1.

1 Raanje nauke o uenju

Razumjeti mozak
Kako mozak ui tokom ivota
Mozak ima dobru razvijenu
sposobnost da se mijenja u
skladu sa zahtjevima
okruenja,rije je o procesu koji
se naziva plastinost.
. Plastinost je kljuna odlika
mozga tokom itavog ivota.

Postoje optimalni ili osjetljivi
periodi tokom kojih su odreeni
tipovi uenja
najefikasniji,uprkos plastinosti
koja traje tokom itavog ivota.
Neuroodslikavanje adolescenata
danas nam pokazuje da je
mozak adoslescenta daleko od
zrelog i prolati kroz ekstenzivne
strukturne promjene i daleko
poslije puberteta.
Kod odraslih u starijim
godinama,naviknutost ili
iskustvo pred nekim zadatkom
moe smanjiti nivoe aktivnosti
mozga-moe se rei da se radi
o veoj efikasnosti obrade.

Znaaj okruenja
Mnotvo faktora okruenja koje utie na
poboljanje odgovarajue okline za mozak
jesu svakodnevne stvari-kvalitet drutvenog
okruenja i interakcije,ishrane,fiziko
iskistvo i san-to se moe initi previe
oiglednim,ali,u stvari, se lako zaboravlja na
znaaj ovih faktora koji utiu na
obrazovanje.

U centru mozga je set struktura povezanih
kao limbicki sistem,historijski nazvan
emotivni mozak . Nagomilavaju se dokazi
koji potvruju da nae emocije modifikuju
nervno tkivo.
Upravljanje emocijama jedan je od kljunih
vjetina efikasnih uenika

J ezik, pismenost i mozak

sto je nii uzrast izlaganja jeziku,uspjenije
je njegovo uenje
Mozak je bioloki pripremljen da usvaja
jezik od samog poetka ivota;

Veina modanih kola koju
djeluju pri itanju zajednika je
velikom broju jezika,ali postoje
neke razlike,kada specifini
aspekti jezika zahtjevaju
distinktivne funkcije poput
razliitih strategija dekodiranja
ili prepoznavanja rijei.


Matematika pismenost i mozak

Matematika pismenost,poput jezike,stvara
se u mozgu putem sunergije biolokih
procesa i iskustava.
. Razumjevanje razvojnih
puteva koji ine osnovu za
uenje matematike iz
perspektive mozga,moe
pomoi da razumijemo kako da
odblikujemo strategije
poduavanja.










2.2 ABECEDA MOZGA

Emocije
-nastaju iz celebralnih procesa i neophodne
su za adaptaciju i regulaciju ljudskog
ponasanja.
Ukoliko se emocija koja je perceptirana kao
pozitivna povee sa uenjem, doprinijet e
uspijehu, dok negativno perceptirane emocije
rezultiraju neuspijehom.
Genetika
Gen ne aktivira ponaanje, ve se sastoji od
nizova DNA(DNK) koji sadre relevantne
informacije potrebne za proizvodnju
proteina. Ekspresija gena varira u zavisnosti
od brojnih faktora, posebno okruenja.
Inteligencija
Pojam inteligencije najee nas asocira na
vjetine, bilo da je rije o verbalnim,
prostornim, vjetinama rjeavanja problema
ili veoma sloenim vjetinama kao to je
bavljenje kompleksnim stvarima

Jezik
Jezik je ljudima svojstvena kognitivna
funkcija namjenjena za komunikaciju
Jezik se moe podijeliti prema:
Smjeru: percepcija ili produkcija,
Prema obliku iskaza: usmeno ili pismeno.

Kongitivne funkcije
Kognicija se definie kao niz procesa koji
omoguavaju obradu informacija i razvoj
znanja. Ovi procesi se nazivaju kognitivnim
funkcijama, kao naprimjer ucenje, pamcenje,
misljenje itd.

