Şâir Nebi
(Borçali, 1885 -1933)
20. yüzyıl şairlerindendir. 1885 (Bazı kay-
naklara göre 1872) yılında Borçalı'da doğmuş; 1933
(Bazı kaynaklara göre 1945) yılında vefat etmiştir.
Halk şiirinin çeşitli şekillerinde şiir yazan
Nebi daha çok koşmaları ile tanınmaktadır.
a) Goşmalar
GÜL ONDAN AĞLA
Basma döndüyüm xubların1 şahı,
Melul etme könlüm, gül, ondan ağla.
Yandınb cismini dönderme göze,
Derd-i ehvalımı bil, ondan ağla.
Hilal qaşm ox kamanı3 quralı,
Seni gören günden güne saralı,
Kesretinden cümle ezam4 yaralı,
Gey eynim yaşını sil, ondan ağla.
Seyyad5 şikarında6 cığalı terlan7,
Bir kelme danışsan lügeM İmran8,
Şair Nebi olub hüsnüne heryar,
Men dalan sevdaya dal, ondan ağla.
1. güzellerin 2. hallerimi, durumlarımı 3. kemanı
4. organlarım 5. avcı 6. avından 7. doğan, şahin
8. başarının lügati ???
Nebi'nin şiirlerinden, Arapça ve Farsça'yı bil-
diği anlaşılmaktadır.
Kaynakları:
Azerbaycan Aşıqları ve El Şairleri II, Bakı 1984,160-165.
Azerbaycan Edebiyyatı İncileri, Bayatı/ Qoşma/ Tecnis, Bakı
1988,544-547.
ZÖHRE
Vaqe-yi alemde1 sevdiyim sensin,
Tut gedek vetene, elimden Zöhre.
Sevgi sevgisini salmaz çöllere,
Didergin eyleme2 elimden Zöhre.
Geyinibsen yaşılını alını,
Hemdem3 olaq men de bilim halını,
Heyran olub gördüm gül camalıni,
Qaytardm4 ömrümü ölümden, Zöhre.
Eşqin ateşinden olmuşam Kerem,
Men çekebilmerem bele5 qüsse6, qem,
Şair Nebi name yazar, demadem7,
Biz qurtulaq bele zulümden, Zöhre.
1. dünya hadisesinde 2.çöllere düşürme göçebe
eyleme 3. aynı zamanda bulunma; sâdık, arkadaş,
sevgili 4. geri çevirdin.döndürdün, geri verdin
5. böyle 6- sıkıntı kaygı, keder ,gam 7. daima, her
vakit, sık sık
BİLMEDİ
Bir gün cüt1 gözel keçti qarşımdan,
Biri derdim bildi, biri bilmedi.
Erenlik eyledim açım üzünü2,
Biri deyib güldü, biri gülmedi.
Dedim: qonaq eyîe, gedek bağına,
Dedi: soluna bax, bir de sağma,
Dedim: Üzük3 verim tax barmağma,
Biri allam dedi, biri almadı.
Dedim: ay qız, bir qedcm4 bas beriden,
Dedi: heç qedemim üzmerem5 yerden,
Dedim: hemdem6 olaq yarıyaq7 yardan,
Biri oUaın dedi, biri olmadı.
Dedim: ay qız, neden oldun bi-vefa8,
Dedi: heç canına vermirsen cefa,
Dedim: Men Nebi'yem, sen gel insafa,
Biri gellem dedi, biri gelmedi.
1. çift 2. yüzünü 3. yüzük 4. ayak, adım
5. koparmam, ayırmam, çekemiyorum
6. aynı zamanda yaşamış, sadık, arakdaş, dost
7. hoşuna gidelim; memnun olalım, yardan fayda
görelim 8. vefasız
BUTASAN-GÖZEL
Seherden bekledim men yollarını,
Bir gelib qarşımdan ötesen1, gözel.
Sen özün bilinirsen öz murazmı2,
Men yaxşı3 bilirem butasan4, gözel.
Yetmişe yetsen de5 men seni allam,
Dergah-i ilahiye duva qıllam,
Aylarman xeste olsam sağallam6,
Sen gelib qolumdan tutasan, gözel.
Men Nebi'yem, aşıqlarm zeriyem7,
Yaniram oduna eşq esiriyem,
Gelmişem qapma, bil müşteriyem,
Lebiyinfi balından sataşan gözel.
1. geçesin 2. muradını, arzunu, isteğini 3. iyi, güzel,
hoş 4. nişane, hedef; gonca; bade 5. ulaşsan da,
yetişsen de 6. iyileşirim 7. altınıyım 8. dudağıyın
ALTI NİŞAN
Bir gozelde altı nişan görmüşem,
Biri qaşdı, biri gözdü, biri xal1,
Sefası var lezzet verir damağa,
Biri yanaq, biri dodaq, biri dil.
Pünhan2 durub yar yarma el eyler,
Yaxa açar leblerini3 bal eyler,
Ve'desi gelende çox şirin söyler,
Biri tuti, biri bülbül, biri gül.
Tovuz kimi sallanıban gezmeyi,
Nezaketle ala gözü süzmeyi,
Ne xeyaldı, yaxasma düzmeyi,
Biri inci, biri mercan, biri le'l.
Sinesinde qonçe narı bitiri,
El deyende ezildikçe yetiri,
Çox gözeldi gozellerin etiri,
Biri gülab4, biri mihek5, biri hil6.
Şair Nebi yara verdi bir ilqar7,
Ilqarımdan döner olsam el qmar,
Sığal verib8 cilveneler pürvügar9,
Biri zülfü, biri şane]0, biri tel.
l.ben 2. gizli, gözden ırak 3. dudaklarını
4. gülsuyu 5. karanfil 6. baharat 7. verilmiş söz;
8. sıvazlayıp, okşayıp 9. ciddiyetle dolu 10. tarak
ADDIM ADDIM
Men ilqar1 eyledim yara, Gülşana,
Laleler seyrine var, addım addım.
Könül sakin oldu, gül çöhresinde,
Bir yetir2 destini3 der, addım addım.
Her ne desen sözlerine qayılam,
İşar etsen4 dost bağında sayılam,
Ne müddetdi camalma mayilam,
Saxla qedemini5 dur, addım addım.
Gösterdi camalm6, niqabm7 açdı,
Ağıl heyran olub, xeyalım çaşdı8,
Yüz min işveyi, nazman keçdi,
Sallandı qarşimdan yar, addım addım.
Şair Nebi, bu kelamın ne qesden,
Sen dedin sinemin üstünde besden,
Keçirdin bahan, geldi ziınistan9,
Bürüyüb dağları qar, addım addım.
1. verilmiş söz; ansızın hücum, baskın 2. yetiştir, ulaştır
3. elini 4. işaret etsen 5. ayağım, adımını 6. yüz
güzelliğin 7. yüz örtüsünü, yaşmağım 8. şaştı 9. kış
GÖZELİN OLMAMIŞ

