+ +

+
Botim Periodik i Shoqats Atdhetare Dukagjini, Viti i XII i botimit, nr. 131, shtator 2014
Nr. Llog. UNIONBANK 510367047020112, Shkodr - Albania, Tel. 00355683191817, internet: www.shoqatadukagjini.com, Kryeredaktor: Lazr Kodra, mimi 30 lek / 1.5 euro
cmyk
Jo secili prej nesh mund tbjngjra tmdha, por tgjithmund
tbjmgjra tvogla medashuri tmadhe Nn Tereza
FALEMINDERIT PAPA FRANESKU
21 shtatori i ktij vitit ishte pr Shqiprin dhe pr gjith shqiptart kudo
jan nj ngjarje shum e rndsishme. Kjo dit kishte nj shklqim t veant
mirsie dhe bekimi pr t gjith. Kjo, sepse ngjarje t tilla ndodhin rall. N
kt dit shkeli n tokn Arbnore Papa Franesku, q me mirsin, iltrsin,
mblsin dhe thellsin e mesazheve, kshilloi rrug e mnyra pr nj jet
m t mir, pr marrdhnie shoqrore, ndrkomunitare, ndrfetare si nj
mundsi e domosdoshme pr prparimin e shoqris e njerzimit.
2
nr. 131, shtator 2014 ,
+ +
+
+
NGJARJE
Emocionet e t gjith t pra-
nishmve n pritjen e Paps
jan t paprshkrueshme. Shi-
koje njerz q u rridhnin lot,
q thrrisnin Rro Papa,
por edhe i drejtoheshin n kor
thjesht Fran-es-ku t ndar
n rrokje, tundeshin shami me
simbolet e vizits s Paps, -
amur t Shqipris dhe Selis
s Shenjt, fmij q zgjatnin
duart q takonin me Papn,
secili mundohej q t ksonte
n mnyrn e j, me aparan
e j Papn teksa prshndeste
me mblsi, shtrinte dorn sikur
do takonte t gjith pjesmar-
rsit, u buzqeshte t gjithve.
Shtorja Dshmort e Kom-
bit ishte zbukuruar edhe me fo-
tot e 40 marrve t kishs Kato-
like, por edhe t tjer, q dhan
jetn me emrin e Juzu Krisht n
goj, nga kthetrat e gjakosura t
diktaturs totalitare, e q pritet
t lumturohen pr veprn e tyre.
Midis tyre jan edhe shum nga
komunite dukagjinas q sot
e gjith ditn na bjn nder,
i bjn nder Dukagjinit dhe
gjith Shqipris, na ndriojn
mendjen dhe shpirn, na japin
forc e guxim pr t prballuar
vshrsit, na ushqejn pr
t falur, pr t rritur dashurin
midis njerzve, sepse secili nga
kta marr, n alt e fundit t
jets s tyre, i falnin ekzekutort
e tyre. Kjo sht e madhe, sht
shum e fuqishme, kjo sht
dhe duhet t jen drit, shpres
dhe prparim, n errsirn e
hakmarrjes dhe gjakmarrjes.
Vizita e Papa Franeskut ishte
nj drit e jashtzakonshme,
fatbardhsi, gzim dhe shpres
pr t ardhmen. T gjith duhet
ta kemi n mendje dhe zemr
porosin e Papa Franeskut pr
shqipen, e cila uturon shum
lart e shum larg, por vendlind-
jen dhe prejardhjen e vet nuk e
harron. Ajo kthehet n folen e
saj.
N kt dit shtatori, qielli
i Shqipris u hap, q nga atje
lart Krish t hell vshtrimin,
mirsin e dashurin mbi ne po-
pullin shqiptar, mbi njerzimin
n tok, t gjitha kto nprmes
zrit, dors, shpirt, syrit,
buzqeshjes dhe mblsis s
Papa Franeskut.
Vizita dhe bekimi i jashtza-
konshm q Papa Franesku i
dha popullit dhe kombit shqip-
tare, n kto koh t veanta pr
vendin, por edhe n ndrkomb-
tarisht, ka liruar energji pozi-
ve pr ne, por edhe shum m
gjer. Kjo sht ngjarje shum
e madhe, dhe pas ngjarjeve t
mdha si kjo e 21 shtatorit q
u zhvillua n Shqipri, ka dhe
duhet t ken reekme naty-
rore njerzore, reekme dhe
shpresa pr t ardhmen.
Faleminderit Papa Franesku,
pr mirsin q rrezatove,
pr porosit q na drejtove,
pr horizontet q hape, pr
tre msimet q shprndave
n shrbim t s ardhmes s
njerzimit.
Faleminderit, faleminderit!
Luigj Shy, 22. 9. 2014
FALEMINDERIT PAPA FRANESKU
21 shtatori i ktij vitit ishte pr Shqiprin, pr kombin shqiptar dhe pr gjith
shqiptart kudo jan nj eveniment shum i rndsishm. Kjo dit kishte nj
shklqim t veant, nj rrezatim mirsie dhe bekimi pr t gjith. Kjo erdhi
nga nj ndodhi q ndodh radh. N kt dit zbriti n tokn Arbnore Papa
Franesku, q me mirsin, iltrsin, mblsin dhe thellsin e mendimeve
t tij, kshilloj rrug e mnyra pr nj jet m t mir, pr marrdhnie
shoqrore, ndrkomunitare, ndrfetare si nj mundsi e domosdoshme pr
prparimin e shoqris, pr prparimin e njerzimit.
