E drejta civile

1. NOCIONI I S DREJTS CIVILE

E drejta civile zakonisht defnohet si deg pozitive e s drejts q prfshin
trsin e dispozitave juridike q rregullojn marrdhniet shoqrore me
karakter pasuror. Lidhur me t drejtn civile profesor Finzhgar shkruan se
lnd e s drejts civile jan marrdhniet pasurore q lindin n lmin e
qarkullimit t mallrave dhe nn ndikimin e ligjit t vlers, pastaj disa veti
juridike personale t sujekteve juridike q marrin pjes n marrdhniet
pasurore t caktuara, si dhe t drejtat e personalitetit q mrohen me
metodn dhe mjetet e s drejts civile!. E drejta civile n kuptimin ojektiv
sht deg e s drejts private e cila si trsi e rregullave juridike i rregullon
ato marrdhnie pasurore n t cilat njerzit pr ojekt t marrdhnies
civile"juridike kan sendet, premtimet ose pasurin!.
#a. E drejta civile si disiplin shkencore $ studimi shkencor % t drejts civile
sht m % vjetri midis disiplinave shkencore"juridike. Edhe n &om shkenca
juridike sht identifkuar nj koh t gjat me shkencn civile juridike. '
mesjet n t vrtet n kuadrin e s drejts s kanoneve (kishtare), u
paraqitn edhe pikpamje t reja mi t drejtn penale. *egjithkt, theksi
kr+esor u vi mi studimin shkencor t s drejts civile.
2. EMRTIMI I S DREJTS CIVILE
Emrtimi i s drejt civile n nj mn+r rrjedh prej fjals latine ius civiles q
rregullonte marrdhniet midis q+tetarve romak. Emrtimi e drejta
pasurore e ka urimin nga marrdhniet shoqrore me karakter pasuror.
Emrtimi e drejta private, sht mjaft % prhapur dhe sht % lidhur
drejtprdrejt me ndarjen e t drejts n ius privatum dhe ius pulicum q
ishte karakteristik e s drejts romake. *e t drejt thuhet se juristt q
merren me t drejtn civile quhen civilist andaj edhe emrtimi % e drejt
civile sht % drejt.
3. OBJEKTI METOD! D"E SISTEMI I S DREJTS CIVILE
E drejta civile studion marrdhniet juridiko"civile. ,ra sht trsi normash
juridike civile me t cilat rregullohen marrdhniet shoqrore me karakter
pasuror. ' teori thueht se, ojekti % s drejts civile jan raportet shoqrore
me karakter pasuror, si dhe raportet tjera shoqrore q fllimisht nuk kan
karakter pasuror, por n instanc t fundit edhe ato mund t shprehen n
vler pasurore. E drejta civile sht deg e s drejts dhe si e till ajo
rregullon marrdhniet shoqrore me karakter pasuror si dhe disa
marrdhnie shoqrore q fllimisht jan jo pasurore por n instanc t fundit
shprehen si pasurore.
E drejta civile edhe pse shpesh identifkohet me t drejtn private, ajo nuk
sht e njejt. E drejta private sht deg e s drejts e cila rregullon edhe
ojektin e s drejts civile por edhe ojektin e disa degve tjera t pavarura
t s drejts. E drejta civile sht n lidhmni t drejt me ndarjen e
prgjithshme t s drejts private dhe pulike, pra ius pulicum dhe ius
privatum.
-. *etodat e s drejts civile ' teorin juridike si metoda t s drejts
civile zakonisht numrohen katr metoda (parime), t cilat jan t
prashkta pr tr ojektin e t drejts civile.
K#t$ %ari&e t# '# drejt#' civile ja(#)
.) /araarsia e palve dhe araarsia e vullneteve t t+re n raportin
juridiko"civil0
/) iniciativa e lir e palve n lidhjen e punve juridiko"civile0
1) sanksioni pasuror, dhe
2) qarkullueshmria e t drejtave sujektive civile.
*. +ari&i I ,ara,ar#'i'# '# %al#ve d-e ,ara,ar#'i'# '# v.ll(eteve t#
t/re #'-t# " parimi % par q na n me dije se, palt n raportin juridiko"
civil jan t araarta dhe vullneti % t+re sht % araart. 3+ parim
nnkupton se, n t drejtn civile midis palve gjithmon ekziston koordinimi
% vullneteve t t+re,
0. I(iciativa e lir# e %al#ve 1 q disa e quajn parimi % dispozivitetit
nnkupton se, krijimi % marrdhnies juridiko"civile lind n az t iniciativs
s lir t palve, respektivisht me vullnetin e lir t palve.
2. Sa(3'i$(i %a'.r$r #'-t# %ari&i I tret# I t# drejt#' civile 1
nnkupton se n rastet kur nuk prmushet raporti juridiko"civil n pajtim me
vullnetet e palve kontraktuese, ather si mas paraqitet sanksioni pasuror,
q dmth, goditet masa pasurore e deitorit, e jo siq sht n rastet tjera,
personaliteti.
4. 5ar3.ll.e'-&#ria 6,arjta7 e t# drejtave '.,je3tive civile 1
nnkupton parimin se t drejtat civile mund t arten nga nj sujekt % s
drejts n sujektin tjetr. ,ra t drejtat civile"sujektive jan t drejta q
jan t qarkullueshme. 4itullari % s drejts mund t art vetm ato t drejta
sujektive civile t cilat % ka edhe vet. 3jo sht e njohur q nga e drejta
romake, kur thuhetj5 !nemo ad alium plus iuris transferre poest quam ipse
possidat6, q dmth ! askush n tjetrin nuk mund t art m shum t drejta
nga ato t drejta t cilat vet % disponon6,
8. Si'te&i I t# drejt#' civile Lid-.r &e 'i'te&i( e '# drejt#' civile
e39i't$j(# d/ &#(/ra tradici$(ale) sistemi institucional dhe sistemi
pandect 7ipas sistemit institucional % cili prejardhjen e ka nga juristi % njohur
romak 8aji, e drejta civile ngahet n tri pjes5
#. ,ersona (personae)
9. 7ende (res) dhe
-. ,adi (actiones)
,r dallim nga sistemi %nstitucional, ekziston edhe sistemi pandect, % cili sht
prvetsuar n t drejtn gjermane, por nat+risht edhe k+ s+stem prejardhjen
e ka nga e drejta romake, sepse lidhet drejtprdrejt me emrin e :ustinianit.
SI%a' 3#ti 'i'te&i e drejta civile (da-et (# 3at#r %je'#)
#. ,jesa (e drejta) sendore
9. ,jesa (e drejta) e oligacioneve
-. ,jesa (e drejta) familjare dhe
;. ,jesa (e drejta) e trashgimit.
7istemi i s drejts civile nnkupton trsin e dispozitave dhe rregullave
juridike q jan t prashkta pr t gjitha degt e s drejts civile.
:. I('tit.ci$(et t-e&el$re t# '# drejt#' civile ' t drejtn civile
ekzistojn shum institute juridike. *e institute juridik kuptojm trsin e
normave juridike q rregullojn nj lmi t caktuar. %nstitucionet themelore n
t drejtn civile konsiderohen5
."pronsia, q sht karakteristik pr t drejtn sendore,
/"kontrata, q sht karakteristike pr t drejtn e det+rimeve,
1"testamenti (pr t drjtn trashgimore).
1;. E DREJT! D"E EKONOMI!
E drejta dhe ekonomia kan ndikime reciproke. <do marrdhnie shoqrore
het raport juridik kur ajo marrdhnie rregullohet n mn+r juridike dhe
sanksionohet juridikisht. ,ronsia si institute juridik titullarit sendit q sht
oject % pronsis % ofron edhe vlera ekonomike. ,ronsia si e drejt asolute
dhe nocion juridiko"astrakt paraqitet pr qllime ekonomike.
11. E drejta civile d-e 3$di<3i&et &# t# r#(d#'i'-&e (# ,$t#
E drejta civile si deg e veqant e s drejts q rregullonte nj lmi juridike
shum t gjer, shprehte nevojn pr nj kodifkim t saj.
3odet m t rndsishme n ot numrohen5
"3odi 1ivil Francez % vitit #=>;,
"3odi % ,rgjithshm % .ustris % vitit #=##,
"3odi 8jerman % vitit #?>>,
"3odi civil @viceran % vitit#?A>,
"3odi civil 7ovjetik % vitit #?99 etj.
12. K$di civil 6C$de Civile7 #'-t# 3$di &# I r#(d#'i'-#& I t# drejt#'
civil. Bsht nCjerr n Franc. Bsht aprovuar n vitin #=>; dhe ri
rregullimin e marrdhnieve juridikoDcivile n nj nivel shum t lart juridik.
3odi 1ivil mshtetjen e vet e ka n t drejtn romake dhe n t drejtn
zakonore franceze. 3odi njihet me emrin 3odi % 'apoleonit, pr shkak t rolit
q ai pati n nCjerrjen e tij.
13. K$di Civil !.'tria3 I vitit 1811 1 sht kodi m % rndsishm q u
nCorr n fllim t shek E%E. *shtetet n parimet e s drejts romake dhe
sht shkruar m nje gjuh t kuptueshme. 3odi 1ivil .ustriak sht zatuar
edhe n territoret e ish :ugosllavis dhe lirisht mund t thuhet se dispozitat e
tij si rregulla t s drejts civile mund t zatohen edhe sot.
1*. K$di civil =jer&a(> 7i kod m ashkohor % cili u nCorr n vitin #?>>,
prman edhe shum institucione juridike, t cilat nuk % njihete 3Fdi 1ivil
Francez. 3odi 1ivil 8:erman ka psuar ndr+shime dhe plotsime t shumta.
,ati ndikimin e vet n nCjerrjen e kodeve dhe legjislacioneve civile t shum
shteteve tjera.

10. K$di civil ?vicerra( 1 Edhe @vicrra ri kodifkimin e s drejts civile.
3+ kod sht aprovuar n vitin #?>A. ' @vicrr, pjesa e t drejts civile $
det+rimet jan rregulluar me kod t veqante q nuk sht karakterisitke pr
shtetet e tjera. 3odi @vicerran pati ndikim n nCjerrjen e kodeve t shteteve
tjera dhe lirisht mund t thuhet se 3odi 1ivil 4urk % vitit #?9G sht nj kopje e
3odit 1ivil @vicerran.
12. K$di Civil I S-@i%#ri'# 1 H nCor n vitin #?9? koh q % prket
*retris s .hmet @ogut, dhe sht % inspiruar nga kodi 1ivil Francez,
%talian dhe ai zviceran. 3+ kod mundsoi t rregullohen marrdhniet juridike"
civile n mn+r m t hollsishme. *irpo ndr+shimet n sistemin juridik t
7hqipris krijuan nj legjislacion tjetr t pavarur t 7hqipris pas vitit
#?;I pr t dal n nj sistem juridik t pas viteve #??> dhe t nCirret nj
kod % ri civil q konsiderohet modern. 3odi % ri 1ivil % &epuliks s 7hqipris
sht miratuar n vitin #??; dhe h+ri n fuqi me datn 9?.>A.#??;.
14. E Drejta civile d-e e Drejta Aa&iljare
2eri sa n t kaluarn e drejta familjare ishte pjes e s drejts civile tani
kto jan t ndara ndrmjet t+re. E drejta civile ka si ojekt raportet e
mallrave. E drejta familjare ka ojekt studimi nj lmi krejt tjetr t
marrdhnieve shoqrore, kto marrdhnie jan jeta ashkshortore dhe
familja, t cilat ekzistojn n qdo shoqri njerzore.
18. E drejta civile d-e e drejta ad&i(i'trative
3to jan d+ deg t vjetra t drejtsis dhe gjithashtu krejtsisht t
kundrta pr nga ojekti dhe metoda e rregullimit. 3to d+ lnd paraqesin
d+ lloje themelore t rregullimit juridik t marrdhnieve shoqrore.
,rmendim se t drejtn civile e karakterizon metoda e arazis s palve,
koordinimi % vullnetit t t+re ashk me sanksionin pasuror. ,r t drejtn
administrative sht karakteristik metoda e nnshtrimit t palve"
suordinacionit t t+r ashk me sanksionin personal pa marr paras+sh
intenzitetin e kti sanksioni.
1:. E drejta civile d-e e drejta e %.(#'
2ikur marrdhniet e puns i rregullonet e drejta civile. 7ot e drejta e puns
sht deg e pavarur e s drejts e cila sht formuluar n fllim t shek E%E
si rezultat i intervenimit m t madh t shtetit n rregullimin e
marrdhnieve t puns.
2;. E drejta civile d-e e drejta treBtare
E drejta tregtare paraqet nj trsi t pavarur q ka dalur"uruar nga e drejta
civile. E drejta ekonomike n t kaluarn sht quajtur e drejt tregtare. '
kushtet e sodit e drejta tregtare sht lnd q rregullon marrdhniet
pasurore n mes personave
juridik"shoqror.
22. E drejta civile d-e e drejta e %r$ced.r#' civile
Lidhjet dhe kufjt e s drejts civile me degt tjera t drejtsis $ E drejta
civile ka lidhje edhe me disa deg t drejtsis, por pr ars+e t zhvillimit
shoqror, sidomos gjat shekullit EE disa deg t s drejts pulike
deprtuan n at civile, duke ndr+hsuar mjaft shum disa institucione t saj,
nga ana tjetr paraqitn deg t reja t drejtsis.
2*. B.ri&et e '# drejt#' civile (da-e( (#)
#. /urime materiale
9. /urime formale
/urim material $ sht fuqia shoqrore q prcakton normat, gjegjsisht
vullneti % klass sunduese n secilin shtet. ,ara lufts e drejta civile si dhe
drejtsisa prgjithsisht u shrente klass orgjeze. 2rejtsia jon e
sotshme e edhe e drejta civile sht shprehje e vullnetit t t gjith
punuesve t ventit.
/urimet Formale $ ato forma n t cilat paraqiten normat % quajm urime
formale t s drejts. /urimet formale t s drejts jan5 ligji, zakoni, praktika
gj+qsore dhe shkenca juridike.
20. LiBji > 5#(dri&i I LiBjit (daj ,.ri&eve tjera t# '# drejt#' civile>
' t drejtn civile urime t drejtsis nuk jan vetm ligjet n kuptimin e
vrtet, dmth aktet normative q % nCjerr kuvendi si organ legjislativ. '
teorin sovjetike sht konsideruar se ligji sht urim % vetm % drejtsis e
edhe % s drejts civile. 3+ qndrim sht mekanik dhe nuk % prgjigjet
realitetit. ,raktika jon prgnjeshtropi pohimin se ligji sht % vetmi urim %
s drejts civile. ,raktika civile"juridike zhvillohet para gj+qeve. 3to jan ato
organe shtetrore prmes t cilave het zatimi % normave civile"juridike.
22. Retr$a3tiviteti i liBjeve civile 1 ' drejtsi ekziston parimi q ligjet t
mos veprojn n mn+r retroaltive. ,alt kur vihen n ndonj raport juridike,
kan paras+sh drejtsisn positive, q n at moment sht n fuqi. ,r kt
ars+e sht q ligji t mos veproj n mn+r retroactive.Ekzistojn situate kur
k+ parim nuk munt t zatohet me konsekuenc. 3jo ndodhe m s shpeshti
kur nj pun juridike sht prcaktuar gjat kohs kur ligji % vjetr ka qen n
fuqi, por prodhon veprime pt t ardhmen kur ligji m % ri h+n n fuqi.
22a. E drejta 9a3$($re 1 n vendet moderne e drejta e shkruar (ligji) po e
sht+n n plan t d+t t drejtn zakonore. Ekzistojn disa vende siq sht
.nglia ku ligje n t drejtn civile nuk ka, dhe sipas mendimit t disave,
mretron vetm e drejta zakonore. ' kontinentin evropian n vendet
orgjeze, e drejta zakonore zatohet n munges t dispozitave ligjore.
24. C9a('at 1 @akonet tregtare t tuuara dhe t sistematizuara n
prmledhje quhen uzansa. ' vendet orgjeze uzansat % pulikojn
korporacionet e tregtarve dhe t industrialistve. ,ra ato jan t nat+rs
dispozitive dhe palt me vullnetin e vet mund ti ndr+shojn. Hzansat
parashohin p.sh se si ndonj prodhim drgohet, paketohet, sa guCon t ket
meturina si dhe ku ruhet. ,rveq kt+re uzansave t veqanta ekzistojn
edhe uzansat e prgjithshme. .to n nj pjes t madhe nuk jan zakone
juridike, e as
zakone juridike relevante, n tregti n trsi, por kto jan rregulla juridike q
% prmajn ligjet civile dhe tregtare.
28. I(ter%reti&i i liBjeve 1 sht prolem % prgjithshm % zatimit t
ligjeve pasiq dihet q ligji sht % shkruar, % shprehur me kuptim, %
prcaktuar dhe ai nuk ndr+shon kurse jeta ndr+shon, paraqiten gjithmon
situate t reja t cilat ligjvnsi nuk ka mundsi ti parashoh.3emi
interpretimin z+rtar dhe at gj+qsor. %nterpretimin z+rtat t ligjeve e jn
organet prkatse shtetrore me qllim t zatimit t t+re. %nterpretimi z+rtar
mund t jet gj+qsor n qoftse e n gj+qi me rastin e gj+kimit, dhe legal
kur e n organi q e ka aprovuar, apo organi % veqant % autorizuar nga
organi ligjdhns. %nterpreitmi gj+qesor $ n doktinn e vjetr deri ka mesi %
shek t kaluar ka ekzistuar otkuptimi se gj+qtari me rastin e interpretimit
t ligjit duhet t gjej dshiren e ligjdhnsit. 3+ otpuptim ka qne pasje e
msimeve t shkolls s t drejts nat+rore. ,rkundr kti otkuptimi se n
interpretimin e ligjeve nuk sht e rndsishme t dihet qka deshi
ligjedhnsi kur nCorri ndonj dispozit por qfar dispozitet do t nCirrt sikur
t jetonte kohen kur shq+rohet kontsti konkret. 4eknika e interpretimit t
ligjeve " interpretimi i ligjeve mund t jet gramatikor, logjik, sistematik dhe
historik.
2:. !(al$Bjia 1 .nalogjia paraqet mn+rn kr+esore t interpretimit me
ann e t cils plotsohen zraztsirat juridike. ' qoft se n t drejtn
civile nuk ka dispozit ose rregull ekskluzive, kontesti zgjidhet prmes
analogjis. ,ra analogjia sht zatim % ligjit n ato raste q ligji nuk %
parasheh, por t cilat jan t ngjashme me rastet q ligji % parasheh. 'se
rasti sht parapar n ndonj dispozit tjetr, ather kemi analogjin ligjore.
' qoftse rasti nuk sht parapar n ndonj dispozit por duhet t nCirret
nga parimet m t prgjithshme t sistemit civil"juridik, ather kemi
analogjin juridike
3;. +ra3ti3a Bj/@#'$re 1 Bsht e qarte se roli % gj+qtarit n interpretimin e
ligjit nuk hst vetm pasiv por edhe aktiv krijues. ,astaj dihet se
intepretimin q e n gj+qtari duke e kr+er det+rn e tij nuk sht qllim pr
vetveten por pr ars+e t zatimit t s drejts. 3+ zatim % s drejts quhet
praktik gj+qsore. ' qoft se praktika gj+qsore do t nCirret si urim % s
drejts, vendimet e gj+qtarit n disa raste do t vlenin si rregull e
prgjithshme edhe pr rastet e tjera e jo vetm pr rastin konkret.
3;a. S-3e(ca j.ridi3e 1 .s autort orgjez nuk e konsiderojn shkencn
juridike si urim t drejtprdret, por vetm si urim indirect t drejtsis.
Edhe tek ne shkencn juridike mund ta marrim si urim indirect t drejtsis.
2uke kritikuar t drejtn ekzistuese dhe duke propozuar shkencn juridike,
kjo ndikon shum edhe n krijimin e s drejts s shkruar.
31. R!+ORTI CIVIL 1 JCRIDIK
" E drejta n kuptimin ojektiv dhe sujektiv
7iJ dim e drejta sht tuim i normave juridike q rregullojn marrdhnie
t caktuara shoqrore. E drejta ojektive $ t gjitha normat t cilat rregullojn
nj raport t caktuar shoqror i quajm institut juridik p.sh kemi institutin
juridik t pronsis q prfshin t gjitha normat q kan t jn me
pronsine. 3emi institutin e prfaqsis, testametit, kontrats etj. E drejta
sujektive $ .to t drejta q individi ose grupi i individve dmth sujektet e
s drejts, e nCjerrin prej norms prej t drejts oligative, e quajm t drejt
sujektive. ,.sh fmiju ose prindi sh i paaft pr pun, krkon majtjen e
tij, ai ka t drejt sujektive q t nCjerr nga dispozita q e rregullojn
det+rimin pr majtjen e s drejts oligative.
31a. D.@ia j.ridi3e 1 ekziston ather kur nuk ekziston e drejta t cils i
prgjigjet ndonj det+rim, por ekziston mundsia e nj personi q me
deklarimin e vullnetit t tij ndikon n krijimin, ndrrimin e ndonj t drejt
sujektive, p.sh kur dikush sht trashgimtar e deklarohet se nuk e pranon
trashgimin.
31,. =je(dja j.ridi3e 1 8jendjea juridike ekziston ather kur ekzistojn disa
elemente, rrethana juridikisht relevante, t cilat n t ardhmen shndrrohen
n t drejtn sujektive p.sh prindrit jan n gjendje t veqant juridike ndaj
fmijs q duhet ti maj, nse nuk mund t mahen vet.
31c. +$9ita j.ridi3e $'e 'tat.'i 1 sht grumull i rrethanave lidhur me
nj person q ndikon n realizimin dhe mrojtjen e t drejtave t tij
sujective.
32. E drejta '.,je3tive e '-i3.ar 'i ra%$rt j.ridi3 1 Eshte e ditur se e
drejta sujektive sht gjithmon raport midis shum personave, raport
shoqror, raport midis njerzve e jo raport midis njerzve dhe sendeve. 'se
kt raport e shikojm, jo vetm nga pikpamja e artsit t ksaj t drejte
sujektive, por edhe nga pikpamja e artsit t oligimeve, ather do t kemi
raportin juridik n t drejtn civile p.sh pronsia sht e drejt sujektive
nse shikohet nga pikpamja e titullarit t asaj t drejte.&aporti juridik mund
t jet i ndr+shm pr nga lloji, mn+ra e krijimit sipas veprimit, pr kah koha
q zgjat etj. 7a i prket raportit juridik ato jan5
a) ,ersonat q jan arts t t drejts dhe oligimeve dhe
) vet kto t drejta dhe oligime.
33. S.,je3tet e '# drejt#'
7ujekti i s drejts sht artsi i t drejtave dhe det+rimeve. 7ujekte t s
drejts mund t jen presonat e ndr+shm fzik ose kolektivitet, grupet
ashksit e personave fzik t shikuar si trsi. .ftsia e personave fzik ose
juridik q t jen arts t s drejtave dhe det+rimeve quhet aftsi juridike.
