~ 1 ~

SOSYAL BLGLER
3. NTE : BLGEMZ TANIYALIM KONU ZET

Yzey ekilleri
Yeryznde her yerin ayn ykseklikte olmadn grrz. Bu farklln nedeni yeryz ekilleridir. Dalar,
tepeler, ovalar vb. yeryz ekilleridir. Yeryzndeki btn ykseklikler deniz seviyesine gre hesaplanr.
Deniz seviyesi sfr metre olarak kabul edilir.
Yurdumuzun kabartma haritas incelendiinde yeryz ekillerinin eitli olduu grlr.

Yeryz ekillerini ksaca inceleyelim:

Da: evresine gre yksek olan yeryz ekilleridir. Kimi dalar bulunduu yerde tek bana ykselirler.
Bu dalara tek dalar denir. Baz dalar ise sralar hlinde uzanrlar. Bu dalara da sradalar denir.
Yurdumuz dalk bir lkedir. Dalarn nemli bir ksm gen ve yksektir. Yurdumuzda ykseklik batdan
douya doru artar. i ve Dou Anadolu'da snm volkanlar vardr.
lkemizde Akdeniz ve Karadeniz blgelerinde dalar kyya paralel olarak, Ege Blgesi'nde de kyya dik
olarak uzanr.
Geit: Dalk blgelerde ulam olduka zordur. Dalk alanlarda ulama imkn veren blmlere geit denir.


~ 2 ~

Ova: evresine gre alakta kalm ve vadilerle derin yarlmam dzlklerdir. Bu yerlerde akarsular, derin
vadiler amadan yzeyden akar. Yurdumuzda ounlukla ky ovalar olduu gibi, i ksmlarda yksekte olan
ovalar da vardr.

Plato: evresine gre yksekte kalm ve derin akarsu vadileri ile yarlm dzlklerdir.
Yurdumuzun i ve Gneydou Anadolu blgeleri geni platolarla kapldr.
Krfez: Denizlerin karalarn iine doru uzanm durumudur.
Akarsu: Yamurlarn, eriyen kar sularnn ve kaynaklarda oluan sularn hemen hemen hepsi yeryznde
eim boyunca akar. Bu sular bir yatakta akmaya devam eder ve akarsular oluturur. Akarsularn bir ksm
denizlere, bir ksm gllere dklr. Bir ksm ise buharlaarak kaybolur veya bir bataklkta sona erer.
Yurdumuzun akarsular hzl akldr. Baraj yapmaya elverilidir. Sular bazen ok, bazen az akt ve eim
fazla olduu iin akarsularmzda tamaclk yaplamaz.
Boylar ksa, sular az olan akarsulara dere denir. Derelerin birlemesiyle aylar, aylarn birlemesiyle
rmaklar (nehirler) oluur.
Delta: Denize birka azla ulaan baz akarsularn kyda ve denizde oluturduu gen veya atal
biiminde alanlar.
Gl: Yeryzndeki ukurlarn bazlarnda sular birikir ve glleri oluturur. Meydana gelen bu gllerin
bazlarnn suyu tatl, bazlarnn tuzlu ve bazlarnnki sodal veya acdr.
Su taknlarn nlemek, elektrik santralleri kurmak ve sulama yapmak amacyla akarsular zerinde barajlar
yaplmtr. Barajlarn gerisinde ukurluklarda su birikir. Buna baraj gl denir.
Corafi blge, tad belirli corafi zellikleriyle etrafndan ayrlan, ancak kendi snrlar iinde benzerlik
gsteren en byk corafi birimdir. Her corafi blge kendine zg yeryz ekillerine sahiptir.
Yurdumuz yedi corafi blgeye ayrlmtr:
Marmara Blgesi

Karadeniz Blgesi
Ege Blgesi
Dou Anadolu Blgesi
Akdeniz Blgesi
Gneydou Anadolu Blgesi
Anadolu Blgesi



