Professional Documents
Culture Documents
Bo Vo
Bo Vo
com
V
Bi u Chánh
Ph n th nh t: DANH L I, L I DANH
I
Cách hai m i m y n m tr c, d a bên ng qu n h t Sài Gòn i Tây Ninh,
gi a ng Chí Hòa, có m t có m t cái nhà ba c n xông1, l p lá, vách ván: nhà c t
tuy nh , song cao ráo kho ng khoát. Trong nhà d n d p s ch s , tr c sân tr ng
bông vàng, m t bên có tr ng m t ám u a, còn m t bên có tr ng m y giòng
khoai lang; phía sau hè l i có n m sáu g c xoài l n, nhánh lá sum sê, che t mát m .
Ng i l i ngang qua cu c n y, ai c ng oán ch c ch nhà tuy không c ng
vào h ng ng i giàu có, nh ng có l c ng không ph i trong ám dân nghèo c c.
Thi t nh v y, nhà n y ch a áng g i là nhà giàu, mà c ng không ph i là nhà
nghèo: y là nhà c a ông Ba Chánh, làm ngh th y thu c B c. vùng Chí Hòa, Bà
Qu o ai c ng bi t ông và th ng kêu ông là "Th y Ba".
Ông Ba Chánh n m nay v a quá 50 tu i, tóc ã b c hoa râm, nh ng r ng còn
ch c ch n, s c còn m nh m . Ông goá v ã h n 6 n m r i. Trong nhà ch có m t
a con gái, là cô Huy n, c 21 tu i. Ông quen v i th y Thanh, nhà m t xóm,
mà làm vi c d i Sài Gòn, th ng hay t i lui àm lu n v i nhau ch i. Cách vài n m
tr c, vì th y Thanh làm mai nói d o dai quá, nên ông m i gã cô Huy n cho th y Võ
Nh Bình, ng i m côi, g c âu d i H u Giang, thi u b ng thành chung2 r i
làm vi c trong m t hãng buôn d i Sài Gòn. Ông ngh th y Bình thân ph n côi cút
i là ng i có h c th c, nên g con ông c ng không òi h i v t chi h t, ám c i
làm s sài, m i n m ba ng i quen n n u ng m t b a mà thôi, mà c ng không
n r c Chánh l c b n l p hôn thú.
T ngày c i r i thì th y Bình v theo bên v . Th y có s m m t cái xe máy,
i bu i s m mai th y p i xu ng Sài Gòn làm vi c, tr a th y n c m quán và
ngh t m t i nhà c a ng i làm chung m t hãng, n chi u t i th y m i v Chí Hòa.
Th y Bình v i cô Huy n ã sanh c m t chút con trai, t tên là Nghi p,
i 10 tháng mà s s a, ng ngh nh, ch m h m3 l m.
Ông Ba Chánh m i ngày coi m ch h t thu c c ng c n m b y thang, l i nh
có bán thu c hoàn thu c tán thêm n a, nên ông s c ch u các t n phí v n u ng
trong nhà, r ông làm vi c lãnh l ng bao nhiêu thì v ch ng nó riêng mà xài, ông
ch ng h bi t t i.
4 hôm y t i nay
5 (monsieur), ông
v 3 www.hobieuchanh.com
6 (toi), anh, m y
7 (moi) tôi
v 4 www.hobieuchanh.com
***
II
III
9 ( ), quà m ng
10 c a có th t
11 ngân qu công c ng
v 12 www.hobieuchanh.com
Xu ng t i h i nào? Tôi ch a g i th bi u xu ng mà l i i b t t nh v y?
-
- m nay trông th d quá mà không th y chi h t, tôi nóng n y ch u không
c, nên tôi nói v i cha mà i ây. Mình có d n nhà c a mà hay ch a
y.
- im n c m t c n ph mà ch a có c chi h t. Tôi tính d n nhà
cho xong r i tôi s cho hay.
- n c n nào âu?
- Ph n y ây.
Cô Huy n trao hoa ly cho con Tý, cô r c b ng th ng Nghi p mà a vô mình
th y Bình và nói:
- Ba ây con.
Th y Bình nói:
- Thôi i vô nhà!