*e fjal t tjera aftsia juridike don t thot t jesh suject n t drejtn, kjo
sht mundsi q t kesh t drejta dhe det+rime. .ftsia pr t vepruar sht
aftsi q me deklarimin e vullnetit t vet t ftoj t drejta dhe det+rime dhe
prgjithsisht t ndrrmarrin veprime juridike.
33a. !At#'ia j.ridi3e d-e e ve%ri&it 1 .ftsia e presonave fzik dhe juridik,
q t jen arts t s drejts dhe det+rimeve quhet aftsi juridike. 'drkaq
aftsia pr t vepruar sht aftsi q me deklarimin e vet t vullnetit t
ftojn t drejta e det+rime dhe prgjithsisht t ndrrmarin veprime juridike.
7ecili sujekt me vet at q sht sujekt, ka aftsi juridike, por nuk sht e
thn se ai duhet t ket patjetr edhe aftsi pr t vepruar. 3shtu p.sh
fmiu i posalindur sht juridikisht i aft. .i p.sh menjher mund t
trashgoj, t marr si dhurat ndonj send dhe me kt t ftoj t drejtn
sujective, n rastin konkret t drejtn e pronsis.,or ai akoma nuk sht %
vetdijshm, nuk mund t ftoj t drejtn sujective me veprimin e vet, por
me veprimin e ndonj personi tjetr"t prfaqsuesit (prindit, kujdestarit) etj.
3*. +er'$(at <9i3
3uptimi $ 7ipas t drejts son t sotshme t gjith personat fzik posa lindin
ehen sujekt t s drejts. 7hikuar historikisht, personat fzik nuk jan
konsideruar sujekt i s drejts p.sh n t drejtn romake skllavt nuk kan
qen sujekt i s drejts por ojek i s drejts ( res $send) Keprimi i personit
fzik $ < personi fzik t jet juridikisht i aft, nevoitet t lind i gjall,
gjegjsisht t jep shenja jete. 'drkaq fmiu i lindur parakohe, q sipas
rregullave mjeksore gj+sore nuk mund te jetoj, megjithse me rastin e
lindjes jep shenja jete, nuk duhet t konsiderohet n drejtsi. < personi fzik
t ftoj aftsin juridike, nevoitet t ket formn e njeriut dmth t mos ket
lindur si i ashtuquajtur monstrum. ,ushimi i aftsis juridike $ .ftsia juridike
vazhdon deri sa personi fzik t jet i gjall dhe ndrprehet me vdekjen e tij
ose shpalljen i vdekur.
30. !At#'ia %#r t# ve%r.ar e %er'$(ave <9i3 17ipas t drejts son
personat fzik veprojn sipas rregullit madhor kur mushin #= vjet, apo kur
fmiju para mushjes s moshs madhore martohet. ,ersonat deri n
moshn #= quhen t mitur dhe t paaft pr t vepruar. ,or paaftsia e t+re
pr t vepruar nuk sht e njejt. ,ersonat q jan n moshn #; vjeqare apo
t miturit e rinj jan krejtsisht t paaft pr t vepruar, kurse personat prej
moshs #; vjeq gjer n moshn #= vjet ose t miturit m t vjetr jan t
aft per t vepruar n mn+r t kufzuar.
32. !tri,.tet e %er'$(it <9i3 1 ,ersonat fzik kan disa atriute q
shrejn pr identifkimin, shnimin, caktimin juridik t at+re personave.
3to atriute jan nganjher disa t drejta sujektive t lidhura pr personin
fzik p.sh emri, nganjher gjendja juridike por n qdo rast jan t lidhura
sidomos pr sujektivitetin juridik t personave fzik. 7i atriute t personit
fzik jan5 emri, vendanimi, vendqndrimi, shtetsia, lirat e gjendjes civile.
34. +er'$(at j.ridi3 1 3rijesat e tilla t cilave iu sht njohur cilsia e
sujektit juridik quhen persona juridik. ,.sh kur lejm ndonj sent prej
primusit midis nesh krijohet raporti juridik. 7ecili prej net d+ve n kt
raprort ka t drejta dhe det+rime. ' jetn ton t prditshme takojm
shum shpesh persona juridik. 'se n mngjes lejm gazetn, vihemi n
raport juridik me prfaqsuesin e ndrmarrjes pr shprndarjen e sht+pit q
gjithashtu sht person juridik, vozitemi me trenin q % prket ndrrmarjes
elektike komunikative etj. ,erson juridik sht vetm ai kolektiv njerzish t
cilt kan nj far pasurie dhe mas pasurore dmth tuim t vlerave
ekonomike me qllim t kr+erjes s ndonj veprimtarie ekonomike. ' t
drejtn orgjeze ekzistojn d+ lloje themelore t personave juridik5 shoqatat
dhe institucionet.
34a. S-$@atat 1 Ekzistojn ather kur kemi shum persona dhe ashkohen
me qllim t arritjes s ndonj qllimi ekonomik, kulturor, sportive. /ashkimi %
ktill % individve paraqet ather nj organizim t veqant q n t drejtn
civile njihet si trsi nj suject unik. 7hoqata ka antart e vet, qndrimin e
t+re ngaj shoqats si trsi si dhe marrdhniet reciproke midis shoqats si
trsi si dhe marrdhniet reciproke midis shoqats % caktojn rregullat
themelore ose statusi % shoqats.
34,. I('tit.ci$(i > 4ek institucioni ekziston nj mas e caktuar pronsore
dmth tuim % vlerave ekonomike, q ka qllim t caktuar. .jo gjithashtu %
sht kushtuar arritjes s qllimeve dhe interesave t disa njerzve por ata
njerz t cilt plotsojn disa qllime, interesa t veta nprmjet ksaj mas
nuk jan organizativisht aq t fuqishm sa shoqata. 3jo mas pasurore
shfr+tzohet n az t aktit t caktuar mi themelimin.
34c. Kriji&i I %er'$(it j.ridi3 1 q personi juridik t ekzistoj e drejta
positive duhet t njoh kto marrdhnie shoqrore5 uniteti organizativ dhe
masn pasurore q prjn personin juridik. 3jo njohje nga ana e s drejts
positive sht e mundshme n d+ mn+ra5 nprmjet t paraqitjes dhe
nprmjet lejes. 7istemi % paraqitjes ekziston ather kur pr njohjen e
personit juridik nga ana e s drejts positive nevoitet q ai person juridik ti
paraqitet pushtetit prkats administrative. Frganet e pushtetit kan pr
det+r t marrin n dijeni ekzistimin e personit juridik, prveq ather kur
qllimet e tij jan antiligjore ose prgjithsisht t pa lejueshme.
34 @. M,ari&i i %er'$(it j.ridi3 1 ,araqitet ather kur zhduken ato
elemente q jan t domosdoshme pr ekzistimin e tij. 2mth n qoft se
zhduket uniteti organizativ, n qoft se zhduket edhe pasuria e personit
juridik si dhe n qoft se veprimtaria e personit juridik nuk kr+het sipas
rregullave t paraqitura ose t lejuara, prandaj ai het anti juridik
gjegjsisht organ administrative q ka dhn lejen ather heq at leje dhe
ndalon punn e personit juridik.
34d. S-$@atat 'i %er'$(a j.ridi3 1 4e shoqata jan esenciale antarsia
dhe qllimet e caktuara n rregullat themelore q ajo antarsi me ndihmn e
mass pasurore t shoqats dshiron t realizoj. Frgan karakteristik %
shoqats sht kuvendi % antarve si organ m % lart. .i mahet t paktn
nj her n vit dhe jep s+nimet e prgjithshme pr punn e t+re. ' qoft se
shoqata sht e madhe pr kuvend zgjedhen delegatt t cilt prfaqsojn
antart. 3uvendi sipas rregullit zgjedh nj organ operativ % cili udhheq
punn e prditshme t shoqats, zakonisht sht kolektive dhe q+het kshill
drejtues ose ekzekutiv dhe nj organ mikq+rs. 3uvendi mund t zgjedh
edhe organin individual $ kr+etarin, e kr+etari mund t zgjedh edhe vet
kshilli drejtues prej antarve t vet. 8jithmon duhet t caktohet ndonj
person, zakonisht kr+etari apo m shum persona t caktuar, t cilt
prfaqsojn shoqatn n pikpamje civile juridike sipas vet statusit dhe n
emr t shoqats kr+ejn veprime dhe pun juridike.
38. D$(daci$(et 'i %er'$(a j.ridi3 1 ' drejtsin ton t paralufts
fondacionet kan qen form e rndsishme e personit juridik. .to jan n
t vrtet institucione private. ,r themelimin e fondacionit jan nevojitur5
deklarata e vunllnetit mi themelimin e fondacionit dhe leja e organeve
kompetente. ' drejtsin e sotme, gjithashtu mund t ekzistojn
fondacionet, ,r themelimin e fondacionit nevojiten po ato kushte t
paralufts, deklarimi % vullnetit dhe leja. .to jan krijuar q dikush ta l me
testamentin e
vet ndonj mas pasurore pr arritjen e ndonj qllimi t lejuar.
3:. O,je3tet e '# drejt#' civile
Fjekt jan krejt ajo n qka sht e drejtuar ndonj e drejt sujective, n
qka ose llidhur me t ciln gj realizohet ajo.
*;. ll$jet e $,je3tit t# '# drejt#' civile> Fjekt % s drejts civile mund t
jet vetm ajo q n mn+r indirekte ose direkte mund t kufzohet n
vlerat ekonomike, gjegjsisht n t holla. 3jo % prgjigjet esencs s t drejts
civile, sidomos sanksionit t saj ekonomik. 3to ojekte jan5sendet, vlerat e
njerzve, vlerat personale dhe produktet e fr+ms s njeriut
*1. Se(det > jan ojekt m i rndsishm % s drejts civile. 7endet jan
pjes materiale t nat+rs mirpo q nj pjes materiale e nat+rs t jet
send n kuptimin juridik $teknik t s drejts civile nevoiten d+ kushte5 kushti
fzzik dhe kushti shoqror. 3ushti fzik qndron n at q ajo pjes e nat+rs
t jet faktikisht apo n mn+r vizuele n pushtetin ton fzik, pr kt
ars+e hapsira e lir ajrore, ujrat n oqeane planetet, meteort nuk jan
sende. ,or ajri % komprimuar pr prdorim teknik gjithashtu sht send, ai
gjendet n pushtetin ton fzik. 3ushti shoqror $ 2F t thot se pjesa e
nat+rs q konsiderohet si send n drejtsi duhet t jet njkohsisht mall
nga pikpamja ekonomike. .tom und t jen oject t degve tjera t
drejtsis p.sh t s drejts administrative, por pr nga pikpamja e t drejts
civile jan jasht qarkullimit, p.sh varrezat nuk jan sende n t drejtn civile
dhe nuk mund t jen oject % qarkullimit civil"juridik ejt.
" 'darja e sendeve " sht n t patundshme dhe t tundshme. %
patundshm sht ai send q nuk mund t transferohet prej nj vendi n
vend tjetr. E patundshme sht toka dhe krejt ajo q sht e ndrtuar n
tok. 7endet tjera jan t tundshme.
7endet e hargjueshme jan ato sende qllimi % t cilave sht q me nj
prdorim t shpenzohen ose tjetrsohen. 3to jan p.sh lndt e para,
ushqimi, t hollatetj.
,r nga lloji, sendet mund t jen t caktuara ose gjenerike, jan ato sende
q caktohen dhe shnohen sipas llojit, numrit dhe sasis p,sh drithi i gjinis,
dhe lloji prkats.
*2. Se(det e %atr.% 1 2isa autor konsiderojn edhe sende patrup. 'darjen
e sendeve pa trup e gjem pr her t par n t drejtn romake. 8aji me
sende patrup nnkupton5 t dejtn e trashgimit, t gzuarit e fr+teve madje
edhe t drejtn e oligacionit. ,r ars+e praktike nuk sht e nevojshme t
konsiderojm t drejtn si sen t patrup.
*3. Ve%ri&et e (jer#9ve 1 :an gjithashtu pr kah struktura e vet
ekonomike mallra, por ato drejtsia prap se prap nuk i konsideron sende.
'uk sht qdo veprim njerzor lnd e s drejts civile, por vetm ai q
ndonj mn+r shprehet n mn+r monetare, t kufzohet me t holla
p.shpuna n organizimin e piknikut vullnetar nuk sht lnd e s drejts
civile, pastaj nse dikush kndon n piknik ather as k+ nuk sht ojekt i s
drejts civile. Edhe mosveprimi i ndonj personi domethn rezervimi nga
ndonj veprimtari q prndr+she sht lejuar, n qoft se k+ rezervim ka
ndonj interesekonomik pr paln tjetr mund t jet lnd e s drejts
civile.
*3a. Vlerat %er'$(ale 1 nderi, shndeti, dija, liria personale, integriteti fzik,
shpirtror dhe moral, sekreti personal, liria e vetdijes etj, jan vlerat m t
mdha n jet. Klerat ekonomike jan az e t+re e domosdoshme, kusht i
domosdoshm pr ekzistimin e t+re por vetm kusht. Klerat personale jan t
lidhura me personalitetin fzik dhe jan pjes integrale e ktij personaliteti.
,or edhe personat juridik mund t ken disa vlera personale p.sh frma e
ndrrmajes, zri i mir i personit juridik etj.
*3,. +r$d.3tet e '-%irtit (jer#9$r 1 sht krejt ajo q krijon apo prmes
s cils shprehet shpirti njerzor, mendja, jeta emocionale e njeriut. 3to jan
t arriturat ose realizimet shkencore apo artistike n prodhimtarin materiale.
,roduktet e shpirtit njerzor duhet ti dallojm prej vlerave personale, sepse
ato nuk paraqiten n vet jetn e rendshme shpirtrore t njeriut por
ojektivizohen.
KRIJIMI D"E MB!RIMI I R!+ORTEVE JCRIDIKE
**. Da3tet j.ridi3e 1 Ket dispozita vet norma nuk sht e mjaftueshme
pr krijimin e raportit juridik. <do raport jetsor dhe shoqror prhet nga
disa rrethana, fakte q jan reciprokisht t lidhura. Faktet juridike ndahen n
ngjarje dhe veprime.
**,. NBjarjet 'i Aa3te j.ridi3e mund t jen t ndr+shme p.sh lindja,
vdekja, kalimi i kohs s fatkeqsis elementare, smundja psikike et. &rufeja
e m+t kalin me vet kt maron e drejta e pronsis mi kalin. ' kt
pikpamje rrufeja sht fakt juridik
**c. Ve%ri&et e (jer#9ve 'i Aa3te j.ridi3e> si fakte juridike jan shum
m t rndsishme, ato ndahen n veprime t lejuara dhe t palejuara.
Keprimet e palejuara quhen 2elikte dhe ato krijojn oligimin q t
kompensohet dnimi q dikush e ka shkaktuar. Keprimet e lejuara i ndajm
n pajtim me drejtsin dhe veprimet t vullnetit. Keprim n pajtim me
drejtsin sht ai veprim njerzor q nuk sht % ndaluar por
pr kah drejtsia sht % lejuar, por nuk sht ndrruare me qllim q t
krijohet, ndrrohet ndonj e drejt. Keprime t vullnetit jan ato q
ndrrmirren pikrisht me qllim q t prodhohet ndonj efekt ojektiv juridik %
lejuar nga drejtsia. Keprimet e vullnetit jan n t vrtet deklarim %
vullnetit. 2eklarimi % vullnetit me qllim t krijimit, ndrrimit ose marimit t
raportit juridik sht fakti m % rndsishm dhe m % shpesht.
*2. T.,i I Aa3teve 1 Bsht % rrall rasti q vetm nj fakt juridik t shkaktoj
krijimin, marimin, ose ndrrimin e ndonj t drejt ojective gjegjsisht t
raportit juridik, megjithse ka edhe raste t tilla, pr shemull gjetja e
sendeve. @akonisht krkohen m shum fakte. 4 gjitha faktet q duhet t
mlidhen pr krijimin, marimin ose ndrrimin e ndonj t drejt prjn
tuin e fakteve.
*4. S.%$9i&et d-e <3'i$(et 1 7upozimet jan mjet shum % doishm %
tekniks juridike, sidomos asaj procese"juridike p.sh miresimi % posedimit
supozohet dmth nga fakti se dikush sht posedues nCirret fakti se ai sht
posedues me miresim gjersa t argumentohet e kundrta. 4e fksionet pr
dallim nga supozimet merret se ekziston nj fakt q n t vrtet nuk
ekziston, kjo het pr ars+e q t lehtsohet teknika juridike p.sh ekziston
fksioni se fmiu % flluar sht % lindur nse sht fjala pr interesat e ti
*8. Kla'i<3i&i i t# drejtave
" asolute dhe
" relative
*:. T# drejtat a,'$l.te $ :an ato t drejta t cilat5
#) t drejts s personit t autorizuar % prgjigjet oligimi % t gjith
personave t tjer,
9) numri % kt+re personave nuk sht % caktuar,
-) oligimi % t+re sht negative dmth qndron n at q personin e
autorizuar t mos e pengoj n ushtrimin e autorizimeve t tij,
;) k+ raport % titullarit ndaj t gjith personavet tjer nuk sht konkretizuar.
:an reale dhe personale
*:a. T# drejtat reale 1 jan ato t drejta asolute q si oject t vetin t
drejtprdrejt kan sendet. 'ga pronsia private jan nCjerr edhe d+ t
drejta reale, servituti dhe pengu. 3jo e drejt ka t je me ato ojekte t
pronsis shoqrore
*:,. T# drejtat %er'$(ale 1 prfshijn5
#) t drejtat personale q kan t jn me statutin civil $ juridik t nj
personi. 3to jan t drejta personale nga marrdhniet familjare si dhe
statuset personale, legjitimiteti, mosha madhore, aftsia juridike dhe e puns
etj.
9) t drejtn e personalitetit ose t drejtn n kuptim m t ngusht. 3to
jan t drejta oject % t cilave sht prona personale.
-) t drejtn personale oject % s cis sht produkti % shpirtit dhe mendje s
njeriut. 3t grup t drejtave % quajm edhe t drejt t autorit.
*:c. T# drejtat e %er'$(alitetit 1 ose t drejtat n kuptim t ngusht jan
t drejta, oject % t cilave sht prona personale. 4 drejtat e personalitetit
jan5 vlera morale dhe ideore. 4 marrim shemull integritetin fzik. 'se
dikujt % shkaktohet lndim fzik, % lnduari sigurisht ka psuar dm moral,
sepse % sht cenuar nj vler morale. ,or nga k+ lndim shkaktohet edhe nj
dm pasurie, sepse nuk ka mundur t punoj nj koh t caktuar ose sht
paksuar aftsia pr pun.
*:d. E drejta e a.t$rit 1 ,rfshin t gjitha produktet e shpirtit q quhen
edhe vepr e autorit. 3tu h+jn5 lirat, roshurat, artikujt dhe shkrimet e
tjera t muziks, drams etj. 4 drejtn e autorit e prjn ato t drejta
ojekti i t cilave nuk sht ndonj vler personale por ndonj produkt i
mendimit, mendjes, fr+ms s njeriut. 3to t drejta kan t ejn me ndonj
pun shkencore, vepr letrare, piktur skulptur etj.
*:e. E drejta e '-%i3je' 1 mund t j me shpikjen dhe me prparimin
teknik. 7hpika sht zgjidhje e re e prolemit teknik, q mund t zatohet n
veprimtari industriale apo n ndonj veprimtari tjetr ekonomike. ,rparimi
teknik sht zgjidhje teknike e arritur me prdorimin racional t mjeteve t
njohura teknike dhe veprimeve teknologjike.
02. T# drejtat relative 6$,liBative7 1 7istemi i t drejtave relative apo e
drejta oligative si deg e s drejts civile prn degn m t gjer dhe
teknikisht m s shumti t prpunuar t s drejts civile pasurore. 3jo e
drejt quhet edhe e drejt e oligacionit sepse qdo e drejt relative i
prgjigjet nj oligimi prkats. ' t drejtn e oligacionit ekzistojn d+
pal5 pala e autorizuar q quhet kreditor dhe pala e oliguar q quhet deitor.
Fligimi i deitorit shikuar nga ana e kreditorit quhet krkes. ,ra oligimi
dhe orgji jan kuptime korelative $ ajo q pr deitorin sht oligim, pr
kreditorin sht orgj.
02a. +er'$(at (# ra%$rti( e $,liBaci$(it > ' oligacion ekzistojn d+
pal5 pala e deitorit dhe kreditorit. @akonisht n ann e deitorit dhe
kreditorit gjendet nga nj person $ deitori dhe kreditori. 'drkaq n seciln
an mund t ket m shum persona p.sh m shum deitor dhe m shum
kreditor p.sh ashkshortt lejn nj tok. 3tu lersit $ ashkshortt
jan kreditor duke pasur paras+sh tokn e ler, kurse shitsi sht deitor.
' qoftse n raportin e oligacionit ka m shum persona oligimi mund t
jet i ndar ose solidar. Bsht % ndar kur secili prej deitorve ka orgj n
pjes t caktuar t orgjit ose kur kreditort krkojn pjes t caktuar t
orgjit. Fligimi sht solidar ather kur secili prej deitorve ka orgjin n
trsi, kreditori mund t kerkoj realizimin n trsi nga cili do qoft prej
kreditorve p.sh fmija mund t krkoj shumn e majtjes ose prej aait ose
prej nns.
02,. Ll$jet e $,liBaci$(eve 1
Fligacioni % thjesht sht kur raporti % oligacionit prhet prej nj
oligacioni p.sh artja e ndonj sendi, t knduarit n ndonj koncert, marrja
me qesim e ndonj toke tj. Fligacioni % ndrlikuar $ sht kur prphet prej
m shum oligacioneve p.sh kur ndrrmarja hoteliere oligohet q m+safrit
ti ofroj pansion t plot. ' oligacionin e ndrlikuar nj oligim mund t jet
kr+esor e k+ sht ai me t cilin arrihet qllimi kr+esor % raportit t
oligacionit, kurse t tjert jan t dors s d+t.
03. +a'.ria 1 sht tuim i t drejtave q i prkasin nj personi. 'drkaq
ktu nuk h+jn t gjitha t drejtat, por vetm t drejtat civile sujective. 4
drejtat personale jo civile nuk h+jn n pasuri. 4 gjitha sendet q prjn
lndn e pasuris si trsi, quhen mas pasurore. *asa e pasuris prhet
prej sendeve prkatse, por ajo n trsi mund t prqendrohet dhe shprehet
n nj send t veqant, n para. ,asuria ndahet ne aktiv dhe pasiv. *asa
pasurore si e till ajo rritet ose zvoglohet mirpo kualitivisht nuk ndr+shon
asgj n identitetin e pasuris, ajo i takon dhe sht lidhur pr artsin e saj.