Gizlince derdine tacir olmuşam, Könül dolan bu dağları, zimistan1 qar olmamış,
Eylerem sirrini beyan gözelin. Ger dolansan efsanedir, sevgili yar olmamış,
Canımı yolunda qoydum nişana, Axtarsan2 belli olar, esli zatı belleni,
Kirpiyi ox, qaşı kaman1 gözelin. Bivefaya bel bağlama ehd-i ilqar olmamış3.

Zinet verib zülflerine, tökülüb soldan sağa,

Qasidim2 derdimi ona söylemez,
Göz yaşın qetreîeni, buluddan leysan4 yağa,
Qonçe3 güllerini gelib iylemez, Üz çevirib üzerine vedesiz girsen bağa,
Bir tutub qolumdan mehman4 eylemez, Heç esla nef eylemez5 seçerde6 bar7 olmamış.
Oldum ateşine büryan5 güzelin.
Şair Nebi, aç metanın8, sal vesfini beyana,
6
Süsendim lebine , bil, ac ariyam, Reftar9 ol, salam yetir her gördüyün insana,
Men de qem mülkünün baxtiyanyam7, Defter eyle sözlerini, adın düşsün cahana,
Miskin Nebi deyir; xiridarıyam8, Haçan10 bölbül seda verer fesli bahar1! olmamış.
Hesret bağı ism-i pünhan9 gözelin.

1keman 2. ulağım, postacım 3. gonca 4. misafir 5.
ateşte kavrulma, kebap olma, kızarma 6. dudağına 7.
talihlisiyim, şanslısıyım 8. alıcısıyım, müşteriyiyim y.
gizli, gözden ırak
1. kış 2. araşan 3. sözünde durmayana, ahdma vefa
göstermeyene 4. Nisan yağmuru; sağanak haiinde yağan
yağmur 5. faydası olmaz 6. ağaçta 7. meyve, ürün,
mahsul 8. satılacak değerli eşyalarını söylenecek sözünü
9. git, yürü; salınarak yürü 10. ne zaman, nasıl 11. bahar
mevsimi

YAŞ DA DAYANMAZ

Seherin güneşi terlan1 havalı,

Ele2 pervaz3 eyler, qaş da dayanmaz.
Yandırdm cismimi, dönerdin köze,
Pünhanı4 ağlaram, yaş da dayanmaz.

Gözün bir celladdı, yoxdur amanı5,

Lebin6 neyler, ay qız, axret, imanı,
Ağ sinende besleyirsen püstanı7,
Ona qul olmağa, döş da dayanmaz.

Qametin8 gözeldi, cismin eladı,

Kirpiyi müjgam başa beladı,
Nebi deyer, erz-i halım9 beledi,
Ün salıb dağlara, daş da dayanmaz.

