k. 2010./2011.

SREDNJOKOLSKI CENTAR ILIJA

Maturski rad iz Geografje
Tea ! "i#arska$fzi%ko$
geogra&ski 'rikaz

Mentor:
Kandidat:
ehovi Zejneba
HasiZijad
Ilija,aj 2010/11

Sadr(aj!
1. IME, GEOGRAFSKI POLOAJ, GRANICE I VELIINA
2. !"I"#$%#&'(#'")*+K( #$,IK(
2.1. "elje- i .eoloka .ra/a
2.2. Kliatske odlike
2.0. Hidro.ra-ske odlike
2.1. 2lo i ve.eta3ija
3. DRUTVNEO-GEOGRAFSKE ODLIKE
0.1. Historijsko&.eo.ra-ski ra4voj
0.2. $eo.eo.ra-ske odlike 5 dinaika kretanja broja stanovnika,
natalitet, ortalitet, 6rirodni 6rirataj, .7stina naseljenosti i
6rostorni ra4jetaj, i.ra3ije, str7kt7re stanovnitva 8 bioloka,
obra4ovna, ekonoska, na3ionalna, je4i9ka, reli.ijska:
0.0. ;rbani4a3ija i naselja vi3arske
4. EKONOMSKO-GEOGRAFSKE ODLIKE
1.1. #6e odlike 6rivrede
1.2. !oljo6rivreda
1.0. "7darstvo i ener.etika
1.1. Ind7strija
1.<. +aobraaj i t7ri4a
1.=. !olo>aj vi3arske 7 e/7narodni or.ani4a3ijaa
5. ZNAMENITOSTI
. ZAKLJUAK
)"od
; ovo rad7 76o4nat eo se sa jedno od najra4vijenijih
dr>ava svijeta, vi3arsko. 'lavna tea je ?4i9ko&.eo.ra-ski
6rika4 , koji 6odra47ijeva njen .eo.ra-ski 6olo>aj, relje-, kli7,
tlo i biljni svijet, hidro.ra?ja, stanovnitvo, 6rivreda, te sve
t7risti9ke 4naenitosti istoiene dr>ave. #no to je 6res7dilo 7
o odabir7 tee je 9injeni3a da je vi3arska kon-ederalna
odnosno -ederalna dr>ava . @injeni3a da je 7s6jela biti ne7tralna
7 oba +vjetska rata, 6oka47je njen7 veli9in7. 2ako/er i je
4aniljiva vi3arska ra4novrsnost 7 na3ionalno sisl7, jer be4
ikakvih 6roblea na to 6rostor7 >ive *ran374i, Italijani, %je3i i
"etoroani, 76rkos toe vi3arska ve vie vijekova nije vodila
ratove i 7s6ijevala je ostati ne7tralna ili i4bje.avati vojne s7kobe
di6loatski 67te, to i se jako svi/a.
0.
Ie* geogra&ski 'o+o(aj* gra,i#e i
"e+i%i,a
Ime: !"#$%&'$ K()*+,+%$#"-$
S#./+"0+%"&#.+ E",1+)(&&+)&#.$*2
C()*3,3%$2"() S4"&&+
C()*+,+%$0"()+ S!"00+%$
C()*+,+%$0"4) S!"0%$
Zastava vicarske Grb
vicarske
Geografski poloaj vicarske
1.
Himna: vi3arski 6sala
Glavni grad: Aern
Slubeni jezici: %jea9ki,Italijanski,*ran37ski i"etoroanski
Povrina: 11.2B< kC, 102. 4elja na svijet7 6o veli9ini
Nezavisnost: 1.)7.7st 12D1
Stanovnitvo: E 01B =10
Valuta: vi3arski -ranak
Pozivni broj: 0011
Vremenska zona: ;2F G 1
Fizika karta vicarske
<.
-rirod,o$geogra&ske od+ike
Reljef I geoloka graa
+astoji se od tri .eo.ra-ska ra4li9ita djela: H7re na
sjevero4a6ad7, vi3arske visoravni 7 srednje dijel7 I )l6a na
j7.7 I j7.oistok7. #ko 10I dr>avno. teritorija 4a6rea
va6nena9ka H7ra 56rosje9na visina E00 8 B00 : s krki
-oraa relje-a, 00I vi3arska visoravan 5<00 &1000 :,
.ra/ena od 6je9enjaka I kon.loerata koje 6okrivaj7 .la3ijalni
nanosi, a =0I )l6e. $olino "hone, 'otthardski asivo I
dolino "ajne odvojene s7 Aernske I 'larnske )l6e na sjever7 od
!eninskih ili Jalikih 5najvii vrh 7 vi3arskoj $7-o7r, 1=00 :,
,e6ontskih I "etijskih na j7.7. %a !eninski I Aernski )l6aa,
nala4i se najvee al6sko 6odr79je ledenjaka 5)lts3h.lets3her:.
vicarske Alpe
=.