Memorija
Memorija je kognitivni proces koji
omoguava pamenje prethodnih iskustava,
paralelno sa usvajanjem novih informacija i
pamenja informacija
Mozak
Mozak ima vitalne funkcije, jer utie na rad
srca, tjelesnu temperaturu, disanje itd.
Mozak ine dvije hemisfere (desna i lijeva).
Osnovne komponente cerebralnog tkiva su
glije i nervne elije.

Neuron
Sinapsa slui kao spoj izmeu dva neurona
Nervna elija se smatra osnovnom
funkcionalnom jedinicom mozga. Neuroni
imaju elektrine i hemijeske odlije koje im
omoguavaju da rasprostiru nervne impulse.






























3.3 Kako mozak ui tokom ivota
Dijelovi mozga stvaraju nove neurone
tokom cijelog ivota. Izmeu neurona se
stvaraju veze-sinapse. Dok mozak obrauje
informacije, sinapse koje su esto u uporebi
poslije nekog vremena se uvruju, a one
koje se rijee koriste slabe i kada postanu
trajno neaktivne, elija moe umrijeti.
Plastinost
Mozak se tokom ivotom
mijenja pod uticajem iskustva i uenja.
Takvu fleksibilnost mozga da reaguje
na zahtjeve okruenja nazivamo
plastinost
Razlikujemo dva tipa plastinosti:
u oekivanju iskustva
u zavisnosti od iskustva
Osjetljivi periodi
Uenje takoe moe biti u oekivanju
iskustva i zavisno od iskustva.
osjetljivi period je vrijeme kada
je najbolje da se neki stimulans pojavi.
Djetinstvo
Vrlo rano djeca razvijaju teorije o ivotu i
mijenjaju ih pod uticajem novih iskustava.
U usvajanju jezika postoje osjetljivi periodi.
to je dijete ranije izloeno gramatici, bre
e njome ovladati
Adolescencija
Vjerovalo se da je mozak do
dvanaeste godine zavrsio svoj razvoj.
Dej Gid dokazuje da bijela i siva
modana masa prolaze kroz velike
strurne promjene i poslije puberteta.
Dijelovi mozga koji se mijenjaju u
adolescenciji:
korpus kalosum
ventralni strijatum
epifiza

cerebelum
prefrontalni korteks
Adolescencija je period mentalnih promjena
koje utiu na emocionalni razvoj, djelimino
i zbog bujanja hormona u mozgu
U adolescenciji se mogu javiti
mentalna oboljenja, depresija i
bipolarni poremeaj.
Odrasli i stariji
Ranije se mislilo da mozak svakodnevno
gubi 100.000 neurona, meutim, gube se
veliki neuroni to za posljedicu ima
stvaranje novih malih neurona, tako da
ukupan broj ostaje isti
. Postoje istrazivanja koja dokazuju da
odrasli pri izvrsavanju kognitivnih zadataka
koriste mozak manje specifino



























4.4. Uticaj okruenja na uenje mozga
Ishrana
Riblja ulja su bogata omega 3 masnim
kiselinama i veoma su vana za imunoloki
sistem i harmonijski balans, koji su krucjalni
za zdrav mozak
vitamini, minerali i esencijalne masne
kiseline dovode do smanjenja antisocijalnog
ponaanja to je potvreno
istraivanjemsprovedenim u zatvorima u
Velikoj Britanij
potrebno je mnogo vie ukazivati na vanost
ishrane za zdravlje i akademski uspjeh djece.




Drutvene interakcije
Za optimalni razvoj djeteta izuzetno je vano
bogato i stimulativno okruenje.
aktivnosti drugih direktno uticu na nae
ponaanje
drutvena iskustva su veoma vana za razvoj
modanih sistema
Ono to je bitno spomenuti je to da,
nedvojbeno, aktivnosti drugih direktno utiu
na nae ponaanje, no potrebno je otkriti na
koji nain utiu na sposobnost mozga da ui.
Emocionalna regulacija
Emocije su neizbjean dio ivota i uenja.
One usmjeravaju ili remete psiholoke
procese.
upravljanje emocijama kljuna osobina
uspjenih uenika
Emotivna stanja koja su prouzrokovana
strahom ili stresom direktno utiu na uenje i
pamenje.
stres moe biti izuzetno opasan i fiziki i
mentalno.
Izvor stresa kod uenika moe biti agresivan
nastavnik ili ono to je ee nerazumno
gradivo.
kod sportaa se javlja (manja uznemirenost).