3
nr. 131, shtator 2014
3
,
+ +
+
+
PROMOVIM
Dy vjet pas ndarjes nga jeta n nj
kompleks akvitetesh vlersohet dhe
nderohet doktori i Dukagjinit, Prel
Gjeloshi, q nga ky shtator pran Qendrs
Shndetsore Grude e Re do t ngrihet
dhe t qndroje prjetsisht bus i j.
Kshilli i Komun Rrethina, i ka
dhne dr. Prel Gjeloshit tullin Qytetar
Nderi I Komuns Rrethina pas vdekjes.
Gjithashtu kshilli i komuns ka vendosur
q Qendra Shndetsore e ksaj komune
n fshan Grud e Re t marr emrin
Qendra Shndetsore Dr. Prel Gjeloshi,
Rrethina.
Ajo q na bri prshtypje dhe q ja
vlen pr tu theksuar sht pjesmar-
rja masive e banorve t ksaj komune,
miqve, kolegve dhe t afrmve t dr.
Prel Gjeloshit n kt ceremoni. Ishin
t pranishm prfaqsues t Kshillit t
Qarkut Shkodr, t Drejtoris rajonale t
shndet publik, prfaqsues t komu-
nave t Dukagjinit dhe t mediave lokale.
N aln e j, kryetari komuns
Rrethina z. Luan Harusha, ne mes te
tjerave theksoj: Ndjejm dhimbje dhe
respekt tek vlersojm dhe prkujtojm
punn e palodhur t dr. Prel Gjeloshit pr
shum vite n shrbim t banorve t
ksaj komune, vendosja e kj bus, por
edhe vlershmet e tjera te bra m pare
jan nj detyrim moral pr te nderuar
njerz t ll qe lan pas nj emr dhe
shembull te shklqyer pr brezat.
Ne nj akvitet te organizuar ne am-
bientet e bar Restorant ANTIKA . e
morn aln prfaqsues te shoqats
Atdhetare-Dukagjini, te komunave te
Dukagjinit, mjeke dhe shum t uar,
Nj akvitet i organizuar dhe i ideuar
nga ana ime n formn e nj takimi
prkujmor, ku moderatorja e j gazetar-
ja Lindita Marni prball nj publiku t
shumt i oj nj nga nj ne foltoren e
improvizuar shume diskutonte.
Ne nj material historik t prga-
tur ne formn e nj eseje z Ndue Sanaj
pasqyroj rrjedhat historike te Pult, dhe
e rendi dr Prel Gjeloshin nder gurat e
rndsishme t ksaj zone q la gjurme
dhe nj emr t mire pr brezat.
Prshnde pastaj kryeplaku i fshat
Kir z Ndre Cubi, i cili e cilsoi dr Preln
si nj nder gurat q pasqyron cilsit
m te mira te vlerave njerzore q ky
fshat ka trashguar ndr breza .
Foln me shum respekt pr jetn dhe
pune e dr Prel Gjeloshit edhe sekretari i
Shoqats Atdhetare- Dukagjini z Luigj
Shy, Prek Doci nga komuna Shale, dr
aktual i QSH Grude e Re miq e bashkf-
shatar....
Dr. Prel Gjeloshi ishte njri ndr
kuadrot m t prgatur dhe t dev-
otshm Dukagjinit e m gjer. Emri i j
i bn nder kurdoher t gjith ksaj ko-
mune, ku do t ruhet kurdoher i gjall
e i paharruar portre i j si mjek dhe si
njeri i jashtzakonshm.
Dr. Prela do t mbetet gjithnj i dashur
e i respektuar edhe pr t gjith, nga t
gjith itej me shum respekt pr vlerat
profesionale dhe qytetare q doktori ka
pasqyruar me punn e j. Jeta dhe vepra
e dr. Prel Gjeloshit u ka br nj nder blu-
zave t bardha dhe profesionit t shenjt
t mjekut. Ai ishte modeli i korrektsis,
i prkushmit dhe i sakrics n punn
e j.
Tek isnin njri pas tjetrit koleg dhe
miq t j, shihje sesi pasqyrohej dhimbja
dhe respek n fytyrat e qindra t pra-
nishmve q ndodheshin at dit pran
qendrs shndetsore Grud e Re. Aty
shihje se bashkoheshin n nj dhimbja
dhe krenaria, respek dhe
vlershmi, dhimbje pr hum-
bjen e parakohshme t nj
presoni q ka ln gjurm
t pashlyera n kujtesn e t
gjitha atyre q patn rasn
te jen pacientt e j. Kre-
nari e heshtur, por e meri-
tuar e bashkfshatare t j
t fshat Kir, e t banoreve
t Dukagjinit, t cilt do t
ndihen gjithmon krenar pr
djalin e tyre. Pr pjestart e
familjes, pr djemt Klodin
dhe Benardin, bashkshort-
en e j, vllezrit dhe motrat
kjo dit do t mbetet e pa-
harruar, sepse e pan edhe
nj her se me dhimbjen e
tyre bashkohet nj komu-
nitet shum i gjere. Foli pr
t pranishmit edhe djali i
madh i dr. Prels, kirurgu i
ardhshm Klodiani. I faln-
deroj t gjith, i emocionoj
t gjith, dhe ju premtoj
se do t prpiqet t eci ne
gjurmt e profesionalizmit
dhe prkushmit te t at
n profesionin e nderuar t
mjekut.