!limatske odlike
Kliatske ra4like 7vjetovane s7 relje-o. %a vi3arskoj
visoravni klia je 7.lavno to6la. Klia j7>nih al6skih dolina
6ribli>7j7 se sredo4enoj. Jii dijelovi vi3arske iaj7 i4ra4ito
6laninsk7 kli7K 7 $avos7 5na 1<=0 visine: 6rosje9na
jan7arska te6erat7ra &E oF, j7lska 12,1 oF. %ajve7 .odinj7
veli9in7 oborina 5vie od 2000 : iaj7 r7bni dijelovi )l6a.
;n7tranji 6laninski dijelovi sa 4atvoreni dolinaa 4natno s7
s7i 5do =00 7 dolini .ornje "hone:. %a sjevernoj strani )l6a i
na vi3arskoj visoravni karakteristi9an je s7h i to6ao vjetar -en
5-Lhn:, koji 67e s )l6a 7 6rav37 dolina, koji 74rok7je na.le
6rojene te6erat7re. I474etno bla.a klia je na obalaa
je4era.
Hidrografske odlike
'7sta rije9na re>a 6ri6ada sliv7 +jeverno. i +redo4eno.
ora s Hadranski i Frni ore. ; 'otthardsko asiv7 i4vir7
velike rijeke 4a6adne (7ro6e: "ajna 5Jorderrhein:, d7.a 0E< k
57 vi3arskoj: i "hone, 2=1 k. "ajna odvonjava oko 1/<
vi3arsko. teritorija. Jei s7 vodeni tokovi 2essin 56ritok 6ada: i
Inn 56ritok $7nava:. "ijeke se isti97 hidroener.etski
6oten3ijalo koji se 7 velikoj jeri iskoritava. Mno.a je4era
6rete>no s7 .la3ijalno. 6odrijetla. %a sjevero4a6ad7 %eatelsko
je4ero 5,a3 de %e73hatel: 7 srednje dijel7 Firiko 5ZMri3hsee:,
*irvaldtetsko 5JierNaldstOtter +ee: i dr7.a anja je4era.
,7.ansko je4ero i ,a.o Ma..iore vi3arsk7 dijele od Italije,
Penevsko od *ran37ske,a Aodensko je4ero 5Aodensee: od
%jea9ke i )7strije. !rirodna ve.eta3ija ni>ih 6odr79ja 7.lavno
nije sa97vanaK do B00 6revladavaj7 k7lt7re. I4nad B00
ras6rostranjena je liarska 7a, koja visino 6rela4i 7
9etinarsk7. !ojas 9etinara 6r7>a se 7 sredinje dijel7 )l6a do
2000 , a viso.orske livade i 6anja3i do snje>ne .rani3e 5oko
0000 :.
E.
"lo I vegetacija
%aj6lodnija s7 tla na 6ra6orni nanosia I ilovasti
na6lavinaa 7 4a6adno dijel7 Mittellanda 5se/a 7ska tla:.
; dolinaa 6reovladavaj7 tanja se/a tla sa lj7nkoviti
na6lavinaa te 6se7do.lejii .leji na ilovasti na6lavinaa, a 7
vii djelovia rend4ine I kaenita tla.
Je.eta3ija je ras6ore/ena 6rea i4ra4iti visinski 6ojasia: do
1200 listo6adne 7e 5 na ni>i 6olo>ajia b7kva, hrast, li6a I
javor, 7 vii 6rije sve.a b7kva:. 1200&1B00 3rno.ori9na
5 sreka, ari, liba:, a i4nad to.a 6laninske r7dine. %a j7>noj
Dtrain je 7 dolinaa tero?lna ve.eta3ija 5sredo4ene vrste,
kesten:. 7e 6okrivaj7 2=I 6ovrine, a 02I 9ini ve.eta3ija
visokih 6lanina.

vicarska-Engelberg
B.
D%452!+)(-1+(1%$*&'+ (,6"'+

Historijsko#geografski razvoj
K()*+,+%$#"-$ !"#$%&'$, ili kako je 4vani9no 6o4nata,
Helvetska kon-edera3ija, 6redstavlja o>da i najbolji 6rijer
ra4voja -ederalnih odnosa na tl7 (vro6e. !o4nato je da je
vi3arska danas save4na dr>ava, sastavljena od 97venih
kantona. $o 7stanovljavanja dananje. 7re/enja, vi3arska
je 6rela d7. 67t. !orijeklo vi3arske le>i 7 odbrabeno
save47 i4 1781. .odine, kada s7 tri 6rakantona 5vi3 8 koji
je i dao ie save47, ;ri i ;ntervald: 6rakti9no -orirali
kon-edera3ij7. Firih 6re74ia ne-oraln7
7lo.7 direktorijalnog kantona koji je 4ad7>en 4a sa4ivanje
sk76tina, 6redstavljanje save4a 6rea inostranstv7 i dr7.a
anje bitna 6itanja.

