Professional Documents
Culture Documents
Polaris Burmese Library - Singapore - Collection - Volume 110
Polaris Burmese Library - Singapore - Collection - Volume 110
Polaris Burmese Library - Singapore - Collection - Volume 110
ppftmPm&Sifpepfwdkufzsufa&;
jidrf;csrf;a&;'dDrdkua&pDa&;vlYtcGifhta&;
aqmif;yg;rsm; twGJ 110
Burma/Myanmar Affairs Vol 110
ppftmPm&Sifpepfwdkufzsufa&;
jidrf;csrf;a&;'dDrdkua&pDa&;vlYtcGifhta&;
aqmif;yg;rsm; twGJ 110
Burma/Myanmar Affairs Vol 110
txl;aqmif;yg;
yHkEdSyfrSwfwrf;
U Thant
OD;oef@
From Wikipedia, the free encyclopedia
Jump to: navigation, search
In this Burmese name, U is an honorific.
U Thant
22 January 1909
Born
Pantanaw, British Burma
25 November 1974 (aged 65)
Died
New York City, USA
Nationality Burmese
Spouse(s) Daw Thein Tin
Religion Theravada Buddhism
This article contains Burmese script. Without
proper rendering support, you may see question
marks, boxes, or other symbols instead of
Burmese characters.
"U" is an honorific in Burmese, roughly equal to "mister." "Thant" was his only name. In
Burmese he was known as Pantanaw U Thant, in reference to his home town of Pantanaw.
Contents
[hide]
1 Early days
2 Civil servant
3 UN secretary-general
4 Death
5 Personal life
6 In popular culture
7 Named for him
8 References
9 Further reading
10 External links
After university Thant returned to Pantanaw to teach at the National School and had become
its headmaster by the age of 25. During this time he became close friends with future prime
minister U Nu, who was from neighbouring Maubin and was the local superintendent of
schools. Thant regularly contributed to several newspapers and magazines under the pen
name "Thilawa" and translated a number of books, including one on the League of Nations.
U Thant was a devout Buddhist.
He also took part in a number of international conferences and was the secretary of the first
Asian-African summit in 1955 at Bandung, Indonesia, which gave birth to the Non-Aligned
vrf;jyMu,fjrefrmpmMunfYwdkuf ( pifumyl ) vufa&G;pifaqmif;yg;rsm; twGJ 110 12
jynfolvlxktaygif;cHpm;ae&aom qif;&J'kuQrsdK;pHkrS vGwfajrmufatmif ppftm%m&Sifpepfudk t&ifOD;qHk;wdkufzsufjypf&rnf/
Movement. From 1957 to 1961, he was Burma's permanent representative to the United
Nations and became actively involved in negotiations over Algerian independence. In 1960,
the Burmese government awarded him the title Maha Thray Sithu as a commander in the
order of Pyidaungsu Sithu.
[edit] UN secretary-general
Thant began serving as acting secretary-general from November 3, 1961, when he was
unanimously appointed by the General Assembly, on the recommendation of the Security
Council, to fill the unexpired term of Dag Hammarskjöld. He was then unanimously
appointed secretary-general by the General Assembly on November 30, 1962, for a term of
office ending on November 3, 1966. During this first term he was widely credited for his
role in defusing the Cuban Missile Crisis and for ending the civil war in the Congo. He also
said that he wanted to ease tensions between major powers while serving in the UN. [3]
In April 1964, Thant accepted the Holy See’s designation of itself as a permanent observer.
There appeared to be no involvement of the General Assembly or the UN Security Council
in the decision.[4]
U Thant was re-appointed secretary-general of the United Nations by the General Assembly
on December 2, 1966, on the unanimous recommendation of the Security Council. His term
of office continued until December 31, 1971, when he retired. During his time in office, he
oversaw the entry into the UN of dozens of new Asian and African states and was a firm
opponent of apartheid in South Africa. He also established many of the UN's development
and environmental agencies, funds and programmes, including the UN Development
Programme (UNDP), the UN University, UNCTAD, United Nations Institute for Training
and Research (UNITAR), and the UN Environmental Programme.
Unlike his two predecessors,[citation needed] Thant retired after ten years on speaking terms with
all the big powers. In 1961, when he was first appointed, the Soviet Union had tried to insist
on a troika formula of three secretaries-general, one representing each Cold War bloc,
something which would have maintained equality in the United Nations between the
superpowers. By 1966, when Thant was reappointed, all the big powers, in a unanimous
vote of the Security Council, affirmed the importance of the secretary-generalship and his
good offices, a clear tribute to Thant's work.
The Six Day War between Arab countries and Israel, the Prague Spring and subsequent
Soviet invasion of Czechoslovakia, and the Indo-Pakistani War of 1971 leading to the birth
of Bangladesh all took place during his tenure as secretary-general.
He was widely criticized in the US and Israel for agreeing to pull UN troops out of the Sinai
in 1967 in response to a request from Egyptian president Nasser.[citation needed] U Thant tried
to persuade Nasser not to go to war with Israel by flying to Cairo in a last-minute peace
effort.
His once good relationship with the US government deteriorated rapidly when he publicly
criticized American conduct of the Vietnam War. His secret attempts at direct peace talks
between Washington and Hanoi were eventually rejected by the Johnson Administration.
Thant followed UFO reports with some interest; in 1967, he arranged for American
atmospheric physicist James E. McDonald to speak before the UN's Outer Space Affairs
Group regarding UFOs.[5]
In his farewell address to the United Nations General Assembly, Secretary-General U Thant
stated that he felt a "great sense of relief bordering on liberation" on relinquishing the
"burdens of office". In an editorial published around December 27, 1971, praising U Thant,
The New York Times stated that "the wise counsel of this dedicated man of peace will still
be needed after his retirement". The editorial was titled "The Liberation of U Thant".
[edit] Death
U Thant died of lung cancer in New York on November 25, 1974. By that time Burma was
ruled by a military junta which refused him any honors. The then Burmese president Ne
Win was envious of U Thant's international stature and the respect that was accorded him
by the Burmese populace. Ne Win also resented U Thant's close links with the democratic
government of U Nu which Ne Win had overthrown in a coup d'etat on March 2, 1962. Ne
Win ordered that U Thant be buried without any official involvement or ceremony.
From the United Nations headquarters in New York, U Thant's body was flown back to
Rangoon, but no guard of honour or high ranking officials were on hand at the airport when
the coffin arrived except for U Aung Tun, deputy minister of education, who was
subsequently dismissed from office.[citation needed]
On the day of U Thant's funeral on December 5, 1974, tens of thousands of people lined the
streets of Rangoon to pay their last respects to their distinguished countryman, whose coffin
was displayed at Rangoon's Kyaikasan race course for a few hours before the scheduled
burial.
The coffin of U Thant was then snatched by a group of students just before it was scheduled
to leave for burial in an ordinary Rangoon cemetery. The student demonstrators buried U
Thant on the former grounds of the Rangoon University Students Union (RUSU), which Ne
Win had dynamited and destroyed on July 8, 1962.
During the period of December 5–11, 1974, the student demonstrators also built a
temporary mausoleum for U Thant on the grounds of the RUSU and gave anti-government
speeches. In the early morning hours of December 11, 1974, government troops stormed the
campus, killed some of the students guarding the makeshift mausoleum, removed U Thant's
coffin, and reburied it at the foot of the Shwedagon Pagoda, where it has continued to lie.
In 1978, U Thant's memoirs, View from the UN, were posthumously published, initially by
the American publishing house Doubleday.
U Thant had three brothers: Pantanaw U Khant, U Thaung, and U Tin Maung. U Thant was
a licensed radio amateur, call-sign XZ2TH. He was married to Daw Thein Tin. U Thant lost
both sons. Maung Bo died in infancy. Tin Maung Thant fell from a bus during his visit to
Rangoon. Tin Maung Thant's funeral procession, which was attended by dignitaries, was
grander than that of the state funeral of Commodore Than Pe, member of the 17-man
Revolutionary Council and minister of health and education. Thant was survived by a
daughter, an adopted son, five grandchildren, and five great-grandchildren (three girls and
two boys). His only grandson, Thant Myint-U, is a historian and a former senior official in
the UN's Department of Political Affairs and the author of The River of Lost Footsteps, in
part a biography of U Thant.
Political offices
Preceded by Succeeded by
United Nations Secretary-General
Dag Hammarskjöld 1961 – 1972 Kurt Waldheim
Sweden Austria
Thakin Kodaw Hmaing (23 March 1876 - 23 July 1964) was the greatest Burmese poet,
writer and political leader in the 20th century history of Burma. He was regarded as the
Father of Burmese nationalist and peace movements as well as a literary genius. His legacy
and influence on the post-war generations can still be felt in both literature and the ongoing
political situation in Myanmar (Burma).
Contents
[hide]
1 Formative years
2 Literary genius
3 Mr Maung Hmaing
4 National leader
5 Peace activist
6 References
7 External links
His mastery of classical Burmese literature enabled him to write extensively in verse with
such ease and flair that future generations of writers still find hard to match. A genius in
multiple and complex rhyme, here is one of his couplets that has often been quoted: Kaung
myo ahtweidwei yenè chunzei myazei saw, daung owei yelo tunzei kazei thaw - "May a
myriad good things with vigour have a chance; may the peacock have its call and dance".[3]
The dancing peacock (ka daung) was the emblem of Burmese sovereignty featured on
pennants, coins and currency notes, whereas the fighting peacock (hkut daung) is the
emblem of Burmese student unions. Owei is the call of the peacock and was also the title of
the Rangoon University Students Union (RUSU) magazine.
Hmaing also wrote in mixed verse and prose style brilliantly presenting satires in the form
of learned religious commentaries, called htikas in Pali, such as Hkway htika (On Dogs) in
which he castigated politicians for wasting their time and effort in futile squabbling when
they should be concentrating on the fight against colonial rule. [2]
In the wake of the second university students strike in history of 1936 when the All Burma
Students Union (ABSU) was formed, Hmaing was elected its patron.[4] By 1941 his
reputation as a leading nationalist earned him a place on the colonial authorities' 'Burma
List', regarded as an 'enemy of the state'.[1] It was Hmaing along with other leaders of the
Dobama who sent Aung San and other young men - later known as the 'Thirty Comrades' -
to seek military training abroad in order to fight the British.
After independence in 1948 the country immediately plunged into a widespread civil war
which caused great sorrow to Hmaing, and he spent the rest of his life trying to bring
vrf;jyMu,fjrefrmpmMunfYwdkuf ( pifumyl ) vufa&G;pifaqmif;yg;rsm; twGJ 110 19
jynfolvlxktaygif;cHpm;ae&aom qif;&J'kuQrsdK;pHkrS vGwfajrmufatmif ppftm%m&Sifpepfudk t&ifOD;qHk;wdkufzsufjypf&rnf/
internal peace to the land. He was a leading light in the world peace movement in Burma,
and in 1952 attended the Peace Conference for Asia Pacific Region in Peking. He was
elected Chairman of the World Peace Congress (Burma) the same year, and won the Stalin
Peace Prize in 1954. Hmaing also travelled to People's Republic of China, Mongolia,
Hungary and the Soviet Union in 1953, and went to Ceylon and India for the World Peace
Conference in 1957. He was awarded an honorary doctorate in 1960 by the University of
Hamburg, West Germany.
Thakin Kodaw Hmaing gave his active support together with the former Brig.General Kyaw
Zaw to the Internal Peace Committee during the 1963 peace parley between the
Revolutionary Council government of Ne Win and various armed rebel groups including the
Communist Party of Burma, Red Flag Communists, and ethnic minorities. Hmaing's was
the one voice that all parties across the political divide would listen to with respect, and
remained the only alternative political voice the military could not silence, after they took
power in 1962, until his death at the age of 88 in 1964 when all political parties except the
ruling Burma Socialist Programme Party (BSPP) were abolished by decree.
He devoted his time to peace and national reconciliation with less time for writing towards
the end of his life, stating that his last wish was to see a peaceful and united country. He was
buried at the foot of the Shwedagon Pagoda, and on March 23, 1976, the centenary of
Hmaing's birth (Hmaing yabyei), over 100 students were arrested for holding a peaceful
ceremony at his mausoleum.[1]
Thakin Kodaw Hmaing was, in Anna Allott's words, "a man of many skills - a true Buddhist
and a staunch patriot; poet and playwright; historian and teacher; pioneer writer and satirist
- Thankin Kodaw Hmaing is the single most revered literary figure in modern Burma".[2]
[edit] References
Ne Win
ppftm%m&SifAdkvfae0if;
Ne Win (Burmese: ì Ą õÜ ċ IPA: [nè wín]; 24 May or 14 May, 1911 or 10 July, 1910 – 5
December, 2002) was a Burmese politician and military commander. He was Prime
Minister of Burma from 1958 to 1960 and 1962 to 1974 and also head of state from 1962 to
1981. He also was the founder and from 1963 to 1988 the chairman of the Burma Socialist
Programme Party, which from 1964 until 1988 was the sole political party.
Contents
[hide]
1 Date of birth
2 Early years
3 Military coup of 1962
4 "Burmese Way to Socialism" (1962-1988)
o 4.1 Economic policies
5 Protests
6 Resignation
7 Military coup of 1988
8 Family
9 Death
10 References
11 External links
Kyaw Nyein's date of 1910 can be considered as the more plausible date. First, Kyaw Nyein
had access to historical records and he interviewed many surviving members of the Thirty
Comrades when he wrote the book in the mid-to late 1990s. (Ne Win was one of the Thirty
Comrades who secretly went to undergo military training in Japanese-occupied Hainan
Island in the early 1940s for the purpose of fighting for independence from the British. In
his book published around 1998 Kyaw Nyein lists the names of the surviving members of
the Thirty Comrades whom he had interviewed although Ne Win was not one of them.)
Secondly, when Ne Win died on 5 December, 2002, the Burmese language newspapers
which were allowed to carry a paid obituary stated the age of 'U Ne Win' to be '93 years'.
According to Burmese custom a person's age is their age next birthday. Since Ne Win
turned 92 in July 2002, when he died in December 2002 he was considered to be 93 years
old. Most Western news agencies, based on the May, 1911 birth date, reported that Ne Win
was 91 years old but the obituary put up by his family (most probably his children) stated
that he was 93 years old, which would be 92 according to the Western way of calculating
age.
The experience of the Japanese Occupation in Burma worked to alienate the nationalists as
well as the population at large. Toward the end of the Second World War, on 27 March,
1945 the Burma National Army (successor to the BIA) turned against the Japanese
following the British re-invasion of Burma. Ne Win, as one of the BNA Commanders, was
quick to establish links with the British - attending the Kandy conference in Ceylon and
taking charge of the anti-Communist operations in the Pyinmana area as commander of the
4th Burma Rifles after the Red Flag Communists and the Communist Party of Burma went
underground to fight against the government in October 1946 and on 28 March, 1948
respectively. Burma obtained independence on 4 January, 1948, and for the first 14 years it
had a parliamentary and democratic government mainly under Prime Minister U Nu, but the
country was riven with political division. Even before independence, Aung San was
assassinated together with six of his cabinet members on 19 July, 1947; U Saw, a pre-war
prime minister and political rival of Aung San, was found guilty of the crime and executed.
U Nu as leader of the Socialists took charge of the Anti-Fascist People's Freedom League
(AFPFL) formed by the Communists, Socialists and the BNA in 1945 now that Aung San
was dead and the Communists expelled from the AFPFL.
Following independence there were uprisings in the army and amongst ethnic minority
groups. In late 1948, after a confrontation between army rivals, Ne Win was appointed
second in command of the army and his rival Bo Zeya, a communist commander and fellow
member of the Thirty Comrades, took a portion of the army into rebellion. Ne Win
immediately adopted a policy of creating Socialist militia battalions called 'Sitwundan'
under his personal command with the approval of U Nu. On 31 January, 1949, Ne Win was
appointed Chief of Staff of the Armed Forces (Tatmadaw) and given total control of the
army replacing General Smith Dun, an ethnic Karen. He rebuilt and restructured the armed
forces along the ruling Socialist Party's political lines, but the country was still split and the
government was ineffective.
Ne Win was asked to serve as interim prime minister from 28 October, 1958 by U Nu, when
the AFPFL split into two factions and U Nu barely survived a motion of no-confidence
against his government in parliament. Ne Win restored order during the period known as the
Ne Win caretaker government'.[5] Elections were held in February 1960 and Ne Win handed
back power to the victorious U Nu on 4 April, 1960.
The coup was characterized as "bloodless" by the world's media. Following riots at
Rangoon University, troops were sent to restore order. Ne Win's military used comparative
restraint against protesters.[6]
In 1988, 26 years later, Ne Win denied any involvement in dynamiting of the Student Union
building, stating that his deputy Brigadier Aung Gyi - who by that time had fallen out with
Ne Win and dismissed - had given the order and that he had to take responsibility as a
"revolutionary leader" by giving the sword with sword and spear with spear speech.
On 13 July 1962, less than a week after the speech, Ne Win left for Austria, Switzerland and
the United Kingdom "for a medical check up".[8] All universities were closed for more than
two years until September 1964.
Ne Win founded the Burma Socialist Programme Party (BSPP), the chairman of which he
remained for 26 years from 4 July, 1962 until 23 July, 1988.
A system of state hospitals and institutions was established in Burma; medical aid was
freed. Private hospitals were brought under public ownership.
A new system of public education was introduced. A campaign to liquidate illiteracy was
carried out starting in 1965.
Between 1962 and 1965 important laws against landlords and usury were adopted. They
protected peasants' rights to land and property and to the renting of land. Among these
measures was the law abolishing lands rents.
On 2 March, 1974 - twelve years after his coup - he disbanded the Revolutionary Council
and proclaimed the Socialist Republic of the Union of Burma. He was elected President and
shortly afterwards appointed Brigadier General Sein Win Prime Minister.
On 9 November 1978, Ne Win resigned as President and was succeeded in that post by
General San Yu. However, Ne Win remained leader of the party and thus remained the
ultimate political authority until his resignation in 1988.
His government nationalized the economy and pursued a policy of autarky, which involved
the economic isolation of his country from the world. The ubiquitous black market and
rampant smuggling supplied the needs of the people, while the central government slid
slowly into bankruptcy. Autarky also involved expelling foreigners and restricting visits by
foreigners to three days, and after 1972, one week. Furthermore, political oppression caused
many in the educated workforce to emigrate.
He also took drastic steps regarding the currency: In 1963, he issued a decree that 50 and
100 kyat notes would cease to be legal tender, alleging that they were subject to hoarding by
blackmarketeers and also financing of the various insurgencies. Though limited
compensation was offered, this wiped out people's savings overnight. At least one
insurgency, that of the ethnic Kayan, was triggered by this act.
vrf;jyMu,fjrefrmpmMunfYwdkuf ( pifumyl ) vufa&G;pifaqmif;yg;rsm; twGJ 110 25
jynfolvlxktaygif;cHpm;ae&aom qif;&J'kuQrsdK;pHkrS vGwfajrmufatmif ppftm%m&Sifpepfudk t&ifOD;qHk;wdkufzsufjypf&rnf/
In September 1987 he ordered the Burmese currency, the kyat, to be issued in
denominations of 15, 35, 45, 75 and 90 kyats, besides the existing 5 and 10 kyat notes. He
reportedly changed the currency to add up to nine because an astrologer said he would live
to 90 if he did this. Ne Win was well known for his penchant numerology and yadaya -
cabalistic rituals and spells performed in order to ward off misfortune.
In 1987 After the United Nations had declared Burma a "Least Developed Country" in
1987, Ne Win resigned on 23 July, 1988 as chairman of the ruling Burma Socialist
Programme Party at the height of the uprising against one-party rule.
[edit] Protests
Despite the oppression, sporadic protests against the government continued. Students led
protests in 1965, December 1969, December 1970. These demonstrations took place mainly
on campuses located in the cities of Rangoon, Mandalay and Moulmein and were often
followed by closure of universities and colleges. In June 1974, workers from more than 100
factories throughout the nation participated in a strike, to which the government reacted by
shooting about 100 workers and students on 6 June, 1974 at the Thamaing Textile Factory
and the Sinmalaik Dock Yard in Rangoon. Since Ne Win was in Australia on an official
visit at the time, responsibility for these shootings is unclear. On 5 December, 1974,
students turned the funeral of former UN Secretary General U Thant into a demonstration,
snatching the coffin on display at the Kyaikkasan Race Course and erecting a makeshift
mausoleum on the grounds of the former Student Union building in protest against the
government for not honouring their famous countryman with a state funeral. The military
stormed the campus on 11 December killing some of the students, recovered the coffin and
buried U Thant at the foot of the Shwedagon pagoda, next to the tomb of Thakin Kodaw
Hmaing.
[edit] Resignation
At the height of the Four Eights Uprising against the BSSP regime, Ne Win resigned as
party chairman on 23 July 1988. During his farewell speech to the BSPP Party Congress, he
again resorted to issue warning against potential protestors, stating that if the "disturbances"
continued the "Army would have to be called and I would like to declare from here that if
the Army shoots it has no tradition of shooting into the air. It would shoot straight to hit."[9]
The Tatmadaw troops shot, killed and maimed hundreds if not up to 3000 or more
demonstrators in various places throughout Burma from the period of 8 August, 1988 to 12
August, 1988 and again on 18 September, 1988, proving that Ne Win's farewell speech was
not an empty threat.
[edit] Family
Ne Win was married five times:
1. He was first married to Tin Tin, who bore him a son, Ngwe Soe.
2. He then married Khin May Than (Katie Ba Than), daughter of Professor Ba Than,
the former dean of Rangoon medical school. The couple had two daughters and a
son between them, Sandar Win, Kye Mon Win, and Phyo Wai Win. Khin May Than
brought three daughters from her first marriage, Le Le Win and twins Thida Win
and Thawdar Win, into the family. Khin May Than was Ne Win's favourite wife and
her death in 1972 was a heavy blow to him.
3. He then married Ni Ni Myint, a university teacher, whom he divorced.
4. He then married June Rose Bellamy (Yadana Natme), a great granddaughter of
Crown Prince Ka Naung.
5. He remarried his former wife Ni Ni Myint.
[edit] Death
Still under house arrest, the 92-year-old Ne Win died on 5 December, 2002 at his lakeside
house in Yangon.[11] The death remained unannounced by Burmese media or the junta. The
only mention of Ne Win's death was a paid obituary notice that appeared in some of the
government-controlled Burmese language newspapers. Ne Win was not given a state
funeral and his former contacts or junior colleagues were strongly discouraged from
attending a hastily-arranged funeral, so that only thirty people attended the funeral. Many
people in Burma think that he's still alive.[citation needed]
Ne Win’s daughter Sandar Win was temporarily released from house arrest to attend his
funeral and cremation. She later dispersed her father's ashes into the Hlaing River
[edit] References
1. ^ Tango with China (article located middle of the page)
2. ^ Leong, S.T. (1997). Migration and Ethnicity in Chinese History. Stanford
University Press.
3. ^ Mya Maung, "The Burma Road from the Union of Burma to Myanmar". Asian
Survey 34 (May 1994).
4. ^ 缅甸华人史概述(1)
5. ^ Nicholas Tarling, ed (1993). The Cambridge History of Southeast Asia. ISBN 0-
521-35505-2.
6. ^ Boudreau, Vincent (2004) Resisting Dictatorship: Repression and Protest in
Southeast Asia Cambridge University Press, Cambridge, U.K., pp. 37-39, ISBN 0-
521-83989-0
7. ^ The Burmese phrase is "dah go dah gyin, hlan go hlan gyin". Two different
English translations of the speech can be read on the front page of the Rangoon
Nation and the Rangoon Guardian of 9 July, 1962. Part of The Nation’s headline of
Political offices
Preceded by
Himself President of Burma Succeeded by
as Chair of the Revolutionary 1974 – 1981 San Yu
Council
Military offices
Goodbye to Ne Win
Asiaweek, 5 August 1988.
To most Burmese, their undisputed leader of the last 26 years had seemed an immovable
fixture. Commonly referred to as "No. 1," Gen. Ne Win, 77, ruled his socialist police state
with a will as tough and unbending as Burmese teak. But as any good Burmese Buddhist
knows, all thing are transient, even strongmen. At an emergency meeting of the country's
only political party, the Burma Socialist Program Party (BSPP), Ne Win stunned the more
than 1,000 delegates, and the nation, by announcing his resignation as chairman and his
retirement from politics. In his wake, he left an economy in tatters and a restive and
disaffected population; well over 100 people have already been killed in riots in this year.
Most of all, Ne Win left a tangle of questions for his countrymen over what might happen
next.
If, as some suspected, the wily ruler was angling for an outburst of popular clamor four him
to stay in office, he may have miscalculated. Certainly, many speakers rose to prise him
and insist that his continued rule was indispensable for the nation. IMPLORED TO
RECONSIDER, ran the headline in one state-controlled newspaper. Sweeping economic
reforms that his men unveiled were enthusiastically received. Two days after his speech,
however, the congress accepted his resignation and that of party vice-chairman San Yu who
had succeeded Ne Win in 1981 as president of Burma. The congress also took the virtually
unprecedented step of rejecting a proposal of Ne win's: he had called for a referendum on
setting up a multi-party system in place of the only game in town, the BSPP. On the streets,
no masses poured out to plead that their ruler stay on. The capital, Rangoon, displayed only
a tense and expectant quiet. to one Western diplomat, the acceptance of Ne Win's
resignation coupled with the rejection of his referendum was "a slap in the face for him."
A day later, the BSPP's top body, the Central Executive Committee, selected a close ally of
Ne Win's, Sein Lwin, 64, to replace him as chairman. That choice had immediate
implications for the government's approach to any further disturbances. Considered among
the hardest of the hardliners, Sein Lwin was in charge of the riot police that ruthlessly
suppressed student-sparked protests in March and June. Sources say that in debates in the
Central Executive Committee after widespread rioting June 21, Sein Lwin argued: "With the
death of a few, everything is quiet. If we kill another 10,000 we will solve the problem for
good." Sein Lwin also commanded an army company still remembered for killing 22
students during protests at Rangoon University shortly after Ne Win took power in his 1962
coup. Those who have met the new chairman say his manners are crude and unpredictable.
Reportedly, he hs no formal education beyond the free elementary-level teaching offered by
monks.
The sudden rise of Sein Lwin, No. 4 in the party hierarchy and No. 3 on the governing State
Council, left open the question of how much influence Ne Win had on the choice. Although
supposedly retiring from politics, the old warhorse gave strong indication in his speech July
23 that he did not want to leave the scene completely. In stern tones, Ne Win emphasised
that only he could give the orders for the army to intervene to suppress disturbances. He
did so, he said, in his home town of Prime in July and warned that he would not hesitate to
call out the army again. Said he bluntly: "I am reigning from politics, but I will not allow
chaos in the country. In this connection, I want all the people throught the country to know
that in the future if there are any disturbances, as you know the army shoots straight. It
does not fire into the air to scare."
Ne Win gave advancing age as his reason for retirement, pointing to party rules that allow
members to resign only because of age or health. He is believed to have been in poor health
for several years and to have made several trips to Europe and the U.S. for medical
reasons. Still to emerge was whether he would retire to his lakeside villa in Rangoon or, as
some speculated, move abroad. If he should choose exile, it would probably be in
Switzerland, where he apparently keeps a house. He reportedly owns another home in the
London suburb of Kingston, where Burmese dissidents have at times daubed protest
slogans, although this house is also said to be an official residence.
The congress declined to accept resignations of four other senior party officials Ne Win
named, including Sein Lwin, allowing only San Yu's to go through. Left in place was party
general secretary Aye Ko, also vice-chairman of the State Council, who theoretically was
next in succession before Sein Lwin. After the new party chairman was named, the Central
Executive committee announced the Prime Minister Maung Maung Kha, 68, had been
dismissed from the post he held for eleven years. State radio said he should take the blame
for the March disturbances. Some analysts believed that he was Sein Lwin's main rival for
the top party post.
A major nemesis at the congress was Brig.-Gen. Aung Gyi, who had recently issued a series
of daringly critical open letters to Ne Win. The tone of attacks by Ne Win and many
delegates, noted one analyst, was not just a scolding for an erring subordinates but a
denunciation of a serious rival, even a traitor. A former Ne Win colleague, Aung Gyi
resigned from the Revolutionary Council in 1963 when its policies veered off in a strongly
socialist direction. But Ne Win told the congress that Aung Gyi resigned not because of
policy differences but because "he gave the orders to blow up the student union." That was
a reference to the destruction of the Rangoon University Students' Union in 1962 soon after
the 22 students died. Other speakers claimed that his letters exaggerated the casualties
from the recent riots in order to make trouble.
At his elevation, Sein Lwin wholeheartedly backed the economic reforms approved
unanimously by the congress. Implementing them, however, will be at all order. They are
nothing less than a total repudiation of Ne Win's isolationist "Burmese Road to Socialism".
Nearly a year ago, after admitting mistakes, Ne Win began instituting some capitalist-style
reforms, especially in the critical rice trade. But the latest measures would open virtually all
areas of Burma's economic life to private enterprise, excluding only oil production,
armaments, jade and gems.
Joint ventures between private and state-owned concerns and with foreign firms would be
allowed. Steps would be take to restore confidence in the banking system. All curbs,
checkpoints and other barriers that hinder movement of goods in the country would be
abolished. Print media would be opened to the private sector. Farmers would be allowed to
purchase farm machinery and engage in all kinds of agricultural trade. the timber industry
would be opened to the private sector. All forms of inland transportation would be
privatized. Laws encouraging foreign investment would be drafted.