Dr. Prel Gjeloshi:
Prel Gjeloshi lindi n
fshan Kir t Dukagjinit, me
19 tetor t vit 1955. Aty
kaloi fmijrin dhe mbaroi
me rezultatet shum t mira
shkolln llore e 8 vjeare.
Arsimin e mesm e lidhi me
ndrrn dhe dshirn e j t
madhe, q nj dit t vishte
bluzn e bardh t mjekut,
prandaj vazhdoi Shkolln Mjeksore n
qyten e Shkodrs, t ciln e prfundoi
me rezultate t shklqyera. Zgjodhi plot
pasion Fakulten e Mjeksis, n Uni-
versiten e Tirans. Studen i shklqyer
Prel Gjeloshi. Shum i njerzishm,
alpak, i dashur e korrekt n shoqri,
i gatshm pr t ndihmuar kdo, studi-
ues serioz e me krkesa t pazakonshme
pr t marr vlersime maksimale n
do lnd, dashamirs e i thjesht me t
gjith, kto ishin disa nga paret q ishin
skalitur m s miri n personaliten e j.
Pas mbarimit t Fakultet t Mjek- sis,
n degn Mjeksi e prgjithshme gjat
viteve 1979-1984,
Dr. Prela llon pun n vendlindjen e
j. Tashm auditoret e universitet ishin
zvendsuar me prakkn e prditshme
mjeksore prball njerzve t smur.
Njohurit e shumta shkencore, q nga
shkolla e mesme e deri n vin e fundit
t fakultet, nuk e zhgnjyen asnjher
mjekun e ri. Asit e j i kaprcenin disa
her nivelet e t tjerve q xhironin kor-
ridoret e spitaleve t mdha t qyteteve,
por Dr. Prela, pr disa vite, vazhdoi
t shrbente qetsisht e me t gjith
prkushmin e duhur n vendin e j,
midis bashkfshatarve t vet, q i donte
dhe i respektonte. Prpjekjet e shumta
pr t zhvilluar m tej njohurit e j n
nj fush t veant t mjeksis, nuk
u ndalen asnjher. Fatkeqsisht, auto-
ritet shtetrore nuk i morn asnjher
seriozisht fakn se ai ishte nj student
qe kishte mbaruar shklqyeshm dhe
ishin tepr t rrall n rrethin e Shkodrs
ata q kishin mbaruar pr mjeksi me nj
mesatare t ll.
E megjithkt, Dr. Prela vazhdonte
t studionte e t punonte pa ndrprerje.
M n fund, pas viteve 1990, vjen famil-
jarisht n qyten e Shkodrs dhe vazh-
don t punoj si mjek i prgjithshm,
vese prsri larg, n periferi t saj. Pr
Dr. Preln nuk kishte rndsi vendi ku do
t ushtronte detyrn e nderuar t mje-
kut. Pacientt e j do ta ndienin gjithnj
pran, natn e ditn, n dimr e n ver,
n ambulanc e n shtpi, dhe kurdoher
me ndjenjn e lart t prgjegjsis e t
prkushmit t pashoq, i gatshm pr t
br t pamundurn n shrbim t rua-
jtjes s shndet t tyre. Sipas vshr-
sive prakke q shtroheshin prpara j,
komunikonte me shum korrektsi e pro-
fesionalizm me specialistt e ndryshm
n Shkodr e Tiran, u jepte atyre men-
dime t sakta dhe zbatonte me kujdes
rekomandimet q merrte prej konsultave
t ndryshme.
Pacientt shkonin te Dr. Prela pa drua-
jtje, me sigurin se do ti priste kurdo-
her mir, me besimin e plot se nuk do
t kursente asgj pr ta, prandaj mori
vazhdimisht mirnjohjen dhe respekn e
tyre. Fatkeqsisht, ather kur Dr. Prela
ishte n kulmin e asive t
j profesionale, llon ta gr-
ryej nga brenda, nzisht e
pa pushim, nj smundje e
rnd dhe e pashrueshme.
Ja q edhe mjekt jan si t
gjith t tjert prball kr-
cnimeve t jets nga pa-
tologjit e ndryshme. U b
gjithka q mund t bhej
pr t, brenda dhe jasht
Shqipris, por ishte e pa-
mundur t shptohej jeta e
kj njeriu q do t mund t
shptonte kush e di se sa jet
t tjera. Kshtu u ndrpre
n mnyr t papritur dhe
tepr parakohe udhmi i
gjat i Dr. Prel Gjeloshit,
por ai la pas nj trashgi-
mi t madhe, nj emr t
mir e t respektuar mes
njerzve. Bashk me gruan e
j ai rri dhe edukoi dy djem
t mir q vazhdojn studi-
met e larta n Itali, gjithash-
tu pr mjeksi, Klodin e
Benardin, t cilt tani ndi-
hen tepr te ngarkuar me
prgjegjsi moral dhe pro-
fesionale, por q me siguri
do jen gjithnj krenar pr
babin e tyre. Un kam pa-
sur rasn njoh nga afr
kta dy djem, kto dy vlera
t muara t shoqris q
me shum gjasa, do ven
njohurit e tyre ne shrbim
te njerzve, por n nj shtet
tjetr dhe me vjen vrtet
keq qe elita intelektuale
sht e detyruar apo e prire
t emigroje.