Na$oleonovo doba
+talna konstanta ovo. 6erioda ostaj7 kon-ederali4a, jaka
saosvojnost kantona i re67blikansko 7re/enje. !oslije 6ada
6od %a6oleonov7 vlast 1EDB. .odine, vi3arska dobija svoj 6rvi
7stav, koji je 7vedena Helvetska
"e67blika. Kon-ederalno 7re/enje je bilo 7kin7to i dr>ava je
6ostala 7nitarna, a kantoni s7 6ostali obi9ne adinistrativne
jedini3e. #vaj 6ote4 je naiao na sna>an 7n7tranji ot6or, ali treba
6rijetiti da to 7ka47je na to da je vi3arska satrana 7 (vro6i
kao jedna 3jelina. Kon-edera3ija je ovdje vreeno .7bila
e/7narodno6ravna svojstva, to je 6ro3es koji traje .otovo od
sao. osnivanja. Je 1B02. .odine ovaj 7stav je 4aenjen novi
koji je 7bla>io 7nitarni re>i. ; saoj vai3arskoj traj7 s7kobi 7
shvatanjia i4e/7 7nitarista i -ederalista to %a6oleon koristi
da donese t4v. Qposrednike akte, kojia 7vodi -ederalno
7re/enje, sa neki kon-ederalni eleentia i veliki
ovlaenjia kantona. +iste nije sti.ao da se 6oka>e 7 6raksi.
'odine 1B1<, 6oslije Ae9ko. kon.resa vi3arska dobija svoj7
?4ionoij7 sa 22 kantona i kon-ederalno 7re/enje.

8.
Helvetska Re$ublika
Helvetska "e67blika je %a6oleonska va4alna dr>ava, koja je
6ostojala od 1EDB. do 1B00. Za vrijee borbi 6rotiv )7strije 7
*ran37ski revol73ionarni ratovia, revol73ionarne vojske s7
okr7>ivale vi3arsk7. *ran374i s7 4a74eli vi3arsk7 kon-edera3ij7
<. arta 1EDB. I tada je kon-edera3ija 6restala 6ostojati.
Helvetska "e67blika je 6ro.laena 12. a6rila 1EDB. Ailo je vie
6ok7aja dr>avno. 7dara, ali *ran374i s7 ostali na vlasti.
#k76atorska vojska je 6lja9kala no.e .radove I naselja.
Helvetska "e67blika je 4bo. lokalno. ot6ora, ali I 4bo.
?nansijskih tekoa 6ostala 6rijer 6ro6ale dr>ave. %estabilnost
dr>ave dosti.la je vrh7na3 od 1B02. do 1B00. %a6oleon je 1B00.
7kin7o 3entrali4ovan7 dr>av7. ;veo je -ederalno 7re/enje sa
neki kon-ederativni eleentia. 2akvo stanje je trajalo do
Ae9ko. kon.resa 1B1<. kada vi3arska dobija 6onovo
kon-ederalno 7re/enje. Za vrijee !rvo. svjetsko. rata
ne7tralnost vi3arske nije bila 7.ro>ena. vi3arska je 1D20.
st76ila 7 ,i.7 naroda, 4adr>avi I dalje 6olo>aj ne7tralne 4elje.
Za vrije $r7.o. svjetsko. rata vi3arska je odr>ala svoj7
ne7tralnost 6oa>7i 6rvo na obje strane, a kasnije sao
%jea9k7 I Italij7. 1D1=. .od 7s6ostavljeni s7 di6loatski odnosi
sa +ovjetski +ave4o. vi3arska nije tra>ila 6rianje 7 ;%, jer
joj je 6ri4nat stat7s stalno ne7tralne dr>ave. 'od. 1D=0.
vi3arska je 6rist76ila (7ro6sko 7dr7>enj7 4a slobodn7 tr.ovin7
5(*2):.
10.
%emogeografske odlike
; deo.eo.ra-ske odlike s6adaj7: dinamika kretanja broja
stanovnika natalitet ! prosjena godi"nja stopa ro#eni$%
mortalitet !prosjena godi"nja stopa &mrli$% prirodni
prira"taj! odnos broja ro#eni$ i &mrli$% g&stina naseljenosti i
prostorni razmje"taj migracije str&kt&ra stanovni"tva ' biolo"ka
!str&kt&ra stanovni"tva po spol& i dobi% obrazovna ekonomska
!str&kt&ra stanovni"tva koje je zaposleno% nacionalna jezika
religijska(
vi3arska ia 9etiri sl7>bena je4ika: njea9ki 5=0,EI: koji
se .ovori 7 sjevernoj, isto9noj i srednjoj vi3arskoj
5$e7ts3hs3hNei4:K -ran37ski 520,1I: 7 4a6adnoj vi3arskoj
5"oandie:K italijanski 5=,<I: na j7.7 4elje 52essin:.
"etroroanski je je4ik koji se sl7>i alobrojna anjina 50,<I: 7
j7.isto9no kanton7 'ra7bMnden i 6ri4nat je kao sl7>beni je4ik,
ali se save4ni 4akoni i sl7>beni dok7enti ne oraj7 donositi na
ovo je4ik7.
; vi3arskoj boravi 6reko 21I stranih dr>avljana 7 odnos7 na
7k76an broj stanovnitva ove 4elje. Jeino s7 i4 4ealja (; ili
(*2)&e. Italijani 6redstavljaj7 najve7 .r767 stranih dr>avljana 7
vi3arskoj, dok dr>avljani 4ealja 4a6adno. Aalkana 5)lbanije,
Aosne i Her3e.ovine, Hrvatske, +rbije, +lovenije, Frne 'ore,
Makedonije i Kosova: 6redstavljaj7 6reko 21I 7djela 7 broj7
stranih dr>avljana 7 vi3arskoj kon-edera3iji.
&rbanizacija i naselja 'vicarske
%ajslabije je naseljeno 6odr79je )l6a 52<&<0 stanovnika na
k2:. 'lavnina stanovnitva ok76ljena je na 6rostor7 vi3arske
visoravni, t7 se nala4e najva>niji .radovi s .lavni .ranaa
ind7strije i najvei dio 6oljo6rivredne 6ovrine. 'lavni je .rad
Aern 5111 000 stanovnika, ire 6odr79je .rada Aerna 2B2.100
stanovnika, 6rea 6oda3ia i4 daleke 1DB0.:, a najvei ZMri3h
50E1 200 stanovnika, ire 6odr79je .rada ZMri3ha, E0E.000
stanovnika, 1DE<:, ostali s7 istakn7ti .radski 3entri Aasel, Peneva
5'eneve:, ,a7sanne i ,74ern.
11.
Eko,osko$geogra&ske od+ike