Th y day l ng i vô, mà không ch u b ng con. Cô Huy n không ý n cái c
ch l t l t y, mà cô l i c i, r i i theo ch ng mà vô nhà. Cô th ng Nghi p trên
bàn, tay v n nó mà nói :
- Tàu l i t i h i n m gi chi u. Tôi h i th m h không bi t. May nh có chú
lính ch ng nên tôi i nh u12 lên ng n y, may g p mình ó.
- Ai ch ng cho mình bi t mà xu ng ây?
- Tôi i li u mà. Tôi i xe l a xu ng M Tho, tôi h i th m tàu i C n Th . H
ch và tôi xu ng tàu mà i. Ði d quá có khó chi dâu.
- Nhà có m t cái gi ng v i m t cái bàn, ch a có c chi h t. Xu ng b t t
nh v y r i làm sao? N i chén d a âu có ng n u c m mà n?
- sáng mai r i tôi mua, mình ng có lo. Ð ó ngoài ch h bán thi u gì.
Ðâu mình b ng con dùm m t chút ng tôi i coi nhà th coi.
Bây gi th y Bình m i ch u b ng con, th ng nh nhìn cha r i ch ng mi ng c i
hít hát d th ng l m. Cô Huy n i t tr c ra sau coi trong bu ng, coi nhà b p; cô
bi u con Tý em hoa ly trên gi ng r i cô tr ra mà nói.
- n ph r ng rãi mát m quá. Mình m n bao nhiêu m t tháng v y?
- Tám ng.
- Nhi u ti n quá h .
- Ph r ti n c ng có, mà d quá coi sao c. Ði r i b ông già nhà có
t mình, tôi ngh t i ó tôi không vui chút nào h t.
- Tôi có nói v i cha tôi xu ng coi công cu c ra làm sao ít b a r i tôi v .
- Tôi mu n mình v i cha, lâu lâu tôi xin phép v th m thì ph i h n. B ông
t mình nhà t i nghi p quá.
- Cha nói tuy tôi i thì cha bu n, song gái thì ph i theo ch ng, cha không n
n.
- Ph i, có l nào ng c n. Mà ph n mình làm con, mình ng làm cho ông
bu n m i ph i ch .
Tr i t i r i. Th y Bình qu t l a mà t èn. Cô Huy n bi u con Tý b ng em ra
ch i cho mát. Th y Bình h i:
12 i i, i li u c u may
v 15 www.hobieuchanh.com
- Tôi mu n sáng mai mình v li n, cho ông già kh i nhà ng trông. Mai 7
gi có tàu ch y ra M Tho.
- Tôi có nói v i cha tôi xu ng ch i ít ngày. Cha bi u luôn ch ng nào có l
ngh thì tôi v i mình s v th m c ng c.
- Bi t ch ng nào m i có l . Thôi mai mình v tr c i, r i ch ng nào có l thì
tôi s v .
- m con tôi l i ch i ít b a c mà.
- Mai hay ít b a c ng v y. r i n u ng b t ti n quá.
- ch i, th n u ng mà lo làm chi. Thôi, mình tôi m t b a, sáng m t r i
tôi s v .
- Mu n t i sáng m t thì ; mà mình ng có i mua v t chi h t nghe hôn,
th ng th ng tôi có ti n r i mua. Mu n n v t gì thì mình sai th ng nh i
mua cho, mình ch ng c n i ra ch làm chi.
- Mình không cho tôi mua thì thôi, tôi ra ch làm chi.
T ng sáng b a sau n a, cô Huy n b ng con, con Tý sách hoa ly. Có th ng nh
t ng a xu ng b n tàu mà v . Tàu ch a ch y, cô Huy n ng d i tàu ngó
lên dãy ph mé sông th y thiên h k qua ng i l i l ng x ng, mà trong lòng cô áo
não, nên s c m t bu n xo, cô ngó lên r i l y kh n lau n c m t. Chi u hôm kia, lúc
tàu vô b n C n Th , cô ph n kh vui m ng bao nhiêu thì s m mai n y, lúc tàu m
dây mà ch y, cô c ng ch a chan gi t l y b y nhiêu. Nh ng gi t l y n y ch a chan
bao nhiêu tình sâu ngh a n ng, ti c r ng tâm h n c a th y Bình b vòng danh l i bao
trùm làm cho c ng ch c c ng nh s t nh á, nên không th th m vô n i.