Under the proposals, noted one diplomat, "the economic freedom, apart from the few
remaining controls, is almost comparable to Thailand's." But onlookers remained sceptical
about the follow-through. Laws implementing the new policies had yet to be promulgated by
the People's Assembly, which was to get down to business July 27. Moreover, the country
has no real leaders other than those who are steeped in the old ways or have a vested
interest in the country's "shadow economy."
Still, Aye Ko spoke candidly about economic rot to the congress, which was called to bring
in the reforms a year ahead of schedule. The country's major industries -- oil, farming,
fishing, and mining -- were all languishing for lack of investment and foreign currency to
buy needed materials, he said. The balance of payment deficit was now in excess of $300
The deteriorating economy has been blamed for a rise in tensions of all types. Despite the
surface calm during the congress, the U.S. embassy in Bangkok warned American citizens
intending to visit Burma then to "exercise extreme caution." It noted that Monday, July 25,
was an important Muslin holiday -- the celebration of Haj to Mecca -- and that some of the
previous disturbances, in Taunggyi and Prime, had racial and religious overtones. About
3.6% of Burma's 38 million people are Muslims of various races. For this year's festival, the
government restricted the ritual slaughter of animals -- long a point of friction with
Buddhists -- to home instead of mosque. Leaflets alternately inciting Buddhists or Muslims
to rise up against the other also surfaced.
As the week progressed, Rangoon's streets were largely free of security forces. However,
residents said police were no longer patrolling some neighbourhoods for fear of being hit in
the back by a junglee -- akind of home-made spear using umbrella or bicycle spokes tipped
with poisonous insecticides or excrement. There were no other signs of unrest; universities
have been closed since June. But to many Burmese, the potential for further troubles in
their gentle country seemed, if anything, to be greater.
ta&;awmfyHk(4)apmifwGJ
1974 ar=ZGef tvkyform;ta&;awmfyHk
1974 'DZifbm OD;oef‹psmyeta&;awmfyHk
1975 ZGef a&$wd*Hkta&;awmfyHk
1976 rwf r+dif;&mjynfhta&;awmfyHk
rmwdum
-1-
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
1974 ar-ZGef
tvkyform;ta&;tcif;
&Jabmf0if;xdef
qifrvkdufoabFmusif;wkdufyGJ
-3-
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
-5-
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
-6-
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
-7-
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
aemufwae@
atmiftwdwf (pdwfynm)
1974 ZGef (7) &uf eHeufykdif; 4;20 avmufrSm qifrvkdufoabFmusif;ukd rqvppftpk;d &u ypfcwfacsr_ef;+yD;wJh
aemufykdif; eHeuf 6;00 em&DavmufrSmawmh toHrsm; wdwfqdwfoGm;ygawmhonf?
urm&Gwf/ vSnf;wef;/ =unfhjrifwdkif&yfuGufrsm;uawmh ykd+yD;wdwfqdwfaeayvdrhfrnf? usaemfwkd@aeaom 0dZ…m-ody`H
wuUokdvf0if;uawmh eJeJv_yfv_yf&G&Gav;jzpfaeao;onf? tvkyform;oydwf&J@ aemufqkH;cHwyfjzpfaom Tqifrvkduf
oabFmusif;twGif;u aoewfoHrsm;a=umifhyif?
usaemfwkd@aeaom '*kHaqmif (vlaeaqmif) u teD;qkH;rkd@ twGJvkdufypfcwfoHawGa&m/ tjcm;aygufuGJoHyg =um;vkduf&
onf? taqmif&Sd ausmif;om;tm;vkH; pdwfaumif;=urnfr[kwfyg? '*kHaqmifESifhausmcsif;uyf a&$bkdaqmifvnf; =um;Edkif
ayrnf? oD&d/ rmvm (rdef;uav;aqmif) wkd@rSmvnf; =um;EdkifayvdrfhOD;rnf?
æ wuUokdvf0if;}uD;wckvkH; ajcmufuyfuyfEdkifvGef;onf[k usaemfxifrdonf?æ 'Dae@vnf; class &Sdao;onf? wufzkd@
pdwfr0ifpm;=u?
onfvkdeJ@yJ/ twef;wufjzpfovkdvkd/ rwufjzpfovkdvkd &ifxJuawmh wckckcHpm;ae&onf? wm0efa=uovkdvkd/ ra=u
ovkdvkd? ,ckvkd tvkyform;rsm;tm; ypfcwfESdrfESif;jcif;cH&wmawGu rdrdwkd@wuUokdvfu ausmif;om;/ ausmif;olawGeJ@
rqkdifava&mhovm;?æ rywfoufa&mhovm;?æ rdrdwkd@e,fuwufaom ausmif;om;rsm;twGuf udpPr&Sd? tJh'D qifrvkduf
oabFmusif;bufrSmaewJh ausmif;om;awG&@J rdbaqGrsKd;awGa&m rygEdkifawmhbl;vm;?æ olwkd@ygae&ifaumæ 'kd@u 'Dtwkdif;
=unfhae&awmhrSmvm;/æ vm;/æ vm;? wckckawmh wkH@jyefoifhwmaygh?æ rdrduawG;&if; &mrnpmoifaqmifbufukd
xGufvmcJhonf?
zDvkdqkdzD 401 oifcef;pmu eHeufykdif;? A[kdEdkifiHa&;wuUokdvfu rdrdwkd@ 0dZ…m-ody`HwuUokdvfrSm RL wuf&if; rdrdwdk@ukd
qkd&S,fvpfoabmw&m;rsm;/ orkdif;a=umif;tcsKd@ukdykd@csaeaom q&mOD;wifv_dif (v,fwGif;om;apmcspf) ukd ar;vkdufcsif
onfh pdwf0ifvmonf? “q&mwkd@&J@ rqvvrf;pOfeJ@pepfrSm 'Dvkdtvkyform;udpPawGukd 'DvkdyJ ajz&Sif;wwfovm;vkd@?”
jzwfvmcJhwJh pmoifcef;awGu ajcmufuyfuyfESifh? aumf&pf'ga'gifhrSm&SdaewwfwJh/ awG@aeustwGJav;awGawmif
rsufESmxm;wnfwnfav;awG jzpfae=uonf? wckckawmh xyf+yD;jzpfOD;rnf xif=uonf? ausmif;rydwfv#ifawmh aocsmyg+yD
[k xyfawG;rdonf? e,fuausmif;vmwufonfh rdrdwkd@vkdausmif;om;awG ukd,fhòrd@e,f/ udk,fh&Gmukdjyefa&muf&ifawmh
'Dta=umif;awG ajymjzpfOD;rnfxifygonf? eHeufzefvnf; bmjzpfOD;rnfrod?
tJh'Dae@ nbuf 9;30 ausmfausmfavmufrSm?
urm&Gwf*wfbufut0if OD;cspfvufzuf&nfqkdifem;a&mufawmh ausmif;om;wpku cGyfa'gif;tvHxkwf+yD; atmfvm
=uonf? “'kd@ausmif;om;awG 'DvkdyJ=unfhae=uawmhrSmvm;? tvkyform;awGeJ@ yl;aygif;=ur,f?” “rif;wkd@ taqmifawGu
qif;cJh=uyg?” “rif;wkd@ a=umufae+yDvm;” qkdwJh toHawGxGufvmw,f? atmf+yD;ajym=uw,f? pkpkaygif;ausmif;om;t&G,f
(30) avmuf&Sdrnfxifygonf? usaemfwkd@u zkdife,f&D;,m; aemufqkH;ESpform;awGrkd@ tay:qkH;xyfu atmufukdikH@=unfh
aerdygonf? atmufxyfokd@qif;vmawmh avScg;xdyfrSm&yfae=uwJh q&mawG awG@ygonf? q&mrsm;. rsufESmrSmawmh pkd;&drf
onfht&dyfuav;rsm; awG@ae&onf? ukd,f&Sdefowfvkdufonf? atmufqkH;avSum;ukd iHk@=unfhvkdufawmh napmifh
ukdwif=unfu atmufqkH;avScg;xpfeJ@uG,f+yD;&yfaeonf? taqmif0wHcg;}uD;ukdawmh aomhcwfxm;vkduf+yDjzpfygonf?
-9-
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 11 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 12 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 13 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 14 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 15 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
“[mæ rif;wdk@vnf;odom;yJ?”
(74) 'DZifbmrS &Jabmfrsm;udkOD;!Gwfv#uf
armifarmifwdwf (ABSDF)
OD;oef@ta&;tcif;
pufr_wuUodkvfpdk;0if;
ukvor*~twGif;a&;rª;csKyfa[mif; OD;oef@onf 1974 ckESpf/ Edk0bFmv 25 &ufae@ tar&duefEdkifiH e,l;a,mufòrd@wGif
uG,fvGefcJhygonf? urBm@ukvor*~tzGJ@}uD;onf OD;oef@.±kyfuvmyfudk }uD;us,fcrf;em;pGm urBm@ukvor*~tzGJ@0ifEdkifiH
aygif;pHkrS udk,fpm;vS,frsm;ESifh aemufqHk;*g0&ðyvkyfI OD;oef@.rdom;pkqENt& rdcifwdkif;jynf jrefrmEdkifiHwGif OD;oef@
±kyfuvmyfudkoò*õvf&ef tpDpOfrsm;udk ðyvkyfygonf?
OD;oef@uG,fvGefa}umif; odvdkuf&wJhtwGuf rsKd;cspfpdwf&SdwJh jrefrmwrsKd;om;vHk; ,lusHK;r& 0rf;enf;a}uuGJjcif; jzpf}u
ygonf? urBmhtv,frSm jrefrmh*k%fudkaqmifcJhwJhOD;oef@/ tm&Swkdufom;OD;oef@onf urBm.t}uD;rm;qHk;aom wm0ef
0wW&m;&Sdonfh ukvor*~twGif;a&;rª;csKyf&mxl;udk ausyGefpGmxrf;aqmifcJhonfh jrefrmwOD;jzpfygonf?
xdktcsdefu usaemfonf &efukefpufr_wuUodkvf aemufqHk;ESpfausmif;om;/ tif*sifeD,mbJG@ESifh vufwurf;tvdk
aemufqHk;ESpf0ufwGif a&muf&Sdaeygonf? rSm;wJhae&mESifh rSm;wJhtcsdefrSm usaemf a&muf&Sdaeonf[k qdk&ayrnf?
1974 ckESpf 'DZifbmv (1) &ufae@ OD;oef@±kyfuvmyf jrefrmEdkifiHodk@ a&muf&Sdvmygonf? ae0if;ppftpdk;&onf
+yD;pvG,foabmjzifh OD;oef@±kyfuvmyfudk jrif;òydifuGif;a[mif; usKduUqHuGif;wae&mwGif r¾yfi,fwckomaqmufay;+yD;
}uufajceDtoif;0ifvli,frsm;ESifhom tapmihfcsxm;ygonf? 'DZifbmv 5 &ufae@/ ae@vnf (1) em&DwGif }uHawmoif;csKdif;
odk@ ydk@aqmifoò*õvfrnf[k jynfolvlxkudk a=unmcJhygonf?
EdkifiHawmfpsmyetjzpf wcrf;wem; *k%fðyoò*õvfvdrfhrnf[k ,lqaeonfh jynfolvlxkonf ae0if;ppftpdk;&.
vspfvsL&_jcif;/ OD;oef@.*k%foduQmudkrSraxmuf/ vkyf&ufavjcif;&,fvdk@ jynfol}um;0,f wqifhpum; jyef@ES@Hvdk@ rauseyf/
0rf;enf;a'gorsm; aygufuJGapcJhygonf?
- 16 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 17 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 18 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 19 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 20 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 21 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
&ifaoG;i,fwdkif; ,Ofaus;vdrRm&rnf
&ifaoG;i,fwdk@urBm +idrf;at;om,m&rnf
&ifaoG;wdk@acwf qef;opfa0qm&rnf
ÚÚÚ a'gufwmrif;wifrGef ÚÚÚ
¡arv(20)2002¢
aemful;r.trSwfw&
aX;aX;0if; (74)
5/12/74 &ufae@n pm=unfhpm;yGJay:rSm pmudkpdwfr0ifpm;bJ zwfaecsdef n (8) em&D jrefrmhtoHowif;udk em;axmif
aeaom arar.tpfudk zsmyHkòrd@e,ftrwf (zqyv) Adkvfbwifhu ae0if;uawmhvkyfcsvdkufjyef+yD ajymawmh usru
bmjzpfvdk@vJ bb ar;wJhtcg OD;oef@udk ol@rdef;ra':cifaroef;&J@ *lajc&if;rSm ay;vdkufw,f/ OD;oef@vdkvlrsKd;udkawmh 'Dvdk
vkyfzdk@raumif;bl;vdk@ajymw,f?
usru bmrSrodao;wJh t-x-u (4) wmarGu (7) wef;ausmif;olqdkawmh OD;oef@qdkwmb,folvJ vdk@ar;vdkuf
w,f? OD;oef@[m (UN) rSmwwd,urBmppf}uD;rjzpfatmif olpGrf;aqmifcJhvdk@ urBm@EdkifiHtoD;oD;u odyfawmfwJhOD;oef@
b,fuvJ ar;awmhrS OD;oef@[mArm/ Arm[mb,frSmvJqkdrS jrefrmjynfajryHkav;udk urBmuodatmif trsKd;*k%f
aqmifwJhOD;oef@udk xdkufwefwJhAdrmefwckawmh vkyfay;oifhw,fvdk@ bbuajymawmh usrwdk@jrefrmvlrsKd;xJrSm 'Davmuf
awmfwJhvludk wtm;*k%fðycsifwJhpdwfawG &&SdcJhw,f? 'ghtjyif ae0if;[m ocifEkqDutm%mudk rw&m; 1962 up+yD;
odrf;ydkufcJhvdk@ ae0if;udkt&rf;rkef;cJhw,f? oltkyfcsKyfwJhtcsdefup+yD; ausmif;om;or*~taqmuftOD;udkzsufqD; jrefrmvlrsKd;
jrefrmausmif;om;rsm;udk zsufqD;owfjzwfcJhwm vlwdkif;todygyJ?
AdkvfcsKyfaoqHk;oGm;jcif;[m jrefrmvlrsKd;awG@&J@b0 aoqHk;oGm;ovdk jzpfcsif&mawGjzpfysufukefw,fqdk+yD; bbu
usrudk tjrJwrf; em;oGif;cJhw,f?usrtouft&G,feJ@ 'gawGodvm&jcif;[m usrbba=umifhyJjzpfygw,f?
aemufwae@reuf ausmif;oGm;r,fqdk+yD; oli,fcsif;cifoufrmeJ@ESpfa,muf OD;oef@psmye&Sd&m wuUodkvfausmif;0if;
twGif;udk vrf;av#muf+yD;vmcJh&m "rRm&Hka&S@ vSnf;wef;rD;yGdKifhxdyfudk a&mufvmcJhawmh nae 3;30 &Sdae+yD? vltkyfudkawG@+yD;
oli,fcsif;u olrvdkufawmhbl;qdkwmeJ@ usr[m bGJ@ESif;obifcef;ra&S@udk a&muf&SdoGm;+yD; txJrSm OD;oef@&J@tacgif;ay:
+idrf;csrf;a&;tvHtkyf+yD; pifjrifhay:wifxm;wm usrawG@vdkuf&w,f?
&[ef;&Sifvl ausmif;om;vlxkawG tvkyfrsm;ae=uw,f? usru ausmif;om;tpfudkwa,mufudkoGm;+yD; usr txu
(4) wmarGu (7) wef;ausmif;olyg? OD;oef@psmyejzpfajrmufa&;twGuf yg0ifcsifvdk@ygoGm;ajymawmh/ oluusrudk uav;r
av; bmawGvmajymaewmvJ qdkwJhyHkpHeJ@ pdwf0ifwpm;ac:r,fholr&Sdwma=umifh usr tayguf0 jyefxGufvmwJhtcgrSm
tayguf0pifjrifhay:rSm bkef;}uD;wyg;w&m;a[m+yD;qif;tvm usrupifjrifhay:wuf+yD; usr[m (7) wef;ausmif;ol
wa,mufjzpfa=umif;/ OD;oef@vdkyk*~dKvfwa,muf[m *k%fðyxdkufolwa,mufjzpfa=umif;/ ae0if;[m ol@xufomvdk@ remvdk
jzpf+yD; ae&mray;a=umif; pwmawGvdk usrodwmawGudk w&m;a[majymwJhtcgrSm vlxku awmfawmfav; oabmusyg
w,f? tJ'geJ@ usr[m t0wfwxnfudk,fwckeJ@ ausmif;0if;xJrSmae+yD; ae0if;tpdk;&raumif;a=umif;w&m;udk &ufquf
a[maewm (10) &ufae@rSm arareJ@tpfrawGu usrwdk@udk zrf;awmhr,fqdkwmodvdk@ vmac:w,f? *dwfrSmwm0efuswJh
tpfudkwa,mufu aX;aX;/ eifhtareJ@tpfrvdk@ajymw,f/ oGm;awG@rvm;vdk@ vmac:w,f? usru tarr&Sd/ tpfrr&Sd/
bbeJ@yJaewm/ 'g axmufvSrf;a&;uvdrf+yD; ac:cdkif;wmjzpfr,fvdk@ vdrfvdkufw,f? rdcifeJ@tpfrudkapmfum;vdkufvdk@ usr
tJ'DnrSmyJtzrf;cHcJh&ygw,f?
OD;oef@*lab;rSm0dkif;+yD; usrwdk@ausmif;om;rsm;[m rsuf&nf,dkAHk;'%fa=umifh ar@vJoGm;cJhw,f? owd&wJhtcsdefrSm
wef;pD+yD; um;ay:wufzdk@ apmifhae&ygw,f? tJ'DtcsdefrSm *ludk u&def;eJ@qGJwifaewm awG@&ygw,f? reuf (5;50) em&DrSm
tif;pdefaxmifudk a&muf&SdcJhygw,f?
usrwdk@eJ@b0wl ausmif;om;§ol/ jynfol aps;a&mif;olutp trsKd;orD; (167) a,muf tzrf;cHcJh&w,f? (12) &uf
ae@reuf (9) em&DavmufrSm axmifydkifeJ@ppfaxmufvSrf;a&; (4-5) OD;cef@u ausmif;olawGxGufcJhvdk@ajymawmh usr tcef;
xJuaexcsdefrSm twlwlvkyfcJhwJh pkpkrm idkw,f? ola=umufw,fwJh? usrudkrxGufygeJ@wJh? usru vkyf&Jw,f cH&Jw,f?
xGufr,fqdk+yD; xGufcJhawmh ausmif;ol (7) a,mufavmuf&Sdr,f/ usrwkd@xGufwJhvlawGxJrSm axmufvSrf;a&;wa,mufu
eifwdk@xJrSm aemful;rqdkwm b,folvJ vdk@ar;wJhtcg usrux+yD; usryJvdk@ajymvdkufawmh aemufuae ajcaxmufudk
jzwf&dkufvdkufwm a&S@udkvJusawmh rsufESmudkapmifeJ@tkyf+yD; ppfa=uma&;&Hk;cef;xJrmS yHkpHtrsKd;rsKd;eJ@ tppfaq;cHcJh&ygw,f?
axmifqdkwm edAŠmefr[kwfrSef;odayrJh usrvHk;0ra=umufcJhygbl;? tpuxJu olwdk@awmfvSef&if 'Dvdkjzpfr,fqdkwm
usr&J@bbu erlem&Sd+yD;om;yJ/ ra=umufvdk@vkyfcJhwJhtwGuf aoonfhtxd usraemifwr&bl;?
- 23 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
wcgwkef;utpav;wp
apm{&mvd_if
»»»»OD;oef@psmyeaumfrDwD rEWav;aqmif»»»»
OD;oef@psmyeaumfrDwD rEWav;aqmifu bmawGvkyfovJ? *dwfayguft0ifxGufapmifh=uyfw,f? psmyeulaiGtvªaiG
aumufw,f? pm&if;eJ@ðypkodrf;qnf;w,f? ausmif;om;or*~taqmuftOD;a[mif;ae&m uGufvyfuGif;jyifrSm OD;oef@
twGuf *laqmufw,f? owif;eJ@jyef=um;a&;vkyfw,f? yef;csDtEkynm&SiftzGJ@eJ@aygif;+yD; ydkpwm eH&Huyfpmwifw,f? pmay
yef;csDvGwfvyfr_udk wEdkifwydkifazmfxkwfjyow,f? psmyewckvHk;eJ@oufqdkifwJh udpPa&;&mawGrSm psmyeA[dkaumfrDwDeJ@
n‡dE_dif;yl;aygif;vkyfaqmifw,f? vGwfvyfpGmpmaya[majym aqG;aEG;vdkolawGtwGuf pifjrifhwcsKd@vkyfay;w,f? »»»»
»»»»—?—»»»»
taqmif*dwfaygufem;udk a&mufESifh+yD;om; vltkyf&J@tm;u renf;bl;? yk&GufqdwfawGusaewmyJ? 'gawmif pdwfrcs
Edkifvdk@? aemufrSm xyfrHcsOf;uyfvmaeqJ udk,fpm;vS,fawGvnf; }udwf}udwfwdk;ygyJ? olwdk@ua'gow}uD;eJ@ oHwHcg;rudk
qkyfudkifwGef;xdk; v_yf,rf;vm=uw,f? oHwHcg;}uD;vnf; ewf=urf;0ifyl;cH&ovdk oGufoGufcgatmif ,drf;xdk;v_yf&Sm;aew,f?
w0kef;0kef;wc|ifc|ifeJ@ toHawGxGufay:aew,f? 'DyHktwkdif;om aomif;usef;ae&ifawmh r=umrD wHcg;wdkifawG
oHabmifoHwef;eJ@oHywWmawG usK;d yJh+yD;ðywfxGufukefawmhrSm?
tom;jzLjzL yg0grsufrSefeJ@ *dwfwm0efusyk*~dKvfapmxGef;[m aoG;at;at;ZGJaumif;aumif;eJ@ aumfrDwD&J@qHk;jzwfcsufudk
&yfcH&Sif;jyaeqJjzpfw,f? tpdk;&eJ@ausmif;om; oabmwlnDcsuf[m owif;pm/ a&'D,dkawGuwqifh urBmoda=unmxm;wJh
tpDtpOfjzpfvdk@ tm;vHk;rSmwm0ef&Sdw,f? 'ga=umifh vG,fvG,feJ@rzsufoifha=umif;/ a=unmxm;wJhtpDtpOftwdkif;yJ quf
oGm;=uzdk@ txyfxyfarwWm&yfcH ajzmif;zsaewm q,frdepfcef@&SdoGm;+yD;rdk@/ tcsdefvifhwmeJ@tr# wif;rmr_u ydk}uD;xGm;vm
wmyJ tzwfwifaeawmhw,f? vlxkwkH@jyefcsufawGxJu usaemf=um;rdoavmuf atmufygtwdkif;jzpfw,f?
- 25 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
»»»»—?—»»»»
usKyfwdk@u ðywfrEl;bGJ@ay;xm;wJh/ tjiif;tcHkvkyfwJhae&mrSm tay;t,laphpyf aps;qpfwJhae&mrSm aysmhaysmheJ@ tvGef
acgif;rmwJh/ awmf±Hkwef±Hktav#mhray;wwfwJh apmxGef;wa,muf 'DwcsDawmh ol@bufup+yD; vufajr‡muf&rJhudef; qdkufacs
+yD?
ol[m aemufbufudktenf;i,fqkwf+yD; oltcsDtcspum;ajymaecJhwJh vltkypf keJ@ cGgaevdkufw,f? ckeav;wifu
“tcsdefeJ@'Da&[m vludkrapmifhbl;vdk@” owday;ajym=um;vdkufwJhvl[m ol@b0wav#mufrSm pHxm;+yD;cef@nm;av;pm;cJh&wJh
0g&ifhausmif;q&m}uD;wa,muf&J@toHeJ@ awmfawmfav;udkqifaew,fvdk@ aemif oljyefajymjycJhw,f?
ol@rSm emcHcsifpdwfav; enf;enf;0ifvmw,fxifyg&J@? vHkcsnfudkwdkwdkjyef0wfvdkuf+yD; rEWav;aqmifatmufxyf qif0if
wHcg;rqD ajy;xGufoGm;w,f? tJh'DrSm oHbm*smwHcg;uvnf; vlwudk,f0ifEdkifavmufatmif [xm;v#uf tqifoifh
jzpfaeqdkawmh av#mav#mv#Lv#LeJ@ oltxJudk a&mufoGm;awmhw,f? ajrnDxyf&J@ tv,favSum;twdkif; ol cyfoGufoGuf
wufoGm;vdkufw,f?
taqmif&J@tv,fxyf a&S@rsufESmpmp}uFefvrf;&J@ a'gifhuG,fwae&mrSm wpHkwa,mufaomyk*~dKvf[m rwfwyf&yf+yD;
atmufutajctaeawGudk wcsdefvHk;tuJcwfaew,f? txl;ojzifh t0if0*dwfrSm tajctwiftcsDtcs ajymae=uwm
awGudkjzpfw,f? ol@vl[m tjyifuy&dowfx&k J@ udk,fpm;vS,ftopfawGudk oHwHcg;em;rSm vufajr‡muft±_H;ay;vdkuf&+yD qdk
wmeJ@ tv,fxyfrSm&Sdor# aumfrDwD0ifqDudk owif;ydk@wyfvSef@ xm;vdkufEdkifw,f?
avSum;xpfawGudkiHk@=unfh&if; ajcoHwjzwfjzwfay; csDwufvmwJh a&S›wef;*dwfrª;}uD; avSum;xpftqHk;udka&mufwmeJ@
acgif;udkarmhvdkufw,f?
avSum;cHkxdyfrSm udkarmifwdwfeJ@ aumfrDwD0iftawmfrsm;rsm; tqifoifh ol@udk&yfapmifhaewm awG@vdkuf&ifyJ tHh=o
jcif;eJ@twl òyH;jyvdkufw,f? oabmuawmh 'DaumifawG odyrf vG,fbl;uG? igawmhwyfacgufvm&+yD qdkwJht"dy`g,faygh?
udkarmifarmifwdwfuyJp+yD; “uJ... udkxGef;/ aemufqHk;tajctaeudk cifAsm; b,fvdktuJjzwfrvJ? 'g vlxkqEN tppf
trSefyJ? tifr[kwfbl;? tcsdefodyfr&bl;? jrefjrefvkyf/ *dwf0uoHwHcg; yGifhxGufoGm;&if 'dk@ tr_ef@jzpfoGm;Edkifw,f?” =uufoD;
zsef;zsef;xoGm;rdw,f? “'gyJ? igawmh aeaeusae&mrSmyJ jyef+yD;apmifhxm;vdkuftHk;r,f?” ajymajymqdkqdk oljyefqif;oGm;
w,f?
rEWav;aqmifaumfrDwD0if tm;vHk;rpHkayrJh &SdwJhvltrsm;pku apmxGef;wifjycsufudk tºuGif;rJhvufcHvdkuf=uw,f?
vkyfoifhwmudkqufvkyfzdk@ jyifvdkuf=uw,f?
OD;pGm OD;oef@&J@orD;/ om;ruf/tpfudkrsm;jzpfwJh OD;cef@/ qpNeDcef@/ at;at;oef@/ a'gufwmwifjrifhOD;eJ@ tjcm;rdwfaqG
rsm;tygt0if {nfhonfawGudk vl&Sif;wJh*dwfaygufwckuae ab;uif;vHkòcHpGm tdrfjyefoGm;Edkifzdk@ vHkòcHa&;udkifwJh vli,fawGeJ@
tyfay;vdkufw,f? ausmif;om;}uD;wa,mufudkyg OD;pD;zdk@ xnfhv$wfvdkufw,f? rdepftenf;i,ftwGif;rSm ,if;udpP +yD;jywf
oGm;w,f?
»»»»—?—»»»»
y&dowfbufudkvSnfhxm;wJh "mwfpufatmfvHqDu uGDueJ@u|DueJ@jrnfoH pl;pl;&S&Say:vm&ifyJ atmufuapmifhaewJh
vltkyfqDu a[;ueJ nmoHay;vdkuf=uw,f? pum;ajymzdk@jyifqifwJhtaeeJ@ "mwfpuftrfyvDzdkif,m (Amplifier)
cvkwfudkzGifhvdkufvdk@ ay:vmwJhtoHyJ r[kwfygvm;? 'D&ufydkif;rsm;twGif;rSm 'Da&S@ajy;toHeJ@twl a=unmcsufawG/ owd
ay;csufawG c%c%xkwfjyefaewmrdk@ 'Dtxmudk y&dowfu aemausatmifoabmaygufaeyg+yD?
cyfoGufoGufyJ udkarmifarmifwdwfwa,muf tvkyfpygawmhw,f? rdkufc±dkzkef;pum;ajymcGufudk olaumufudkifvdkuf
w,f? +yD;awmh usaemf&Sd&mbufudk vufqef@wef;+yD; xdk;ay;vdkufw,f? yg;pyfuvJ rif;ajymawmh... wJ.h ..
wDaumifqm;twdk@cH&ovdk usKyfvnf;qwfueJ wGef@oGm;rdw,f? acgif;cg+yD; csufcsif;yJ “rif;ajymvdkuf/ igvnfacsmif;
em+yD; toH0ifaew,f? toHjym}uD;eJ@ rajymcsifbl;” vdk@jiif;vdkufw,f? rif;&J@txm igaygufygw,f qdkwJhoabmeJ@ usKyfudk
- 26 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 27 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
uvif... uvif/ uvif... uvif/ qwfueJ acgif;axmif=unfhvdkufw,f? atmfæ 'g rEWav;aqmif&J@ tcef;xJrSmrS
r[kwfbJ? rJaqmufwdkufcef;av; wcef;xJrSmygvm;? c&D;óuH/ vrf;óuH/ usD;vef@pmpm;/ acwWwnf;cdkae&wJhigygvm;? tif;...
zkef;uawmh rudkifrcsif; qufatmfaer,fhyHkyJ? “[Jvdk... trdef@&Sdyg? usaemfapmvSaiGyg? bmudpP&SdygovJ?” “[Jvdk... usr
aX;aX;0if; (74) av tpfudk? toHrrSwfrdbl;vm;?” “atmf... rdaemfvm;? uJ... ajym ajym/ tpfudkem;axmifaew,f?”
