~ 1 ~

SOSYAL BLGLER
2. NTE : ADIM ADIM TRKYE KONU ZET

LKEMZDE DOAL VARLIKLAR VE TARH MEKNLAR
lkemiz, en eski alardan itibaren nemli bir yerleim merkezi olmutur. Bunda hem iklimin yaamaya
elverili olmas; hem de verimli topraklarn bulunmas etkilidir. Yurdumuzun bu zellikleri tarih boyunca pek
ok uygarla ev sahiplii yapmasn salamtr.
Yurdumuzun her yresi doal gzellikleri ve tarih meknlaryla olduka ilgi ekicidir. Bu sebeple lkemizi
her yl milyonlarca turist ziyaret eder. lkemize gelen turistler yurdumuzun tarihi eserlerini ve doal
gzelliklerini grmek ister.
Doal Varlklarmz:
Doada insan eli demeden oluan ve gezilip grlebilecek zellii olan unsurlara doal varlk denir. Da,
deniz, ova rmak, gl, orman vb. gibi
Doal varlklarn yaplnda insanlar grev almamlardr. Doann kendisinde var olan corafi
unsurlardr.
nsanlar tarafndan sonradan kefedilmi ve evresine yeni yerleim yerleri kurulmutur.
lkeler, doalln bozulup kaybolmamas iin o blgeyi koruma altna alrlar.
Denizler, deniz kylar, adalar, doal oluumlar, karl dalar, gller, rmaklar, ormanlar ve milli parklar
turistlerin gezip konaklad balca yerlerdir.
lkemizdeki gzelliklerden biri de doal parklardr. Doal parklar, manzaras ve farkl nitelikleri olduundan
koruma altna alnm yerlerdir. En bilinen doal parklar arasnda; Ku Cenneti, Uluda, Yedigller vardr.
Yurdumuzun Belli Bal Doal Gzellikleri



Peri Bacalar l Deniz Pamukkale Travertenleri
( Nevehir ) ( Mula ) ( Denizli )

Abant Gl Ayder Yaylas Uzun Gl
( Bolu ) ( Rize ) ( Trabzon )


~ 2 ~

Tarihi Eserlerimiz
Tarihi eserler, gemi uygarlklardan bugne kadar kalan din, bilim, dnce, sanat, edebiyat ve mimari gibi
alanlarda ortaya konan eserlerdir.
Tarihi eserler insanlar tarafndan yaplmlardr.
Tarihi eserler koruma altndadrlar. Zarar grmemeleri iin korunurlar.
Tarihi eserler insanln ortak miras olduundan ziyaretilere ak tutulur.
lkemiz, tarihi eserler bakmndan ok zengindir. lkemizde yer alan tarihi zenginlikler yzyllar ncesini
gnmze tar. lkemizin hangi yresine gidersek gidelim ok sayda tarihi eserle karlamak mmkndr.
Bunun sebebi ise, yurdumuzun inlerce yldr bir ok medeniyete ev sahiplii yapmasdr.
Saraylar, evler, kprler, tiyatrolar, kaleler, camiler, kiliseler, hamamlar, ve kervansaraylar tarihi eserlere
rnek verilebilir.
Miras: Bir neslin kendinden sonra gelen nesle brakt her eye miras ad verilir.
Tarihi Miras: Gemi uygarlklardan gnmze kalan ve insanlk iin deer tayan eserlerin tmdr.
Ortak Miras: Tm insanlk iin deer tayan tarihi, doal ve kltrel varlklarn tm. Yaz alfabe, bilimsel
bulular, Peribacalar, in Seddi, Msr Piramitleri, Ta Mahal gibi.
Saray: Eskiden hkmdarlarn, nemli eyalet yneticilerinin oturduklar ve lkeyi ynettikleri yerdir.
Cami: Mslmanlarn ibadethanesidir.
Kilise: Hristiyanlarn ibadethanesidir.
Havra: Musevilerin ibadethanesidir.
Trbe:nemli kiiler iin yaplm ant mezar niteliinde olan ve iinde mescit de bulunan yapdr.
Medrese:Mslman lkelerde orta ve yksek eitimin yapld eitim kurumlarna medrese denir.
Klliye: Bir caminin evresinde cami ile birlikte kurulmu medrese, imaret, sebil, kitaplk, hastane vb.
yaplarn btn.
Darifa: Eskiden hastanelere verilen addr.
Kmbet: Ant mezarlara kmbet denir.
Hisar: Bir ehrin veya nemli bir yerin korunmas iin tatan yaplm, yksek duvarl ve kuleli, evresinde
hendekler bulunan kk kalelere hisar denir.
Ozan: Saz alarak iirler, deyiler ve destanlar syleyen halk sanats, saz airi, ak.
Kale: Dman saldrlarndan korunmak iin yaplm etraf surlarla evrili askeri yaplarn bulunduu
blgedir.

