1

MINERALNA PREHRANA
Mineralne tvari ulaze kroz sustav korjena zajedno s vodom
Najvedi dio oko 98% nalazi se u tlu u obliku teko topljivih fosfata i kabonata
Manji dio je vezan uz estice tla ,a najmanji dio se nalazi u otopini tla
Najedi kationi : kalij,kalcij i magnezij
Anioni: nitrati,sulfati i fosfati
Dostupnost mineralnih tvari ovisi o pH
Mineralne tvari iz tla mogu se primati aktivno i pasivno
Aktivni transport-selektivan,potrebna energija i specifini proteinski prenosioci
Pasivan transpot neselektivan,bez utroka energije
Biogeni elementi : Mg CHOPKNS CaFe SiNa
Mikroelementi:cink,bor,bakar,klor,nikal,mangan
Ugljik (H) biljka prima iz atmosfere , vodik i kisik iz vode , a duik iz tla i atmosfere
Asimilacija duika
Rast biljaka ogranien je nedostatkom duika
Vie biljke apsorbiraju duek kao nitrat ion ili amonijak iz tla
Fiksacija duika
U tlu ivi mikroorganizmi koji mogu fiksirati duik iz atmosfere te ga pomodu enzima
NITROGENAZE reducirati u amonijak to se odvija u anaerobnim uvjetima
Simbiotska fiksacija duika
Neki mikroorganizmi(bakterije i gljive) koji mogu fiksirati duik iz atmosfere ive u simbiozi s
biljkama [npr.biljka roda Rhizobium ivi u simbiozi s mahunarskama ]
Na korjenu takvih biljka nalazi se nabreknuda koji se nazivaju noduli ili korjenski gomoljidi u
kojem se fiksirani duik pretvara u organski oblik
Kod povoljnih uvijeta viak fiksiranog kisika prenosi se u tlo
Vedina biljaka ne moe apsorbirati duik u obliku amonijevih iona nego se oni moraju
oksidirati do nitrata i nitrita Nitrifikacija
Mineralne tvari kao imbenici stanita
Tlo nastalo raspadom tjena pod utjecajem kie, vjetra ,temperaturne razlike, razliitih kiselina
Graa i kemijski sastav tla tj.pH odreuje koja de biljka uspjeti na kojem stanitu
Na kiselim tlima ive acidofilne ili kremene vrste (pitomi kesten, kiselica i borovnica)
Na lunatim tlima ive bazofilne ili vapnenake vrste (repa, kupus, luk, soja, pinat)
U nekim sluajevima su tla bogata solju te se biljke koje ive na njima nazivanju biljke slanog
podruja ili halofiti
Prilagodbe:izluivanje vika soli pomodu ljezda
Odbacivanje djelova tjela u kojima se nakuplja sol
Nakupljanje vede koliine vode u staninom soku
Divlji kesten, lipa, penica ne mogu rasti na tim tlima , a vrste tolerantnije na sol su pinat,
duhan, maslina
Neke vrste koje ive na siromanim tlima razvile su posebne prilagodbe za dodatno
opskrbljivanje mineralnim tvarima
1. Mikroriza
2


Simbioza korjena viih biljaka s gljivama
Gljiva funkcionalno zamjenjuje korjenove dlaice
Gljive u tlo izluuje kiseline koje povedavaju topljivost nekih minerala
Neke gljive su iskljuivo simbiotske
Najede su prisutne zeljaste kritosjemenjae npr.orhideje
2. Parazitske biljke

a) Potpuni paraziti (Holoparaziti)
Nemaju klorofil i u potpunosti ive na raun domadina npr. Vilina kosa,
volovod,potajnica
b) Poluparaziti (Hemiparaziti)
Imaju klorofil, mineralne tvari i vodu
Crpe iz ksilema domadina npr.imela pomodu haustorija ili sisulja
3. mesojedne /kukcojedne /insektivnorene biljke
Povremeno se hrane sitnim kukcima ijom probavom dobivaju mineralne tvari
posebice duik
ivotinje primamljuju ivim bojama, nektarom i listovima preobraenima u stupice
Npr.na listovima rosike nalaze se ljepljive izboine
Neke biljke imaju listove preobraene u vreve
Sve one imaju probavne ljezde koje lue probavne enzime