Kane kaluar vetm dy vite dhe vler-
shmet respek e mirnjohja pr punn
e j t palodhur nuk kan munguar. Dr
Prel Gjeloshi sht nderuar nga Komu-
na Pult me tullin Krenaria e Komuns
Pult, nga Shoqata Atdhetare-Dukagji-
ni, me tullin Antar Nderi i Shoqa-
ts. Pastaj edhe vlershmi dhe nderimi
q i sht br nga Komuna Rrethina
Shkodr, q kulmuan sot me vendosjen
e kj monumen.
Dr. Prel Gjeloshi bn pjes me din-
jitet n ajkn e elits intelektuale t Du-
kagjinit e m gjer. Emri i j i bn nder
kurdoher t gjith ksaj krahine, n his-
torin e mjeksis, s t cils do t ruhet
kurdoher i gjall e i paharruar portre i
j si mjek dhe si njeri i jashtzakonshm.
Dr. Prela do t mbetet gjithnj i dashur
e i respektuar edhe pr t gjith ne,
shokt dhe kolegt e j, q e njohn.
Prgate nga LULASH BRIGJA
PERJETESOHET NE NJE SHTATORE DOKTORI I DUKAGJINIT
4
nr. 131, shtator 2014 ,
+ +
+
+
PROMOVIM
Sena demokrisan, nen drejmin e
President te kej Sena, shkrimtarit
Lazer Sani, me daten 20 shtator 2014, me
rasn e vizites se Papa Franceskut ne Ti-
rane, organizoj Konferencen Shkencore,
me teme: Vakani dhe Shqiptaret
PRESEDIUMI I KONAFERENCES
Ne ket konference morn pjese per-
sonalitete te Kulturs e te art ne Tirane
dhe qytete te tjera te vendit. Nga Shoqata
Atdhetare-Dukagjini morn pjese Ndue
Sanaj, Luigji e Gjyste Shy, Lazer Kodra,
Zef Bari, prof. as dr. Zef Gjeta, inxh Gjon
Fierza, Fran Molla e te tjer.
Konferenca i zhvilloi punimet ne Aka-
demin e Shkencave, ne salln Aleks
Buda. Ne ket konference u ligjruan
kto kumtesa:
1. Marrdhniet e Gjergj Kastriot,-
Sknderbeut me Selin e Shenjt, Prof.
As. Dr. Gjon Berisha
2. Koalicioni anosman i Papa Kalist
t III dhe Sknderbeu, Dr. Dorian Koi,
3. Propaganda Fide dhe Arbria, Dr.
Kastriot Marku
4. Nn Tereza dhe shqiptart, Visar
Zhi, poet,
5. Selia e Shenjt - pararoj e kombit
shqiptar, Ndue Ukaj, poet e studiues,
6. Kodet kulturore n veprn e At Zef
Pllumbit, Dr. Agron Gjekmarkaj, studi-
ues
7. Ecuria e mendsis fetare te shq-
iptart nga Rilindja deri sot, Prof. As. Dr.
Thanas Gjika,
8. Kontribu i Vakanit n arsimin shq-
ip, Dr. Nikoll Loka, historian,
9. Kisha katolike n diktatur, Dr. Azem
Qazimi, studiues
Ne fund te konferencs, ne shkallet e
godins, me pjesmarrsit u be nj foto
e prbashkt.
Redaksia e gazets
Vatikani dhe Shqiptaret
Ku do e kurdoher ka pas familje me
emr, dhe q kan mbete n histori, pr
t cilat itet n dhomat e burrave, n
kuvende e te tjera. Rndsia qndron
se familjet me emr t mire, kan ln
trashgimi n breza, e cila nuk sht e
leht. Prgjegjsia m e madhe bije n
brezat pas ardhse. Krkohet q jo vetm
t kujtohet, por edhe t respektohet i
pari i tyre. Kjo arrihet duke i ruajtur tra-
ditn dhe duke ia prshtat ato kohs.
Me vdekjen e nj burri t menur e me
reputacion n ngushllime e sipr, njerz-
it thon: Ky vdiq u preht n paqe. Pastaj
shtojn se, ka ln shum mir prapa.
Pra, t bardh ditn! E kundrta ndodh
me ata burra t mire, t cilt kur ndero-
jn jet, krahas ngushllimeve thon:
Vdiq nj burr i mire e gjynah q nuk ka
ln trashgimtar q vlejn. Kto dy an
t medaljes ndodhin vazhdimisht.
N kt shkrim po ndalem tek nj
burr e nj familje e njohur n Shal, ne
zonn e Dukagjinit e m gjer. Ky sht
Lulash Mala nga fsha Lekaj i Shals. Lin-
di n vin 1883 dhe vdiq n vin 1953.
Jeta e j 70 vjeare ishte e mbushur me
vuajtje e histori. N mosh fare t vogl
mbe jem, pa nn e pa bab. Kaloj nj
fmijri t vshr, por vshrsit nuk
e penguan at me u edukua me ndjen-
jn e dashuris pr vendin. Kur mbushi
moshn 20 vje, at e mobilizojn pr
te shkuar ushtar n Jemen. I betuar pr
t mos i shrbyer kurr turkut, plani-
kon arrasjen dhe kshtu veproj. Pasi
i veshn me uniform t ushtris turke e
po bheshin ga pr t udhtuar drejt
Jemenit, gjn momenn e i shkputet
karvanit dhe arraset pr n Mal t Zi.