~ 3 ~



Harabe: Yklm veya yklmaya yz tutmu yaplara harabe denir.
Kervansaray: Seluklular ve Osmanllar dneminde yolcularn ve ticaret kervanlarnn ihtiyalarn karlayp
gvenliklerini salamak iin yaplm byk konaklama yerleridir.
marethane: cretsiz yemek datlan aevi.
Sahaflar: zellikle eski kitap satanlarn bulunduu yerdir.

Dnya Miras Listesi:
Tm dnya iin nemli deer tad iin UNESCOya bal Dnya Miras Komitesi tarafndan belirlenmi ve
bulunduklar lkenin devletleri tarafndan korunmas garanti edilmi doal ve kltrel varlklarn listesidir.
Byle bir listenin oluturulmasndaki ama, tm insanln mal olan deerlerin korunmasnda uluslararas i
birliini mmkn klmaktr.
lkemizin, dnya miras listesinde yer alan doal ve kltrel varlklardan bazlar unlardr:
stanbulun tarihi alanlar,
Greme Milli Park ve Kapadokya
Hattua,
Nemrut Harabeleri,
Safranbolu Evleri
Truva Arkeolojik Kenti,
Pamukkale-Hierapolis
Xanthos (Santos) Letoon
Divrii Ulu Cam ve Darifas
shak Paa Saray
Smela Manastr
Alahan Manastr
Gllk Da Termessos Milli Park
Diyarbakr Kalesi ve Surlar




~ 4 ~

KLTREL VARLIKLARIMIZ
Kltr: Bir toplumda nesilden nesle aktarlan yaatlan; gelenek, grenek, inan, dnce ve sanat
varlklarnn tmdr.

Trkiyenin kltrel yaps, tarihinin derinliklerinden gelen ok zengin ve eitli kltrlerin birikiminden
olumutur.
lkemiz yedi corafi blgeye ayrlmtr. Kltr, lkeden lkeye deiebilecei bir lke iinde blgeden
blgeye hatta yreden yreye de deiebilir. Birbirine komu olan iki ky arasnda bile konuma ivesi,
dn ve nian gelenei, giyim ve kuam ekli gibi az ya da ok kltrel farkllklar olabilir.
Bunlar kltrel farkllklardr.
Ege Blgesinde zeybek oynanrken Karadeniz Blgesinde horon oynanr.
Ege Blgesinde zeytin bol miktarda yetitirildiinden bu durum yemeklerine de yansmtr. Yemekleri
genellikle zeytinyal ve bitki arlkldr. Karadeniz Blgesinde ise yemekleri genellikle tereyal ve balk
arlkldr.
lkemizde blgeler arasnda giyim kuam, ive, beslenme alkanlklar, kltrel farkllktan kaynaklanr.
Kltrel farkllklar, lkede kltrel eitliliin olumasna neden olur.

Yreler arasndaki bu kltrel farkllklarn sebepleri unlardr:
Trkiyenin yeri, corafi konumu,
Eitim,
Yzey ekilleri,
Gelenek ve grenekleri,
klimi ve bitki rts kltrel farklln olumasnda etkin nedenler arasnda saylabilir. Karadeniz
Blgesinde bol ormanlk yaps ve yamurlu olmasndan dolay ky evleri aatan yaplr. Evlerde at
bulunur.
Blgenin iklimi ve bitki rts insanlarn yaamna, barnma ve beslenmesine etki eder. Yreler arasnda
farkl ev tipi ve yemek eitleri grlr.
Hayvanclkla uraan Dou Anadolu Blgesinde daha ok et yemekleri yaplr.