3

FOTOSINTEZA
S obzirom na nain ishrane :autotrofne i heterotrifne
Autotrofne dijelimo na : kemotrofne i fotosintetske (fotoautotrofne)




Prihvadanje svjetlosne energije i njono pretvaranje u kemijsku vre Biljni Pigment i ili Biljna
bojila
Vidljiva svijetlost dolazi na zemlju u obliku valova raznih duljina
Ozonski sloj zadrava vedinu zradenja valnih duljina manjih od 290 nm koje oteduju nukleinske
kiseline i bjelanevine
Vidljiva svjetlost od 380-760 nm uzrokuje : Fotosintezu
Fotomorfogenezu (promjene oblika inducirane
svjetlodu)
Fototaksije (pozitivna ili negativna gibanja u kojima
svijetlost odreuje smjer gibanja)
Fototropizme (pozitivno ili negativna usmjerena
gibanja vrsto priraslih organizama potaknuta
svjetlodu)
Vidljiva svjetlost naziva se fotobiolokim podrujem
Najaktivnije fotosintetsko tkivo naziva se mezofil lista, a nalazi se izmeu gornje i donje epiderme
, a u 1 stanici ima 30-40 kloroplasta

Fotosintetski pigmenti
Pigmenti su tvari koje apsorbiraju svjetlost
U biljkama su prisutni :klorofil A i klorifil B ,karotenoidi (uti i naranasti pigmenti), ksantofil (uti)
Jedino klorofil A moe neposredno sudjelovai u prevorbi Suneve u kemijsku energiju
Ostali pigmenti apsorbiraju svjetlost i prenose ju do klorofila A nazivaju se antenske molekule
Mjesto gdje se nalaze 2 molekule klorofila A ili samo 1 nazivaju se reakcijsko sredite
Reakcijsko sredite, antenske molekule i primarni akceptor elektrona nazivaju se fotosistem
Fotosinteza je jedini bioloki vaan proces u kojem se djelovanjem energije suneve svjetlosti
organske tvaripretvaraju u organske tj.proces pomodu kojeg zelene biljke veu svjetlosnu energiju i
pohranjuju u kemiskim vezama ugljikohidrata.
Unutar nje razlikujemo reakciju na svjetlu i reakciju u tami/Calvinov ciklus

Reakcija na svjetlu
Razlikujemo 3 reakcije: ciklika fotofosforilacija, neciklika fotofosforilacija, fotoliza vode
Svijetlost pobudi 1 elektron i izbaci ga iz molekule.Izbaeni elektron bogat je energijom koju
postepeno gubi na putu preko prenosioca.Energija koja se pritom oslobodi omoguuje sintezu
ATP-a .(ciklika fotofos.).
kemotrofne
o oksidiraju anorganske
spojeve iz okolia
fotosintetske
o pomodu svjetlosti iz anorganskih
stvaraju organske spojeve
4

Dio elektrona s klorofila ne vrada se u njega ved prelazi na NADP tvoredi NADPH2 . Iz tog de
skladateni vodik konano posluit za redukciju CO2 pri sintezi glukoze.(neciklika fotof.)
Pritom vano mjesto zauzima i proces razlaganja vode kojima voda slui kao drugi izvor
elektrona(fotoliza vode) , najvaniji produkt je kisik.