~ 3 ~

Corafi blgelerimizi belli bal yeryz ekilleri ynnden inceleyelim:
Marmara Blgesi






Marmara Blgesi yeryz ekilleri bakmndan sade bir blgedir. Blge genel olarak alak tepelik alanlara ve
dzlklere sahiptir. Blgenin dalar arasnda Yldz Dalar, Biga Dalar ve Uluda saylabilir. Genellikle
dzlklere sahip bu blgede Sakarya, Ergene ve Bursa ovalar gibi verimli ovalar vardr.
atalca - Kocaeli, Ergene Havzalar da bu blgededir. Marmara Denizi kylarna bakacak olursak Ege Denizi
kylar kadar olmasa da girinti ve kntlarn var olduunu grrz. Ancak Gney Marmara kylar kuzeye
gre daha girintili kntldr. Blgedeki en belirgin girintiler zmit, Gemlik, Erdek ve Bandrmadr. En
belirgin kntlar ise Gelibolu, atalca, Kocaeli ve Kapda yarmadalardr. Ulubat, Sapanca ve Manyas
glleri Marmara Blgesinin glleridir.
Akdeniz Blgesi






Genel olarak engebeli yapya sahip olan blgede ky boyunca uzanan Toros Dalar dikkat eker.
Toros Dalar Bat, Orta ve Gneydou Toroslar olmak zere e ayrlr. Toroslarn zerinde Geyik, Balkar,
Aladalar, Tahtal, Binboa ve Nur dalar vardr.
Akdeniz Blgesi'nde kyya paralel olarak uzanan dalar Akdeniz kylar ile i kesimler arasndaki ulam
gletirir. Ulam ancak baz geitlerden salanr. Bunlardan bazlar, Glek Boaz, Sertavul Geidi, ubuk
Boaz'dr.
Blgedeki Silifke ve ukurova, delta ovalardr. Seyhan ve Ceyhan nehirleri ukurova'y, Gksu Nehri de
Silifke Ovas'n oluturmaktadr.


~ 4 ~

Yurdumuzun en ok gle sahip olan blgelerinden biri Akdeniz'dir. Beyehir, Eridir, Burdur ve Ac Gl bu
blgededir.
Taeli ve Teke platolar da Akdeniz Blgesi'ndedir.
Ege Blgesi








Bir ky blgesi olan Ege Blgesi'nin yeryz ekilleri incelendiinde dalarn denize dik olarak
uzand grlr. Bu dalar, Emir, Murat, Boz, Yunt, Aydn ve Madra dalardr.
Ege Blgesi'nde kyya uzanan dalarn arasnda knt alanlar akarsular tarafndan alvyonlarla dolmas
delta ovalarnn olumasn salamtr. Bu ovalar, Byk Menderes, Kk Menderes, Gediz ve Bakray'dr.
Ege kylarnda dalarn uzan biimi bu kylarda belirgin yarmadalar oluturmutur. Bunlar Urla, Bodrum,
Biga, Data yarmadalardr. Bu yarmadalarn yan sra krfezler de olumutur. Blgenin krfezleri,
kuzeyden gneye doru Edremit, andarl, zmir, Kuadas, Gllk ve Gkova'dr.

Anadolu Blgesi







Anadolu Blgesi, etraf dalarla evreli olduundan bir anak grnmndedir. Blgenin balca dalar
Sndiken, Sivrihisar, Hnzr, Tecer ve Elmada'dr. Ayrca blgede snm volkanik dalar da bulunur.
Bunlar, Karacada, Karada, Hasan, Melendiz ve Erciyes dalardr.
Yurdumuzun en byk ikinci gl olan Tuz Gl bu blgemizdedir.



