noordpool te boor, jaarverskynsels soos die jaarringe van ‘n boom honderde
duisende jare terug kan volg, totdat die gewig van die ys die jaarverskille te erg
vervloei.
Pas het Amerikaanse navorsers in ‘n meer in Ghana die klimaatsveranderings in
die Sahel suid van die Sahara op hierdie manier nagevors, en vasgestel dat
megadroogtes wat honderde jare kan duur, die gebied getref het.
Die slegte nuus is dat wêreldwye klimaatsveranderings dié verskynsel kan
verdiep.
Klima-Paleontoloë in Suid-Afrika probeer ook om modelle te bou, om vas te
probeer stel hoe die verskynsel die land se klimaat gaan beïnvloed. Dit raak
kosproduksie, en waar dit in sommige gebiede ‘n gemiddeld hoër reënval tot
gevolg kan hê, kan ander gebiede feitlik heeltemal uitdroog. Die gebiede met die
hoër reënval se reënvalpatrone kan dalk ook op groter vloede met lang droogtes
tussenin dui. Met iets soos grondhervorming is dit nodig dat dié verskynsels
verstaan word.
‘n Meesterbestuurplan wat hiervoor voorsiening maak, is reeds ‘n geruime tyd
gelede aan die bestuur van die Vrystaatse Departement van Omgewingsake en
Toerisme oorhandig. Dit raak egter feitlik alle ander rolspelers, en moet in die
Vrystaatse Groei- en Ontwikkelingsplan geïnkorporeer word.
Daar kan byvoorbeeld nie nuwe nedersettings beplan word waar daar nie water
gaan wees nie.
Daar is egter op die meer basiese soos rommelstrooi ‘n onmiddellike behoefte en
dit is ondenkbaar dat gewag moet word om iets goed te keur om doodgewoon
bestaande wette toe te pas. Elke bietjie help.
Dit is te verstane as makeer die pas word met sekere sake terwyl die land
binnekort ‘n algemene verkiesing beleef. Sommige sake kan egter nie
onderbreek word nie – want ‘n watertrappery kos lewens, of maak
omkeerstrategieë onbekostigbaar duur.

Green plans face red light

The US Obama administration, coming into power with great expectations from
green activists after elaborate election promises had been made, is already
facing European warnings that the US is to go further than it presently intends to
do. The US has only undertaken to cut green house emissions to the 1990
levels, far short of European commitments and expectations. Also Russia faces
some European pressure. The UN expects rich nations to slash emissions
between 25 and 40 % by 2020.

Groen: "Mindset" doen wat dit sê - die elektriese motor wat anders is
Te dikwels kom prottipes elektriese motors na vore, net om dan heeltemal van
die toneel te verdwyn. Dié tipe motors is gewoonlik oninspirerend, swak afgewerk
en ...wel, lelik.
Die mooier modelle, soos die Chevrolet Volt, is veronderstel om in 2010 op die
mark te kom, maar dan moet General Motors nog bestaan. Die Tesla Roadster is
ook in ‘n ander klas, maar sy prys van ongeveer R1,2 miljoen word deur die
Nederlanders as “slordig” bestempel. Dis ‘n sportmotor met ‘n geweldige
reikwydte.
Die Toyata Prius is ook vir 2010 vir die mark bestem, ‘n hebride motor wat primêr
op petrol loop, en deur sy elektriese kapasiteit aangevul word.
En nou is daar die Switserse Mindset. Die karretjie is mooi, en is primêr elektries
met ‘n petrol-aanvuller. Die ontwerper, Murat Günak het al diep spore getrap by
onder meer die Peugeot 206 en het die Volkswagen Scirocco ontwerp, en was
tot onlangs die topontwerper by Volkswagen.
Sy geraamde koste sal sowat 35 000 Euro’s wees, ‘n veel meer bekostigbare
kopie as die Tesla Roadster.

Herrie se kerrie: Leeus in en om die stad

Klein Herrie het kunsklasse op ‘n wildplaas buite Bloemfontein. Hy teken daar in
die geselskap van cheetahs, allerlei bokke en ‘n hans lama, asook die eend
Gena met die af vlerk.
Nou, lees Herrie, kry die plaas ook leeus. Eintlik het Herrie die leeuwelpies al
verlede jaar gesien toe hulle saam met die kinder gespeel is, en selfs afgeknou
is.
Maar die interessantheid is as hierdie leeus uitgegroei is, sal hul gebrul dalk tot
by Herrie se huis gehoor kan word. Soos die kraai vlieg, so vyf kilometer ver.
Tot dusver moes Herrie vir landelikheid maar tevrede wees met hier en daar ‘n
haantjie se gekraai, terwyl die hadidas wat op buurman se radiotoring kom sit en
raas en...wegvlieg, grensgevalle is.
Jare gelede het Herrie se boet by ‘n tante in Fordsburg aan die Rand geloseer.
Boet was nooit lief vir soggens wakker word nie, en het skooltyd lag-lag deur drie
wekkers geslaap wat gestel was om hom betyds by die skool te laat kom.
Maar dié oggend was hy deeglik, dadelik wakker en het amper op die vloer
beland. ‘n Vuilbaard het reg onder sy venster ‘n brul van leeuplesier-epidermiese
proporsies laat loop.
Boet het nooit vermoed ‘n leeu brul so oorverdowend nie, maar vir eers was hy
half gestres oor ‘n leeu voor sy verblyf se venster.
Toe hy uitloer word die sakie darem belig. Dis ‘n sirkusleeu op ‘n trein wat so vir
die stadsjapies kom môre sê het.
‘n Trein het volgens oorlewering ook veroorsaak dat die grootste ses ter wêreld
in Suid-Afrika geslaan is. Die bal is naamlik op Nuweland by ‘n treinvenster
ingeslaan, en eers in Johannesburg teruggekry.
Maar terug na die leeu. Jare gelede hou ds. Danie Hoffman
kerkraadsvergadering by sy sendingstasie in Zambië. Een van die ouderlinge
kom asvaal geskrik by die vergadering aan. Hy het met sy fiets teen ‘n lekker
afdraande laat wiel, en onder, toe hy om die draai gaan waar ‘n lappie bome
was, bevind hy hom skielik tussen ‘n trop leeus.
“En wat het jou toe gemaak?”
“Ek het maar die klokkie gelui.”
Dis egter nie net leeus wie se geluide bedrieglik kan wees nie. Bobbejaan en
hiëna besluit laau kort ‘n pak slae, en sluit ‘n ooreenkoms. Skaars is die kleoue
deurgekap, of leeu kom op die spulletjie af. Hiëna skraap vir leeu, maar
bobbejaan is vuilstreep die boom uit.
Onder karnuffel leeu vir hiëna iets vreesliks, en los hom later gehawend.
“Watse soort bondgenoot is jy?” brom
hiëna.
“Maar jy het so lekker gelag ek dog al die
tyd jy wen,” is bobbejaan se verweer.

Sneeu in Antarktika

Herrie se kerrie - aardverwarming wyl

Europa vries
Herrie lees Europa het sy koudste winter
in twaalf jaar beleef. Ook die skoolhoof
van Herrie se alma mater van die Mott
Road School, Fayetteville, Syracuse, NY,
US of A skryf hoe vreeslik onbehoorlik dit
daar gesneeu het. Bykans ongekende
diktes. In Nederland is van die outydse
skaatswedstryde op veryste riviere tussen
sekere dorpe weer gehou.
Dan dink Herrie, sjoe, dink net hoe koud sou dit geword het as die aarde se
temperatuur nie al ‘n entjie gestyg het nie.
En ja, daar is soos Mbeki en nou blykbaar Lekota, nog,vigsafvalliges is, is daar
ook aardverwarmings-afvalliges. Wil niks weet van ‘n klimaatsverandering, en
dus die mens se rol daarin nie.
Trouens, die aarde is eintlik in die middel van ‘n ystydperk, en beweeg nou juis
uit ‘n warmer interval in die tydperk.
Maar blykbaar hang dit af wat ‘n mens as tydsraamwerke gebruik – honderde
jare, duisende jare, tienduisende jare of miljoene jare. Binne elkeen van hierdie
raamwerke is daar variasies.
As ‘n mens van ons leeftyd praat, verwarm die aarde werklik, ten spyte van sulke
koue winters tussenin. Trouens, ‘n paar jaar gelede was die Vrystaat se mielie-
oes heelwat kleiner omdat die gemiddelde temperatuur daardie somer ‘n graad
of wat koeler was. Tekens dat dit warmer word, is dat trekvoëls na Nederland
nou al ‘n paar weke vroeër begin broei omdat daar al vroeër wurmpies en ander
smulhappies beskikbaar is. In naburige België skuif die gordel ten suide waarvan
mense velkanker kry elke jaar verder noord, en beïnvloed
gesondheidsbegrotings.
Pas het Groenland vir ‘n groter mate van outonomie gestem omdat die eiland
warmer word, en nou al soveel warmer geword het dat hulle beplan om vanjaar
aartappels te begin plant. Onder die terugsmeltede ys kom “berge van goud” te
voorskyn, te wete diamandtmyne, en langs die kuste wat meer ysvry word, kry
hulle olievelde.
In nabygeleë Kanada is ‘n waarheidskommissie besig om te besin in hoe ‘n mate
die regering die Iniut (die regte naam vir Eskimo’s) uit grond en hul honderykdom
beduiwel het. Want die grond, wat dikwels ook olie bevat, begin weer leefbaar
warmer word.
‘n Bietjie meer as ‘n duisend jaar gelede het Erik die Rooie Groenland sy naam
gegee, en die geskiedenisboeke het dit opgeteken as reklamefoefie om
immigrante te lok. Sy seun, Leif Erikson, het die Amerikaanse kus “Vinland”
genoem, wat Wynland beteken (blykbaar ‘n reklamefoefie, want hoewel dit toe
warmer was as nou, sê wetenskaplikes die reisbeskrywings van wilde wingerde
wat plate aanmekaar gegroei het is onwaar).
Herrie meen daai reklamefoefie werk nou eers, want navorsing toon dat Suid-
Afrikaners nogal staf die elmboog kan lig, en Suid-Afrikaners sit op strepe af
Kanada toe waar hulle sake misverstaan. Drink Canada Dry, is nie ‘n opdrag nie.
Ook toon nuwe navorsing dat Antarktika baie vinniger sy yskombers afskud as
wat eers gemeen is, en dit hou implikasies vir seevlakke in. Terwyl tot nog
onlangs aanvaar is aardverwarming beïnvloed nie Wes-Antarktika nie, het
intensiewe navorsing nou uitgewys dis nie waar nie. Die grootste gletser in Wes-
Antartika beweeg 40 persent vinniger as in die jare 70, en nog ‘n Wes-
Antarktiese bielie 83 persent vinniger. Die gebied verloor elke jaar meer as ‘n
100 miljard ton ys – net soveel as wat die hele Groenland jaarliks verloor.
Herrie, wat al wees sy baie groen artikels as “Groenherrie” bekend begin staan
sê al jare lank die mense moet hul Bybel beter lees. ‘n Vorige leraar van Herrie
het ‘n string kinders gehad, want hy het gesê die Bybel gee opdrag oor die vul
van die aarde. Wat die Bybel NIE sê nie, is dat die aarde aangehou gevul raak
na dit oorbevolk geword het nie.
Net so, die opdrag om oor die natuur te heers, het baie beslis nie ‘n Mugabe-
agtige heerser in gedagte gehad nie. ‘n Goeie heerser bou sy land – hy verniel
dit nie.
Blykbaar is die ou mensdom heel bekwaam om die natuur teen sy natuurlike
gang in om te klits. So ‘n aardverwarming kan naderhand soveel ys laat smelt dat
die wêreld se kusstede soos Atlantis onder die golwe kan verdwyn, en bykans
tagtig persent van die wêreldbevolking leef en werk in dit wat ‘n sinkende gevoel
kan kry.
Die Nederlanders en die Belge is natuurlik aan nog groter probleme uitgewer as
die seevlak byvoorbeeld taamlik skielik met sewe meter sou styg. Dit beteken
nou wel nie dat Tafelberg se boonste kabelkarretjie die nuwe hawehoof gaan
wees nie, maar Kaapstad gaan Robbeneiland as eiland vervang.
En nee, Bloemfontein gaan nié ‘n strand kry sodat mense aan hul
“kuseiendomme” in die binneland moet bly klou nie.