($)e odlike $rivrede
!"#$%&'$ -+ %$0!"-+)$ "),4&2%"-&'$ " 9(6-(9%"!%+,)$
0+:6-$. N$-!"5+ 6-4," -+ 0$9(&6+)( 4 4&64;)":
,-+6$2)(&2":$ 2+ 4 9(6-(9%"!%+,". R$0!"-+)$ -+
"),4&2%"-$ <+6"'$, :+2$6$, $64:")"-$, :$5")&'$,
"),4&2%"-$ 9%+#"0)". ")&2%4:+)$2$, +6+'2%(2+.)"'$,
.+:"-&'$ "),4&2%"-$ , *$%:$#+42&'$ "),4&2%"-$ ,
2+'&2"6)$, "),4&2%"-$ '(;+, 9%+.%$:=+)$, '+%$:"<'$,
"),4&2%"-$ =+2()&'(1 :$2+%"-$6$ > Z+:6-"52+ )"-+
)$%(<"2( 9(1(,)( 0$ %$0!"2$' 9(6-(9%"!%+,$, :$,$
(&2$-+ !$;$) *$'2(% 4 !"#$%&'(-. R$0!"-+)( -+
&2(<$%&2!(, $ )$%(<"2( &+ 401$-$-4 :6"-+<)+ '%$!+ 2+
&!")-+. T$'(?+ -+ %$0!"-+) 0":&'" 24%"0$:.
vicarske Alpe-zimski t&rizam
12.
Poljo$rivreda
vi3arska ia 2D0.000 ha travnjaka i 6anjaka 51BI: te
21.00 ha vonjaka i vino.rada 50,<I:. ;6rkos ne6ovoljni
6rirodni 7vjetia, 6oljo6rivreda je s7vreena i nair7je vein7
doaih 6otreba 4a >ito, lije9ni i esni 6roi4vodia. Zbo.
veliko. 4na9enja 6oljo6rivrede 4a naseljenost sela, o97vanja
k7lt7rne 6okrajine i obrane, dr>ava 6od76ire seljake
s7bven3ijaa, 6ovoljni 4ajovia i ra4li9iti obli3ia 6ooi.
vi3arska je 1DDD. iala E0.<000 ianja, od 9e.a 10I 7
6laninski i brdoviti krajevia. !rosje9na veli9ina ianja i4nosi
D,D ha obradivo. 4eljita, vie od 12I 6osjeda ostvarivalo je
dohodak i i4 nekih dr7.ih , ne6oljo6rivrednih djelatnosti. 'lavna
s7 6oljo6rivredna 6odr79ja 7 Mittelland7 i 7 ni>i dijelovia
al6skih dolina, 6osebno 74 "hon7.