~ 5 ~

Balkn yaygn olduu Karadeniz Blgesinde ise balkl yemek trleri yaplr.Baz yemeklerimiz ve
tatllarmz adeta bulunduu blge ile zdelemitir.
Mant denince akla Kayseri, Oltu Kebab ya da Ca kebab denince Erzurum akla gelmektedir. Ya da
Karadenizin hamsili pilav, Gaziantepin baklavas, Kahramanmaran dvme dondurmas, Mersinin tantuni
ve cezeryesi o yreyle zdelemitir.
Mant Kayseri
Salam Sucuk Kayseri
Kara Lahana Trabzon
ay Rize
Leblebi orum
Elma Amasya
Fndk Ordu-Giresun
Kekek Aydn-Mula
Haha Afyon
Kaymak Afyon
zmir Kfte zmir
negl Kfte Bursa
skender Kebap Bursa
eftali Bursa
algam Suyu Adana
Dondurma Kahramanmara
Kltrel zenginliimizin bir baka kant da mimari eserlerimizdir. Evler, kprler, sarayla vb. gibi eserler
tarihimizin tanklardr. Gemile gnmz arasnda kpr olan bu eserler Trk mimarisinin en gzel
rneklerini oluturmaktadr. Bu kltrel elerimizin korunmas ve gelecek kuaklara aktarlmas hepimizin
grevidir. Bu dorultuda lkemizin eitli blgelerinde geleneksel Trk evleri koruma altna alnmtr.
Safranbolu, Beypazar,Amasya evleri birer mze konumundadr.
lkemizin kltrel zellikleri sadece mimari ve sanatla snrl deildir. Yresel yemeklerimiz, dokumalarmz,
sporlarmz da bu zenginlie katk salamtr. Eskiehirin lle ta, Erzurumun oltu ta, Afyonun mermeri,
Ktahyann porseleni, Edirnenin Krkpnar yal greleri kltrel zenginliklerimizdendir.
Gnmzde lkemizin hemen hemen her yresinde modern, amn artlarna uygun giysiler giyilmektedir.
Yresel kyafetleri ise ancak kna, nian, dn gibi trenlerde veya hak oyunlarnda grebilmekteyiz.
Yresel giysiler kadar nemli olan dier bir kltr gemiz de el sanatlarmzdr. El emei ve gz nuruyla
oluturulan el sanatlarmza, Anadolu insannn duygular yansmtr.
Adyaman Kilim
Siirt Battaniye
Isparta ...Hal
Bnyan(Kayseri) Hal
Ktahya inicilik-Porselen
Nevehir mlekilik
Afyon Mermer
Gaziantep Bakrclk

~ 6 ~

Folklor Kltrmz
Belirli bir blge halk arasnda ortak olan ve iinde halkoyunlar, masallar, mzik, masallar, mzik, dans,
efsaneler, ataszleri, akalarn yer ald kltr unsurlarn btnne folklor denir.
lkemizde halk oyunlar blgelere gre eitlilik gstermektedir. Ege blgesi dnlerinde zeybek oyunu
oynanrken Karadenizde horon oyunu oynanr.. Gneydou Anadoluda halay ekilirken, Trakyada hora,
Anadoluda ise misket oyunu oynanr.
Folklor kltrnn blgelere gre deimesinin balca nedenleri yaanlan yrenin iklimi, bitki rts,
corafi koullar ile gelenek ve grenekleridir.
nemli Kiilerimiz
lkemizde baz ehirler, n dnyaya yaylm Trk bykleri ile tannmtr. Bu kiilerin ortaya koyduklar
eserler ve dnceler tm insanln beenisini kazanmtr. Bunlarn en nemlileri unlardr:
Mevlana :
rann Belh ehrinde dodu. Babas ile birlikte Konyaya yerleen Mevlana, dneminin eitim kurumu olan
medreselerde din dersleri verdi. En nemli eseri mesnevidir. Her yl Mevlanann lm yl dnmd olan 17
Aralkta, Konyada byk bir katlmla eb-i Arus trenleri dzenlenir.

Nasreddin Hoca (Akehir-Konya)
Evliya elebi
Yunus Emre Eskiehir
Hac Bekta Veli Nevehir

Halk Ozanlarmz:
Karacaolan Osmaniye
Dadalolu Kayseri
Pir Sultan Abdal Sivas
Krolu Bolu
Neet Erta Krehir
zay Gnlm Denizli
Kltrmzden Semeler
Para Kesesi
brik
ark
eyiz sand
Dantel
Beik
Tulum
Kemene