0*. !3tiva d-e %a'iva 1 ,asuria ndahet n aktiv dhe pasiv. .ktivn e
prjn t drejtat, pasivn oligimet. ,or n aktiv h+jn edhe t drejtat
reale dhe asolute, derisa n pasiv h+jn vetm oligimet nga t drejtat e
oligacionit.
0*a. S.,je3ti d-e %a'.ria 1 3uptimi % pasuris sht % lidhur ngusht me
kuptimin e personit n t drejtn civile. ,ersonin n qarkullimin civil $ juridik
nuk mund ta marrin me mend pa pasuri ashtu siq ai pasurin nuk mund ta
merr me mednt pa pasn e pasuris. 4r qarkullimi juridik midis personave
n drejtsi het nprmjet t kategoris s drejtsis, sanksioni % t gjitha t
drejtave civile realizohet n masn e pasuris.
00. +a'.ria d-e t# tra'-#B.arit 1 *e vdekjen, personi ndahet nga
pasuria. ,or pasi pasuria nuk mund t ekzistoj pa persona, ather n vend t
personit t vdekur paraqitet trashgimtari. ' trashgimtarin kalojn t gjitha
t drejtat q e prjn pasurin reale dhe oligative, si dhe oligimet nga t
drejtat e oligacioneve.
IG. 3onfskimi $ Bsht e ditur se pasuria nuk mund t ekzistoj pa suject dhe
se sujekti ndahet nga pasuria vetm me vdekje. *irpo n drejtsin ton
ka raste kur prej personave pasria ndahet para vdekjes s t+re. 3+ sht rast %
konfskimit. 3onfskimi nuk sht identik me trashgimine.
04. Naci$(ali9i&i 1 Bsht % ngashm me konfskimin, me at diferenc q
ktu merret pasuria. ' rastin e procedurs, ka disa ngjashmri me
konfskimin pr at q edhe ktu likuidohen n mn+r t ngjashme orgjet
dhe oligimet q shteti % merr mi vete.
08.Ba(3r$ti&i 1 7ipas terminologjis s zakonshme sht pasoj e
insolvencs s deitorit, dmth paraqitet ather kur ndonj person nuk sht
n gjendje t paguaj orgjet e veta pra t realizoj oligimet e veta. ,or
esenca e ankrotimit qndron pikrisht n qrregullimin e ekujlirit n
mospajtimin midis pasuris dhe mass s pasuris. 3ur masa e pasuris s
nj personi eht shum e vogl q n t mund t realizohet sanksioni
pronsor pr oligimet e nodnj personi, paraqitet insolvenca e atij personi.
0:. 5ar3.lli&i j.ridi3 1 Bsht artje e t drejts prej nj sujekti n
tjetrin, prej n artsi $ titullari n tjetrin. 3jo dukuri ekziston vetm n t
drejtn civile. <arkullimi juridik nuk sht asgje tjetr veqse superstruktur e
qarkullimit t mallrave. <arkullimi juridik nuk sht dukuri identike me
qarkullimin ekonomik. ,.sh nse vjedhsi, gjetsi ose jopronari shet orn e
vjedhur apo t gjetur, kemi vetm aktin e qarkullimit ekonomik, sht artur
vetm vlera ekonomike, e jo edhe aktin e qarkullimit juridik, sepse nuk sht
artur e drejta mi at vler.
0:a. T# drejtat '.,jective @# ,arte( (# @ar3.lli&i( j.ridi3 1 :an t
drejtat asolute5 pronsia, servituti, marrja me qesim, pengu, e drejta e
shfr+tzimit, licence etj. *jetet e qarkullimit juridik me t cilat het kjo
artje jan t drejtat e oligacionit. ,or kto nuk jan t gjitha t drejtat e
oligacionit, por vetm ato t cilat palt % krijojn me vullnetin e vet me
qllim t artjes t s drejtave. ,ra t drejtat asolute mund tti shikojm si
oject % qarkullimit juridik, e punt juridik si mjet t qarkullimit juridik.
2;. Ka.9a 1 sht qllim ekonomik ose efekt ekonomik t ciln palt
dshirojn ta arrijn me pun juridike. <do pun juridike n t drejtn civile
ka njfar qllimi ekonomik. 3+ qllim ekonomik t cilin palt dshirojn ta
arrijn sht kauza e kontrats dhe puns juridike prgjithsisht. 3ur nuk ka
kauz, nuk ka as pun juridike. 'se p.sh d+ njerz merren vesh se do t jen
miq, ekziston qllimi % vullnetit, por megjithse nuk ka kontrate. 'se nj njeri
% premton tjetrit se do t ndihmoj, prsri nuk ka pun civile
juridike. ,Fr nse premton me kusht q pr kt kndim t marr honorar+,
ather kjonsht pun civile juridike. 3auza pra sht qllim ekonomik t cilin
palt dshirojn ta arrijn me pun juridike.
21. Ba9a j.ridi3e 1 3ur vjedhsi shet orn, kemi nj akt t qarkullimit
ekonomik. 3jo nuk sht pun juridike, sepse nuk artet e drejta sujective
me sendin, por sendi artet vetm faktikisht. *e kt rast kemi kauzn, kur
njra pal dshiron t holla pr orn, e tjetra orn. ,ra nuk kemi qarkullim
juridik, nuk kemi pronsin mi orn. 'se djali trashgon an dhe fton t
drejta nga pasuria e tij, az pr kt do t jen vetm dispozita ligjore mi
trashegimin.
21a. Se3'i$(i 'i(B.lar 1 Bsht artje e ndonj t drejte apo m shum t
drejtave t caktuara, konkrete sujective. 7eksioni universal sht artje e
pasuris si tuim % t drejtave dhe oligimeve madje qoft tr pasuris, e
qoft ndonj pjese t saj t caktuar.
21,. Ve%ri&et J.ridi3e 1 Keprim juridik sht ajo deklarat e vullnetit t
ciln palt e ndrrmarin me qllim t krijimit t ndonj raporti juridik. ,ra me
at raport juridik vullneti luan rolin m t madh, ai sht at+ fakti m %
rndsishm juridik. 2eklarimi % vullnetit sht ai fakt juridik q nga pikpamja
e qarkullimit juridik sht m % rndsishmi. .i nuk sht gjithmon m
vendimtari n tuimin prkats t fakteve, por ai n qarkullimin juridik sht
fakti juridik m karakteristik. 'prmje tij shprehet qarkullimi juridik por
vendin e tij mund ta kuptojm drejt vetm n qoftse jemi t vetdishm se
n t drejtn civile k+ vullnet prpiqet t arrij indirect ose direct ndonj qllim
ekonomik, se si sht % kushtzuar nga qarkullimi ekonomik. Kullneti pa marr
paras+sh kushtzimin e vet prapseprap sht njkohsisht dukuri psikike dhe
psikologjike. Kullneti sht gjithashtu kategori flozofke sidomos lidhur me
qshtjen e liris s vullnetit dhe t determinizmit ose indeterminizmit t tij.
Kullneti sado q t jet % kushtzuar, % determinuar nga domosdoshmria
shoqrore n pik t fundit ekonomike dhe n t drejtn civile sht fenomen
psikologjik. ,r kt ars+e q ain t drejtn civile t mund t prodhoj veprim
q t ket si pasoj ndonj raport juridik duhet t jet % lir dhe % deklaruar
qart.
21c. R#(d#'ia e a3tit ad&i(i'trativ 1 2ihet se akti administrativ nuk
sht fakt juridik, por ai shpeshher i prin raportit civil"juridik dhe pr kt
ars+e sht supozim i kt+re raporteve, apo prcakton kufjt e t+re. '
pikpamje t thjesht juridike, raporti i aktit adminsitrativ ndaj raportit civil"
juridik mund t jet % d+llojshm5
#)raporti civil"juridik mund ti jet nnshtruar aktit administrativ dhe
9) raporti civil"juridik mund t ekzistoj krahas me aktin administrativ,
pavarsisht nga raporti administrativ.
22. V.ll(eti 'i Aa3t j.ridi3 1 Kullneti sht fakti m % rndsishm dhe m %
shpesht juridik q prodhon numrin m t madh t raporteve civile"juridike.
Kullnetin si fakt juridik nuk duhet kuptuar si ndonj parim t pavarur, % cili pa
marr paras+sh dukurit tjera shoqrore cakton raporte civile"juridike.
Kullneti sht dukuri shoqrore. <+sh pandekistt kan krkuar q vullneti %
deklaruar t jet5 serioz dhe % drejtuar nga diJka q n pikpamje fzike dhe
juridike sht e mundshme.
23. +#rAa@#'i&i 1 sht kr+erje e veprimeve juridike n emr t tjetrkujt
dhe pr llogari t tjetrkujt. ' emr te tjetrkujt dmth se autorizimet dhe
oligimet nga veprimi % kr+er juridik p.sh nga puna e lidhur juridike nuk
krijohen pr at q ka kr+er veprim juridik por pr dikn tjetr. ,r llogari t
tjetrkujt do t thot se efekti ekonomik % ktij veprimi realizohet jo n masn
pronsore t tij q ka lidhur punn juridike port ndokujt tjetr. ,ersoni q
kr+en veprim juridik quhet prfaqsues, e personi n emr t t cilit dhe
pr llogarin e t cilit kr+het vepra quhet % prfaqsuari.
23a. Ll$jet e %#rAa@#'i&it 1 3emi d+ lloje t prfaqsimit5 ligjor dhe
kontraktues. ,rfaqsimi ligjor ekziston pr personat q jan t paaft pr
pun p.sh pr shkak t mungess, jan t penguar t ndrrmarin vet
veprime juridike. ,rfaqsimi kontraktues sht ai q n az t kontrats
paraqitet midis prfaqsuesit dhe t prfaqsuarit.
23,. !.t$ri9i&i 1 < prfaqsuesi t mund t prfaqsoj t prfaqsuarin atij %
nevoitet autorizimi. 4e prfaqsimi ligjor autorizimin e jep vet ligji, kurse te ai
kontraktues % prfaqsuari.
23c. Ll$jet e a.t$ri9i&eve 1 .utorizimi mund t jet % prgjithshm
(general) dhe % veqant (special). .utorizimi % prgjithshm ekziston ather
kur prfaqsuesi sht autorizuar t kr+ej t gjitha punt e t prfaqsuarit apo
t paktn nj rreth t caktuar m t madh. .utorizimi % veqant ekziston
ather kur ka t j me kr+erjen e nj a po m shum veprimeve t
caktuara juridike.
23d. Nd#r%rerja e %#rAa@'i&it 1 .utorizimi nga prfaqsimi kontraktues
ndrprehet5
#) pr shkak t kalimit t afatit pr t cilin ka qen dhn,
9) me dorheqjen e t autorizuarit,
-) *e vdekjen e njrit apo tjetrit, prveq n qoftse sht caktuar q t vlej
edhe pr trashgimtart e t prfaqsuarit,
;) me humjen e aftsis pr pun t t prfaqsuarit ose prfaqsuesit.
2*. M$di<3i&i I %.(#ve j.ridi3e
*odifkimi % punve juridike ka mundsi t het n lidhje me kushtin dhe
afatin
20. K.'-ti 1 sht rrethan e ardhshme e pasigurt nga paraqitja ose
mosparaqitja e t cils varet krijimi ose ndrpreja e ndonj t drejt. 3jo
rrethan mund t jet e varur nga vullneti % nj pale, e ather kushti quhet
potestativ dhe mund t mos varet nga vullneti % palve, e ather quhet
kenzual. ,or gjithashtu mund t varet edhe nga vullneti e edhe nga rasit"
ather kushti sht % przier. 3ushti mund t jet pozitiv dhe negative,
varsisht nga ajo se a varet krijimi % t drejts nga paraqitja ose mosparaqitja
e rrethanave.
22. !Aati 1 sht kalim % caktuar % kohs ose moment % caktuar n koh,
moment pr t cilin sht % lidhur krijimi ose ndrprerja e ndonj t drejte.
.fati si moment % caktuar mund t jet % sht+eshm ose % shkputshem. %
sht+eshm sht kur prej paraqitjes s afatit varet krijimi % t drejts p.sh
vdekja e trashgimlnsit pr trashguesin. % shkputshm sht kur
shkakton ndrprerjen e t drejts.p.sh me vdekjen ndrpret e drejta e
ashkshortit pr majtje.
24. Ndarja e %.(#ve j.ridi3e 1 ,#-et 'i%a' 3ritereve t# (dr/'-#&e)
#. ,unt juridike kauzale dhe astrakte
9. punt formale dhe joformale
-. punt midis t gjallve dhe n rast vdekje
;. punt t njanshme dhe t d+anshme
28. +.(#t 3a.9ale d-e a,'tra3te 1 3auzale jan ato pun juridike ku sht
theksuar n mn+r t dukshme qllimi ekonomik q dshirohet t arrihet
me pun. .strakte jan ato pun juridike t t cilat kauza nuk shihet.
2:. +.(#t j.ridi3e A$r&ale d-e j$A$r&ale 1 Forma e punve juridike sot
m s shpeshti prhet n shkres, puna juridike duhet t prpilohet n
form t shkruar, porn raste t jashtzakonshme mund t ekzistoj edhe
forma t tjera p.sh ankandi puik dh me shkrim.
2:a. +.(#t j.ridi3e &idi' t# Bjall#ve d-e (# ra't vde3je 1 punt
juridike midis t gjallve jan ato me t cilat kr+het qarkullimi juridik %
rregullt. ,unt juridike n rast vdekje jan ato q ndrrmirren n az t
disponimit t nj personi me pasurin e vet n rast t vdekjes s vet. ,un
juridike midis t gjallve jan t gjitha kontratat dhe punt tjera juridike q
ndrrmirren qdo dit. ,una juridike n rast t vdekjes ka rndsi t veqant
sepse sht ndrrmar pr situat t veqant.
2:,. +.(#t j.ridi3e t# (j#a('-&e d-e t# d/a('-&e 1 4 njanshme
jan ato pun juridike te t cilat mjafton deklarimi % vetm % nj vullneti q t
krijohet raporti juridik ndrsa t punt juridike t d+anshme nevojitet
deklarata e d+ a m shum vullneteve si dhe plqimi % t+re q t mund t
krijohet raporti % oligacionit.
4;. K$(tratat 1 lid-ja e 3$(tratave
Fferta5 kontratat krijohen n at mn+r q nj pal % n ofert pals tjetr.
Fferta sht deklarim % njanshm % vullnetit % drejtuar pals tjetr me qllim
t pranimit. 'se pala e pranon ofertn, ather arrihet plqimi % vullneteve,
respektivisht kontrata. < t arrihet kontrata palt duhet t pajtohen mi
pjest esenciale t kontrats, pa t cilat kontrata nuk
mund t merret me mend. .to pfshijn efektet ekonomike q palt
dshirojn ti arrijn nprmjet t kontrats. ,,sh t shitlerja jan elemente
esenciale sendi q shitet dhe qmimi % lerjes. 3to pjes quhen pjest
nat+rore t kontrats.
4;a. +je'#t e 3$(trat#' 1 < t arrihet kontrata palt duhet t pajtohen
mi pjest esenciale t kontrats. ,jes esenciale jan ato pa t cilat kontrata
nuk mund t mirret me mend. .to prfshijn efektet ekonomike q palt
dshirojn t arrijn nprmjet kontrats. <arkullimi ekonomik dikton disa
pun tipike juridike te t cilat q+sh m par jan caktuar elementet esenciale
p.sh te shitlerja jan elemente esenciale sendi q shitet dhe qmimi %
lerjes.
4;,. Ndarja e 3$(tratave 1 4 njanshme t oligueshme dhe t
d+anshme t oligueshme. 4 njanshme t oligueshme jan ato t cilat
oligimi ekziston vetm n njrn prej palve kontraktuese 4 d+anshme t
oligueshme kemi autorizime dhe oligime si n njrn ashtu edhe n ann
tjetr.
4;c. K$(tratat reale 1. 3ontrat e ktill sht huaja dhe depozitivi. 3to
kontrata nuk jan reale n qoft se jan lidhur me shkrim. ,ra me plqimin e
vullneteve kontrata akoma nuk sht perfekte, nevoitet edhe nj fakt juridik $
dorzimi % sendeve.
4;d. K$(trata 3$('e('.ale 1 3rijohet vetm me plqimin e vullneteve t
palve.
4;d-. K$(tratat 3.&.tative 1 jan ato kontrata te t cilat kauzat
reciproke, efektet reciproke ekonomike jan caktuar q+sh m par
4;e. K$(tratat alet$re 1 jan ato kontrata te t cilat efektet nuk jan t
caktuar q+sh m par por vetm prej rrethanave t ardhshme.
41. O,liBi&i i 3$(trat#' 1 .shtu si edhe n raportet tjera t oligacionit
edhe n kontrata oligimi prhet prej nj apo m shum llojeve t
caktuara5 dhnjs, rjes. ,or menjher n kontrata oligimi mund t jet
alternativ. Bsht oligim alternativ ather kur deitori apo m rrall kreditori
mund t zgjedh midis d+ apo m shum rjeve ashtu q n qoft se
zgjedhja sht r oligimi ngushtohet vetm me at rje t zgjedhur.
Fligimi mund t jet i individualizuar dhe gjenerik. Fligim % individualizuar
sht ather kur sht orgj individualisht nj send prkats p.sh kali,
radiaparati etj.Fligimi gjenerik sht ather kur orgji ekziston sipas llojit t
sendit prkats.
42. D$rci&i d-e 'iB.ri&i I 3$(trat#' 1 nganjher palt prveq kontrats
kr+esore lidhin disa kontrata t dors s d+t akcesore apo vet kontrats %
shtojn dispozita t veqanta q kontrata t jet edhe m e fort.
43. !va('i 1 sht vler pasurore t ciln njra pal % jep tjetrs me rastin e
lidhje s kontrats. .vansi duhet t dorzohet e jo vetm t premtohet. 3jo
pra sht kontrat e dors s d+t dhe njkohsisht reale.
4*. D#(i&i 3$(tra3t.e' 1 vlera pasurore t ciln deitori ia premton
kreditorit pr rastin e kontrats ose realizimit t parregullt t kontrats quhet
dnim kontraktues ose penal.
40. Kla.9a 3a'at$re 1 ekziston ather kur palt konstatojn se deitori do
t hum t drejtat dhe fuqit juridike tani m t ftuara nga kontrata
kr+esore n qoftse nuk realizon oligimin e vet, e kreditori n at rast nuk
mund t heq dor nga kontrata.
42. +l$t#'i&i I 3$(trat#' 1 4 plotsosh ose t zatosh kontratn do t
thot t ndrrmarsh krejt qka sht e nevojshme q rja e kontrats t
realizohet. 3ontrata duhet t realizohet dhe plotsohet ashtu si kan
dshiruar vet palt. ' qoft se kontrata sht e pa qart dmth n qoft se
palt nuk kan shprehur qart vullnetin e vet ather paraqitet interpretimi %
kontrats. ,r interpretimin e kontrats ekzistojn rregulla t veqanta. ,rej
kt+re rregullave m e rndsishme sht ajo se duhet gjetur vullnetin e
vrtet t palve pa marr paras+sh shprehjet eventuale t pa drejta apo
joreale. &regull tjetr e rndsishme sht ajo se dispozitat e pa qarta t
kontrats duhet interpretuar ashtu si kjo sht m e volotshme pr
deitorin.
44. V$(e'a e de,it$rit > n qoft se afati nuk sht caktuar paraqitet pasi
q kreditori t ket trhequr vrejtjen deitorit q ta realizoj oligimin.
,asojat e ksaj vonese jan kto5 kreditori mund t krkoj kompenzimin e
dmit t shkaktuar nga vonesa, deitori prgjigjet edhe pr shkatrrimin e
rastsishm t sendeve, prveq ather kur argumenton se sendi do t
shkatrrohej edhe sikur kontrata t ishte plotsuar n afat, te oligimet
monetare fllon t rrjedh kamata e voness te kontrata d+palshe ngarkuese
sipas rregullit, vonesa e deitorit % jep kreditorit fuqin juridike q t heq dor
nga kontrata.
48. +a'$jat e &$'%l$t#'i&it t# 3$(trat#' 1 ' qoft se deitori nuk e
plotson oligimin apo nuk e plotson si duhet dmth se sht kontraktuar
dhe si e cakton kt ligji, zakoni e normat e tjera Lasim pr shkeljen e
oligimit. 7hkelja e oligimit t kontraktuar ashtu si shkelja e qdo oligimi
tjetr ligjor, trheq pr veten sanksione t ndr+shme. ' kontratat d+ palshe
ngarkuese sht rregull se pala e cila nuk ka shkelur oligimin e kontraktuar $
pala e pafajshme $ mund t heq dor nga kontrata, mund t krkoj zatimin
e dhunshm kontraktues.
4:. N$vaci$(i 1 sht ndrprerje e kontrats s mparshme n at mn+r
q n vend t saj h+n n fuqi kontrata e re midis palve t njejta. 3jo dmth q
palt dshirojn q kontratn e vjetr ta zvndsojn m t ren (animus
novandi).
8;. K$&%e(9aci$(i 1 'se kreditorit deitori % ka orgj, mund t het
kompenzacioni % orgjit pr orgj. ,Br q t het kompenzacioni nevoiten
disa kushte siq jan5<e oligimet t jen reciproke, q oligimet e oligimeve
t jen t njllojshme, q krkesat reciproke t ken arritur pr pages, q t
ekzistoj mundsia e padis.
81. +ara'-3ri&i 1 <do suject n parim mund t ushtroj sipas indjes s
vet t drejtn e vet apo t mos e ushtroj. ,or nse t drejtn e vet nuk e
ushtron pr nj koh t gjat ndodh q ta hum jo vetm t drejtn por edhe
mundsin q ta realizoj n mn+r gj+qsore pra krkessn. Mumja e
krkess respektivisht padis n kuptimin material pr shkak t kalimit t
kohs quhet parashikim.
82. !Aatet %re3l.9ive 1 ,rej parashkrimit duhet t dallojm afatet
prekluzive. .to ekzistojn ather kur ligji, ushtrimin e ndonj t drejt apo t
ndonj fuqie juridike e lidh me ndonj afat. 3ur n at afat e drejta ose fuqia
juridike nuk paraqitet ather ndrprehet n trsi..fati prekluziv si dhe afati
n prgjigje mund t jet sujektiv dhe ojektiv. .i sujektiv llogaritet prej
dits s marrjes vesh pr nj rrethan, e ai ojektiv sht ain t ciln mund
t het marrja vesh e nonj rrethane dhe t paraqitet fuqia juridike ose e
drejta n afatin sujektiv prekluziv.
83. +e9.lli&i d-e (d#r%rerja 1 3oha e parashkrimit mund t pezullohet n
d+ mn+ra5 me pranimin e orgjit nga ana e deitorit dhe me ngritjen e
padis kundr deitorit ose ndrrmarjen e veprimit tjetr para gj+qit me
qllim t konstatimit ose inkasimit t orgjit. 'drprerja ekziston ather kur
pr shkak t ndonj ars+eje nj koh nuk llogaritet n afatin e parashkrimit,
por koha tani m e kaluar nuk shkon huq.