Calvinov ciklus/reakcija u tami
Dugi niz reakcija zatvoren u metaboliki krug .U plastidima se CO2 koji neprestano pritjee
vee s ribulozom, nastaje nestabilan spoj sa 6 ugljikovih atoma te fosfoglicerinska
kiselina.Da bi potom nastao aldenin potreban je NaDPH2 kao izvor vodika.Iz aldehina,
biljaka dobiva disanjem ATP, a on se pritom provodi u fruktozu, glukozu, asimilacijski
krob.Danjom razgrednjom i transportom u rezervne organe nastaje rezervni krob koji se
prevodi u ribulozu koja ponovo ulazi u reakciju s CO2 koji neprestano pritjee iz atmosfere

Utjecaj okolinih imbenika na stopu fotosinteze
Svijetlost
Postupnim povedanjem intenziteta svijetlosti moe se postidi povedanje stope fotosinteze
Pri odreenom intetitezu koji je razliit za pojedine biljne vrste postie se tzv.svjetlosno
zasidenje i daljnje povedanje intenziteta svjetlosti nema uinka
Temperatura
Biljke mogu fotosintetizirati i velikom rasponu temperatura od blizu 0 :C pa sve do oko 50:C
Voda
U uvijetima manjka vode pui se zatvaraju pa CO2 ne moe udi u list
Koncentracija CO2
Povedanjem koncentracije CO2 moe se postidi povedanje stope fotosinteze























5

DISANJE

Vedinu energije nune za odvijanje ivotnih procesa biljke dobivaju procesom staninog
disanja ili bioloke oksidacije
U procesu bioloke oksidacije djelovanje enzima razgrauje organske molekule do
jednostavnijih spojeva koji sadre manje energije
o 40% energije koja se pritom oslobaa iskoritava se za rad, a ostatak se oslobaa u
okoli u obliku toplinske energije
Postoje dva osnovna tipa disanja:
1. Aerobno disanje-disanje za koje je potrebna prisutnost kisika
2. Anaerobno disanje-vrenje koje se zbiva u odsutnosti kisika

AEROBNO DISANJE

Odvija se u 3 stupnja:
1. Glikoliza
2. Ciklus limunske kiseline ili Krebsov ciklus
3. Transportni lanac elektrona ili dini lanac
Glikoliza
Glikoliza se zbiva u citosolu
Obuhvada niz reakcija tijekom kojih se molekula glukoze razgrauje do dviju
molekula piruvata
o Pri tome se oslobaaju ATP (adenozin-trifosfat) i NADH (nikotinamid-adenin-
dinukleotid)
Za odvijanje glikolize nije potrebna prisutnost kisika
U prisutnosti kisika (aerobni uvjeti) piruvat ulazi u mithodndrije gdje se nastavlja
proces staninog disanja
o U mitohondrijima se piruvat prvo dekarboksilira (odcjepljuje se molekula
ugljikova dioksida), a zatim oksidira
o Nastala acetilna skupina vee se na koenzim A (CoA) pri emu nastaje acetil-
CoA koji sadrava vezu bogatu energijom
o Ta reakcija ini vezu izmeu glikolize i ciklusa limunske kiseline
Ciklus limunske kiseline ili Krebsov ciklus
Odvija se u mitohondrijima iskljuivo u aerobnim uvjetima
U tom ciklusu aktivirani se acetil-CoA potpuno oksidira do ugljikova dioksida
Ciklus zapoinje spajanjem acetil-CoA i oksaloacetata
Transportni lanac elektrona(dini lanac)
Dini lanac ini sustav prenositelja elektrona
Nakon izlijetanja iz ciklusa limnske kiseline vodikove atome prihvatit de njihovi
primaoci NADH, FAD (flavin-adenin-dinukleotid) i skupina citokroma
Prilikom predavanja vodika novom primaocu koji se time reducira, prvi se primalac
istom reakcijom oksidirao
o Zbog toga se ovaj lanac naziva i oksidativnim procesom
o Usko povezan s njim, u mitohondriju se odvija proces vezanja slobodne
energije u procesu fosforilacije tj. sinteze ATP-a

Potpunom oksidacijom jedne molekule glukoze u procesu staninog disanja moe nastati 36
molekula ATP-a od koji 32 molekule nastaju procesom oksidacijske fosforilacije
Dini ili respracijski kvocijent-odnos volumena ugljikova osloboenog disanjem i utroenog
kisika
Najnia temperatura pri kojoj biljna tkiva diu je oko -10C
6