Fizika aktivnost
Postoje dokazi da fizika aktivnost vodi ka
poboljanju motorne koordinacije i kontrole(
). Takoer, nekoliko studija je je potvrdilo
vezu izmeu razliitih motornih aspekata i i
razvoja jezika
Muzika

Sviranje, sluanje i stvaranje muzike
ukljuuje praktino sve kognitivne funkcije.
, kod muziara je bolje razvijena sposobnost
koritenja obe ruke

Muzika zasigurno utie na sposobnost mozga
da ui: poveava motorni i auditivni korteks



























5.5 Motivacija

Smatra se da je motivacija u tjesnoj vezi sa
razumjevanjem i emocijama te da predstavlja
klju uspjenog uenja
Duboko je povezana sa emocijama
Unutranja motivacija zapravo je elja da se
ostvare unutranje potrebe i elje dok se
spoljanja motivacija javlja ukoliko doe do
spoljanjih uticaja kao to su nagrade ili
kazne
Igra
Naunici su
prouavali stavove nastavnika o
mogunostima video igara i doli su do
zakljuka da oni imaju pozitivne stavove
prema avanturistikim igricama i
simulacijama.
. Igrice ne samo da motiviu ve mogu
pomoi uenicima da razviju matu,
sposobnosti i strategije.
Video-igrice
Dananje video- igrice zahtjevaju od igraa
da zadre panju na razliitim dijelovima
ekrana, to poboljava vizuelne vjetine i
vjetine panje.
. Iako su poruke iz dosadanjih istraivanja
nesaglaene po pitanju da li igranje video-
igrica pomae ili teti djeci, igranje im barem
pomae da poveaju svoju kompjutersku
pismenost, to je veoma bitno za dananje
drutvo
San i uenje
Na neuropsiholokog gledita san je
specifino stanje pobuenosti mozga. San je
potreban kako bi ljudi bili spremni i budni.

dok lo san moe negativno uticati na
raspoloenje i ponaanje
San je povezan sa uenjem i neuralnom
plastinou
Poremeaji sna kod djece su povezani sa
neurolokim oboljenjima i poremeajima u
emocijama kakvi su hiperaktivnost ili
tekoe pri uenju
Nivo zvuka
Uho ima kljunu ulogu u uionici jer
informacije neprestano prolaze ovim
kanalom. Visok nivo buke utie na uspjeh u
koli




































6.6 Jezika pismenost i mozak

Jezik i razvojne osjetljivosti
Mozak je bioloki preodreen za usvajanje
jezika
, to se ranije jezik ui, mozak lake ovlada
njegovom gramatikom. Ukoliko se strani
jezik izuava izmeu 1 i 3 godine, obrauje
se u lijevoj hemisferi kao kodljudi kod kojih
je to maternji jezik
Pismenost u mozgu
Ne postoje strukture mozga kreirane
evolucijom za usvajanje pismenosti.
Iskustvo postepeno stvara sposobnost
pismenosti u mozgu.
Smatra se da pismenost se izgrauje na bazi
govora.
Procesuiranje se odvija od dva puta:
Okcipitalno-parijetalni put
(gdje informacije
i Okcipitalno-temporalni put (ta
informacije)



Razvojna disleksija
Razvojna disleksija je neurobioloko jeziko
oteenje koje se definie kao potekoa pri
itanju koja nije rezultat globalnog
intelektualnog deficita ili hroninih problema
motivacije.
Lingvistike posljedice ovih tekoa
relativno su male, rije je o potekoama sa
izgovorom, neosjetljivou na ritam i brkanju
rijei koje slino zvue
Rana identifikacija disleksije veoma je vana
jer rane intervencije daju bolje rezultate od
onih koje se kasnije sprovode.

