Elektriese motors noodwendig almal se voorland?

Elektrisiteitsaangedrewe voertuie blyk teen wil en dank die wêreld se voorland te
wees.
Dit blyk uit navorsing wat die Nederlandse Planbureau voor de Leefbaarheid
(PBL) gister bekend gemaak het.
In Nederland laat fossielbrandstofaangedrewe voertuie jaarliks 25 megaton CO2
in die atmosfeer vry, sowat 12 persent van dit wat die klein landjie in geheel
oplewer. Teen 2025 moet die totaal broeikasgasse met sestig persent verminder
word, wat “lastig” is sonder om die vervoerwese grootliks
elektrisiteitsaangedrewe te maak, aldus die PLB.
Na verwagting sal die voertuie 80 persent minder broeikasgasse oplewer as
nege uit die tien kilometer met elektries-aangedrewe voertuie afgelê word. Die
verskil kom daarby in dat baie elektrisiteit nog met fossielbrandstowwe opgewek
word. Teen die tweede helfte van die eeu behoort die meeste elektrisiteit in
Nederland egter met wind- en sonkrag opgewek te wees.
Nog ‘n groot verskil is dat elektrisiteitsmotors ongeveer vyftig persent van hul
energieverbruik in beweging omsit, terwyl dit by petrol-aangedrewe voertuie
maar sowat 20 persent bedra.
Talle probleme moet ook nog oorkom word, soos om de reikafstand van die
motors te vergroot. Swaarder batterye beteken swaarder voertuie, en dus minder
doeltreffende energieverbruik. Die vinnige laai van batterye langs die reisroete,
verkort die battery se leeftyd, terwyl die omruil van batterye te arbeidsintensief
blyk te wees. Owerheidsbeleid kan ook aan die aanwending van biobrandstof ‘n
voorsprong besorg. - Trouw

Dis in die drinkwater

Altesaam 31 Vrystaatse gemeenskappe se drinkwater is nie geskik vir menslike
gebruike nie, volgens ‘n verslag van die Departement van Waterwese en
Bosbou. Altesame 168 gemeenskappe se drinkwater blyk egter in die haak te
wees, hoewel sommige dorpe volgens die DA gereeld onder watertekorte gebuk
gaan.
 Onder die dorpe waarvan die water as nie geskik vir menslike gebruik nie tel, is
Reitz waar ‘n hele aantal babasterftes tot ‘n jaar gelede weens diarree
voorgekom het. E-coli is destyds in een van Reitz se drinkwatermonsters
aangetref, asook in ‘n toets op ‘n naburige dorp. Tifoïde, wat vir die sterftes by
Delmas verantwooordelik was, en cholera word in soortgelyke groeimediums as
E-Coli aangetref, terwyl E.Coli gewoonlik net lewensgevaarlik is as die slagoffer
deur MIV erg verswak is. E.Colibesmetting is gewoonlik die gevolg van
rioolbesmetting, maar kan ook deur waterafloop uit weivelde waar diere gemis
het veroorsaak word. Talle Vrystaatse dorpe haal gereeld die nuus oor
rioolwerke wat swak onderhou of buite werking is en waar onbehandelde of
onvolledig behandelde riool in waterbronne beland. E-colibesmetting kan relatief
maklik deur die toediening van chloor beheer word, terwyl ander rioolverwante
siektes ook vereis dat die water onder meer ‘n ruk gekook moet word.

Meer groen energie vir Los Angeles

‘n Belangrike mylpaal is pas in Los Angeles behaal toe dié stad se persentasie
hernubare en skoon elektrisiteit meer as tien persent van die stad se
elektrisiteitsverbruik geword het.
Dié prestasie is behaal danksy die aankoop van geotermiese elektrisiteit wat in
Mexiko opgewek word. Tot dusver is die stad se hernubare krag deur wind, die
son en ander bronne opgewek.
Los Angeles mik daarna dat 20 persent van sy elektrisiteitsverbruik teen die
einde van 2010 van skoon, hernubare bronne afkomstig moet wees. Die
stadsvaders is oortuig daarvan dat dié teiken teen die einde van 2010 behaal sal
kan word.
Die Cerro Prieto hibride geotermiese aanleg waarvandaan die krag bekom word,
kan reeds meer as 650 Megawatt elektrisiteit per dag opwek. Dit maak dit een
van die grootste aanlegte van sy soort ter wêreld. Dit word as hibride stelsel
beskryf aangesien die warm stoom wat uit die aarde opstyg en opgevang word,
nog verder deur spieëls met sonkrag verhit word. In Januarie het Los Angeles
reeds die 50 megawatt-kerf verbygesteek met die aankoop van hierdie krag. Die
ooreenkoms maak die aankoop van 100 Megawatt moontlik.
Bronne: Los Angeles Times, Power Engineers, Science Direct

Die ou mense wil dit drink

Koop nou, betaal later. In die aanloop tot die komende verkiesing is dit te wagte
dat regeringswoordvoerders al hoe indrukwekkender syfers sal verskaf oor
vordering wat met dienslewering gemaak is, en onder meer hoeveel huise gebou
is.
Die Engelse spreekwoord lui immers: “Beauty is but skin deep,” en dit geld ook
die voorsiening van dienste. Dit wat op die oppervlakte te siene is, en wat die
stemme trek, is maar die oortjies van die seekoei. Onder die oppervlakte loop
uiters komplekse infrastruktuur, soos rioolnetwerke en watervoorsiening.
Probleme hiermee kos lewens.
Pas is berig dat die drinkwater van 31 Vrystaatse gemeenskappe nie geskik vir
menslike gebruik is nie. Dit volg na weeklikse berigte van nimmereindigende
rioolprobleme oor die hele provinsie. Uiteindelik beland baie van die riool in
drinkwaterbronne. By baie gemeenskappe bestaan die kundigheid en kapasiteit
nie meer om drinkwater behoorlik veilig te maak nie.
Die oorsake vir die rioolprobleme is veelvoudig. Die opheffing van woongebied-
apartheid het gevolg kort nadat die deeltittelwet, en dus meenthuise wettig
geword het. Terselfdertyd het die sentrale sakekerne van baie gemeenskappe
grootliks ontvolk, en terwyl die infrastruktuur dar nou onderbenut word, is die
druk in woongebiede groter. Oorbevolkte studentehuise en die talle gastehuise
vererger die druk.
In die tradisioneel swart woongebiede is die uitlegte dikwels lukraak gedoen, en
die rioolpype wat later gelê is moet ongewone kronkelings en hellings maak.
Boonop, omdat in die verlede gestel is swart mense is net tydelik in wit Suid-
Afrika, is swart woongebiede dikwels op swellende kleigronde gebou wat ‘n eie
nagmerrie vir rioolinstandhouding skep.
Sudies in Egipte wys hoeveel invloed ‘n veranderde kul;tuur op rioolwerke het.
Plattelanders wat verstedelik is dikwels meer sosiaal met groot hoeveelhede
plattelandse families wat lang tye kuier, en in daardie tyd hul klere was, bad en
eet. Hul kos is dikwels ryker en vetter as dié van die tradisionele stedeling, en die
vetbelaaide skottelgoedwater skep sy eie tipe probleme.
Dr. Anthony Turton, voorheen van die WNNR, se gewraakte lesing is vooraf in
onder meer in Bloemfontein gelewer sonder dat dit mediadekking geniet het. Toe
die lesing egter verbied word, het dit die aandag getrek, en wat dit aan die lig
gebring het is rede tot kommer. Hy verwys telkemale na geboorte-afwykings wat
besoedelde water tot gevolg het. Genetici meen, hoewel dit nie bo alle twyfel
bewys kan word nie, is daar sterk aanduidings hiertoe, en het hy uitstekende
bronne gebruik.
Wetenskaplikes soek juis antwoorde oor hoekom siektes soos kanker toeneem
en binnekort die wêreld se hoof-doodsoorsaak gaan wees, en die aantal
outistiese geboortes , voorheen baie skaars, nou reeds op tussen een uit 150 en
een uit 90 beloop, en meer is as die geval Downs, diabetes, spastiese en
kankervoorkomste tesame onder kinders.
Indien besoedelde water ‘n rol speel, is die prys wat betaal word astronomies.
Die staat Montana bereken die koste van vroeë intervensie om so veel as
moontlik outistiese kinders so onafhanklik as moontlik te maak op ongeveer ‘n
halfmiljoen rand. Met die intervensie is die verdere koste vir die staat oor die kind
se leeftyd R10 miljoen, daarsonder sowat R30 miljoen.
En dis maar een afwyking wat moontlik na watergehalte herlei kan word.
Watergehalte is juis nou skerp onder die soeklig nadat cholera na Suid-Afrika
oorgespoel het. Daar was egter sowat ‘n jaar gelede reeds skaars-
gerapporteerde cholerasterftes in Soweto waar mense water van Soweto gedrink
het. Voor dit het tifoïde lewens by Delmas ge-eis. Die gewone e-coli wat dikwels
bloot as klikbek gebruik word om die teenwoordigheid van riool in drinkwater te
bepaal, kan egter ook sterftes veroorsaak, soos waar mense erg deur Vigs
afgetakel is, of babas weens wanvoeding min weerstand het.babasterfets by
Reitz tot ‘n jaar gelede het min media-aandag getref,. selfs nadat minstens een
drinkwatermonster positief vir e-coli getoets het. Die groter sterftevoorkoms in die
Oos-Kaap het ook meer mediaaandag getrek.