Cu c i!......... Lòng ng i!...........
v 17 www.hobieuchanh.com
IV
14 c u hôn
v 21 www.hobieuchanh.com
17 và lõm sâu: …cái u sù s , con m t trõm l , hình i ph t ph , nh hình chó ói. (vè “c b c”)
18 l i qua ti ng l i
v 26 www.hobieuchanh.com
VI
Hai m i l m n m.
Trông kho ng m t ph n t th k y, cu c i d i i ch ng bi t bao nhiêu mà
xi t. Có k hèn l i tr nên sang, mà c ng có ng i giàu hóa ra nghèo. Có k hi n
ng l i ch t m t, còn có ng i hung b o v n s ng hoài.
Võ Nh Bình làm Ký l c, l n l n th ng lên ch c Tri huy n, r i bây gi l i lên t i
ch c Tri ph . Ông c ng còn tùng s t i C n Th và c ng còn n v i cô Hai H ng,
duy ch ng tóc ã b c nhi u, v r ng ã r ng b n. Ni m v ch ng v n còn m m,
hi m vì b y lâu nay không có con, nên bây gi trong gia ình có v qu nh hiu ít
nhi u. Bà Ch Ph n ch t ã lâu r i còn hai a con riêng c a bà Ph , a trai l n là
Hoàng còn h c bên Pháp, a con nh là Loan h c t i Sài Gòn ng thi tú tài k nhì.
M t bu i chi u, lúc tan h u, quan Ph Bình trong Tòa b i ra, ngài cúi m t
xu ng t mà b c ch m rãi, không ngó ai h t, s c m t coi bu n xo. Có m t chi c xe
i m i u ngoài ng r c ngài. Ngài b c lên xe, s p ph v a óng c a v a
i:
- m quan l n, v ghé nhà hay ch y lên luôn Bình Th y?
Quan Ph châu mày suy ngh r i áp:
- Ghé nhà ng tao r a m t r i s i.
Xe ghé nhà trong r ch Cái Kh . Quan Ph l t kh n en, c i áo dài mà r a m t,
i l i n m trên cái gh xích u, hai tay ch p sau ót, m t ngó s ng19 ra sân, coi s c
t bi t ngài ng bu n lo lung l m.
Tr i t i l n l n. Ng i trong nhà v n èn lên, quan Ph s c nh s i Bình
Th y d ám c m cho m v nên ngài
20
ng d y b n áo b t kh n r i ra xe h i
mà i.
Nhà c a bà Ch Ph n Bình Th y c ng còn y nh x a, duy cái nhà l n bây gi
ã c , còn phía sau thì cái l m lúa h i tr c ã phá b và ã c t l i hai cái l m khác
dài h n, m i cái d ng t i ba b n ngàn gi . T ngày bà Ch ch t r i thì nhà c a bà
l i làm nhà th , hai cái l m tr lúa, v ch ng quan Ph c d i Cái Kh , giao
nhà và lúa trên Bình Th y cho m t ng i tâm phúc coi ch ng, m t vài ngày bà
Ph lên th m m t l n mà thôi.
a nay là ngày k c m cho bà Ch nên bà Ph ã lên nhà th h i s m m i, r i
chi u bà m i cho xe xu ng r c quan Ph lên ng d ti c v i làng t ng.
Xe c a quan Ph v a vô sân, làng t ng ng ng i nói chuy n trong nhà ng
ch y ra ti p r c, H ng thân Ðáng nh v ch ng quan Ph n ng , nên bây gi
làm Bang bi n phó t ng, còn Xã tr ng T n bây gi lên Ð i h ng c , hai ng i y
ng tr c các H ng ch c và n ch mà chào quan Ph .
Quan Ph g t u áp l r i th ng th ng i vô nhà, t ng làng l n l t i theo
sau. Bà Ph ng s n t i c a, v a th y ch ng b c vào thì h i:
19 ngó ngay m t v i v s ng s t
20 cúng c m, gi c m
v 30 www.hobieuchanh.com
quan Ph thì ngài v n than phi n dân s không có l ng tâm, ngài t t mà dân
không bi t n, tr l i ki n ngài.
Ti c v a mãn, ch khách ng u ng r u thì có ng i nhà c a quan Ph d i
Cái Kh c i xe máy em a m t phong th và nói:
- m quan l n, có ng i b i c a ông tr ng s em th l i, nói th g p, nên
con l t t em lên cho quan l n.