“'Dvdk tpfudk&J@... ? ESpfywfvnf&ufeD;vm+yDav? tpfudk@qDupmrlawG tqifoifhjzpf+yDvm;? tJh'g vSrf;owday;wm? tpfudk
u c%c%arhwwfw,fqdkvdk@av?”
“aus;Zl;yJ aX;aX;a&? tpfudkvnf; pma&;aeusr[kwfawmhbl;? a&;+yD;jyefzwf/ róuduf&ifqkwf+zJeJ@ wcgrSr+yD;Edkif
awmhbl;? bmyJjzpfjzpf w&ufESpf&uftwGif; tpfudkt+yD;owfEdkifrSmyg? aus;Zl;yJaemf? +yD;wmeJ@ udkat;atmifqD tjrefqHk;
ydk@ay;vdkufr,f... bdkif... bdki.f .. ?”
apm{&mvd_if
OD;oef@ta&;tcif; “rdrdukd,fawG@jzpfpOf”
udk'D
tv,fwef;ausmif;om;b0a&mufawmh ynma&;ta=umif;/ ausmif;om;wa,muf&J@ b0&nfrSef;csuf[m bmvJqkd
wmawGudk tawmftoifh odvmcJh&ygw,f? txufwef;ausmif;om;b0 a&mufvmawmh ausmif;om;b0EdkifiHa&;tod
rdbrsm;&J@ awmfvSefa&;tawG@tñuHrsm;vnf; odcJh&awmh a&S@qufoGm;&rnfh rdrdtem*gwfb0 ar#mfrSef;csufrsm;vnf; &SdcJhyg
w,f?
usaemfhrdbrsm; uGefjrLepfygwDrSm wm0efxrf;aqmif&if; yJcl;¶kd;r anmifav;yifc¶kdif aus;awmpk&GmrSm usaemfeJ@ usaemfh
tukdukd arG;cJhw,fvkd@ tar&J@ajymjycsuft& odcJh&ygw,f? taz&@Jtaygif;toif;rdwfaqGrsm; tdrfukdvmvnfwkdif; olwkd@
ajymjy=uwJhpum;awG/ tazh&J@'kdif,m&DawG zwfcJhrdwJhtod[m usaemfh&J@ txufwef;ausmif;om;b0rSm wuUokdvfa&muf
+yD; bGJ@wckck&atmif óud;pm;r,f? bJGJ@&+yD;&if bmvkyfr,fqkdwmawG usaemfhtawG;xJrSm trsm;}uD;&SdcJhygw,f?
usaemfhtaz&J@ ajymaeuspum;wcGef; em;xJrSmpGJaew,f? a,musfm;yDowJh vlwa,muf[m æ
(1) bGJ@wck&&r,f/
(2) &[ef;wufzl;&r,f/
(3) axmifuszl;&r,f/
vdk@ajymcJhw,f? eHygwf (1) eJ@ (2) ukdawmh tawG;xJrSm &Sif;w,f? (3) tcsufukdawmh pOf;pm;p&mawGtrsm;}uD;eJ@ tawG;
rsm;cJh&w,f?
tazuusaemfhukd ajymcJhwJh t"dutcsuf&Sdao;w,f? rif; 0dZ…mbJG@,l&r,f? (LLB) bGJ@ukdajymwmyg? tazh&nf&G,f
csufu usaemfhukd EdkifiHa&;vkdif;bufukd v_yf&Sm;apcsifw,fvkd@ xifygw,f? uHtm;avsmfpGmyJ usaemfwkd@acwfrSm (8) wef;
tpdk;&ppf yxrOD;qkH;ESpfrSmyJ 0dZ…meJ@atmifcJhygw,f?
wuUokdvfa&mufcsifaZmeJ@ pmóud;pm;cJhygw,f? usaemfwkd@&Gmbk&m;ysKdrS a0gòrd@ukd ajcvsif (45) rdepf/ tazmfrsm;eJ@ (8)
wef;atmiftxd wufcJhygw,f? (8) wef;atmif+yD; (9) wef; (10) wef;ukd a0gòrd@txueJ@ yJcl;trSwf (4) 0dZ…mausmif;rSm
wufcJhw,f? usaemf wuUokdvfra&mufjzpfcJhwJhta=umif; jzpfvmcJhygawmhw,f?
usaemfhyifukd,fADZ r[kwf&ifrcHcsifwJhpdwf taygif;toif;rsm;twGufqkd&if tjrJwrf; acgif;ra&SmifcsifwJhpdwf&SdwJhusaemf
yJcl;trSwf (3) ody`Hausmif; ESpf (50) ajrmufa&$&wkobif nwnrSm usaemf yJcl;qHawmfwGif;&yfuGufae+yD; yGJoGm;=unfh
cJhw,f? tJh'DnrSmyJ trSwf (4) ausmif;rSoli,fcsif;rsm;eJ@ vrf;o&Jrsm; ¶kduf=uygw,f?
vdyfjymuefa'gifh/ jr0wDykHESdyfwkdufem;rSm n (11) cGJcef@rSm usaemfvnf;ygoGm;+yD; &efjzpf=uygw,f? usaemfwkd@vlenf;vkd@
ajy;cJh&w,f? trSwf (4) ausmif;a&mufawmh vlpk+yD; aemufae@tpDtpOfqGJjzpfw,f? aemufae@ ausmif;wufcgeD; nu
&efjzpfwJhxJygwJh tjcm;tkyfpkrS trSwf (5) eJ@ (6) ausmif;rS (2) a,muf usaemfwkd@ausmif;a&S@ pufbD;eJ@tvm
usaemfeJ@pHodef; (abmvkH;orm;) (2) a,muf ausmif;a&S@rSmxGuf+yD;¶kdufvkd@ twGif;vlemtjzpf aq;¶kHwifvkduf&+yD;/ usaemf
wkd@ (2) a,muf ausmif;xkwfcHvkduf&ygw,f?
a&mufcsifvSwJh wuUokdvfeJ@vnf; a0;cJh&ygw,f? (2) }udrf tjyifrSajzawmhvnf; pD;yGm;a&;vkyfief;xJa&mufaeawm
(10) wef;ratmifcJhyg?
- 30 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 31 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 32 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
wa&mifxJtm;
apm{&mvd_if
“'DrSm... oli,fcsif;... rif;vkyfyHku 'dk@tay: rif; wrifoufouf vlyg;0vdkufovdkyJ? 'Davmufta&;}uD;wJh owif;awG
udk ukd,fwdkifudk,fus 'dk@rzwf&bJ rif;jyefajymjyoavmufyJ od& vufcH&r,fqdkwm w&m;enf;vrf;usrus rif;[mrif; jyef
pOf;pm;=unfhygtHk;...”
a'garmeJ@pum;ajymaeol&J@ 'D*&DrsufrSef[m jzmusaewJh rD;acsmif;tvif;a&mifa=umifh ol@acgif; tv_yftvSJ@jzpfwdkif;rSm
jzwfueJ0if;ueJ ta&mifjyufaew,f? wu,fqdk&if ol@rsufvHk;xJu a'gorD; xGufcsifvnf;xGufvmEdkifwmyJ? xGufoifh
w,fvdk@vnf; usaemfxifygw,fav?
udk,fh0rf;emudk,fomod vdk@yJajymvkduf&rvm;? udk,fhta=umif;eJ@udk,frdk@ raumif;omwmyJvm;rod/ usaemf bmrSjyef
rajym/ apm'uwufraeawmh? pmtkyfyHk=um;rSm oufawmifhoufom usaemfvSJavsmif;aerdwJh taetxm;twdkif;
quf+idrfaevdkufw,f? usaemfhrsufcGHawG ydkav;vmovdk ol@pum;oHawGvnf; usaemfem;xJrSm AvHk;AaxG;jzpf+yD; wjznf;
jznf;wdk;n‡if;vmw,f? 'Daemuf usaemftdyfaysmfoGm;cJhw,f? olb,ftcsdefjyefoGm;ovJ/ bmawGajymao;ovJ usaemfrod?
·6-12-1974 wuUodkvfbGJ@ESif;obifcef;ra&S›
a':vma':nm-bkef;}uD;eJ@ OD;ae0if;ZeD;a':cifaroef;udk tm;&yg;&uavmfwkwfaewJh tm*rav;wa,muf yxr
n&J@a[majymyGJudk yGJpvdkuf+yD; arSmif&DysdK;wmeJ@ wuUodkvf0if;xJudk w&m;emy&dowfawG wzGJzGJ0ifvmrpJjzpfaew,f?
nOfheufvmav tat;uydkvmav? tr_dufawG/ 'kwfwdk'kwfpawG/ opfudkif;ajcmufopf&GufajcmufawG/ udk,feJ@vufwurf;
rDS&mrSqGJpk+yD; rD;yHkao;ao;av;awGzdk=uw,f? vufzsm;ajczsm;awG taiG@"mwf&atmif rD;uifae=uwmvnf; wcsKd@tzGJ@
awGusawmh wa,mufeJ@wa,muf wdk;a0S›yl;uyfxkdif=u&if; tat;"mwfudk tHwkqef@usifae=uw,f? ajyma[maeolawG&J@
ydkifEdkifu|rf;usifr_eJ@ csufusvufusjzpfr_tay: rlwnf+yD; wa0ga0gyGJus&,farmoH/ vufckyfoHwajzmif;ajzmif;eJ@ =obmay;oH
awGudkvnf; jywfawmif;jywfawmif;=um;Edkifw,f ...
bGJ@ESif;obifw0dkuf t"dywdvrf;r&J@ wzufwcsuf wcsKd@ae&mawG[m yef;òcHawGeJ@ uHhaumfyif&dyf rdk;aewma=umifh
arSmif&dyfcdkvdk@aumif;wJhae&m acsmifuswJhae&mav;awG jzpfaew,f? tJh'Dae&mawGrSmvnf; v_yfv_yf&G&G ol@y&dowftkyfpkeJ@
ol ae&m,lxm;=uw,f?
odyfr=umygbl;? tJh'DarSmif&dyfawGqDrSm xdk;}udwf±dkufESufoH/ wGef;oH/ qGJoH/ ajy;v$m;oHawG =um;vdkuf&w,f?
a[majymyGJudktm±HkpdkufaewJh vltkyf}uD;eJ@ tvSrf;enf;enf;a0;wJhae&mrSm jzpfwJhtwGuf ±kwf±kwfoJoJ bmwpHkwckrSrjzpfbJ
+yD;oGm;w,f?
bmjzpfwmvJ... bmjzpfwmvJ... wa,mufeJ@wa,mufvdkufar;=u/ pyfpk=ujyefw,f? wcsKd@u ajracG;awG/ acG;tawG
vltkyfxJ0ifvma&maew,f/ owdxm;aemf? wcsKd@uvnf; bmrSrjzpfavmufygbl;/ jrLeDpy,fu acG;avacG;vGifhawG vdkuf
&Sif;xkwfaewmygwJh...
»»»»»???»»»»»
- 33 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 36 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 37 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
OD;oef@u|ef; [k *k%fðytrnfay;xm;aom
e,l;a,mufòrd@rS u|ef;uav;
odyfonf;qjcif; b,fwlyg@rvJ
armifvlysKd (rdom;pk0kdif;)
usaemf &efukefa&mufonfhESpf 1969-ckESpfupvdk@ cGyfa'gif;tvHukd jyefvnfpwif jrifvm&onfrSm r*Fvm}uD;wyg;[k
qdk&ygrnf? vrf;rawmf t-x-u (1) &efukef/ q,fwef;ausmif;om;b0a&mufrSyif cGyfa'gif;tvHudk pwifjrifzl;.? orD;
av;pdk@pdk@rSmawmh rlóudb0uyif zkef;armfta&;tcif;upvdk@ cGyfa'gif;tvHudk jrifzl;aeonf? uGmjcm;r_}uD;onfudk b0ESifh
csdefpuf+yD; cHpm;&ygonf?
u|ef;qG,ftm;upm;yGJ usif;yonfh ordkif;ausmif;0if;twGif;rS pwifay:xGufvmonfh ausmif;om;xk.v_yf&Sm;r_?
tJ'Dwkef;u udkatmifoef;/ udkausmfwifhwdk@ yg0ifcJhonfudkod&.? 1970-ckESpfwGif usaemf wuUodkvfodk@a&muf+yD? wuUodkvf
a&$&wkobifESifh yufyif;wdk;onf? armfvòrdifaumvdyfrS ausmif;om;v_yf&Sm;r_ pwifvdkuf+yDjzpfI usif;yqJa&$&wkudk
ydwfvdkuf.? ‚if;ae@nYyif usaemfwdk@xdkifaeus urm&Gwft0dkif;}uD;udk pzsufqD;vdkufonf? ausmif;ydwf tdrfjyefcdkif;onfh
enf;onf rqvtm%mydkifrsm;. vlpkcGJonfhenf;jzpfonf?
'kwd,ESpf/ wwd,ESpfumvrsm;? &cdkifausmif;om;wOD; "g;xdk;cH&r_ESifh v_dif*wfwJ0kdif;onfhta&;tcif;/ urm&Gwf*wfwJ
rD;±_d@onfhta&;tcif;rsm; ESpfckudk yGJOD;xGufqifEGJzl;ae.? udk,hfvufESifh udk,fwdkifudk,fus py,f&S,frD;±_d@vdkuf&onfh Oya'
ausmif;om;wOD;.t&omudk b,fbGJ@ESifhrSrvJEdkifyg? Oya'opfudk a&;qGJrnfhvufonf Oya'a[mif;udk rkcszsufqD;&rnf-
toJcdkufatmif ,kH=unf.?
Oya'ausmif;om; udkaemf&def;/ udkwifjrifhwdk@ tzrf;cH&+yD; axmifusoGm;.? w&Gmwnf;om; udkwifazvnf; axmifus
oGm;.? oli,fcsif;tpm; ig@udkzrf;v#if aumif;av&J‹vdk@ oli,fcsif;rsm;udk ajymjzpf.? udkwifaz axmifuxGufvmonfhtcg
rdom;pk0dkif; (awmifukwf-oHwGJ-*G) ynmoifaxmufyHha&;toif;rS axmufyHha=u;csD;jr‡ifhEdkifcJhI toif;udk,fpm;*k%f,lrd.?
*wfwJrD;±_d@+yD;aemuf 1974-ckESpfwGif ZGefv (6) &uftvkyform;oydwf}uD; ay:aygufvm.? wckckawmh vdktyfae+yD
qdkonfudk toJESvkH;rSodae.? atmifoH+cdrfh+cdrfh/ tusnf;wef˜ae-ponfh oli,fcsif;&Jabmfrsm;pkxkwfonfh uAsmpmtkyf
av;awG xGufae.? xdkpOfu pD;yGm;a&;wuUodkvfrSeH&Huyfpmapmif “vlr_pD;yGm;” rSm emrnf}uD;jzpfonf? usaemfwdk@XmecsKyf
u Oya'Xmeab;&Sd udkatmif&ifvBuf&nfqdkif? ukuUdK&GufaºuGawG/ usD;uef;csD;awG ckHay:rSm ±_yfyGayusHaeygap usaemfwdk@u
txdkifrysuf? xdkpOfu “rdk;&dyfav&dyf” (q&mpGrf;/ q&mrdk;wdk@yg0ifa&;om;)/ ±dk;r&dyfajc/ pufwifbmrD;awmuf/ atmufwdkbm
vrf;a=umif;/ "g;ajr‡mifeD ponfh taoG;tom;ESifh&if;+yD; a&;om;xm;onfh uAsmpmtkyfrsm; wzGJzGJxGufae.? pmayonf
awmfvSefa&;udk armif;wifaeonf? pmayorm;rsm;ESifh tu|rf;0ifcGifh&.? udkeD[def;/ udkxufjruf/ udk0if;wifhxGef;/
udkEdkif0if;aqG/ udkboif;/ udkausmf/ udkatmif/ rrvS? usaemfwdk@rSm aygufpav;rsm;omjzpf.? yef;qdk;wef;vrf;ab; ca&yif
awGatmufwGif udkboif;ESifh pmtkyfta&mif;xGuf.? wrl;wrwf ydkufqHav;rsm;&v#if udk=unfvbuf&nfqdkif ajy;=u&
onf? ,ckxd rsufpdxJurxGufEdkifao;? tpfudk}uD;rsm;udk vGrf;qGwfwordygonf? xdkumvrSmyif ZGef (6) tvkyform;
- 38 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
jrwfEdk;zG,f&m &wemayrkd@...
&JxGËf
1974 'DZifbmv OD;oef@ta&;tcif;pjzpfawmh pD;yGm;a&;wuUokdvf 'kwd,ESpfpmoifcef;rsm;rSm usaemfwufaeqJjzpf
onf? ae@ausmif;om;rkd@ ql;avum;*dwfu trSwf (9) vif;av;um;}uD;rsm;ukd q,fhig;jym;ay;pD;u tif;vsm;uefapmif;ESifh
vrf;oG,fav;omjcm;onfh usaemfwkd@ausmif;a&SŒrSwfwkdifokd@ a&mufygonf? tJ'Dae@eHeufu rSwfrSwf&& trSwf (9) um;ay:
- 39 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
rSef;csufeJ@ESrf;xGuf
ausmif;om;awG tHk»uaygufuGJawmhr,fqdkwmudk &dyfrdvmwJhppftpdk;&[m ^m%feD^m%feufawG xkwfygawmhw,f?
tJ'Dtcsdefu EdkifiHawmfaumifpDjzpfwJh a'gufwmvS[efeJ@ ynma&;0ef}uD; (a'guw f mnDnDvm;/ a'gufwmcifarmif0if;vm;
rrSwfrd) wdk@OD;pD;wJh rqvxdyfoD;wpk[m ausmif;awGvSnfh+yD; ausmif;om;awGeJ@ awG@qHkaqG;aEG;r,fqdk+yD; vkyfvmygw,f?
tJ'DvdkawG@qHkwJhtcgrSm ausmif;om;awG& J@ wifjycsufawG em;axmifr,f/ aemuf+yD; olwdk@u jyefvnf& Sif;vif; ajz=um;r,f
qdkwJhoabmaygh? wu,fu olwdk@arG;xm;wJh vrf;pOfvli,fawGeJ@ ô uwifvuf0g;± dkuf+yD; tay:,Ha=umudpPav;awG tenf;
tyg;wufajym/ olwdk@ujyefajz pojzifh vkyf=uzdk@jzpfygw,f? 'Denf;eJ@ ausmif;om;awG& J@ rauseyfcsufawGvnf; wpHkw&m
avsmhoGm;+yD; taxGaxGaygufuGJr_}uD;udk a&SmifEdkifvdrfhr,fvdk@ wGuf=u[efwlygw,f?
tJ'DvdkawG@qHkyGJvkyfzdk@ 1975 ZGefvqef;&ufw&ufrSm a'gufwmvS[efOD;pD;wJhtzGJ@[m &efukefpufr_wuUodkvfudk a&muf
vm=uygw,f? rmZ'gqD'ifum; 232 teufav;awGeJ@yg? olwdk@0ef}uD;awGtwGufyJ uef@owfwifoGif;+yD; pD;=uwm jzpfwJh
twGuf jynfolawGu 0ef}uD;um;vdk@yJ tac:rsm;=uygw,f? usaemfwdk@oli,fcsif;wpkuawmh vkyfyGJ}uD;yJ jzpfrSmyJqdk+yD;
pdwfr0ifpm;wmeJ@ ausmif;uJefwif;rSm oGm;xdkifae=uygw,f?
'gayrJh r=umcifrSmyJ ausmif;pnf;a0;cef;rbufu vufckyfvuf0g;wD; =obmay;oHawG wa0ga0gxGufvmwmudk
=um;&ygawmhw,f? 'gqdk& ifawmh wckckjzpfae+yDqdk+yD; usaemfwdk@vnf; pnf;a0;cef;rbufudk tjrefajy;wufoGm;=uygw,f?
pnf;a0;cef;xJrSm ausmif;om;awG jynfhv#Hae± Hkru/ tjyif0&efwmrSmyg rdk;wdk;rwfwwfeJ@ tHkzGJ@aewmudk awG@& ygw,f?
- 42 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
wdkufyGJp+yD
naexrif;pm;+yD;wmeJ@ usaemfwdk@vnf; ordkif;0if;udk tjrefxGufcJh=uygw,f? 'gayrJh usaemfwdk@a&mufoGm;awmh
ausmif;om;awG r&Sd=uawmhygbl;? &efukefwuUodkvf bGJ@EiS f;obifcef;rudk csDwufoGm;=u+yD qdkwJhtwGuf tJ'Dudk
qufvdkuf=uygw,f? bGJ@ESif;obifcef;rrSmawmh oydwfpcef; zGifhxm;+yDjzpfwmudk awG@& ygw,f? cGyfa'gif;tvH
csdwfqGJxm;w,f? pifjrifhay:rSm ausmif;om;awG 0ifvdkufxGufvdkufeJ@ tvkyfawG± _yfae=uygw,f? a=unmcsufawGvnf;
a0aeygw,f? wdkufyGJOD;pD;aumfrwD zGJ@+yD;a=umif;vnf; od& ygw,f? usaemfwdk@tm;vHk;vnf; pdwfawGv_yf& Sm;ae=uovdk
tm;&wuf»uvnf; jzpfae=uygw,f? tawmfav;rdk;csKyfawmhrS usaemfwdk@ taqmifudkjyefcJh=uw,f?
- 43 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
owif;pmwdkufudk csDwuf+yD
naeydkif;rSm ô u@ukef; ‘u’ aqmif (atbavmuf) ab; jrufcif;jyifrSm csdef;xm;wJhtwdkif; ausmif;om;ESpfq,f/
oHk;q,fcef@ pkrd=uygw,f? tJ'DrSm 'DrrSefowif;udpPudk b,fvdkajz&Sif;=urvJqdkwm aqG;aEG;=uygw,f? owif;pmwdkuf
awGqD csDwuf+yD; 'Dowif;rrSefa=umif; ajz&Sif;csufxkwfay;zdk@ ta&;qdk=ur,fvdk@ qHk;jzwf=uygw,f? a»u;a=umfoHawG pk+yD;
a&;=uw,f? ‘rrSefowif;tvdkr&Sd’ ‘owif;rSefazmfxkwfa&; wdk@ta&;’ ‘ta&;awmfyHk atmif& rnf’ pojzifh a&G;vdkuf=u
ygw,f? wdkufyGJpOf}uD;xJrSm ay:aygufvmwJh wdkufyGJi,fwcktwGuf OD;wnf+yD; a»u;a=umfoHawGudk a&G;wmjzpfygw,f? tJ'D
aemuf ‘u’ aqmifuae ‘i’ aqmiftxd taqmifa&S@vrf;wav#muf a»u;a=umfoHawGatmf+yD; csDwufoGm;=uygw,f?
taqmifay:0&HwmawGu xGuf=unfhaewJh ausmif;om;awGudkvnf; twlcsDwuf=uzdk@ atmfac:=u ygw,f?
taqmifay:uausmif;om;awGvnf; wajz;ajz;qif;vm=uygw,f? 'Daemuf usaemfwdk@ &efukef-tif;pdefvrf;r}uD;
buf xGufcJh=uw,f? vrf;ay:rSmjzwfvmwJh bwfpfum;awGudk wm;=uygw,f? um;ay:uc&D;onfawGudk tusKd;ta=umif;
&Sif;jy+yD; qif;ay;=uzdk@ arwWm&yfcHygw,f? um;q,fpD;avmuf &wJhtcg &efukefór@bufudk OD;wnf+yD; a»u;a=umfoHrsm;
atmfum armif;xGufcJh=uygw,f? &efukefór@xJudk r[mAE<Kvvrf;twdkif; 0ifcJh=uw,f? wae&mta&mufrSmawmh ppfom;
awGu vrf;udkydwfqdk@xm;wmudk awG@& ygw,f? owif;pmwdkuftxd oGm;cGifhray;Edkifa=umif;/ owif;pmwdkufrS wm0ef& Sdol
rsm;eJ@ 'Dae&mrSmyJ awG@aqG;aEG;=uygvdk@ qdkvmygw,f? ausmif;om;udk,fpm;vS,fawGa&G;+yD; oGm;aqG;aEG;=uygw,f? tJ'D
tcgrSm owif;pmwdkufrS wm0efcHqdkolawGu 'Dae@ygwJhowif;eJ@ywfouf+yD; &efukefpufr_wuUodkvfausmif;om;rsm;u
r[kwfrSefa=umif; vma&mufajz&Sif;oGm;w,fqdkwmudk aemufae@xkwfowif;pm&J@ rsufESmzHk;rSm 6 vdkif;pmvHk;rnf;eJ@
xnfhay;r,fvdk@ tmrcH=uygw,f? usaemfwdk@ausmif;om;awGvnf; 'gudkvufcHoabmwl+yD; vSnfhjyefcJh=uw,f? tjyefvrf;
wav#mufrSm ta&;awmfyHkatmif+yDvdk@ a»u;a=umfcJh=uw,f?
aemuf &efukefbGJ@ESif;obifodk@ OD;wnfcJh=uygw,f? bGJ@ESif;obifcef;rxJodk@ a»u;a=umfoHawG atmf[pf+yD; 0ifoGm;=u
wJhtcg txJrSm&SdaewJh ausmif;om;awGuvnf; vufckyfwD;ô uqdk=uygw,f? ppftpdk;&u usaemfwdk@ausmif;om;awGudk
enf;rsKd;pHkeJ@ aoG;cGJayrJh cef;rxJ& SdcGyfa'gif;tvHudk=unfh+yD; 'Dor*~tvHawmfatmufrSm wdk@ausmif;om;awGtm;vHk; pkpnf;nD
!Gwfae=uygvm; vdk@awG;rdygw,f?
aemufae@xkwfowif;pmrSm usaemfwdk@ausmif;om;rsm; vmajz&Sif;oGm;wJhta=umif;udk xnfhay;ygw,f? 'gayrJh aemuf
a=umpmrsufESmrSm waumfvHuGufao;av;eJ@yJ azmfjyay;wmyg? uwday;xm;ovdkawmh r[kwfygbl;?
tif;pdefaxmifudk0dkif;jcif;
w&ufrSmawmh (ZGefv 9 &ufae@[kxif) usaemfwdk@ausmif;om;awG tif;pdefaxmifodk@ csDwuf+yD;qENjy=uygw,f?
tJ'Dae@rSm &efukefwuUodkvfbufu csDwufvm=ur,fh ausmif;om;awGudk usaemfwdk@oli,fcsif;wpkuawmh ausmif;uaeyJ
apmifhaevdkufygw,f? eHeuf 10 em&Dywf0ef;usifavmufrSm tif;pdefvrf;rwav#muf csDwufvmwJh ausmif;om;awGudk pjrif
&ygw,f? rsufaphwqHk; ausmif;om;wef;}uD;[m rukefEdkifyg? usaemfwdk@vnf; ausmif;om;wef;}uD;xJ 0ifa&mufyl;aygif;
vdkufygw,f? a»u;a=umfoHawGudkvnf; tm;yg;w&atmf[pf=uygawmhw,f?