Udhmi ishte shum i vshr, mesi i
muajit dhjetor. Rruga nga do t kalonte
ishte e mbushur me bore, duhej kaluar
bjeshkn e Maja-Pejs e bora i kalonte
t 2m. Fal zikut t j e guximit ja arrin
qllimit e pas 18 orsh arrin n Beranje.
Themi zikut t j, se edhe sot i thon
vendit, ku ka kap Lulash Mala ujkun pr
kmbe, duke shptuar bagn. Forcat
turke arrin Lekaj, duke krkuar n do
vend, pr ta arrestuar. Kur nuk e gjetn.
Bn reprezalje n familje, plakiten t
gjith pasurin e pastaj i dogjn shtpin.
Megjithse ai krkohej nga regjimi turk,
ai kthehet ilegal n Lekaj. Duke rrezikuar
jetn, e cila nuk i dhimbsesh pr vendin
e j. Vazhdimisht regjimi drgonte forca
t shumta pr t mposhtur Dukagjinin.
Familja e Lulash Mals ishte nder 35
familjet e Shals q nuk pranuan me
dorzua armt dhe doln kaak me gra
e fmij. Pasi qndruan disa koh kaak,
u detyruan t arrasen n Mal t Zi me
gjith familje. N krye t karvanit ishte
Lulash Mala, i cili i njihte mire rrugt.
Ky ishte nder kryesort q ju prgjigj
thirrjes s Mehmet Shpendit pr t thyer
burgun e Shkodres. Nxorn t burgosurit
polik, t cilt kishin fole kundr regjim-
it.
Pas shum vitesh kthehet n Lekaj.
Martohet me nj vajz nga Bregu-Lumit,
n nj shtpi me emr. Grua burrnesh
dhe familjare e shklqyer. Lulashi duke
mos duruar asnj pa drejtsi, nuk u pa-
jtua me regjimin e zogut. Prandaj ishte
edhe nj nder udhheqsit e Lvizjes s
Dukagjinit. Prsri detyrohet t arraset
aty ku tani e kishte br si shtpi t dyt.
Xhandarmria e Zogut erdhi n Dukagjin
e krahas shum shtpive, dogji edhe
shtpin e Lulash Mals. Pas kthimit nga
arraa, rregulluan shtpin e djegur dy
here. Filloj jetn nga e para. iit u lin-
den 12 fmij, 8 prej tyre u rritn t edu-
kuar. Fmijt ishin 2 vajza dhe 6 djem.
(vijon n faqen 9)
FAMILJE Q NUK DUHET LN N HARRES
5
nr. 131, shtator 2014
5
,
+ +
+
+
PROBLEMATIK
Si e vlersoni vizitn e atit t
shenjt n Tiran, thjesht nj viz-
it shpirtrore si i Pari i fes kato-
like n Bot, apo ishte nj vizit
edhe polike, q na shrben ne,
pr t ardhmen ton evropiane?
Vizita e At t Shenjt, Papa
Franerskut n Tiran, t dieln e
21 shtatorit, sht nj nga ngjar-
jet m t rndsishme, q kan
ndodhur ndonjher n kryeqyte-
n shqiptar, nj vizit historike,
q pr nj dit e ktheu Tirann
n kryeqytet t bots. Rrallher
qytetart shqiptar kan prjetuar
nj emocion t ll, nj gzim dhe
lumturi t ll q reektohej n fy-
tyrat e t gjithve, veanrisht t
t rinjve. Dua t shtoj ktu se, edhe
qytetart shqiptar dhe instucio-
net e tyre prfaqsuese, mund-
suan nj pritje madhshtore, dinji-
toze, ka na nderoi ne si komb. Vet
A i Shenjt, prpara se t vizitonte
Shqiprin e pa shpjeguar arsyen
e ksaj vizite: Ai tha se do t bnte
nj vizit pr t nderuar nj popull
q ka vuajtur shum, q ka shum
martir t besimit t krishter,
klerik dhe besimtar q kan
dhn jetn pr besimin e tyre,
por edhe si nj popull fisnik, q
pavarsisht besimeve t ndryshme,
jeton n paqe, ne harmoni, nj
popull q kurr nuk ka pasur
konflikte fetare. Pas vizit s tij n
Tiran, A i shenjt u shpreh se n
Shqipri myslimant, ortodokst
dhe katolikt jetojn n vllazri,
duke e rritur edhe m tej vlersimin
pr shqiptart.
N aln e mbajtur n presi-
denc, por edhe gjat meshs s
mbajtur n sheshin Nn Tereza,
A i Shenjt jo vetm e bekoi pop-
ullin shqiptar, tokn shqiptare, por
edhe dha mesazhe t rndsishme,
pr besimtart katolik, pr besim-
tart e t gjitha besimeve, pr t
rinjt, pr polikn dhe njerzimin
mbar. Jan kto mesazhe q e bj-
n kt vizit sa madhshtore aq
edhe historike. Mendoj, q t gjith
shqiptart, qofshin kta qytetar
t thjesht, apo kryepar t ktij
vendi, duhet ti mbajn mend mir
mesazhet e Atit t Shenjt dhe
ti reflektojn ato n jetn dhe
veprimtarin e tyre t prditshme.
far ju ka br m shum
prshtypje n mesazhet e Atit t
Shenjt?
