1.

1 Osnovni pojmovi, ta je arheozoologija

1.2 Istorijat discipline
1.3 Metodologija sakupljanja arheozoolokog materijala
1.1 Osnovni pojmovi, ta je arheozoologija
Arheozoologija se bavi prouavanjem ostataka ivotinja na
arheolokim nalazitima. Ti ostaci predstavljaju veinom, mada ne iskljuivo,
vrste delove skeleta kao to su kosti i zubi kimenjaka, odnosno ljuture
beskimenjaka. Arheozoologija se bavi i prouavanjem mekih tkiva ivotinja
tamo gde su ona ouvana, kao i njihovog genetskog materijala. Takoe, koristi
podatke koji se o ivotinjama u ovekovoj prolosti mogu nai na
predstavama i u pisanim izvorima.
staci ivotinja nalaze se na arheolokim nalazitima iz svih perioda.
!a veini predstavljaju najbrojnije eko"akte. !a veini paleolitskih i mezolitskih
nalazita spadaju meu najbrojnije nalaze uopte, a na mladje praistorijskim,
antikim i srednjevekovnim naseljima, obino su po brojnosti odmah iza
grnarije.
Arheozoologija je kovanica #arheo $ zoo $ logija% koja je nastala
spajanjem rei koje su delovi takodje kovanica koje oznaavaju dve nauke&
arheo ' logija i zoo ' logija. Arheozoologija je disciplina arheologije koja koristi
metode prouavanja ivotinja zoologije i drugih nauka koje se bave
prouavanjem ivotinja, i primenjuje ih u arheologiji. (ajedno sa druge dve
discipline koje se bave prouavanjem organskih ostataka na arheolokim
nalazitima, arheobotanikom i antropologijom, svrstava se u bioarheologiju.
)eina ostataka ivotinja na arheolokim nalazitima potie od ivotinja
kojima se ovek hranio. sim za ishranu, ovek je koristio razliite delove
ivotinjskog tela i u druge svrhe. )una, dlaka i koa se koriste za izradu
odee, koa za izgradnju zaklona i pravljenje kontejnera za noenje
namirnica. *elovi skeleta se koriste za izradu oruja i orudja. !eki delovi
skeleta se koriste za izradu orudja ili kao orudja poto je telo ivotinje
prethodno iskorieno u ishrani, a neki ostaci ivotinja, tj. skeleta, imaju veu
vrednost nego to je bila nutritivna vrednost ive ivotinje. !a primer, ljuture
nekih koljaka su vrlo cenjene kao nakit ili za izradu nakita, onjaci jelena su
noeni kao privesci i predstavljali statusne simbole, a kuice pueva
koriene kao novac. )ani nus produkti su ulja, masti, elatin i lepak. +lja i
masti su vane u ishrani, ali takodje kao gorivo i za osvetljavanje. ,elatin i
lepkovi su najveim delom pravljeni od roine iz keratinskih rogova i papaka
papkara. -ak i ono to ivotinje ostavljaju za sobom, djubrivo, vrlo je znaajno
za oveka, i koristi se kao gorivo, gradjevinski materijal ili kao djubrivo u
zemljoradnji #.eitz / 0ing, 1222%.
,ivotinje su koriene i kao radna snaga& za vuu pluga i u drugim
poslovima vezanim za obradu zemlje, za noenje tereta, za vuu kola, i
jahanje. 3oriene su kao uvari naselja i saradnici u lovu na druge ivotinje.
!ajzad, ivotinje se uvaju i kao ukras parkova i prostora u kome ovek ivi,
kao ljubimci i drubenici oveka.
4ada predmet prouavanja arheozoologije predstavljaju ostaci
ivotinja, osnovni ciljevi prouavanja arheozoologije nisu saznanja o
ivotinjama, nego o ponaanju oveka.
A o ponaanju oveka na osnovu ostataka ivotinja koje je
eksploatisao se puno toga moe zakljuiti u svim periodima razvoja ljudskih
zajednica, jer su ivotinje znaajno uticale na ivot oveka, poev od prelaska
na ishranu mesom u ranim stadijumima evolucije hominida, sve do
savremenog doba. Arheozoologija se bavi prouavanjem prelaska hominida
na ishranu mesom, strvinarenja u ranim "azama razvoja hominida, poecima i
strategijama lova na ivotinje, poecima i razliitim aspektima pripitomljavanja
ivotinja, promenama u ljudskom drutvu do kojih dolazi usled
pripitomljavanja razlilitih ivotinjskih vrsta. Arheozoologija prouava kako, i u
koje svrhe, je ovek koristio ivotinje, kao jedan od najvanijih ekonomskih
resursa. Arheozoologija prouava i druge aspekte sloenih odnosa izmedju
oveka i ivotinje, osim onih koji se odnose na eksploataciju ivotinja&
emotivni odnos oveka prema ivotinjama, kultove, obrede i verovanja u vezi
sa ivotinjama, odnosno u kojima ivotinje ili tela ivotinja uestvuju.