- 44 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
2
‘tzrf;cHtvkyform; vGwfajrmufa&; (wdk@ta&;) ’
2
‘tzrf;cHausmif;om; vGwfajrmufa&; (wdk@ta&;) ’
2
‘ausmif;om;or*~ ay:aygufa&; (wdk@ta&;) ’
2 2
‘taruarG; axmifuau|;a[h ætif;pdefaxmif}uD; (xyfcsJ@) æa&=unftdkifvnf; (xyfcsJ@) ’
‘ae0if; æae0if; ætdk@ tdk@’
‘pef;,k æpef;,k ætdk@ tdk@’
2
‘ta&;awmfyHk (atmif& rnf) ’
tif;pdefaxmifudka&mufwJhtcg axmifudkywf+yD; a»u;a=umfoHrsm;atmf=uygw,f? tJ'DtcsdefrSmawmh toHawGu
tjrifhrm;qHk;jzpf+yD; rdk;vHk;nHaeygawmhw,f? wae&mrSmawmh a»u;a=umfoHawGatmf[pfwmudk acwW& yf+yD; axmifxJu
toHudk em;pGifh=unfh=uygw,f? txJuvnf; jyef+yD;atmfwJhtoHudk oJhoJh=um;&ygw,f? tusOf;uscHae&wJh usaemfwdk@
nDtpfudk tvkyform;/ ausmif;om;awG& J@ toHygvm;vdk@awG;rd+yD; emusnf;cHjyif;pdwfawG wzGm;zGm;ay:vmygw,f? cHjyif;
pdwfawGeJ@ a»u;a=umfoHawGudk xyf+yD;atmf[pf=uygw,f?
a»u;a=umfoHawGatmfae&if;u usaemfh& J@pdwfawG[m twdwfumvodk@ jyef@vGifhoGm;ygw,f? e,fcsJ@qef@usifa&;/ trsKd;
om;vGwfajrmufa&;umvrSm ausmif;om;or*~rS arG;xkwfay;vdkufwJh ausmif;om;acgif;aqmifrsm;[m jynfolawGeJ@twl
&yfwnfvufwGJ+yD; &J& J& ifh& ifh wdkufyGJ0ifcJh=uw,f r[kwfygvm;? ‘jrif;cGmwcsufayguf& if rD;[kef;[kef;awmufap&r,f’
ausmif;om;acgif;aqmif udkA[def;&J@ e,fcsJ@tay: &J& ifhjywfom;pGm pdefac:òuH;0g;vdkufoH? or*~pdwf"mwf/ cGyfa'gif;pdwf"mwf
yif r[kwfygvm;? xdkpdwf"mwfum; ,ck usaemfwdk@ausmif;om;awG udk,fxJodk@vnf; pD;qif;pdrfh0ifaecJh+yDjzpfonf? 'gwifru
,ck usaemfwdk@ a»u;a=umfae=uwmawGvnf; xdkpOfua»u;a=umfoHrsm; wywfvnfvmjcif;yif r[kwfygvm;?
tJ'DvdkawG;rdwJhtcgrSm usaemfhwudk,fvHk; =uufoD;arG;n‡if;rsm; xoGm;ygawmhw,f?
twdwfodk@ysH@vGifhoGm;wJh usaemfhpdwfawGudk jyefvnfpkpnf;vdkufw,f? 'Daemuf a»u;a=umfoHrsm;udk tm;rmefopfawGeJ@
a»u;a=umfvdkufygw,f? axmifudkwywfywf+yD;wJhtcg tif;pdefvrf;twdkif; jyefvSnfhvm=uygw,f? usaemfwdk@uawmh bGJ@ESif;
obiftxd jyefrvdkufawmhbJ ausmif;rSmyJ ae&pfcJhygw,f? ausmif;awGudk &uftuef@towfr&dS ydwfvdkuf+yDqdkwmudk
=um;odvdkuf& ygw,f? ausmif;om;xk& J@wdkufyJGudk ózcGJzdk@twGuf ppftpdk;&[m xHk;pHtwdkif; ausmif;awGudk ydwfvdkufwm jzpf
ygw,f?
ed*Hk;
tJ'Dae@rSmyJ oydwfpcef;udk a&$wd*HkapwDodk@ ajymif;a&$@oGm;ygw,f? usaemfwdk@vnf; aemufae@reufusrSyJ vdkufoGm;
awmhr,fqdk+yD; taqmifrSmyJ em;aevdku=f uygw,f? 'gayrJh reufvif;tm;}uD;rSm ppftpdk;&vHkxdef;awGu a&$wd*Hkbk& m;
ay:wuf+yD; ausmif;om;awGudk zrf;oGm;ygw,f?
ppftpdk;&[m ausmif;om;awGu w&m;wJhtcGifhta&;awG +idrf;csrf;pGme@J awmif;qdkqENjywmudk enf;vrf;wus
rajz&Sif;bJ t=urf;zufózcGJcJhjyefyg+yD? 'Dvdkt=urf;zufzdESdyfvdkuf& if +idrf0yfoGm;r,fvdk@ wvGJxifaeygw,f? ausmif;om;wdkufyGJ
awG& Sdaewm ausmif;om;or*~& Sdaevdk@yJqdk+yD; ordkif;0ifausmif;om;or*~ taqmuftODudk AHk;cGJzsufqD;cJhw,f? 'gayrJh
ausmif;om;wdkufyGJawG aysmufuG,foGm;ygovm;? ausmif;om;xk& Sdaeor# or*~pdwf"mwf/ cGyfa'gif;pdwf"mwf[m &SdaerSm
jzpfygw,f? rw&m;zdESdyfr_awG& Sdaeor#/ w&m;wJhtcGifhta&;awG qHk;± H_;aeor# cGyfa'gif;pdwf"mwfu iHk@cHaerSmr[kwfyg? tcGifh
omwdkif; wHk@jyefwdkufyGJ0ifaerSm jzpfygw,f? 'gudk ordkif;u oufaojycJh+yDjzpfwJhtjyif quf+yD;awmhvnf; jyOD;rSmjzpfygw,f?
or*~pdwf"mwf/ cGyfa'gif;pdwf"mwf t"Gef@& Snfygap?
ausmfórif (pufr_)
wdrfðryfaysmufuG,faeaom
rSwfwkdifwck
(wkdufyGJ0iftvkyform;a[mif;wOD;)
- 45 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 46 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 48 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
&J&ifh=u,f wifarmifOD;
±kyfyHkv$m tydkif;tprsm;
aumif;ndK
wdkufyGJawGu ol&Jaumif;udk arG;zGm;ay;w,f/ ol&Jaumif;qdkwm ordkif;acwfawG&J@ rSwfausmuf/ a&$tppfqdkwm
i&JrD;udkra=umufbl;?
ppftm%m&SifpepfeJ@ ausmif;om;qdkwm ordkif;pOfwavsmufrSm wdkufyGJawGeJ@om tpDt&Djynfhv#rf;aecJhw,f? ausmif;
om;pdwf"gwf/ ausmif;om;ordkif;qdkwm Armjynf&J@ rw&m;r_qef@usifawmfvSefwJhvrf;a=umif;rSm xif&Sm;cJhw,f? usaemfwdk@
vufxJu wdkufyGJ0ifcGyfa'gif;tvHu tpOftvmt& vufqifhurf;o,fvmcJhwJhtvHjzpfygw,f?
ppftm%m&SifpepfeJ@ ausmif;om;wdk@&J@ wdkufyGJpOfawGxJu (1974) rSmjzpfyGm;cJhwJh OD;oef@ta&;tcif;[m urBmhtv,f
rSm ArmjynfrsufESmri,fa&;twGufqifEGJcJhwJh ausmif;om;wdkufyGJyg? OD;oef@qdkwmu usaemfwdk@ jrefrmt,ltqt& ajym&
&if p}u0aw;rif;aygh? acwfay:EdkifiHa&;toHk;tE_ef;t&ajym&if ukvor*~taxGaxGtwGif;a&;rª;csKyfjzpfw,f? OD;oef@[m
wurBmvHk;uav;pm;&wJh urBmacgif;aqmif}uD;vnf;jzpfw,f? jzpfyGm;vkqJqJ urBmppfyGJ}uD;udk z,f&Sm;EdkifcJhwJh +idrf;csrf;a&;
orm;}uD;vJjzpfw,f? OD;oef@uG,fvGefawmh ol&J@ &kyfuvmyfudk ArmjynfrSm ðryfESHay;zdk@ qEN&SdcJhw,f? ol@&J@ &kyfuvmyfudk
av,mOfeJ@trdEdkifiHqD o,fvmwJhtcsdfefrSm 'Dpsmyeav,mOfjzwfoef;&mvrf;wav#muf EdkifiHawGu tajrmufypfazguf
*k%fðy=u&w,f?
'gayrJh OD;oef@&J@&kyfuvmyf Armjynfudka&mufvmawmh rqvtpdk;&u 'DvdkwurBmvHk;u av;pm;&wJh/ wefzdk;xm;wJh
acgif;aqmif}uD;udk omrefolvdkigvdkvlawGvdkoabmxm;+yD; t}uHyufpufpGm }uHawmocFsKid f;rSm ¹r_yfESHzdk@ pDpOfcJhw,f? 'g[m
rqvtpdk;&&J@acgif;aqmif}uD; OD;ae0if;&J@ oabmxm;ao;odrfr_jzpfw,f? 'g[m Armjynf vlxkw&yfvHk;udk apmfum;&m
vnf;a&mufcJhwJhtwGuf tpOftvmt& rw&m;r_udk acgif;iHk@rcHwwfwJh/ &dk;om;+yD;wufºuGwJh ausmif;om;awGu qef@usif
uef@uGufcJh=uw,f? OD;oef@&J@&kyfuvmyfudk ukvor*~axGaxGtwGif;a&;rª;&mxl;eJ@ xdkufwefpGm ¹r_yfESHoò*õvfzdk@ ausmif;om;
awGu óud;pm;=uw,f? 'DrSmwif tpdk;&eJ@ ausmif;om;awG[m xdyfwdkufawG@cJh=uw,f? tpdk;&u vufeufrJhausmif;om;
awGudk vlrqefpGm &uf&ufpufpuf owfjzwfcJh=uw,f?
'Dvdkt=urf;zufowfjzwfr_udk wzufowfcHcJh&wJh ausmif;om;awG[m vufeufudkifawmfvSefa&;vrf;a=umif;udk
a&mufcJh=uwm[m tifrwefrS obm0uswJh jzpfpOfwckygbJ?
tckqdk&if (26) ESpf&SdcJhyg+yD? usaemfwdk@ausmif;om;awG&J@ &ifxJrSmawmh rae@wae@uvdkyJ cHpm;ae&qJygbJ? OD;oef@
ta&;awmfyHkuae+yD; xGufay:vmcJhwJh ol&Jaumif;wOD;udkvnf; trSwfw& &SdaeqJygbJ? 'Dol&Jaumif;uawmh udkwifarmif
OD; jzpfygw,f? 'gayrJh oleJ@ywfoufwJh tcsuftvufawG[m &Sm;yg;cJhygw,f? usaemfu ausmif;om;pdwf"mwfudkudkifpGJ+yD;
ppftm%m&Sifpepfudk wdkufyGJ0ifaewJh ausmif;om;wyfrawmf0ifwa,muftaeeJ@ OD;wifarmifOD;ta=umif;udk yDyDjyifjyifod
csifaecJhwm=umyg+yD? 'gayrJh tajctaeuray;bl;? usaemfuvnf; ordkif;okawoDwa,muf r[kwfawmh pepfwus
okawoe rvkyfEkdifbl;? usaemfu ausmif;om;wyfrawmfu &Guf=urf;a&usKd &Jabmfwa,mufr#om?
- 49 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 50 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 51 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
rSwfrSwf&&ayghAsm/ usaemfwdk@ygwD&,f (KNU) &,f olwdk@or*~&,f aygif;+yD;/ zvl;wdk@ 0rf;cgwdk@rSm 7th July tcrf;
tem;awG usif;ycJh=uw,f? olwdk@or*~uyJ OD;aqmifusif;ycJh=uwmyg? tcgtm;av#mfpGm ðyvkyfwwfwJh usaemfwdk@ygwD&J@
EdkifiHa&;tcrf;tem;awGudkvnf; olwdk@or*~u oD;jcm;vGwfvyfwJh tzGJ@tpnf;w&yftaeeJ@ o0%fv$mydk@wmwdk@ bmwdk@
vkyf=uygw,f? w}udrfrSm ætif; ætm;opfpmapmif (6) ESpfjynfhtcrf;tem;rSm olwdk@or*~uay;ydk@wJh o0%fv$mudk
tcrf;tem;rª;vkyfwJh AdkvfatmifrsdK;u zwfcdkif;vdk@ usaemfudk,fwdkif zwfay;cJh&bl;ygw,f?
tif; olwdk@or*~&J@tvHu tck cifAsm;wdk@&J@tvHvdkyJ cGyfa'gif;tvHyJAs/ rSwfrdoavmuf 'Dor*~rSm OD;aqmifyg0if=uwJh
ausmif;om;awGu udkwifarmifOD;/ udkpdefjrifh/ udkatmifEdkif/ udk&Jjrifhpdk;/ udkarmifqef;/ udkatmifjrifh/ a'gufuvyf ac: udkodrfOD;
aemuf cifAsm;wdk@ (ABSDF) &J@OuUÏa[mif;jzpfwJh xGef;atmifausmfvnf; 'Dor*~tzGJ@0ifa[mif;jzpfcJhw,f?
usaemfwdk@ (PDP) uxkwfa0wJh tm;opfpmapmifrSm olwdk@eJ@ygwfoufwJh owif;tcsuftvufawG &Sdw,f? wcsdK@vl
awGqDrSmawmh usefEdkifygao;w,f?
'gawGuawmh ygvDref'Drdkua&pDygwD&J@ twGif;a&;rª;jzpfol OD;cspfaqG ajymjywJh udkwifarmifOD;eJ@ ol&J@ywf0ef;usiftae
txm;awGygyJ/ 'D&kyfyHkv$mum;csyfxJu xGufay:vmwJh tawG;awGuawmh (1974) OD;oef@ta&;awmfyHku arG;zGm;ay;vdkuf
wJh ppftm%m&Sifqef@usifa&; vufeufudkifausmif;om;or*~&J@ OuUÏawG[m vufeufudkifwdkufyGJyJjzpfjzpf òrd@jywkdufyGJawG
udkyJjzpfjzpf xdxda&mufa&mufeJ@ toufay;wkdufyGJ0ifcJhw,fqdkwmudk odcJh&w,f? udkwifarmifOD;[m usaemfwdk@&J@ xm0&
acgif;aqmifjzpfaer,fholygyJ/ rnfodk@yifjzpfap atmifyGJonf wdkuf&Jolwdk@. vufxJwGif&Sdonf [k em;vnf&awmhrSmygbJ?
aumif;ndK
tqHk;r&Sd
*gr%d
1974 'DZifbm 10 &uf[m OD;oef@psmyeudkta=umif;ðy+yD; ausmif;om;rsm;/ oHCmrsm;eJ@jynfolrsm; rqvppftpdk;&udk
tHwkzDqefaecJhwJh aemufqHk;&ufjzpfygw,f? ppftpdk;&[m vGefcJhwJh 3-4 &ufuwnf;u axmuf=uHh&mbmawmxJrSm
ppfwyfawG/ wifhum;awG toifhjyifxm;cJhw,f? &efukefwuUodkvfausmif;0if;xJrSm AuyeJ@autif,ltrmcHawG vufeuf
awGeJ@a&mufaew,fqdk+yD; ol@wyfawGudk ppf0g'r_dif;oGif;xm;w,f? (,) &uf (e) em&Dudkawmh 'DZifbm (11) &ufreuf (3)
em&DowfrSwfxm;w,f? (10) &ufae@noef;acgifrSm ppfwyfawGeJ@ykvdyfawGu wuUodkvfausmif;0if;wckvHk;udk 0dkif;ydwfxm;
vdkufw,f?
owfrSwfcsdefa&mufwJhtcg ausmif;om;awGuydwfqdk@xm;wJh t"dywdvrf;r*dwfwHcg;udk u&def;um;eJ@qGJzGifhypf+yD;
ykvdyfawG a&S@qHk;u0ifvmw,f? ausmif;om;awG[m noef;acgif,H ppfwyfawGae&mp,luwnf;u or*~taqmuftOD
ae&mrSm&SdwJh OD;oef@*lAdrmefudk 0dkif;ywfum&H ae&m,lxm;+yD;jzpfygw,f? ykvdyfawG0ifvmwJhtcgrSmawmh tm;vHk;[m
wa,mufudkwa,muf vufcsif;csdwf+yD; +idrf;csrf;pGmeJ@ aºuG;a=umfoHawGatmf=uygw,f? txyfxyf0dkif;xm;wJh ausmif;om;
awGudk&Sif;zdk@ ykvdyfawGu rsuf&nf,dkAkH;awGpypfygw,f? aemufwae@ ppftpdk;&rD'D,mrSm rsuf&nf,dkAHk;wvHk;ypf+yD; &Sif;vif;cJh
w,fvdk@qdkygw,f? wu,fawmh ausmif;om;wa,mufudk rsuf&nf,dkAHk;wvHk;E_H; ypfwmyg? rEWav;aqmifa&S@rSmypfwJh rsuf
&nf,dkAHk;a=umifh tif;0aqmifrSm&SdwJh ausmif;om;awGawmif toufr&SLEdkifatmif jzpf&w,fqdkawmh rsuf&nf,dkAHk; b,fESpf
vHk;ypfw,fqdkwm pOf;pm;om=unfhygawmh? 'Davmuf rsuf&nf,Adk Hk;awGypfaeayrJh ausmif;om;awG[m OD;oef@*ludk vufcsif;
csdwf0dkif;xm;wm tysufrcHygbl;? vufcsif;csdwf&ufeJ@yJ aºuG;a=umfoHawGatmf/ ‘urBmra=u’ oDcsif;qdk=uygw,f? rsuf&nf
,dkAHk;aiG@awGa=umifh rl;arhvJusoGm;olawGudka&m rvJusolawGudkyg ykvdyfawGu eHywf'kwfawGeJ@ 0if¶dkuf=uw,f? wae&m
rSmawmh 0ifvmwJh&JawG ppfom;awGudk ausmufcJawGeJ@xk=uvdk@ &JawG ppfom;awG jyefqkwfoGm;=uw,f? 'DvkdrsKd;
wufvmvdkuf cJeJ@xkvdk@jyefqkwfoGm;vkduf oHk;cgavmufjzpf+yD;rS (xkp&mcJvnf;ukefoGm;awmhrS) OD;oef@*ludk rqvvlawG
vHk;vHk;pD;rdoGm;w,f? OD;oef@¶kyfuvmyfjr‡Kyfxm;&mtkwf*ludk bl'dkZmeJ@wGef;zsufxdk;aumf+yD; tacgif;udk r˜,loGm;ygawmh
w,f? arharsmvJusoGm;olawGudkawmh ykvdyfawGppfom;awGu ¶dkufESufxkaxmif;+yD; qGJxkwfoGm;=uw,f? tomw=unf
awmh b,folrSrvdkuf? 'Dvdka&S@wdk;aemufiifjzpfaepOfrSm ppfwyfu *sDo&D;*sDzdk;awGeJ@vnf; ròydao;wJhvltkyfawGbuf ypfao;
- 52 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 53 -
ta&;awmfyHk (4) apmifwGJ
- 54 -
1974 ckESpf
OD;oefY psmye ta&;awmfyHk
ordkif;rSwfwrf;
trSmpm
tckrMumcifrSm OD;oefY ta&;tcif; ESpfywfvnf vnf;a&mufvm
awmhrSmyg/ rysdKvnf; OD;oefYta&;tcif;udk rrSDcJhygbl;..... pkaqmif;xm;wJh
rSwfwrf;awG&,f... OD;oefY ta&;tcif;rSm udk,fwdkifyg0ifcJhvdkY zrf;cH&NyD;
axmif 7 ESpf uscJhwJh OD;av;&JU jyefajymcsufawGudk em;&nf0 aewm&,f
pkaygif;NyD; ordkif;rSwfwrf; oufouf a&;ay;ygr,f/ rysdK &JU udk,fydkif
tmabmf bmwpfckrS rygygbl;qdkwm BudKwif ajymjyxm;yg&ap/ zwfvdkY
aumif;atmif pum;ajy oabmrsdK; ta&;tom;yJ ajymif;wm&SdrSmyg/
rSwfwrf;udkawmh rl&if;twdkif; a&;ay;rSmyg/ tu,fí taMumif;t&m
wpfpHkwpfck rSm;,Gif;cJhyg&if rysdK nHhzsif;rI aMumifh rSwfwrf; jyKpkrI rSm;wm
vdkYyJ 0efcHyg&ap/
" ysKdysKdar
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
1
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
2
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
3
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
4
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
5
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
6
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
7
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
8
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
9
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
10
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
11
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
12
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
13
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
14
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
15
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
16
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
17
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
18
1974 ckESpf OD;oefYpsmye ta&;awmfyHk
______________________________________
19
igeJ@rwligh&efol
Making Enemies: War and State Building in Burma
Mary P.Callahan
vGwfvyfaomtm&StoHrSpDpOfxkwfv$ifhcJhonhf
orkdif;ynm&Sifa'gufwmatmifcif .
avvd_if;xJupmtkyfpif toHv$ifhaqmif;yg;udk
Voice of Burma pmapmif
http://www.faxtoon.com/vob.htm
rS jyefvnful;,lazmfjyonf
Curriculum Vitae
Mary P. Callahan
Jackson School of International Studies
University of Washington
Box 353650
Seattle, WA 98195
Tel: 206-616-6206
email: mpc@u.washington.edu
EMPLOYMENT
October 1999 – present
Assistant Professor, Jackson School of International Studies,
University of Washington, Seattle, WA.
September 2002-December 2002
Visiting Assistant Professor, Department of History, University of
California, Los Angeles, CA.
September 1995 – October 1999
Assistant Professor, Department of National Security Affairs, and
Regional Director, Asia, Center for Civil-Military Relations, Naval
Postgraduate School, Monterey, CA.
EDUCATION
1996 Ph.D., Government, Cornell University, Ithaca, NY. Fields of
concentration: Comparative Politics, Southeast Asia Studies,
Civil-Military Relations.
1991 M.A., Political Science, Cornell University, Ithaca, NY. Fields of
concentration: Comparative Politics, Southeast Asia Studies.
1989 M.Soc.Sci., Asian Politics, University of Queensland, Brisbane,
Australia. Field of Concentration: International Relations.
1984 M.Sc., Political Philosophy, London School of Economics and
Political Science, London, England. Fields of Concentration:
Democratic and Liberal Philosophy.
1983 B.A., with highest honors, Pennsylvania State University,
University Park, PA. Fields of Concentration: American Politics,
Political Theory.
ige@Jrwlig&h efol
Making Enemies by Mary P.Callahan
tydik ;f (1)
tydik ;f (2)
tydik ;f (3)
tydik ;f (5)
tdE, dN rSmESpaf ygi;f rsm;pGm tkycf sKyrf if;vky+f y;D rS jrefrmjynfukd wku d cf u dk of rd ;f ydu
k w f hJ t*Fvyd f udv k ekd D
tpdk;&[m tdENd,ppfom;ukd t"dutm;udk;ygw,f? jrefrmjynfudk tdENd,vufatmufcH
jynfe,fwcktjzpfowfrw S v f u kd w f t hJ cgrmS vnf; wkid ;f jynf+ird 0f yfyjd ym;a&;twGuf tdE, dN ppfwyfe@J
tdE, dN ppfom;udyk o J ;Hk ygw,f? 'gayr,fh yxrurBmppfaemufyikd ;f tdE, dN jynfrmS Ekid if aH &;ðyjyifr_
vkyv f mawmh jrefrmjynfuo dk ;D jcm;tkycf sKyEf ikd af tmif yxrqk;H aomtajccHOya'ukd 1923 rSm
jyXmef;ygw,f? 'DOya't& wae@=u&if jrefrmjynfrmS uk, d yf idk t f yk cf sKyaf &;usio hf ;Hk vmrSmrd@k
wkdif;&if;om;udk ppfr_xrf;cdkif;zkd@pOf;pm;vm&a=umif; ar&Du,fv[efuokH;oyfxm;wmudk
igeJ@rwligh&efol tydkif; 5 rSm wifjyygr,f?
tdE, dN pfppfom;udo k ;Hk +y;D tdE, dN ud}k u;D pd;k wJt h *Fvyd [ f m jrefrmjynfrmS vnf; jrefrm
jynfom;udo k ;Hk +y;D tkycf sKyzf @kd óu;pm;cJyh gao;w,f? yxr t*Fvyd -f jrefrmppfyrGJ mS wku d cf ikd ;f zk@d twGuf
&cdik w f idk ;f &if;om;awGupkd pfxo J iG ;f zd@k tdE, dN ukv d edk t
D pd;k u 1824 rSm pDpOfcb hJ ;l ygw,f? weoFm&D
a'oudu k muG,zf @kd twGuf 1833 rSm rGew f idk ;f &if;om;awGukd ppfx0J ifcidk ;f ayr,fh rSe;f csurf udu k f
vkd@ aemufydkif;rSm rGefwyfzJG@udkzsufodrf;vdkuf&ygw,f? 1852 rSm 'kwd, t*Fvdyf-jrefrmppf
jzpfygG ;awmh a'ocHawGupkd pfwyfxo J iG ;f zk@d óu;pm;jyefygw,f? Armtenf;tusO;f yg0ifwhJ yJc;l
ajcjrefwyfukd zG@J pnf;ygw,f? 'gayrJh ppf+y;D oGm;vd@k Armbk&ife@J ppfjzpfz@kd tcGit hf vrf; enf;oGm;
wJt h cgrmS yJc;l ajcjrefwyfe@J &cdik w f yfukd vufeufrukid w f t
hJ &yfom;ykvyd t f jzpf toGif ajymif;
vkud yf gw,f?
tJ'aD emufyikd ;f c&pf,mefbmom0ifjzpfomG ;wJh u&ifwidk ;f &if;om;awGukd ppfwyfxJ
oGi;f zd@k óu;pm;ygw,f? yxrurBmppfjzpfcsed rf mS a'owdik ;f &if;om;ppfrx _ rf; 300 avmuf &Sd
wJt h euf 200 ausmu f u&ifwidk ;f &if;om;jzpfygw,f? tJ't D csed u f jrefrmjynfvOl ;D a&[m
12 oef;jzpfwmrd@k ppfrx _ rf;wJah 'ocHwidk ;f &if;om; tvGeef nf;yg;aewm xif&mS ;ygw,f? tdE, dN
ppfom;udo k ;Hk r,ft h pm; a'ocHjrefrmjynfom;uko d ;Hk zd@k t*Fvyd tf &m&Su d wifjywJt h cgrmS udv k ekd D
tpd;k &[m a'ocHawGukd ppfxo J iG ;f zd@k pDpOfygw,f? 'gayr,fh a'ocHwidk ;f &if;om;ukd oifwef;ay;
avhusifhay;&wm[m tdENd,ppfom;udk cdkif;wmxuf ydk+yD;p&dwftukeftusrsm;wJhtwGuf
t*Fvyd pf um;wwf+y;D usio fh m;&aewJh tdE, dN ppfom;udyk J qufo;Hk ygw,f?
yxrurBmppf+y;D qk;H vd@k tdE, dN jynfud k uk, d yf idk t f yk cf sKyaf &;ay;zd@k pDpOfwt hJ cgrmS jrefrm
jynfukd tdE, dN vufatmufcjH ynfe,ftjzpf qufxm;vd@k rjzpfawmhayr,fh ud, k yf idk tf yk cf sKyaf &;
ay;zk@d tqifrh rDao;bl;vk@d t*Fvyd u f ,lqygw,f? 'ga=umifh 1923 ck *seef 0g&v D 1 &ufae@rSm
'dik t
f mcD tajccHOya'udk jyXmef;+y;D jrefrmjynfukd bk&ifct H yk cf sKyw f uhJ v kd ekd t
D jzpf owfrw S yf gw,f?
a¶G;aumufwifajr‡mufxm;wJhukd,fpm;vS,ftrsm;pkyg0ifwJh Oya'ðyaumifpDeJ@ bk&ifcH yl;wJG
tkycf sKyyf gw,f?
tJ't D csed u
f p+y;D tdE, dN jynfupd eP @J jrefrmjynfupd [ P m uGu J jGJ ym;jym;jzpfvmw,fv@kd
qdEk idk yf gw,f? tdE, dN vufatmufucJx G w k v f u dk w
f jhJ refrmjynfrmS tdE, dN ppfom; qufo;Hk wJu h pd P
[m pOf;pm;p&mjzpfvmygw,f? tdE, dN ppfom;udk tdE, dN jynfumuG,af &;twGuo f m ok;H oifw h hJ
twGuf Edik if jH cm;a&muftEd , dN ppfom;awGujkd yefac:zd@k tdE, dN trsK;d om;uGe*f &ufu awmif;qkd
aecsed jf zpfygw,f? ArmtrsK;d om;0g'aD wGuawmh t*Fvyd pf pfwyfxJ ArmawG0ifciG rhf ðywJu h pd u P kd
a0zef¶w _ cf saeygw,f? vlO;D a&trsm;qk;H Arm[m ppfwyfxrJ mS awmh tenf;qk;H jzpfaeygw,f?
'kw, d urBmppfjzpfcge;D csed af &mufawmhrS Armppfwyfz@GJ pnf;zk@d udv k ekd t D pd;k &u pOf;pm;vmwmyg?
trsKd;om;a&;v_yf&Sm;r_ t&Sdef&aewJhumvrSm ArmawGudk ppfwyfxJoGif;vkduf&if
ykeu f efvrd rhf ,fv@kd pk;d &dr+f y;D ppfwyfxt J 0ifrcHwmvd@k udv k edk tD &m&Sad [mif; J.S. Furnivall
u ajymbl;w,f? tdENd,tawG@tñuHudk oifcef;pm,l+yD; EkdifiHa&;pdwf"gwf&SdwJh vlwef;pm;udk
ppfwyft0ifrcHbdk@ t*FvdyfuqkH;jzwfxm;wmygyJ? 1920 ausmif;om;oydwfudk wjynfvkH;
axmufcv H @kd trsK;d om;a&;v_y&f mS ;r_ay:ayguv f m&wmud=k unf+h y;D ArmvlrsK;d udk ppfwyfxJ t0if
rcHwmbJ jzpfygvdrfhr,f?