~ 5 ~

Anadolu Blgesi'nde geni platolar vardr. Cihanbeyli, Obruk, Haymana, Bozok ve Uzunyayla
platolar bunlardandr.
Eskiehir ve Konya ovalar blgenin geni ovalarndandr.
Karadeniz Blgesi

Ky blgelerimizden biri olan Karadeniz Blgesi'nde Kuzey Anadolu Dalar sahil boyunca uzanr. Bu
dalar birbirine paralel olarak uzanan birka sra halindedir. En yksek yeri Kakar Doruu'dur. Orta
Karadeniz, Kuzey Anadolu dalarnn ykseltisi en az olan blmdr. Orta Karadeniz blmndeki dalar,
i kesimlerle Karadeniz kylar arasndaki ulama olanak salar. Karadeniz Blgesi'ndeki da sralarn Kre,
Bolu, Ilgaz ve Krolu dalar oluturur.
Blgedeki Bafra, aramba ovalar delta ovalardr.
Not: Karadeniz Blgesi'nden Dou Anadolu Blgesi'ne geite Kop Geidi kullanlr.

Dou Anadolu Blgesi






Yurdumuzda ykseltisi en fazla olan blgedir. Kuzey Anadolu dalar ile Toroslar birbirine ok
yaklar. Ayrca bu da sralarnn iinde olmayan fakat aralarnda yer alan balca dalar, Karasu - Aras,
Mercan ve Allahuekber dalardr. Ar, Sphan, Nemrut ve Tendrek dalar blgedeki snm
yanardalardr.
Erzurum - Kars Platosu blgenin yksek dzlklerindendir.
Blgenin ovalarndan bakalar Erzurum, Erzincan, Pasinler, Elaz, dr ovalardr.



~ 6 ~

Ar Da'nn ykseklii 5137 metredir. Trkiye'nin en yksek dadr.
Van Gl Trkiye'nin en byk gldr. Yzlm 3713 km
2
ve denizden ykseklii 1646 metredir.
Gl iinde irili ufakl drt tane ada vardr. Nemrut Da'nn patlamas sonucu olumutur.

Gneydou Anadolu Blgesi





Yeryz ekilleri bakmndan sade bir blgemizdir. Blgedeki ykseltiler Karacada, Mardin Eii 'dir .
Karacada, snm volkanlardan biridir.
Ykseklii fazla olmayan anlurfa, Adyaman ve Gaziantep platolar vardr.
lkemizdeki Akarsular
Yurdumuz, yeryz ekillerine bal olarak akarsular bakmndan olduka zengin bir lkedir. Yurdumuzdaki
akarsularn ou sularn lkemizin evresindeki denizlere boaltr. Yurdumuzda doup sularn lkemiz
dndaki denizlere boaltan akarsularmz da vardr. Baz akarsular da kaynan baka lkelerden alarak
lkemizdeki denizlere dklmektedir. Bu akarsular inceleyelim:
Marmara Denizi'ne dklen akarsular: Susurluk, Gnen ay
Ege Denizi'ne dklen akarsular: Gediz, Byk Menderes, Kk Menderes.
Akdeniz'e dklen akarsular: Asi, Gksu, Seyhan, Ceyhan, Dalaman, Manavgat ay.
Karadeniz'e dklen akarsular: Yeilrmak, Kzlrmak, oruh, Yenice, Sakarya, Bartn ay.
lkemizde doup, lkemiz dnda denize dklenler: Dicle, Frat - Basra Krfezi'ne dklr.
Kura, Aras - Hazar Denizi'ne dklr.
Snrlarmz dnda doup lkemizde denize dklenler: Asi - skenderun Krfezi'ne dklr.
Meri - Ege Denizi'ne dklr.
Akarsularmz zerinde ok sayda baraj yaplmtr. Bu barajlardan bazlar unlardr:
Akarsular Barajlar
Dicle Karakaya
Frat Keban, Atatrk,
Karakaya
Sakarya Hasan Polatkan,
Gkekaya


~ 7 ~

Kzlrmak Hirfanl, Kesikkpr, Altnkaya

Manavgat Oymapnar
Seyhan Seyhan, atalan
Ceyhan Aslanta, Ceyhan I - II
Yeilrmak Ayvack, Almus, N.Uurlar