#d >itari3a 74.ajaj7
7 ni>i 6redjelia
6rije sve.a 6eni37 i
k7k7r74, a 7 vii
6odr79jia sve do
1B00 ra> i je9a.
Jeliki dio njiva
naijenjen je
6roi4vodnji kre, a
od dr7.ih k7lt7ra
74.ajaj7 kro6ir,
e9ern7 re67 i
d7han. ; okolni
.radovia 74.aja se
6ovre.
)itteland

10.
S2(<$%&2!( je najva>nija 6oljo6rivredna .rana, 6rije sve.a
.ovedarstvo 51,=1 il. .rla: i svinjo.ojstvo 51.1< il. koada:.
Jorstvo je raireno 7 bre>7ljkasti dijelovia Mittellanda, na
s7n9ani 6odr79jia 6redal6sko. 6obr/a i H7re te 7 vei
al6ski dolinaa. Hab7ke i kr7ke 74.ajaj7 6rije sve.a 7
kantonia 2h7r.a7, +t. 'allen, ,74ern i Z7ri3h. 2renje, ljive i
breskve 74.ajaj7 se 7 kantonia Aasel&,ands3ha-te, +loloth7rn,
Ja7d i Jalais. Jalais je na .las7 6o 6roi4vodnji areliva i ja.oda.
vi3arska ia i 10.000 ha vino.rada, 6rije sve.a na 4a6adnoj
obali %e73hatelsko. i Aielsko. je4era, 74 Penevsko je4ero, 7
donje dijel7 Jalaisa, 7 2i3in7 i 7 Mittelland7.
Rudarstvo i energetika
%ea r7dno. bo.atstva ni veih 4aliha -osilnih ener.etskih
i4vora. ; Z7r4a3h7 i "hein-eld7 6roi4vode kaen7 sol 5000. 000
t: i 6oneto 4eno. 6lina. ;k76na sna.a elektrana i4nosi 1=.
10< MR. %ajva>niji je i4vor vodena ener.ija 5=0, D I elektri9ne
ener.ije:, 6rije sve.a ener.ija al6skih rijeka, na kojia je oko 100
H(K najvee s7 'rande $iSen3e 7 Jaliki )l6aa, #berhasli 7
.ornje tok7 )are, Hinterrhein i Ma..ia 7 2i3in7.
vi3arska ia 1 %( 7k76ne sna.e 00EE MR, koje s7 1DD=.
6roi4vele 11,<I elektri9ne ener.ije 5Aa4na7, 'os.en, ,eibstadt i
M7hleber.:. %a re-erend77 1DD0. 6rihvaen je deseto.odinji
oratoriji na i4.radnj7 %(.
*E Grande +i,ence
11.
Industrija
vi3arska je visoko ra4vijena ind7strijska dr>ava, i4ra4ito
orijentirana na 6roi4vodnj7 kvalitetnih i vrh7nskih 6roi4voda.
!reovladavaj7 srednja s6e3ijali4irana 6red74ea, a 74 njih 7 dr>avi
svoja sjedita iaj7 i neke 7ltina3ionalne ko6anije n6r. 7
heijskoj ind7striji 5%ovartis i Ho-ann&,a "o3he i4 Aasela:,
strojo.radnji 5)AA i4 Aadena i +7l4er i4 Rinterth7ra: te
6rehranbenoj ind7striji 5%estle i4 JeveTa:. 'lavni s7 ind7strijski
3entri Z7r3ih, Aasel, Peneva, ,a7sanne, Aern, ,74ern i Rinterth7r.
%aj4na9ajnije ind7strijske .rane s7: strojo.radnja, etalna i
elektrotehni9ka ind7strija. #ne 4a6oljavaj7 .otovo 6olovi37
4a6oslenih 7 ind7striji i ostvar7je oko 1<I i4vo4a. I4ra/7je vrlo
irok7 6alet7 6roi4voda visoke tehnolo.ije, n6r. najra4li9itije
ind7strijske strojeve 54a tekstilni ind7strij7:, o6re7 4a
6roi4vodnj7 i 6rijenos elektri9ne ener.ije, alatne strojeve,
lokootive, elektroni9ke a6arate, jerne instr7ente i dr. 'lavne
sredita s7: Z7ri3h, Rinterth7r, Aaden, +3haUha7sen, +oloth7rn i
,a7ssane.
Heijska ind7strija je nastala 7 1D. st. 4bo. 6otreba doae
tekstilne ind7strije 4a bojaa, danas se satra svjetsko
velesilo 7 6roi4vodnji lijekova, ko4etike, boja i lakova 4a
tekstiln7, ko>arsk7 ind7strij7 i ind7strij7 6a6ira te 7jetnih arona
i boja 4a 6rehraben7 ind7strij7. 2a je ind7strija 4ajedno sa
-ara3e7tsko, i4ra4ito kon3entrirana 7 Aasel7 i Penevi, a 4a nj7
je karakteristi9an vrlo veliki 7dio 7la.anja 7 ra4voj novih
6roi4voda 512&20I 6rihoda: te brojna 6red74ea i 6o.oni 6o
9itavo svijet7.
-asel-.ovartis