~ 7 ~

Davul-Zurna
Saz
Kltrel Birlik
Kltrmz, milli birlik ve beraberliimizi pekitirmede nemli rol oynar. Milletimiz farkl kltrel deerleri
paylaarak zengin bir miras ortaklaa kullanmaktadr. Blgelerimiz arasnda baz kltrel farkllklar olsa
da urum birliimize zarar vermez. Blgelere gre ive farkll olsa bile lkemizin her yerinde Trke
konuulmaktadr. Ramazan ve Kurban Bayramlar lkemizin her tarafnda ortak kutladmz dini
bayramlarmzdr. 19 Mays Atatrkn Anma ve Genlik Spor Bayram, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk
Bayram da lkemizde topluca kutladmz milli bayramlarmzdandr.
Ayrca Nevruz ve Hdrellez gibi ortak kltrel bayramlarmz da vardr. Uzun yllar bir arada yaam
insanlarda da kltr birlii oluur. Kltr zamanla deiime urayp geliebilir. Kltrn en nemli zellii
ulusal olmasdr. Kltr birlii, milletin btnlemesini, devamlln salar. Kltrel deerlere sahip kan,
koruyan, yaatan milletler, birlik ve beraberliini devam ettirirler. nk kltr geleri insanlar
yaknlatrr, bir arada yaamas asndan da nemli yer tutar.
ATATRKLK
Atatrk, kendisine inananlar ile birlikte dman topraklarmzdan attktan sonra Trk milletini akln ve
bilimin nclnde ada uygarlk dzeyinin zerine karmay hedefledi. Bu amala onun fikirlerinden
oluan ve onun adyla anlan dnceye Atatrklk denir.
Atatrklk, lke gereklerinden domu bir dnce sistemidir. Biz buna Atatrk Dnce Sistemi
diyoruz. Atatrk Dnce Sistemi durduu yerde ortaya kmamtr. Tarihi bir gelimenin rndr.
ATATRK LKE VE NKILAPLARI
Atatrk, lkemizi ada uygarlklar dzeyine karmak amacyla bir dizi yenilik yapmtr. Bu yeniliklere
inklap ad verilir.Atatrk inklaplar belirli bir dzen ve sraya gre yaplmtr. Hepsi bir btndr. Ancak
incelemek ve aklamak iin belirli blmlere ayryoruz.
Atatrk inklaplarn be ana grupta toplayabiliriz. Bunlar:
Siyasal(ynetim) alanda inklaplar,
Hukuk alannda inklaplar,
Toplumsal alandaki inklaplar,
Eitim ve kltrel alanndaki inklaplar,
Ekonomi ve bayndrlk alannda yaplan inklaplardr.





~ 8 ~

SYASAL ALANDA NKILAPLAR:
lkenin ynetimi, egemenliin kullanlmas gibi alanlarda yaplan inklaplardr.
1. Trkiye Byk Millet Meclisinin Almas:
Kurtulu Savann devam ettii gnlerde, 23 Nisan 1920de TBMM ald. Bylece yeni Trk devleti
kurulmu oldu. Meclisin ald kararla egemenlik hakk padiahtan millete gemi oldu.
2. Saltanatn Kaldrlmas:
TBMM, 1 Kasm 1922de saltanat kaldrd. Bylece hem Osmanl Devleti hem de padiahlk ortadan kalm
oldu. Trkiyede egemenliin millete ait olduu kesinlik kazanm oldu.
3. Cumhuriyetin lan Edilmesi:
Kurtulu Sava srasnda yeni sorunlar yaamamak iin yeni devletin ynetim eklinin ne olaca
konuulmamt. Sava kazanldktan sonra bu durum gndeme geldi. Atatrkn abalar ile 29 Ekim 1923te
cumhuriyet ilan edildi. Bylece millet egemenliine en uygun ynetim ekli benimsenmi oldu.
4. Halifeliin Kaldrlmas:
Osmanl Devleti zamannda padiahlk ve halifelik grevi birlikte yrtlyordu. Saltanatn kaldrlmasndan
sonra halifelik bir sre devam etmiti. Ancak bu durum lkede din ve devlet bakanl eklinde ikilie
neden oluyordu. stelik inklaplara ve cumhuriyete kar olanlar eski rejime dnmek iin halifelii
kullanyordu. Bunun zerine 3 Mart 1924te halifelik kaldrld. Bylece laikleme yolunda en nemli adm
atld. Cumhuriyetin temelleri salamlatrlarak inklaplarn yaplmas kolaylatrld.
5. Siyasi Partilerin Kurulmas:
Atatrk farkl gr ve dncelerin ynetimde yer almasn istiyordu. Bunun iin ok partili hayata gemek
istiyordu. Atatrkn girileri ile siyasi partiler kurulmutur. Ancak kurulan yeni partiler inklap ve
cumhuriyet kartlarnn eline getiinden kapatlmak zorunda kalmtr.
HUKUK ALANINDA NKILAPLAR
Toplum iin vatandalarn birbirleriyle ve devletle olan ilikilerini dzenleyen kurallar vardr. Bunlardan biri
de hukuk kurallardr.
1. Anayasalarn Yaplmas:
Atatrk, Kurtulu Savann devam ettii gnlerde bir anayasa hazrlanmasn salamt. 1921de Tekilat-
Esasiye adyla kabul edilen bu anayasada nemli eksikler vard. Bu nedenle 1924te yeni bir anayasa
yaplmtr.
2. Trk Medeni Kanununun Kabul Edilmesi:
Toplum yaamnda evlenme, boanma, miras gibi konular dzenleyen yasalara Medeni Kanun denilir.
Atatrk, Trk Medeni Kanununun karlmasn salayarak kadn erkek eitlii konusunda nemli yenilikler
getirmitir. Resmi nikh zorunlu olmu, boanma hakk kadna da tannmtr. Mirastan kadnlarnda pay
almas salanmtr.