1931 vlO;D a&pm&if;rSmazmfjywJh jrefrmjynfom;ppfom;OD ;a&rSm u&if/ ucsief @J
csi;f ppfom;u 83 &mcdik Ef e_ ;f jzpfygw,f? vlO;D a&trsm;qk;H jzpfwAhJ rm[m ppfom;OD;a& tenf;qk;H
jzpfaeygw,f? 'DtcsdefrSm trsKd;om;0g'D 'kwd,rsKd;qufay:xGufvm+yD; 'kd@Armtpnf;t¶kH;ukd
A[kðd y+y;D Ekid if aH &;v_y&f mS ;aeyg+y?D t*Fvyd v f ufatmufuvGwaf jrmufatmif b,fenf;eJ@ vkyf
rvJqdkwmudk ta&;w}uD;pOf;pm;vmwJhtcsdeftcgygyJ? EdkifiHa&;tzGJ@tpnf;toD;oD;rSm
vufeufrudik b f J 0g;c|eof mukid w f u hJ , dk yf idk w
f yfawG 'DacwfrmS txift&Sm;ay:ayguv f mygw,f?
vli,fawG ud , k v f uf}uc›H ikd af &;eJ@ tajccHppfynm em;vnfa&;twGuf OD;armif}u;D u
1930 rSm ‘&Jwyf’ udzk @JG pnf;ygw,f? aemufawmhO;D armif}u;D [m yxrqk;H aom umuG,af &;
0ef}u;D jzpfvmygw,f? 'k@d Armtpnf;t¶k;H u vuf¶ek ;f wyfuzkd @GJ pnf;+y;D wuUov dk af usmif;om;
rsm;or*~u oHr%dwyfuzdk @JG ygw,f? OD;apmrSm *VKew f yf&o dS vdk a'guw f mbarmfrmS "g;rwyf&ydS g
w,f? 'DwyfawGrmS yg0ifwJ v h il ,fO;D a&[m rsm;vSwmr[kwaf yrJh tcg}u;D &uf}u;D rSm ppfa&;jy
csDwuf=uwma=umifh vlodrsm;wJhwyfawGyJ jzpfygw,f? tEœ&m,fay;Ekdifw,fvdk@ t*Fvdyfu
r,lqvk@d cGiðhf yxm;wmyg? vufeufrudik &f ayrJh &Jwyfe@J vuf¶ek ;f wyf[m ppfynmtajccHawGukd
avhvmqnf;yl;+yD; jrefrmbmomeJ@a&;om;xkwfa0wJhtxd av;eufpGmv_yf&Sm;wm awG@&yg
w,f?
1935 a&mufrS Armudk ppfwyfxJ0ifcGifhðyvdkufayr,fh t*FvdyfvufatmufrSm
ppfrx
_ rf;csiof l odyrf &Syd gb;l ? 1937 {+yv
D 1 &ufae@rSm +Aw d o d #bm;rm;ppfwyfukd ppfom;
6000/ t&m&Sd 500 eJ@wnfaxmifwJhtcgrSm ArmOD;a&uenf;+yD; t&if tdENd,ppfwyfrSm
tr_xrf;cJo
h ul trsm;pkjzpfaeygw,f? *syefwyfe@J twl bDtk id af t (Armhvw G vf yfa&;wyfrawmf)
a&mufvmawmhrS Armvli,fawG tvkH;t&if;eJ@ ppfxJ0if=uygw,f?
a&›Stygwf tykdif; 6 rSm *syefacwfudkwifjyygr,f?
ÚÚÚ
tydik ;f (6)
tydik ;f (7)
r[mrdww f yfaygi;f pk/ ArmhtrsK;d om;wyfrawmfe@J zufqpfqef@usiaf &;tzG@J pwJh toGirf wlwhJ
tzG@J tpnf;awGy;l aygi;f +y;D *syefuw kd u dk x
f w k v f @kd jrefrmjynfujkd yefvnford ;f yku d wf hJ 1945 ckEpS f
yxr 6 vydkif;[m ppf+yD;acwfjrefrmjynfudkzefwD;vdkufwJh tcsdefumvjzpfygw,f? bkH&efol
*syefppfwyfr&Sad wmhwt hJ cgrmS &nf¶, G cf surf wlwhJ *syefqef@usiaf &;tiftm;pktcsi;f csi;f yÉdyuQ
jzpfvm&ykHudk igeJ@rwligh&efol tydkif; (8) rSm ar&Du,fv[efu okH;oyfxm;ygw,f?
&efuek u f okd rd ;f yku
d +f y;D csed t f xd jrefrmjynftyk cf sKyaf &;udk b,ftzG@J tpnf;u csKyu f idk f
ovJqdkwm ajymzdk@ rvG,fygbl;wJh? *syefqef@usifa&;tiftm;pkxJyg0ifcJh=uwJh tzGJ@tpnf;
toD;oD;rSm ppf+y;D acwfjrefrmjynfe@J ywfouf+y;D t,ltqtrsK;d rsK;d &S=d uwJt h wGuf tawG;uk, d pf D
eJ@ wkid ;f jynftem*wfukd pdwu f ;l ,Of=uygw,f? bk&H efou l v kd ufww GJ ukd cf u
dk zf @kd rqk;H jzwfruD wnf;
u &Scd w hJ hJ uGv J w GJ t hJ ,ltq tawG;tac:awGvnf; jyefvnfxu G af y:vmygw,f? ppf+y;D acwf
jrefrmjynfudk }uD;pdk;zdk@®yifqkdifwJh tiftm;pkokH;pk&Sdygw,f? yxrtiftm;pku AkdvfcsKyf}uD;
armifb h ufwef acgi;f aqmifwhJ r[mrdww f yfaygi;f pkjzpf+y;D / 'kw, d u bk&ifcaH ':refprpf OD;aqmif
wJh ‘uufpb f ’D ac: jrefrmjynftyk cf sKyaf &;tzJ@G jzpfygw,f? wwd,tiftm;pku ArmEdik if aH &;tzG@J
awGjzpf+y;D zufqpfqef@usiaf &;tzG@J / ArmhtrsK;d om;wyfrawmf/tjcm; trsK;d om;tzG@J tpnf;awG
yg0ifygw,f?
ppfaoemywdcsKyf armifb h ufwef OD;aqmifwhJ r[mrdww f yfaygi;f pktwGuu f awmh
jrefrmjynfuo kd rd ;f ydu
k w f m[m ppfqifa&;&J@ yxrtqifo h mjzpfygw,f? r[mrdww f yf}u;D [m
jrefrmjynfudkodrf;+yD;wmeJ@ ta&›Sawmiftm&SrSmusef&Sdaeao;wJh *syefwyfawGud kwdkufckdufzdk@
qufvufppfcs&D ygw,f? r[mrdww f yf}u;D odr;f ydu k cf w hJ ahJ e&mud0k ifa&mufvmwJh tiftm;pkawG
uawmh zufqpfqef@usiaf &;ArmtzJ@G awGe@J ‘uufpb f ’D tkycf sKyaf &;tzJ@G ygy?J Armvufeufuikd f
tzJ@G awGu vGwv f yfa&;vdck si+f y;D ‘uufpb f ’D tzJ@G uawmh ukv d ekd pD epfukd jyefvnf toufoiG ;f
vkyd gw,f?
jrefrmjynfrmS *syef}u;D pd;k aewke;f 1943 rSm ‘uufpb f ’D tkycf sKyaf &;tzG@J udk tdE, dN rSm
zJ@G pnf;ygw,f? &nf¶, G cf suu f ppf+y;D &if jrefrmjynfujkd yefvnftyk cf sKyzf @kd ygy?J *syefe@J yl;aygi;f wJh
Armhwyfrawmfukd opPmazmufwyfv@dk udv k ekd tD &mxrf;awGyg0ifwhJ ‘uufpb f ’D tzJ@G u trnf
ay;xm;ygw,f? ArmhtrsK;d om;wyfrawmfe@J vufww GJ u kd cf u dk zf @kd r[mrdww f yfuqk;H jzwfwmukd
uufpb f tD zG@J u raxmufcyH gb;l ? 'ga=umifrh @kd zufqpfqef@usiaf &;ArmtzG@J eJ@ ‘uufpb f ’D
tkyfcsKyfa&;wdk@ yÉdyuQjzpf=u+yD; ypf=ucwf=uwJhtxd tajctaeqdk;0g;vmygw,f? uufpfbD
t&mxrf;eJ@ vufeufuikd Af rm[m wOD;eJ@wOD; &efov l o kd abmxm;vmw,fv@kd qdEk idk yf gw,f?
'DvdktajctaerSm ukdvdkeDtkyfcsKyfa&;udk jyefvnfusifhokH;vkd@ rjzpfEkdifawmhygbl;?
Edik if aH &; Ed;k =um;wufºuwJjh ynfov l xl v k ufxJ aoewfa&mufaewmrd@k tiftm;ok;H ukv d ekd pD epf
usio hf ;Hk vk@d r&awmhygb;l ? 'Dtajctaea=umifh ykpH w H rsK;d rsK;d eJ@ vGwv f yfa&;ay;&awmhr,fqw kd mudk
tm;vk;H oabmayguaf e=uyk&H ygw,f? uJ - 'Dvq dk &dk if vGwv f yfwjhJ refrmjynfukd b,fot l yk cf sKyf
rvJ qdkwJhjy\em ay:vmygw,f? armifhbufwef&J@r[mrdwfwyf}uD;eJ@vufwGJ+yD; *syefukd
wku d cf u kd cf w hJ hJ Armvufeufuikd t f zJ@G udk tm%mvJa$ y;rSmvm;/ 'grrS [kwv f nf; 1942 uwnf;
u opPm&Sd&Sd tdENd,txdvdkufvmcJhwJh ukdvdkeDt&mxrf;ArmawGvufxJ tm%mtyfrvm;
qdkwJh jy\emygyJwJh? 'DudpPudk vef'efut*Fvdyftpdk;&uvnf; jywfjywfom;om; rqkH;jzwf
Ekid yf gb;l ?
zufqpfqef@usiaf &;ArmtzG@J eJ@vufwzJG @kd Akv d cf sKy}f u;D armifb h ufwefukd cGiðhf ywke;f u
vnf; vef'efut*Fvdyftpdk;&[m pdwfryghwyg jzpfcJhygao;w,f? *syefeJ@aygif;+yD; t*Fvdyfudk
wku d cf w hJ AhJ rmudk t*Fvyd t f pd;k & rarhao;ygb;l ? zufqpfqef@usiaf &;Armtiftm;pkukd t*Fvyd f
tpdk;&ur,kH=unfao;wmudk AkdvfcsKyfyD;tm;pf Pearce acgi;f aqmifwhJ ‘uufpb f ’D tzJ@G u
tcGiahf umif;,l+y;D Armvufeufuikd af jymufusm;eJ@ armifb h ufwef&@J r[mrdww f yft=um;
em;vnfry_ sujf ym;atmif aqmif¶u G yf gawmhw,f? wu,fawmh ppf+y;D acwfjrefrmjynfrmS udv k ekd D
tkycf sKyaf &;,Eœ&m; r&Sad wmhwt hJ wGuf jyefvnf0ifa&mufvmwJh t*Fvyd u f vkd ekd t D &m&Sad wG[m
bmvky&f rSe;f rod prf;w0g;0g;jzpfaecsed rf mS opPmazmufArmudk vufpm;acscsiw f hJ t*Fvyd t f csK› d
u tcGiahf umif;,lwmygy?J
r[mrdww f yf}u;D csw D ufwu dk cf d u
k o
f mG ;wJ h ppfa=umif;aemufuvku d yf gwhJ zufqpf
qef@usiaf &;Armwyfz@GJ [m olw@kd odr;f ydu k &f mae&ma'orSmtkycf sKyaf &;wnfaqmufygw,f?
1942 rSm *syefppfa=umif;aemufuvkduf+yD; bDtdkifattkyfcsKyfa&;wnfaxmifwJhykHpHrsKd;ygyJ?
aemufawmh uufpfbD tkyfcsKyfa&;tzJG@a&mufvm+yD; t&ifa&mufaewJhArmtzJG@udk ta&;,l
tjypfay;zk@d eJ@ armif;xkwzf @kd óu;pm;ygawmhw,f? &efuek u f rkd odr;f &ao;cif 1945 arv 1
&ufae@rSm *syefaiGpuULudk w&m;r0ifa=umif; uufpfbDtzJG@u a=unmwm[m tawmf
&ufpufwJhvkyf&yfygyJ? *syefykdufqHeJ@pyg;a&mif;xm;wJhv,form;eJ@ vufvkyfvufpm;
qif;&Jom;[m txdemqk;H jzpfygw,f? jrefrmjynfom;tzk@d uawmh pmempdwu f if;rJw h ahJ e&mrSm
t*Fvyd ef @J *syef[m twlwyl gy?J
1945 arv 3 &ufae@rSm r[mrdww f yf}u;D &efuek u f okd rd ;f yku
d v f u kd w f t hJ cg zufqpf
qef@usiaf &;ArmtzG@J awGe@J vufwðJG zwfcsed af &muf+yv D @kd ‘uufpb f ’D tkycf sKyaf &;tzG@J u qk;H jzwfyg
w,f? wcsed w f nf;rSmyJ ppfwiG ;f umvwav#mufv;Hk opPm&Spd mG t*Fvyd ef @J vufwcGJ w hJ hJ wkid ;f &if;
om;vlrsKd;pkawG&@J tusKd;pD;yG g;udk jr‡ ifhwifzdk@ tcsdefa&mufvm+yDvkd@ ‘uufpfb’D tzJ@G u ,lq
ygw,f?
&efukefodrf;+yD; wywft=umrSm AkdvfcsKyfatmifqef;udk ppfw&m;cHtjzpfzrf;qD;+yD;
¶k;H wif ppfaq;zd@k eJ@ ArmhtrsK;d om;wyfrawmfuzkd suo f rd ;f zd@k uufpb
f tD yk cf sKyaf &;acgi;f aqmif
Akv
d cf sKyyf ;D tm;pfu awmif;qdyk gw,f? r[mrdwpf pfaoemywdcsKyf armifb h ufwef[m 'Dta=umif;
odwmeJ@ yD;tm;pfae&mudk AdkvfcsKyf Hubert Rance eJ@ tpm;xdk;vkdufygw,f? 'gayr,fh
yD;tm;pf&@J uufpb f tD zG @J [m 6 vavmuf t*Fvyd -f jrefrm 𝔢D yGg;atmif wk@d rD;¶_@d rD; vkyEf ikd cf w
hJ hJ
twGuf t*Fvyd t f yk cf sKyaf &;eJ@ ArmtrsK;d om;a&;tzJ@G tpnf;awGt=um; ,k=H unfr&_ adS tmifvyk zf @kd
cufco J mG ;ygw,f? a&›t S ygwrf mS ppf+y;D acwf wyfrawmfopfwnfaqmufyu Hk kd wifjyygr,f?
ÚÚÚ
tydik ;f (8)
tydik ;f (10)
oD&v d uFmEkid if H uef'®D rr› mS 1945 pufwifbmv 6 &uf- 7 &ufrmS usi;f ywJn h v D mcHu ppf+y;D
acwf wyfrawmfopf aygufzGm;vmygw,f? t+rJwrf;wyfrawmfopfeJ@twlay:aygufvmwJh
Edik if aH &;eJ@vlrsK;d a&;jy\emudk ige@J rwlig&h efol tydik ;f 10 rSm ar&Du,fv[efo;Hk oyfxm;wmudk
wifjyygr,f? ppfaoemywdcsKyf armifb h ufwef OD;aqmifwhJ r[mrdwt f &m&Sad wG&,f/ jrefrmjynf
wyfru t*Fvyd w f yfr;– awG&,f/ Adv
k cf sKyaf tmifqef;eJ@ PBF ppfAv kd af wG&,f/ zufqpfqef@usiaf &;
tzG@J u uk, d pf m;vS,af wG&,f awG@qkaH qG;aEG;+y;D oabmwlcsu&f ,lwJ h nDvmcHjzpfygw,f?
&nf¶, G cf suuf t&ifu rltm;jzifo h abmwlcw hJ t
hJ wkid ;f Armwyfe@J wkid ;f &if;om;wyf
qkw d hJ ppfwyf 2 wyfyg0ifwhJ wyfrawmfopfukd wnfaqmufz@kd ygy?J PBF rsK;d cspAf rmhwyfrawmf
om;awGcsn;f yg0ifwhJ wyf&if;u 3 &if;/ PBF tzG@J 0ifr[kww f hJ ArmawGomyg0ifEikd w f J h wyf&if;
1 &if;/ u&if/ ucsief @J csi;f u wyf&if; 2 &if;pD pkpak ygi;f wyf&if; 10 &if;&Sw d hJ wyfrawmfopfukd
zG@J pnf;zd@k uef'n D v D mcHuqk;H jzwfygw,f? tiftm;waomif;ESpaf xmif&w dS hJ t+rw J rf;wyfrawmf
opfukd wnfaxmifwmygy?J 'DtxJrmS ig;axmifausm[ f m PBF rsK;d cspw f yfrawmfu vmrSm
jzpfygw,f?
&JabmfokH;usdyf0ifjzpfwJh AkdvfausmfaZm OD;aqmifwJh wyf&if; 3/ Adkvfae0if; OD;pD;wJh
wyf&if; 4/ AkdvfaZ,s OD;aqmifwJh wyf&if; 5 pwJh wyf&if;awGwnfaxmifa&;udk OD;pm;ay;zdk@
vnf ; qkH;jzwfygw,f? t+rJwrf;wyf rawmfOD;pD; ppfrif;}uD;tjzpf t*Fvdyfppfwyfu AdkvfcsKyf
L.C.Thomas u aqmif¶u G yf gw,f? tajymif;ta¶$@rSm PBF rsK;d cspw f yfom;awG repfem&
atmif Akv d cf sKyaf tmifqef;wd@k u awmif;qkad yr,fh r&wmawG&ydS gw,f? PBF wyfom;udk wyfz@JG
vku d f vufczH @kd wifjyayr,fh wOD;csi;f vufczH @kd om t*Fvyd u f qk;H jzwfygw,f? t*Fvyd pf um;rwwf
&if &mxl;wufzdk@rvG,fwmrdk@ t*FvdyfpmwwfwJh wkdif;&if;om;ppfAkdvfuom &mxl;wufzdk@
tcGifhtvrf; rsm;ygw,fwJh?
wyfrawmfopfrmS av#mufxm;wJh PBF rsKd;cspfppfAkdvfxJu okH;ykHwykHavmufom
0ifciG &hf ygw,f? rsK;d csp&f aJ bmftrsm;pk[m L.C.Thomas &J@wyfrawmfopfrmS ae&mr&=u
ygbl;? AdkvfcsKyfatmifqef;[m AkdvfcsKyf Thomas vufatmufrSm 'kwd,ppfrif;}uD;tjzpf
tr_xrf;zdk@ jiif;y,fvkduf+yD; 1945 atmufwkdbmrSm ppfwyfuxGufvkdufygw,f? AdkvfcsKyf
Thomas &J@wyfrawmfopfur kd 0ifcsiof el @J 0ifciG rhf &ol PBF rsKd;cspfwyfrawmfom;awGudk
pkaygi;f wJh jynfo@l &JabmftzG @J udk Adv k cf sKyaf tmifqef;uwnfaxmif+y;D vGwv f yfa&;wku d yf rJG mS
jynfo@l tiftm;tjzpf tok;H ðyygw,f?
uef'n D v D mcHuzG@J pnf;vdu k w f hJ t+rw
J rf;wyfrawmfopfrmS Armppfwyfe@J wkid ;f &if;
om;ppfwyfqdkwJh ppfwyf 2 wyf&Sdae+yD; &nf¶G,fcsufcsif;rwl=uygbl;? Armppfwyfu rsKd;cspf
&Jabmfa[mif;awG[m vGwfvyfa&;twGuf t*FvdyfudkvdkeDtpdk;&udk tcsdefra¶G; awmfvSef
ykeu f efr,ft h aetxm;rSm&Syd gw,f? tm%m&t*Fvyd t f pd;k &udu k muG,rf ,fo h [
l m wkid ;f &if;
om;ppfwyfyJjzpfygw,f? 'ga=umifh ppf+yD;acwfwyfrawmfrSm wOD;eJ@wOD; wbufeJ@ wbuf
r,ko H uFmjzpfwm[m rqef;ygb;l ? Ekid if aH &;cH,cl suf jyif;xefwphJ pfAv kd af wGvnf; ArmwyfxrJ mS
&Syd gw,f?
ppf+yD;acwf[m EkdifiHa&;Edk;=um;wufºuqkH;umvjzpfw,fvdk@ qdkEkdifygw,f? *syef
zufqpfuakd wmfveS w f u kd cf udk cf w
hJ hJ zqyvtzG@J csKy[ f m vGwv f yfa&;twGuf t*Fvyd u f kd yl;owf
aewJt h csed v f nf; jzpfygw,f? zqyv tzG@J xJu uJv G w GJ o hJ abmxm;eJ@ Ekid if aH &;yÉdyuQawG[m
taygif;toif;a&mif;&if;awG&Sd&m Armwyf&if;okH;&if;txd *,uf¶kdufvmygw,f? AdkvfcsKyf
atmifqef;uawmh EkdifiHa&;*kd%f;*%tuGJt+yJrSmrygbJ zqyvtzGJ@&J@acgif;aqmiftjzpf
trsK;d om;v_y&f mS ;r_ux kd ed ;f ausmif;Ekid zf @kd óu;yrf;aeyk&H ygw,f? uef'pD mcsKyt f & wyfrawmfopf
zJG@pnf;+yD; wESpft=um 1946 pufwifbmvrSm bk&ifcH Hubert Rance tpdk;&tzGJ@rSm
Adv
k cf sKyaf tmifqef; umuG,af &;wm0efcH jzpfvmygw,f? vGwv f yfa&;v_y&f mS ;r_ t&Sed t f [kef
jyif;xefvmwmudk pd;k &dro f al wGvnf;&Syd gw,f?
oD;jcm;vGwv f yfpmG aexkid &f vdrrhf ,fqw kd ahJ r#mv f ifch suef @J r[mrdwef @J vufw+GJ y;D *syef
ukd wdu k cf u
dk cf w
hJ hJ wkid ;f &if;om;vlrsK;d pkxrJ mS Arm}u;D pd;k rSmudk pd;k &dro f al wG&ydS gw,f? *syef vufeuf
cs+y;D r=umrD 1945 =o*kwv f rSm u&ifacgi;f aqmifapmbOD;}u;D eJ@ Sydney vleu D Karenistan
vd@k trnfwiG rf ,fh u&ifEidk if u H w kd nfaxmifvakd =umif; a':refprpf&@J ud, k pf m;vS,f T.L.Hughes
udk ajymbl;ygw,f? aemufyikd ;f rSm u&ifu, dk yf idk tf yk cf sKyaf &;e,fajr&zd@k awmif;qd=k uygw,f?
ArmeJ@ wkid ;f &if;om;vlrsK;d pku rdrw d @kd ar#mv f ifw h thJ wkid ;f jzpfajrmufvmzd@k óu;pm;ae
wke;f rSm Armwyfe@J wkid ;f &if;om;wyfukd b,fvódk u;udik rf vJqw dk jhJ y\emudk t*Fvyd &f ifqidk &f
ygw,f? e,fjcm;ppfwyfukd t*Fvyd f t&m&Sd ok@d r[kwf t*Fvyd u f okd pPm&Sw d hJ wkid ;f &if;om;t&m&Su d
}u;D =uyfz@dk pDpOfEidk af yr,fh Armwyf&if;&Sw d hJ jynfrppfwyfukd b,fvókd u;ukid rf vJqw kd jhJ y\emudk
t*Fvyd &f ifqikd &f wmygy?J 'Djy\emudak jz&Si;f &mrSm u&ifppfwyfut kd ok;H csz@kd qk;H jzwfvu dk yf Hk &yg
w,fw?hJ xdyw f ef;&mxl;udk u&ifppfAv kd af wGuakd y;vku d &f if wyfrawmf[m t*Fvyd q f ef@usiw f hJ
ArmppfAv kd vf ufatmufra&mufEidk b f ;l vd@k ppfrif;}u;D L.C.Thomas u ar#mv f ifch yhJ &Hk ygw,f?
'gayr,fh 'Dwu G u f ed ;f rSm;,Gi;f a=umif; 1949 u&ifawmfveS af &;u oufaojyaeygw,fw?hJ
t*Fvyd u f v kd ekd t
D pd;k &jyefvnftyk cf sKyw f hJ 1945 atmufwb dk mvrS vGwv f yfa&;&wJh
1948 *sefe0g&DvtxdjzpfwJh 2 ESpfausmfumvukd vGwfvyfa&;wkdufyGJjyif;xefwJhumvvdk@
Armbufujrifayr,fh t*Fvdyftzdk@uawmh tkyfcsKyfvkd@r&wJh qlylt=urf;zufwJhumvygyJ?
t*Fvyd t f yk cf sKyaf &; rxdra&mufjzpfaewke;f wjynfv;Hk rSm vufeufawGjyef@aewmrd@k t=urf;zuf
r_eJ@ wkdufckdufvk,ufr_vnf; 'DacwfrSm trsm;qkH;ygyJ? bkH&efol zufqpf*syefudk awmfvSefzdk@
&nfreS ;f csucf si;f rwloal wG ,m,Dvufw+GJ y;D vufeufuikd w f u dk yf GJ 0ifc=hJ uygw,f? 'gayrJh ppf+y;D vd@k
Ekid if aH &;t& ESv;Hk &nfwu dk yf qJG ifE&$J r,ft h csed af &mufvmawmhvnf; vufeufuikd t f =urf;zuf
wJh ppf"avh ukd razsmufEikd =f uygb;l ? 'ga=umifh olw@dk tzd@k Ekid if aH &;atmifyq JG wkd m[m t,ltq
csi;f rwloal wGaphpyfnEd‡ id_ ;f +y;D tay;t,lvyk w f m/ yl;aygi;f aqmif¶u G w f mr[kwaf wmhbJ &efou l kd
&Sm+y;D tðywfwu kd wf m (od@k ) vufeufcscikd ;f wmyJjzpfaea=umif; ar&Du,fv[efo;Hk oyfxm;wm
udk wifjyvku d yf gw,f?
a&›t S ygwrf mS u&ifppfAv kd af cgi;f aqmifww hJ yfrawmfta=umif; wifjyygr,f?
ÚÚÚÚ
tydik ;f (11)
oD&vd uFmEkid if H uef'®D rr› mS 1945 pufwifbmvtapmykid ;f uusi;f ywJn h vD mcHrmS ppf+y;D acwf
wyfrawmfopfuzdk @JG pnf;cJah =umif; t&iftygwu f usaemfwifjycJyh gw,f? wyfrawmfopfxrJ mS
yg0ifwhJ PBF wjzpfvJ Armwyfe@J wk id ;f &if;om;wyf[m wyfrawmfu}dk u;D pd;k zk@d ®yifqidk óf u;yrf;=uykH
ar&Du,fv[ef okH;oyfxm;wmudk igeJ@rwligh&efol tydkif; 11 rSm wifjyygr,f?
vGwv f yfa&;&csed rf mS wyfrawmfxyd w
f ef;&mxl;tm;vk;H udk u&iftrsK;d om;eJ@ PBF
wyfz@JG 0ifr[kww f hJ ppfAvkd af wGu &,lxm;ygw,f? ppfO;D pD;csKyu f Adv k cf sKy}f u;D prpf'eG ;f / avwyf
OD;pD;u apm&S;D ¶_;d / ppfqifa&;r–;u t*FvefEikd if H Sandhurst Adv k o f ifwef;ausmif;qif; Akv d rf ;–
apm=um'k;d / ppfaxmufcsKyu f apm'efeD pwJh u&iftrsK;d om;awGjzpf=uygw,f? axmufy@dk a&;eJ@
tcsujf yqufo, G af &;wyfz@GJ awGrmS vnf; u&ift&m&Sed @J u&ifppfom;u vlrsm;pkygy?J u&ifwyf
&if; 3 &if;/ ucsiw f yf&if; 2 &if;eJ@ csi;f wyf&if; 2 &if;u ppfAv kd pf pfom;awGukd t*Fvyd u f
pkaqmif;cJw h myg? vGwv f yfa&;&csed rf mS u&ift&m&Sed @J t*Fvyd pf pfrif&iS t f zG@J [m =oZmt&Sq d ;Hk
jzpfaeygw,f? 1949 *sefe0g&Dv 14 &ufae@rSmusif;ywJh wyfr–;nDvmcHudkwufa&mufwJh
xdyw f ef;t&m&Sd 33 OD;xJrmS PBF wjzpfvJ ArmppfAkdvfu 4 OD;om&Sd+yD; usefwyfr–;awG[m
wkdif;&if;om;t&m&Sdjzpfygw,f?
&JtzG@J rSmvnf; ppfrjzpfru D wnf;utr_xrf;cJw h hJ t*Fvyd -f Arm ujym;/ t*Fvyd -f
ukvm;ujym;/ a*:&cg;wyfom;eJ@ u&iftrsKd;om;awGuyJ }uD;pdk;ygw,f? ppfwGif;umv
wav#mufvkH; *syefudk wkdufcdk ufcJhwJh u&ifajymufusm;awG[m ppf+yD;oGm;ayr,fh vufeuf
udik af qmifxm;qJ jzpfygw,f? u&ift h usK;d pD;yGg;udu k muG,zf @kd vkw d ,fv@dk u&ifacgi;f aqmifyikd ;f u
,lqwmrd@k 1947 azazmf0g&rD mS KNU ac: u&iftrsK;d om;tpnf;t¶k;H udk wnfaxmifygw,f?
aemufawmh KNU vufatmufcH KNDO u&iftrsK;d om;umuG,af &;tzG@J qdw k hJ u&ifjynfo@l
ppfudk zGJ@pnf;ygw,f?