Gediz Demirkpr
Byk Menderes Kemer, Adgzel

klim ve nsan Faaliyetleri
Yurdumuzda iklim eitleri





Yurdumuzda farkl iklim tiplerinin olumasnda en nemli etkenler; lkemizin lman iklim kuanda olmas,
tarafnn denizlerle evrili olmas, yksek bir lke olmas ve lkemizde ykseklik farkllklarnn
grlmesidir. Denizlerden gelen lk ve yal hava kylarmz etkiler ancak kuzey ve gneyde kyya paralel
uzanan yksek dalar nedeniyle lman hava i ksmlara giremez.
Yurdumuzda Ege ve Akdeniz kylarnzda Akdeniz iklimi, Karadeniz kylarnzda Karadeniz iklimi, i
ksmlarda ise karasal iklim grlr. Marmara Blgesi'nde belirgin olmamakla birlikte gney ksmlarnda
Akdeniz, kuzey ksmlarnda Karadeniz ikliminin etkileri grlr. Trakya'nn i ksmlarnda ise karasal iklim
grlr.
klimin bitki rts zerinde etkisi vardr.
Karadeniz Blgesi'nde dalarn denize bakan yamalar gr ormanlarla kapldr. Deniz seviyesinden itibaren
ykseklere doru geni yaprakl, kark ve ine yaprakl aalardan oluan ormanlar grlr. Dalarn en st
ksmlarnda ayrlar grlr. Akdeniz ikliminin tipik bitki topluluu makidir. i ksmlarda ise bozkrlar
grlr. i ksmlarda aa ve orman, ya akarsu kenarlarnda seyrek olarak veya insanlarn ulaamad
dalarn yksek ksmlarnda grlr.
Karasal klim
Deniz etkisinden uzak olan i ksmlarda
grlen iklim tipidir. Yazlar scak ve kurak, klar
souk ve kar yal geer. Yaz ve k mevsimleri
arasndaki scaklk fark olduka yksektir.
Karadeniz klimi: Karadeniz kylar
boyunca grlr. Her mevsim yaldr.
Yazlar serin, klar lk geer, iklimin
zellii blgenin batsndan douya doru
gidildike daha belirginlemesidir.
Akdeniz klimi Yurdumuzun
Akdeniz ve Ege kylarnda etkisini
gsterir. Yazlar scak ve kurak,
klar lk ve yaldr. Bu iklim
tipinin hakim olduu yerlerde don
olaylar az grlr.