Wanpersepsies oor boere moet kleiner - ook in Nederland

Nederlandse boere het die hand aan die ploeg geslaan om hul beeld by
stedelinge te verbeter.
Anders as in Suid-Afrika word boere nie deur regeringsleiers van die swak
behandeling van werkers en die effektiewe dwarsboming van die
grondhervormingsplanne beskuldig nie, maar deur diereliefhebbers en
omgewingsbewustes met die houtoog betrag.
Die boere skop vas oor hierdie beeld. Nederlandse boere kom onder die top drie
lande wat die menslike hantering van hul diere betref, terwyl boere nie ter wille
van wins alles uit die grond haal nie.
Stadjapies word nou genooi om op die plase te kom kyk hoe die boere hul diere
hanteer, en sommer ook kyk hoe windmeulens skoon krag lewer. Die boere wek
ook elektrisiteit op deur gistingsprosesse en hulle vervaardig biogas.
Een van die gevolge van die onkunde oor die landbou is dat boere nie die reg
verwerf om elektrisiteit aan die nasionale netwerk te voorsien nie, terwyl hulle dit
35 persent goedkoper kan lewer as bestaande sentrales.
Bron - Trouw

Geen eise vir minimum-loon nie, geen eis vir verblyfreg of enige restitusie-eis
(nog) nie, en was boonop nog nooit gekletter aan diens nie.
Dis nou nie dat mnr. Wimmie van der Merwe wat tussen Bethlehem en Kestell
boer se nuwe skaapwagter nie soms vol aapstreke is nie. Hy, dié
selfaangestelde skaapwagter, is immers ‘n bobbejaan.
Adoons het onlangs uit die bloute opgedaag, en op eie inisiatief saans die skape
begin kraal toe jaag.
‘n Bobbejaan mag vlytig met die werk wees, maar Adoons is tog effe onhandig,
en in sy ywer word die skape soms in drade vasgejaag.
So ver doen Adoons meer goed as kwaad, maar met bobbejaanstreke weet
mens nooit.

Sprinkaan se verwoestende geheim ontrafel

Terwyl boere vir mekaar vinger wys oor

wie se skuld dit is dat swerms sprinkane
gesaaides in die Noord-Kaap en Suid-
Vrystaat verorber het, het Britse en
Australiese wetenskaplikes nou in
Science berig oor hoekom hulle meen
sprinkane van sku alleenlopende
woestynsprinkane skielik sosiale
allesvreters word. Of soos Trouw dit stel:
“In zwermen van miljarden gaan ze
daarna op vreetmissie.”
Dit word veroorsaak, meen hulle, deur die
vrystelling van ‘n breinstof, bekend as
serotonine, ‘n neurotransmitter.
Hiervolgens word geredeneer dat die
beskeie alleenlopers – wanneer die gras
wat hulle vreet begin uitdor, af en toe aan
die hare op die agterpote van ‘n ander
sprinkaan (sprinkhaan in Nederland) raak.
Hierdie prikkel veroorsaak dat die
sprinkane binne ‘n paar uur ‘n
metamorfose ondergaan. Hulle verkleur,
die spiere word sterker en hulle vorm
swerms. Die gevolg is ‘n rampspoedige
besoek aan ‘n boer.
Die oplossing, so blyk dit, is om ‘n middel te kry wat die vrystelling van die
breinstof onderdruk. Maar hiervan is nog geen teken nie.

Byskrif: Gelukkig nie nog slegte nuus vir boere nie. Hierdie reuse
sprinkaan is met die hulp van rekenaartegnologie geskep. Die sprinkane
wat in die artikel beskryf word is dit waaraan die boere gewoond is.
Antarktika word warmer - of nie?
Antarktika word wél warmer, is die jongste bevinding van navorsers soos pas in
Nature gepubliseer.
Tot dusver was die algemene beskouing dat dié yskontinent ietwat van ‘n
uitsondering was as dit by aardverwarming kom. Dié foutiewe aanname was
blykbaar gebaseer daarop dat bykans al die sowat 65 weerstasies aan die kus is.
Volgens die algemene opvatting wat nou op sy kop omgekeer word, is wel
aanvaar dat die westelike deel van die kontinent warmer word, maar dat die
warmer weer meer as geneutraliseer word deur die oostelike deel wat veel hoër
is, en kouer word.
Daar is voorts aanvaar dat die gat in die osoonlaag die polêre blokkasie versterk,
wat gemeen is die Antarktiese klimaat grootliks van veranderings elders vrywaar.
Nou het ‘n groep Amerikaanse wetenskaplikes 25 jaar se data teen statistiese
modelle ontleed, en tot die slotsom gekom die kontinent volg doodgewoon die
res van die wêreld na.
En al bots die modelle met bestaande data, word aanvaar die Amerikaners slaan
die spyker op die kop – al is dit ook net-net. Bron: Trouw

Resessie en die groen revolusie

Terwyl die wêreld tegelyk ‘n resessie en ‘n krisis weens klimaatsverwarming in
die gesig staar, kyk al hoe meer regerings na die moontlikheid om die resessie in
te span om die wêreldekonomie van ‘n fossielbrandstofbasis na ‘n grondslag van
hernubare groen energie te laat omskakel.
Een van die voorstanders hiervan is die nuwe Amerikaanse president, Barak
Obama, wat ‘n omvattende verduideliking op sy Change-webwerf bied.
Die prinsiep is oppervlakkig beskou eenvoudig: Om werkloosheid en armoede
teen te werk en terselfdertyd fondse in die ekonomie vry te stel wat vir
ekonomiese stimulering gebruik word, word omvattende openbare werke-
programme aangebied. Ouer Suid-Afrikaners sal die opkoms van ‘n generasie
letterkunde rondom die armblanke-vraagstuk en die padbouprogram in
herinnering kan roep.
In die proses gebeur die onverwagse soms. Die sinkende stad Venesië het lank
in beter ekonomiese tye gesukkel om die nodige fondse te bekom vir die projek
wat aangepak is om die stad letterlik kop bo water te hou.
Nou, met die internasionale kredietkrisis, is die geld wat bewillig word skielik
genoeg.
Die groen-gedagte is basies om hierdie fondse te gebruik om in groen en selfs
blou energie te belê. Groen energie-opwekking is oor die algemeen meer
arbeidsintensief, veral in die oprigtingsfases, as die fossielbrandtofprojekte. ‘n
Horde projekte ontstaan oor die wêreld, soos windkragturbines,
sonkragopwekking, ethanol-aanlegte en vele meer. Terselfdertyd word daaraan
gewerk om voertuie wat tradisioneel op fossielbrandtof loop, na doeltreffende
battery-aangedrewe, of hibride-aandrywing om te skakel. Verskeie state stel
subsidies aan maatskappye beskikbaar om doeltreffender batterye en
aandrywingstelsels te ontwikkel. Geboue word ook beter ontwerp om
energiedoeltreffender te wees.
Hoewel die huidige opwekkingsprojekte nog ‘n kleinerige aandeel in die
energievoorsiening het, is die snelontwikkelende potensiaal hiervan in alle
waarskynlikheid ‘n belangrike faktor hoekom die internasionale oliekartel so
sukkel om die oliepryse opgejaag te kry. Die inkorting van produksie wat
tradisioneel pryse opgejaag het, word nou dikwels met verdere prysverlagings
gevolg.
Dit is veral insiggewend, aangesien voorsieningsdruk gewoonlik tydens die
noordelike halfrond se winter ontstaan. Hierdie winter beleef die noordelike
halfrond ‘n besonder koue tydperk. Selfs die gasvoorsieningsprobleme tussen
Rusland en Europa het nie veel gedoen om die oliepryse te laat herstel nie, en
ook Israel se Gaza-offensief, in die verlede ‘n waarborg dat oliepryse sou styg,
het min invloed uitgeoefen.
Wat sake nog komplekser maak, is dat die internasionale olieprys nou veel laer
is as wat lande soos Venezuela en Iran as hul produksiekoste beskou. Om
lonend te wees vir die ontginning van Maleisië se nuwe diepseebronne moet die
olieprys in die orde van $100 per vat of hoër wees, en enkele maande gelede het
dié land se oliekenners dit as geen probleem beskou nie.
Kenners waarsku egter dat die gedagte om die resessie vir die omskakeling na
groen energie te benut, vol gate is. Groen energie, veral windenergie, word ook
nie oral ewe entoesiasties ontvang nie. In verskeie lande soos die VSA, Frankryk
en Nederland gaan stemme op oor die – soos dit gestel word – horsisonbevuiling
deur die allemintige eietydse windmeulens.