Quan Ph châu mày xé b c th ra mà coi.
Bà Ph b c l i ng m t bên, ch ng th y ch ng coi th r i bà m i h i:
- Ông tr ng s g i th nói vi c gì v y?
- Ông i Sài Gòn v a m i v t i; ông g i th nói cho tôi hay r ng tôi s b i
vô Hà-Tiên.
Th y Bang bi n v i H ng ch c u nhìn nhau trân trân và không nói c
ti ng nào h t. Bà Ph kéo gh ng i và h i ch ng:
- y ông h a v i mình làm sao, mà bây gi l i i vô Hà Tiên?
- Ông nói v c a tôi do ng i ta mu n em qua Tòa, nh ông n n n d l m,
nên h m i b qua, song tôi ph i i Hà Tiên.
- Vô Hà Tiên mà làm gì? Ð c ây thì làm n a ch i, còn nh ph i i x
khác thì g i n xin t ch c ph t cho r i. Tôi không b ng lòng cho ông i
âu h t.
- Nói ngang nh bà v y sao c. D u mu n thôi c ng ph i i vô Hà Tiên r i
g i n ch .
- mà v nhà cho r nh, ng thèm i âu h t, r i ây có cu c tuy n c H i
ng qu n h t, mình b ch c Tri Ph ra tranh c mà làm H i ng qu n h t
còn thong th h n.
Th y Bang bi n g t u mà nói:
- Bà l n tính vi c ó thi t là cao. N u quan l n c ng i mãi trong t nh n y
thì làm mà ch i, ch vô Hà Tiên có ích gì mà làm n a. Ði r i nhà c a ru ng
t ngoài n y ai coi. Làm h i ng qu n h t c ng sang tr ng v y, mà l i
thong th kh i i i âu h t. Mà ông tr ng s m i nghe nói mà thôi, ch
vi c i quan l n ó c ng ch a nh t nh. V y quan l n không còn làm th
nào luôn t i t nh n y cho t i h u trí hay sao?
Quan Ph l c u mà áp :
- Tôi ã lo cách r i, cùng th m i c y n ông tr ng s ó. ng i Sài Gòn
, mà ng nói nh v y thì là ch c, ch ng còn nghi ng gì n a.
- Ði b t ti n quá!
- Làm quan thì ph i d i i, hoài m t ch sao c. Tôi ây ã 25 n m
i, lâu quá t nhiên ph i i ch khác ch .
- Quan l n i, quan l n b làng t ng b v t i nghi p l m. Ai c ng kính m n
quan l n h t th y, n u quan l n i thì ai c ng bu n h t.
- Sao th y dám ch c làng t ng u yêu m n tôi?
- Quan l n ây 25 n m r i, quan l n giúp ng i n y, ng i n , ai c ng
nh quan l n h t th y, làm sao mà không yêu m n quan l n h t c.
Quan Ph ng i suy ngh không nói n a.
Bà Ph h i th y Bang bi n :
v 32 www.hobieuchanh.com
21 k s
v 35 www.hobieuchanh.com
22 g i n tín
v 38 www.hobieuchanh.com
VII
Ð i ng i nh m t gi c m ng.
Cô Hai H ng tr c kia là m t ng i àn bà góa ch ng trong ch n v n
ru ng. Nh cô còn tr tu i, l i sót chút s c p, mà nh t là nh cô có s n m t gia tài
n, nên ph n cô c làm "bà Ph ", c thiên h kính tr ng kiêng n , còn ph n
con c a cô c ng thì h c ã thành nh n, kh i lo v t v . Ð i ã y , ã vui s ng
nh v y, t ng tr m n m h nh phúc ph phê, nào dè ng danh l i i ch a cùng
ch a t t, thình lình b bí ngang, r i b c tranh gia ình tr c kia r c r l i hóa ra u
ám, làm cho bà Ph th ng tâm tuy t mang, ch ng khác nào n m chiêm bao mà b
ng i th c t nh nên gi c m ng v tan.
T ng táng bà Ph v a r i, bà con trong thân t c còn l i ít ng i. Ð n t i quan
Ph Bình kêu Hoàng mà h i:
- i má con g n t t th , má có giao chìa khóa t s t l i cho ai?