~ 8 ~

klim, insanlarn yaam biimlerini etkiler. Sert iklime sahip olan blgelerde evlerin yap malzemesi, ekli
farkldr. insanlar kaln giyecekler giyerler. Binalarda eitli stma ve souktan korunma yntemleri
kullanlr. Scak iklime sahip olan yerlerde ise scaktan korunmak iin eitli yntemler uygulanr.
iklim, insanlarn yaam biimi kadar ekonomik faaliyetleri de etkiler. Ayrca bir blgedeki ekonomik
faaliyetlerin ekillenmesinde yeryz ekillerinin de etkisi oktur. rnein, lkemizin ky blgelerinde
balklk, i kesimlerde tarma elverili alanlarda tarm, dalk alanlarda da ticaret yaplr.
Corafi zellikler ve Yerleim
Snrlar belirlenmi bir alanda yaayan insanlar vardr ki bunlarn saysna nfus denir. Birok lkeye gre
yurdumuzda nfus art oran olduka yksektir. Bu art insan gc bakmndan sevindirici olabilir. Ancak,
lke kaynaklar yeterli olmazsa, blge ayn derecede hzla kalknamazsa sonu olumsuz olur. lkemizin
nfusu genelde byk yerleim alanlarnda, verimli ovalarda, maden iletilen yataklar evresinde ve turizm
alanlarnda endstri, ulam ve ticaretin youn olduu yrelerde toplanmtr.
insanlar yerlemeye uygun alanlarda otururlar. Bir yerin iklimi, toprann verimlilii, yer alt zenginlik
kaynaklar ve ticaret yollarnn zerinde olmas yerleimine etki eder.
Yurdumuzda yerlemeyi kr yerleimi ve kent yerleimi eklinde ikiye ayrabiliriz. Kr yerleimleri nfusun
az olduu yerlerdir. Buralarda geim kaynaklar genelde tarm, hayvanclk ve orman rnleri ile el
sanatlardr.
Kr yerleiminin en nemlisi kydr. Kyden kk yerleimler de vardr. Bunlar mahalle, iftlik, kom ve
mezradr. Kom, oba, dam hayvanclk yaplan yerlerde hayvanlar korumak iin kurulur. Mezra ise tarm
yaplan kyden kk yerdir.
Kentlerde nfus youndur. Buralarda sanayi kurulular, kamu kurulular ve sanat faaliyetleri vardr.
Ayrca ticaretin youn olmas nedeniyle ar ve pazarlar ok ve gelimitir. Byk ticaret merkezleri
vardr. Ulam da ok gelimitir.
Cumhuriyetimizin ilk yllarnda yurdumuzda kylerde yaayanlar ehirlerde yaayanlardan fazla iken, bugn
gler nedeniyle ehirlerde yaayanlar kylerde yaayanlardan oktur. Kentlerimizin says ve nfusu da
srekli artmaktadr.
Kylerde nfusun art nedeniyle topran srekli paralanmas ve azalmas isiz kalan insanlarn ehirlere
g etmesine neden olmutur.
Yurdumuzda nfus okluunun lke savunmasnda, i gc salanmasnda, gelimede yarar vardr. Ancak
hzl nfus artnn zararlar ve ortaya kard problemler de vardr. Bunlar beslenme, barnma, isizlik,
eitim, salk sorunlardr. Bunun yannda ar nfus art i ve d glere ve byk ehirlere akna,
gecekondu sorununun ortaya kmasna neden olur.
Yurdumuzda verimli ovalar, madenciliin ve endstrinin gelitii yerler, ticaretin ve turizmin canl olduu
yerler nfusun da youn olduu yerlerdir. klimin kurak, topraklarn verimsiz olduu yreler ve dalk yerler
ise tenhadr.



~ 9 ~

Doal Ortam ve nsanlar
Doal evre, insan etkisi olmadan olumu ortamdr. insan, hayvan ve bitki topluluklar doal evrenin canl
varlklardr. Hava, su, toprak, yer alt kaynaklar da doal evrenin cansz varlklardr. Doal evrede canl
ve cansz varlklar arasnda srekli etkileim vardr.
nsanlar doal evredeki kaynaklardan yararlanrlar. Kaynaklarn bilinsizce kullanlmas, tahrip edilmesi
doal dengenin bozulmasna neden olur. rnein, fabrika atklarnn akarsu ve denizlere braklmas suda
yaayan canllarn yok olmasna neden olur. Yine, arazilerin yanl kullanlmas, orman alanlarnn yok edilmesi
doal dengenin bozulmasna neden olur.
nsanlarn bilinsizce davranmas sonucu evre kirlilii oluur ve doal evre yok olur.
lkemizde doal gzellikler ve tarih kalntlar i iedir. Tm bunlar bizlere yzyllarca nceden
braklmtr. Bizlere den ok nemli grevlerden biri de bulunduumuz evreyi korumak ve
gzelletirmek, bu evreyi gelecee gvenli olarak teslim etmektir.
En az bir aa dikelim ve ormanlarmz koruyalm.
Bugn ormanlarmzn tahrip edildii yerlerde tabiatn dengesinin bozulduunu grebiliyoruz. Toprak
erozyonu, heyelan ve sel felaketleri ile karlamamz bu nedenledir. O hlde; byk bir servet olan, ayn
zamanda doann dengesini dzenleyen ormanlarmz ok sevmeliyiz ve onlar korumalyz.
Doal evreyi korumak, yok olmasn nlemek iin unlara dikkat etmeliyiz:
Yaadmz evreyi kirletmemeliyiz.
Doal kaynaklar gereinden fazla kullanmalyz.
evreyi kirleten ve zarar veren rnleri retmemeli ya da etkisini azaltc nlemler almalyz.
Orman, yeil alan ve doal gzelliklere zarar vermemeli, zarar verenleri uyarmalyz.
Hayvan ve bitkilerin canl olduunu ve onlarn yaama haklarna saygl olmamz gerektiini unutmamalyz.
Doal Afetler, Corafi zellikler
Doal afet, insan faktr olmadan, aniden ve belirli bir sre iinde oluan doal yer ve hava hareketleridir.
Afetin iddetine gre retim, alt yap, ulam, haberleme gibi alanlarda ileyi ksmen ya da tamamen
bozulabilir.
Doal afetler yaadmz yerin corafi yapsndan da oluabilir.
Eimin olmad yerlerde suyun topra tama gc azdr. Bu yzden eimin ok olduu yerde toprak
erozyonu oktur.
Bitki rts erozyonu nler veya azaltr.
Tarm alanlarnn yanl kullanlmas da erozyona neden olur. Su, eimle ayn dorultuda srlen arazide
kolayca kendisi iin yol bulur. nne katt topra srkler.
Selin olumasnda da corafi zelliklerin etkisi vardr. Yamalardan aaya doru akan sular birleerek
oalr ve ak hzlanr. Eimli arazilerin teraslanmas gerekir.