Green energy - Obama

“To finally spark the creation of a clean energy economy, we will double the
production of alternative energy in the next three years. We will modernize more
than 75 percent of federal buildings and improve the energy efficiency of 2 million
American homes, saving consumers and taxpayers billions on our energy bills.
In the process, we will put Americans to work in new jobs that pay well and can’t
be outsourced – jobs building solar panels and wind turbines; constructing fuel-
efficient cars and buildings; and developing the new energy technologies that will
lead to even more jobs, more savings, and a cleaner, safer planet in the bargain.”
This is a key quote from a recent speech of president elect Barak Obama on the
question: “Can Obama’s clean energy plan save the climate?”
Not all agree that Obama’s ideas will solve the various aspects of the crisis, but
the basic components remain present: Renewable energy generation generates
more jobs than the fossil fuel version, and the green energy is not a luxury the
world can go without.
According to the Obama plan $150 billion will be spent on clean energy funding
over the next ten years, and requires that 25 percent of America’s electricity
come from renewable sources by 2025.
Afrikaanse humor: Kategese en spinnekoppe
Hoe gemaak as ‘n stoere Dopper die kleinspan oor die bose en ander dinge wat
met die kategese verband hou, touwys moet probeer maak?
In Herrie se gedagtes kan hy die ouerige teoloog sien sit en kopkrap. Streng
enkelgereformeerd.
Hy moet vir die kleinspan ‘n kategeseboek opstel, en die komplekse dinge
verstaanbaar weergee.
Dan kry hy die briljante gedagte!
Hy teken ‘n spinnekopweb, met die liederlike spinnekop in die middel. Die
spinnekop het die web gespan om die onskuldige te vang en te verorber.
Dis die teorie.
Kleinherrie gee daai spinnekopweb net een vinnige kyk, en roep opgewonde uit:
“Spiderman!”
Geen kinderheld, Superman inkluis, kom vir Kleinherrie naby Spiderman nie, met
die gevolg dat die kategese-omie nie heeltemal in sy doel slaag nie.
Mev. Herrie weet ook nou nie hoe om hierdie moeilikheid te oorkom nie. Sy het
self, na ‘n groot geneul van Kleinherrie, vir die klein mannetjie ‘n Spiderman-pak
gekoop. Dié is lankal te klein, maar waar die nate nie wou hou nie, het
“Spiderman” met die kramdrukker ingespring.
Oral teen die mure in die huis is Spiderman-prentjies, en op Kleinherrie se deur
staan ‘n kennisgewing dat dit Spiderman se woonplek is. ‘n Spinnekop se web is
egter nie naastenby so deurmekaar soos Kleinherrie se blyplek dikwels is nie.

Groen energie: Kan skoon lig uit donker Afrika kom?

In die vyfde van ‘n reeks artikels in Trouw word die vraag gevra of Afrika die
model vir ‘n skoner omgewing kan word? Die reeks artikels handel oor die impak
van die wêreldwye ekonomiese krisis.
Die uitgangspunt van die artikel is dat ‘n groot deel van die inwoners van Afrika
wat nooit toegang tot vastelyn-telefone gehad het nie, oornag selfone aangeskaf
het. Die inwoners het as’t ware tegnologies oor ‘n agterstand gespring.
Die vraag is of Afrika dieselfde met kragopwekking kan doen. Kan Afrika dus
regstreeks na kragopwekking deur hidro-opwekking, sonkrag, windkrag en
metaangasopwekking uit mis beweeg sonder om eers op fossielbrandstof-
kragopwekking aangewese te wees?
Die behoefte aan krag is daar, omdat bereken word dat 550 miljoen mense suid
van die Sahara nie toegang tot elektrisiteit het nie. As voorbeeld word ‘n projek
van Foundation Rural Energy Services wat ‘n sonkrag-stelsel in Mali in bedryf
gestel het.
Die probleem is – Afrikane sal moet betaal vir die krag, en in Afrika kos alles
duurder as byvoorbeeld in Asië. Afrika het dus ‘n ingeboude vyand – Afrika self.
Ditsem het gaan kyk na die projekte van die Afrika-Onwtwikkelingsbank om ‘n
idee te vorm van hoe ‘n groot premie dié Afrika-vlagskik op skoon-kragopwekking
plaas.
Uit die projekte is dit duidelik dat kragopwekking meer een van die
ontwikkelingsvertakkings is wat aandag geniet. Die bou van paaie en ander
infrastruktuur, landbou-ontwikkeling soos deur die ontsaglike
bespreoiingspotensiaal te ontsluit, geniet prominente aandag. Die enigste
krasgopwekkingsprojek wat pertinent genoem word, is ‘n lening aan Egipte om ‘n
termiese kragsentrale op te rig. Wat Egipte, wat tot dusver bykans uitsluitlik van
hidro-elektriese kragopwekking uit die Aswandam staatgemaak het, is die
beweging uit ‘n skoon omgewing-oogpunt, dus terugwaarts.
Trouens, uit ander bronne blyk dit dat die ontdekking van olie in die Al Katara-
laagte wat onder seespieël lê, planne gefnuik het om dié laagte vir hidro-
elektriese kragopwekking deur seewater uit die Middellandse See te laat loop,
voorlopig van die baan is.
Boonop is daar nou onderhandelings tussen Europa en Algerië om die gastekort
wat weens die Oekraïne se geskil met Rusland ontstaan het, uit dié Afrikaland
aan te vul. Algerië is begerig om sy gasuitvoer met 30 persent te verhoog.
Dit spreek egter vanself dat die ontsluiting van die kontinent se ontsaglike
besproeiingspotensiaal baie geleenthede tot hidro-kragopwekking bied, en sulke
projekte word wel terloops in verslae van die Afrika-Ontwikkelingsbank genoem.
Die relatiewe nabyheid van die Saharawoestyn aan Europa het ook reeds tot
besprekings gelei oor die moontlikheid om ontsaglike groot sonkragsentrale in
hierdie woestyn op te rig, en die krag na Europa uit te voer.
In Suid-Afrika het tegnokrate dadelik die gaping gesien toe besluit is om die bou
van nog ‘n kernkragsentrale weens die koste op die ys te plaas. Sommetjies is
dadelik gemaak om te bepaal hoeveel windkragturbines met die fondse wat so
gespaar word, gebou kan word.

Die sonkragsentrale van FRES in Mali. © FOTO SANDER NIEUWENHUYS,

FRES

Koes Andromeda, ons is op jou

Die melkweg, die galaksie waarvan ons son en planete deel is, is heelwat groter
as wat voorheen gemeen is, en draai ook heelwat vinniger in die ronde as wat tot
dusver gemeen is.
Boonop word nou bereken dat die melkweg en die “nabygeleë” Andromeda nou
heelwat gouer by mekaar gaan uitkom, ‘n hele biljoen jaar, as wat tot dusver
gemeen is, en dat dit ‘n behoorlike botsing van die Titane gaan afgee.
Die wentelspoed van ons melkweg is sowat ‘n 160 000 kilometer per uur as wat
voorheen bereken is, wat weer beteken die galaksie het 50 persent meer massa
as wat voorheen beraam is, en dat die botsing van ons melkweg en Andromeda
nou oor “net” 2 tot 3 biljoen jaar van nou af sal plaasvind.
Die “opmeting” van ons eie galaksie is baie moeiliker as om een daarbuite te
meet. Om ons galaksie se omvang te bepaal, word vergelyk met die proses om
binne ‘n oerwoud te staan en so te probeer bepaal hoe graat die woud is.
Hieronder is die volledige artikel soos dit in die Christian Science monitor verskyn
het.

Green energy in time?

Will the world economic recession slow down the green revolution?
Economists are not quite sure, but expect the demand for fossil fuels to escalate
once the world economy starts picking up. This is on the assumption that a
revived economy will come sooner than sufficient, cost effective green energy.
But rather than simply scratching at the tip of the (melting) iceberg, what is the
real position and what is being done to try and ride the tide?
Environmentalists argue that green energy development is precisely what the
world needs to shrug of the recession. Lester Brown of the Washington based
Earth Policy Institute points out that wind and solar energy technologies are
much more labour intensive than coal to the tune of a factor 2 and three.
Others argue that the transformation program to switch to green energy will in
itself produce many “green collar” jobs.
But …with credit tight, investment in the green technology has slumped. This is a
gambling game, as it is not expected that oil prices will be down for ever, unless
sufficient switching over to green energy has taken place before oil becomes a
scarce and expensive source. (Many oil producing countries have budgeted their
income at a rate of $60 a barrel, and for many a price under $40 means no profit
at all.
Outsmarting a surge for oil demand, will mean a radical transformation of the
energy model, and that requires money and time. The race is on to find sufficient
renewable, affordable energy sources, not only because simple economics
demand this, but also as more and more environmentalists argue that harmful
emissions may have already done irreparable damage, causing climate changes
that may cost enormous amounts such as protecting coastal cities from rising
sea levels.
"It's a one-time opportunity. The financial crisis couldn't have come at a better
time because it's forcing us to act," says Brown.
What technologies will make this happen?
Concentrated solar-energy plants, electric cars, wave power, second-generation
biofuels – the list of new technologies that could start to make a difference in
2009 is as long as it is exotic. Yet most promise incremental change. For a
transformative shift, experts are eyeing more-familiar turf.
Brown is looking to wind power, particularly offshore. He reckons that the world
could generate 40 percent of its electricity from wind by 2030. This would require
1.5 million turbines producing 2 megawatts each. Sound formidable? Yes, he
says, but given that we already have 100,000 in operation and deployment is
increasing exponentially, it may not be so far-fetched.
. "Under a business-as-usual scenario," argues Antony Froggatt, a climate-
change expert at London's Chatham House think tank, "there will be a 50 percent
increase in energy demand by 2030 and 85 percent will be fossil-fuel based, and
that will mean a 6 degree increase in temperatures."
Main source: Christian Science Monitor

Groen, gerookte bromponies?