~ 9 ~

3. Kadnlara Siyasal Haklarn Verilmesi:
Atatrkn abalaryla kadnlara seme ve
seilme hakk tannmtr. Bylece siyasal alanda
kadn erkek eitlii salanm, kadnlarda lke
ynetimine katlmaya balamtr.
ETM ALANINDA NKILAPLAR
Trk milletinin uygar ve ada bir ulus olmasn hedefleyen Atatrk eitim alannda kkl yeniliklerin
yaplmasn salamtr.
1. Eitim ve retimde Birliin Salanmas (Tevhid-i Tedrisat Kanunu):
Osmanl Devleti zamannda temel eitim kurumlar medreselerdi. Ancak Osmanl Devletinin son yllarn da
devlet tarafndan Avrupa tarznda eitim veren okullar almt. Ayrca aznlklara ve yabanclara da okul
ama izni verilmiti. Bu durum eitimde karkla ve ikilie yol ayordu. Atatrk, Tevhid-i Tedrisat
(Eitim retim Birlii) Kanununun karlmasn salanmtr. Bylece Trkiyedeki btn eitim kurumlar
MEBe balanmtr.
Okullarda kz erkek ayrmna son verilmi, snflar karma olmutur. Ayrca an gereklerine uyum
salamayan medreseler kapatlmtr.
2. Harf nklab:
Osmanl devleti zamannda Arap alfabesi kullanlyordu. Bu alfabe hem Trkenin yapsna uygun deil, hem
de okuma yazmas zordu. Bu nedenle Mustafa Kemal, 1 Kasm 1928de Harf nklabnn yaplmasn
salamtr.
Atatrk, okuma yazma orann artrmak iin millet mekteplerini atrmtr. Bu okullarda yal- gen, kadn-
erkek herkese okuma yazma retilmeye allmtr.
3. Trk Tarih ve Trk Dil Kurumunun Kurulmas:
Atatrk, Trk tarihi ile ilgili doru ve ayrntl bilgilere ulamak iin Tk Tarih Kurumunu kurdurmutur.
Trk dilini gelitirmek, yabanc dillerin etkisinden kurtarmak ve bilim dili haline getirmek iin Trk Dil
Kurumunu kurdurmutur.
4. ada Eitim ve Sanat Anlaynn Gelitirilmesi:
Atatrk, lkemizde eitimin gelimesi iin niversitelerin kurulmasn salamtr. Sanatn gelimesi iin de,
gzel sanatlara nem verilmi, devlet konservatuarnn almasn salamtr.





~ 10 ~

TOPLUMSAL ALANDA NKILAPLAR:
Atatrk, toplumsal alanda yapt inklaplarda gnlk hayat kolaylatrmay ve milli birlii salamay
amalamtr.

