Difuzija

Difuzija predstavlja spontani transport materije ili energije pod uticajem odgovarajueg gradijenta iz
zone vie u zonu nie energije ili koncentracije. Kao i mnogi spontani procesi, difuzija
je entropijski voen proces u kojem se energija ili materija koja difunduje uniformno rasporeuje u
raspoloivom prostoru podiui time entropiju sistema. Svaki proces difuzije odvija se pod uticajem
odgovarajueg gradijenta. Recimo difuzija materije se odigrava pod uticajem gradijenta
koncentracije a difuzija toplote pod uticajem gradijenta temperature. Difuzija je direktna
posledica drugog principa termodinamike, koji kae da entropija nekog neravnotenog sistema moe
samo da raste, sve dok sistem ne doe u ravnoteu. Obzirom da materija difunduje iz oblasti vee
koncentracije u oblast manje koncentracije, sistem prelazi iz ureenijeg u manje ureen sistem,
tj. entropija raste.Kvantitativno, difuzija se opisuje Fikovim zakonima (prvi i drugi). Prvi Fikov zakon
kae da je fluks (J) proporcionalan gradijentu koncentracije. Drugi Fikov zakon se izvodi iz jednaine
kontinuiteta. Vrlo je vana za mnoge bioloke procese (osmoza) i kemijske reakcije.Na difuziji se
zasnivaju neki tehnoloki procesi; proizvodnja elektronikih poluvodikih komponenata, oblikovanje
povrinskih slojeva u metalurgiji, neki ureaji (difuzijska vakuumska pumpa i dr.).
1. Fikov zakon

2. Fikov zakon





Osmoza
Osmoza predstavlja difuziju molekula rastvaraa kroz polupropustljivu membranu koja proputa
molekule rastvaraa ali ne proputa molekule rastvorene supstance. Osmoza se javlja kad su
koncentracije rastvora sa dve strane membrane razliite. Poto polupropustljiva membrana proputa
samo molekule rastvaraa, ali ne i estice rastvorene supstance, dolazi do difuzije rastvaraa kroz
membranu tj. molekuli rastvaraa prolaze kroz membranu kako bi se izjednaile koncentracije sa
obe strane membrane. Molekuli rastvaraa se kreu iz sredine sa manjom koncentracijom u sredinu
sa veom koncentracijom rastvorenih supstanci. Predstavlja vrstu pasivnog transporta.Pri difuziji
molekula rastvaraa kroz membranu dolazi do porastva nivoa tenosti na jednoj strani membrane i
smanjenja nivoa tenosti na drugom nivou. Porast nivoa tenosti na jednoj strani stvara hidrostatiki
pritisak koji se suprotstavlja osmozi tj. osmotskom pritisku koji djeluje na membranu. Kada se ova
dva pritiska izjednae doi e do upostave ravnotee i proces difuzije e se zavriti tj. nee vie doi
do podizanja nivoa tenosti.Pritisak pri kome se uspostavlja ova ravnotea se naziva
efektivni osmotski pritisak. Osmotski pritisak je vei to je koncentracija rastvora vea i obrnuto.U
prirodi postoji vie primjera osmoze, kao to je uzimanje vode iz zemljita od strane biljaka ili
ulaenje vode u eliju itd. Ako se elije nalaze u vodenom rastvoru, voda (koja u eliji vri funkciju
rastvaraa) e teiti da proe kroz elijsku membranu u cilju da se izjednae koncentracije sa obe
strane membrane. Tako, ako eliju stavimo u hipotonian rastvor (rastvor koji je manje koncentracije
u odnos na samu eliju) doi e do ulaenja vode u eliju, do njenog bubrenja i prskanja.
Uhipertoninom rastvoru (koncentrovaniji od rastvora u samoj eliji), voda e izlaziti iz elije i ona e
se smeurati. Zbog toga je veoma vano da se odrava stalan osmotski pritisak, odnosno koliina
vode u organizmu to se naziva osmolaritet. Kod sisara se osmolaritet vri preko bubrega viak
vode iz krvi prelazi u mokrau. elije se problemu visokog osmolariteta prilagoavaju, ovisno
o carstvu kojem pojedini organizam pripada: elije biljaka, alga, gljiva, i veine bakterija su
obavijene elijskim zidom koja je dovoljno vrsta da sprijei rasprsnue elije u hiptononoj otopini.
U njima se, uslijed ulaska vode, stvara turgorski tlak koji koliinu vode koja ue tjera vani, pa su
biljna tkiva izuzetno jaka. U hipetoninoj otopini izlazak vode uzrokuje odvajanje membrane od
elijske stijenke, te dovodi do procesa plazmolize i uvenua biljke. ivotinjske elije problem
osmolariteta rjeavaju aktivnim izbacivanjem anorganskih iona i smanjivanjem razlike u
koncentracijama otopljenih tvari (prvenstveno natrija) izmeu elije i njezine okoline. Pri tome troe
znaajne koliine energije.