N udhtimin e tij apostolik
n Shqipri, Ati i Shenjt, Papa
Francesku, dha disa mesazhe
t rndsishme, jo vetm n
kuptimin religjioz, por edhe n
kuptimin shoqror, qytetar e
njerzor, mesazhe qe i drejtohen
gjith njerzimit, bots s mbr-
thyer nga kriza ekonomike, kriza
e besimit, bjerrja e vlerave, kon-
iktet dramake, bots q vuan
nga pabarazia dhe padrejtsit.
Por mesazhi m i rndsishm pr
mua, sht mesazhi q u drejtoi t
rinjve shqiptar, duke i inkurajuar
besimin e tyre tek e ardhmja. E
shkuara dramake dhe zhgnjimet
e vazhdueshme n kto njzet e
katr vite, nga polika, part, qe-
verisjet, lkundn besimin e shum
njerzve, jo vetm tek nj e ardhme
m e mir pr Shqiprin, por edhe
te besime q jan thelbsore pr
njeriun, si besimi tek e mira, besimi
tek drejtsia, besimi te humanizmi,
tek t drejtat dhe lirit njerzore,
tek solidarite dhe vlerat e jets
n prgjithsi. Nj brez i tr i ri,
q endet i pashpres rrugve, i pa-
pun, i arsimuar keq, i zhgnjyer,
pa perspekv pr t ardhmen.
Njeriu ka nevoj t besoj diku, q
t jetoj me dinjitet, me dashuri,
me shpres. Po ku t besonin t
rinjt shqiptar? T shmblltyra
e politikanit mashtrues dhe t
korruptuar, q nuk i shqipton,
por i pshtyn fjalt, tek drejtsia
q pjell padrejtsi n do or t
dits, tek intelektualt e prulur
para pushteteve, tek liria e
nprkmbur, tek pedagogt q
iu shesin notat, tek ndershmria
q sht shndrruar n nj nocion
bastard, tek puna dhe aftsit e
tua q nuk t mbajn dot barkun
me buk? Me nj ndriim hyjnor
Ati i shenjt u solli shpres ktyre
t rinjve t zhgnjyer, ju deklaroi
se ju jeni evropian, se ju jeni si
shqiponjat q fluturojn lart dhe
larg, pa e harruar kurr folen e
tyre. Un pash shpres dhe lum-
turi n syt e t rinjve q kishin
dal pr t pritur dhe nderuar An
e Shenjt, kthim te besimit t vetja,
tek Shqipria, tek e ardhmja. Nj
prndritje dhe vegim hyjnor n
syt e tyre, q kam bindjen se do t
ndikoj n jett e secilit dhe t Shq-
ipris. A Shenjt me alt dhe
bekimet e j, solli paqe n shpirtrat
e tyre t trazuar, shpres n zemrat
e tyre t zhgnjyera.
Sigurisht, sipas mendimit tuaj,
cili sht kontribu i dukagjinasve
n ruajtjen e krishterimit n ven-
din tone?
Nse asim pr kontribun e
ruajtjes s besimit t krishter t
dukagjinasve, nga mesjeta e deri
n koht moderne, ather do t
thosha se dukagjinasit jan nj ko-
munitet marr. Sakrikuan gjithka
pr t ruajtur besimin e tyre, sakri-
kuan mirqenien, jett, u ngujuan
mes maleve, por jetuan me dinjitet
dhe krenari, duke ruajtur besimin
e tyre t krishter, duke mbajtur
gjithmon t gjall shpresn tek
Zo dhe Jezusi. N relacionet e j
pr Vakanin Frang Bardhi et pr
dukagjinasit, si lutar t liris
dhe t krishterimit, duke u shpre-
hur se nj lutar dukagjinas vlen
sa dhjetra lutar t fushs. Ne
t gjith e dim, sakricat qe bn
dukagjinasit n rezistencn anos-
mane, qo n epokn e ndritur t
Gjergj Kastriot, kur princi i Pult,
Pjetr Spani u rreshtua prkrah ush-
tris s j me djemt dhe lutart
e vet, por edhe m von, n vitet
e gjata e t errta t pushmit t
trojeve shqiptare, se vet Dukagjini
nuk u nnshtrua kurr. Prkundrazi,
bri vazhdimisht rezistenc, duke
qen vazhdimisht n lu pr aq
vite sa zgja pushmi. Ju e dini se
gjith folklori i Dukagjinit ka si lajt-
mov lun me turk dhe lun me
shkja, (N lu me turk e n lu
me shkja / tuj u pre e tuj u vra)
q sht edhe memoria jon his-
torike dhe krenaria e dinjite yn
njkohsisht. Prve kontribut n
mbrojtjen e besimit t krishter,
dukagjinasit kan gjithashtu kon-
tribut t pamuar ende si duhet n
ruajtjen e vlerave tona kombtare,
t gjuhs s kulluar shqipe, t kul-
turs ton. Prej kj komunite q
jetonte n ngushtsi midis maleve
kan dal klerik t shquar dhe
personalitete t kulturs dhe art
me t cilt do t krenohej do ko-
munitet apo qytet n bot: mjaf-
ton t prmend ktu dy poett e
mdhenj shqiptar, Marn Camaj
dhe Frederik Rreshpja, themelue-
sin e prozs moderne shqipe Ernest
Koliqi, aktorin e talentuar Ndrek
Luca, apo piktorin Lin Delia. Kta
emra t ndritur q sot qndrojn
n panteonin e kulturs shqiptare,
jo vetm e nderojn komuniten
e Dukagjinit, por dshmojn edhe
potencialin e racs, asin pr t
kapur majat e qytetrimit dhe pr
ta paraprir at.