1. Klk Kyafette Yenilik:
Osmanl devleti zamannda lkede klk kyafet birlii yoktu. Farkl din ve millet mensup insanlar, farkl
sosyal gruplar ile devlet memurlar farkl kyafetler giyerlerdi. Bu durum toplumda ayrlklara neden
olduundan milli birlie zarar veriyordu. Ayrca Mustafa Kemal, Trk milletinin d grn olarak da ada
olmasn istiyordu. Bu nedenle klk kyafette alannda baz yenilikler yapld.
apka Giyilmesi Hakknda Kanun karld.
Fes ve sark yasakland.
Her dinin en st din adamlar dndakilerin dini kyafetle gezmesi yasakland.
2. Takvim, Saat- l ve Tartda Yenilik:
Osmanl devleti zamannda, zaman ls olan takvim saat ile uzunluk ve arlk lleri konusunda birlik
yoktu. Bu durum hem lke iindeki hem de yabanc lkelerle yaplan ticareti gletiriyordu. Bundan dolay
takvim ve saat kanunlar karld. Hicri ve Rumi takvim kaldrlp tm dnyann kulland Miladi Takvime
geildi. Alaturka saat yerine de milletler aras saat sistemine geildi.
1931de ller Kanunu karld. Osmanl devleti zamannda arn, endaze, okka, inik gibi l birimleri
kaldrld. Yerine tm dnya lkelerinin kulland uzunluk ls olarak metre, arlk ls olarak kilogram
sv ls olarak da litre kabul edilmitir. 1935te hafta tatili cuma gnnden Pazar gnne alnmtr.
3. Soyad Kanununun karlmas:
Osmanl Devleti zamannda soyad yoktu. Devlet kaytlarnda isimlerin yanna baba ad doum yeri ve lakab
yazlyordu. Ancak bu durum zellikle vergi ve askerlik konusunda karklklara yol ayordu. Soyad Kanunu
karlarak herkesin bir soyad almas kararlatrld.
TBMM, Mustafa Kemale Atatrk soyadn vermitir.
4. Din Kurumlarnn Dzenlenmesi:
Atatrk, dinin ve din kurumlarnn kullanlarak halkn smrlmesine karyd. Birer dini kurum olan tekke,
zaviye ve trbeler dini duygular kullanlarak halkn smrld yerler olmutu. Bu nedenle 1925te
karlan bir kanunla tekke, zaviye ve trbeler kapatld.
5. Kadn-Erkek Eitliinin Salanmas:
Kurtulu Savanda erkei ile omuz omuza savaan ve her trl fedakrla katlanan Trk kadn her alanda
erkeklerle eit olmalyd. Bu nedenle kadn haklar ile ilgili bir ok yenilikler yapld.
Okullarda kz-erkek ayrmna son verilerek karma eitime geildi.
Trk Medeni Kanunu karlarak evlenme,boanma, miras gibi konularda kadn erkek eitlii salanmtr.
Kadnlara seme ve seilme hakk verilerek siyasi alanda da kadn erkek eitlii salanmtr.

~ 11 ~

EKONOM ALANINDA YAPILAN NKILAPLAR
Bir lkenin ykselip ada ve uygar bir toplum haline gelmesini salayan en nemli unsur ekonomidir.
Ekonomik durumu zayf olan devletler geliemezler. Eitim, salk, bayndrlk gibi sorunlarn zemezler.
Hatta ou zaman bamszln bile koruyamazlar. Bundan dolay Atatrk, ekonomi alannda da yenilikler
yaplamasn salamtr.
1. Tarm Alannda Yaplan Yenilikler:
Tarmda slah edilmi tohum, gbre ve makine kullanlmas tevik edilmeye balanmtr.rnek iftlikler
kurulmu, ziraat okullar almtr. Kylden alnan ar vergisi kaldrlmtr.
2. Sanayi Alannda Yaplan Yenilikler:
Sanayinin gelimesi iin Sanayiyi Tevik Kanunu karlarak sanayi kurulularnn kurulmas ve zel
teebbsn desteklenmesi amalanmtr.
Devletilik ilkesi benimsenerek I. Be Yllk Kalknma Plan uygulanmaya balanmtr.
3. Milli Ekonomi Politikasnn Benimsenmesi:
Mustafa Kemal, ekonomik sorunlar grmek ve zm retmek iin zmirde ktisat Kongresini toplamtr.
Bu kongrede milli ekonominin kurulmas ve hammaddesi lke iinde olan sanayi kurulularna ncelik
verilmesi kararlatrlmtr.
4. Kabotaj Kanununun karlmas:
Kabotaj Kanunu karlarak Trk limanlar arasnda gemi iletme hakk yabanclardan alnarak
milliletirilmitir.
5. Bayndrlk Faaliyetleri:
Osmanl Devleti zamannda yeterli yol yaplmamt. Devletin son zamanlarnda yaplan bir miktar demir yolu
dnda ulam ilkel yollarla yaplyordu. Cumhuriyetin kurulmasndan sonra Atatrk, lkenin gelimesi iin
demir yolu ve kara yolu yapmna arlk verilmesini salamtr.
Dzenli kentlemeyi salamak iin ehir planlamaclna nem verilmitir.

ATATRK LKELER
Yeni kurulan Trkiye Cumhuriyetinin bamsz, demokratik ve ada zellikler kazanmas iin bir takm
ilkeler ortaya konulmutur.
1- Cumhuriyetilik
2- Milliyetilik
3- Halklk
4- Laiklik
5- nklaplk
6- Devletilik