Die soektog na voertuie wat nie net op skoon energie loop nie, maar self van
“groen grondstowwe” gemaak is, word nou met alle erns aangepak.
Nederland het pas 3,6 miljoen Euro’s, waarvan tussen 40 000 en 100 000 Euro’s
aan 20 middelslagondernemings, beskikbaar gestel om hulle te help met
navorsing om hierdie groen produkte te verwesenlik.
Een hiervan is die vervaardiger van die elektriese bromponie, Qwic, wat gaan
ondersoek instel na die moontlikheid om die rygoed van vlas of hennepvesel te
maak.
Vermoedelik verwys die “hennep” nie na die Engels wat dagga beteken nie. Om
te dink – as ‘n man die dag sy bromponie gedaan gery het, raak hy daarvan
ontslae deur dit “Qwik” te rook.

Gaan oliekartel met ru-olie opgeskeep sit?

Die vraag is nie of die wêreld die een of ander tyd oorwegend voertuie wat nié
uitsluitlik met fossielbrandstof aangedryf gaan word, op sy paaie gaan sien nie,
maar wanneer.
Die skerp daling in die prys van ru-olie die afgelope aantal maande het in
beperkte kringe die vraag laat ontstaan: Is die wêreld nie op die rand van ‘n
deurbraak met alternatiewe energie nie, wat gaan veroorsaak dat die oliesjeiks
met groot hoeveelhede onontginde oliebronne opgeskeep gaan sit? Dat selfs
ingrypende inperkings nie die olieprys die hoogte injaag en so lande wat van
olieverkope afhanklik geword het, soos Venezuela, uit hul kapitaalkrisis kan kry
nie.
Blykbaar nie, in elk geval nie as die euforie oor elektriese motors tot die harde
werklikheid ontleed word nie. Bernd Bohr, grootbaas van die Duitse Bosch-
konglomeraat het een die tydskrif Motor und Aunto gesê elektriese
binnebrandenjins sal die motorbedryf nog vir minstens 20 jaar oorheers.
Tegnologie sal darem daartoe bydra dat motors sowat 18 persent suiniger op
brandstof sal loop.
Bosch, wat aan die hoof staan van Bosch se voertuigafdeling, meen elektriese
en hibride-voertuie sal teen 2015 nie meer as vyf persent van die wêreld se
voertuigvloot uitmaak nie.
Nogtans woel dit op die terrein van alternatiewe aandrywing. General Motors
benut die huidige krisis om op sy Chevrolet Volt te fokus, en die Japannese
mededingers die stryd aan te sê. Die motorvervaardiger, Daimler, het pas
bekend gemaak dat dit vanjaar 14 miljard Euro’s gaan belê in die ontwikkeling
van “skoner” modelle. Dit sluit die ontwikkeling van ‘n nuwe hibride voertuig in.
Bohr wys daarop dat hoewel die verwikkelings positief vir die ontwikkeling van
die motorindustrie is, sal daar teen 2010 nog nie ‘n werklike lewensvatbare
elektriese motor wees nie.
“Ons sal dan nog nie volledig op elektrisiteit aangewese wees nie.”
In ‘n Nederlandse dorp is selfs ‘n eksperimentele waterstof-pomp aangebring
waar eksperimentele waterstof-aangedrewe voertuie die tier in die tenk kan sit.
Soortgelyke tegnologie word onder meer in Noorweë en Ysland op die proef
gestel, dikwels ook in hibride vorm. Om voldoende, bekostigbare waterstof te
bekom is egter ‘n tegnologiese uitdaging op sy eie, en was die ontwikkeling van
tegnologie om waterstof deur bakteriese werking te ontwikkel, taamlike groot
nuus.
Die talle ontwikkelings op die gebied van etanol het tot dusver ook twee sake
onderstreep- dit kan voedselsekuriteit aantas, en as die ru-oliepryse nie baie
hoog is nie, sal dit gesubsidieer moet wees om mededingend te wees. In die
stilligheid is dekades lank, ook by Kovsies, navorsing gedoen om giste wat suiker
na alkohol omsit, so te muteer dat dit tegelykertyd meer suikervorme omskakel,
en dus meer bekostigbaar is. Ook by Kovsies word ook heelwat werk gedoen om
veral geskikte alge te identifiseer en metodes te ontwikkel om etanol hieruit te
onttrek.
Ru-olie word egter ook naas ander fossielbrandstowwe soos steenkool en
aardgas gebruik om kragsentrales aan te dryf, en ook op hierdie gebied word
intensiewe navorsing gedoen om plaasvervangerenergiebronne soos wind en
sonkrag te ontwikkel.
Die intensiewe pogings is nie net daarop gerig om olie-arm lande strategies
minder afhanklik, of selfs onafhanklik van olie-invoere te maak nie, maar ook om
die groeiende krisis van aardverwarming teen te werk.
Tog moet die gekombineerde pogings tot die vind van skoon, doeltreffende
plaasvervangers vir ru-olie, terwyl daar al hoe meer ontginbare bronne van ru-
olie elders soos by Groenland en in Sentraal-Afrika gevind word, die oliekartel
ongemaklik laat voel.

Wonderwerkgrot
Die ontdekking van artefakte van 2 miljoen jaar oud lui ‘n nuwe era in van waar
paleontologie en argeologie ineen vloei.
Volgens beskikbare literatuur is die ouderdom van die grottekeninge wat tot
dusver bestudeer is, minstens 10 000 jaar oud. Die ontdekking van artefakte
skuif nie net die datering van menslike bewoning in die grot baie ver terug nie, dit
neem die datering van artefakte terug na ongeveer die oudste menslike vorm wat
nog beskryf is.
Dit is lank reeds bekend dat dit nie net die moderne mens en sy regstreekse
voorouers is wat werktuie gebruik het nie. Verskillende vorme wat self uitgesterf,
of waarvan die latere vorme uitgesterf het, het ook werktuie gebruik. Dit is
dikwels onregstreeks afgelei soos die nabyheid van die vondse van hierdie oer-
menslike oorblyfsels en artefakte – natuurlik nie p sig selfs baie bevredigend nie
omdat daar verskillende verklarings kan wees oor hoe goed bymekaar gekom
het wat nie bymekaar hoort nie – soos dat die een groep van die ander groep
kon opgevreet het, en die slagoffers se oorblyfsels naby hul vreetlustige
tydgenote se werktuie gevind kon word.
Argeoloë het dikwels ook te make met artefakte wat in lae voorkom wat veel ouer
is as die tydperke van hul eintlike herkoms. Latere bewoners wat ouer bewoners
se items begrawe, is maar een verklaring hiervoor, maar ook grotte wat instort en
plundertogte dien as verklarings.
Daar moet dus wyer gekyk word, soos om die grootte van artefakte met die
grootte van handpalms te vergelyk.
In die reël word werktuie groter hoe verder terug dit dateer. In hierdie opsig is die
Wonderwerkgrot se vondse ‘n uitsondering – dit is weer veel kleiner as die eerste
steentydperk se artefakte. Hier sal ‘n mens natuurlik vir meer inligting moet wag,
aangesien dit nog nie werklik bekend is watter soort artefakte gevind is nie. Tog,
dit wat op die TV-beeldmateriaal gesien is, lyk soos ‘n kleiner weergawe van die
handgrawer wat so kenmerkend van die eerste en middel-steentydperke is.
‘n Vinnige blik vanoggend op die internet dui daarop dat die ontdekkings (nog)
nie die internasionale media-aandag getrek het wat dit verdien nie. Trouens,
Trouw berig vanoggend oor die horingpit van ‘n oeros se horing wat iemand in
Nederland sowat ‘n jaar gelede gevind het. Dit is sowat 800 jaar oud.
Dit is natuurlik nie nuut dat paleontoloë en argeoloë elders ter wêreld traag is om
Suidelike Afrika as die wieg van die mensdom te erken nie. Dit geld beide die
oervoorouer van die mens, en die eerste moderne mense veel later. Daar is selfs
by geleentheid vernuftig bedrog gepleeg deur stukke sjimpansee-skedel en
ander menslike stukke aan mekaar te las en in ‘n Britse gruisgroef te “ontdek.”
Wat wel soos ‘n paal bo water staan, is dat die bestaande kennis van menslike
vaardighede, deur die ontdekkings erg beïnvloed gaan word.
Die ontdekking dra ook ‘n tikkie ironie deurdat groepe jong aarde kreasioniste
reeds bekend gemaak het dat hulle aanstaande jaar ‘n verskerpte aanslag gaan
voer om te bewys die aarde is net 6 000 jaar oud. Dit is weer ‘n teenreaksie op
die viering van Darwin se 200ste geboorteherdenking.