7.7 Matematika pismenost i mozak
neuronauka moe doprinijeti stvaranju
matematike didaktike na dva osnovna
naina. Prvo, razumijevanje biolokih faktora
moe doprinijeti kreiranju nastave
matematike koja je postojana sa biolokim
faktorima. Drugo, istraivai mogu pratiti
neurobioloke efekte razliitih oblika nastave
i obiljeiti putove u korijenu matematikog
znanja
MATEMATIKA PISMENOST U
MOZGU
Matematike sposobnosti postaju
sofisticirane sa obrazovanjem
Parijetalni korteks igra bitnu ulogu u nizu
matematikih operacija. Oteenje ove
oblasti ima razorne posljedice po
matematike sposobnosti
Dakle, za matematiku je potrebna veoma
razgranata mrea modanih struktura,
ULOGA OBUKA
Neurobioloki efekti uenja matematike
takoer zavise i od metode obuke.
Razliite metode obuke dovode do stvaranja
neuronskih putova razliite efikasnosti
POL I MATEMATIKA
Pol je jedna od izvora individualnih razlika u
matematici
BARIJERE U UENJU MATEMATIKE
Neka djeca ak i uz dovoljno obuke, imaju
probleme sa matematikom zbog diskalklije,
matematikog ekvivalenta disleksiji
Emocije su takoer prisutne u potekoama
sa matematikom. Strah povezan sa
matematikom relativno je eto iskustvo,to
stanje se naziva matematika anksioznost

8.8 RAZOTKRIVANJE
NEUROMITOVA
ta je neuromit
. Hipoteze koje se pokau kao nevaee,
ostavljaju tragove i ako zaokupe matu
nastaju ,,mitovi.
Neuronauka je iroka oblast koja se bavi
naunom studijom nervnog sistema,
Neuronauka se nalazi na granici izmeu
istraivanja mozga i uma

Nema vremena za gubljenje jer se sve u
vezi sa mozgom deava do tree godine
Prvi mit
osnovna jedninica nervnog sistema nervna
elija ili neuron, graena je iz dendrita, tijela
nervne elije, jedra i aksona. Veza izmeu
nervnih elija je sinapsa, postoje hemijske i
elektrine sinapse.
sluaj
i sa ostalim mitovima, da je se sve na
pogrean nain iskombinovalo. Nauka je
pokazala
stvarnu istinu, da hemisfere ne djeluju
odvojeno ve zajedno, da ne koristimo samo
10% mozga, mozak je aktivan uvijek 100%, i
kada spavamo nije potpuno neaktivan...














9.9 Transferni centar za neuronauku i ucenje
Prevazilazenje nacionalnih granica putem
medjunarodnih incijativa

Neophodno je razmotriti razilazenje granica
u cilju stvaranja medjunarodnih mreza.
Postoje tri prednosti ovog principa: prvo,
omogucavaju da naconalna incijativa bude
upoznata sa drugim istrazivanjima, drugo
omogucavaju samim istrazivacima da
prevazidju ucenje od drugih, i obezbijedile
bi uzu saradnju. Trece takve mreze pomogle
bi da se podstakne debata o etickim
pitanjima koja se moraju rijesiti na
nacionalnom nivou.