~ 10 ~

Dalk alanlarda dan yksek bir yerinden koparak yuvarlanan byk kar ktlesi oluturur.
Doal afetlerin oluumunda corafi zellikler byk rol oynar. Ancak insanlarda yerleim ve yaama
alanlarn belirlerken corafi zellikleri ve bu zelliklerin neden olaca doal afetleri gz nnde
bulundurmaldr. rnein; akarsu kenarnda yerleim yapmak sel felaketi oluabileceinden sakncaldr.
Doal Afetler
Deprem: Doal glerin neden olduu yer kabuunun titreim ve sarsntlarna deprem denir.
Byk depremler yer kabuundaki krk kuaklar (fay hatlar) boyunca grlr. Bunlara deprem kua
denir.
Depremleri inceleyen bilim dalna sismoloji, sresini ve iddetini kaydeden alete de sismograf denir.
Depremler hafif, bazen de olduka iddetli olur. iddetli depremlerde toprakta derin yarklar oluur ve
toprak atlar. Sonucunda barajlar yklr, sel basknlarna neden olur. Bu tr depremlerde can ve mal kayb
fazladr.
Trkiye topraklarnn % 92'si deprem kua zerinde yer alr. Yakn tarihlerdeki Erzincan, Dinar ve Adana,
Glck, Yalova ve Adapazar'ndaki depremlerde can ve mal kayplar olmutur. Depremlerin ne zaman olaca
nceden bilinemediinden verecei zararlar azaltmak iin nceden gerekli nlemler alnmaldr.
Baz nlemleri yle sralayabiliriz:
Deprem blgelerinde binalarn sert topraklar veya kayalar zerine yaplmas
Binalarn betonarme ve ahaptan olmas
Binalarn iki kattan fazla olmamasna dikkat edilmesi gerekmektedir.
Doal Afetler ve Yanl Uygulamalar
Doal afetler tm canllarn yaamn olumsuz ynde etkiler. Kendiliinden oluur, bazen byk zararlar da
verir. Ancak doal afetlerin olumasnda bazen insanlar da etkilidir. insanlar doal afeti tek balarna
oluturmazlar. Fakat oluumu iin bazen bilmeden, bilgisizlikten zemin hazrlarlar.
rnein, insanlar yerleim alan amak ve bunun gibi eitli nedenlerle orman alanlarn yok ederler. Oysa
ormanlar erozyonu nler. Aalar ve bitki rtsnden yoksun olan blgelerde topran verimli ksmnn
rzgr ya da yala srklenmesi erozyona yol aar. Yine bitki rtsnn zayf olduu dik yamal alanlarda,
topran bir blm ani olarak yer deitirir ve heyelan oluur.
Bu tr uygulamalar doal afetlere neden olur. Doal evreye zarar vermemeliyiz.
Unutmayalm ki doal afetlerden korunma yollarn bilirsek afetlerin zararlarn en aza indirebiliriz.
nsanlarn, toplumlarn yaamn etkileyen doal afetleri tanyp bu afetlerden korunma yollarn inceleyelim:
Deprem srasnda evde yaplmas gerekenler:
Daha nceden, ierisinde temel malzemelerin (su, sarg bezi, ar kesici, antann boyutuna gre
ierisine sabilecek boyutta bir battaniye, kibrit vb. yanc bir madde, yer belli edici bir ddk vb.)
olduu bir deprem antas hazrlanmaldr.