~ 12 ~

Atatrk lkelerinin Ortak zellikleri:
Trk toplumunun ihtiyalarndan domutur.
Akla ve manta uygundur.
Atatrk tarafndan hem szle hem de uygulama ile belirlenmitir. D bask ve zorlama yoktur.
Bir btndr, birbirlerinden ayrlamazlar.
CUMHURYETLK
Cumhuriyet, demokratik bir ynetim eklidir. Halkn kendi kendini ynetmesi cumhuriyetiliin temel
amacdr. Cumhuriyet ynetiminde egemenlik millete aittir. Trk milleti setii milletvekilleri araclyla
kendini ynetir.
Ulusal egemenlik, seim, ulusal irade, ok partili seim, seme ve seilme hakk gibi kavramlar bu ilkeyle
alakaldr.
zellikleri:
Devlet bakan ve millet vekilleri seimle belirlenir.
lke, halkn setii vekiller tarafndan ynetilir. Ynetimde demokrasi esastr.
Vatandalarn hak ve zgrlkleri devlet korumas altna alnmtr.
Devlet ileyii anaysa ve yasalara gre yaplr.
Cumhuriyetilik lkesi Dorultusunda Gerekleen nklaplar:
Saltanatn kaldrlmas
TBMMnin almas
Cumhuriyetin ilan edilmesi
Halifeliin kaldrlmas
Birden fazla siyasi partinin kurulmas
Kadnlara seme seilme hakknn verilmesi
Anayasann hazrlanmas
MLLYETLK
Atatrkn milliyetilik ilkesi ulusal birlik ve beraberlii temel alr. Kaynan Kurtulu Sava oluturur.
nk milliyetilik ilkesi Kurtulu Sava kazanlmasnda etkin bir rol oynamtr.
Atatrkn milliyetilik ilkesi birletirici ve btnletiricidir. Trk ulusuna bal olan, kendini Trk sayan
herkes Trk milletinin bireyidir. Irkla kardr. Atatrk milliyetilii, Trk ulusunun bamszln her
eyin stnde tutar. Aklcdr, gerekidir. Ortak vatan, dil ve kader birlii kavramlar bu ilkeyle ilgilidir.
zellikleri:
o Milli birlik ve beraberlii esas alr.
o Milletini seven herkes lkesinin kalknmas iin almaldr.
o Kendisini Trk ulusuna adayan herkes Trktr, ilkesini benimser.

~ 13 ~

Milliyetilik lkesi Dorultusunda Gerekleen nklaplar:
Trk Dil Kurumunun almas
Kurtulu Savann kazanlmas
Trk Tarih Kurumunun almas
Yeni Trk Devletinin kurulmas
stikll Marnn kabul
Kabotaj Kanunun kabul
Harf nklab
Saltanatn kaldrlmas
Tevhid_i Tedrisat Kanunu
TBMMnin almas
Dikkat! Atatrkn gerekletirdii her inklp hareketinin znde milliyetilik ve laiklik yer
almaktadr.
HALKILIK
Halk: Bir lkede oturan, o lkeyi bilen, geleceini o lkeye balam insanlarn btnne halk denilir.
Halklk, devletin siyasi, ekonomik ve kltrel alandaki hizmetlerin tm halka ynelik olmasn amalayan bir
ilkedir. Halklk ilkesi, toplumda snf ayrmna kardr. i, memur, esnaf tccar yasalar karsnda ayn
haklara sahiptir. Hibir kiiye, aileye, zmreye ayrcalk tannamaz.
zellikleri:
o Halk devlet ynetimine katlr.
o Herkes kanunlar nnde eit haklara sahiptir.
o Cumhuriyetiliin ve milliyetiliin doal bir sonucudur.
Halklk lkesi Dorultusunda Gerekleen nklaplar:
Saltanatn kaldrlp, cumhuriyet ynetimine geilmesi.
Trk Medeni Kanununun kabul edilmesi
Tekke,zaviye ve trbelerin kaldrlmas
Tevhidi Tedrisat Kanununun kabul
Klk kyafette deiiklik yaplmas
Kadnlara seme ve seilme hakknn verilmesi
Aar vergisinin kaldrlmas

~ 14 ~

Soyad Kanununun karlmas
Hastane ve salk ocaklarnn almas
LAKLK
Laiklik; din ve devlet ilerinin birbirinden ayrlmas, devlet kurumlarnn ve kurallarnn dini ilkelere deil,
akla ve bilime dayandrlmasdr.
Laiklik ilkesinin kabul edilmesiyle devlet ynetimi akla ve bilime dayandrlmtr. Bu ilke dorultusunda
hukuk siteminde, eitim siteminde, sosyal yaamda aklc ve bilimsel deiiklikler yaplmtr. Trk
toplumunun adalama yolu almtr.
zellikleri:
o Devlet ynetiminde din ve devlet ileri birbirinden ayr tutulur.
o Akla ve bilime nem verilir, yasalar din kurallarna dayandrlamaz.
o Dnce ve inanca sayg esastr. Herkesin inan zgrl vardr.
Laiklik lkesi Dorultusunda Gerekleen nklaplar:
Saltanatn kaldrlmas
Halifeliin kaldrlmas
Trk Medeni Kanununun kabul edilmesi
Medreselerin kapatlmas
Tekke, zaviye ve trbelerin kapatlmas
Diyanet Din ileri Bakanlnn kurulmas
Anayasadan Devletin dini slmdr maddesinin kaldrlmas
Tevhidi Tedrisat Kanununun kabul edilmesi