Minerale in die Kongo stimuleer vlugtelingsituasie in Suid-Afrika

Is die Kongo se stryd, hoofsaaklik in die Groot Meregebied etnies, of is dit weens
die strewe na beheer oor die minerale rykdom? Die minerale rykdom, saam met
hout, se waarde word op sowat $300 miljard beraam. Dit sluit kobalt, diamante,
goud, tin, tungsten en coltan (Columbiet-tantaliet) in.
Coltan word in selfone en skootrekenaars gebruik en daar is ‘n groot aanvraag
daarna.
Ongeveer elke rebellegroep beheer myngebiede. Soos een waarnemer opmerk –
daar is nie rebellebedrywighede waar daar nie minerale is nie. Die weermag bly
ook nie agter nie, en minerale word weer aan die publiek verkoop, wat dit aan die
wêreldmarkte verkwansel.
Sanksies of boikotte help ook nie. Veral coltan word op groot skaal van
buurlande gekoop wat self nie oor hierdie mineraal beskik nie.
Suid-Afrika byt ook die spit af, met na raming sowat ‘n kwart miljoen Kongolese
vlugtelinge wat weens die voortslepende geweld hul weg na Suid-Afrika gevind
het. Na net die jongste reeks gevegte in Oos-Kongo, het nog sowat 10 000
Kongolese na Uganda gevlug, en hulle by die bestaande vlugtelinge daar
aangesluit.
Bronne: Media 24 en Christian Science Monitor

Vlugtelinge word na hul tuistes in Kibali,

noord van Goma in Oos-Kongo
gerepatrieer.
Foto: Karel Prinsloo, AP

‘n Kongolese mynwerker bring ‘n

sak met ‘n mineraal soortgelyk aan
tin na die oppervlak.
Foto: Scott Baldauf, Christian
Science Monitor

Free State’s prospects for green and blue energy

Will the Free State and Northern Cape benefit from the R1,5 billion foreign
funding to be invested in South Africa through clean power generation, as was
announced by Bio Therm Energy, a private electricity generating firm?
The Business Bulletin wrote to BioTherm to enquire about prospected
investments in Central SA.
While waiting for a response, Business Bulletin took a bird’s eye view on
potential energy sources, especially green energy.
Green energy became such an important aspect of daily life internationally in the
wake of fossil fuel costs and vulnerability, as well as the impact of fossil fuel
generation on global heating and the detrimental effects associated with this,
such as an apparent increase in climatic disasters.
The impact of ethanol energy generation in the USA heavily subsidized by
government became controversial when the price of maize soared and caused
food shortages. Also, the plants manufacturing the bio fuel also mostly used coal
as energy source, so not actually contributing the reduction of climate unfriendly
emissions released in the atmosphere.
The South African government was soon to rule the usage of maize out as
energy source, which probably sank the proposed Bothaville project. Research
on viable alternatives, such as grass, sugar cane and especially algae are
promising, but not there yet.
Free State University Professor Johann Grobbelaar feels very strong that algae
are the way to the future.
BioTherm at this state specializes in assisting large energy users to transform
normal emissions into electricity or other viable energy sources, such as a large
pig farm where the manure is used to generate methane gas. This, in principle,
can be done anywhere, also in the FS.
European countries have worked a long way to find alternatives. The
Netherlands, well known for the historic wind mills, are now increasingly
scattered with wind power generators, to the extent that the manufacturers have
a long waiting list, and more and more people are complaining about the “horizon
pollution.”
Some of the other options under investigation, are replacing traditional fuel in
motor vehicles with hydrogen, and a pilot project in Arnhem is under way. Plants
also generate electricity, and improved “blankets” to tap this renewable source of
electricity have also made large strides. The advantages of this source are that
the plants are not destroyed in the process, and no long distance infrastructure is
needed to take electricity to isolated communities.
In the FS, where the theft of cables and the limited potential for hydro electricity
generation are stumbling blocks, the possibility of generating power from plants
are exciting.
A similar technology, called “blue energy” to distinguish it from green energy, can
be used to subtract vast amounts of electricity where salt and fresh water meet.
As the Netherlands have sufficient sources of this nature, this is probably the way
the Netherlands will go. A company is in the process of collecting private
investors to supplement the authorities’ investments.
The Free State’s version of “blue energy” is the thousands of windmills
subtracting water from bore holes.
Although the FS generates significant hydro electricity, and another Drakensberg
project is under construction, theses are mainly designed to release electricity in
the national grid during peak times. Only the plants at the Gariep Dam end Van
der Kloof Dam are net producers, with the others using surplus capacity in off
peak times to pump water to the storage. Two small private plants in the Ash
River will be able to produce approximately half of Bethlehem’s needs. Prior
plans to erect a number of similar plants along the Orange River’s banks had
apparently been scrapped because of Eskom’s insistence on a monopoly at that
stage. No information on these projects could be found despite being presented
as very lucrative at that stage.
Although the Eastern FS has an oil field, the problem is mainly that the rock
density inhibits extraction.
The Northern Cape’s prospects look better. Proposals were already made to
construct a large solar plant near Upington. Vast gas reserves had been found
off shore of Port Nolloth, which could easily be utilised with gas from Namibia’s
Kudu fields. BioTherm already operates a plant at Mosgas. An impressive power
grip, mainly erected for irrigation farming exists to the coast.
Tests in Spain where heat and wind are combined to generate electricity indicate
that the Northern Cape can also generate vast amounts of electricity this way.
The concept entails long wind tunnels being heated by the sun, running slightly
uphill to a wind tower in which the heated air ascends at an enormous speed.
Climatic conditions in especially the Western Free State do not differ much from
the Northern Cape climate.
Ironically, Keimoes was the first South African town to utilise hydro electricity.
The cost to go to alternative sources is daunting, indeed. According to Dr. Louis
van Pletzen of Denham Capital said the R1,5 billion would probably suffice to
generate electricity for half a million households. If the average Free State
household consist of six people, this would meet more or less the province’s
household needs. Industry and business will ensure that at least double the
amount, thus R3 billion, will be needed. This is approximately one tenth of the
value of the controversial arms deal.

Zoo saved – but are Bloemfontein’s green lungs safe?

The Free State leader of the ANC, Ace Magashule, gave the undertaking that the
closure of the Bloemfontein Zoo will not again be placed on any agenda.
One of the arguments of the FF+ negotiating for the Zoo’s future, was the impact
of the zoo as “green lung” and that the area decreases the temperature of
atmosphere in the area by up to three degrees on a hot day.
With various parks in Bloemfontein already developed either as malls or high
density residential developments and several others still in the sight of
developers, the question arises on whether Bloemfontein is under threat of
ending up with too little “green lungs” for the health of the residents.
Free State Business Bulletin investigated, and found that this matter has no clear
answer.
The percentage area required depends on a variety of factors, such as
population density, climate with many variables and for e.g. the general mode of
transport.
Before the abolishment of apartheid and the development of town house
complexes, the typical population density of a white suburb was very similar to
the residential density of the USA. Not only does this influence the green areas
required, but also the calculation of for e.g. the required capacity of the sewerage
system. The density in Sandton, however, was approximately 50 times as high
as that of nearby Alexandra.
Since the scrapping of apartheid, larger families moved into former white areas,
and scores of town house complexes were erected, later followed by numerous
guest houses, and decentralized malls. Old formulas simply could no longer be
applied.
As far as climate is concerned, the percentage green lungs also depend on
whether simply the health of the population is taken into consideration, or
whether an active contribution is made to counter the global green house effect.
A city in the proximity of the see, ever green vegetation or a forest, would not
require as much green lung as ‘n city in an area where the surroundings is
covered by snow, or where the veld is dried out either by drought or frost for
extended periods.
Industrial atmospheric emissions and harmful gasses released by vehicles,
general wind direction and the resident’s preference of transport also plays a
role. Where many people make use of petrol and diesel powered vehicles as
opposed to “underground” transport, the long distances created by many green
lungs naturally increase the amount of harmful emissions released in the
atmosphere. This especially applies in areas where residents tend to drive to
work alone, as often applies to Bloemfontein’s Northern and Western suburbs.
Ideal percentages green lung thus differ from around 30 percent in interior
Canada, according to one source, to around 6 percent in South Korea.
If city planners can “place” the green belts at the correct venues, most industries
are situated downwind and the population can be educated to make use of public
transport, a city can do with a relatively small area green lung.
The placement of green areas is however not all that simple. Normally planners
would establish which soil in a proposed development is not suited for building
purposes, and reserve that as green belt. This is often land with swelling clays,
often associated with ponds, or former ponds, and often ideal to develop as
green belt such as a bird sanctuary.
In Bloemfontein the natural hills – many grade two conservancy areas – offer
natural green lungs as development is in any case ruled out by law.
Langenhoven Park is an urban conservancy in entirety.
It is this not clear whether the high residential developments and proposed
developments in parks threaten the required green lungs required for health
purposes, it is better to be safe than sorry.
This also decreases the possibility that existing infrastructure such as sewerage
and streets will be over burdened. These are factors to be carefully calculated
when development proposals in open areas are proposed, and simply motivated
as being “in line with council’s densification policy.”
Open areas need to be cared for, as refuse dumping may increase methane
emissions, as harmful to the ozone layer as CFC’s. In fact, in the Netherlands the
methane emissions of cow dung takes on such proportions that loads or manure
are “smuggled” into Belgium by night, to be dumped. Power plants using this
methane are being planned, with one already in operation.