8*. K$(tratat e (dr/'-#&e 1 ,alt me vullnetin e vet mund t krijojn
qfardo kontrate q dshirojn.
Llojet kr+esore dhe m t shpeshta t kontratave % ka krijuar qarkullimi
ekonomik.
80. Blerja d-e '-itja 1 ' praktik kontrata m e shpesht sht lerja dhe
shitja. ,jesa m e madhje e shkmimit t mallrave het prmes ksaj
kontrate. /lerja dhe shitja apo shitlerja sht kontrat d+palshe, ngarkuese
dhe konsensuale, ku shitsi art n lersin5
#) pronsin mi sendet, dhe
9) posedimin pronsor mi sendet. 7endi q artet dhe qmimi duhet t jetn
t caktuar.
82. S-3#&,i&i > kjo kontrat u nnshtrohet po at+re rregullave q u
nnshtrohet edhe kontrata mi lerjen dhe shitjen, me at diferenc q n
vend t qmimit t lerjes % cili te lerja prhet patjetr prej parave, ktu
artet n paln tjetr pronsia, e drejta e shfr+tzimit dhe posedimi n nj
send tjetr. 3tu pra ipet sendi pr send.
84. K$(trata &,i d-.rat#(> me kontrat mi dhuratn gjithashtu artet
pronsia. 2hurata nuk sht kontrat mirse, nuk sht kontrat e
qarkullimit t mallrave, nuk ka rndsi ekonomike, por m shum pr
marrdhniet personale t q+tetarve. ' disa raste dhurata mund t
trhiqet e ato jan5 'se pas dhurimit t r dhnsi % dhurats varfrohet
aq shum sa q e ie edhe vet n domosdoshmri, nse marrsi % dhurats
tregohet % pakujdesshm ndajs dhnsit t dhurats, nse sht cenuar
pjesa e domosdoshme e trashgimtarve t domosdoshm, nse dhnsi %
dhurats ri dhurimin pr t vn n loj kreditort e vet.
88. K$(trata &,i @e'i&i( 1 n t drejtn romake kontrata mi qesimin ka
qen kontrat unike, locatio $ conductio, e cila ka pasur tri nnlloj5 locatio $
conductio rei ose dhnien me qesim t sendeve0 locatio $ conductio
operarum ose dhnin me qesim t fuqis puntore0 dhe locatio $ conductio
operis ose dhnien me qesim t efektit t puns. 3to kontrata jan
konsensuale dhe t d+anshme.
88a. 5e'i&i 1 2hnia me qira e sendeve sot quhet qesim. 7ipas ksaj
kontrate njr pal % jep pals tjetr nj send individualisht t caktuar dhe
jokonsumues pr prdorim n koh t kufzuar m kompenzim t caktuar. ,as
ndrprerjes s kontrats, marrsi me qesim ka pr det+r t kthej sendin n
gjendjen n t cilin e ka marr, duke zritur amortizimin normal.
8:. K$(trata &,i %.(#( 1 sht kontrat me t ciln njra pal %
angazhuari oligon paln tjetr pundhnsit q n doi t tij t kr+ej pr
koh t caktuar punn e caktuar pr shprlim t caktuar. *e kt kontrat
puntori n t vrtet % vn n disponim pundhnsit fuqin e vet puntore
pr koh t caktuar.
:;. K$(trata &,i a.t$ri9i&i( 1 3ontrata mi autorizimin sht ajo
kontrat me t ciln njra pal, % autorizuari oligohet q pr paln tjetr t
kr+ej disa veprime juridike me shprlim apo pa shprlim. ' qoft se %
autorizuari n az t kontrats kr+en edhe pun t tjera faktike prveq
veprimeve juridike kemi kontrat t przier. 3ontrata mi autorizimin cakton se
qfat prfaqsues duhet t kr+ej kt prfaqsim, qfar veprimesh juridike do
t kr+ej n emr t pushtetdhnsit. Fligimi % t autorizuarit sht q t
kr+ej veprime juridike q % jan esuar sipas udhzimeve t pushtetdhnsit
dhe sipas
nat+rs n puns, e pos kr+erjes s puns t jap llogari pushtetdhnsit.
:1. K$(tratat reale 1 prveq dhurats, q nganjher sht kontrat reale,
kemi edhe tri kontrata t zakonshme reale5 7huarja, t shr+erit, depoziti
:1a. S-.arja 1 3ur njra pal $ huadhnsi art pronsin n sendet e
caktuara sipas gjinis n paln tjetr $ huamarrsi me kusht q k+ pos arritjes
s afatit ti kthej t njjtn sasi dhe t njejtin lloj t sendit n pronsi, kemi
kontratn mi huan.
:1,. T# '-#r,/erit 1 n qoftse njra pal $ dhnsi % sendit pr shrim %
jep pals tjetr $ marrsit t sendit pr shrim ndonj send individualisht t
caktuar dhe jo konsumues me qllim t shfr+tzimit pr koh t caktuar kemi
kontratn mi shrimin. Edhe kjo kontrat krijohet vetm pos dorzimit t
sendit.
:1c. De%$9iti 1 sht kontrat reale me t ciln marrsi % depozitit oligohet
q t ruaj pr koh t caktuar sendin q dhnsi % depozitit % dorzon pr
ruajtje. 3ontrata sht e njanshme dhe mmirse. 2eitori nga kontrata
sht marrsi % depozitit, % cili sht % oliguar ti ruaj sendin dhe me krkesn
e lnsit ta kthej n vendin n t cilin sht dorzuar sendi.
:2. K$(trata &,i $rta3#ll#3.( 1 *e kontratn e ortakllkut ose ashkimin
e d+ apo m shum personave oligohen midis vete q t invesotjn vlera
prkatse pasurore ose pun apo njrn dhe tjetrn pr ars+e t arritjes s
ndonj qllimi t prashkt.
:3. K$(trata e '# drejt#' e3$($&i3e 1 3ontratat e s drejts ekonomike
dallojn nga kontratat e s drejts civile kr+esisht prkah ajo se i lidhin
organizatat ekonomike e me qllim t realizimit t ksaj veprimtarie. ,r kt
ars+e kto kontrata u jan prshtatur nevojave t shpejtsis s qarkullimit
ekonomik si dhe krkesave tjera t cilat % shtron ekonomia.
:*. K$(tratat alet$re 1 /asti sht kontrata midis d+ palve sipas s cils
vlera prkatse pasurore m s shpeshti n para do ti prkas atij pohimi t
cilit ndonj rrethan t pasigurt realizohet. 3ontrata sht e lidhur vetm
ather n qoftse shuma ose sendi q sht oject % astit deponohet q+sh
m par.
:0. +.(#t j.ridi3e j$ t# %l$ta 1 ,una juridike duhet ti plotsoj disa kushte
q t krijohet dhe prodhoj veprime. ,una juridike prveq ekzistimit t fakteve
juridike5 deklarats dhe plqimit t vullneteve e forms eventuale duhet t
ket edhe kauzn e vet dhe ojektin e vet. ' qoft se prmajtja ose ojekti
% kontrats sht fzikisht apo juridikisht % pamundshm nuk ka pun juridike.
'uk ekziston puna juridike n qoft se akoma nuk sht arritur pqlimi %
vullneteve mi prpjekjet esenciale. 8jithashtu nuk ka pun juridike kur nuk
ka forma t caktuara t ciln e prcakton ligji apo pr t ciln jan marr
vesh palt se do t jet kusht pr vlern e puns juridike.
:2. +.(#t j.ridi3e t# %avleA'-&e 1 t 'HLE7M*E jan ato pun juridike t
cilat nuk prodhojn aspak veprime juridike dhe konsiderohen se as nuk jan
lidhur. *osvlern e t+re gj+qi ose organi tjetr shtetror % cili zgjidh kontestin
e merr n konsiderim sipas det+rs z+rtare madje edhe ather kur palt jan
t interesuara q gj+qi mos t j kt madje edhe n qoft se ata fshehin
shkakun e pavlefshmris.
4 &&E@HE7M*E jan ato pun juridike t cilat vlejn gjersa pala e interesuar
ose organi tjetr % autorizuar t mos paraqet ars+en pr pavlefshmrin e
t+re. 3ur t paraqitet ars+eja pr pavlefshmrin e puns juridike edhe punt
juridike t rrezueshme sipas rregullit konsiderohen sikur nuk jan lidhur.
:4. +.(#t e (.l#'-&e j.ridi3e 1 :an ato t cilat me ligje, dekretligje,
vendime, urdhresa, pra me normat positive t s drejts ojective jan
ekskluzivisht t ndaluara. 3t ndalim mund ta shqiptojn qoft dispozitat
civile $ juridike, qoft penale juridike, e qoft ato administrative.
:8. +.(#t i&$rale j.ridi3e 1 8jersa te punt e paligjshme gjegjsisht
antiligjore juridike nj element % puns juridike sht n kundrshtim me
dispoitn ekskluzive t ligjit, ndrkaq te puns imorale juridike prmajtja e
puns juridike sht n kundrshtim me otkuptimet morale t mesit ton. .
sht prmajtja e nj pune juridike imorale, kt e prcakton gj+qtari sipas
otkuptimeve t prgjithshme morale t ashksis son. 3shtu p.sh n
qoftse ndokush % jep gazetarit shprlim q ndoknd n ndonj artikull n
gazet ta sulmoj puna juridike sht imorale dhe gj+qi nuk do ta mroj at.
Edhe ather kur me pun juridike futet ndonj parim % +ni kushtetutar, puna
juridike sht imorale. ,.sh n
qoftse ndokush do t oligohej pr shrim q t mos ndjek ndonj shkoll
t mos marr pjes n ndonj konkurs, puna juridike nuk do t vlente.
::. +.(#t <ctive j.ridi3e 1 Fiktive jan ato pun juridike t cilat n esenc
nuk lidhjen, vetm krijohet pamje sikur jan lidhur. <llimi % kt+re punve
juridike sht vnja n loj e ndonj oligimi ligjor ose kontraktues
ptshemull q t krijohen orgje t prkohshme me qllim t vnjes n leje
t kreditorve juridik.
1;;. +.(a j.ridi3e e 'i&.l.ar 1 ,una e simuluar juridike ekziston ather
kur palt lidhin nj pun juridike por me at rast krijojn pamjen thuajse
sht lidhur ndonj pun tjetr juridike p.sh primuesi % dhuron sekunduesit
shtpin, por pr ti ikur pagimit t toks s madhe apo pr t vn n loj
trashgimtarin e saj t domosdoshm, paraqesin punn juridike mi t
dhuruarit si shitlerje, por ashtu q primusi t mos merr aspak qmimin e
lerjes. 3tu pra kemi d+ pun juridike5 t simuluar e cila tregohet dhe t
disimuluar e cila n t vrtet sht lidhur. ' rastin konkret sht simuluar
shitlerja e sht desimuluar dhurata. ,una e simuluar juridike nuk vlen,
ajo sht e nulshme, kurse puna e desimuluar vlen.
1;1. +.(#t e rr#E.'-&e j.ridi3e 1 jan t rrCueshme ato pun juridike t
cilat jan lidhur n lajthim, nn mashtrim dhun dhe krcnim ku pra
deklarimi % vullnetit ka disa t meta, n t cilat vullneti nuk sht plotsisht %
lir.
1;2. Lajt-i&i 1 sht pamja e pasakt mi ndonj element t puns
juridike. Lajthimi mund t ket t j me nat+rn e puns juridike p.sh
primusi % drkon sekundusit nj lir si ofert pr lerje, e sekundusi mendon
se sht dhurat, n lnd, p.sh primuesi mendon se len piktur origjinale,
e n t vrtet len kopjen etj. n cilsin e lnds, p,sh primusi mendon se
len stof anglez, e stof sht % vendit, n motiv
p.sh primusi len drith duke menduar se do t ngritet qmimi e n t vrtet
zritet.
1;3. Ma'-tri&i 1 sht shkaktim % vetdijshm % lajthimit t pjesmarrsit
tjetr n punn juridike. ' t drejtn civile ai duhet t prmaj n vete
elemente t mashtrimit penal juridik. .i duhet t qndroj n ndonj veprim
aktiv t ashkkontraktuesit, por mund t jet dhe fshehje e nodnj rrethane.
' qoft se p.sh njri nga ashkkontraktuesit vn re lajthimin e
ashkkontraktuesit tjetr dhe e shfr+tzon n vend se ta eliminoj kemi n t
vrtet rastin e mashtrimit.
1;*. Ka($j'a 1 sht paraqitja e mundsis s ndonj t keq n dm t
pjesmarrsit tjetr n punn juridike me t ciln te k+ shkaktohet frika.
2eklarimi % vullnetit pra nuk sht % lir, ai het pr shkak t ksaj frike. <
t jet ars+e pr rrCueshmrin e puns juridike kanosja duhet t jet #).
7erioze, 9) e paevitueshme dhe -) anti e drejt.
1;0. D-.(a 1 dhuna (forca, fuqia) sht t shkaktuarit e vuajtjeve fzike ose
morale t pjesmarrsit n punn juridike. ,rej kanosjes dallohet prkah ajo
se te kanosja e keqja paraqitet si mundsi, kurse te dhuna edhe zatohet n
momentin e puns juridike.
1;2. M$-i&i I %.(#ve j.ridi3e 1 kreditori mund t demtohet n at
mn+r q nuk do t mund t inkasoj krkesat e veta, sepse deitroti ka
tjetrsuar vlerat nga masa e vet e pasuris. < kjo t het e pamundshme
q+sh n t drejtn romake ka qen aplikuar % ashtuquajturi .14%F ,.HL%.'.,
me t cilin het mohimi % punve juridike.
1;4. C'-tri&i i t# drejtave 1 t drejtat civile sujective u jan pranuar
sujekteve q ti ushtrojn. *irpo ushtrimi % t+re varet nga vet sujekti. .i
mund t ushtroj por nuk sht % det+ruar, prandaj edhe n kt t drejtat
civile dallojn nga ato pulike. ' qoftse ndokush ka pronsin mi oren,
nuk sht % det+ruar q autorizimet e veta nga kjo pronsi ti ushtroj, orn
mund t mos e prdor aspak. ' qoftse ndokush ka nj krkes orgji, mund
t krkoj inkasimin e tij, por nuk sht % det+ruar. Bsht pra parim q sujekti
t drejtat e veta ti prdor sipas indjes s vet. 3jo rrejdh nga esenca e lnds
dhe metodat e s drejts civile.
1;8. M,r$jtja e t# drejtave 1 mrojtjen e t drejtave e ushtrojn organet
shtetrore. &ealizimi aritrar % t drejtave, e edhe t drejtave civile sht %
ndaluar. Lejohet vetm vetmrojtja dmth zmrapsja e sulmit aritrar ndaj t
drejts s vet dhe gjendja e domosdoshmris, domethn sakrifkimi %
sendit t huaj q t eliminohet rreziku prej vehtes ose tjetrit apo q
prgjithsisht t mrohet e drejta e vet, ojekti % t cils vlen shum m
tepr se sendi % sakrifkuar.
1;:. +ari&i I di'%$9ici$(it t# %al#ve 1 gj+qi nuk mron t drejtat civile
sipas det+rs z+rtare, siq ngjet kjo p,sh n t drejtn penale, por sipas
iniciativs s palve. 3+ quhet parim % dispozicionit t palve dhe sht %
lidhur ngusht me vet veqorit themelore t metods civile"juridike dhe me
dispozitivitetin e normave civile"juridike.
11;. +adia 1 t drejtuarit e titularit t s drejts quhet padi. .,adia n
kuptimin material rrjedh nga vet e drejta sujective, ajo rrjedh nga krkesa si
element prrs % t drejts sujective, ajo sht n t vrtet krkes e
paraqitur n procedurn e realizimit t dhunshm t s drejts. ,adit
ndahen n ekzekutive (3F'2E*'.4F&E) , konstatuese (2E3L.&.4%KE) dhe
konstituive. 4e padit ekzekutive krkohet realizimi i dhunshm i ndonj
oligimi p.sh pagimi i orgjit. 3rkesa realizohet gjithmon me padin
ekzekutive 4e padit konstatuese sht konstatuar nprmjet t gj+qit se
ndonj e drejt ekziston apo nuk ekziston 4e padit konstituive shqiptohet me
aktgj+kim ekzistimi % s drejts s re.
111. !rB.&e(ti&i 1 8j+qi n kontestin midis paditsit dhe t paditurit ka
nj parim real pasiv. .i sipa rregullit nuk ndrrmer veprimet e procesit sipas
det+rs z+rtare por sipas propozimit t palve, n kundrshtim me p.sh
gj+kimin penal. *aterialin argumentues pr argumentimin e t drejts
gjithashtu e paraqesin m s shpeshti vet palt. .rgumentimi sht veprim
m % rndsishm % procesit. 8j+qi njeh vetm at t drejt q sht
argumentuar. 4 argumentosh do t thot t paraqessh t vrtetn e ndonj
rrethane. 2uhet t argumentoj ai q pohon diqka $ mi t ie e
ashtuquajtura arra e argumentimit. *irpo ligji shpesh supozon se ndonj
fakt ose rrethan ekziston gjersa t mos argumentohet e kundrta. 3emi kto
mjete argumentimi5 dokumentet, dshmitart, ekspertt dhe marrjen n
p+etje t palve.
D$3.&e(tet 1 jan mjetet m t sigurta argumentuese. ' tregti sht
zakon q qdo veprim juridik t vrtetoet me shkrim.
D#'-&itar#t 1 jan mjet argumentues m pak t sigurt sepse praktika
gj+qsore kan argumentuar se nganjher edhe dshmitari i ndershm dhe
intelegjent i vren dhe riprodukton dhe pa vetdije shtremron sendet.
7aktsin e t+re gj+qi e qmon lirisht prej rastit n rast, duke u kujdesur pr t
gjitha rrethanat.
E3'%ert#t 1 japin mendime profesionale mi faktet dhe rrethanat e
ndr+shme, rndsia e t cilave sht n procedur konteste, p.sh mi
ndikimin e nj narkotiku apo smundje n vetdije t tij etj.
Marrja (# %/etje e %al#ve 1 sht deklarimi i palve mi faktet
kontestuese. 3+ mjet argumentues zulohet n munges t mjeteve tjera,
apo si plotsim i mjeteve tjera argumentuese.
Beti&i $'e de3larata '$le&(e $ duhet t vrtetoj saktsin dhe
seriozitetin e deklaratave t dshmitarve dhe palve. % plotfuqishm quhet
ai aktgj+kim q nuk mund t sulmohet m tutje me mjete t rregullta
juridike. E mjet juridik sht t drejtuarit e instancs m t lart gj+qsore
me qllim t korigjimit t gjoja gaimeve dhe padrejtsive n procedurn m
t ult. 'drkaq ekzekutiv sht ai aktgj+kim q mund t zatohet me
dhun. ,lotfuqishmria dhe ekzekutiviteti zakonisht prputhen por nuk
sht thn se kjo duhet t ngjas gjithmon. .ktgj+kimi % plotfuqishm
sht supozim % pamohueshm, apo mund t thuhet edhe vrtet formal.
112. +r$ced.ra e39e3.tive 1 n qoftse ekziston aktgj+kimi %
plotfuqishm e nganjher madje edhe para plotfuqishmris, kur ai sht
ekzekutiv, e deitori % paditur prsri nuk don t realizoj oligimin e vet, dmth
t plotsoj krkesn sipas padis mund t krkohet zatimi % dhunshm %
aktgj+kimit. 3+ zatim % dhunshm zhvillohet sipas procedurs s veqant
dhe ai ka pr qllim q % padituri t sht+het me dhun q t realizoj oligimin
e prcaktuar me aktgj+kim. .i m s shpeshti prhet nga tjetrsimi %
dhunshm % sendeve e vlerave t tjera nga masa e tij pasurore, por
nganjher edhe nga mohimi % liris s tij pr nj koh t shkurtr q t
sht+het t zatoj ndonj veprim, apo nga masat e tjera t ngjashme t
dhuns.
113. Ll$jet e %er'$(ave '-$@#r$re j.ridi3 1 %er'$(at '-$@#r$re
j.ridi3 ja(#)
#). /ashksit shoqrore politike,
9). Frganizatat punuese,
9a) organizatat ekonomike dhe
9) organizatat tjera q kr+ejn veprimtari n lmin e shkollimit, kulturs,
shndetit, mrojtjes sociale dhe shrimeve t tjera shoqrore dhe
-) organizatat tjera vetqeverisse.
11*. Ba'-3#'it# '-$@#r$re 1 politike si persona juridik $ jan organet m
t larta juridike"politike n t cilat pushteti politik, pulic % popullit punues, n
az t vetqeverisjes dhe t pronsis shoqrore, shprehet n mn+rn m
t organizuar dhe m konsekuente. 7iq tham ato jan persona civil"juridik
vetm n masn n t ciln jan edhe artes t shprehjes civile"juridike t
pronsis shoqrore. /ashksit shoqrore sipas kushtetutave jane5 federate,
repulika, krahina autonome, q+teti dhe komuna.
110. OrBa(et '-tet#r$re 'i %er'$(a j.ridi3 1 organet e federats,
repuliks dhe ashksive tjera shoqrore $ politike nuk jan persona juridik
t s drejts civile. .to jan organe administrative ose pulike"juridike q
realizojn pikrisht pushtetin pulik t cilin e ushtrojn kto ashksi
shoqrore $politike
112. !v$3at.ra %.,li3e 1 shtetin dhe ashksit shoqrore $ politike %
prfaqson n konteste civile juridike avokatura pulike. 2et+ra kr+esore e
avokaturave pulike sht t prfaqsoj shtetin dhe ashksit tjera
shoqrore $ juridike si persona juridik t s drejts civile. 3shtu ekziston
avokatura federative, repulikane, krahinore e q+tetit dhe komuns.
114. OrBa(i9atat e3$($&i3e > personat shoqrore m t rndsishm dhe
m t shumt jan organizata ekonomike. 3to jan sujekt t s drejts
ekonomike, det+ra ekskluzive e t cilave sht t kr+es veprimtari
ekonomike. Frganizatat ekonomike jan5 ndrrmarjet ekonomike dhe
kooperativat.
KOO+ER!TIV!T jan organizata vullnetare t q+tetarve t ndr+shm t
formuara me qllim t kr+erjes dhe prfaqsimit t prashkt t ndonj
veprimtarie ekonomike.
&aste5
R!STI 1 ,ersoni . ia shet personit / anesen ne vlere prej I>.>>>. *e
rastin e shitjes kontrata e plotfuqishme vertetohet ne gj+kate. ,ersoni
1 ankohet duke thene se personi . nuk mund ta shese anesen e tij pa
autorizim pasi qe k+ i fundit deklar...ohet se e ka qertifkaten e
pronesise. *e kete raste ,ersoni / kerkon ti kthehen parat ngapersoni
.. ,ersoni . kundershton tia kthej parate pasi qe k+ thote se e ka
vertetu kontraten e plotfusqishme ne gj+kate. 3ush ka te drejte ,ersoni
. ose 1 N,ersoni 1. ka te drejte personi / ta nderprej kontraten,o ka
te drejte sepse personi . nuk eshte pronar legjitim i aneses.<far te
drejta ka personi 1 N (mund ta padise. pasi qe e ka qertifkaten e
pronisise , ti kerkoj demshperlim dhe kompenzim.