Dikkat! 1937de laiklik ilkesi anayasaya girmitir.
DEVLETLK
Devletin ekonomik hayatn iinde yer almasdr. Yani gerektiinde fabrika ve irket kurup iletmesidir. Bu
ilke ekonomiyle ilgilidir. Devletilik ilkesi, byk sermaye gerektiren ar sanayi iletmelerinin kurulmas
amacyla uygulamaya konmutur. Bu sayede demir elik, dokuma, cam ve eker dallar ksa srede
kurulmutur.
Devletilik ilkesi, ekonomik kalknmann yannda sosyal ve kltrel kalknmay da amalar.
zellikleri:
o Devletin ekonomik, sosyal ve kltrel alanda kalknmasn amalamtr.
o Vatandalarn zel i yerleri kurmalarn destekler ve rnek olur.
o Devlet, lkedeki ekonomik kaynaklar belirler ve iletir.

~ 15 ~

Devletilik lkesi Dorultusunda Gerekleen nklaplar:
zmir ktisat Kongresinin yaplmas.
Smerbank ve Etibank gibi devlet bankalarnn kurulmas
Karabk Demir-elik Fabrikasnn devlet tarafndan kurulmas
Tarmda modern yntemlerin uygulanmas
Maden Tetkik Arama Enstitsnn almas
Kabotaj Kanununun kabul
Demir yollarnn devletletirilmesi
NKILAPILIK
nklap: Eskimi, ad kalm bir toplum ve devlet dzeninin daha iyi bir duruma getirilmesi iin yaplan
kkl deiikliklerdir.
nklaplk ilkesi; Trk toplumunun srekli gelimeye, yenilemeye ak olmasn salamtr.
nklaplk ilkesi srekli yeniyi, iyiyi, gzeli esas almtr.
zellikleri:
o Kurumlarn srekli yenilenmesi, aa ayak uydurmas anlamna gelir.
o Gelimesi durmu olan btn kurum ve kurulular kaldrp yerine daha yeni ve daha ada olann getirir.
o Btn yenilikler bu ilke dorultusunda yaplmtr.
nklaplk lkesi Dorultusunda Gerekleen nklaplar:
Gerekletirilen btn inklaplar bu ilkenin uygulama rnekleridir.

ATATRKN SON GNLER
Atatrkn Trk milletini hak ettii ada toplumlar seviyesine karmak iin lke iinde pek ok inklap
geirmitir. Milletine, iyinin ve dorunun yolunu gsterdi. Kendisini dnmeden yapt bu almalar gen
saylabilecek bir yata salnn bozulmasna neden oldu. 1938 yl balarnda Bursaya yapt bir gezi
srasnda hastalanan Atatrk ankaya Kknde bir sre dinlendi. Salk kontrolnden geirildi.
Mays aynda gney illerini kapsayan bir inceleme gezisi kendisini yorduu iin yeniden hastaland. Ankaraya
dnd. Oradan da tedavi olmak ve dinlenmek iin stanbula gitti. Ancak ayn dnemlerde d politikada da
hayati gelimeler yaanmaktayd. Fransann Hataydan ekilmesinden sonra Hatayn durumu belirsiz bir hal
almt. Atatrk; Hatayn Trkiyeye katlmasna byk nem vermekteydi. Bu nedenle doktorlarn kesin
dinlenmesi talimatna ramen Hataya gitti. Burada incelemelerde bulundu. Bu durum Hatay halk zerinde
nemli etki brakt. Yaplan oylama sonucu Hatay ayn yl Trkiyeye katld.

~ 16 ~

Bu youn tempo Atatrkn hastalnn artmasna neden oldu. Tm dnyaya rnek olan byk nder, 10
Kasm 1938 ylnda saat dokuzu be gece stanbul Dolmabahe Saraynda hayata gzlerini yumdu.Bu haber
Trk milletini ve btn dnyay derin bir zntye bodu.
19 Kasm gn naa, top arabasyla Glhane Parkna gtrld. Buradan Yavuz zrhls ile zmite oradan da
zel bir trenle Ankaraya getirildi.
21 Kasm 1938 tarihinde yabanc devletlerin de gnderdii askeri birliklerle temsil ettii byk bir devlet
treni yapld. Na, Etnorafya Mzesinde hazrlanan geici kabre konuldu.