SA oor water in die sop

Verskeie faktore plaas uitdagings op Suid-Afrika se waterposisie, lui die “verbode
verslag” van dr. Anthony Turton van die WNNR. Turton is intussen geskors.
‘n Eerste faktor wat uitdagings bied, is dat slegs baie klein deeltjies van Suid-
Afrika ‘n reënval gelykstaande of hoër as die wêreldgemiddeld kry.
Die tweede probleem is dat die grootste bevolkingskonsentrasies op
waterskeidingsgebiede lê, en nie by groot riviere of ander varswaterbronne soos
elders in die wêreld nie. Dit bied uitdagings vir watervoorsiening aan gebiede
soos die Pretoria / Witwatersrandgebied. Derdens het die land se geskiedenis
van konflik die vestiging van ‘n nasionale kohesie teengewerk, en was daar in
sommige gevalle ‘n oorvoorsiening van waterbronne, en in ‘n ander ‘n stroping
daarvan. Hy beskryf Suid-Afrika as kenmerkend van ‘n waterskaars politieke
ekonomie.
Om die probleme te oorkom, moet so ‘n land die nodige genialiteit ontwikkel, en
om dit te doen, moet die institusionele raamwerk vir so ‘n ontwikkeling geskep
word. Juis hierdie tegniese genialiteit neig om homself in die praktyk te wreek.
Die bou van damme om water op te vang, vang ook chemiese afvalstowwe op,
wat onder meer tot gennetiese defekte by babas lei.
Weens die waterposisie en die nodigheid om dit na elders af te voer, het die
natuurlike water hul natuurlike verdunningseffek verloor. Dit geld ook
ondergrondse water deurdat steeds meer en dieper gemyn word. Waterstelsels
wat watersuiwerend moet optree, soos vleilande, kom nie meer die mas op nie.
Die nuwe uitdagings wat ontwikkeling op onder meer waterbronne plaas,
vergelyk Turton met die lewe self – dis ‘n reis, nie ‘n bestemming nie. Daar sal
dus altyd nuwe uitdagings wees.
Nuwe eise laat Turton tot die gevolgtrekking kom dat nie soos in die verlede
voortgegaan kan word nie, en dat verskeie wetenskapsrade, waaronder die
WNNR self, in die moeilikheid is as dit by lewensvatbaarheid kom. Moderne
vereistes heg ‘n groter premie op instellings wat wyer spektrum inkomstebronne
kan genereer as die hoogs gespesialiseerde tegnologie van die WNNR. Die eng
ontwikkelingsondersteuning het probleme soos gifstowwe geskep waarvoor daar
nie kundigheid in Suid-Afrika bestaan nie, en ook nie ingevoer kan word nie
omdat ander lande nie sulke gespesialiseerde probleme geskep het nie, en dus
nie teenvoeters daarvoor ontwikkel nie.
Suid-Afrika sal dus self oplossings moet vind vir die probleem van rioolstorting.
So ook sal oplossings gevind moet word vir die talle babas wat met defekte
gebore word wat na onsuiwerhede in waterbronne herlei kan word. Hy meen die
baba-defekte en verlies aan manlike vrugbaarheid kan na die chemikalieë
teruggevoer word wat vir die bekamping van malaria gebruik word.
Die werklike krisis, sê Turton, is dat terwyl die behoefte aan tegniese genialiteit
groei, neem die beskikbaarheid daarvan af. Die gaping word vinnig groter.
Turton is nietemin positief dat die “nasie” die uitdaging sal oorkom, mits die
verskillende wetenskapsrade die nodigheid daarvan beklemtoon, en namate
verskillende owerheidsinstansies besef dat hulle die diensleweringskwessie nie
meer kan ontduik nie.
Die probleem kan nie, soos die Eskomkrisis, wag om te gebeur nie. Water kan
nie maar, soos elektrisiteit, afgeskakel word nie. Herhaalde blootstelling van
water aan mikro-organismes kan gesondheidsgevare skep.
Om die probleme aan te spreek het die WNNR ‘n model ontwikkel waarby die
regering, die gemeenskap en die wetenskap betrokke moet wees. Dis ‘n
komplekse proses wat onder meer befondsing nodig het, maar waar die
rolspelers mekaar ook moet vertrou. Onder die uitdagings is om by
klimaatsveranderings te kan aanpas.

Free State in deep or dirty water?

The suspension of CSIR water researcher, Dr. Anthony Turton, and the banning
of his written address to a conference, inspired FS Business Bulletin to establish
the position of drinking water in the Free State.
Although the Free State provincial government and several municipalities insist
that the drinking water in the FS is safe, and a regular flow of e-Coli counts are
hard to come by, facts do not in general measure the optimism.
Most reported claims are of untreated sewerage ending in water sources, and
court orders have been obtained against Northern FS municipalities.
This sewerage polluted water often serves as source for drinking water for other
communities. When Bloemwater’s purified water from Caledon suddenly
contained e-coli bacteria, the question arose as to the source. Opposition parties
blame the insufficient capacity of the sewerage works at Ladybrand, and even
Dewetsdorp had fingers pointed.
Dewetsdorp also hit the news when the drinking water supply became so
depleted that a crisis arose at the school hostel. The width of the supply pipeline
tapping water from the Bloemwater Caledon to Bloemfontein pipe line was
blamed, as the water drawn toilet projects in the town at lower altitudes overran
the pipe’s capacity.
Several other Free State Towns such as Smithfield, face frequent water
shortages as a result of pumps breaking down for not being maintained, bore
holes drying up, and the usual water sources being over polluted.
This is the crux of Turton’s argument namely that the water usage of the
waterscarce South Africa has become so overutlised that normal dilution
functions of water can no longer take place.
The DA in the FS announced a private investigation to get more clarity on the
discrepancies between what is experienced, and what is publicly announced.
The result of this investigation had not been announced.
After the baby deaths at Reitz earlier this year, it was revealed that at least one
reading each in the drinking water at Petrus Steyn and Reitz tested positive for e-
coli. The provincial government announced that this fell within the “acceptable
level” of 97 percent. The ACDP responded in disbelief as the acceptable level of
e-coli in drinking water is zero. E-Coli, as it uses similar growth mediums as other
dangerous micro organisms such as cholera which caused deaths in Soweto
earlier this year, is mostly used to identify the potential danger of the water.
American studies in Tanzania had indicated that e-coli combined with Aids
causes more frequent deaths.
The town of Parys caused an embarrassment when a Unesco inspection team
visited the Vredefort Dome World heritage site and found that the town was
dumping untreated sewerage in the Vaal River. This had apparently been going
on for quite a while after maintenance at the sewerage plant collapsed.
The more sewerage polluted the drinking water is, the more difficult it becomes to
purify this water for drinking purposes. Ridding drinking water from Typhoid,
which caused the Delmas deaths, is not easy as became clear through the
directions to inhabitants on making their water safe. Turton, however, argues a
lack of political will to address the water situation, including drinking water, in all
aspects.
Waterbeperkings dalk weens watergehalte
Kundiges by Randwater sê die gehalte van Suid-Afrika se water is onder druk. 'n
Woordvoerder vir Randwater, Karl Lubout, sê dit is die hoeveelheid water wat die
probleem is nie maar wel die gehalte. Lubout sê hulle begin reeds probleme in
sekere plekke in die watersiklus opmerk. Hy het egter benadruk dat die
kraanwater in die meeste metropolitaanse gebiede steeds veilig is om te drink.
Dit volg na verskeie berigte oor 'n dreigende krisis in die land wat hoeveelheid
sowel as gehalte betref. Dit gaan daartoe lei dat waterbeperkings gelykstaande
aan beurtkrag ingestel kan word wat tydens die kragkrisis toegepas is. RSG

Sinkende ekonomie laat Venesië dryf

Stoele op die Paizza San Marco in Venesië waarvan net dele van die
rugleunings bokant die water uitsteek, vertel net een verhaal: Venesië sink.
Maar anders as vir bykans die res van die wêreld is die wêreld se ekonomiese
krisis goeie nuus.
‘n Omvangryke vloedbeheerplan, genaamd MOSES, kon nooit behoorlik kop bo
water hou nie, omdat die vereiste $5,3 miljard wat nodig is, nie gereeld genoeg
beskikbaar was nie.
Met die ekonomiese krisisse is lande egter meer bereid om fondse in openbare
werke te stort in pogings om te keer dat hul ekonomieë se ratte vasdraai. En nou
kry MOSES die nodige fondse om – wél – kop bo die Adriatiese See te hou.
Bron: Time

Waterprobleme
Terwyl berig word dat Suid-Afrika binnekort ‘n waterkrisis soortgelyk aan die
Eskom-kragkrisis in die gesig staar en dat ‘n nuwe dam in Lesotho beoog word,
berig Volksblad vanoggend dat die koerant oorval word van klagtes oor
watertekorte of water wat vermors word.
Onder die ergste gevalle wat genoem word is ‘n waterpyp wat Sondagnag in
Waterberglaan in Spitskop gebars het, en nog nie herstel is nie terwyl duisende
liter drinkwater verlore gegaan het. ‘n Soortgelyke probleem is in Brandwag
ondervind. ‘n Eetplek in die stad het nie water nie, en die dorp Zastron in die
Suid-Vrystaat het die afgelope drie dae nie water nie.

Aap uit mou met Groenland

Vir Groenland wat al warmer word, is die aap nou uit die mou. In dié week se
referendum het 75 persent van die ysige eiland se kiesers hul stem vir “aap,” die
Groenlandse woord vir “ja,” uitgebring wat groter outonomie van Denemarke
beteken.
Die ironie is dat dit juis die warmer klimaat is wat die res van die wêreld so op hol
jaag wat die Groenlanders in staat stel om groter outonomie te verwerf. Die
krimpende yskombers bring spreekwoordelike “berge van goud” aan die lig in die
vorm van potensiële diamantmyne, sinkmyne en olievelde ter see.
Selfs die smeltende ys – een gletser smelt teen sowat twee meter per uur – bied
die potensiaal vir kragopwekking. Selfs aartappellande word in die vooruitsig
gestel.
Ysland se klimaat wat meer as ‘n duisend jaar laas so warm, toe Erik die Rooie
dit Groenland genoem het om koloniste te lok. Selfs die geharde Vikings moes
die eiland en hul Noord-Amerikaanse kolonies ontruim toe sake daarna te veel
afgekoel het. Met die warmer klimaat in die vergetelheid het later geslagte Erik
die Rooie daarvan beskuldig dat hy die vader van die oupa van alle
reklamefoefies was om dié eiland Groenland te noem.
Groenlanders gaan vandag stembus toe in ‘n referendum oor groter
outonomie van Denemarke, wat hierdie yslandskap reeds sedert die
Middeleeue regeer.
Aardverwarming veroorsaak dat ysvelde terugtrek, wat dit vir Groenlanders
moontlik maak om ‘n lewensvarbare ekonomie op die been te bring met onder
meer die ontginning van diamante, sink en olie. Daar word beoog om binnekort
met die verbouing van aartappels te begin.
Die referendum word as eerste stap tot volle onafhanklikheid beskou.