Kush u be shkas i nisms pr or-
ganizimin e Konferencs me tem
Vakani e shqiptaret dhe far
qllimi i kishit ven vetes?
Un jam president i Senatit
Demokristian, nj institucion i
krijuar nga intelektual shqiptar,
krijues t fushave t ndryshme,
shkrimtar, historian, profesor
universitetesh, gazetar t njohur
me nj program t qart pr t
kontribuar n afirmimin e vlerave
evropiane t shqiptarve, por edhe
n afirmimin e vlerave kristiane
dhe evropiane te shqiptaret. N
prbrjen e senatit, prvese nga
Shqipria, kemi intelektual t
njohur nga Kosova, Maqedonia,
Mali i Zi dhe diaspora. Pra, sht nj
instucion me shtrirje gjithshqip-
tare. Programi yn nuk sht poli-
k, por shkencor dhe kulturor, dhe
akvite yn i par i rndsishm
sht konferenca shkencore Va-
kani dhe shqiptart.
N fakt prej vitesh kam pa-
sur bindjen se historia e marrd-
hnieve t Vakanit me Shqiprin,
jo vetm sht e pazbardhur, e
panjohur pr publikun shqiptar, por
sht edhe e deformuar, e keqinter-
pretuar, e shtrembruar, sidomos
nga historiograa ideologjike komu-
niste. Pr diktatorin dhe pasuesit e
j n Shqipri, Vakani ishte qen-
dra e reaksionit botror dhe vet
komunite katolik nj konngjent i
vazhduar armiqsh. Pr t nderuar
vizitn historike t Papa Franeskut
n Tiran, ne vendosm t organi-
zojm nj konferenc shkencore q
t zbardhnim sadopak historin e
ktyre marrdhnieve nga mesjeta
deri m sot. Me kt nism men
u bashkuan miqt e mi profesor
universitetesh, historian, shkrim-
tar dhe intelektual t njohur, t
cilt i falnderoj me zemr. Mendoj
se n kt konferenc u zbardh nj
pjes e historis s ktyre marrd-
hnieve, kontribu dhe mbshtetja
e pamuar q Vakani u ka dhn
shqiptarve n momentet m t
vshra dhe m t errta t his-
toris s tyre. Duke e vlersuar
serioziten dhe vlerat shkencore
t temave q u referuan n kt
konferenc ato shum shpejt do t
botohen si libr n vete me tullin
Vakani dhe shqiptart.
N kt konferenc ishte nj
tem shum interesante pr mua,
ndoshta ndr m interesantet, e
cila ishte Ecuria e mendsis fe-
tare te shqiptart nga Rilindja deri
m sot, e prgatur nga prof. As.
Dr Thanas Gjika. Ne fakt, cili ishte
qllimi i ksaj teme?
Profesor Gjika sht autor i nj
libri pr Shn Palin dhe Ilirt, nj
libr shum i rndsishm q sht
botuar koht e fundit n Tiran dhe
pjesmarrja e j n konferenc me
nj tem t trajtuar me profesion-
alizm mbi ecurin e mendsis
fetare te shqiptart nga Rilindja
deri m sot, ishte nj nder pr
ne. N kt tem Profesor Gjika
sjell fakte t panjohura ose pak t
njohura pr publikun pr ecurin e
mendsis fetare t shqiptart n
procesin e evropianizimit t tyre,
kthimin e tyre n identen naty-
ral, n prpjekjet pr distancimin
nga trashgimia e dhunshme e Pe-
randoris Osmane. Nj moment
domethns, sht pagzimi i Faik
Konics n t krishter katolik, kur
ishte student n Franc, me emrin
Faik Dominik Konica. Konica, si
e dim t gjith, mbetet nj nga
mendjet me t ndritura dhe nj nga
intelektualt m t mdhenj q ka
nxjerr ndonjher kombi shqip-
tar. Mendimtar, lozof, shkrimtar,
publicist, polikan, diplomat, njeri
me kultur t jashtzakonshme,
nj gjeni i llojit t vet t paprsrit-
shm. Dhe ky njeri me pagzimin
e vet i oi shqiptart t kthehen n
rrnjt e tyre t hershme, n iden-
ten e tyre evropian. Pavarsisht
nga mosrealizimet, ai kurr nuk
i pushoi prpjekjet pr nj Shq-
ipri evropiane, nj Shqipri zonj
midis kombeve t tjer t qytetru-
ar. Prmenda rastin e Konics,
sepse tema e Profesorit sht
me e gjer, sepse aty analizohen
gjersisht tendencat e shqiptareve
n kt periudh t trazuar t
historis s tyre dhe evoluimin e
mendsis s tyre fetare, duke i
afruar ata gjithnj e m shum me
Evropn.
***
I nderuar Lazer, ju faleminderit
pr bisedn q bm, me t ciln
bm prpjekje t paraqesim para
lexuesit t gazets Dukagjini disa
prfundime t nevojshme t vizits
s At t Shenjt, Papa Franceskut
n Tiran. Ju uroj faqe bardhe n
misionin tuaj.