- Quan l n h i vi c ó làm chi? N u không ph i tôi thì là em tôi, ch ng i khác
làm sao có quy n gi chìa khóa c.
Quan Ph nghe m y l i y thì ng ng n, ng i ngó Hoàng trân trân m t lát r i
i h i n a:
- Thu nay con kêu c u b ng c u, sao bây gi kêu b ng quan l n?
- Má tôi ã m t r i, tôi ph i kêu b ng quan l n nh thiên h m i trúng l ch
kêu b ng c u n a sao c.
- u nuôi con t nh , c u cho con n h c, tuy cha gh , song c u c ng th ng
con nh máu th t; b y lâu nay c u t ng con còn ngh chút tình d ng d c
mà th ng yêu c u, té ra má con v a m i nh m m t mà con ã d t tình ph
g p nh v y hay sao?
- Quan l n có công lo cho hai anh em tôi, n y ch ng bao gi tôi quên c.
Nh ng vì tánh ý c a tôi là ng i thi t hành, ch không ph i tánh ý ng i a
m, b i v y tôi không th t i ngày c ng i nói "Cám n, cám n " hoài. Ðã
y mà n u l y tâm lý mà xét cho t ng t n, thì quan l n th ng anh em tôi
là vì có má tôi, ch không ph i t nhiên mà quan l n th ng. Còn s nuôi
ng hai anh em tôi, thì chúng tôi có huê l i c a cha và bà ngo i chúng tôi
l i, tôi ch c ch ng bao gi anh em chúng tôi làm t n hao quan l n ng
nào.
- Con nói nh v y thì có th nào c u còn chung v i con n a c.
- Quan l n mu n tính âu c ng c, tôi không có quy n li u nh vi c y.
Quan Ph châu mày, ng i tr tr . Ngài suy ngh h i lâu r i m i nói:
- h i con còn nh cho n bây gi , con m c i h c, con không rõ vi c nhà.
Nay ch ng may má con ã m t r i, v y con c u nói h t công vi c nhà cho
con hi u. C u k t ngh a v ch ng v i má con ã c 25 n m. Tuy má con
có gia tài riêng, nh ng mà trong kho ng y c u c ng làm ra ti n nhi u l m.
Cách m i n m tr c, c u th y ng i ta bán ru ng r , c u m i l y ti n c a
u làm ra ó mà mua g n 400 m u. Vì c u làm quan, c u không c phép
m n th trong t nh, b i v y c u mua ru ng mà c u m n má con ng
giùm. V ch ng là cu c tr m n m, c u không nghi ng i chi h t, nên c u
v 39 www.hobieuchanh.com
Hoàng cu i và nói:
- Quan l n chê thì thôi. Tôi xin cho quan l n bi t, s b c n y tôi s dành
cho quan l n luôn luôn. N u lúc nào quan l n c n dùng thì tr v mà l y.
Xe kéo em l i. Quan Ph bi u gia d ch xách em hoa ly ra xe r i ngài lên xe mà
i, không thèm l y b c mà c ng không t giã ai h t.
Hoàng ng trong c a ngó theo, r i ngó em và rùn vai mà nói :
- i ph i nh v y m i c. N u mình t t h c i mình d i.
Cô Loan châu mày áp:
- ng theo l i anh d n, em ph i làm g t nh anh. Nh ng mà th y c u Ph
ra i, em ng lòng quá. V y n u c u h t gi n, c u tr v xin n m m i
ngàn, anh ng có ti c v i c u. Ngh c ng t i nghi p ch .
Hoàng g t u.
chi u.
V ng Tàu, phía Bãi Sau, n c ng l n, gió ng th i hiu hiu, h i n c
i gió hi p nhau làm cho b u không khí r t mát m .
Xa xa ngoài kh i, m t bi n linh láng n i lên cao, b ánh m t tr i chi u gi i nên
nhu m màu vàng vàng. M y chi c thuy n ánh l i u tr ng bu m nh m b n mà
, thuy n ch y r r , cánh bu m tr ng tr ng.
Bên phía tay trái, núi mi t Long H i, Long Phú n m gi ng ngang m t dãy, u n
éo ch th p ch cao, nh ai ph t m t v t xanh lè n i góc tr i xám xám.
