Şah Kasım Envar
(Sarab, 1356 - Hercürd, 1434)
XIV-XV. yüzyıllar tasavvuf şiirinin en gör-
kemli temsilcilerinden biri Seyyid Müineddin Ali
bin Nesir bin Harun bin Ebulkasım Hüseyin Serabi
Tebrizi'dir. Şah Kasım Envar, Kasım Envar ad-
larıyla meşhur olan bu mütefekkir sanatkâr, 1356
yılında Sarab'da doğmuş, tahsil yılları ve gençliği
ise Tebriz'de geçmiştir. Şair, gençliğinde Şeyh Sa-
direddin Erdebilî'nin müridi olmuş, ondan Kasım-ı
Envar(yani nur bölen, ışık pay eden) lâkabım al-
mıştır. Kasım Envar, hayatının büyük bir kısmını
Orta Asya'da, Herat ve Semerkant şehirlerinde ge-
çirmiş, burada olağanüstü nüfuza sahip bir tarikat
Şiirler
Ol yâr-i eziz ile ki, can adinedir,
Mescid saru bardum ki, bu gün adinedir.
Menden camaat sordu ki, şeyxa, di nedir?
Dedim: Ne sorarsız ki, hiç adı nedir?
Sabahın olsun mübarek,
Çelebi, bizi unutma.
Selam ile can verdik,
Çelebi bizi unutma.
Aşiq olduğum bilirsen,
Canıma cefâ qılursan,
Hal-i zârimi sevürsen,
Çelebi bizi unutma.
şeyhi olarak tanınmıştır. Devrinin bir çok kişisi,
onun müridi olmakla övünmüşlerdir. Kasım
Envar'm Herat'ta kendine ait tekkesi de varmış. İh-
tiyarlayınca vatanına dönmek isteyen şair, yolda
Hercürd köyü yakınlarında hastalanır. Müritleri
ona Hercürd köyünde bir mülk alırlar. Şah Kasım
Envar, 1434 yılında Hercürd'de ölür. Edebî kişiliği,
lirik şiirlerden oluşan "Divan", "Enîsül'i-Arifîn" ve
"Enîsü'l-Âşıkîn" adlı manzum hikâyeleri ile bazı
başka eserlerinden müteşekkildir. Eserleri esasen
Farsça'dır Azerî Türkçesiyle yazdığı şiirler oldukça
azdır; birkaç örnek veriyoruz.
O kıymetli sevgiliyle olunca değersiz can nedir?
Mescitten tarafa gidince bugün cuma olduğunu
anladım. Cemaat bana sordu ki: "Ey şeyh, söyle
nedir?" Dedim: "Hiç adı nedir diye sorulur mu?".
Ey Çelebi, sabahın kutlu olsun, bizi unutma.
Selam ile can verdik, bizi unutma.
Aşık olduğumu biliyorsan. Canıma eziyet edi
yorsan. Ağlayan halimi seviyorsan. Ey Çelebi,
bizi unutma.
Oda yaxsan, xanım sen. Ey Çelebi, evimi ateşte yaksan, kanımı yere dök-
Yere töksen qanım sen, sen de gönlüm ve canımsın, bizi unutma.
Çelebi, dilim, canımsan.
Çelebi, bizi unutma.

Kasım Envar'm bazı şiirleri mülemma şeklinde, yani iki dilde, Azerî
Türkçesi ve Farsça olarak yazılmıştır. Bu şiirlerden birini okuyuculara tak-
dim ediyoruz. Burada Farsça olan söz ve ifadeler tercüme olunmuş, Azerî
Türkçesiyle olan sözler aynı şekilde bırakılmıştır. Onları ayırt etmek için
Azerî Türkçesiyle olan kısımlar tırnak içinde yazılmıştır.

Mülemma

Gel, ey cânâ olan sâqî, getir mey, gül açıb gülsen,
Nehâyetsiz sevindim men, o yar söyler ki,
"sen kimsen?"
Dedim cânâna, ey dilber, qemindin lap xarab oldum.
Feqet könlüm yene söyler: "Bu sözni sen eşitmessen."
Min ehsen lütfüne, canan, ki, yetdi könlüme pünhan.
Salam eyledi, cam verdi, diziyle vurdu: "Sen içsen"
Mene söyler ki, o canan ne heyransan, ne sergerdan?
"Sefa qıl sen, vefa qıl sen, eğer sen âşiq-i qılsen".
Gözellik bağı içinde açıldı min çiçek, min gül.
"Viran bolmastur ol bustan eğer bir çiçeğin sunsen".
Ey cana içki sunan güzel, gel. İçki getir. Gül bah-
çesinde gül açılsın. O yar "sen kimsin?" dediği
için sonsuz derecede sevindim.
Sevgiliye "Ey dilber, üzüntünden çok harap
oldum" dedim. Fakat yine de gönlümden "Bu
sözü sen işitmesen" derim.
Ey sevgili! Bir iyi muamelene bin bağışta bu-
lunayım! Çünkü bu gizlilik gönlüme yetti.
Selam verdi, kadeh sundu ve diziyle yere vurup
"sen içsen" dedi.
O sevgili bana "Ne şaşkınsın, ne de sersemsin"
der."Eğer sen gönülden âşık isen, vefalı ve mut-
luluk verici öl."
Güzellik bahçesinde bin çiçekle bin gül açıldı.
"Eğer bir çiçeğini sunsan o bahçe viran olmaz."

Yetiş senden nur alsın can, mene cansan, hem canan,
"Yüzün gülsen, sözün rövşen, reviş m'oldı ki,
sultansen".
Senin feyzinle şâd oldu hemîşe Qâsimin könlü.
Bu feyzi o tapir senden, "eğer toquz, eğer toqsen".
Yetiş, senden canım bir ışık alsın. Çünkü sen
bana hem can, hem de sevgilisin. "Yüzün gül
bahçesi, sözün açık ve aydın" Acaba bir geçiş mi
oldu ki, sultan gibisin?"
Kasım'ın gönlü senin bağışınla daima mutlu
oldu. O, bu bağışı senden alır, "İster biz tok ola-
lım, isterse sen tok ol."