~ 11 ~

Aile bireyleri arasnda deprem ncesi, deprem annda ve sonrasnda nasl davranacamz belirleyip
"Ev Deprem Plan" yaplmal ve deprem sonrasnda aile bireylerinin buluaca bir yer belirlenmelidir.
Ev ierisinde kitaplk, gardrop, TV, avize, vitrin, LPG tp vb. kolay devrilebilir ve ar eyalar
sabitlenmeli, ev ierisinde bir yangn sndrme aleti bulundurulmal ve kolay eriilebilecek bir yere
konmaldr.
Deprem esnasnda binalarda en tehlikeli yerler; balkon, asansr ve merdivenlerdir. Bu yzden bunlar
sarsnt srasnda kullanlmamaldr.
zerimize debilecek cisimlerden korunmak iin salam bir masa alt veya gvenli yerler
belirlenmelidir.
Deprem esnasnda evde yere uzanma, bamz koruma ve gvenilir yerlere snmay renmek
gereklidir. Yatak odasndaysak yatan yanna, mutfaktaysak mutfak tezgahnn yanna, oturma
odasnda veya salondaysak salam bir koltuun yanna, banyo ve tuvaletlerdeysek kapy ap
ardndan kvet ve klozetlerin yanna ellerimizle bamz koruyacak ekilde bacaklarmz gsmze
doru ekerek uzanmalyz.
Deprem srasnda ocakta ate varsa en ksa srede sndrlmelidir. Elektrik, gaz, su ebekelerini
kapatmak iin vanalarn yerleri nceden renilmelidir.
Kaplar deprem srasnda skabileceinden yaplabilirse k kaps ak tutulmaldr.
Byk bir depremden sonra art sarsntlarn olaca unutulmamaldr; mmkn olan en ksa srede
gerekli emniyet tedbirleri alnp ev sakin bir ekilde terk edilmeli, durumu belirten bir not
braklarak nceden belirlenen buluma noktasna gidilmelidir.

Deprem esnasnda okulda yaplmas gerekenler:
Okullarda "Deprem Annda Okulu Terk Etme Plan" yaplmal ve herkesin grebilecei yerlere
almaldr.
Deprem dersleri programa alnmal ve deprem ncesi, an, sonras eitimi verilmeli; belirli
periyotlarda tatbikatlar yaplmaldr.
Deprem annda hemen srann altna girilip (Byk bir deprem esnasnda sralar evrilip hareket
edeceinden sra yannda melerek korunmak mmkn deildir.) sraya skca tutunulmal, onunla
birlikte hareket etmeye hazr olunmaldr. Sallant duruncaya kadar pozisyon korunmaldr.
retmenler mmkn olursa kapy ak tutmal, kendilerini de kap eiinde korumaya aldktan
sonra hem koridoru, merdivenleri hem de snfn iini kontrol etmelidir.
Deprem srasnda okulun merdivenlerinden ve varsa asansrlerden uzak durulmaldr.
Laboratuvarda vanalarn kapatlp, yanan ocak varsa sndrlp, masann altna veya yanna
uzanlmas gereklidir.
Deprem srasnda koridordaysak nceden belirlenmi korunma kolonunun yanna gidip dibine
melinmelidir.
Deprem bittikten sonra retmenlerin gzetiminde panik yapmakszn okul terk edilmelidir.