G n trong b , b gió ùa nên m t n c gu n23 có ng24 thành sóng, r i l n
sau ti p l n tr c mà tràn lên bãi, p vô gành d i ti ng n ào, phun b t tr ng xóa.
Ch n tr i xa mù, m t bi n mênh mông, sóng b a lào xào, gió chi u hây h y.
Ng i giàu tình c m ho c có vi n chí, ai ng i ng m cái c nh n y m t h i, c ng ph i
i h i khoan khoái, r i ch ng kh i sanh tình lai láng nh bi n r ng, ho c sanh chí
cao xa nh ch n tr i, ho c xét thân ng i nh thuy n con l ng ng ngoài kh i,
ho c ngh công danh nh b t n c rã r i trên bãi.
Quan Ph Bình ng i trên m t c xe ng a mà ra Bãi Sau, th y khách h ng gió
ông o, k chòm nhom ng i trên bãi mà ch i, ng i l ng x ng l i ùa nhau d i
bi n. Ngài mu n tìm n i thanh t nh nên xu ng xe r i i b lên ng vòng ch n núi.
Ngài th ng th ng i m t h i, ã xa Bãi Sau, t i m t ch cao, th y trong núi l i ra m t
mi ng á l n m t b ng ph ng n m tròi tr i d a ng, ngài bèn ng i trên ó ng
ngó mông ra bi n.
Không hi u ngài ng i ng m tr i ng m n c r i ngài c m xúc hay sao mà ngoài
t ngài bu n hiu, trong lòng l i th t th o. Con ng i ã tr i qua m t im nl t
mùi nh ngài, nay l i g p c nh nh v y có l nào mà không b i h i sao c.
Ngài bu n ch c là t i ngài, ch cái i c a ngài, trong kho ng hai m i m y n m
a qua, chìm r i l i n i, n i r i l i chìm, ch ng khác nào bi n l n r i l i ròng, m t
tr i m c r i l n. Lúc nh có hai bàn tay tr ng, lao thân m t trí, l p k lo m u, l t h
n lòng, khum l ng u n l i mà làm cho tr nên giàu sang, r i n ngày già hai
23 cu n
24 ch c p cao và dài n m song song v i nhau: cu c v ng, p v ng, v ng khoai, v ng mía.
v 42 www.hobieuchanh.com
25
(bâton), g y
v 43 www.hobieuchanh.com
Quan Ph nghe nói nh v y thì nghi Hoàng g cô Loan cho Nghi p. Ngài ch m
ch ngó vô sân r i ngó vô nhà, th y m t ông già tay c m cây qu t lông tr ng ng i
gi a nhà mà qu t h i, ngài m i h i n a :
- Ph i ông già ng i trong ó là ông Ba Chánh hay không?
- Ph i. Ông Ba Chánh ó a.
- Còn dâu r là ng i nào âu?
- Ông không bi t hay sao?
- Không.
- ngoài sân nãy gi , m i d t nhau i vô trong nhà. Kia kìa. Bà ng ng
tr c c a kia là m c a Bác v t Nghi p ó.
- Ph i. Bà ó tôi bi t. Còn cha c a Bác v t Nghi p âu.
- Kia kìa, ng i ng i bàn gi a ngoài sân, ng nói chuy n v i th y hai
Thanh ó! Ông th y hôn?
- , , tôi th y r i. Ng i b n áo màu xanh ó ph i không?
- Ph i. Kia kìa, dâu r ng b c xu ng th m i ra sân kìa.
Quan Ph ngó k , thi t qu cô Loan, không còn nghi ng gì n a. Ngài ch m ch
ngó Loan, ngó Nghi p r i ngó cô Huy n c ng ra sân l i ng sau l ng ch ng, hai tay
n vai ch ng và nói chuy n v i th y Hai Thanh và nói và c i, b hân hoan mãn ý
m.
*
Th y v , th y con, th y c nh gia ình ng ch a chan h nh phúc, mà v con
y bây gi mình không c g n, mình không quy n nhìn, h nh ph c y không
ph i c a mình t o ra, quan Ph Bình b i h i ng ngó trân trân, s c m t bu n xo…
Ngài b ng th y Hai Thanh ng d y r i xâm xâm i ra ng. S th y n ngó
th y mình, ngài l t t b c lên xe kéo và bi u xa phu tr v Sài Gòn.
nh H i, 11-1938