ANAEROBNO DISANJE (VRENJE)
U tom procesu ATP se proizvodi iskljuivo supstratnom fosforilacijom
o Proces traje tako dugo dok postoji dostatna opskrba s NAD koji prima elektrone
tijekom glikolize
o Konani akceptor elektrona je organska molekula koja sama nastaje pri
razgradnji
Vedina organizama koji provode anaerobno disanje su fakultativni anaerobi (npr.
kvaeve gljivice i brojne bakterije), to znai da ATP mogu proizvoditi bilo vrenjem, bio
disanjem, ovisno o opskrbljivanju kisikom
Za razliku od fakultativnih anaeroba, obligatni anaoerobi mogu ivjeti iskljuivo u strogo
anaerobnim uvjetima
o U obligatne anaerobe ubrajaju se bakterije mulja
Ovisno o konanom produktu koji nastaje iz piruvata, postoje dvije vrste vrenja:
1. Alkoholno vrenje
2. Mlijeno-kiselinsko vrenje
Alkoholno vrenje
U alkoholnom vrenju piruvat se tijekom dviju reakcija pretvara u etilni alkohol
o U prvoj reakciji piruvat se dekarboksilira (odcjepljuje se molekula
ugljikova dioksida) do acetaldehida
o U drugoj reakciji acetaldehid se pomodu NADH reducira u etilni alkohol
S obzirom na to da je etilni alkohol u viim koncentracijama otrovan za stanicu,
kao stalni produkt moe nastajati jedino u vodenim biljkama jer ga one mogu
izluivati u okoli
Mlijeno-kiselinsko vrenje
U mlijeno-kiselinskom vrenju piruvat se pomodu NADH direktno reducira u
laktat bez oslobaanja ugljikova dioksida
























7

RAST I RAZVITAK BILJAKA

- U razvitku biljki sudjeluju rast i diferencija
- Rast je kvantitativna promjena tj. promjena veliine same stanice i broj stanica u tkivu
- Diferencijacija je kvalitativna promjena tj. pojavljivanje novih funkcija stanice tijekom njenog
razvitka
- Ove dvije funkcije se obino dogaaju istovremeno

Rast
- Rast biljke je ogranien meristemom (specijalizirana zona trajno embrionskog tkiva)
- Rast se dijeli na primarni i sekundarni rast
- Primarni rast se dogaa u vrnim dijelovima biljke (korijen, listovi i pupovi) gdje dijelovi
biljke rastu u duinu
- Sekundarni rast se dogaa u dijelovima biljke koji su prestali produno rasti, biljke na tim
dijelovima u vrijeme sekundarnog rasta poinju rast u irinu
- Oba oblika rasta su vezana za meristeme
- Primarni rast je vezan za vrni ili apikalni meristem, a sekundarni rast je vezan za bone ili
lateralni meristem
- U vrnom dijelu korijena razlikujemo 4 razliite zone rasta: korijenova kapa (titi vrni
meristem i olakava prodiranje korijena kroz tlo), vrni meristem (zona staninih dioba gdje
se vedina stanica ubrzano dijeli), zonu produnog rasta (vedina stanica raste u duinu) i zonu
diferencijacije (stanice se poinju diferencirati, prepoznajemo je po prisustvu korijenovih
dlaica)
- U vrnom dijelu meristema na listovima i pupovima nije tako dobro vidljiva podjela na zone
kao kod korijena

DIFERENCIJACIJA
- Procesom diferencijacije stanice kderi poprimaju svojstva koja se razlikuju od svojstva
roditeljskih stanica
- Kod biljaka je diferencijacija je esto reverzibilna
- Stanice se mogu dediferencirati (dediferencinirane stanice) koje se mogu poeti djeliti i tako
obnavljati cijelu biljku=>totipotentnost
- Rezultat totipotentnosti je regulacija aktivnosti gena
- Jedan od uzroka stanine diferencijacije gena je inekvalna ili asimetrina dioba do koje dolazi
zbog polarnosti unutar citoplazme prilikom koje nakon diobe nastaju dvije stanice kderi koje
prate razliite uzorke diferencijacije
- To vidimo iz epidermatskih stanica na korijenu iz kojih se razvijaju korijenove dlaice
- Na jednom kraju takve stanice je citoplazma guda iz koje de se razviti manja stanica s
gudom citoplazmom iz koje se stvaraju stanice korijenovih dlaica, a iz drugog kraja stanice
gdje je citoplazma rijea i vakuolizirana stvara se veda stanica s rijeom citoplazmom iz koje
se stvaraju stanice epiderme
- Polarnost nije samo svojstvo citoplazme, ved i stanica i organa
8

