Qaracaoğlan
(XVII. yüzyıl)
Köroğlu gibi Qaracaoğlan da âşık ede-
biyatımızın açıklıkla bilinemeyenlerindendir. Bu-
güne kadar, Türk âşık edebiyatında 7-8 tane Qa-
racaoğlan'm varlığı düşünülürse de, Azerbaycan'da
bilinen Qaracaoğlan'm bunlardan hangisi olduğu
belli değildir. Bu durum, Qaracaoğlan'm hayatı hak-
kındaki bilgileri hep tereddütlü vermemize sebep
olmuştur. Azerbaycan sahasındaki Qaracaoğlan
mahlaslı şiirlerin Anadolu sahasındaki Qaracaoğlan
şiirleriyle benzerlik göstermesi düşünülmesi ge-
reken bir başka konudur.
İşte bütün bu karışıklıklardan dolayı bizde Qa-
racaoğlan hakkındaki bilgileri Azerbaycan sa-
Kaynaklar:
Haver Aslan, "Ebedi Yaşayanlar," Hazer, 2 (17), Ağustos
1981,
3-10. İlhan Başgöz, Karac'oğlan, İstanbul 1977.
Geraylılar
YALVARA YALVARA
Yar gerek yarın qeydine,
Qala yalvara yal vara.
Yüz naz ile qol boynuna,
Sala yalvara yalvara.
hasından aktararak vermek istiyoruz.
Qaracaoğlan'ın doğum ve ölüm tarihi belli de-
ğildir. Bilinen bir gerçek varsa; o da, Qaracaoğlan'm
17. yüzyıldan bu yana sözlü ve yazılı kaynaklarda
bilinmesidir.
Azerbaycan sahasında anlatılan Qul Mahmut
hikâyesinde Qaracaoğlan'ın, saz çaldığı, şiir söy-
lediği; bunun üzerine Ölen üç kişinin dirildiği an-
latılmaktadır. Bu hikayeye göre Qaracaoğlan velî
tipine meyleden bir âşıktır.
Azerbaycan sahasında Qaracaoğlan'm şiirleri,
8 ve ll'li hece veznine göre söylenmiştir. Dil, Ana-
dolu sahasında olduğu gibi, sadedir.
Müjgân Cunbur, Qaracaoğlan/Şiirler, İstanbul 1973. Saadetdin
Nüzhet Ergun, Qaracaoğlan Hayatı ve Şiirleri, İstanbul 1973.
Sevdim bir serxoş Leylini,
Yadlara vermez meylini,
Küsdürüb srxux1 könlünü,
Ala yalvara yalvara.
Qaracaoğlan sözünde,
Canan xeyah gözünde,
Qaldım hesret, yar üzünde,
Xala,2 yalvara yalvara.
1. kırık 2. bene
SEDEF CIZLAR

Susayırsan can almağa, Yolum düşdü sizin ele,

Qaytan qaşii qara, Sedef! Bulaq! üste duran qızlar!
Vurubdur ol kirpiklerin, Şana2 çekib qara tele,
Bu sineme yara, Sedef! Birçeyini3 buran qızlar!

Sen menim sohbetim, sözüm, Men qurbanam ala göze,

Senden ayrı nece dözüm, Şehd ü şeker4, şirin söze,
Xesteyem, düşübdür gözüm, Her dem satıb işve, qemze,
Qoynundaki nara, Sedef! Aşığını yoran qızlar.

Men mayılam şirin dile, Seher geldim size sarı,

Ağ üzünde qara tele, Artdı könlümün qubarı,
Mecnun kimi salıb çöle, Dağlar qucdu5 Leyli yan,
Eyleme avara, Sedef! Yurdum oldu aran6 qızlar.

Yaxm dosta hiyle qurma, Ağladarsız, gülmdürersiz,

Seyrağıba2 yaxm durma, Göz yaşımı sildirersiz,
İnsaf ele, gel qucdurma3, Axır meni öldürersiz,
Ter qoncam xara,4 Sedef! Yay, oxunu quran qızlar.

Sensen dağların ceyrani, Mayılam yarın qaşma,

Olum gözlerin qurbanı, Olaydım onla aşma,
Çekme Qaracaoğlan'ı, Qaracaoğlan başına,
Tellerinden dara, Sedef! Yağdırısız baran qızlar.

1. uzun ve ince kaşı 2. köpeğe, kötü 1. pınar, kaynak, göze 2. tarak 3. saçını, zülfünü
insana 3. kucaklama 4. dikene 4. bal ve şeker 5. kucakladı 6. düzlük, ova, kışlak

DEMEDİM Mi GELİN

Ala gözlü nazlı dilber, Geder iken obanızdan,

Vaxhn keçer demedim mi? Düşdü size yolum gelin!
Gözlerin cellad yağıdır1, Qovma aşığı qapmdan,
Qanım içer demedim mi? Sene Qurban olum gelin!

Bax bu qaşa, bax bu göze, Eyrimceden keçir belin,

Canım qurban olsun size, Ağ üze tökülüb telin,
Yaxasız göynekler bize, Men senin şeyda bülbülün,
Felek biçer demedim mi? Sensen menim gülüm gelin!

Qaracaoğlan merd ilen, Qarac(a) oğlan deyil yağı!

İşim yoxdu namerd ilen. Olmuşam gözün dustağı1,
Felek meni bu derd ilen, Küsdürme qerib qonağı2,
Salıb keçer demedim mi? Qonub sene meylim, gelin!

1. düşmanıdır 1. tutsağı, esiri 2. misafiri

AY QIZ

Ne baxırsan daldalardan, Birce5 goymur qanh felek,

Dad1 elinden aman ay qız! Şadlanıban6 biz de gülek,
Kirpiklerin qanım içir, Elbet bir gün ollam gerek,
Cellad qaşm kaman ay qız! Olma menle yaman ay qız!

Her dem qarşımda esirsen, Qaracaoğlan çek cefa,

Her dem barışır küsürsen, Yarla eyle ehd ü vefa,
Gah2 asırsan, gah kesirsen, Bir vaxt sürdü senle sefa,
Yox mu sende iman ay qız! Keçdi xeyli zaman, ay qız.

İsterem qadanı alam3,

Gerdenine qolum salam, 1. imdad, feryad; adalet 2. bazen, arasıra 3.
Senin ucundan4 abdalam, hastalığım, derdini, belam alayım 4. yüzünden,
Gel eyleme güman ay qiz! sebebinden 5. bir kere, bir tek, yalnızca 6. neşelenip,
sevinip, mutlu olup