'ga=umifh vGwfvyfa&;&zkd@ zqyvtzJG@csKyfuóu;yrf;aecsdefrSm zqyv&J@ opPmcH
r[kwfwJh vufeufudkiftzGJ@awG trsm;tjym;&Sdaeygw,f? wyfrawmfopfukdOD;aqmifaewJh
u&ifeJ@t*Fvdyft&m&SdawGudk PBF wjzpfvJ ArmppfAkdvftodkif;t0kdif;u r,kHouFmjzpfaeyg
w,f? wyfrawmfrmS u&ifppfAv kd }f u;D pd;k aewmudk ArmppfAv dk uf rauseyfygb;l ? Ekid if jH cm; tul
tnD &,l+y;D u&ifu zqyvud ðk zwfcsvrd rhf ,fqw kd hJ aumvm[vudk Armowif;pmawGu
r=umc%azmfjy=uygw,f? Armacgif;aqmifwJhwyfrawmfay:aygufa&;udk uef'DnDvmcHu
&nfreS ;f cJah yr,fh vufawG@rSmawmh u&if }u;D pd;k Ekid af tmif t*Fvyd pf pfrpf&iS u f zefw;D aew,fv@kd
ArmppfAv dk af wGu ,lqygw,f?
Armwyf&if;awG rSm Armppf Akv d &f adS yr,fh t*Fvyd t f &m&S v d ufatmufrmS tr_xrf;
&wmyg? 'ga=umifh wyfrawmfopfrSm PBF wjzpfvJ ArmppfAkdvfr}uD;pdk;Ekdifatmif t*Fvdyf
ppfrpf&Sifu wrifvkyfaew,fvkd @Armbufu,lqygw,f? jzpfEdkif&if ArmppfAdkvftm;vkH;udk
wyfrawmfu xkwyf pfz@dk awmif t*Fvyd pf pfrpf&iS u f vkyEf ikd af =umif; Akv d rf ;– csKyaf [mif;armifarmif
u 1992 arv 9 &ufae@u ajymjywmudkvnf; ar&Du,fv[efu azmfjyxm;ygw,f?
wyfrawmfxJu ArmppfAdkvfxJrSmvnf; uGefjrLepfppfAkdvfeJ@ uGefjrLepfr[kwfwJhppfAkdvfqkd+yD;
tkyfpk 2 pk&Sdygw,f? wu,fawmh wyfrawmft&m&Sd 25 &mcdkifE_ef;uom zqyvtzGJ@udk
axmufcw H mjzpfw,fv@kd 1948 azazmf0g&D 9 &ufae@xkwf t*Fvyd pf pfrpf&iS t f pD&ifcpH mrSm
azmfjyxm;ygw,fw?hJ
wyfrawmfopfrmS ArmppfAv dk t f a&;rygwmudk Armacgi;f aqmifyikd ;f u oabmayguf
ygw,f? t*Fvyd ef @J awmufav#mufvufwcGJ w hJ hJ u&ifppfAv dk af wG wyfrawmfopfrmS }u;D pd;k aewm
udk tEœ&m,fv@kd Armbufu,lqygw,f? u&ife@J t*Fvyd af cgi;f aqmifwhJ wyfrawmfopfxu J dk
r0ifcsio f el @J 0ifciG rhf &olawGupkd ak ygi;f +y;D Adv k cf sKyaf tmifqef;u jynfo@l &JabmftzG@J udk wnf
axmifvu kd yf gw,f? jynfo@l &J@abmf[m zqyvvufatmufcjH zpfayr,fh Akv d cf sKyaf tmifqef;&J@
udk,fykdifppfwyftjzpf v_yf&Sm;w,fvdk@ ar&Du,fv[efu okH;oyfygw,f? vGwfvyfa&;&csdef
rSm jynfo@l &Jabmf wode;f avmuf&v dS m+y;D tpd;k &ukq d ef@usiw f hJ &JabmfjzLeJ@ axmufcw H hJ &Jabmf0g
qk+d y;D ESpjf crf;uGo J mG ;ygw,f?
'DtawmtwGi;f umuG,af &;0ef}u;D Akv d v f ufsmeJ@ u&ifppfO;D pD;Adv k cf sKy}f u;D prpf'eG ;f
wk@d &J@ vufatmufcrH [kww f hJ uk, d yf idk t f &Hwyfz@GJ udw k nfaxmifz@kd tm%m&qd&k , S v f pfygwu D
pDpOfygw,f? qd&k , S vf pfygwaD cgi;f aqmif OD;ausm+f ird ;f tdrrf mS Armacgi;f aqmiftcsK› d r=umc%
qkaH wG@=u+y;D u&ife@J t*Fvyd }f u;D pd;k wJw h yfrawmfukd toGiaf jymif;zd@k aqG;aEG;a=umif; aemiftcgrmS
Advk cf sKyaf rmifarmiftjzpfxif&mS ;vmwJh Akv d }f u;D armifarmif&@J 1947 ae@pOfrw S w f rf; Diary
azmfjyxm;ygw,fw?hJ uGejf rLepfppfAv kd uf tEœ&m,fay;Ekid w f mudak qG;aEG;=uayr,fh u&ifppfAv kd ef @J
t*Fvdyftvdkawmf&d Adkvfvufsmukdz,f&Sm;Ekdifa&;ukdom t"duaqG;aEG;a=umif; Adkvf}uD;
armifarmif&@J ae@pOfrw S w f rf;rSmazmfjyxm;wmudk ud;k um;xm;ygw,f?
1947 =o*kwfv 1 &ufae@rSm OD;ausmf+idrf; jynfxJa&;0ef}uD;jzpfvmwJhtcgrSm
qdk&S,fvpfygwDeJ@ zqyvopPmcH ukd,fyk dift&Hwyf&if;wnfaxmifzkd@ tcGifhtvrf; ay:ayguf
vmygw,f? uGejf rLepfr[kww f hJ jynfo@l &Jabmfe@J wyfrawmfopfx0J ifciG rhf &olawGukd pnf;¶k;H
odrf;oGif;+yD; txl;t&H&JwyfzGJ@wnfaxmifzdk@jzpfygw,f? Adkvfarmifarmif/ Adkvfatmif}uD;/
Adv
k cf ifarmifuav;/ Akv d af e0if;eJ@ OD;ausm+f ird ;f wd@k 1947 =o*kwv f rSmawG@qk+H y;D UMP ppf&w J yfz@JG
wnfaxmifz@kd aqG;aEG;ygw,f?
UMP ppf&w J yf&if;wnfaxmif+y;D ygwu D u kd sm;uefwu hJ pd uP kd Adv
k vf ufsmu rvdv k m;
bl;vk@d qk&d , S v f pfawGbufu ,lqygw,f? u&iftrsK;d om;eJ@ tusiyhf suAf rmawGukd &JtzG@J u
xkwyf pfz@kd OD;ausm+f ird ;f u Akv d v f usmf ud! k e¸ =f um;+y;D 1948 arvrSm tdE, dN udk aq;ukxu G o f mG ;
ygw,f? ,m,DjynfxaJ &;0ef}u;D vkyw f hJ Akv d vf usmf [m OD;ausm+f ird ;f &J@!¸e=f um;csuu f kd qef@usi+f y;D
&JtzG J@u u&ifeJ@ tusifhysufArmawGudk UMP ppf&x J oJ iG ;f vdu k af =umif; 1984 pufwifbm
28 &ufu OD;ausm+f ird ;f aemufa=umif;jyefajymqkw d mudk Adv k cf sKyaf rmifarmifu rSww f rf;wif
xm;ygw,f? a&›t S ygwt f ydik ;f 12 rSm wyfrawmfxu J u&if-Armwif;rmr_ ayguu f rJG ,fh tajc
taea&muf&v dS myku H dk wifjyygr,f?
ÚÚÚ
tydik ;f (12)
tydik ;f (13)
tm%m&zqyvtpd;k &udk axmufcw H hJ u&iftyk pf k eJ@ Armtkypf w k bufe@J wbuf r,ko H uFm
jzpfvm&mu vufeufuikd yf ÉdyuQjzpfygG ;&a=umif; ar&Du,fv[efok ;H oyfwmudk ige@J rwlig&h efol
tydik ;f 13 rSm wifjyygr,f? ocifoef;xGe;f &J@ AuyuGejf rLepfawG olyek x f prSm u&ife@J ucsif
wyf&if;awGu zqyvtpdk;&udk umuG,faewmrdk@ jynfaxmifpkxJrSm u&ifjynfe,fudk
wnfaxmifEkdifvdrfhr,fvdk@ u&ifacgif;aqmifydkif;u ,kH=unfcJhykH&ygw,fwJh? aemufydkif;rSm
uGejf rLepf/ jynfo@l &Jabmfe@J awmcdw k hJ wyfrawmfwyf&if;awG pkaygi;f ykeu f efawmhvnf; u&if/
ucsiw f yfawGuyJ zqyvtpd;k &bufu wku d af y;&ygw,f? 'gayrJh zqyvtpd;k &eJ@ Arm ppfAv kd f
awG aqG;aEG;n‡Ed id_ ;f +y;D 1948 arvrSm vuf0n J ! D w G af &;vkyzf @kd uGejf rL epfuudk rf;vSr;f wJt h cgrmS
u&ifacgi;f aqmifyikd ;f [m zqyvukd r,ko H uFmjzpfvmygw,f? uGejf rLepfukd vGw+f ird ;f csr;f omcGihf
ay;+y;D tm%mcJaG 0,l=uzd@k pOf;pm;wJt h pDtpOfjzpfwma=umifh t&iftwkid ;f pcef;oGm;vd@k rjzpf
awmhb;l vd@k u&ifacgi;f aqmifyikd ;f u ,lqvmyk&H w,fv@kd ar&Du,fv[efuqdyk gw,f?
1948 rwfvrSm AuyuGejf rLepf awmcdak wmh uGejf rLepfe@J &if;ES;D wJh Armwyf&if;awG
udk wdkufcdkif;&if; jy\emay:Edkifwma=umifh KNDO u&ifjynfol@ppfudkwkdufckdif;zdk@ wyfrawmf
OD;pD;csKyu
f qk;H jzwfa=umif; Akv d cf sKy}f u;D prpf'eG ;f &J@ 1980 xkwf uk, d af wG@rSww f rf;rSm azmfjyxm;
ygw,f? 'gayrJh wcsK› ad e&mawGrmS ppf0efxrf;eJ@ UMP ppf&u J vnf; uGejf rLepfuw kd udk af e wmrd@k
KNDO u&if j ynf o l @ ppf e J @ xd a wG @ vmwmrsKd ; vnf ; &S d y gw,f ? 'D = um;xJ “+id r f ; csrf ; a&;
ajymufusm;” u&iftzJ@G u tpd;k &aiGwu kd uf kd 0ifazmufwmrsK;d vnf; &Syd gw,f? tpd;k &bufu
wkud af y;wJt h yk pf ak wGt=um; yÉdyuQjzpfvmwmygy?J 1948 =o*kwv f 14 &ufae@rSm UMP u&if
ppf&u J wHaG w;udo k rd ;f vku
d af wmhrS u&ifol ykeu f kd yDyjD yifjyif jrif&ygw,f? aemufEpS yf wfavmuf
=umawmh oxkHeJ@ usKdufQrDu u&ifppf&JawG awmcdk=u+yD;/ =o*kwfv 30 &ufae@rSm KNDO
u&ifjynfo@l ppftzJ@G u oxkeH @J armfv®rifuo kd rd ;f vduk yf gawmhw,f?
'D v d k t ajctaejzpf v mwmrd k @ zqyvvuf a tmuf c H txl ; t&H & J w yf z G J @ uk d
Adkvfatmif}uD;uacgif;aqmif+yD; ppf0efxrf;wyftjzpf wdk;cs›JzJG@pnf;zdk@ 0ef}uD;csKyfOD;Eku 1948
pufwifbm 9 &ufae@u trde@f xkwjf yefvu kd w
f m jzpfygw,f? u&ifppfAv kd af wG}u;D pd;k wJh ppf¶;Hk rSm
Adv
k af tmif}u;D udk ae&may;+y;D ppf0efxrf;wyf zG@J cdik ;f wm[m u&ifph pftiftm;udk wk@H jyefz@kd jyifqif
wmjzpfw,fvdk@ ar&Du,fv[efu okH;oyfygw,f? vufeufudkifyÉdyuQav;awGjzpfwmudk
csucf si;f ajz&Si;f Edik af tmif ppf0efxrf;wyfz@JG wnfaxmifwm[m Adv k }f u;D armifarmif&@J tpDtpOf
jzpf[efwlygw,f? ppf0efxrf;wyfzJG@pnf;wm[m a&&SnfpDrHudef;jzpfw,fqdk&ifawmh tpdk;&
vufatmufcH vufeufuikd t f zJ@G tpnf;xJrmS Armhppftiftm;}u;D xGm;vmatmif pDpOfwmyJv@dk
ajymEdik yf gw,fw?hJ
'ga=umifh 1948 pufwifbmva&mufawmh OD;Ektpd;k &vufatmufrmS &nf¶, G cf suf
csif;rwlwJh vufeufukdiftiftm;pk}uD;ESpfpk txift&Sm;ay:xGufvmygw,f? 'Dtkyfpk 2 pku
awmh t*Fvdyftvdkawmf&d vuf,mtiftm;pkeJ@ PBF wjzpfvJ ArmppfAdkvf}uD;pdk;wJh vuf0J
tiftm;pkv@dk qdyk gw,f? wyfrawmfu u&ifppfAv dk /f KNDO u&ifjynfo@l ppfwyfz@JG eJ@ OD;wifxÉG f
OD;aqmifwJh jynfaxmifpkt&HwyfzJG@[m vuf,mtiftm;pkjzpfygw,f? Adkvfae0if;&J@ wyf&if;
4/ awmrcdw k AhJ rmppfAv kd pf pfom;/ ppf0efxrf;wyf/ aus;¶GmumuG,af &;eJ@ Ekid if aH &;orm; cg;yku d f
aqmifwyfawG[m vuf0Jtiftm;pkrSm yg0ifygw,f?
vufeufuidk t f iftm;pk 2 pk tm;®yifaecsed rf mS yk}H u;D csw J› mrsm;vGe;f wJt h wGuf *sy;kd u
vdyf jzpfomG ;wmu rsm;ygw,fw?hJ wbufe@J wbuf r,ko H uFmjzpfaecsed rf mS tquftoG,f
cufcw J mrd@k yk}H u;D csw J› o hJ wif;awG acwfpm;ygw,f? 'Dvkd tquftoG,jf ywfaewmrd@k e,frmS
b,fvjdk zpfysuaf ew,fqw kd mudk zqyvtpd;k &a&m KNU u&iftrsK;d om;tpnf;t¶k;H yg odEikd f
zd@k rvG,yf gb;l ? 'Dvt kd cgrmS &efuek ef @J rEœav;u Armowif;pmawGu rD;avmif&m avyif=h u
ygw,f? "g;jywku d rf /_ Ekid if aH &;t=urf;zufr_ pwmav;awGukd Ekid if aH &;vky}f urH }_ u;D ozG,f yk}H u;D cs+J› y;D
owif;a&;=uwJhtwGuf óu=um;óu=um; woD;wjcm;jzpfyGg;wJh t=urf;zufr_av;awG[m
Ekid if aH wmfqef@usiaf &;v_y&f mS ;r_}u;D ozG,f ay:xGuv f mygawmhw,f?
vufeufudkifyÉdyuQ wkd;yGg;vmavav vuf,mtiftm;pkeJ@ vuf0Jtiftm;pk
t=um; r,kHouFmjzpfr_awG rsm;vmavavjzpfygw,f? 'D=um;xJ u&ifudkulnD+yD; zqyv
tpd;k &udðk zwfcsz@kd &nf¶, G af =umif; a&;xm;wJph meJ@twl t*Fvyd pf pfAv kd af [mif; Alexander
Campbell &efue k rf mS tzrf;cH&wJt h cgrmS u&ife@J t*Fvyd u f zqyvtpd;k &udðk zwfcsb@kd &nf¶, G f
w,fqw kd hJ ArmppfAv kd ef @J qd&k , S vf pfawG&@J ,k=H unfcsu[ f mvnf; ydrk ckd ikd rf mvmygw,f? t*FvefrmS
Campbell uka d xmufco H l vufwqkypf mom&Sad yr,fh t*Fvyd v f yk }f urH }_ u;D ozG,f yk}H u;D cs+J› y;D
Armowif;pmu rD;avmif&mavyifyh gw,f?
'Dtcsed rf mS wHaG w;/ oxkeH @J armfv®rifuo dk rd ;f ydu
k x
f m;wJh u&ifoyl ek ef @J OD;Ektpd;k &
+ird ;f csr;f a&;vkyEf ikd af tmif ppfO;D pD; Adv k cf sKy}f u;D prpf'eG ;f =um;0ifaqmif¶u G af y;wmudk ArmppfAv kd f
awGu rauseyf=uygb;l ? aemufawmh 1948 Ed0k ifbm 13 &ufae@rSm weoFm&De@J {&m0wDwikd ;f
yg0ifwJh oD;jcm;vGwfvyfwJh u&ifjynfe,f wnfaxmifcGifhay;zdk@ awmif;qkdvmwJhtwGuf
jynfaxmifpu k zkd suq f ;D zd@k }upH nfwmjzpfa=umif; Armowif;pmawGu a&;=uygawmhw,f? ppf
0efxrf;wyf[m tEœ&m,fay;Edik af =umif; u&ifacgi;f aqmifawG oabmayguv f mygw,f?
Campbell tzrf;cH&+y;D aemufwae@ pufwifbm 19 &ufae@rSm jynfaxmifpk t&H
wyf&J@acgif;aqmif u&ifeJ@&if;ESD;ol OD;wifxGÉf towfcH&ygw,f? vufonfray:ayr,fh
qd&k , S vf pfygwv D ufcsujf zpfa=umif; &Jrif;}u;D OD;atmifcsed u f odwt hJ wGuf OD;atmifcsed f tvkyf
ðzwfcHvkduf&ygw,f? OD;wifxGÉfudkowfypfzdk@ Akdvfatmif}uD;upDpOfwmjzpfa=umif; u&if
ppfAdkvfawGu t*Fvdyft&m&Sdudkajymjywmudkvnf; 1949 *sefe0g&D 8 &uf &efukef-vef'ef
oHóu;pmrSm azmfjy xm;ygw,f? 1948 'DZifbm 24 &ufae@rSm +rw d cf ¶dik yf avm®r› c&pf,mef
bk&m;&Sdckd;ausmif;xJudk ppf0efxrf;u vufypfAkH;ypfoGif;vkd@ u&if 80 aoqkH;&ygw,f? ppf
0efxrf;eJ@ qd&k , S v f pf&@J u&ifqef@usiaf &;udk KNDO u&ifjynfo@l ppfu vufw@Hk jyefyg awmh
w,f? 1948 ESpu f ek yf ikd ;f rSm ppf0efxrf;wyfz@JG w&mausm&f adS =umif; ppftpd;k &xkwf wyfrawmf
ordkif; pwkwˆwJGrSm a&;xm; ayr,fh yavm®r›vlowfyGJudkawmh razmfjyygbl;?
a&›Stygwf tydkif; 14 rSm jynfwGif;ppfjzpfyGg;ykHukd wifjyygr,f?
ÚÚÚ
tydik ;f (14)
&efoal wG0idk ;f aevd@k &efuek tf pd;k &vk@d emrnf&aewJh zqyvtpd;k &qufvuf&iS o f efEidk yf uHk kd ige@J
rwlig&h efol tydik ;f 14 rSm ar&Du,fv[efu &Si;f jyxm;ygw,f? wyfrawmfu&ift&m&Sad wG[m
1948 ESpfukefydkif;txd ysOf;rem;c¶dkifrSm uGefjrLepfolykefudkwdkufcdkufcJhygw,f? zqyv tpdk;&
toufqufEikd zf @kd twGuf u&ifwyf&if;awGu uGejf rLepfupkd pfqifaewke;f zqyvvufatmufcH
Armjynfo@l ppfu jrpf0u|e;f ay:u u&if¶mG awGukd wk u d cf u
dk =f uygw,f? 'Dvt kd ajctaea=umifh
wyfrawmf u&ifwyf&if;/ KNDO u&ifjynfo@l ppfe@J u&ifEidk if aH &;tkypf ak wG aygi;f pnf;rd+y;D
zqyvtpd;k &udk awmfveS zf @kd pDpOfvm&wmjzpfygw,fw?hJ
jrpf0u|e;f ay:u u&if-ArmyÉdyuQawG[m &efuek q f ifajczk;H txdysEH› @HS vmvd@k 1949
*seef 0g&rD mS tif;pdet f pd;k &vufeufwu dk u
f kd KNDO u&ifjynfo@l ppfu0ifp;D +y;D &efuek u f kd 0kid ;f
xm;Ekid w
f t hJ ajctaexd jzpfvmyg w,f? ppf0efxrf;/ wuUov kd af usmif;om;eJ@ vlayvlawawGukd
tpd;k &u vufeufay;+y;D u&ifuw kd u kd cf ikd ;f &wJt h csed t f cgygy?J tif;pde/f =unfjh rifwidk /f prf;acsmif;eJ@
tvku H u&if&yfuu G af wGukd Armjynfo@l ppfuypfcwfvmwJt h wGuf KNDO u&ifjynfo@l ppfu
®rj› yifu u&ifwyfawGukd ppfual wmif;+y;D tif;pdew f 0ku d rf mS ae&m,lxm;ygw,f? u&if&yfuu G f
em;rSmaexdik w f AhJ rmawG[m tpd;k &tultnDr&vd@k awG@&mvufeufe@J ckcu H muG,af e&ygw,f?
tif;pdet f ajctae qd;k 0g;vmwma=umifh tm¶kaH jymif;oGm;atmifvyk zf @k d KNU acgi;f aqmif
apmbOD;}uD;u awmifiltajcpkdufwJh wyfrawmf u&ifwyf&if; 1 u wyfr–;Akdvfr–;}uD;
apmrif;armifukd tultnDawmif;wJt h wGuf 1949 *seef 0g&v D 27 &ufae@rSm u&ifwyf&if;
1 u awmifiludk odrf;vdkufygawmhw,f? azazmf0g&Dv 2 &ufae@rSm tif;pdefukd u&ifodrf;+yD;
&efuek ef @J 4 rdik u f mG txd csw D ufEidk cf yhJ gw,f? ppfom;/ &J/ ppf0efxrf;/ jynfo@l ppf/ ausmif;om;eJ@
vlayvlawawGpak ygi;f +y;D ckcEH idk w f t hJ wGuu f &ifx h ;dk ppf &yfwef@oGm;ygw,f? ig;vavmuf=umwJh
tif;pdew f u dk yf rGJ mS tustqk;H rsm;+y;D 1949 arva&mufrS tpd;k &u tif;pdeu f dk jyeford ;f Ekid yf g
w,f? ar®r/› jynf/ rdwv ˆD m/ rEœav; pwJ h ®r}› u;D awGvnf; olyek v f ufatmufusa&mufcyhJ gw,f?
zqyvtpdk;&[m KNDO u&ifjynfol@ppfukd w&m;r0ifa=umif;a=unm+yD;
u&ifppfAdkvfawGudk &mxl;uz,f&Sm;um wyfrawmf ppfOD;pD;AdkvfcsKyf}uD;prpf'Gef;ae&mudk
Adv
k af e0if;eJ@ tpm;xk;d vku d yf gw,f? awmifiu l jkd yeford ;f zd@k ucsiw f yf&if; 1 &J@ wyf&if;r–; aemfqikd ;f
udk Akv d af e0if;trde@f ay;wJt h cgrmS aemfqikd ;f u olyek ef @J yl;aygi;f vdu k yf gw,f? 1949 azazmf0g&v D rSm
wyfrawmf[m tpdwpf w d tf r$mr$m uGaJ eyg+y?D uGejf rLepf/ jynfo@l &Jabmfe@J u&ifoyl ek &f @J xk;d ppfudk
zqyv tpd;k &[m jzpfovdv k pl +k y;D ckcw H u dk cf u kd af e&ygw,f? 2 em&Davmufppfoifwef;ay;+y;D
wku d cf idk ;f wmjzpfw,fv@dk ppf0efxrf;acgi;f aqmif Adv k af tmif}u;D u 1992 arv 8 &ufae@u
ajymygw,fw?hJ
u&ifawmfveS af &;p+y;D r=umrD tr_xrf; oydwaf rSmufwt hJ wGuf zqyvtpd;k & ®yuGJ
awmhrvdk jzpfomG ;ygw,f? u&ifuw kd u dk zf @kd twGuf uGejf rLepfukd vGw+f ird ;f csr;f omcGiahf y;+y;D pnf;¶k;H
odr;f oGi;f zd@k Adv k af e0if;wifjywmudk qd&k , S v f pfygwu D vufrcHwma=umifh qd&k , S vf pf0ef}u;D awG
udk xkwyf pfz@kd Adv k af e0if;u 0ef}u;D csKyOf ;D Ekukd wdu k w f eG ;f wJt h wGuf 1949 {+yv D rSm qk&d , S vf pf
0ef}u;D 5 OD; Ekwx f u G of mG ;ygw,f? qk&d , S v f pf&@J tdraf pmifah cG;}u;D rvkycf siaf wmhb;l vd@k Adv k af e0if;
u ajAmifajym+y;D ocifoef;xGe;f eJ@ taygi;f ygueG jf rLepftcsK› u d kd tpd;k &tzG@J xJoiG ;f zd@k Akv
d af e0if;u
OD;EkudkwkdufwGef;a=umif; OD;ausmf+idrf;jyefajymjywmudk 1984 pufwifbmv 26 ae@pJGyg
Advk af rmifarmif&@J awG@qkaH r;jref;cef;rSm azmfjyxm;ygw,f?
'gayrJh uGejf rLepfe@J vufwzJG @kd udpu P kd 0ef}u;D csKyOf ;D Eku vufrcHygb;l ? qk&d , S v f pfawG
e,fqif;+y;D olyek Ef rdS ef if;a&;twGuf pnf;¶k;H a&;qif;zd@k omOD;Eku!¸e=f um;ygw,f? a0zefwhJ &efuek f
pme,fZif;awGukd t=urf;zufwu dk cf u dk v f @kd qd&k , S v f pfygwD emrnfysuaf ecsed v f nf; jzpfygw,f?
qd&k , S vf pfacgi;f aqmifawG[m *syef@acwfrmS vlxt k zG@J tpnf;wnfaxmifz@kd róu;pm;bJ ppf+y;D
acwf vGwfvyfa&;v_yf&Sm;r_rSm yg0ifEkdifzdk@&nf¶G,f+yD; ykef;atmif;aecJhwma=umifh OD;ausmf+idrf;/
OD;baqG/ ocifwif pwJh qd&k , S v
f pfacgi;f aqmifawGrmS ocifp;kd eJ@ tjcm; uGejf rLepfacgi;f aqmif
awGvkd ausmaxmufaemufcH vlxt k zJ@G tpnf; r&S=d uygb;l ? vGwv f yfa&;&awmhvnf; tpd;k &
&mxl;udk qd&k , S vf pfuyJ&,lwma=umifh vlxek @J reD;pyfwhJ t*Fvyd u f vkd ekd tD &m&Sad wGvkd jzpfae
ygw,fw?hJ
'Dvdk vlxktiftm;r&SdwJh qkd&S,fvpfygwD[m olykefESdrfeif;a&;twGuf t&ifu
odu|r;f cJw
h hJ a'ocHvufeufuikd t f zG@J awGukd jyefqufo, G +f y;D ppf0efxrf;wyfrmS vlrsm;vmatmif
pnf;¶k;H odr;f oGi;f &ygw,f? &Jabmfa[mif;/ t&nftcsi;f rrDv@kd wyfrawmfxrJ 0if&ol/ tvkyrf &Sd
wJh v,form;/ tvkyo f rm;eJ@ vlq;kd "g;jyawG aomif;ajymif;axGvmyg0ifaewJh ppf0efxrf;wyf
[m tykyftodk;-rdv†mtkd;}uD;eJ@wlw,fvdk@ Adkvfatmif}uD;u 1992 arv 8 &ufae@u ar&D
u,fv[efudk ajymjyygw,f? Adkvfatmif}uD;&J@ ppf0efxrf;rdv†mtkd;}uD;udk vufeufypPnf;
axmufyo hH [ l m qk&d ,
S vf pfygwjD zpfygw,f? uGejf rLepfuw kd ukd af ewJh v,fa0;ocif=unf&edS ef @J
rdwv Dˆ mq&mxDw@dk vdk e,facgi;f aqmifawGukd vufeufypPn;f axmufyzhH @kd Adv k af e0if;wk@d tzG@J u
pDpOf&ygw,f? a'ovkHðcHa&;twGuf a'ocHjynfol@ppfeJ@ tpdk;&yl;aygif;+yD; olykefudkwkduf&wm
jzpfa=umif; 1993 azazmf0g&D 10 &ufae@rSm ocif=unf&edS u f ar&Du,fv[efuakd jymjyygw,f?
ykefukefr_t&SdefaooGm;awmhrS qkd&S,fvpfygwD[m vlxktzJG@tpnf;udk pwif
wnfaxmifygw,f? qk&d , S v f pfygwu D adk xmufc&H if pD;yGg;a&;tcGix hf ;l av;awG cHpm;=u&ygw,f?