1<.
vi3arska je 6o tradi3iji vodea 7 svijet7 6o 6roi4vodnji
satova, iako je 7rarska ind7strija nakon 1DE0. no.o i4.7bila
4bo. konk7ren3ije isto9noa4ijskih dr>ava. ; oblik7 obrta nastala je
jo 7 1= st. rairivi se kao k7na radinost 6osebno 7 H7ri i4
sjevero4a6adni dijelovia dr>ave. ;vo/enje serijske
6roi4vodnje osi.7rala je sebi ono6ol na svjetsko tr>it7 4a vie
od 100 .odina. Zadnjih desetljea ova .rane je do>ivjela velike
6rojene, ali vi3arske je sa97vala 6revlast na tr>it7
najsk76o3jenijih l7ks74nih 6roi4voda, te je-tinijih, 6lasti9nih
kvar3nih satova 5t4v. +Nat3h:. 'odinjo 6roi4vodnjo od oko
100 il. satova 5D0I kvar3nih: dr>i 6olovi37 7djela na svjetsko
tr>it7.
2ekstilna ind7strija je najstarija ind7strijska .rana, a ra4vila se i4
srednjovjekovne doae radinosti i kasnijih an7-akt7ra 7 vei
.radovia 5svila 7 Z7ri3h7, *ribo7r. i +t. 'allen:. Karakteri4ira je
velika ras6renost 6o.ona 6o vei i anji jestia, 6onajvie
7 sjeveroisto9ni djelovia dr>eve. $ananja 7s6jenost, 76rkos
otroj stranoj konk7ren3iji, teelji se na br4o tehnoloko
ra4voj7 sa sve veo a7toati4a3ijo, stvaralatv7 doaih
6roi4vo/a9a i i4ra4itoj 7sjerenosti na vrh7nske 6roi4vode. ;
kanton7 )ar.a7 rairena je i ind7strija ob7e. #d ostalih
ind7strijskih .rana va>nije s7 jo 6rehrabena ind7strija, koja
6rera/7je 6rije sve.a doae 6oljo6rivredne 6roi4vode, te drvna,
ind7strija 6a6ira, najetaja i stakla.
Z&ric$
1=.
Saobra)aj I turizam
*estovni saobra)aj
;6rkos brdia, vi3arska ia vrlo .7st7 3estovn7 re>7
5E1.211 k 3esta, od 9e.a 1=E0 k a7toobilskih:. #d 1D<B.
ostvar7je save4ni 6lan .radnje a7to3esta 5n6r. 1=,0 k d7.a9ak
a7toobilski t7nnel iso6od +t. 'ottharda, otvoren 1DB0.:. Zbo.
ne.ativnih 7tje3aja 3estovno. saobraaja na okoli, stanovni3i
1B7n a re-erend77 1DD1. odl79ili da se do 2001. sav tran4itni
teretni 6roet 6reko )l6a ora 7sjeriti na >elje4ni37.

/eneva-cestovni saobra0aj Z&ric$-eljezniki
saobra0aj
+eljezni,ki saobra)aj
Ia <00< k >elje4ni9kih 6r7.a, veino s ra4ako
tra9ni3a od 110< . !od 76ravo vi3arskih save4nih >elje4ni3a
nala4i se 000E k 6r7.a, a 6reostalih 202B k 7 vlasnitv7 je
oko E0 6rivatnih 6od74ea. Zbo. t7ri4a s7 kraje 1D. st.
i4.radili brojne 7skotra9ne brdske >elje4ni3e, n6r. najve9a 7
(vro6i na H7n.-ra7jo3h. Jrlo je va>an tran4itni saobraaj 7 sjer7
+jever&H7., 4a koji s7 jo 6o9etko 20. st. i4.radili d7.a9ke is6od
al6skih 6revoja n6r. +i6lon, 'otthard I ,ots3hber.. Je 1DD1.
.odine BBI tran4itno. teretno. 6roeta 6rela4ilo je )l6e
>elje4ni3o, a do 2001. 7 3jelosti e .a 6re7sjeriti s 3esta na
6r7.e. 'rade dvije t4v. nove al6ske >elje4ni9ke transve4ale kro4
nove t7nele ,ots3hber. I 'otthard.
1E.