- Postoje 3 vrste difrencijacija: diferencijacija na izdanak i korijen (najvia razina),
diferencijacija u razliitim organima (stabljike, pupovi i listovi), a unutar svakoj od tih
diferencijacija postoje diferencijacije na tkivnoj i staninoj razini

EMBRIOGENEZA
- Embriogeneza zapoinje diobom zigote kod koje vidimo polarnost citoplazme
- Prvom diobom zigote, koja je asimetrina, nastaje jedna velika vakuolizirana stanica na
baznalnom kraju (bazalna stanica) i jedna manja stanica koja ima gusdu citoplazmu s mnogo
organela (vrna stanica)
- Iz vrne stanice se razvija vedi dio embrija, a iz bazalne stanice se razvija nositelj klice
(suspenzor) preko kojeg se embrio hrani
- Vrna stanica se nekoliko puta uzastopno dijeli i nastaje proembrio, a kasnije se razvija
embrio srcolikog oblika
- Embrio se poinje izduivati, a iz nositelja klice se poinje razvijati korijenak klice

STARENJE
- Kod biljaka moe nastupiti smrt pojedinih tkiva i organa, a one mogu ostati i dalje ive
- Zahvaljujudi aktivnosti vrnog meristema gornji dijelovi izdanaka imaju produljena
embriotska svojstva za razliku od u starijim, bonim organima (listovima, cvjetovima i
plodovima) nastupa proces starenja i na kraju ugibaju
- Kod mnogih biljnih vrsta postoji pravilan gubitak dijela izdanka
- Jednogodinje biljke nakon cvjetanja i stvaranja plodova te biljke ugibaju
- Zeljastim trajnicama krajem vegetacijske sezone ugibaju nadzemni dio biljke dok zimu
preivljavaju u obliku podzemnih organa (gomolj, lukovica, podanak)
- U proljede kod zeljastih trajnica se iz nadzemnog dijela razvija izdanak
- Na starenje biljaka nastupaju razliiti imbenici (unutranji i okolini)
- Unutarnji imbenici su biljni hormoni dok su okolini manjak vode, opskrbljenost mineralnim
tvarima, intezitet svjetlosti i duljine dana

NESPOLNO RAZMNOAVANJE
- Takav nain razmnoavanja je mogud zahvaljujudi svojstvu stvaranja sjemenki bez oplodnje
(apomiksija)
- Neke vrste se razmnoavaju vegetativnom organima (vegetativno razmnoavanje)
- Vegetativno razmnoavanje je mogude zahvaljujudi diferencijaciji pomodu koje biljka od
nekih odvojenih dijelova (stabljike, korijena ili lista) moe sama sebe poeti regenerirati i
tako stvoriti potpuno novu biljku
- Vegetativnim nainom razmnoavanja nastaju potpuno genetsko identine biljke (klonovi)
kao i roditeljska biljka
- Neke biljke se razmnoavaju reznicama kod kojih nastaje na reznoj plohi razvija masa
nediferciniranih biljnih stanica (kalusno tkivo) iz kojeg se razvija adventivno korijenje
- Neke biljke se mogu razmnoavati reznicama listova dok se neke vrste mogu razmnoavati
reznicama spreminim stabljikama cijepljenjem (granica ili pup neke biljke cijepi na drugu
srodnu biljku)
- Cijepljenjem biljaka stvaraju se razliite vrste i sorte bolje kvalitete