Erozyon ve nleme ahmalar
Erozyon; topran, suyun veya rzgrn etkisi ile anp tanmasdr.
Topran doal bitki rtsnden yoksun olduu hllerde;
iddetli yalar,
Kuvvetli rzgrlar
Arazi eiminin fazla olmas,
Toprak rtsnn zayf olmas erozyona neden olur.

~ 12 ~

Doal bitki rtsn acmaszca yok eden tek canl varlk insandr. Bilinsizce tahrip edilen bitki rts,
topran erozyona urayacak hle gelmesine nedendir.

Erozyonun balca sonular;
Verimli topraklar akarsularla denizlere ve gllere gider, yok olur.
Srklenen topraklarla barajlar ve gllerin dipleri dolar, etkinlik sreleri azalr.
Tarm alanlar le dnr.
klim deiiklikleri olur.

Erozyona kar gerekli nlemlerin alnmamas yurdumuzun yakn gelecekte l olma tehlikesiyle kar karya
brakacaktr. Bu konuda bizlere byk sorumluluklar dmektedir.

Erozyonu nlemek iin;
Ormanlar korunmal, eimli yerler aalandrlmal, teraslandrlmaldr.
Eimli tarlalar enine srlmelidir.
Byk akarsular zerinde barajlar yaplarak seller nlenmelidir.
Yurdumuzu erozyondan korumak iin eitli rgtler almalar yapmaktadr.

Bunlarn balcalar unlardr:

TEMA (Trkiye Erozyonla Mcadele, Aalandrma ve Doal Varlklar Koruma Vakf)
EKL (evre ve Kltr Varlklarn Koruma Vakf)
GREENPEACE (Yeil Bar rgt DOAL HAYATI KORUMA VAKFI )

Sel Basknlar ve nleme almalar

iddetli yalar, birden eriyen karlarn oluturduu seller yatandan taarak su basknlarna sebep olur.
Sel, evreye byk zarar verir. Sel basknlar, ormanlarla veya barajlar yaplarak nlenebilir. Yamalarn
teraslandrmas da etkili bir nlemdir.

Toprak Kaymas ve nleme almalar

Yamalarda toprak ve ta tabakalarnn birdenbire kayarak yer deitirmesine heyelan (toprak kaymas)
denir.
Heyelan (toprak kaymas) sonucunda birok canlnn yaamn yitirdiini biliyoruz. lkemizde yer yer toprak
kaymalar grlr. zellikle Dou Karadeniz Blgesi'nde bu doal felaketlere rastlamak mmkndr.
Bunun en nemli sebepleri ise;
Blgenin ok ya almas,
Eimin ok olmas,
Topran kaymaya elverili olmasdr. Tortum (Erzurum) ve Sera (Trabzon) glleri
heyelan sonucu, topran akarsularn azn kapamas ile olumulardr.

ve nleme almalar
Dan tepesinden kopup yuvarlandka byyen kar kitlelerine denir.
, can ve mal kayplarna sebep olur.

~ 13 ~

tehlikesini azaltabilmek iin;
Yamalara dayanma duvarlar yaplmal ve kazklar aklmaldr.
Yamalar aalandrlmalar.

Yangnlar

Yangnlarn en nemli nedeni dikkatsizliktir. Bu dikkatsizlik sonucunda her yl binlerce hektar orman alan
yok olmakta, can ve mal kayplar olmaktadr.

Yangna engel olmann en etkili yolu nleyici tedbirler almak ve dikkatli olmaktr.
Devletimiz doal afetler, byk yangnlar ve savalarda vatandalarn yardmna koar. Kzlay ve Sivil
Savunma Genel Mdrl bu amala kurulmutur.
Yurdumuzda zellikle yaz aylarnda orman yangnlar olduka yaygndr. Orman yangnlarna neden olmamak
iin bizlere den nemli grevleri bilmeliyiz. Yurt sevgisinin her eyden stn olduuna inanp zerimize
den sorumluluklar yerine getirmeliyiz.