1956 rSm Adv k af tmif}u;D &J@ ppf0efxrf;rdvm† tk;d }u;D [m jyLapmxD;qdw k hJ trnfopfe@J qd&k , S v
f pf
ygw&D @J cg;ykud af qmifwyfjzpfvmygw,f? olyek Ef rdS ef if;a&;rSmyg0ifun l cD w hJ hJ e,facgi;f aqmifawG
xJrmS zqyvv$waf wmftrwfjzpfvmolawGvnf;&Syd gw,f? olyek t f iftm;usqif;vmavav
qkd&S,fvpftzGJ@tpnf;awG tm;aumif;vmavqkdovdk jzpfvmygw,f? a&›Stygwf tydkif; 15
rSmawmh wyfwiG ;f wif;rmr_e@J t&yfom;-ppfom;qufqaH &;jy\emudk wifjyygr,f?
ÚÚÚ
tydik ;f (15)
uGejf rLepfe@J wdik ;f &if;om;awmfveS af &; tenf;i,ft&Sed af ovmvk@d zqyvtpd;k & touf¶LS
acsmifp ðycsed rf mS KMT w¶kwjf zL usL;ausm0f ifa&mufre_ @J ñuaH wG@&ygw,f? jynfwiG ;f ykeu f efru _ kd
&ifqikd wf ek ;f u tpd;k &wyf[m a'ocHvufeufuikd t f yk pf ek @J em;vnfr, _ +l y;D yl;wGaJ qmif¶u G Ef idk cf hJ
ayr,fh tiftm;}uD;rm;wJh KMT w¶kwfjzLwyfudk &ifqdkifwJhtcgrSmawmh 'Denf;udkokH;vdk@ r&
awmhygb;l ? wyfrawmf&@J &efoo l pfay:ayguv f mykH “ar&Du,fv[ef” ok;H oyfxm;wmudk ige@J
rwligh&efol tydkif; 16 rSm wifjyygr,f? wyfrawmfðyjyifa&;udkaqG;aEG;wJh 1952 wyfr–;rsm;
nDvmcHusi;f ycsed rf mS KMTw¶kwjf zLwyfom; waomif;ausmf jrefrmjynfxaJ &mufaeyg+y?D
KMT w¶kwjf zLwyfawG usL;ausmv f mwmeJ@ 'k-Adv k rf ;– }u;D armifarmif ppf¶;Hk udk jyef
a&mufvmwm[m wyfrawmfðyjyifa&;rSm t"duuswJhtcsuf 2 csufjzpfw,fvdk@ ar&D
u,fv[efu ok;H oyfygw,f? u&ifoyl ek u f 2 ESpcf zJG rf;qD;xm;wJh Adv k rf ;– armifarmif[m pdwrf ygh
wyge@J wyfxjJ yefvmoljzpfygw,fw?hJ u&ifoyl ek &f @J tusO;f om; Adv k rf ;– armifarmifukd c&pf,mef
uufovpfbkef;}uD;wyg;u orRmusrf;pmtkyfawG r=umc%vmay;ygw,f? tvif;a&mif
ppfqifa&;a=umifh 1951 =o*kwv f 21 &ufae@rSm vGwaf jrmufvmawmh Adv k rf ;– armifarmif[m
uufovpfbmom0if jzpfaeyg+yD? uufovpfbkef;}uD;vkyfzdk@ pdwful;ayr,fh tcsdef,l+yD;
wjznf;jznf;vkyzf @kd bk&m;ausmif;ut}uaH y;xm;wke;f wyfxjJ yef0ifz@kd a&mif;&if;rdwaf qGawGu
qGJaqmifwma=umifh Adkvfr–;armifarmif[m pdwfryghwygeJ@ ppf¶kH;udk jyefa&mufvmwm jzpfyg
w,fw?hJ
uk,d ehf nf;uk,
d [
hf efe@J jzpfovdk jynfwiG ;f ppfuw dk udk cf u
dk cf whJ w hJ yfrawmfukd A[dck sKyu f idk f
r_e@J tkycf sKyw f hJ acwfrD t+rw J rf;wyfrawmftjzpf toGiaf jymif;&mrSm Adv k rf ;– armifarmif[m
t"duusw,fvdk@ tJ'DacwfudkrDvdkuf wJh ppfAkdvftrsm;pku ajymygw,fwJh? wyfrawmf
tm;aumif;vmatmif ðyjyifajymif;vJ&if; Adv k af rmifarmife@J Adv k af tmif}u;D wd@k wyfxrJ mS =oZm&Sd
vmwmygyJ? 'gayr,fh KMT w¶kwjf zLwyfawGom a&mufrvmbl;qd&k ifawmh OD;pD;t&m&S&d @J
tpDtpOfukd wyfr;– awGu tvG,w f ulvufcrH ,fr[kwb f ;l vd@k ar&Du,fv[efu jrifygw,f?
w¶kwjf ynfwiG ;f ppfrmS ppf¶;H_ wJh KMT w¶kwjf zLwyf&if;tcsK› d rdom;pkawGe@J twl 1950 rSm
&Sr;f jynfxJ usL;ausmf 0ifa&mufvmygw,f? 1951 a&mufawmh KMT wyfawGukd tar&duef
av,mOf/ vufeufeJ@ &duQm axmufyHhaeyg+yD? 1952 rSm KMT tiftm; waomif; ESpaf xmif
avmuf &Sad e+y;D 1953 a&mufawmh &Sr;f jynfawmifyikd ;f u rdik ;f qyf[m av,mOfqif;Edik w f hJ
KMT pcef; jzpfaeyg+yD?
AkdvfcsKyf}uD;vDrDacgif;aqmifwJh KMT wyfawG[m tar&duef CIA tultnDeJ@
,leefe,fudkjyefodrf;Edkifzdk@ óu;pm;ygw,f? 1951 rSm ESpf}udrf xdk;ppfqifayr,fh t}uD;tus,f
wyfvefvmwJt h wGuf jrefrmjynfrmS a& &Snpf cef;csz@kd pDpOfygawmhw,f? bde;f vkyif ef;eJ@ &HyaHk iG&mS
+y;D e,fpyfuo kd rd ;f oGi;f wma=umifh usKid ;f wk/H ud;k uef@eJ@ xdik ;f e,fpyfa'o[m KMT vufatmufcH
jzpfvmygw,f? e,fpyfa'orSm vrf;azmuf wHwm;aqmuf+y;D tpd;k &ozG,}f u;D pd;k wJt h jyif Arm
tpd;k &udðk zwfcsz@kd vnf; KMT w¶kwjf zLu a'ocHawGukd ajrm‡ ufay;ygao;w,f? KNDO u&if
jynfo@l ppfe@J vnf; KMT w¶kwjf zLu r[mrdwzf @JG ygw,f? 'gayrJh OD;Ektpd;k &eJ@ ppfacgi;f aqmifawG
t}uD;tus,f pd k;&drfaewmu KMT w¶kwfjzLr[kwfbJ uGefjrLepf w¶kwfeDjzpfygw,f? KMT
tºuif;tuseu f kd acsre_ ;f zd@k &nf¶, G +f y;D w¶kwu f eG jf rLepfwyfawG tvk;H t&if;eJ@0ifa&mufvm+y;D
wjynfv;Hk udo k rd ;f oGm;rSmudk awG;a=umufaewmygy?J ud&k ;D ,m;u|e;f pG,rf mS vnf; w¶kwu f eG jf rL
epfe@J tar&duef ppfjzpfae+yrD @kd jrefrm-w¶kwef ,fpyfrmS tar&duefu 'kw, d ppfrsuEf mS zGihf
rSmudkvnf; pdk;&drf=uygw,f?
a&mifpo Hk yl ek ef @J KMT w¶kwfjzLwyfawG pcef;cs&m &Srf;jynfudk 1950 ESpfv,frSm
rm&S,af vmppftyk cf sKyaf &; a=unmwJt h wGuf wyfrawmft&m&S[ d m a'oEœ&tkycf sKyaf &;udyk g
wm0ef,lvm&ygw,f? jynfrrSm olykefESdrfeif;a&;vkyfwkef;u a'ocH Armjynfol@ppfeJ@ yl;wJG
vkyu f ikd cf w
hJ hJ wyfrawmft&m&Sad wG[m &Sr;f jynfrmS awmh a'ocHe@J vufwzGJ @kd aeaeomom &Sr;f
pum;awmif ajymwwfwmr[kwyf gb;l ? a'ocHukd pmemaxmufxm;jcif;r&Sw d t hJ wGuf &Sr;f jynf
rSm rm&S,af vmppftyk cf sKyaf &; 2 ESpu f sio hf ;Hk pOf umv wyfrawmf[m tawmfav; emrnfysuf
oGm;ygw,f? jynfrrSm uGefjrLepf/ KNDO/ u&ifjynfo@l ppfe@J tjcm;a&mifpo Hk yl ek uf kd wdu k cf ukd f
aeqJjzpfwhJ wyfrawmf[m &Sr;f jynfrmS vnf; rm&S,af vmppftyk cf sKyaf &; usio hf ;Hk aewJt h wGuf
rEdik rf eif;jzpfawmhr,ft h ajctaeudk &ifqidk af e&ygw,f? ppftiftm;aumif;wJh KMT ykrH eS w f yf
udk wku d &f wm[m jynfwiG ;f olyek u f kd wku d &f wmxuf yd+k y;D cufcyJ gw,f?
KMT w¶kwjf zLwyfawG jrefrmjynfuxGuc f gG z@kd ('grrS [kwv f nf;) vufeufcsz@kd OD;Ek
tpd;k &u&mZoHay;wmudk vk;H 0*¶krpdu k w f ma=umifh wyfrawmfe@J KMT w¶kwjf zLwyfawG r=um
c% wdu k yf jGJ zpfygw,f? wyfrawmfu t}u;D tus,pf pfjyifqif+y;D w¶kwef *g;udk owfypfr,f
qdkwJh &nf¶G,fcsufeJ@ 1953 azazmf0g&DvrSm e*g;Edkifppfqifa&;udk qifEJ$ygw,f? 'gayr,fh
vufeuftiftm;aumif;wJh KMT w¶kwjf zLwyfu e*g;Edik pf pfqifa&;udk wygwt f wGi;f acsre_ ;f
ypfvu dk v f @kd e*g;¶_;H ppfqifa&;jzpfomG ;a=umif; yg0ifwu kd cf udk cf o hJ al wGuakd r;jref;+y;D ar&Du,fv[ef
u a&;xm;ygw,f?
KMT w¶kwjf zLwyfawG jrefrmjynfuxGuc f gG a&;twGuf jrefrm/ tar&duef/ xkid ;f eJ@
xdik 0f rfyg0ifwhJ av;Edik if aH qG;aEG;yGJ 1953 arv 22 &ufae@ befaumufrmS usi;f yEdik v f @kd 1953
ESpfukefykdif;rSm KMT wyfom; 2000 pwifxGufcGg+yD;/ aemufydkif;rSm 7000 xGufcGga=umif;
wyfrawmfordik ;f pwkww ˆ rGJ mS azmfjyxm;ygw,f? 1954 a&mufawmh KMT w¶kwjf zL tiftm;
[m wyfr 3 ckavmufjzpfaewJt h wGuf ppfqifa&;awGvyk af wmhrS 1955 rSm rdik ;f qyfe@J xkid ;f -
jrefrme,fpyfu KMT pcef;awGukd odr;f yku
d Ef ikd w
f t
hJ wGuf KMT wyfom;trsm;tjym; jrefrmjynf
u xGufcGg=uwmyg? 'Dppfqifa&;awGudk Akdvfr–;csKyfausmfaZmacgif;aqmifa=umif; vlwdkif;vdk
vdk od=uayr,fh wyfrawmfordik ;f pwkww ˆ rGJ mS awmh Advk rf ;– csKyaf usmaf Zmtrnfudk xdrcf sed x
f m;
wm awG@&ygw,f? a&›tS ygwf tydik ;f 17 rSm &efoo l pfa=umifjh zpfay:vmwJh wyfrawmfðyjyifa&;
ta=umif; wifjyygr,f?
ÚÚÚ
tydik ;f (17)
jynfwiG ;f ppfu&kd ifqidk af e&wJw h yfrawmf[m KMT w¶kwjf zLusL;ausmrf u _ &kd ifqidk &f wJt h cgrmS
acwfrDppfqifa&;vkyf+yD; wkdif;jynfudkumuG,fEkdifwJhwyfrawmftjzpf toGifajymif;Ekdifatmif
óu;yrf;vmyku H kd ar&Du,fv[efa&;om;xm;wmudk ige@J rwlig&h efol tydik ;f 17 rSmwifjyygr,f?
&efoo l pfawG@wJt h cgrmS wcgrrS &Sb d ;l ao;wJh ppfoabmw&m; military doctrine vnf;
&Sv d mygw,f? KMT w¶kwjf zLwyfawGukd wpcsi;f wenfeh nfw h udk af evd@k atmifjrifrmS r[kwf
a=umif; odomxif&mS ; vmwJt h cgrmS Adv
k cf sKyaf e0if;[m ppfprD cH ef@cGaJ &; OD;pD;XmezG@J pnf;+y;D
Advk rf ;– atmif}u;D udk OD;aqmifapw,fv@dk qdyk gw,f? edp"P 0l tkycf sKyaf &;udpu P dk vkyaf qmifae&
wJhppf¶kH;[m a&&Snf r[mAsL[mcsrSwfwmrsKd;rvkyfEkdifvdk@ pdwfysuf&a=umif;/ jynfy&efudk
umuG,Ef idk zf @kd ta&;}u;D a=umif; 1951 =o*kwv f 28 ae@pJyG g ppfprD cH ef@cJaG &;OD;pD;XmerSww f rf;rSm
azmfjyxm;ygw,fw?hJ
Adv
k cf sKyaf e0if;u!¸e=f um;w,fv@kd =o*kwv f rSwwf rf;rSmazmfjyayr,fh tJ't D csed rf mS
Adkvfae0if; cGifh,lxm;ygw,fwJh? Akdvfae0if;[m rdef;rudpPeJ@ Asmrsm;ae&wJhtcsdefygyJ? 'DudpPeJ@
ywfouf+y;D tjrifEpS rf sK;d &Sad eygw,f? ppf¶;Hk ut*Fvyd t f &m&Sad wGukd Adv k cf sKyaf e0if;u v$wx f m;
vGef;wJhtwGuf qdk&S,fvpftrmcHtkyfpku ppfpDrHcef@cGJa&;OD;pD;XmeudkzGJ@pnf;wmvdk@ Adkvf
armifarmifuajymygw,fw?hJ Akv d af tmif}u;D uawmh Adv k af e0if;&J@tm%mudk csKycf s,u f ef@owfz@kd
&nf¶, G +f y;D ppfprD cH ef@cGaJ &;OD;pD;Xmeudk umuG,af &;0ef}u;D OD;0if;u wnfaxmifwmvd@k ajym
ygw,fw?hJ
1951 =o*kwfv 21 &ufae@rSm u&ifolykefvufatmufvvGwfajrmufvmwJh
Adv
k af rmifarmif[m vukeyf idk ;f rSm ppf¶;Hk udjk yefomG ;awmh ppfprD cH ef@cGaJ &;OD;pD;XmezJ@G pnf;xm;wm
av;&ufom&Sdao;wmrdk@ prf;w0g;0g; pmzwfaewJhtqifhyJ &Sdygao;w,f? wyfrawmfrSm r&Sd
ao;wJh ppfoabmw&m; military doctrine udk yxrqkH;xkwfazmf+yD; vkyfief;p&r,fvdk@
Adv
k af rmifarmifu t}uðH yygw,fw?hJ &eforl owfrw S Ef idk bf J ppfwyfw;kd csaJ› &;/ jyefvnfz@JG pnf;a&;
eJ@ wyfjzef@a&;qkid &f mr[mAsL[mudk csrw S Ef idk rf mS r[kwb f ;l vd@k qdyk gw,f? &efo[ l m w¶kwf
uGefjrLepf jzpfw,fvdk@ Akdvfarmifarmifu wifjy+yD; w¶kwfusL;ausmfwmudk e,fpyfrSm okH;v
ckcEH ikd af tmif tiftm;&Sw d w
hJ yfrawmfuw kd nfaqmufz@dk t}uaH y;ygw,f? ok;H vtwGi;f rSm ukv
or*~ tultnD&Ekdifvdrfhr,fvdk@ ar#mfvifhwmygyJ?
'Dvt kd iftm;&Sw d w
hJ yfrawmfukd wnfaqmufEikd zf kd @twGuf tpd;k &tok;H p&dwf 40
&mckid Ef e_ ;f udk ppfwyfu&,lz@kd vdak =umif; Adv k af tmif}u;D u ajymygw,fw?hJ uGejf rLepfw¶kwjf ynfrmS
pD;yGg;a&;txdik u f sz@kd q,fEpS af vmufvyk &f rSmrd@k Armtpd;k &[m q,fEpS t f wGi;f wkid ;f jynfp;D yGg;
a&; jyefvnfwnfaqmuf&r,fvdk@ qdk&S,fvpfacgif;aqmifydkif;u ,kH=unfa=umif; Adkvf
armifarmif u ajymygw,fwJh? 0ef}uD;csKyf OD;Ekuawmh w¶kwfuGefjrLepftygt0ifvlwdkif;eJ@
csp=f unf&if;ES;D atmifvyk Ef idk w f ,fv@kd ,k=H unf+y;D ppfwyfw;kd cszJ› @kd twGuf aiGuek rf cHcsib f ;l vd@k qdk
ygw,f? qd&k , S vf pfawG[m OD;Ek&@J csp=f unfa&;vrf;pOfukd vufcEH ikd af yr,fh ppftiftm; aumif;
zd@k ta&;}u;D w,fv@kd ,lqygw,f?
wyfrawmfwkd;cs›JzJG@pnf;a&;tpDtpOfudk taumiftxnfazmf&mrSm Akdvfae0if;/
Advk af rmifarmife@J Adv k af tmif}u;D wd@k [m olw@kd vdv k m;wJph pfAv kd af wGuakd e&may;+y;D olw@kd r,kH
ouFmjzpfwJht&m&SdawGudk ppf¶kH;uz,f&Sm;EkdifcJhygw,f? Oyrm t*Fvdyf-jrefrmujym; Adkvfr–;
}u;D vSatmife@J t*Fvyd pf pfwyfuvmwJh Adv k rf ;– Audv k kd t&m&Sad wGukd ppf¶;Hk uz,f&S m;Edik cf yhJ gw,f?
a&wyfe@J avwyfrmS vnf; PBF wjzpfvJ ArmppfAv dk af wGuakd e&may;zd@k t}ut H zefvyk yf gw,f?
xdyw f ef;a&wyft&m&St d rsm;pk[m t*Fvyd af &wyf rSmtr_xrf;bl;wJh t*Fvyd -f jrefrm ujym;awG
jzpfygw,f? avwyfrmS vnf;t*Fvyd -f jrefrm ujym;&Sad yr,fh a&wyfavmufawmh rrsm;ygb;l ?
'Dujym;t&m&Sad wGud k t*Fvyd t f vdak wmf&v d @dk =unf;wyfacgi;f aqmifyikd ;f u,lq+y;D
r,ko H uFmjzpfae=uygw,f? a&wyf[m =unf;wyfe@J yl;wJpG pfqifro S m tok;H 0ifwhJ wyfz@JG jzpfwmrd@k
t*Fvyd t f vdak wmf&v d @kd rouFmolux kd w
k yf pfz@kd Adv k af e0if;uqk;H jzwfa=umif; t*Fvyd pf pfrpf&iS u f
a&wyft&m&Sd&J@ 1950 rwfv 24 &ufae@pJGygtpD&ifcHpmrSm azmfjyygw,f? a&wyfAkdvfr–;
cifaz=unfe@J Akv d rf ;– cifarmifbu kd dk }uzH efta=umif;jy xkwyf pf+y;D Adv k af e0if;vdvk m;wJh Akvd rf ;–
oef;azudk a&wyft}u;D tuJtjzpf cef@tyfygw,f? t*Fvyd af cwfrmS a&wyfx0J if+y;D t*Fvyd f
eJ@twl tdE, dN udv k u dk o f mG ;ol a&wyft&m&St d m;vk;H tvkyðf ywfuek af =umif; 1952 pufwifbm
28 &ufxkwf ae&Sif;owif;pm t,f'DwmhtmabmfrSm a&;xm;ygw,fwJh?
avwyfrmS awmh a&wyfrmS vkd }uzH efxw k yf pfwmrsK;d rvkyaf yr,fh taotaysmuf
&Sdwmrdk@ t*Fvdyfacwfu av,mOfr–;awG Zmwfodrf;ukefygw,f? avwyf t}uD;tuJ u&if
Adkvfr–;&SD;¶_d; [m 1949 *sefe0g&DrSm u&ifawmfvSefa&;puwnf;u ykef;atmif;aewJhtwGuf
ol@ae&mudk vlpm;xk;d zd@k vG,u f o
l mG ;ygw,f? ol@ae&mqufco H l avwyft&m&Sd Selwyn Khin
[m usKid ;f wkrH mS av,mOfysuu f saoqk;H vdk a&S;vufa[mif;awG ed*;Hk csKyu f ek yf gw,f?
wyfrawmfw;dk cszJ› @JG pnf;vk@d ppfom;rsm;vmayr,fh t&m&Sd rvkaH vmufwjhJ y\em
&Sad ewmrk@d &S+d y;D om;t&m&Su d akd wmif oifwef;ray;Edik yf gb;l ? 1952 rSm OTS Akdvfoifwef;
rwufao;&wJh t&m&Sd 600 ausm&f ydS gw,f? wyfrawmfukd ajymufusm;ppfomrubJ Ekid if jH cm;
ppfwyfudkckcHEdkifzdk@jyifqif&mrSm avhusifha&;[m ta&;}uD;ygw,f? jynfwGif;rSm Akdvfoifwef;
wufwOhJ ;D a&udk wk;d jri‡ Ehf ikd af yr,fh Ekid if jH cm;udk ppfynmoifvw $ &f mrSm t*Fvyd pf pfrpf&iS ef @J jy\em
ay:&ygw,f? wyfrawmfuar#mfrSef;ovdk oifwef;wufcGifhr&ygbl;? 1953 rSm t&m&Sd 43 OD;
eJ@ wyfom; 68 OD;udk tar&duefuakd pv$wzf @dk pDpOfayr,fh wOD;om oGm;cGi&hf ygw,f? 'DppfAv dk f
uawmh Fort Leavenworth ppfOD;pD;wuUokdvfrSm ynmoifcGifh&wJh Adkvfr–;aomif;xkdufyJ
jzpfygw,f?
t*Fvyd pf pfrpf&iS [ f m u&ifoyl ek b f ufuyif;+y;D wyfrawmfvufeufypPn;f 0,f,rl u _ kd
[ef@wm;w,fv@kd Armt&m&Sad wGbufu a0zefpyG pf aGJ ewm ok;H ESpaf vmuf&ydS g+y?D Ekid if jH cm; ppf
oifwef;wufzdk@udpPrSm ppfOD;pD;¶kH;u vdkcsifovdk t*Fvdyfppfrpf&SifupDpOfray;EdkifwJhtcg
qufqaH &;wif;rmvmwJt h wGuf 1954 ESpq f ef;rSm t*Fvyd pf pfrpf&iS u
f kd ¶kyo
f rd ;f vdu
k &f ygw,f?
'DumvrSmyJ DSI pD;yGg;a&;vkyif ef;udk Adv k af tmif}u;D uOD;aqmif+y;D aiG&mS vmwJt h wGuf pD;yGg;a&;/
Ekid if aH &;eJ@ vlra_ &;e,fy,frmS yg ppfAv kd af wG =oZmt&Sed t f 0g }u;D rm;vmygawmhw,f? a&›t S ygwf
tydik ;f 18 rSm Ekid if jH cm;ykpH u H akd vhvm+y;D wyfrawmfðyjyifa&;vkyyf u Hk dk wifjyygr,f?
ÚÚÚ
tydik ;f (18)
tydik ;f (19)
yxrt}urd t f m%modr;f +y;D 1958 rSmzG@J pnf;wJh tdraf pmift h pk;d &ta=umif; ige@J rwl ig&h efol
tykdif; 20 rSm 'Duae@wifjyygr,f?
w&m;r#wwJ ah ¶G;aumufyu JG si;f yay;zk@d qk+d y;D 0ef}u;D csKyOf ;D Ekvufxt J m%mukd Akv d cf sKyf
ae0if;vufxv J aJ$ jymif;ay;vku d w f m[m t&yfom;ppfom; ppfom;qufqaH &;eJ@OD;pD;t&m&Sd
wyfr–;qufqHa&;ukd ajyvnfoGm;apygw,fwJh/ wyfr–;awGtm%modrf;wmr[kwfyJ AkdvfcsKyf
ae0if;eJ@ OD;pD;t&m&Sd Akv d af rmifarmif Akv d af tmif}u;D Akv d w f ifazwk@d u tm%modr;f wmjzpfayr,fh
Ekwif tkyfpk tm%mvufvGwfjzpfoGm;wmukd wyfr–;awGu a=ueyf=uygw,f? OD;pD;t&m&SdeJ@
wyfr–;t=um; wif;rmr_avsmhoGm;&wJh ta=umif;&if;okH;ck&Sdygw,fwJh?
yxtta=umif;u ppfAv dk t f wGuf &mxl;trsm;tjym;zefw;D vku d w f mrk@d wyfr;– awG
&efuek af &mufvmwJt h wGuf t&ifvdk ®yifqidk w f mrsK;d enf;oGm;wmjzpfygw,f? 'kw, d ta=umif;
uawmh DSI ppfwyfp;D yGm;a&;vkyif ef;wk ;d cs@J vku d v
f @dk ppfAv dk af wG0ifaiGaumif;vmwJt h wGuf
rauseyfre_ nf;yg;oGm;wmygy/J olyek t f rsm;tjym; vufeufcswt hJ wGuf ppfqifa&;ukd t&ifvdk
OD;pm;ray;yJ &efukefu &mxl;ukdom tm¶kHpkdufvmwm[m OD;pD;t&m&SdeJ@wyfr–;t=um;
wif;rmr_ avsmo h mG ;&wJh wwd,tcsuv f @kd qkyd gw,f? 0g&ifw h yfr;– tawmfrsm;rsm; &efuek af &muf
vmvk@d t&ifvpdk pfqifa&;ukd OD;pm;ray;awmhyJ wyfcw JG yfpw d t f qifah vmufrmS om ppfqifa&;
vkyyf gawmhw,f?
1958 atmufwv dk m 28 &ufae@rSm OD;Eku Akv d cf sKyaf e0if;ukd w&m;0iftm%m
tyfESif;+yD;wmeJ@ ppfAkdvfawG tpdk;&XmetoD;oD;ukd 0ifa&muf=uygw,f? t&yfom;ukdom
0ef}u;D cef@ayr,fh ppfAv dk w f &meD;yg; tkycf sKyaf &;bufrmS ae&m,l=uygw,f? 'DtxJu ok;H ykw H ykH
[m e,fuvmwJph pfAv dk af wGyg/ DSI pD;yGm;a&;vkyif ef;ukd t}u;D tus,w f ;dk cs@J wmrk@d b%fvyk f
ief;/ oabFmvkid ;f / ig;vkyif ef;/ arG;jrLa&;/ aqmufvyk af &;/ o,f,yl @dk aqmifa&;eJ@ Ekid if jH cm; ukeo f , G f
a&;ukd vkyu f idk af e+yrD @dk tiftm;taumif;qk;H pD;yGm; a&;vkyif ef;}u;D jzpfaeyg+y/D ppfAv dk af wG TAXI
axmif+y;D aiGy&dk mS Ekid zf @dk twGuf DSI u rmZ'go;Hk bD;um;awGwifoiG ;f ay;vd@k ppfAv dk [ f m tcGix hf ;l
cHjzpfvmygw,f?
Akv
d af e0if;tdraf pmift h pk;d &vufxufrmS txif&mS ;qk;H tzG@J tpnf;[m vtu ac:
vkðH caH &;eJ@tkycf sKyrf a_ umifpjD zpfygw,f/ vtuukd wyfr;– awGuyJ OD;aqmifygw,f/ jyLapmxD;/
opfawmapmifeh @J UMP tcsK@d ukd vufeuford ;f ol[m vtuygy/J trsK;d om;rSwyf w Hk ifXmeeJ@
vtu vufw+JG y;D vlwidk ;f ukd rSwyf w Hk ifz@dk óu;pm;ygw,f? &nf¶, G cf suu f jynfov l x l &k @J v_y&f mS ;r_
ukd xde;f csKyEf idk zf @dk jzpfygw,f/ rSwyf w Hk ifppfaq;wJeh nf;eJ@ vlxu k adk pmif=h unhzf @dk pDpOfwmygy?J
tdraf pmiht f pd;k &vufxufrmS &mZ0wfrc_ if; odoo d momusqif;oGm;ygw,f? 1960
azaz:0g&v D a¶G;aumufyrJG mS e,fqENe,fajr 95 &mckid Ef e_ ;f rSm rJqENay;Ekid w f mukd =unf&h if
w&m;Oya'pk;d rk;d a&;ukd taumiftxnfazmfEidk w f modomygw,f? &efuek ®f rx › rJ mS wJx;dk aexkid f
ol ESpfodef;ausmfukd OuUvmyeJ@ omauw®r›opfukd a¶$@ajymif;vkdufwm tdraf pmift h pkd;&yg/
tdraf pmift h pk;d &&J@ aqmif¶u G cf suaf wGudk jynfa&;¶Gmr_qw dk t hJ rnfe@J pmtkyx f w k af 0ygw,f? uk, d f
vkyfwm ukd,f*k%f,l+yD; ukd,fhig;csOfudk,fcsOfwJh tpkd;&&J@ pmtkyf[m tar&duef txufwef;
ausmif;om;awG xkwaf 0aeusjzpfwhJ ESpv f nfpmapmife@J tawmfww l ,fv@kd ar&Du,fv[efu
qkyd gw,f?