Vodeni saobra)aj

#si t7risti9ko. 6roeta 6o je4eria, vrlo je va>an 6roet
6o "ajni do 6ristanita 7 Aasel7 5vie od <0I vi3arsko. 7vo4a i
i4vo4a:. 2r.ova9ka ornari3a ia 20 6rekoo3eanskih brodova
nosivosti 121.000 t.

/enava-vodeni saobra0aj
Z&ric$-zrani saobra0aj
-ra,ni saobra)aj

vi3arska ia D aerodroa a redoviti 67tni9ki
6roeto. %ajvei s7 e/7nerodni aerodroe Z7ri3h 5Kloten:,
Peneva i Aasel 5na -ran37sko teritorij7:. %a3ionalni 6rijevo4nik
+Nissair je 7 art7 2002. bankrotirao, a i4 nje.ove je Frossair
10.0<.2002. osnovana nova ko6anija +Niss Interna3ional )ir
,ines.
1B.

"urizam
'odine 2001. vi3arsk7 je 6osjetilo 10,E il. stranih t7rista.
I4ra4ita je orijenta3ija vie. i najvie. ra4reda, tako da je
individ7alnih .ostij7 9ak oko B0I. Hedna od .lavnih 6otekoe
jeste vrlo kratka t7risti9ka se4ona 5ljetna j7li&a7.7st, 4iska
jan7ra&art:, a 7 e/7vreen7 s7 t7risti9ki ka6a3itati slabo
iskoriteni, osi 7 vei .radovia. Zbo. ekolokih ra4lo.a
7b7d7e nee 6roirivati t7risti9ke ka6a3itete. ; ljetnoj se4oni
naj6osejenija s7 ljetovalita na ja4eria na H7.7, kao to s7:
,7.ano, ,o3arno, )s3ono i Montre7S, a 7 4iskoj skijalika
sredita 7 visoki 6laninaa, kao to s7: $avos, +t.Morit4, +ils,
'rindelNald, Ren.en, +aas *ee, Zaratt i dr. ; visoki
6laninaa 6ostoji .7sta re>a 6laninarskih 67teva i brojne
6laninarske k7e.

1&gano )ontre&,
+avos
1D.
%a relativno alo 6rostor7 nala4e se tri e/7sobno
ra4li9ite 6rirodne 3jeline: A69+, !"#$%&'$ !"&(%$!$) "
!"#$%&'$ -4%$.
A+'e 4a74iaj7 j7.oisto9ni dio vi3arske i sao na to
teritorij7 iaj7 21 vrh i4nad 1 000 etara. %ajvii vrh vi3arske je
D$*4% "6" M()2+ R(&$ 51=0B : 7 !eninski )l6aa na
italijanskoj .rani3i. #si nje.a 7 !eninski )l6aa treba
istakn7ti M$22+%.(%) 5111E : koji satraj7 najlje6i i najte>e
osvojivi evro6ski vrho, te @+"&&.(%) 5 1<0= : s
naj6osje9eniji lednjako vi3arske 6o koje je dobio i ie.
"i#arska "isora"a, dr7.a je 4na9ajna t7risti9ka re.ija te
4elje. Jeliki je dijelo is67njena .la3ijalni nanosia, od
kojih s7 no.e orene 4atvorile vie rije9nih dolina i stvorile ni4
lije6ih .la3ijalnih je4era. %aj6o4natija e/7 njia s7: ,a3 'eneva,
,a3 de %e73hatel, 2h7ner +ee, JierNaldatatter +ee, Z7ri3h +ee i
Aoden +ee. %a njihovi obalaa ra4vila s7 se brojna t7risti9ka
jesta: 'eneva, ,a7ssane na Penevsko je4er7K %e73hatel,
2h7n, Z7ri3h na istoieni je4eria i ,74ern na *irvaldtetsko
je4er7. +vojo staro .radsko je4.ro nar79ito 6rivla9i .lavni
.rad vi3arske Aern.
"i#arska jura trea je 6rirodna 3jelina te 4elje. Za74ia
10I njene 6ovrine na krajnje 4a6ad7 74 -ran37sk7 .rani37. 2o
je slikoviti va6nena9ki 6rostor s najvii vrhovia do 1 =00
etara.
27riste 6rivla9i svojo 6itoo7, krki obli3ia i to6li3aa.
+ti9e se doja da vi3arskoj nije stalo do asovno. t7ri4a.
#na ra4vija ondeni, l7ks74ni i visoko 6otroni oblik t7ri4a.
20.
Poloaj 'vicarske u meunarodnim organizacijama