Groenland warmer - en die inwoners verwelkom dit

Terwyl ‘n bekommerde wêreld die oog op Groenland se smeltende yskap werp,
kyk die meeste Groenlanders anders daarna. Môre (Dinsdag) gaan die
Groenlanders stembus toe om oor groter outonomie van Denemarke te stem, as
eerste stap tot moontlike volle onafhanklikheid.
Dit is moontlik gemaak deur die warmer klimaat wat allerlei rykdomme onder die
ys te laat voorskyn kom: Berge van goud, noem die politici dit, met diamantmyne
en sinkmyne wat onder meer in die vooruitsig gestel word. Onder die see is daar
weer kleinerige olievelde, maar saam is hul potensiaal heel indrukwekkend.
Die sneeu wat nou vir korter tye van die jaar hard, en dus in staat is om slees te
dra, beïnvloed die jagtery negatief. Maar die smeltende ys, wat ‘n gletser insluit
wat teen ‘n verstommende meter tot twee meter per uur wegsmelt, bied weer
moontlikhede vir kragopwekking.
En Groenland word weer groen, in so ‘n mate dat beplan word om aartappels te
plant. En die politici is in hul skik hiermee. Volgens hulle het die Inuit (Eskimo’s)
al lankal geweet sake is besig om warm te raak voor die wêreld ‘n wenkbrou
begin lig het. Veertig jaar gelede het wild ander migrasiepatrone begin volg, en
vis het van hul tradisionele blyplekke na ander begin verskuif.
Erik die Rooie, wat Groenland sy naam gegee het, het glo die moeder van
reklametruuks uitgeoefen om voornemende koloniste lekker warm robvelle oor
die oë te trek deur dié yslandskap Groenland te noem.
Maar destyds was Groenland en omgewing wel heelwat warmer as nou.
Trouens, die Groenlandse Vikings het kolonies op die hedendaagse Kanadese
kus gestig, en dié troostelose Labradorkus “Vinland” genoem, wat wynland
beteken. Volgens die sagas het wilde druiwe plate aaneen gegroei. Historici byt
met skeptisisme hieraan – dalk nog ‘n reklamefoefie?
Die eerste ernstige poging ‘n ‘n Christenkolonie in Vinland te stig is verlede jaar
presies ‘n duisend jaar gelede van stapel gestuur. Die oorblyfsels hiervan is
taamlik onlangs eers ontdek.
Intussen het die klimaat koud geword, so koud dat selfs die geharde Vikings hul
Groenlandse kolonies moes ontruim. Groenland is eers weer in die Middeleeue
deur Denemarke gekoloniseer.

Nederland hou oorstromingsoefeninge

Nederlanders hou hierdie week ‘n oefening “op papier” om te kyk hoe slaggereed
dié land is sou dyke meegee.
So gek is die gedagte aan ‘n dyk wat in moderne tye breek nie. Vyf jaar gelede
het ‘n minder belangrike dyk by Wilnis ingegee, en beperkte oorstromings tot
gevolg gehad. Was dit egter die Hondbossche Zeewering van Noord-Holland,
sou bykans die hele bevolking van Noord-Holland verskuif moes gewees het.
Onder die aspekte wat nou onder die loep kom, is kommunikasie, verl as die
oorstromings elektrisiteitstoevoer afsny.
Rampe kom bykans altyd snags of oor naweke voor, kla van die betrokkenes,
maar voer dit juis as rede aan waarom so ‘n oefening nou noodsaaklik is.
Verskeie onlangse artikels het juis die kwessie van dykbestandheid te midde van
stygende seevlakke as gevolg van aardverwarming onder die loep geneem.
Rampspoed komt altijd bij nacht
Overstromingsgevaar

Addressing food shortages - GM or organic?

With the World Wildlife Fund warning that the earth’s human population would
need another earth in 22 years time unless man’s impact on the planet is
reduced, the urgency of addressing amongst others food security is underlined.
Recently Trouw reported on a Dutch farmer, Niek Vos’s success in creating a
“bionic” potato through selected cultivation. This potato is suitable for organic
production (thus does not need pesticides) and is resistant to Phytophthora, the
potato disease that caused famine and mass deaths in Ireland.
In Peru, the genetic material of more than 3 000 wild potato varieties not yet used
by mankind is cultivated under controlled conditions to be used for future organic
breeding purposes.
Yet, this method takes time, and it took Niek 12 years to achieve his goal – only
to find that his bionic potato is white in colour, and the Dutch demand is for
yellow potatoes. The British, on the other hand, prefer white potato flesh.
Genetic modification is a much faster process.
The seed company, Monsanto, claims that the harvest potential of maize, soy
and cotton can be doubled by 2030. The need for a second earth may thus be
delayed somewhat, at least as far as food security is concerned.
Especially promising is the development of a drought resistant maize variety
which had been tested successfully at Hopetown. Not only does it grow in drier
conditions, but it has the potential of increasing production by between 8 and 10
percent.

Eiland verdwyn
Ysland se erfeniswonder weggevreet deur die see
‘n Mosie van wantroue in die mensdom, maar ‘n verdiende een daarby.
In November 1963 het natuurkragte vir ‘n nuwe eiland gesorg – Surtsey, sowat
32 kilometer suid van Ysland.
Die Yslanders, wat dadelik besef het hier is ‘n unieke geleentheid, het die eiland
buite perke vir die mensdom behalwe wetenskaplikes gestel. Hier sou die
wetenskaplikes op ‘n kleiner skaal kon volg hoe ‘n nuwe stuk land begin leef.
Die eiland is hierdie jaar tot Unesco se wêrelderfenisgebiede toegevoeg, maar
wetenskaplikes sal moet gou speel – twee kleiner eilande wat saam met Surstey
ontstaan het is reeds deur see-erosie verswelg, en van Surtsey se oorspronklike
oppervlak is die helfte ook reeds deur die see teruggeëis.
Reeds die eerste jaar na die eiland gevorm is, het ‘n wetenskaplike ‘n aantal
sade gekry wat aan land gespoel het, en ‘n vlieg gevang.
Die eerste plante is in 1965 gevind, en twintig jaar later was daar reeds meer as
twintig plantspesies aangeteken. Die totaal staan nou op sowat 70. Verskeie
voëlsoorte het ook reeds kom nesskop.
Alle voorsorg ten spyt, het nie net die natuur vir nuwe spesies gesorg nie. Die
wetenskaplikes was by geleentheid verras toe ‘n nuwe plant geil langs hul hut,
die enigste bewoonde struktuur, begin groei het. Dit het geblyk aartappels te
wees, wat skelm deur inwoners van die nabygeleë Westmaneilande geplant is.
‘n Besoeker se roekelose broeklosmakery het ook al ‘n tamatieplant opgelewer.
Hierdie indringers word met wortel n tak uitgegraaf. Die mens is hier nie deel van
die natuur nie, maar ‘n indringer.
Wetenskaplikes beraam dat die see sedert die ontstaan van die eiland sowat 2,5
akker per jaar verswelg het, en minder as die helfte van die oorspronklike
oppervlak van sowat 2,5 vierkante kilometer is nou oor.
Die eiland is na Surtur, die mitologiese Nordiese god van vuur, vernoem.
Bronne: Encarta en Christian Science Monitor
Foto: Christian Science Monitor
Click to view large
Download full size (65 KB)

Mynbou in Vredefort-bewaringsgebied?
Terwyl SA onder skoot kom oor die beweerde verwaarlosing van sy verpligtinge
oor die Vredefortkoepel-wêrelderfenisterrein, stamp bewaringskundiges en ‘n
mynhuis koppe.
Die Vaalweekblad berig groot kommer bestaan oor die Australiese maatskappy,
White Rivers Exploration se vasbeslotenheid om in en om die erfenisgebied te
prospekteer. Dié maatskappy sê hy het meer as R79 miljoen van die Australiese
mynmaatskappy ontvang het om op die oewers van die Vaalrivier te prospekteer.
Volgens die Vredefortkoepel Geologiese Bestuursplan wat op die internet te lese
is, word juis na maniere gekyk om bestaande letsels van goud-, koper- en
granietmyne in die area te rehabiliteer. Hiervolgens word beplan om minder
sensitiewe rotse te identifiseer wat vir navorsingsdoeleindes gebruik kan word.
UNESCO verbied enige mynaktiwiteite in en om die bewaringsgebied.
Die Geologiese Bestuursplan meld dat minder as ‘n kwart van die oorspronklike
impakkratergebied wat sowat 2 miljard jaar oud is, tot bewaringsgebied verklaar
is. Die bewaring van die verklaarde gebied is dus baie belangrik.

Aardverwarming
Net meer as ‘n duisend jaar gelede het Vikings die kus van ‘n land wat hulle pas
ontdek het Vinland (Wynland) genoem. Die naam is aan die kus wat vandag New
Foundland en Labrador heet gegee na aanleiding van beskrywings dat wilde
druiwe in groot aaneenlopende plate voorgekom het.
Vandag is dit ondenkbaar dat hierdie kusgebied ooit plantegroei van hierdie aard
kon dra, en geleerdes is so skepties hieroor dat daar lank bedenkinge was oor of
die Vikings ooit Amerika ontdek het en kolonies gestig het. Dit het taamlik
onlangs eers verander toe oorblyfsels van die Vikings se nedersettings ontdek is.
Tog was dit ‘n klimaat wat al kouer geword het wat die Vikings eers hul Vinlandse
en daarna Groenlandse kolonies laat ontruim het.
Nou heers groot kommer oor aardverwarming.
Dit is nie net ysplate op die pole wat swig onder die aanslag van
klimaatsverandering nie, ook die gletsers van die Alpe is besig om teen ‘n vinnige
tempo te smelt, terwyl lande om die Middellandse See nou sowat 20 persent
minder reënval as ‘n eeu gelede ontvang.
Die Europese Omgewingsagentskap, EEA wat in Kopenhagen gesetel is, sê
boonop dat Europa se temperatuur die afgelope tyd vinniger as elders ter wêreld
styg, en dat dit ook in die toekoms die geval sal wees.
Volgens die agentskap het Europese gletsers sedert 1850 sowat twee derdes
van hul omvang weens smelting verloor, maar veral sedert 1980 het die tempo
waarteen gletsers wegsmelt vinnig toegeneem.
So ver vanjaar het die Arktiese see-ys boonop tot die tweede kleinste oppervlak
in menseheugenis teruggekrimp. Die Gletsermonteringsdiens meen die tempo
waarteen Arktiese ys smelt het sedert 2000 verdubbel. Die vergrote oppervlak
water gaan na verwagting weer ‘n groot impak op aardverwarming hê.
Een van die probleme wat voorsien word deur die groot ysplate wat nou in die
see begin ronddryf is die gevaar wat dit vir aflandige oliesoektogte inhou. Die
platforms is eenvoudig nie gebou om in die pad van ysplate so groot soos stede
en ongeveer 40 meter dik te staan nie.
Rondom Ellesmere-eiland het die gemiddelde temperatuur oor die afgelope vyftig
jaar met sowat twee grade gestyg, en die gemiddelde wintertemperatuur met
sowat 5 grade.