R!STI 2,ersoni O.O e sigurone makinen ne 3ompanine e sigurimit
O/O'derkaq personi O.Oshkakton aksident trafku me personin O1O.'ga
policia e trafkut konstatohet se personi O.Oka qene fajtor ne kete
aksident trafku 0...3ompania e sigurimeve O/Onuk ja paguane demin
personit O.Opor vetem personit O1O. #). 1ka eshte kompania e
sigurimeve"3ompani sigurimi quajme nje kompani e cila ene sigurimin
e jetes 0makines,prones etj nje q+tetare pas nenshkrimit te nje
kontrate e vlefshme juridike ne mes paleve per sigurimin e caktuar nga
palet ne mes t+re me rastin e lidhjes se kontrates. 9)1ili person ka te
drejeten e kompenzimitP",ersoni O1Oka te drejte kompenzimi ne kete
rast pasi qe sigurimi 3asko nuk ekziston ne 3osove dhe personi O.Oka
qene shkaktare % aksidentit, po te ishte edhe ne 3osove sigurimi 3asko
do te kishte te drejt edhe personi O.One kete kompenzim sikur te kishte
kete sigurim. -).1ili person % jepen te drejt personit O.Oapo
O1O3ompanis sigurimit dhe ,7EP"% :epen te drejt personitO1Oper ars+je
se nuk ishte fajtor apo shkaktare % aksidentit dhe ka te drejt ne
kompnezim po ashtu edhe kompania e sigurimit per ars+je se personi
nuk kishte sigurim 3asko edhe nuk kishte te drejte kompenzimi te nje
kontrate te vlefshme kuridike ne mes paleve per sigurimin e caktuar
nga palet ne mes t+re me rastin e lidhjes se kontrates.

R!STI *,ersoni . % ka shitur personit / parceln e toks n pronsi t
komuns prej 9> ari t ciln e ka pasur n shfr+tzim.,ersoni / % ka
paguar Jmimin personit . n vler prej #>>.>>> euro dhe e ka marr
n posedim tokn.3omuna ka krkuar nga gj+kata anulimin e kontrats
duke e konsideruar sit pavlefshme, personi / ka krkuar artjen e
pronsis mi tokn mirpo personi . nuk ka mundur ta art
pronsin.,ersoni . ka kundrshtuar n gj+kat pretendimin e
komuns pr anulim t kontrats duke ars+et+ar se ai ka t drejt t
shes parceln e toks ose anulimin e kontrats dhe
kompensimin.,+etje5#.' rastin e paraqitur pr Jfar pune juridike
het fjal dhe sht e vlefshme puna juridikeP9.' rastin e paraqitur
a ka t drejt personi . apo komunaP-.Jfar t drejte ka pasur personi
. mi tokn e shiturP;.1ilat jan t drejtat e personit / n rastin e
paraqiturP ,rgjigjje#.,una juridike sht kontrat e shitlerjes dhe
sht asolutisht e pavlefshme9.3a t drejt komuna pasi q ka t
drejtn e pronsis kurse personi . ka pasur vetm t drejtn e
shfr+tzimit t j artjen ekonomike dhe jo juridike.-.,ersoni . ka
pasur t drejtn e shfr+tzimit;..nulimi % kontrats dhe kompenzimi %
dmit

R!STI 0,ersoni O.O e sigurone makinen ne 3ompanine e sigurimit
O/O'derkaq personi O.Oshkakton aksident trafku me personin O1O.'ga
policia e trafkut konstatohet se personi O.Oka qene fajtor ne kete
aksident trafku 0...3ompania e sigurimeve O/Onuk ja paguane demin
personit O.Opor vetem personit O1O. #). 1ka eshte kompania e
sigurimeve"3ompani sigurimi quajme nje kompani e cila ene sigurimin
e jetes 0makines,prones etj nje q+tetare pas nenshkrimit te nje
kontrate e vlefshme juridike ne mes paleve per sigurimin e caktuar nga
palet ne mes t+re me rastin e lidhjes se kontrates. 9)1ili person ka te
drejeten e kompenzimitP",ersoni O1Oka te drejte kompenzimi ne kete
rast pasi qe sigurimi 3asko nuk ekziston ne 3osove dhe personi O.Oka
qene shkaktare % aksidentit, po te ishte edhe ne 3osove sigurimi 3asko
do te kishte te drejt edhe personi O.One kete kompenzim sikur te kishte
kete sigurim. -).1ili person % jepen te drejt personit O.Oapo
O1O3ompanis sigurimit dhe ,7EP"% :epen te drejt personitO1Oper ars+je
se nuk ishte fajtor apo shkaktare % aksidentit dhe ka te drejt ne
kompnezim po ashtu edhe kompania e sigurimit per ars+je se personi
nuk kishte sigurim 3asko edhe nuk kishte te drejte kompenzimi te nje
kontrate te vlefshme kuridike ne mes paleveper sigurimin e caktuar
nga palet ne mes t+re me rastin e lidhjes se kontrates.

R!STI 2 ,ersoni . ka shitur anesen prej G> m9 personit / n vler
prej I>.>>> euro dhe e ka vrtetuar kontratn n gj+kat dhe e ka
dorzuar posedimin e aness te personit /.'drkoh personi 1 ka
kundrshtuar shitjen me ars+etimin se ai sht pronar i aness sepse
e ka qertifkatn e pronsis dhe anesa sht shitur pa autorizimin e
tij.,ersoni / ka krkuar nga personi . kthimin e shums s paguar
sepse ka kundrshtim nga personi 1.,ersoni . ka refuzuar kthimin e
shums s marr pr shitjen e aness dhe ka ars+etuar se kontrata
sht vertetuar n gj+q dhe sipas ksaj personi / e fton pronsine e
aness,ndrsa kundrshtimi i personit 1 sht i pa azuar.,+tje5#.n
rastin e paraqitur a ka t drejt personi . apo personi 1P4e drejte ka
personi 1 sepse ai eshte pronar i aneses,kuse personi . eshte vetem
posedues.9.nse sht vrtetuar kontrata e shitlerjes n gj+kat a
ftohet pronsiaP:o, sepse edhe gj+katat mund te ejne gaim gjate
shq+rtimit te lendeve, dhe keshtu nuk mund te ftohet pronesia.-.sipas
ligjit per pronsine dhe t drejtat sendore te viti 9>>? si ftohet si
ftohet e drejta sujektive e pronesisPFitohet me regjistrimin e
pronesise (sendet e palujtshme) ne regjistrat pulik;.cilat jan t
drejtat e personit 1 n rastin e paraqiturPE drejta qe te jete titullar i te
drejtes se tij, dmth te jete pronar i aneses.

R!STI 4,ersoni . i ka shitur personit / parceln e toks me pronsi te
komuns prej 9> ari t ciln e ka pasur n shfr+tzim.,ersoni / i ka
paguar qmimin personit me vler prej #>>.>>> euro dhe e ka marr n
posedim token.3omuna ka krkuar nga gj+kata anulimin e kontrats
duke e konsideruar si t pavlefshme .,ersoni / e ka krkuar artjen
mi tokn mirpo personi . nuk ka mundur ta art pronsin.,ersoni
. ka kundrshtuar n gj+kat pretendimin e komuns pr anulim t
kontrats duke ars+etuar se ai ka t drejt ta shes parceln e
toks.,ersoni / ka krkuar artjen e pronsis mi parceln e toks
ose anulimin e kontrats dhe kompenzimin.,+tje5#.n rastin e paraqitur
pr qfar pune juridike het fjal dhe a esht e vlefshme puna juridikeP
,una juridike eshte kontrate per shitlerje, dhe eshte pune asolutisht
e pavlefshme9.n rastin e paraqitur a ka t drejte personi . apo
komunaP'e rastin e paraqitur te drejte ka komuna,sepse eshte pronare
e tokes, a personi . eshte vetem posedues.-.qfar t drejte ka pasur
personi . mi tokn e shiturP3a te drejte vetem ta posedoj dhe ta
shfr+tezoj, e jo edhe ta shes.;.cilat jan t drejtat e personit / n
rastin e paraqiturP,ersoni / ka te drejte te kerkoj anulimin e
kontrates,si dhe te kerkoj demshperlim nga personi .

R!STI 8,ersoni . n cilsin e deitorit ka marr kredi te personi /
(anke) n shumn prej ->.>>> euro ndrsa ka ln hipotek asen
G>m9.,ersoni . ka shitur anesn te personi 1 ndrsa personi / ka
kundrshtuar shitjen dhe ka krkuar anulimin e kontrats, sepse
anesa sht hipotek dhe cenohen t drejtat e tij.,ersoni . ka
ars+etuar se ai ka t drejt ta shes anesn q sht hipotek.,ersoni
1 ka krkuar'ga personi . realizimin e kontrats n t kundrtn do
t krkoj kompenzim. ,+tje5#.n rastin e paraqitur a ka t drejt
personi . apo personi /P,ersoni . ka te drejte, sepse anka mund ta
konfskoj pasurine vetem nese,ersoni . nuk e permush oligimin ndaj
ankes, keshtuqe personi . me parateqe fton nga shitja e aneses
mund te paguaj kredine ne anke.9.a sht e vlefshme kontrata e
shitlerjes n rastin e paraqiturP,o, eshte e vlefshme.-.cilat jan t
drejtat e personit 1P,ersoni 1 duhet te jete i informuar nga personi .
qe anesa eshte ne hipoteke, si dhe ne rast se personi . nuk e
permushe oligimin ndaj ankes, personi 1 ka te drejte te kerkoj
demshperlim dhe kompenzim nga personi .

R!STI :,ersoni . ka ler anes ne vleft prej G>.>>>e prej personit /
me qrast lerja respektivisht shitja e aneses eshte vertetuar ne gj+kat
para d+ palve personit . dhe personit /.'dersa pas nje periudhe I
vjeqare ka dal ne pah edhe personi 1 i cili ka kundeshtuar apo ka
kerkuar anulimin e kesaj kontrate per ars+e se ka qen posedus %
ojektit kontraktus apo aneses dhe ka poseduar dokumentacion se
anesa eshte e tij dhe se personi / ka qen vetem % autorizuar mi
shfr+tzimin e aneses e jo edhe mi shitjen e saj #.,asi qe personi 1
ka kundeshtuar shitlerjen e aneses qfar te drejtash ka personi
..,ersoni . ka te drejte qe te kerkoj permushjen e kontrates,sepse ai
eshte vene ne lajthim nga personi /.9.Qfar det+rimesh ka pala / pasi
qe nuk e ka pas ojektin kontraktus ne posedim te vetin.3a det+rim qe
ta kompenzoj dhe demshperlej personin ..-.Qfar te drejtash i lejohen
pales 1 ne ket rast pasi qe ka pas dokumentacion mi posedimin e
aneses.4e kerkoj anulimin e kontrates mes personit . dhe personit
/.;.,er qfar pun juridike ehet fjal ne ket rast......

Ra'ti 1;,ersoni . komuna e ,rishtines ja ka dhen ne shfr+tzim #> ari
truall personit / per ars+e se personi / nuk ka pas kushte te mira
ekonomike dhe nuk ka pas tok se ku te punoj per te realizu te ardhura
per majtjen e familjes se vet.*irpo personi / pas nje kohe e ka shitur
token te personi 1 edhe pse e ka pasur vetem ne shfr+tzim te
perkohshem.'e ket koh komuna e prishtines ka kerku anulimin e keti
autorizimi per ars+e se personi / i ka tejkaluar te drejtat e vet ate cilat
% ka pas ne ket autorizim.2he parat te cilat % ka marr nga shitja e tokes
% ka shpenzuar dhe siq dihet se gj+kata ne kontestet civile nuk guCon ta
urgos njeriun per shkak te orgjit. #.. ka pas te drejt komuna e
,rishtines qe te kerkoj anulimin e keti autorizimi.,o,sepse eshte
pronare e tokes.9.,ersoni / edhe pse e ka ditur qe token e ka pas
vetem ne shfr+tzim qfar det+rimesh duhet te paguaj ai tash.2uhet ti
paguaj demshperlim edhe komunes, edhe personit 1 te cilin e ka
vene ne lajthim.-.Qfar te drejtash ka tash pala 1 ne ket rastR4e kerkoj
permushjen e kontrates, ne te kunderten te kerkoj demshperlim nga
personi /.

Ra'ti 11,ersoni . ka lidh kontrat me personin / respektivisht
kompanin e sigurimeve 2.&2.'%.,dhe ka er sigurimin e vetures se
tij te tipit mercedes dhe ne kontrat eshte cekur se ne rast te
aksidentit personi . me ndonje person tjeter dhe nese personi . nuk
eshte fajtor do te ja paguaj te gjitha shpenzimet te cilat i ehen per
ndreqjen e vetures.*irpo personi . pasi ka er aksident me personin 1
dhe nga konstatimet e policis k+ ka qen fajtor q+sh duhet te perfundoj
apo te vjen zgjidhja e duhur e kti rasti #.. ka pas te drejt personi . te
kerkoi nga kompania e sigurimeve kompenzimin e te hollav te cilat % ka
shpenzuar per ndreqjen e vetures se ti:o,sepse personi . ka qene
fajtor, kurse ne kontrate parashihet qe shpenzimet i paguhen nga
,ersoni / vetem nese personi . nuk ka faj ne aksident.9.,asi qe
personit 1 i eshte demtuar vetura e tij nga kush eshte dasht te kerkoi
ai kompenzimin e te hollav per ndreqjen e vetures se tiR'ga personi .,
apo kompania e tij e sigurimeve nese ka lidhe kontrate.-.2he qfar te
drejtash dhe det+rimesh ka pasur kompania e sigurimeve ne ket
rastR3ompania ne kete rast nuk ka kurfare oligimi ndaj personit .,
sepse personi . ka shkaktuar aksidentin, dhe kontrata nuk e oligon
personin / tSia paguaj demet.

Ra'ti 12,ersoni . ka marr kredi ne shumen prej I>.>>>e te personi /
ne rastin e marrjes se kredis te personi / personi . ka deklaruar se ka
pasuri te lujtshme dhe te palujtshne e cila e mulon vleften e kredis aq
sa e ka marr personi . te personi /.,or personi . nuk i ka len as
hipotek e as peng te personi /.,ersoni a pasurin e tije te lujtshme dhe
te palujtshme pas marrjes se kredis ja ka shit personit 1.'dersa pala /
ka kerkue anulimin e kontrates per ars+e se personi . e ka shit pasurin
e tij te personi 1 #.. ka pas te drejt personi . ta shet pasurin e tij te
personi 1.,o,sepse ne marreveshjen mes personit . dhe / nuk kishte
ndonje kusht per peng te dores apo hipoteke.9.. ka te drejt personi /
anulimin e kontrates per ars+e se personi . e ka shit pasurin e ti :o,
sepse personi / me heret nuk ka kerkuar kushte, dmth nuk ka kerkuar
qe personi . ti jap as peng as hipoteke.-.Qfar te drejtash ka personi
1.ne ket rast.3a te drejte te kerkoj permushjen e kontrates me
personin ..;.2he per qfar pune juridike het fjal ne ket
kontrate.... &.74% #-,ersoni . ka marr kredi prej I> euro prej
anks .,ersoni / ka ln n hipotek anesn dhe pas nj kohe
anesn e ka shit personit 1.7ipas ligjit n fuqi mi pronsin a ka t
drejt t shitet anesa.,as nj kohe personi . nuk i ka paguar me
rregull kushtet .,+tje5#.a ka pasur t drejt personi . ta shes
anesn P ,ersoni a ka t drejt ta shes anesn sipas ligjit n
fuqi9.qfar pune sht PBsht pun relativisht e palujtshme .-.qfar t
drejte ka personi 1P,ersoni 1 ka t drejt ka t drejt ta krkoj kthimin
e prons dhe kompenzimin e dmit.
+ERKCDI?O T DREJTN CIVILE5 e drejta civile sht deg pozitive e
cila prfshin trsin e normave juridike me t cilat rregullohen
marrdhniet shoqrore dhe karakteri pasuror.
E DREJT! OBJEKTIVE dhe prej Jka prhet ajo5 paraqet nj tu t
normave juridike q rregullojn marrdhniet e caktuara shoqrore,
prhen nga degt dhe institutet.
E DREJT! SCBJEKTIVE dhe prej Jfar elementesh prhet5 t drejtat
q nCirren nga e drejta oligative paraqet t drejtn sujektive0
prhet nga krkesa dhe autorizimi.
INSTITCCIONET T"EMELORE T S DREJTS CIVILE ja(#5 pronsia
civile dhe kontrata.
SISTEMI I S DREJTS CIVILE ekzistojn d+ forma5 sistemi
institucional dhe pandekt.
SI+!S SISTEMIT INSTITCCION!L e drejta civile ndahet n5
#. ,ersona,
9. 7ende,
-. ,adi. &rjedh nga juristi romak 8aji.
SI+!S SISTEMIT +!NDEKT e drejta civile ndahet n5
#. ,jesa reale,
9. ,jesa e oligacioneve,
-. ,jesa familjare,
;. ,jesa e trashgimit. Bsht prvetsuar n 8jermani, lidhet me
pandestin e :ustinit.
KODET BOR=JE?E T DREJTN CIVILE e ndajn n d+ deg t
mdha5 n t drejtn personale (e drejta familjare dhe statusi) dhe
pronsore (raporti i mallrave).
OBJEKTI I S DREJTS CIVILE5 jan raportet e mallrave, e n rend t
par shkmimi i mallrave dhe sherimeve.
5!RKCLLIMI JCRIDIK5 sht artja e t drejts prej nj sujekti n
tjetrin. Ekziston vetm n t dretjn civile. Bsht suprstruktur e
qarkullimit t mallrave. <arkullimi juridik nuk sht dukuri identike me
qarkullimin ekonomik, psh., nse dikush tenton t shes diJka t
vjedhur, ather ktu nuk ka qarkullim juridik, por vetm ekonomik. 4
drejtat sujektive q arten me qarkullim juridik jan t dretja
asolute5 pronsia, servituti, pengu, etj.
B!?! JCRIDIKE5 sht kur het artja e t dretjs sujektive.
B!RTJ! E T DREJTS !BSOLCTE5 mund t jet e d+llojshme5
translative (artet n trsi) dhe konstituive (artet vetm nj pjes e
s dretjs).
5!RKCLLIMI I T DREJT!VE CIVILE5 kjo dmth., se t drejtat civile
jan n qarkullim, se sujektet, artsit e t drejtave mund tSi
transmetojn me marrveshje vullnetare njri me tjetrin.
BCRIMET DORM!LE T S DREJTS CIVILE5 ligji, zakoni, praktika
gj+qsore, shkenca juridike.
BCRIMET M!TERI!LE T S DREJTS CIVILE5 sht fuqi shoqrore
q e prcakton norma, gjegjsisht vullneti i klases sunduese n Jdo
shtet.
C?!NS!T5 jan zakonet tregtare t tuuara dhe t sistematizuara n
prmledhje.
!N!LO=JI!5 paraqet mn+rn kr+esore t interpretimit, me ann e t
cils plotsohen zraztirat juridike. 3emi analogji ligjore (sht
parapar me dispozit) dhe juridike (nuk sht parapar me dispozit
ligjore).
S!NKSIONI CIVIL5 ka karakter pasuror.
+ERSON! JCRIDIK5 quhen personat q ju sht njohur cilsia e
sujektit juridik.
!DTSI! JCRIDIKE D"E !JO +R T VE+RC!R5 aftsia juridike
sht aftsia e personit fzik q t jet arts i t drejts dhe
det+rimeve, ndrsa aftsia pr t vepruar sht aftzsi q merr
deklarimin e vullnetit t ftoj t drejtn e det+rimit..
VENDB!NIMI D"E VEND5ENDRIMI5 vendanimi sht vendi n t
cilin q+tetari sht vendosur me qllim q t jetoj prher, kurse
vendqendrimi sht vend n t cilin q+tetari anon prkohsisht.
M!S! E +!SCRIS5 masa e pasuris prn tr pasurin e nj
personi fzik dhe juridik, ku n t prfshihen aktiva dhe pasiva.
DOR?IMI I SENDIT SI KCS"T ,B& vlefshmrin e kontrats5 t
kontrata reale.
+R K!" +RMB!JTJ! NORM!T E DREJTSIS ndahen5
#. Fliguese,
9. 'daluese,
-. .utorizuese.
NORM!T IM+ER!TIVE e !TO DIS+O?ITIVE5 normat imperative
caktojn t drejtn dhe det+rat e paleve ashtu q palt mos t mund ti
ndr+shojn me vullnetin e vet0 normat dispozitive mund t jen t d+
llojshme5 norma t vrteta dispozitive dhe norma plotsuese
dispozitive. 'orma t vrteta dispozitive jan ato q personat
endr+shm i krijojn me deklarimin e vullnetit t vet n form t
punve juridike, sidomos t kontrats.
NORM!T +LOTSCESE DIS+O?ITIVE dhe trego nj shemull pr to5
jan ato dispozita ligjore ose urime tjera t drejtsis, q n t
vrtet vetm zvendsojn vullnetin e njeriut. 3to dispozita
zatohen vetm ather kur palt n punn juridike nuk i kan caktuar
ndr+she. ,sh., trashgimlnsi mund t disponoj me testament
pasurin e vet n mn+r dhe renda kufjve q jan t prcaktuar me
ligj.
EVIKSONI OSE MBROJTJ! N=! T MET!T JCRIDIKE5 ekziston n
kontratat ngarkuese d+ palshe dhe komutative, rja e t cilave
qndron n dhnie, artsi garanton realizuesin se e drejta sht
artur me kontrat.
E DREJT! +ERSON!LE d-e t# DREJT!T E +ERSON!LITETIT5 t
drejtat personale jan t drejta reale dhe pasurore, kurse t drejtat e
personalitetit jan e drejta e integritetit fzik, qarkullimi i lir, liria e
vetdijs, e drejta e autorit, etj.
MJETET JCRIDIKE +R DORCIMIN E KONTR!TS 5
1. !V!NSI 6sht vler pasurore"para t ciln njra pal ia jep tjetrs
me rastin e lidhjes s kontrats, sht shenj s sht lidhur kontrata,
dallohet nga paradhnia sepse ajo sht vetm realizim i pjesrishm i
oligimit dhe nuk ka veprim tjetr7
2. DNIMI KONTR!KTCES 6sht vlera pasurore q deitori ia
premton kreditorit pr rastin e mosrealizimit t kontrats ose realizimit
t parregullt7
3. KL!C?OL! K!S!TORE 6 ekziston ather kur palt kontraktojn
s deitori do t hum t drejtat dhe fuqit juridike tashm t ftuara
nga kontrata kr+esore, nse nuk realizon oligimin e vet, e kreditori n
at rast mund t heq dor nga kontrata. 'uk lejohet kur sht n
formn e fajdeChillekut7.