Peneva je sjedite no.i e/7narodni or.ani4a3ijaa,
7klj797j7i evro6sko sjedite ;jedinjenih na3ija i nekoliko dr7.ih
or.ani4a3ija ;jedinjenih na3ija, kao to s7 +vjetska or.ani4a3ija
4dravlja 5RH#:, Interna3ionalna or.ani4a3ija rada, Jisoki
koesarijat ;%&a 4a i4bje.li3e, Jisoki koesarijat ;%&a 4a lj7dska
6rava, Interna3ionalna 7nija
teleko7nika3ija, +vjetska or.ani4a3ija eteorolo.a, +vjetska
tr.ovinska or.ani4a3ija 5R2#:. Peneva je tako/e sjedite
(vro6ske or.ani4a3ije 4a n7klearno istra>ivanje 5F("%:,
Interna3ionalne or.ani4a3ije 4a standardi4a3ij7, +vjetsko. save4a
3rkava, RorldWide Web Virtual Libraryja, Svjetskog ekonomskog foruma,
Internacionalnog komiteta Crvenog krsta i Internacionalnog AIDS drutva Peneva je
bila sjedite i V,i.e narodaV od 1D1D. do njene 6ro6asti 1D1=. ,i.a
se naj6rije nala4ila 7 !alais Rilson, a 6oto 7 !alais des %ations,
.dje se danas nala4e ;jedinjene na3ije.
Sjedite UN-a u enevi
21.
.,ae,itosti
Retska eljeznica 7 svojoj d7>ini od 100 k ia 6reko =00
ostova i t7nela, a 4avoja anjih od 1< etara 7
6rojer7. !rote>e se od $avosa i +t. Morit4a do )rose.
Jo>nja njoe 6r7>a 6oseban do>ivljaj i 6rekrasne slike
krajolika. +ao 7 kanton7 'ra7b7nden ia vie od 1<0
je4era a e/7 njia je i aleno je4ero ,ai Aarna.n koje je
naj to6lije je4ero 7 al6aa 4a k76anje. $ok s7 o>da naj
6o4natija Penevsko i Aodensko je4ero koja s7 e/7sobno
7daljena kojih tridesetak kiloetara.
2etska eljeznica
'vicarski nacionalni $ark je osnovan 1D0D. .odine. %edirn7t
visoko.orski svijet i4e/7 'ornje. (n.adina i vi3arsko&talijanske
.rani3e. %a italijanskoj strani nastavlja se se 7 na3ionalni 6ark
+telvio.


vicarski nacionalni park
22.
.ak+ju%ak
!"#$%&'$ -+ -+,)$ (, )$-%$0!"-+)"-". 0+:$6-$ &!"-+2$
0$.!$6-4-4A" 9(!(6-)(: 1+(1%$*&'(: 9(6(;$-4, '6":" "
%$0!(-4 2+%#"-$%)". ,-+6$2)(&2". I01%$,"6$ -+ :(,+%)4
2+.)(6(1"-4 '(-$ (,6"<)( *4)'#"()"5+ 4 9%"!%+,". Z=(1
2(1$ -+ ()$ :+?4 !(,+<": 0+:6-$:$ 4 "),4&2%"-",
&$(=%$A$-4 I 2%1(!")". Iako je sjetena i4e/7 9etiri
divaK *ran37sko,%jea9ko, )7strijo I Italijo a
.eo.ra-ski ne76oredivo anja, vi3arska je toko historije
7s6jela sa97vati svoj s7verenitet, 6oliti9k7 ne7tralnost te
a6sol7tn7 neovisnost o (7ro6skoj 7niji. # toe svjedo9e
6oda3i o i4vo47 nadaleko 6o4natih 6roi4voda s6e3i?9ne
kvalitete kao to s7 r79ni satovi, le.endarni no>i sa .rbo
dr>ave, 9okolada, sirevi itd. 2e jo va>nija 9injeni3a da je
vi3arska bankarsko sredite (7ro6e. vi3arska je 4elja
koja ra4vija sao sk76i&ondeski t7ri4a i .odinje
ostvar7je velike 6rihode 6o osnov7 e/7narodno.
t7ri4a. Jeliki 4na9aj 4a ra4voj 6rivrede vi3arske ia
bankarstvo. %ajbo.atiji lj7di i ko6anije svijeta 97vaj7 svoj
nova3 7 vi3arski bankaa. +ve je ovo do6rinjelo da
stanovnitvo 4elje >ivi vrlo visoki >ivotni standardo.
20.
Literatura
1. 'eo.ra?ja 4a E. ra4red&a7tori: M7ri4 +6ahi i Haris Hahi
2. 'eo.ra?ja 4a 2.ra4red 'ina4ije&a7tori: #rhan Z7b9evi i
+a-et %7rkovi
0. $r>ave svijeta& Kerel i Marija %atek, kolska knji.a Za.reb,
2000.
1. Internet strani3e
<. )tlas svijeta
=. 'eo.ra-ski list Q'lob7sW
21.
K(:+)2$%B
2<.