10.10. Mozak, razvoj i uenje u ranom
detinjstvu

Uenje dominira ranim detinjstvom

etiri opta zakljuka koja su nastala na
osnovu mikrogenetskih studija uenja kod
dece su:

1. promena postepena
2. otkria praena uspehom i
neuspehom
3. rana varijabilnost u vezi sa
kasnijim uenjem
4. otkria ograniena
konceptualnim razumevanjem

Negativni konteksti za uenje

Rutter je potvrdio
konzistentnost nalaza koji su
ukazivali na psihopataloke
rizike kod dece. To su:

neprestano svaanje i konflikt
nedostatak individualizovanog
staranja i nege,
nedostatak razgovora i igre, i
negativni drutveni etos ili
drutvena grupa
Odnosi igre i uenja u ovom periodu

Pet principa prikazuju
vaznost igre za razvoj i uenje
mozga kod ljudi i zivotinja u
ranom detinjstvu:
Svi zdravi mladi sisari se igraju
1. Raspon i kompleksnost igara
se povecava sa nervnim
razvojem
2. Rane igre i zabave kod
zivotinja i kod ljudi
snadbevaju ih vestinama koje
ce im kasnije biti potrebne
3. Igra je kljucna za zdrav
razvoj, jer omogucava veze
izmedju jezika, emocija,
pokreta..
4. Nedostatak igre moze da
dovede do pogresnog
ponasanja

11.11. TEORIJE UENJA U
ADOLESCENCIJI I TOKOM i IVOTA

Teorije razvoja adolescenata - najbolje je
povezati sa pitanjima o uenju u
adolescenciji putem integrativne teorijske
perspektive koja poiva na sljedeim
elementima:
1.Uenje je prirodni proces za sva ljudska
bia.
2. Uenje je mnogo vie od usvajanja
sadraja i razvijanja kognitivnih vjetina
Uenje se moe definisati kao proces
ekspanzije linih sposobnosti. Uenje uvijek
obuhvata intrakciju kognitivnih i
emocionalnih procesa
Drutvene nauke su takoe, pokazale da se
vei dio uenja odvija podsvjesno i da
implicitne vjetine i znanje lee u osnovi
ponaanja, djelovanja i radnji ljudi u
obrazovnim i svakodnevnim okruenjima.
Svjesno uenje je u neprestnoj interakciji sa
implicitnim uenjem
Kasnija istraivanja pokazala su da se vie
mentalne funkcije postepeno diferenciraju u
adolescenciji, sa sposobnou logikog
miljenja i deduktivnog sazrijevanja i sa
razvojem veeg kognitivnog kapaciteta.
Implikacije za poduavanje i uenje u
periodu adolescencije
Ono to je kljuno jeste veza izmeu
motivacije i uenja

12.12.ta je uenje?
Iz psiholoke perspektive, uenje se moe
definisati kao promjena u efikasnosti ili
korienju osnovnih kognitivnih procesa,
svjesnih i nesvjesnih, koji donose efikasnije
rjeavanje problema i izvoenje zadataka u
svakodnevnom ivotu.
Potrebno je takoe da napravimo razliku
izmeu formalnog, vaninstitucioanlnog i
implicitnog procesa uenja, posebno kod
odraslih.
Formalno uenje povezano je sa obrazovnim
institucijama, dok se vaninstitucionalno
uenje odvija u klubovima, udruenjima ili
na poslu. Implicitno uenje se, sa druge
strane, tie obrazovnih procesa, esto
nenamjeravanih, koji se odvijaju izvan
unaprijed definisanog okruenja za uenje.
Uenje se moe smatrati kao doivotan
proces.
STARENJE I MODANE FUNKCIJE:
FUNKCIONALNO
NEUROODLSIKAVANJE
Pozitronska emisiona tomografija. (PET)
studijom su pokazali da se, u poreenju sa
mlaima, kod starijih odraslih javlja
smanjena aktivacija okcipitalnog korteksa pri
izvrenju zadataka
prepoznavanja lica
INDIVIDUALNE RAZLIKE U
MODANIM I KOGNITIVNIM
PROMJENAMA POVEZANE SA
GODINAMA
Starenje takoe prate globalne I regionalne
promjene u volumenu sive I volumenu bijele
mase.
I volumen bijele I volume sive mase se
smanjuje s godinama.