Arheozoologija takodje uestvuje u istraivanjima koja, na osnovu
ostataka ivotinja, mogu da doprinesu saznanjima o hronologiji istraivanih
arheolokih nalazita, paleoekolokim karakteristikama sredine u kojoj je
ovek iveo, sezonalnosti naselja i ovekovih aktivnosti, kao i svim drugim
pitanjima koje se odnose na prolost oveka.
1.2 Istorijat discipline
5rvi podaci o ostacima ivotinja u arheolokom kontekstu poznati su
jo pre uspostavljanja arheologije kao nauke. (apravo, bili su prvi dokazi o
velikoj starosti oveka, i o drugaijem oveku i ivotnoj sredini u prolosti.
6ohn 7rere, lan parlamenta u !orviu, u 8ngleskoj, pronaao je 1929.
godine, na kasnije uvenom donjepaleolitskom nalazitu, :o;ne, kremenu
sekiru i donju vilicu mamuta, njemu nepoznate ivotinje. (akljuio je da
kremena alatka potie iz veoma daleke prolosti. +tvrivanje starosti i
istovremenosti
!eto kasnije 8duard <arte #=douard <artet% #1>?1'1>91%, paleontolog,
prouavajui peine u 7rancuskoj uoava razlike u sastavu vrsta u razliitim
peinskim slojevima i razlikuje @ perioda #od najstarijeg ka najmladjem%&
period peinskog medmeda
period runastog mamuta i nosoroga
period irvasa i
period tura i bizona.
vime <arte daje najstariju relativnu hronologiju praistorije na osnovu
ostataka ivotinja.
+spostavljanje arheozoologije kao discipline vezuje se za sredinu ABA
veka, a prvi istraiva koji se bavio prouavanjem ostataka ivotinja sa
arheolokih nalazita je vajcarski zoolog .utimejer #.CtimeDer%, koji je
prouavao neolitska naselja na jezerima u Evajcarskoj. n je bio prvi koji
ustanovio kriterijume za razlikovanje domaih od divljih vrsta ivotinja i
prouavao tragove kasapljenja na ivotinjskim kostima. Tokom ABA i prve
polovine AA veka prouavanjem ivotinjskim kostiju sa arheolokih nalazita
najee su se bavili zoolozi, paleontolozi i veterinari, pa je shodno njihovom
osnovnom obrazovanju prouavanje najee bilo usmereno na biologiju
prouavanih ivotinja ili odredjivanje starosti i rekonstrukciju paleosredine.
Tokom iskopavanja na mezolitskom nalazitu Ftar 3ar #Ftar Garr% u
8ngleskoj, "aunistika prouavanja obuhvatila su i odredjivanje sezone
naseljavanja oveka na osnovu rogova i zubnika jelena.
Tokom H?'tih i 9?'tih godina AA veka u arheozooloka prouavanja
ulazi ta"onomska analiza, u studijama koje su se odnosile na rane hominide u
A"rici. 5riblino u isto vreme u 3embridu se razvija Ipaleoekonomska kolaJ
arheozoologije, usmerena na rekonstrukciju strategija ishrane i snabdevanja
ljudskih zajednica, iji je glavni predstavnik bio :igs #:iggs%.
Tokom 9?'tih godina AA veka raste broj arheozoologa. )eina ima
arheoloko osnovno predznanje, a interpretacija "aunistikih ostataka je
usmerena na arheoloka pitanja u mnogo veoj meri nego na biologiju
ivotinja. + Kudimepeti je 1291. organizovana prva medjunarodna
kon"erencija arheozoologa, a 129H. godine u !ici osnovano je medjunarodno
udruenje arheozoologa #Bnternacional Gouncil "or ArchaeozoologD%
#http&LLMMM.ale;andriaarchive.orgLicazL%.
1.3 Metodologija sakupljanja arheozoolokog materijala
)idi "ajl 4etodologija sakupljanja arheozoolokog materijala.ptt u ovom
"olderu