LLOJET E SI=CRIMIT T KONTR!TS jan5 'iB.ri&i real 6pengu
dhe kaucioni7 d-e 'iB.ri&i %er'$(al 6garancioni7.
K!CCIONI d-e (# FK! D!LLON N=! +EN=C5 sht sigurimi i
kontrats q deitori i jep kreditorit0 dallimi sht s n peng jepen
vetm sendet individualisht t caktuar.
!RRITJ! E KRKES!VE5 dmth., s deitori ka plotsuar oligimet e
veta.
FMIMI I C!KTCES"M (t kontrata e shitlerjes)5 dmth., Jmimi i
tregut.
OBJEKTI I KONTR!TS MBI "C!N MCND T JET5 sendi i pa
zvendsueshm dhe i konsumueshm.
+CNT E NCLS"ME D"E !TO T RR?CES"ME5 punt e nulshme
jan ato t cilat nuk krijojn kurrfar efekti juridik dhe konsiderohen s
nuk jan lidhur fare, ndersa t rrzueshme jan ato t cilat jan t
lidhura me dhun, kanosje rrezik, etj.
KONV!LID!CIONI d-e treB$ (j# '-e&,.ll) dmth., q ajo q sht
e pavlefshme mi kalimin e kohs het e vlefshme. ,sh., ligji mi
qarkullimin e toks dhe ndrtesave parasheh s puna juridike mi
artien vlen n form t shkruar, por n qoft s palt lidhin kontrat
verale, e pastaj e realizojn vullnetarisht, pra kontrata verale
konvalidohet.
KONVERCIONI5 sht kur nj pun ose veprim juridik, q pr shkak t
mungess s disa prrjeve t mos i prgjigjet asaj q kan pasur
ndrmend palt, e ti prgjigjet puns tjetr juridike, pr t ciln mund
t merret me siguri s palt e kan dshiruar, duke u nisur nga situata
normale s qllimi i gjer prman edhe qllimin e ngusht t
njllojshm.
DELIKTI N KC+TIMIN +EN!LO>JCRIDIK d-e CIVILO>JCRIDIK5
delikti penalo"juridik godet drejt prsdrejti personalitetin e njeriut0
delikti civilo"juridik godet masn pasurore, jo personalitetin e njeriut.
KODIDIKIMET M T RNDSIS"ME N BOT5 kodi civil francez
(#=>;), austriak (#=##), gjerman (#?>>), zvicran (#?>A), sovjetik
(#?99).
KODI CIVIL DR!NCE?5 sht ligji m i rndsishm i s drejts civile
pr kah rndsia e vet historike dhe pr kah vlera e vet e rendshme.
H aprovua me #=>; ('apoleoni). /azn e ktij kodi e prn e drejta
romake. 3+ kod edhe so t sht n fuqi, por me ndr+shime t mdha.
KODI !CSTRI!K5 sht kodifkimi i d+t i rndsishm nga fllimi i
shek. E%E. ,unimet rreth aprovimit zgjatn rreth 9> vjet. *eshtetet n
parimet e s drejts romake n mas m t madhe se sa kodi civil
francez. 'uk e njeh kurorzimin civil, por vetm at kishtar. 'dikimi
nuk ishte aq i madh sa i 3odit civil francez.
DMI MOR!L5 cenimi i vlerave morale dhe ideore t personalitetit,
psh., lndimi fzik, f+erja, etj.
K!R!KTERISTIK!T E METODS CIVILO>JCRIDIKE5
#. /araarsia e palve n raportin civilo"juridik dhe vullneti % t+re,
9. %niciativa e lir n lidhjen e punve civilo"juridike,
-. 4 qarkulluarit e t drejtave civile, dhe
;. 7anksioni pronsor.
* VEFORIT E METODS CIVILE JCRIDIKE duhet t mirren n
mn+r5 kumulative.
MOMENTET E NDRITS"ME D"E FD!R S"T D!TI I +CNVE
juridike t lidhura n at moment5 jan ato t cilat personi gjat
vuajtjes s ndonj smundje psiqike sht n gjendje t lidh ndonj
pun juridike, por punt e tilla konsiderohen t palidhura.
ELEMENTET T"EMELORE T +ERSONIT JCRIDIK5 uniteti organizativ
dhe masa pasurore, si dhe zotsia juridike dhe e veprimit.
T DREJT!T E !CTORIT K!N K!R!KTER5 personal"pasuror.
KL!SIDIKIMI I T DREJT!VE CIVILE5 asolute dhe relative
(oligative).
T DREJT!T !BSOLCTE 6(.&#r$7)
reale 6sendet) d-e
%er'$(ale 6t drejtat e personalitetit, statusi civilo"juridik, produkti i
shpirtit dhe mendja e njeriut, etj.).
K!R!KTERISTIK!T E T DREJT!VE !BSOLCTE5 veprojn Erga"
omnes (ndaj t gjithve), nuk sht i caktuar numri i personave t
oliguar, oligimi i t+re sht negativ, t drejtat asolute nuk
parashkruhen, etj.
K!R!KTERISTIK!T E T DRETJ!VE REL!TIVE5 ekziston raporti i
personit t autorizuar ndaj nj personi, apo personave t caktuar"
oliguar0 oligimi sht pozitiv dhe sht korelativ me autorizimin0 t
drejtat parashkruhen, etj.
VE+RIMET NJER?ORE D"E SI ND!"EN5 jan fakte juridike dhe
ndahen n t lejueshme (n pajtim me ligjin) dhe t palejueshme
(deliktet civile, q mund t hen me veprim ose mosveprim).
S"+IKJ! d-e +R+!RIMI TEKNIK5 shpikja"sht zgjidhje e re e
prolemit teknik q mund t zatohet n veprimtarin industriale0
prparimi teknik"sht zgjidhje teknike e arritur me prdorimin racional
t mjeteve t njohura teknike.
E DREJT! E RE=RESIT T DETGRIMIT SOLID!R5 dmtuesi q ka
paguar mund t inkasoj prej dmtuesit tjetr kompenzimin e paguar
proporcionalisht me fajin.
BCRIMET E DETGRIMEVE ja(#5 kontrata, deliktet, pasurimi i paaz.
T DETGRIMET N!TGRORE, n qoft s kreditori realizon krkesn e
tij, a konsiderohet kjo si pasurim i paaz5 jo, nuk konsiderohet si
pasurim i paaz.
! "GN T DREJT!T +ERSON!LE N +!SCRI D"E !
TR!S"=O"EN !TO5 nuk h+n dhe nuk trashgohen (prveJ t
drejtave t autorit, q jan t kufzuara) .
!CTORI?IMI5 sht prokur q i jepet personit t caktuar q t
paraqitet si pal n marrdhniet civilo"juridike, ku i autorizuari vepron
n emr dhe pr llogari t dhnsit t autorizimit. Kendimet e t
autorizuarit vlejn njsoj si t kishte dhn vet pala.
E DREJT! ?!KONORE SI BCRIM I T DREJTS CIVILE5 sht urim i
dors s d+t, i cili n kohn ashkkohore vjen n shprehje vetm n
raste t zraztirave juridike.
INICI!TIV! E LIR E +!LVE d-e LID"J! E S!J ME +!RIMIN E
!CTONOMIS SE VCLLNETIT) iniciativa e lir sht se palt kan t
drejt t marrin iniciativ pr lidhjen e ndonj pune juridike. :an t lira
n parimin ose mos parimin pr lidhjen e puns juridike.
R!+ORTI MIDIS ?!KONEVE D"E LI=JEVE SI BCRIMET S
DREJTS n sistemet ashkkohore (t kihet paras+sh sistemi
kontinental)5 sipas sistemit kontinental zakonet dhe ligjet si urime t
s drejts gjenden n pozit jo t araart, pr ars+e s n ket
sistem primare jan urimet e shkruara ndrsa zakonet dhe praktika
gj+qsore jan sekondare (vetm n munges t ligjit"zraztirat).
ST!ND!RDET D"E DIREKTIV!T jan5 vetm nj mjet i rndsishm
q ndikon n zatimin e s drejts.
DIDERENC! &idi' A.@i'# j.ridi3e d-e t# drejt#' '.,je3tive
civile5 fuqia juridike ndr+shon pr nga e drejta sujektive pr ars+e se
e drejta sujektive ka gjithmon ojektin e vet, ndrsa fuqia juridike
nuk e ka.
SELI! E +ERSONIT JCRIDIK 'i d-e <lialet>deB#t e tij5 sht vendi"
qndra ku gjindet organizata kr+esore e personit juridik, kurse flialet
(degt) jan prfaqsit n vendet tjera.
D!KTET JCRIDIKE ja(#5 dispozitat me t cilat lidhet ndrrimi, shuarja
apo themelimi i ndonj raporti juridik.
!KTI !DMINISTR!TIV5 mund t jet supozim i krijimit t
marrdhnieve civilo"juridike.
DIDERENC! MIDIS SC+O?IMEVE d-e DIKSIONEVE5 dallimi qndron
n at se gjrsa t supozimet nga faktet e njohura konkludojm
ekzistimin e t panjohurs t fksionet mirret se ekziston nj fakt, q n
t vrtet nuk ekziston.
SI 5C"ET DETGRIMI M ME S"CM SCBJEKTE dhe si ndahen ato5
quhet det+rim solidar dhe ndahen n i ndar (kur secili prej t+re ka nj
pjes t caktuar t orChit) dhe solidar(kur secili prej deitorve ka
orCh).
LIFENC! dhe llojet5 liJenca sht realizimi i shpikjes n prodhim,
ndrsa llojet jan5 liJenca e kontrats dhe liJenca e dhunshme.
VE+RIMET KONKLCDENTE5 shenjat ose sjelljet me t cilat deklarohet
vullneti.
DMTIMI MBI =JGSMEN (shemull)5 t kontrata ngarkuese d+ palshe
komutative ojekti i nj rje duhet t prfshij t pakten gj+smen e
vlers s rjes s kundert. ,sh., n qoft se vlera qarkulluese e kaut
t shitur sht I>> T, lersi duhet t paguaj pr t m se paku 9I> T,
n t kundrten pala nuk ka marr as gj+smn e vlers s vet dhe mund
t krkoj q kontrata t shkputt.
SCBRO=!CION +ERSON!L5 ndrrimi i personave n raportin
kontraktues, e q sht i d+llojshm, sipas asaj a ndrrohet kreditori
apo deitori.
CESIONI I KRKES!VE5 sht artja e krkess prej nj kreditori n
nj kreditor tjetr, mirpo, pa e ndr+shuar prmajtjen dhe elementet
tjera (ndrrimi i kreditorit). 3urse ndrrimi i deitorit quhet marrje e
orChit.
CIL!T DE= T S DREJTS MBROJN T DREJT!T E
+ERSON!LITETIT prveJ asaj civile5 e drejta penale, familjare, e
puns, etj.
E DREJT! CIVILE D"E E DREJT! !DMINISTR!TIVE5 jan d+ deg t
vjetra t s drejts. 4 drejtn civile e karakterizon metoda e arazis
s palve, koordinimi i t+re ashk me sanksionimin pasuror, ndrsa e
drejta administrative e karakterizon nnshtrimi i palve.
M!RRD"NIET) koheve t fundit, e drejta administrative po
grshetohet gjithnj e m tpr me t drejtn civile. < t d+ja
rregullojn nj lmi t njjt t jets shoqrore $ marrdhniet
ekonomike.
TCBI I D!KTEVE jan5 d+ apo m shum fakte t cilat krijojn,
ndr+shojn apo mrojn ndonj pun juridike.
D!LLIMI NDRMJET NORM!VE T VRTET! DIS+O?ITIVE d-e
NORM!VE +LOTSCESE
DIS+O?ITIVE5 normat dispozitive t vrteta i krijojn palt me an t
punimeve juridike, ndrsa normat plotsuese dispozitive vetm
zvendsojn vullnetin e njeriut.
KCS"TI d-e !D!TI5 kushti sht rrethan e ardhshme e pasigurt,
nga paraqitja e tij varen prodhimi i efekteve juridike. 3ushti q varet
nga vullneti i nj pale quhet potestativ, dhe nse nuk varet nga vullneti
i palve, quhet kenzual. 3ushti mund t jet i sht+eshm"suspenziv
dhe shkputshm"rezolutiv. ,araqitet vetm t veprimet juridike n t
drejtn e oligacionit dhe at trashgimore.
Nd#r'a aAati sht kalimi i caktuar i kohs, ku nga paraqitja e tij
varet krijimi apo ndrrimi i ndonj t drejte. .fati si moment i caktuar
mund t jet i sht+eshm ose i shkputshm.
D!LLIMI NDRMJET !D!TIT D"E KCS"TIT5 sht sepse paraqitja e
momentit t kohs t afati sht e ngurt, kurse paraqitja e ndonj
rrethane t kushti, e pasigurt.
+RD!5SIMI5 sht kr+erje e veprimeve juridike n emr t
tjetrkujt dhe pr llogari t tjetrkujt. 3emi d+ lloje t prfaqsimit5
ligjor dhe kontraktues.
N!TGR! JCRIDIKE E +RD!5SIMIT5 prfaqsimi sht fksion n t
cilin konsiderohet s prfaqsuesi transmeton vullnetin e t
prfaqsuarit (7avinji). ,or, kjo nuk i prgjigjet realitetit.
ND!RJ! E +CNVE JCRIDIKE sipas kritereve t ndr+shme5
#. ,unt kauzale dhe astrakte,
9. ,unt formale dhe joformale,
-. ,unt midis t gjallve (inter vivos) dhe n rast vdekje (mortis
causa),
;. ,unt e nj anshme (jan premtime pulike t shprlimit dhe
dhnia e letrave me vler) dhe t d+anshme (kontratat).
ND!RJ! E KONTR!T!VE5
#. 4 nj anshme t oligueshme (dhurata, huaja, etj.),
9. 4 d+ anshme t oligueshme (kemi autorizime dhe oligime n t
d+ ant),
-. 'garkuese (prveJ shums s huas, paguan edhe kamatn. :an
rregull),
;. /mirse (efektit pasuror t njres pal nuk i prgjigjet efekti
pasuror i pals tjetr. jan perjashtime.),
I. &eale (prveJ plqimit t vullneteve, nevojitet edhe dorzimi i
sendeve),
G. 3onsensuale (krijohet vetm me plqimin e vullneteve t palve.
:an rregull.),
A. 3omutative.
KONTR!T! KOMCT!TIVE5 jan ato t cilat q me par sht caktuar
efekti ekonomik, pra duhet kauza. :an rregull.
KONTR!T! !LE!TORE5 jan ato t cilat, efektet ekonomike nuk jan
t caktuara q+sh m par por varen prej nj rrethane t ardhshme
(/iChozi, /asti, 3ontrata mi sigurimin etj.). jan prjashtim.
KONTR!TN MBI "C!N E KEMI5 kur njra pal $ huadhnsi art
pronsin n sendet e caktuara sipas gjinis, n paln tjetr $
huamarrsin me kusht q k+ pas arritjes s afatit ti kthej t njjtn
sasi dhe t njjtin lloj t sendit n pronsi.
KONTR!TN MBI S"RBIMIN e kemi5 nse njera pale % jep pales
tjeter per sherim ndonje send individualisht te caktuar dhe
jokonsumues me qellim te shfr+tezimit per kohe te caktuar.
DE+O?ITI5 eshte kontrat reale me te cilen marresi i depozitit oligohet
qe te ruaj per kohe te caktuar sendin qe dhuruesi i dorezon per ruajtje.
3ontrata eshte e nje anshme dhe emirese.
VONES! E DEBITORIT5 ne qofte se afati nuk eshte caktuar, paraqitet
pasi qe kreditori tSia kete terhequr verejtjen deitorit qe ta realizoje
oligimin. Konesa e deitorit % jep kreditorit fuqine juridike qe te heqe
dore nga kontrata.
VONES! E KREDITORIT5kjo vonese paraqitet edhe atehere kur
kreditori nuk ka ndermarre ate qe ka pasur per det+re ta ndermarre me
qellim qe deitorit ti eje te mundshme plotesimin e oligimit. 2erisa
vonesa e deitorit, veshtireson poziten e deitorit, vonesa e kreditorit,
e lehteson ate.
KOMISIONI OSE +RD!5SIMI INDIREKT5 sht kur dikush kr+en
pun n emr t vet, por pr llogari t tjetrkujt.
5 T KRIJO"ET OBLI=IMI N=! DELIKTI) nevojiten t plotsohen
kto rrethana5 t kr+het veprimi i palejuar, t ekzistoj lidhja, faji dhe
prgjithsia.
+REMTIMI +CBLIK I S"+RBLIMIT5 sht pun e njanshme
juridike.
'B <FF4B 7B ,.L. 7M,&EM%*%7M4 n kontratat kan parapar q t
mos aplikohen rregullat e dmtimit prtej gj+sms, ather pala e
dmtuar5 (.3 3a t# drejt# t# 3#r3$j# a%li3i&i( e 3#t/re
rreB.llave.
RE=RESI I =!R!NTCESIT ND!J DEBITORIT KRGESOR5 sht e
drejt e garantuesit q t krkoj realizimin e krkess ndaj deitorit
kr+esor, kur garantuesi e ka vonuar krkesn kreditorit, pasi q k+ i
fundit nuk ka mundur ta realizoj nga deitori, garantuesi tani het
kreditor i deitorit.
+RMB!JTJ! d-e LND! E DETGRIMIT5 prmajtja e oligacionit
sht rje ose prestation, ndrsa lnd sht ajo vler ekzistuese q
nprmjet rjes artet prej deitorit n kreditorin.
D!LLIMI MES T DREJTS CIVILE D"E D!MILJ!RE5 dallojn pr nga
ojekti i studimit, pr nga metoda dhe sanksionet. E drejta civile pr
ojekt ka raportet e mallrave, kurse e drejta familjare pr ojekt ka nj
lmi krejt tjetr t marrdhnieve shoqrore (jeta e ashkshortve
dhe familja). ' t drejtn civile jan sanksionet ekonomike, kurse n
t drejtn familjare nuk ka sanksione ekonomike.
DC5I! JCRIDIKE dhe dallimi i saj me t drejtn sujektive5 pr dallim
prej t drejts sujektive fuqia juridike ekziston ather kur nuk
ekziston e drejta t cils i prgjigjet ndonj det+rim, por ekziston
mundsia e nj personi q me deklarimin e vullnetit t tij t ndikoj n
krijimin, ndrrimin ose ndrprerjen e ndonj t drejte sujektive, psh.,
kur dikush sht trashgimtar e deklarohet s nuk e pranon
trashgimi. Fuqia juridike ndr+shon prej t drejts sujektive edhe
prkah ajo s e drejta sujektive ka ojektin e vet5 gjithmon ka t
j m diqka q mund t shprejhet si vler pronsore. Fuqia juridike
nuk ka ojekt.
+!RIMI I DIS+O?ICIONIT N CS"TRIMIN D"E MBROJTJEN E T
DREJT!VE SCBJEKTIVE CIVILE5 gj+qi nuk mron t drejtat civile sipas
det+rs z+rtare, si n t drejtn penale, por sipas iniciativs s palve.
!KTIV! d-e +!SIV!5 aktiven e prjn t drejtat (h+jn t drejtat
reale dhe asolute), kurse pasiven oligimet (h+jn vetm oligimet
nga e drejta e oligacionit).
B!?! JCRIDIKE5 cakton efektin juridik, 3.H@. efektin pasuror.
!D!TI +REKLC?IV5 ekziston ather kur ligji, ushtrimin e ndonj t
drejte apo ndonj fuqie juridike, e lidh me ndonj afat. 'se n at afat
e drejta ose fuqia juridike nuk paraqitet, ather ndrprehet n trsi.
NDR+RERJ! E OBLI=IMIT ,#-et5 me plotsimin e oligimit, me
vullnetin e palve, me faljen e orChit, me deklarimin e vullnetit t
njers pal, me dorheqje. 7i dhe 'ovacioni sht nj lloj i veJant i
ndrprerjes s kontrats me vullnetin e palve.
NOV!CIONI5 sht ndrprerje e kontrats s mparshme n at
mn+r q n vend t saj h+n n fuqi kontrata e re midis palve t
njjta.
+!MCNDSI! E +LOTSIMIT5 mund t jet e trefsht5 <9i3e (prishet
sendi, ngordh kali, etj.) j.ridi3e (prjashtimi nga qarkullimi juridik,
ndalohet eksporti, importi, etj.) d-e e3$($&i3e 6sipas disa ngjarjeve,
klauzola reus sic stantiis).
+!R!S"KRIMI5 sht humja e krkess, respektivisht padis n
kuptimin material pr shkak t kalimit t kohs.
CIL!T T DREJT! +!R!S"KRC"EN5 nuk parashkruhen t gjitha t
drejtat, por vetm t drejtat e oligacionit. ,ra, nuk parashkruhen t
drejtat asolute (reale dhe personale), t drejtat e oligacionit q kan
urimin e vet n t drejtn familjare.
+!R!S"KRIMI S"CES d-e DITCES5 parashkrimi shues $ sht
mn+r origjinere e realizimit sipas t cils majtsi koshient, i cili
sendet i siguron n mn+r ligjore, me kalimin e kohs het pronar.
,arashkrimi ftues $ eshte realizimi sipas i te drejtes ne men+re
origjinere, ne aze te disa fakteve juridike prej te cilave fakt %
rendesishem eshte edhe koha.
!D!TI I +!R!S"KRIMIT5 sht caktuar me norm imperative dhe nuk
mund t paksohet ose zgjatet $ #> vjet. ,or jan disa krkesa t cilat
parashkruhen pr nj koh m t shkurtr, #, 9 apo - vjet.
+E?CLLIMI d-e NDR+RERJ! E +!R!S"KRIMIT5 koha e
parashkrimit mund t pezullohet n d+ mn+ra, me pranimin e orChit
nga ana e deitorit dhe me ngritjen e padis kundr deitorit. 3urse
ndrprerja e parashkrimit mund t het pr ars+e ojektive
(moilizimi i kreditorit n luft, etj.), apo pr shkak t rrethanave
sujektive (kreditori dhe deitori jan ashkshort, prind e fmij, etj.)
t vet palve.
D"CR!T!5 sht kontrat mirse, nuk sht kontrat e qarkullimit
t mallrave, nuk ka rndsi ekonomike, por m shum pr
marrdhniet personale t q+tetarve.
5ESIMI5 sht dhnia e sendeve me qira.
KONTR!T! MBI !CTORI?IMIN5 ose kontrata mandate sht aso
kontrate me t ciln njra pal " i autorizuari oligohet q pr paln
tjetr $ pushtetdhnsin t kr+ej disa veprime juridike me apo pa
shprlim.