1. doğan, şahin 2. öyie 3. uçuş, uçma; kanat

4. gizli, gözden ırak 5. insafı, acıması 6. dudağın
7. memeyi, goğüsü 8. boyun boşun 9. halin
bildirilmesi, ne halde olduğunu bildirme
Aşıq Şenlik:
Aşiqe rehmini gelsin, bir danışıb gülsen yar,
Eşidib vesf-i halım, cavabım bilsen yar,
Qefîeten gördüm seni, mest2 oldu didem3 nuru,
Bu ziyada qemer4 olmaz, ele bildim günsen yar.
Şair Nebi:
Şaire rehmin gelib, bir danışıb gülsen yar,
Çox çekirem hesretini, xeyalım busen yar,
Boyun benzer sürahiye, laleler şebnemidi,
Seyredek ol qameti5, qarşımızda qalsan yar.
Aşiq Şenlik:
Şox tutub6, qiyqac baxışm7 az qalır eqlim ala,
Sızıldayır ezalarım, vücudum gelir dile,
Yanar yanar ateşine, sonra da döner güle,
Gece gündüz leyi ü nahar8 intizarım9 sensen yar.
Şair Nebi:
Bu baxçanm bülbülüyem, göz dikmişem bir güle,
Dolandı çerx-i gerdişi10, zamanım keçdi bele11,
Men yanıram ateşine, nece ki, Kerem-Lele,
Hesretem didarma12, xeyalim bilsen yar.
Aşiq Şenlik:
Sefil Şenlik, eşqe düşüb, yanında şermendedi13,
Könül xeste, dil14 şikeste15, eşq ateşi candadı,
Camalma bend olmuşam16, ixtiyarım17 sendedi,
Gece gündüz, leyi ü nahar intizarım sensen yar.
Şair Nebi:
Şair Nebi eşq ucundan18 sakin dönüb ummana,
Xilaf eyler xam xeyahm19, bax serime20 dumana,
Saçılıb hüsnüyem şoxu21, benzer huri qılmana22,
Gözüm görüb, könlüm sevib, Hax yaradan qulsan, yar.
I, acıman, merhametin 2. sarhoş 3. gözüm 4. ay 5. boyu
boşu 6. şen tutup, hoş tutup; zerafetin; 7. yan bakışın 8. gece
ve gündüz 9. beklediğim, dört gözle belklediğim 10. dönen felek
II. böyle 12. görünüşüne; güzel yüzüne, çehresine 13. utangaçtır,
mahcuptur 14. gönül 15. kırık, çaresiz hastalık, onulmaz yaralı
16. bağlanmışım 17. tercihim, seçmem; gönlüm 18. sebebinden,
yüzünden 19. gerçekleşmesi mümkün olmayan arzu, istek, boş
hayâl 20. başıma 21. gösterişi, güzelliği 22. tüyü, bıyığı bit
memiş genç, delikanlı; Cennet güzeli
Aşiq Şenlik:
Ta ezelden qetre1 iken behr-i umman2 olmuşam,
Heç tükenmez xezineden le'l-i mercan olmuşam,
Söylenir cümle cahanda şan ü şöhretim menim,
Aşiqlerin arasında natiq-i lisan3 olmuşam.
Şair Nebi:
Mey4 nuş etdim5 pir elinden, mey-i mesta6 olmuşam,
Gece gündüz nar içerem, misl-i pervan7 olmuşam,
Bax ezazil0 menlik edir, indi qalar lal tek9,
O sebebden alem içre xak-i yeksan10 olmuşam.
Aşiq Şenlik:
Eşq ile qevvasn olub, ya behre dalsam gerek,
Çare budur aqibetin sazını çalsam gerek,
Çevirib her terefe qanadm yolsam gerek,
Sen kimi serçe önünde misl-i terlan olmuşam.
Şair Nebi:
Eğer ki, aşiq isen herf oxu, imlanı gör,
Sen bir axan çeşme iken muhit-i deryanı gör,
Öz özünü12 şahin sanma, zümrüdü enqanı gör,
Zerrecan vermem aman, merd-i meydan olmuşam.
Aşiq Şenlik:
Şenlik'em bele13 lafdan çekerem qovğaları,
Ne yerde aşix görsem ederem suvalları,
Çoxlarmı metel14 etdim sen kimi ustaları,
Düşmenden geri dönmez men bir aslan olmuşam.
Şair Nebi:
Adımdır Şair Nebi, senetin binasryam15,
Serraf olsa bu mekanda aşiqlarm xasıyam,
Aşıq olub el gezmişem, men elin anasıyam,
Tutmuşam meydanını, dönmez pehlivan olmuşam.
1. damla 2. umman denizi, derya 3. güzel konuşan, sözü
güzel olan 4. içki 5. içtim 6. içkinin sarhoşluğu 7. pervane
gibi geceleri ışık etrafında döner küçük kelebek gibi 8. İblis'in
(şeytanın) melek bulunduğu sıradaki adı 9. gibi, kadar
10. yerle bir olmak 11. dalgıç 12. kendi kendini 13. böyle
14. mağlup ettim, yerdim; işinden alıkoydum 15. eseriyim,
erbabıyım, aslıyım