Akdvfae0if;tdrf apmifhtpkd;&vufxufrSm vGwfvyfr_qkH;¶_H;&ykHukd +Adwdo#oH¶kH;
tpD&ifcpH mrS m azmfjyxm;ygw,f? tpd;k &ukd tenf;tusOf ;a0zefrw d meJ@ }u;D av;wJt h jypf'%f
usc&H wJt h csed yf gy?J twku d t f cHvyk o f ul dk ukud ;dk u|e;f yk@d ygw,f? t*Fvyd u f v dk edk t D pk;d &&J@19 &mpk
ykEH ydS of rl w S yf w Hk ifOya'ukd jyifqifw;dk cs@J +y;D pme,fZif;ukd zdEydS w f mtdraf pmift h pd;k &yg/ uGejf rLepf
tvdak wmf&v d @dk pGypf +JG y;D axmifcsypfwhJ t,f'w D m owif;axmufe@J xkwaf 0olawG renf;ygb;l /
tpkd;&a0zefol av;&mausmfukd yk'fr 5 eJ@zrf;qD;xdef;odrf;cJhygw,f?
ppfwyfuaxmufcHtm;ay;wJh aqG+idrf;tkyfpktEkdif&zkd@ tvm;tvmenf;ayr,fh
1960 rSm a¶G;aumufyu JG si;f yay;vku d wf m[m ppfwyfemrnfysuv f mvd@k ygyw J /hJ tdraf pmift h pd;k &
uawmh 'Dru dk a&pDuadk v;pm;vk@d a¶G;aumufyu JG si;f yvku d w f mvd@k ajymygw,f? 'gayr,fh ppfwyf
emrnfysuv f m+y;D OD;pD;t&m&Sed @J wyfr;– awGt=um; qufqaH &;tqifrajyjzpfvmvk@d ppfwyfu
aemufqkwf+yD; a¶G;aumufyGJusif;yum t&yfom;tpkd;&ukd tm%mv$Jay;vkdufwmvkd@ ar&D
u,fv[efuqkyd gw,f?
a¶G;aumufyGJusif;y+yD; ppfpcef;jyefzkd@ Akdvfae0if;eJ@ppfOD;pD;¶kH;upDpOfwmukd &efukef
a&mufaewJh wyfr;– awGu rauseyfv@kd qufqaH &;wif;rmvmwmygw/hJ a¶G;aumufyrJG mS Ekwif
tkypf k Ekid rf ,fq&dk if b,fvv dk yk =f urvJqw dk mukd wyfr;– wcsK@d v#K@d @0Suaf qG;aEG;&mrSm Akv d af tmifa¶$
Akv
d v f aS rmf Akv d xf eG ;f pdef Akv d =f unf0if; Akv d =f unf[efe@J Akv d cf sp®f rifw@dk vnf;yg0ifw,fv@dk 1993
azaz:0g&D 21 &ufae@rSm Akv d rf ;– }u;D vSarmfu ar&Du,fv[efudk ajymjyygw,f/ bmukad qG;aEG;
w,fqw kd m tao;pdwo f &d zk@d cufayr,fh ppfwef;vsm;ukd rjyefcsiw f hJ 'Dwyfr;– awG[m wckcv k yk zf @dk
aqG;aEG;wmxif&mS ;w,fv@kd ar&Du,fv[efu ok;H oyfygw,f? OD;Ekacgi;f aqmifwhJ t&yfom;
tpk;d &wufvm+y;D r=umrD Akv d rf ;– csKyaf tmifa¶$e@J wyf&if;r–;wcsK@d [m Akv d cf sKyaf e0if;ukzd ,f&mS ;+y;D
OD;Ektpkd;&ukd ðzwfcszkd@ }uHpnfw,fvdk@,lq&a=umif; 1961 azaz:0g&Dvxkwf +Adwdo#oHr–;
tpD&ifcHpm rSmazmfjywmukdvnf; ukd;um;xm;ygw,f?
1960 azaz:0g&v D rSm usi;f ywJh a¶G;aumufyrJG mS aqG+ird ;f tkypf Ek idk af tmif ppfAv dk t f csK@d
rJc;dk cJ=h uayr,fh OD;Ekacgi;f aqmifwhJ oef@&Si;f zqyvwjzpfvJ jynfaxmifpyk gwu D tjywftowf
tEkdif&+yD; 'Drkdua&pDt&yfom;tpkd;&ukd jyefvnfzGJ@pnf;EkdifcJhygw,f? jrefrmjynfrSm ppftpdk;&
oufq;dk &Snv f rd rhf ,fv@kd ar#mv f ifah ewke;f Akv
d af e0if;u a¶G;aumufyu JG si;f y+y;D tm%mv$aJ y;wJh
twGuf wurBmvk;H u cs;D usL;*k%ðf y=uygw,f? tajccHOya'eJ@ 'Dru dk a&pDudk av;pm;oltjzpf
Akv
d af e0if;ukd zDvpfyidk Ef idk if u
H rufaq;aq;qkcs;D jri‡ ahf yr,fh Akv d af e0if;u vufrcHygb;l / a':vm
waomif;wefqkukdvufcHvkduf&if taemufwkdif;vrf;pOfvkdufwJhtwGuf *k%fðycH&wmukd
tajymcH&rSmpk;d &drv f @kd rufaq;aq;qkudk Akv d af e0if;vufrcH&wJ mjzpfa=umif; 1960 =o*kwv f
8 &ufae@xkwf +Aw d od #Eidk if jH cm;a&;Xme tpD&ifcpH mrSm azmfjyxm;ygw,f?
a&S@tywf tykdif; 21 rSm OD;Ektpdk;&vufxufrSm Akdvfae0if;u A[kdcsKyfukdifr_
tm;aumif;atmifvyk +f y;D 1962 rSm ppftm%modr;f wJt h a=umif;wifjyygr,f?
ÚÚÚ
tydik ;f (21)
OD;Ekacgi;f aqmifwhJ t&yfom;tpd;k & 1960 rSm tm%m&aewke;f wyfwiG ;f tm%m®yifru _ kd ed*;Hk csKyf
ap+y;D A[kcd sKyu f idk rf _ cdik rf matmifvyk Ef ikd wf t hJ wGuf 1962 rSm ppftm%modr;f Ekid af =umif; ar&D
u,fv[efo;Hk oyfwmudk ige@J rwlig&h efol tykid ;f 21 rSm wifjyvku d yf gw,f? OD;Ek&@J jynfaxmifpk
ygw[ D m tm%m&+y;D r=umrD ociftyk pf ek @J OD;Akv d t f yk pf q k +kd y;D ESpjf crf;uGo J mG ;ygw,f? Adv k af e0if;
tdraf pmift h pd;k &wnfaxmifcw hJ mudk OD;Ektpd;k &u zsuo f rd ;f vdu k af yr,fh rdryd gwu D kd cdik rf matmif
rvkyfEkdifwmrdk@ ppftm%modrf;zdk@ zdwfac:ovkdjzpfoGm;w,fvdk@ ,lqolawG rsm;ygw,fwJh?
'gayr,fh 'Dval wG[m wyfwiG ;f tm%m®yifyu GJ kd owdrxm;rd=ubl;vd@k ar&Du,fv[efu jrif
ygw,f?
awmifydkif;wkdif;r–; Akdvfr–;csKyfatmifa¶$eJ@ wyf&if;r–; 8 OD;udk 1961 azazmf0g&Dv
rSm xkwfypfwmeJ@ ppfavhusifha&;!¸ef=um;a&;r–; Akdvfr–;csKyfarmifarmif tðzwfcH&wm[m
wjcm;pDjzpfa=umif; ar&Du,fv[efu &Si;f jyxm;ygw,f? axmufvrS ;f a&;opf arG;xkwEf idk zf @kd
twGuf &efuek &f dS tar&duefo¶H ;Hk u CIA t&m&St d ultnDe@J Akv d af rmifarmifu okawoeXme
udk wnfaxmifygw,f? 'DXme&J@vkyaf qmifcsuu f kd Adv
k af rmifarmifu v#K› 0d u S x f m;vd@k Adv k af e0if;
pdwu f u G of mG ;wmqdw k hJ owif;pmq&m *g;'D;,ef;OD;pde0f if;&J@tjrifuv kd nf; azmfjyxm;ygw,f?
Akv
d af rmifarmif tðzwfc&H wJh t"duta=umif;&if;wckuawmh axmufvrS ;f a&;!¸erf ;– E_wcf rf;
arG;Akv d vf iG u
f Akv d af rmifarmifukd remvdw k &dk nS jf zpfvm+y;D acsmufweG ;f wJu h pd yP gywJ ?hJ axmufvrS ;f
a&;!¸erf ;– Akv d v f iG [ f m okawoeXmeudpeP @J ywfouf+y;D rauseyfwt hJ wGuf Adv k af rmifarmifukd
CIA =oZmcHtjzpf Akv d af e0if;ujrifvmatmif em;oGi;f Edik cf w hJ ,fv@kd Adv k af tmif}u;D u ajymygw,fw?hJ
uufovpfbmom0if Akv d af rmifarmif&@J jyif;xefwhJ uGejf rLepfqef@usiaf &; vrf;pOf
[mvnf; ol@Zmwford ;f cef;udk zefw;D zG,&f w dS ,fv@kd qkyd gw,f? 1961 rSm OD;Eke@J Adv k af e0if;[m
w¶kwf-jrefrm aqGrsKd;aygufazmf cspf=unfa&;Zmwfum; ¶kduful;ae+yDrdk@ tar&duefvufeuf
udik af qmifwhJ KMT w¶kwjf zLtºuif;tuseu f w kd u kd cf u dk &f mrSm wyfrawmfwyf&if; 9 eJ@ w¶kwf
jynfol@vGwfajrmufa&;wyfwdk@ yl;wGJppfqifa&;vkyfcJha=umif;/ yg0ifol ArmppfAdkvfawGua&m
+Aw d o d #ppforH ;– tpD&ifcpH muyg oufaocHaeygw,fw?hJ 'Dvt kd ajctaerSm ppfwyfrmS 'kw, d
(od@k ) wwd,tm%m&So d t l jzpf ,lqcHae&wJ h Ak v d af rmifarmifukd CIA =oZmcH (ok@d ) r[mrdwf
tjzpf owif;v$iw hf m[m txdqk ;H ygy?J E_wcf rf;arG;Adv k v f iG f tuGuq f if+y;D ab;wD;ay;wJt h wkid ;f
Advk af rmifarmifursm; CIA tultnDe@J tm%modr;f avrvm;vd@k Adv k af e0if; pd;k &drx f wd v f ef@
vmwma=umifh Akdvfarmifarmifudkðzwfypfvdkufwmvnf; jzpfEkdifw,fvdk@ ar&Du,fv[efu
ok;H oyfygw,f?
Akv
d af rmifarmife@J wyfr;– ig;OD;udk ppforH ;– tjzpf Ekid if jH cm;yk@d vdu k +f y;D Adv
k af tmifa¶$ukd
awmh oHtrwftjzpf Australia ukd yd@k vdu k yf gw,f? usew f yfr;– av;OD;udk t+ird ;f pm;ay;ygw,f?
'Dt&m&Sad wG[m 1960 a¶G;aumufyrGJ mS aqG+ird ;f tkypf b k ufu axmufct H m;ay;wm xif&mS ;
wJt h wGuf wyfu xkwyf pfwmjzpfa=umif; w&m;0ifa=unmayr,fh ppfqifa&;vkyaf ewJh wyf&if;
r–;ESpfOD;udkyg ðzwfypfwmudk=unfh&if Adkvfae0if;rauseyfwm[m a¶G;aumufyJGudpPomr[kwf
a=umif; cef@rSe;f Edik w f ,fv@kd ar&Du,fv[efu ok;H oyfygw,f?
Adkvfae0if;ukda&m OD;Ektpdk;&udkyg ðzwfypfzdk@}uHpnfvkd@ wyfr–;awGtðzwfcH&wmvdk@
tJ'Dwkef;u ,lqcJh=uygw,f? 1960 a¶G;aumufyGJusif;ycsdefrSmvkyfwJh wyfr–;awG&J@ v#›Kd0Suf
tpnf;ta0;udk Akdvfae0if;od&wJhtcgrSm tvGefpdwfqkd;oGm;w,fvkd@ AkdvfvSarmfu ajymjyyg
w,fw?hJ 'gayr,hf v#K› 0d u S t f pnf;ta0;rSm aqG;aEG;wJu h pd uP kd Adv
k af e0if;pdwq f ;dk wmr[kwb f J
OD;pD;t&m&Srd ygbJ wyfr;– awGcsn;f tpnf;ta0;vkyw f mudk Adv k af e0if;rauseyfwmjzpfa=umif;
aemifrS oabmayguw f ,fv@kd Adv k vf aS rmfu ajymygw,fw?hJ OD;pD;t&m&Sad wGjzpfwhJ Akv d af tmif}u;D
eJ@ Akdvfarmifarmifudk0kdif;y,f&if Adkvfae0if;udk0kdif;y,fwmeJ@ twlwljzpfa=umif; em;vnfvm
w,fv@kd Adv k v f aS rmfu ajymygw,fw?hJ
OD;pD;t&m&SAd v kd af rmifarmife@J wyfr;– tcsK› u d ðkd zwfypfwm[m ppfO;D pD;XmeeJ@ wyfr;–
awGt=um;u jy\emud k ajz&Si;f vdu k wf mygy?J awmifyikd ;f wkid ;f eJ@ ajrmufyikd ;f wdik ;f udzk suo f rd ;f +y;D
wkid ;f ig;wkid ;f eJ@ txl;wyf&if;av;&if; zG@J pnf;vku d w f t hJ wGuf ppfO;D pD;¶k;H &J@ A[kcd sKyu f ikd rf t_ iftm;
ydk aumif;oGm;ygw,f? t&ifvdk wkid ;f }u;D ESpw f idk ;f eJ@ wkid ;f r–;ESpOf ;D omxm;r,fq&kd if wkid ;f r–;taeeJ@
tm%modrf;zdk@vG,fulwmrdk@ wdkif;r–;awGrsm;vmatmif Adkvfae0if;uzefwD;vkdufwmygyJ?
,k=H unfpw d cf s&wJw h idk ;f r–;awGukd &efuek ef @J eD;wJ w h ikd ;f rSmxm;+y;D odyrf ,k&H wJw h ikd ;f r–;awGuakd wmh
&efukefeJ@a0;&mrSm wm0efay;xm;zkd@ Adkvfae0if;u pDpOfwmjzpfygw,f?
'ga=umifrh @dk 1962 rS m ppftm%modr;f wJt h cg wyfrawmf[m A[kcd sKyu f ikd rf u
_ kd
emcHwhJ ppfAsL¶ku d a&pD,Eœ&m;}u;D jzpfaeyg+y?D 1958 tm%modr;f yGu J kd OD;pD;t&m&Sad wGu pDpOfchJ
wm jzpfayr,fh 1962 tm%modr;f yGrJ mS awmh ppfwyfwckv;Hk wnDw!Gww f nf;yg0ifwm awG@&
ygw,f? Akv d af e0if;u ol@trde@f udk tm;vk;H emcHatmifvyk x f m;Ekid w f ma=umif h 62 tm%modr;f yGJ
atmifjrifwmvd@k avhvmolawGuok;H oyf=uayr,fh Akv d af e0if;&J@pGr;f &nfwckwnf;eJ@awmh vkyf
Ekid rf ,fr[kwyf gb;l wJ ?h Akv d af rmifarmifO;D aqmifwhJ ppfprD cH ef@cJrG X_ meu vGecf w hJ hJ q,fEpS t
f wGi;f
ppfwyfðyjyifa&;awGvyk +f y;D A[kcd sKyu f idk rf u
_ ekd mcHwhJ ppfAsL¶du k a&pD,Eœ&m;}u;D ukd wnfaqmuf
Ekid cf v
hJ @dk om 1962 rSm tvG,w f ulppftm%modr;f Ekid w f mvk@d ar&Du,fv[efu ,lqygw,f?
jynfaxmifpk}uD;®yuJGrSmpdk;&drfvdk@ tm%modrf;&wmqdkwJhqifajcukdvnf; ar&D
u,fv[efu vufrcHygbl;? ppfwyftzJG@tpnf;[m t&yfom;tpdk;&tzJG@tpnf;/ ygwDtzGJ@
tpnf; pwmawGxuf trsm;}u;D tiftm;awmifw h if;+y;D pnf;vk;H nD!w G af ewmrd@k t&yfom;
tpd;k &tzG@J tpnf;udk ppfwyftzG@J tpnf;eJ@tpm;xk;d +y;D jy\emudk ppfa&;t&ajz&Si;f zd@k óu;pm;
wm jzpfygw,fw?hJ Edik if aH &;tm%mudk tckid t f rmqkyu f ikd Ef ikd zf @dk ppfwyfuóu;pm;&mrSm wkid ;f ol
jynfom;[m taES mift h ,Suf t[ef@twm;vkjd zpfvm&a=umif; ar&Du,fv[efo;Hk oyfwmudk
wifjyvku d yf gw,f? a&› t S ywf tydik ;f 22 rSm rqveJ@ e0wacwf ppfwyfta=umif; wifjyygr,f?
ÚÚÚ
tydik ;f (22)
'Dwygwf ige@J rwlig&h efol tydik ;f 23 ed*;Hk ykid ;f rSm ppfwyfe@J Edik if aH &;ygwD &ifqidk af e&wJjh y\emawG
ta=umif; ar&Du,fv[ef okH;oyfxm;wmudk wifjyvdkufygw,f? wjynfvkH;ukdv$rf;rdk;Edkifzkd@
ppfwyfu óu;yrf;&mrSm &nfreS ;f wJt h wkid ;f jzpfvmwm&So d vdk rjzpfwmvnf;&Syd gw,f? ppftpd;k &
&J@ jy\em 4 &yfukd azmfjyxm;ygw,f? yxrjy\emu wkid ;f r–;awGuwqifh tkycf sKyw f hJ caemfceJ@
zJ@G pnf;ykpH epfjzpfygw,fw?hJ tvkyjf zpfaeao;ayr,fh wdik ;f r–;awGukd aus;Zl;wifae&wJph epf jzpf
aeygw,f? wdkif;r–;eJ@ vufatmufcHt&m&SdawG olaX;jzpfukefwm wjynfvkH;odygw,f? wkdif;
r–;awG e,fpm;y,fpm;tm%m&Sijf zpfvmvd@k 1997 rSm e0wudk zsuo f rd ;f +y;D etzudk zJ@G pnf;um
tajymif;tvJvyk v f udk &f ygw,f? wdik ;f r–;udk &efuek af c: 0ef}u;D cef@+y;D wefc;dk tm%m avsmeh nf;
oGm;atmifvyk w f m[m ppftpk;d &&J@enf;jzpfygw,f?
'gayrJh aemifqkd&if jy\emudk 'Denf;eJ@ajz&Sif;zdk@ tcuftcJ&SdEkdifw,fvdk@ ar&D
u,fv[efu ,lqygw,f? A[kdtpdk;&u ydk+yD;csKyfudkifEkdifatmif pDpOfwmudk wdkif;r–;/wyfr–;
awGu vufrcHEidk b f ;l qk&d if wkid ;f r–;/wyfr;– awGauseyfatmif avsmaf =u; (od@k r[kw)f rufv;Hk
ay;&ygvrd rhf ,fw?hJ tcktcsed t f xdawmh wdik ;f r–;awGtrde@f emcHatmif A[kt d pd;k &u enf;trsK;d rsK;d
ok;H &ygw,f? 'gayrJh wkid ;f r–;udv k yk yf idk cf iG thf m%may;wJh vuf&pdS epfuakd jymif;vJz@kd b,fou l rS
róu;pm;ao;ygbl;?
jynfa&;¶Gmr_ukd ppfwyfucsKyu f idk zf @kd óu;pm;wJt h wGuf ay:xGuv f mwJh 'kw, d jy\em
uawmh t&m&Sd/ t&mcH/ t=uyf/ wyfom;awG pnf;rJhurf;rJ hjzpfvmwJhudpPygyJ? wyfom;opf
ESpo f ed ;f pkaqmif;zk@d óu;yrf;&mrSm ®r¶› mG awGuckd w GJ ef;cs+y;D twif;t"rRpak qmif;wJ t h wGuf vlq;dk /
=urf;yd;k (*sy;dk ) eJ@ &mZ0wfru _ sL;vGex f m;ol trsm;tjym; wyfxaJ &mufvmwmrd@k pnf;urf;eJ@
pdwf"gwfa&;&mrSm tvGefedrfhusaewmjzpfygw,fwJh? &mxl;}uD;}uD; &xm;wJh ppfAdkvfawG[m
&or#ukd tdwx f xJ nfah e=uygw,f? olw@kd &,laewJv h mbfvmb avsmo h mG ;wmudk 'D ppfAv kd f
awGu rvdkvm;ygbl;? ukd,fykdifpm;uGufudk uef@owfcsKyfcs,frcHwJhtwGuf AdkvfcsKyf}uD;awG
t=um; r=umc% wif;rmr_ ay:aygufcJh&ygw,f? tpm;vGefoGm;wJh0ef}uD;awGudk xkwfypf&
wmrsKd;vnf;&Sdygw,f?
ppfwyf&@J OD;wnfcsu[ f m ppfqifa&;r[kwaf wmhbJ tkycf sKyrf if;vkyaf &; jzpfvmwJh
twGuf ppfacgi;f aqmifyikd ;f eJ@ vli,fppfom;t=um; tawG@tñuu H mG [r_}u;D rm;vmwm[m
ppftpdk;&J@ wwd,jy\emjzpfygw,fwJh? e0wacwfrSm vufeufudkifwkdif;&if;om;tkyfpk 17
pke@J typftcwf &yfpEJ idk w f ma=umifv h nf; aemuf0ifwphJ pfAv kd af wG wduk yf t JG awG@tñuH enf;yg;
oGm;ygw,f? ¶Gmol¶Gmom;ukdacsmqGJ+yD; twif;t"rR vrf;azmufckdif;wJhacwfjzpfwmrkd@ Akdvfr–;
awGrmS wku d yf t
JG awG@tñueH nf;+y;D vrf;azmufwt hJ awG@tñuu H rsm;aeygw,fw?hJ
,m,Dtypftcwf&yfpx J m;wJh +ird ;f csr;f a&;tkypf ak wGukd vufeufuikd pf cJG iG ahf y;xm;wm
pwkwjˆ y\emjzpfygw,fw?hJ vufeufuidk t f yk pf }k u;D pd;k &ma'oudk tpd;k &ppfwyf0ifr,fqd &k if
cGifhðycsufawmif;&ovdk ,m,Dvufeuftodrf;cH&wmrsKd;vnf; &Sdygw,f? udk;uef@eJ@ “0”
acgi;f aqmifawG[muk, d yf idk , f el aD zmif;0wfvufeufuikd af wG+c&H +H y;D &efuek rf mS vGwv f wG v f yfvyf
oGm;vmEkid yf gw,f? 'Djy\em 4 ck&adS ewmud=k unf&h if ppftpd;k &[m ae&mwkid ;f rSm tpGr;f xuf
wm r[kwaf =umif;/ tjynft h 0 pnf;vk;H nD!w G w f mr[kwaf =umif; odEidk yf gw,f? ppftpd;k &[m
twdu k t
f cHuakd =umufovdk wyfwiG ;f jy\emudv k nf; pd;k &draf eygw,fw?hJ 'Djy\emeJ@ tm;enf;
csuaf wGa=umifh Edik if aH &;rSm vdycf w J nf;vnf;jzpf+y;D ppftpd;k &u av#mah y;zd@k 0efav;aewm
jzpfy&Hk ygw,fw?hJ
ppftpd;k &eJ@ Ekid if o H m;qufqaH &;qdw k m tpd;k &trde@f udk Ekid if o H m;uremcH&if tpd;k &
u t=urf;zufwyhJ pHk yH gy?J wdik ;f &if;om;vufeufuikd af wmfveS af &; jzpfygG ;&mt&yfrmS ppfwyf&@J
t=urf;zufr_[m tjyif;xefqkH;ygyJ? vlraeEkdifatmif jzwf 4 jzwfvrf;pOfokH;wJh ppfqifa&;
jzpfwmrd@k Ekid if jH cm;xGuaf jy;wJh wkid ;f &if;om;OD;a&[m t+rw J rf;wk;d yGg;aeygw,f? 'gayr,hf 'Dvkd
rw&m;vkyw f u hJ pd uP kd jynfraeArmvlrsK;d awGu wcgrS ar;cGe;f xkwcf w hJ m r[kwyf gb;l wJ?h 1988
ta&;awmfyrHk mS qENjywJah usmif;om;eJ@ t&yfom;udk ppfwyfuypfowf+y;D jynfru t&yfom;
udkyg &efolvdkoabmxm;vmawmhrSppfwyf&J@t=urf;zufr_udk jynfrrSmaqG;aEG;vmwm jzpf
ygw,fw?hJ
wdkif;&if;om;&ydkifcGifhudktmrcHwJh EkdifiHa&;jzpfpOfrsKd;udk pwifwnfaqmuf Ekdifzdk@
ta&;}u;D ovkd uJv G w GJ J o
h abmxm;ud v k ufcEH ikd zf @kd vnf; ta&;}u;D ygw,fw?hJ jrefrmhvw G v
f yf
a&; tESpf 50 ausmo f rdik ;f rSm oabmxm;uGv J rGJ /_ uGjJ ym;jcm;em;r_e@J aphpyfnEd‡ id_ ;f r_ukd wu,f
vufccH w hJ hJ tpOftvmr&Scd yhJ gb;l wJ?h uGv J wGJ o hJ abmxm;ukd ppftpd;k &u vufrcHEidk af =umif;
txift&Sm;jyaeygw,f? NLD tzG@J csKyu f vnf; uGv J w GJ o
hJ abmxm;udk vufrcHEidk w f vhJ uQ%m
jyaeygw,f? tpd;k &qef@usiaf &;ausmif;om;tzG@J tpnf;eJ@ twku d t f cHygwaD wGuvnf; a0zefol
udk xkwyf pfwt hJ wGuf pif®yiftzG@J awG/ tkypf ak wG/ *d% k ;f awG ay:ayguv f mygw,f? wkid ;f &if;om;
tkypf ak wGxrJ mS vnf; 'DypHk t H wdik ;f ygy?J 'gayrJh uJv G w GJ o hJ abmxm;udk jrefrmh,Ofaus;r_u vufcH
ygw,f?
'ga=umifh jrefrmhordik ;f rSmtajz&Smwm ykad umif;ygvrd rhf ,fw?hJ ukv d ekd aD cwf/ ygvrD ef
'Dru
dk a&pDacwf/ rqvqd&k , S v f pfacwfe@J e0w/etz acwfawGrmS t,ltqtawG;tac:csi;f
yÉdyuQjzpf+yq D &dk if vlq;dk eJ@vlaumif;yÉdyuQjzpfovdk tEkid &f zk@d udo k m t"duxm;=uygw,fw?hJ
jzpfaewJhyÉdyuQudk aysmufuG,foGm;atmifvkyfwJh wckwnf;aomenf;vrf;[m vkH;0O\kH
pnf;vkH;nD!Gwfa&;&&Sdzdk@ jzpfaeygw,f? yÉdyuQudkukdifwG,f+yD; r#r#wwjzpfatmif vkyfEkdifwJh
enf;pepfukd acgi;f aqmifyikd ;f u rwDxiG Ef idk rf csi;f jrefrmhtem*wf[m ar#mv f ifch suu f if;rJah e
OD;r,fv@dk qkyd gw,f?
uGv J w
JG t
hJ ,ltq/ rwlwt hJ jrif/ jcm;em;wJah wmif;qdck su/f ®yifqidk rf /_ ,SO®f yifr_ pwm
awGr&S&d if 'Dru dk a&pDvnf; r&SEd idk yf gb;l ? vk;H 0O\kpH nf;vk;H nD!w G af &;udk OD;pm;ay;aewm[m
vkdtyfcsuf/ awmif;qdkcsuftrsKd;rsKd;udk vdkufavsmEkdifr,fhenf;vrf; ay:xGufa&;udk [ef@wm;
ovkd jzpfaeygw,fw?hJ vGwv f yfa&;wdu k yf 0JG if&mrSm Adv
k cf sKyaf tmifqef;u pnf;vk;H nD!w G rf u
_ kd
jyEdik w
f t hJ wGuf t*Fvyd u f vGwv f yfa&;ay;wm jzpfEikd yf gw,f? 'gayr,fh 'Dordik ;f "avhukd rausmf
Ekid w
f thJ wGuf jrefrmhEikd if aH &;[m pnf;vk;H nD!w G af &;awmif;qdw k t
hJ qifxh ufy+kd y;D &ifu
h surf vm
ao;a=umif; ar&Du,fv[ef okH;oyfxm;wmudkwifjy&if; “ige@J rwl ig&h efol ” pmtkyu f kd ed*kH;
ur`wf tqk;H owfvu dk &f ygw,f?
ÚÚÚÚÚ
jrefrmEdkifiH'Drkdu&ufwpftiftm;pk
owif;ESijfh yef=um;a&;aumfrwD