SEKCESTRI5 sht kur shum persona % dorzojn nj personi tjetr
sendin pr ruajtje derisa t zgjidhet ndonj konLikt lidhur me at send.
+CNT DIKTIVE JCRIDIKE5 jan ato pun q n esenc nuk lidhen,
por vetm krijohet pamja sikur jan lidhur.
+CN! JCRIDIKE E SIMCLC!R5 ekziston ather kur palt lidhin nj
pun juridike, por me at rast krijojn pamjen thuajse sht lidhur
ndonj pun tjetr juridike. /het pr tSju ikur tatimeve, etj.
+CNT JCRIDIKE DIDCCI!RE5 jan, kur n vend t dhnies s
pengut, deitori nte artjen n kreditorin t pronsis mi ndonj
send, e kreditori oligohet q pronsin pas pagimit t orChit ta art
prsri n deitorin (esimi i kreditorit $ fducia).
,E&3HF%@F 4B
2&E:4B' 1%K%LE5 e
drejta civile
#'-t# deB#
%$9itive e cila
%#rA'-i(
t#r#'i(# e
($r&ave
j.ridi3e &e t#
cilat rreB.ll$-e(
&arr#d-#(iet
'-$@#r$re d-e
3ara3teri
%a'.r$r.
E 2&E:4.
F/:E34%KE dhe
prej Jka prhet
ajo5 %ara@et (j#
t., t# ($r&ave
j.ridi3e @#
rreB.ll$j(#
&arr#d-#(iet e
ca3t.ara
'-$@#r$re
%#r,#-e( (Ba
deB#t d-e
i('tit.tet.
E 2&E:4.
7H/:E34%KE dhe
prej Jfar
elementesh
prhet5 t#
drejtat @#
(Eirre( (Ba e
drejta $,liBative
%ara@et t#
drejt#(
'.,je3tiveH
%#r,#-et (Ba
3#r3e'a d-e
Q*%*% %
1.34HE7MB* (t
kontrata e
shitlerjes)5
d&t-. I&i&i i
treB.t.
F/:E34% %
3F'4&.4B7 */%
MH.' *H'2 4B
:E4B5 'e(di i %a
9#ve(d#'.e'-#
& d-e i
3$('.&.e'-#&.
,H'B4 E
'HL7M*E 2ME
.4F 4B
&&B@HE7M*E5
%.(#t e
(.l'-&e ja(#
at$ t# cilat (.3
3rij$j(# 3.rrAar#
eAe3ti j.ridi3
d-e
3$('ider$-e( '#
(.3 ja(# lid-.r
Aare (der'a t#
rr#9.e'-&e
ja(# at$ t# cilat
ja(# t# lid-.ra
&e d-.(#
3a($'je rre9i3
etj.
3F'K.L%2.1%F'%
dhe trego nj
shemull5 d&t-.
@# aj$ @# #'-t#
e %avleA'-&e
&,i 3ali&i( e
3$-#' ,#-et e
vleA'-&e. +'-.
7EL%. E ,E&7F'%4
:H&%2%3, si dhe
flialet"degt e tij5
#'-t# ve(di>
@#(dra 3.
Bji(det
$rBa(i9ata
3r/e'$re e
%er'$(it j.ridi3
3.r'e <lialet
6deB#t7 ja(#
%#rAa@#'it (#
ve(det tjera.
F.34E4 :H&%2%3E
jan5 di'%$9itat
&e t# cilat
lid-et (d#rri&i
'-.arja a%$
t-e&eli&i i
(d$(j# ra%$rti
j.ridi3.
.34%
.2*%'%74&.4%K5
&.(d t# jet#
'.%$9i& i
3riji&it t#
&arr#d-#(ieve
civil$>j.ridi3e.
2%FE&E'1. *%2%7
7H,F@%*EKE dhe
F%37%F'EKE5
dalli&i @#(dr$(
(# at# 'e Bj#r'a
t# '.%$9i&et
(Ba Aa3tet e
(j$-.ra
3$(3l.d$j&#
e39i'ti&i( e t#
%a(j$-.r#' t#
<3'i$(et &irret
3F*%7%F'% F7E
,B&F.<B7%*%
%'2%&E345 #'-t#
3.r di3.'-
3r/e( %.(# (#
e&#r t# vet#
%$r %#r ll$Bari
t# tjet#r3.jt.
<B 4B 3&%:FME4
F/L%8%*% '8.
2EL%34% nevojiten
t plotsohen kto
rrethana5 t#
3r/-et ve%ri&i i
%alej.ar t#
e39i't$j lid-ja
Aaji d-e
%#rBjit-#'ia.
,&E*4%*% ,H/L%3 %
7M,B&/L%*%45
#'-t# %.(# e
(j#a('-&e
j.ridi3e.
'B <FF4B 7B
,.L.
7M,&EM%*%7M4 n
kontratat kan
parapar q t
mos aplikohen
rregullat e
dmtimit prtej
gj+sms, ather
pala e dmtuar5
(.3 3a t# drejt#
t# 3#r3$j#
a%li3i&i( e
3#t/re
rreB.llave.
&E8&E7% %
8.&.'4HE7%4
a.t$ri9i&i.
%'74%4H1%F'E4
4ME*ELF&E 4B 7B
2&E:4B7 1%K%LE
jan5 %r$(#'ia
civile d-e
3$(trata.
7%74E*% % 7B
2&E:4B7 1%K%LE
ekzistojn d+
forma5 'i'te&i
i('tit.ci$(al
d-e %a(de3t.
7%,.7 7%74E*%4
%'74%4H1%F'.L e
drejta civile
ndahet n5 1.
+er'$(a 2.
Se(de 3. +adi.
Rrjed- (Ba
j.ri'ti r$&a3
=aji.
7%,.7 7%74E*%4
,.'2E34 e drejta
civile ndahet n5
1. +je'a reale
2. +je'a e
$,liBaci$(eve
3. +je'a
Aa&iljare *.
+je'a e
tra'-#Bi&it.
'-t#
%#rvet#'.ar (#
=jer&a(i lid-et
&e %a(de'ti( e
J.'ti(it.
3F2E4 /F&8:E@E
4B 2&E:4B'
1%K%LE e ndajn n
d+ deg t
mdha5 (# t#
drejt#(
%er'$(ale 6e
drejta familjare
dhe statusi7 d-e
liBji &,i
@ar3.lli&i( e
t$3#' d-e
(d#rte'ave
%ara'-e- '#
%.(a j.ridi3e
&,i ,artie(
vle(# (# A$r&#
t# '-3r.ar %$r
(# @$At# '#
%al#t lid-i(
3$(trat#
ver,ale e
%a'taj e
reali9$j(#
v.ll(etari'-t
%ra 3$(trata
ver,ale
3$(valid$-et.
3F'KE&1%F'%5
#'-t# 3.r (j#
%.(# $'e
ve%ri& j.ridi3
@# %#r '-3a3 t#
&.(Be'#' '#
di'a %#r,#rjeve
t# &$' i
%#rBjiBjet a'aj
@# 3a(# %a'.r
(d#r&e(d %al#t
e ti %#rBjiBjet
%.(#' tjet#r
j.ridi3e %#r t#
cil#( &.(d t#
&erret &e
'iB.ri '# %al#t e
3a(# d#'-ir.ar
d.3e . (i'.r
(Ba 'it.ata
($r&ale '#
@#lli&i i Bjer#
%#r&,a( ed-e
@#lli&i( e
(B.'-t t#
(j#ll$j'-#&.
2EL%34% 'B
'e e39i't$( (j#
Aa3t @# (# t#
v#rtet# (.3
e39i't$(.
7% <HME4
2E4U&%*% *B *E
7MH*B 7H/:E34E
dhe si ndahen ato5
@.-et det/ri&
'$lidar d-e
(da-e( (# i
(dar 6kur secili
prej t+re ka nj
pjes t caktuar
t orChit7 d-e
'$lidar6kur secili
prej deitorve ka
orCh7.
L%QE'1. dhe
llojet5 liIe(ca
#'-t# reali9i&i i
'-%i3je' (#
%r$d-i& (d#r'a
ll$jet ja(#)
liIe(ca e
3$(trat#' d-e
liIe(ca e
d-.('-&e.
KE,&%*E4
3F'3LH2E'4E5
'-e(jat $'e
'jelljet &e t#
cilat de3lar$-et
v.ll(eti.
2B*4%*% */%
8:U7*E'
(shemull)5 t#
3$(trata
(Bar3.e'e d/
%al'-e
3$&.tative
$,je3ti i (j#
,#rje d.-et t#
%#rA'-ij# t#
%a3te( Bj/'&e(
e vler#' '#
'2.: 2E/%4F&%4
3&UE7F&5 #'-t#
e drejt# e
Bara(t.e'it @#
t# 3#r3$j#
reali9i&i( e
3#r3e'#' (daj
de,it$rit
3r/e'$r 3.r
Bara(t.e'i e 3a
v$(.ar 3#r3e'#(
3redit$rit %a'i
@# 3/ i A.(dit
(.3 3a &.(d.r
ta reali9$j# (Ba
de,it$ri
Bara(t.e'i ta(i
,#-et 3redit$r i
de,it$rit.
,B&*/.:4:. dhe
LB'2. E
2E4U&%*%45
%#r&,ajtja e
$,liBaci$(it
#'-t# ,#rje $'e
%re'tati$(
(d#r'a l#(d#
#'-t# aj$ vler#
e39i't.e'e @#
(#%#r&jet
,#rje' ,artet
%rej de,it$rit (#
3redit$ri(.
2.LL%*% *E7 4B
2&E:4B7 1%K%LE
2ME F.*%L:.&E5
dall$j(# %#r (Ba
$,je3ti i
't.di&it %#r
(Ba &et$da d-e
'a(3'i$(et. E
drejta civile %#r
$,je3t 3a
ra%$rtet e
&allrave 3.r'e
e drejta
%r$(#'$re
6raporti i
mallrave7.
F/:E34% % 7B
2&E:4B7 1%K%LE5
ja(# ra%$rtet e
&allrave e (#
re(d t# %ar#
'-3#&,i&i i
&allrave d-e
'-er,i&eve.
3H,4%*%'
,E'.LF":H&%2%3
dhe 1%K%LF"
:H&%2%35 deli3ti
%e(al$>j.ridi3
B$det drejt#
%#r'#drejti
%er'$(aliteti( e
(jeri.tH deli3ti
civil$>j.ridi3
B$det &a'#(
%a'.r$re j$
%er'$(aliteti( e
(jeri.t.
,#rje' '#
3.(dert#. +'-.
(# @$At# 'e
vlera
@ar3.ll.e'e e
3a.t t# '-it.r
#'-t# 0;; J
,ler#'i d.-et t#
%aB.aj %#r t#
&# 'e %a3. 20;
J (# t#
3.(d#rte( %ala
(.3 3a &arr a'
Bj/'&#( e
vler#' '# vet
d-e &.(d t#
3#r3$j# @#
3$(trata t#
'-3#%.t#t.
Aa&iljare %#r
$,je3t 3a (j#
l#&i 3rejt tjet#r
t#
&arr#d-#(ieve
'-$@#r$re 6jeta
e
,a'-3#'-$rt#ve
d-e Aa&ilja7. N#
t# drjt#( civile
ja(# 'a(3'i$(et
e3$($&i3e
3.r'e (# t#
drejt#(
Aa&iljare (.3 3a
'a(3'i$(e
e3$($&i3e.
<.&3HLL%*%
:H&%2%35 #'-t#
,artja e t#
drejt#' %rej (j#
'.,je3ti (#
tjetri(. E39i't$(
vet#& (# t#
dretj#( civile.
'-t#
'.%#r'tr.3t.r#
e @ar3.lli&it t#
&allrave.
5ar3.lli&i
j.ridi3 (.3
#'-t# d.3.ri
ide(ti3e &e
@ar3.lli&i(
e3$($&i3 %'-.
(#'e di3.'-
te(t$( t# '-e'
diI3a t# vjed-.r
at#-er# 3#t.
(.3 3a
@ar3.lli&
3F2%F%3%*E4 *B
4B &B'2B7%7M*E
'B /F4B5 3$di
civil Ara(ce9
618;*7 a.'tria3
618117 Bjer&a(
61:;;7 9vicra(
61:;47 '$vjeti3
61:227.
3F2% 1%K%L
F&.'1E@5 #'-t#
liBji &# i
r#(d#'i'-#& i
'# drejt#' civile
%#r 3a-
r#(d#'ia e vet
-i't$ri3e d-e
%#r 3a- vlera e
vet e
,re(d'-&e. C
a%r$v.a &e
18;*
6Na%$le$(i7.
Ba9#( e 3#tij
7H/&F8.1%F'
,E&7F'.L5
(d#rri&i i
%er'$(ave (#
ra%$rti(
3$(tra3t.e' e
@# #'-t# i
d/ll$j'-#&
'i%a' a'aj a
(d#rr$-et
3redit$ri a%$
de,it$ri.
1E7%F'% %
3B&3E7.KE5
#'-t# ,artja e
3#r3e'#' %rej
(j# 3redit$ri (#
(j# 3redit$r
tjet#r &ir#%$
%a e (dr/'-.ar
%#r&,ajtje( d-e
ele&e(tet tjera
6(d#rri&i i
3redit$rit7.
FH<%. :H&%2%3E
dhe dallimi i saj
me t drejtn
sujektive5 %#r
dalli& %rej t#
drejt#'
'.,je3tive A.@ia
j.ridi3e e39i't$(
at#-er# 3.r (.3
e39i't$( e
drejta t# cil#' i
%#rBjiBjet
(d$(j# det/ri&
%$r e39i't$(
&.(d#'ia e (j#
%er'$(i @# &e
de3lari&i( e
v.ll(etit t# tij t#
(di3$j (#
3riji&i(
(d#rri&i( $'e
(d#r%rerje( e
(d$(j# t# drejte
'.,je3tive %'-.
j.ridi3 %$r
vet#&
e3$($&i3. T#
drejtat
'.,je3tive @#
,arte( &e
@ar3.lli& j.ridi3
ja(# t# dretja
a,'$l.te)
%r$(#'ia
'ervit.ti
%e(B. etj.
/.@. :H&%2%3E5
#'-t# 3.r ,#-et
,artja e t#
dretj#'
'.,je3tive.
/.&4:. E 4B
2&E:4B7
./7FLH4E5 &.(d
t# jet# e
d/ll$j'-&e)
tra('lative
6artet n trsi7
d-e 3$('tit.ive
6artet vetm nj
pjes e s
dretjs7.
<.&3HLL%*% % 4B
2&E:4.KE 1%K%LE5
3j$ d&t-. 'e t#
drejtat civile
ja(# (#
@ar3.lli& 'e
'.,je3tet
,art#'it# e t#
drejtave &.(d
tKi tra('&et$j(#
&e &arr#ve'-je
v.ll(etare (j#ri
&e tjetri(.
/H&%*E4
FF&*.LE 4B 7B
2&E:4B7 1%K%LE5
liBji 9a3$(i
%ra3ti3a
3$di e %#r,#( e
drejta r$&a3e.
K/ 3$d ed-e '$ t
#'-t# (# A.@i
%$r &e
(dr/'-i&e t#
&#d-a.
3F2% .H74&%.35
#'-t# 3$di<3i&i
i d/t# i
r#(d#'i'-#&
(Ba <lli&i i
'-e3. LIL.
+.(i&et rret-
a%r$vi&it
9Bjat#( rret- 2;
vjet. M,e'-tetet
(# %ari&et e '#
drejt#' r$&a3e
(# &a'# &# t#
&ad-e 'e 'a
3$di civil
Ara(ce9. N.3 e
(je-
3.r$r#9i&i(
civil %$r vet#&
at# 3i'-tar.
Ndi3i&i (.3
i'-te a@# i
&ad- 'a i K$dit
civil Ara(ce9.
2B*% *F&.L5
ce(i&i i vlerave
&$rale d-e
ide$re t#
%er'$(alitetit
%'-. l#(di&i
<9i3 A/erja etj.
3.&.34E&%74%3.4
E *E4F2B7
1%K%LF":H&%2%3E5
1. Bara,ar#'ia e
%al#ve (#
ra%$rti( civil$>
j.ridi3 d-e
v.ll(eti I t/re
K.r'e (d#rri&i i
de,it$rit @.-et
&arrje e
,$rE-it.
1%L.4 2E8B 4B 7B
2&E:4B7 */&F:'B
4B 2&E:4.4 E
,E&7F'.L%4E4%4
prveJ asaj civile5
e drejta %e(ale
Aa&iljare e
%.(#' etj.
E 2&E:4. 1%K%LE
2ME E 2&E:4.
.2*%'%74&.4%KE5
ja(# d/ deB# t#
vjetra t# '#
drejt#'. T#
drejt#( civile e
3ara3teri9$(
&et$da e
,ara9i'# '#
%al#ve
3$$rdi(i&i i t/re
,a'-3 &e
'a(3'i$(i&i(
%a'.r$r (d#r'a
e drejta
ad&i(i'trative e
3ara3teri9$(
(#('-tri&i i
%al#ve.
*.&&B2MB'%E45
3$-eve t#
A.(dit e drejta
ad&i(i'trative
%$ B#r'-et$-et
Bjit-(j# e &#
t#%#r &e t#
drejt#( civile.
5# t# d/ja
rreB.ll$j(# (j#
l#&i t# (j#jt# t#
jet#' '-$@#r$re
1 &arr#d-#(iet
e3$($&i3e.
3.r di3.'-
#'-t#
tra'-#Bi&tar e
de3lar$-et '#
(.3 e %ra($(
tra'-#Bi&i.
D.@ia j.ridi3e
(dr/'-$( %rej t#
drejt#'
'.,je3tive ed-e
%#r3a- aj$ '# e
drejta
'.,je3tive 3a
$,je3ti( e vet)
Bjit-#&$( 3a t#
,#j# &# di@3a
@# &.(d t#
'-%rej-et 'i
vler# %r$(#'$re.
D.@ia j.ridi3e
(.3 3a $,je3t.
,.&%*% %
2%7,F@%1%F'%4 'B
H7M4&%*%' 2ME
*/&F:4:E' E 4B
2&E:4.KE
7H/:E34%KE
1%K%LE5 Bj/@i (.3
&,r$( t# drejtat
civile 'i%a'
det/r#' 9/rtare
'i (# t# drejt#(
%e(ale %$r
'i%a' i(iciativ#'
'# %al#ve.
.34%K. dhe
,.7%K.5 a3tive( e
%#r,#j(# t#
drejtat 6h+jn t
drejtat reale dhe
asolute7 3.r'e
%a'ive(
$,liBi&et 6h+jn
vetm oligimet
nga e drejta e
oligacionit7.
Bj/@#'$re
'-3e(ca
j.ridi3e.
/H&%*E4
*.4E&%.LE 4B 7B
2&E:4B7 1%K%LE5
#'-t# A.@i
'-$@#r$re @# e
%#rca3t$(
($r&a
BjeBj#'i'-t
v.ll(eti i 3la'e'
'.(d.e'e (#
Id$ '-tet.
H@.'7.45 ja(#
9a3$(et
treBtare t#
t.,.ara d-e t#
'i'te&ati9.ara
(# %#r&,led-je.
.'.LF8:%.5
%ara@et
&#(/r#(
3r/e'$re t#
i(ter%reti&it
&e a(#( e t#
cil#' %l$t#'$-e(
9,ra9tirat
j.ridi3e. Ke&i
a(al$Bji liBj$re
6sht parapar
me dispozit7 d-e
j.ridi3e 6nuk
sht parapar
me dispozit
ligjore7.
7.'37%F'% 1%K%L5
3a 3ara3ter
%a'.r$r.
2. I(iciativa e
lir# (# lid-je( e
%.(#ve civil$>
j.ridi3e 3. T#
@ar3.ll.arit e t#
drejtave civile
d-e *. Sa(3'i$(i
%r$(#'$r.
; KEQF&%4B E
*E4F2B7 1%K%LE
:H&%2%3E duhet t
mirren n mn+r5
3.&.lative.
*F*E'4E4 E
'2&%47M*E 2ME
QF.&B B7M4B F.4%
% ,H'BKE juridike
t lidhura n at
moment5 ja(#
at$ t# cilat
%er'$(i Bjat#
v.ajtje' '#
(d$(j#
'#&.(dje
%'i@i3e #'-t# (#
Bje(dje t# lid-
(d$(j# %.(#
j.ridi3e %$r
%.(#t e tilla
3$('ider$-e( t#
%alid-.ra.
ELE*E'4E4
4ME*ELF&E 4B
,E&7F'%4
:H&%2%35 .(iteti
$rBa(i9ativ d-e
&a'a %a'.r$re
'i d-e 9$t#'ia
j.ridi3e d-e e
ve%ri&it.
4H/% % F.34EKE
jan5 d/ a%$ &#
'-.&# Aa3te t#
cilat 3rij$j(#
(dr/'-$j(# a%$
&,r$j(# (d$(j#
%.(# j.ridi3e.
2.LL%*%
'2B&*:E4
'F&*.KE 4B
KB&4E4.
2%7,F@%4%KE dhe
'F&*.KE
,LF4B7HE7E
2%7,F@%4%KE5
($r&at
di'%$9itive t#
v#rteta i
3rij$j(# %al#t
&e a(# t#
%.(i&eve
j.ridi3e (d#r'a
($r&at
%l$t#'.e'e
di'%$9itive
vet#&
9#ve(d#'$j(#
v.ll(eti( e
(jeri.t.
/.@. :H&%2%3E5
ca3t$( eAe3ti(
j.ridi3 3.H@.
eAe3ti( %a'.r$r.
.F.4% ,&E3LH@%K5
e39i't$(
at#-er# 3.r liBji
.'-tri&i( e
(d$(j# t# drejte
a%$ (d$(j#
A.@ie j.ridi3e e
lid- &e (d$(j#
aAat. N#'e (#
at# aAat e drejta
$'e A.@ia
j.ridi3e (.3
%ara@itet
at#-er#
(d#r%re-et (#
t#r#'i.
'2B&,&E&:. E
F/L%8%*%4 het5
&e %l$t#'i&i( e
$,liBi&it &e
v.ll(eti( e
%al#ve &e
Aalje( e ,$rE-it
&e de3lari&i( e
v.ll(etit t#
(jer#' %al# &e
d$r#-e@je. Si
d-e N$vaci$(i
#'-t# (j# ll$j i
veIa(t# i
(d#r%rerje' '#
3$(trat#' &e
v.ll(eti( e
%al#ve.
,E&7F'. :H&%2%35
@.-e( %er'$(at
@# j. #'-t#
(j$-.r cil#'ia e
4B 2&E:4.4 E
.H4F&%4 3.'B
3.&.34E&5
%er'$(al>
3H7M4% dhe .F.4%5
3.'-ti #'-t#
rret-a(# e
ard-'-&e e
'FK.1%F'%5 #'-t#
(d#r%rerje e
3$(trat#' '#
&#%ar'-&e (#
'.,je3tit j.ridi3.
.F4B7%. :H&%2%3E
2ME .:F ,B& 4B
KE,&H.&5 aAt#'ia
j.ridi3e #'-t#
aAt#'ia e
%er'$(it <9i3 @#
t# jet# ,art#' i
t# drejt#' d-e
det/ri&eve
(d#r'a aAt#'ia
%#r t# ve%r.ar
#'-t# aAt#9'i @#
&err de3lari&i(
e v.ll(etit t#
<t$j t# drejt#( e
det/ri&it..
KE'2/.'%*% 2ME
KE'2<E'2&%*%5
ve(d,a(i&i
#'-t# ve(di (#
t# cili( @/tetari
#'-t# ve(d$'.r
&e @#lli& @# t#
jet$j %#r-er#
3.r'e
ve(d@e(dri&i
#'-t# ve(d (#
t# cili( @/tetari
,a($(
%#r3$-#'i'-t.
*.7. E ,.7H&%7B5
&a'a e %a'.ri'#
%#r,#( t#r#
%a'.ri(# e (j#
%er'$(i <9i3 d-e
j.ridi3 3. (# t#
%#rA'-i-e(
a3tiva d-e
%a'iva.
2F&B@%*% %
7E'2%4 7% 3H7M4
,B& vlefshmrin e
kontrats5 t#
3$(trata reale.
,B& 3.M
%a'.r$r.
3L.7%F%3%*% % 4B
2&E:4.KE 1%K%LE5
a,'$l.te d-e
relative
6$,liBative7.
4B 2&E:4.4
./7FLH4E
(numro)5 reale
6sendet) d-e
%er'$(ale 6t
drejtat e
personalitetit,
statusi civilo"
juridik, produkti i
shpirtit dhe
mendja e njeriut,
etj.).
3.&.34E&%74%3.4
E 4B 2&E:4.KE
./7FLH4E5
ve%r$j(# ErBa>
$&(e' 6ndaj t
gjithve7 (.3
#'-t# i ca3t.ar
(.&ri i
%er'$(ave t#
$,liB.ar
$,liBi&i i t/re
#'-t# (eBativ
t# drejtat
a,'$l.te (.3
%ara'-3r.-e(
etj.
3.&.34E&%74%3.4
E 4B 2&E4:.KE
&EL.4%KE5
e39i't$( ra%$rti
i %er'$(it t#
a.t$ri9.ar (daj
(j# %er'$(i a%$
%er'$(ave t#
ca3t.ar>
$,liB.arH
$,liBi&i #'-t#
%$9itiv d-e
%a'iB.rt# (Ba
%ara@itja e tij
vare( %r$d-i&i i
eAe3teve
j.ridi3e. K.'-ti
@# varet (Ba
v.ll(eti i (j#
%ale @.-et
%$te'tativ d-e
(#'e (.3 varet
(Ba v.ll(eti i
%al#ve @.-et
3e(9.al. K.'-ti
&.(d t# jet# i
'-t/e'-#&>
'.'%e(9iv d-e
'-3#%.t'-#&>
re9$l.tiv.
+ara@itet vet#&
t# ve%ri&et
j.ridi3e (# t#
drejt#( e
$,liBaci$(it d-e
at#
tra'-#Bi&$re.
Nd#r'a aAati
#'-t# 3ali&i i
ca3t.ar i
3$-#'# 3. (Ba
%ara@itja e tij
varet 3riji&i a%$
(d#rri&i i
(d$(j# t#
drejte. !Aati 'i
&$&e(t i
ca3t.ar &.(d t#
jet# i '-t/e'-#&
$'e i
'-3#%.t'-#&.
2.LL%*%
'2B&*:E4 .F.4%4
2ME 3H7M4%45
#'-t# 'e%'e
%ara@itja e
&$&e(tit t#
3$-#' t# aAati
at# &#(/r# @#
(# ve(d t# 'aj
-/( (# A.@i
3$(trata e re
&idi' %al#ve t#
(j#jta.
,.*H'2B7%. E
,LF4B7%*%4 mund
t jet e trefsht5
<9i3e 6prishet
sendi, ngordh kali,
etj.7 j.ridi3e
6prjashtimi nga
qarkullimi juridik,
ndalohet eksporti,
importi, etj.) d-e
e3$($&i3e
6sipas disa
ngjarjeve,
klauzola reus sic
stantiis7.
,.&.7M3&%*%5
#'-t# -.&,ja e
3#r3e'#'
re'%e3tivi'-t
%adi'# (#
3.%ti&i(
&aterial %#r
'-3a3 t# 3ali&it
t# 3$-#'.
1%L.4 4B 2&E:4.
,.&.7M3&HME'5
(.3
%ara'-3r.-e( t#
Bjit-a t# drejtat
%$r vet#& t#
drejtat e
$,liBaci$(it.
+ra (.3
%ara'-3r.-e( t#
drejtat a,'$l.te
6reale d-e
%er'$(ale7 t#
drejtat e
$,liBaci$(it @#
3a(# ,.ri&i( e
,B&*/.:4:.
'F&*.4 E
2&E:4B7%7B
ndahen5 1.
O,liB.e'e 2.
Ndal.e'e 3.
!.t$ri9.e'e.
'F&*.4
%*,E&.4%KE e .4F
2%7,F@%4%KE5
($r&at
i&%erative
ca3t$j(# t#
drejt#( d-e
det/rat e %aleve
a'-t. @# %al#t
&$' t# &.(d ti
(dr/'-$j(# &e
v.ll(eti( e vetH
($r&at
di'%$9itive
&.(d t# je(# t#
d/ ll$j'-&e)
($r&a t#
v#rteta
di'%$9itive d-e
($r&a
%l$t#'.e'e
di'%$9itive.
N$r&a t#
v#rteta
di'%$9itive ja(#
at$ @# %er'$(at
e(dr/'-#& i
3rij$j(# &e
de3lari&i( e
v.ll(etit t# vet
(# A$r&# t#
%.(#ve j.ridi3e
'id$&$' t#
3$(trat#'.
'F&*.4
,LF4B7HE7E
2%7,F@%4%KE dhe
trego nj shemull
#'-t# 3$relativ
&e a.t$ri9i&i(H
t# drejtat
%ara'-3r.-e(
etj.
KE,&%*E4
':E&B@F&E 2ME
7% '2.ME'5 ja(#
Aa3te j.ridi3e
d-e (da-e( (#
t# lej.e'-&e 6n
pajtim me ligjin7
d-e t#
%alej.e'-&e
6deliktet civile, q
mund t hen
me veprim ose
mosveprim7.
7M,%3:. dhe
,B&,.&%*%
4E3'%35 '-%i3ja>
#'-t# 9Bjid-je e
re e %r$,le&it
te3(i3 @# &.(d
t# 9,at$-et (#
ve%ri&tari(
i(d.'trialeH
%#r%ari&i
te3(i3>#'-t#
9Bjid-je te3(i3e
e arrit.r &e
%#rd$ri&i(
raci$(al t#
&jeteve t#
(j$-.ra te3(i3e.
E 2&E:4. E
&E8&E7%4 4B
2E4U&%*%4
7FL%2.&5
d#&t.e'i @# 3a
%aB.ar &.(d t#
i(3a'$j %rej
d#&t.e'it tjet#r
#'-t# e (B.rt#
3.r'e %ara@itja
e (d$(j#
rret-a(e t#
3.'-ti e
%a'iB.rt#.
,B&F.<B7%*%5
#'-t# 3r/erje e
ve%ri&eve
j.ridi3e (# e&#r
t# tjet#r3.jt d-e
%#r ll$Bari t#
tjet#r3.jt. Ke&i
d/ ll$je t#
%#rAa@#'i&it)
liBj$r d-e
3$(tra3t.e'.
'.4U&. :H&%2%3E
E ,B&F.<B7%*%45
%#rAa@#'i&i
#'-t# <3'i$( (#
t# cili(
3$('ider$-et '#
%#rAa@#'.e'i
tra('&et$(
v.ll(eti( e t#
%#rAa@#'.arit
6Savi(ji7. +$r
3j$ (.3 i
%#rBjiBjet
realitetit.
'2.&:. E ,H'BKE
:H&%2%3E sipas
kritereve t
ndr+shme5 1.
+.(#t 3a.9ale
d-e a,'tra3te
2. +.(#t
A$r&ale d-e
j$A$r&ale 3.
+.(#t &idi' t#
Bjall#ve 6i(ter
viv$'7 d-e (#
ra't vde3je
6&$rti' ca.'a7
vet (# t#
drejt#(
Aa&iljare.
,.&.7M3&%*%
7MHE7 dhe
F%4HE75
%ara'-3ri&i
'-.e' 1 #'-t#
&#(/r#
$riBji(ere e
reali9i&it 'i%a'
t# cil#' &,ajt#'i
3$'-ie(t i cili
'e(det i 'iB.r$(
(# &#(/r#
liBj$re &e
3ali&i( e 3$-#'
,#-et %r$(ar.
+ara'-3ri&i
<t.e' 1 e'-te
reali9i&i 'i%a' i
te drejte' (e
&e(/re
$riBji(ere (e
,a9e te di'a
Aa3teve j.ridi3e
%rej te cilave
Aa3t I
re(de'i'-e&
e'-te ed-e
3$-a.
.F.4% %
,.&.7M3&%*%45
#'-t# ca3t.ar
&e ($r&#
i&%erative d-e
(.3 &.(d t#
%a3#'$-et $'e
9Bjatet 1 1; vjet.
+$r ja(# di'a
3#r3e'a t# cilat
pr to5 ja(# at$
di'%$9ita liBj$re
$'e ,.ri&e tjera
t# drejt#'i'# @#
(# t# v#rtet#
vet#&
9#ve(d#'$j(#
v.ll(eti( e
(jeri.t. K#t$
di'%$9ita
9,at$-e( vet#&
at#-er# 3.r
%al#t (# %.(#(
j.ridi3e (.3 i
3a(# ca3t.ar
(dr/'-e. +'-.
tra'-#Bi&l#(#'i
&.(d t#
di'%$($j# &e
te'ta&e(t
%a'.ri(# e vet
(# &#(/r# d-e
,re(da 3.<jve
@# ja(# t#
%#rca3t.ar &e
liBj.
3$&%e(9i&i( e
%aB.ar
%r$%$rci$(ali'-t
&e Aaji(.
/H&%*E4 E
2E4U&%*EKE jan5
3$(trata
deli3tet
%a'.ri&i i
%a,a9#.
4B 2E4U&%*E4
'.4U&F&E, n
qoft s kreditori
realizon krkesn
e tij, a
konsiderohet kjo si
pasurim i paaz5
j$ (.3
3$('ider$-et 'i
%a'.ri& i
%a,a9#.
*. +.(#t e (j#
a('-&e 6jan
premtime pulike
t shprlimit dhe
dhnia e letrave
me vler7 d-e t#
d/a('-&e
6kontratat7.
'2.&:. E
3F'4&.4.KE5 1.
T# (j# a('-&e
t# $,liB.e'-&e
6dhurata, huaja,
etj.7
2. T# d/
a('-&e t#
$,liB.e'-&e
6kemi autorizime
dhe oligime n
t d+ ant7
3. NBar3.e'e
6prveJ shums
s huas, paguan
edhe kamatn.
:an rregull7
*. B#&ir#'e
6efektit pasuror t
njres pal nuk i
prgjigjet efekti
pasuror i pals
tjetr. jan
perjashtime.7
0. Reale 6prveJ
plqimit t
vullneteve,
nevojitet edhe
dorzimi i
sendeve7
2. K$('e('.ale
6krijohet vetm
me plqimin e
vullneteve t
palve. :an
rregull.7
2. K$&.tative.
%ara'-3r.-e(
%#r (j# 3$-# &#
t# '-3.rt#r 1 2
a%$ 3 vjet.
,E@HLL%*% dhe
'2B&,&E&:. E
,.&.7M3&%*%45
3$-a e
%ara'-3ri&it
&.(d t#
%e9.ll$-et (# d/
&#(/ra &e
%ra(i&i( e
,$rE-it (Ba a(a
e de,it$rit d-e
&e (Britje( e
%adi'# 3.(d#r
de,it$rit. K.r'e
(d#r%rerja e
%ara'-3ri&it
&.(d t# ,#-et
%#r ar'/e
$,je3tive
6moilizimi i
kreditorit n luft,
etj.7 a%$ %#r
'-3a3 t#
rret-a(ave
'.,je3tive
6kreditori dhe
deitori jan
ashkshort, prind
e fmij, etj.7 t#
vet %al#ve.
EK%37F'% F7E
*/&F:4:. '8. 4B
*E4.4 :H&%2%3E5
e39i't$( (#
3$(tratat
(Bar3.e'e d/
%al'-e d-e
3$&.tative
,#rja e t# cilave
@#(dr$( (#
d-#(ie ,art#'i
Bara(t$(
reali9.e'i( 'e e
drejta #'-t#
,art.r &e
3$(trat#.
E 2&E:4.
,E&7F'.LE dhe
t 2&E:4.4 E
,E&7F'.L%4E4%45
t# drejtat
%er'$(ale ja(#
t# drejta reale
d-e %a'.r$re
3.r'e t# drejtat
e %er'$(alitetit
ja(# e drejta e
i(teBritetit <9i3
@ar3.lli&i i lir#
liria e vet#dij#'
e drejta e
a.t$rit etj.
*:E4E4 :H&%2%3E
,B& FF&1%*%' E
3F'4&.4B75 1.
!V!NSI 6sht
vler pasurore"
para t ciln njra
pal ia jep tjetrs
me rastin e lidhjes
s kontrats,
sht shenj s
sht lidhur
kontrata, dallohet
nga paradhnia
sepse ajo sht
. MU' 4B 2&E:4.4
,E&7F'.LE 'B
,.7H&% 2ME .
4&.7MB8FME'
.4F5 (.3 -/(
d-e (.3
tra'-#B$-e(
6prveJ t
drejtave t
autorit, q jan t
kufzuara7 .
.H4F&%@%*%5
#'-t# %r$3.r @#
i je%et %er'$(it
t# ca3t.ar @# t#
%ara@itet 'i %al#
(#
&arr#d-#(iet
civil$>j.ridi3e
3. i a.t$ri9.ari
ve%r$( (# e&#r
d-e %#r ll$Bari
t# d-#(#'it t#
a.t$ri9i&it.
Ve(di&et e t#
a.t$ri9.arit
vlej(# (j#'$j 'i
t# 3i'-te d-#(#
vet %ala.
E 2&E:4.
@.3F'F&E 7%
/H&%* % 4B
2&E:4B7 1%K%LE5
#'-t# ,.ri& i
d$r#' '# d/t# i
cili (# 3$-#(
,a'-3#3$-$re
vje( (#
'-%re-je vet#&
(# ra'te t#
9,ra9tirave
j.ridi3e.
%'%1%.4%K. E L%&B
E ,.LBKE dhe
L%2M:. E 7.: *E
,.&%*%' E
3F'4&.4.
3F*H4.4%KE5
ja(# at$ t# cilat
@# &e %ar#
#'-t# ca3t.ar
eAe3ti
e3$($&i3 %ra
d.-et 3a.9a.
Ja(# rreB.ll.
3F'4&.4.
.LE.4F&E5 ja(#
at$ t# cilat
eAe3tet
e3$($&i3e (.3
ja(# t# ca3t.ara
@/'- &# %ar#
%$r vare( %rej
(j# rret-a(e t#
ard-'-&e
6BiE-$9i Ba'ti
K$(trata &,i
'iB.ri&i( etj.7.
ja(# %#rja'-ti&.
3F'4&.4E' */%
MH.' E 3E*%5 3.r
(jera %ale 1
-.ad-e(e'i
,arte %r$(e'i(e
(e 'e(det e
ca3t.ara 'i%a'
Bji(i'e (e %ale(
tjeter 1
-.a&arre'i(e
&e 3.'-t @e 3/
%a' arritje' 'e
aAatit ti 3t-eje
te (jejte( 'a'i
d-e te (jejti(
ll$j te 'e(dit (e
%r$(e'i.
3F'4&.4E' */%
7ME&/%*%' e
kemi5 (e'e (jera
%ale I je% %ale'
tjeter %er
'-er,i& (d$(je
2MH&.4.5 #'-t#
3$(trat#
,#&ir#'e (.3
#'-t# 3$(trat# e
@ar3.lli&it t#
&allrave (.3 3a
r#(d#'i
e3$($&i3e %$r
&# '-.&# %#r
&arr#d-#(iet
%er'$(ale t#
@/tetar#ve.
<E7%*%5 #'-t#
d-#(ia e
'e(deve &e
@ira.
3F'4&.4. */%
.H4F&%@%*%'5 $'e
3$(trata
&a(date #'-t#
a'$ 3$(trate &e
t# cil#( (j#ra
%al# > i
a.t$ri9.ari
$,liB$-et @# %#r
%al#( tjet#r 1
%.'-tetd-#(#'i
( t# 3r/ej di'a
ve%ri&e j.ridi3e
&e a%$ %a
'-%#r,li&.
7E3HE74&%5 #'-t#
3.r '-.&#
%er'$(a I
d$r#9$j(# (j#
%er'$(i tjet#r
'e(di( %#r
r.ajtje deri'a t#
9Bjid-et (d$(j#
3$(Mi3t lid-.r
&e at# 'e(d.
,H'B4 F%34%KE
:H&%2%3E5 ja(#
at$ %.(# @# (#
e'e(c# (.3
lid-e( %$r
vetm realizim i
pjesrishm i
oligimit dhe nuk
ka veprim tjetr7
2.DNIMI
KONTR!KTCES
6sht vlera
pasurore q
deitori ia
premton kreditorit
pr rastin e
mosrealizimit t
kontrats ose
realizimit t
parregullt7
3.KL!C?OL!
K!S!TORE 6
ekziston ather
kur palt
kontraktojn s
deitori do t
hum t drejtat
dhe fuqit juridike
tashm t ftuara
nga kontrata
kr+esore, nse
nuk realizon
oligimin e vet, e
kreditori n at
rast mund t heq
dor nga kontrata.
'uk lejohet kur
sht n formn e
fajdeChillekut7.
LLF:E4 E
7%8H&%*%4 4B
3F'4&.4B7 jan5
'iB.ri&i real
6pengu dhe
kaucioni7 d-e
'iB.ri&i
%er'$(al
6garancioni7.
3.H1%F'%, dhe n
Q3. 2.LLF' '8.
,E'8H5 #'-t#
.H4F'F*%7B 7E
KHLL'E4%45
i(iciativa e lir#
#'-t# 'e %al#t
3a(# t# drejt#
t# &arri(
i(iciativ %#r
lid-je( e (d$(j#
%.(e j.ridi3e.
Ja(# t# lira (#
%ari&i( $'e &$'
%ari&i( %#r
lid-je( e %.(#'
j.ridi3e.
&.,F&4% *%2%7
@.3F'EKE 2ME
L%8:EKE 7%
/H&%*E4B 7B
2&E:4B7 n
sistemet
ashkkohore (t
kihet paras+sh
sistemi
kontinental)5
'i%a' 'i'te&it
3$(ti(e(tal
9a3$(et d-e
liBjet 'i ,.ri&e
t# '# drejt#'
Bje(de( (#
%$9it# j$ t#
,ara,art# %#r
ar'/e '# (# 3et#
'i'te& %ri&are
ja(# ,.ri&et e
'-3r.ara (d#r'a
9a3$(et d-e
%ra3ti3a
Bj/@#'$re ja(#
'e3$(dare
6vet#& (#
&.(Be'# t#
liBjit>9,ra9tirat7.
74.'2.&2E4 2ME
2%&E34%K.4 jan5
vet#& (j# &jet i
'e(d
i(divid.ali'-t te
ca3t.ar d-e
j$3$('.&.e'
&e @elli& te
'-Ar/te9i&it %er
3$-e te ca3t.ar.
2E,F@%4%5 e'-te
3$(trat reale
&e te cile(
&arre'i i
de%$9itit
$,liB$-et @e te
r.aj %er 3$-e te
ca3t.ar 'e(di(
@e d-.r.e'i i
d$re9$( %er
r.ajtje.
K$(trata e'-te
e (je a('-&e
d-e ,e&ire'e.
KF'E7. E
2E/%4F&%45 (e
@$Ate 'e aAati
(.3 e'-te
ca3t.ar
%ara@itet %a'i
@e 3redit$ri tKia
3ete ter-e@.r
verejtje(
de,it$rit @e ta
reali9$je
$,liBi&i(.
V$(e'a e
de,it$rit I je%
3redit$rit A.@i(e
j.ridi3e @e te
-e@e d$re (Ba
3$(trata.
KF'E7. E
3&E2%4F&%45 3j$
v$(e'e
%ara@itet ed-e
ate-ere 3.r
3redit$ri (.3 3a
(der&arre ate
vet#& 3rij$-et
%a&ja 'i3.r ja(#
lid-.r.
,H'. :H&%2%3E E
7%*HLH.&5
e39i't$(
at#-er# 3.r
%al#t lid-i( (j#
%.(# j.ridi3e
%$r &e at# ra't
3rij$j(# %a&je(
t-.aj'e #'-t#
lid-.r (d$(j#
%.(# tjet#r
j.ridi3e. B#-et
%#r tKj. i3.r
tati&eve etj.
,H'B4 :H&%2%3E
F%2H1%.&E5 ja(#
3.r (# ve(d t#
d-#(ie' '#
%e(B.t de,it$ri
,#(te ,artje(
(# 3redit$ri( t#
%r$(#'i'# &,i
(d$(j# 'e(d e
3redit$ri
$,liB$-et @#
%r$(#'i(# %a'
%aBi&it t#
,$rE-it ta ,art#
%#r'#ri (#
de,it$ri(
6,e'i&i i
3redit$rit 1
<d.cia7.
'iB.ri&i i
3$(trat#' @#
de,it$ri i je%
3redit$ritH
dalli&i #'-t# '#
(# %e(B je%e(
vet#& 'e(det
i(divid.ali'-t t#
ca3t.ar.
.&&%4:. E
3B&3E7.KE5
d&t-. '#
de,it$ri 3a
%l$t#'.ar
$,liBi&et e
veta.
r#(d#'i'-#& @#
(di3$( (#
9,ati&i( e '#
drejt#'.
2%FE&E'1. midis
fuqis juridike dhe
t drejts
sujektive civile5
A.@ia j.ridi3e
(dr/'-$( %#r
(Ba e drejta
'.,je3tive %#r
ar'/e 'e e
drejta
'.,je3tive 3a
Bjit-#&$(
$,je3ti( e vet
(d#r'a A.@ia
j.ridi3e (.3 e
3a.
@e 3a %a'.r %er
det/re ta
(der&arre &e
@elli& @e
de,it$rit ti ,eje
te &.(d'-&e
%l$te'i&i( e
$,liBi&it. Deri'a
v$(e'a e
de,it$rit
ve'-tir'$(
%$9ite( e
de,it$rit
v$(e'a e
3redit$rit e
le-t#'$( at#.