***
U falnderoj juve, q m dhat
mundsin t komunikoje me lex-
uesit e gazets son Dukagjini!
Bisedoi, NDUE SANAJ
Stani: Vatikani, kontribut t
jashtzakonshm n mbijetesn e
shqiptarve
- BISED ME PRESIDENTIN E SENATIT DEMOKRISTIAN, SHKRIMTARIN, LAZR STANI -
6
nr. 131, shtator 2014
6
,
+ +
+
+
VLERA
Prga MAJKO MILA
Dshmia dhe vllazrimi ishin alt
kye t ditve q lam pas dhe si pr t
prforcuar edhe m shum kto dy argu-
ment, Komisioni Drejtsi dhe Paqe i Shq-
ipris, pas nj pune disa mujore, me 19
shtator 2014 n kinema Millennium-
Tiran, arri t shfaqte dokumetarin e
tulluar Rrmi i nj Kishe Marre i cili
kishte n thelbin e j dshmit e t mbi-
jetuarve n kampet dhe burgjet e regjim-
it komunist, por mbi t gjitha kishte syni-
min t kujtonte dhe t dshmonte pr
ata t cilt aj regjimi nuk arritn ti mbi-
jetonin, shum prej t cilve ishin edhe
klerik katolik.
Komisioni Drejtsi dhe Paqe prej rreth
2 vitesh zbaton nj project, i cili ka ne
thelbin e j pikrisht periudhn komu-
niste dhe veanrisht ann m t egr t
saj, burgjet dhe kampet e prqndrimit.
Shfaqja e kj dokumentari vetm 2
dit para vizits s At t Shnjt, Papa
Franeskut, n Shqipri ishte nj arsye
m e fort pr ta paraqitur at para pub-
likut dhe pr ti kujtuar aj edhe nj her
se far ndodhi n ato vite t tmerrshme,
kur me dhjetra klerik u torturuan, u
burgosn e u vran pr fakn e thjesht
se, donin atdheun e tyre dhe predikonin
pr nj t mir sublime.
Megjith mizorin e nj pushte in-
jorant, ata klerik ditn ti rezistonin ur-
rejtjes, por m shum friks ndaj tyre
si nj rrezik i mundshm, i cili mund t
krcnonte pushten e nj individi su-
prem.
N dokumentar tregohen fakte dhe
dshmi t personave, t cilt kan pa-
sur mundsin t takonin klerik gjat
qndrimit t tyre n burgjet komuniste,
tregojn thjeshtsin se si ata klerik pra-
nonin fan e tyre duke pranuar do lloj
fyerjeje apo torture, por pa humbur ide-
alet dhe besimin, t cilat jo pak her ishin
edhe arsye pr ekzekumin e tyre.
Ai pushtet nuk knaqej vetm me
eliminimit zik t klerikve, ata kerkonin
edhe eliminimin e do lloj ideali dhe
ndjenje fetare n t gjith popullsin dhe
kt krkonin ta arrini me shkatrrimin e
kishave, por edhe t shum objekteve t
besimeve t tjera fetare duke arritur kul-
min n vin 1967 kur u shkatrruan apo
u tranformuan n objekte pr qllime t
tjera 2169 objekte fetare, prej t cilave
157 kisha katolike dhe kuvende.
Kto synime shihen qart edhe ne do-
kumentar ku nuk jan t pakta skenat e
hedhjes n er t kishave apo shndrrim-
in e tyre n objekte publike t cilat mund
ti shrbenin propagands s nj qeverie
e cila zot kishte vetm veten.
Gabimi m i madh i aj regjimi ishte
se, nuk mund t shkatrronin apo tran-
formonin at far ishte n zemrat dhe
mendjen e njerzve, duke i kthyer ato ne
favorin e tyre dhe kjo gj sht par qa-
rt edhe n kto dit ku rrugt q dikur
ishin t pushtuara nga parudha pr at
t cilt mohuan gjithka pr asgj, tani
jan t pushtuara nga fytyrat, shpesh-
her edhe t qeshura, t atyre t cilt
asgj nuk mohuan e megjithat arritn
t mundnin persekutort e tyre jo me ur-
rejtje, por me dashuri dhe falje dhe kjo
mund t vihet re edhe n alt e fundit
t shum prej atyre q u vran:
I FALI T GJITH ATA Q M KAN BA
KEQ! RROFT KRISHTI! ROFT SHIP
NIA!
RRE FI MI I NJ E K I SH E MART I RE
Dokumentar kushtuar persekutimit dhe qndress s besimit katolik n Shqipri
Mar t i r dukagj i nas gj
AT BERNARDIN PALAJ OFM
DOM LAZER SHANTOJA
DOM DED PLANI
GJELOSH LULASHI
AT IPRIAN NIKAJ OFM
DOM MIKEL BELTOJA
AT GJON SHLLAKU OFM
QERIM SADIKU
7
nr. 131, shtator 2014
7
,
+ +
+
+
OPINION
Pyjet, kullotat e bimt mjeksore q zh-
villohen n juridiksionin e komuns Shosh
paraqesin nj rendsi jeke pr banoret
vendor t zons. Jan pasuri me te cilat
lidhet ngusht prmirsimi i kushteve
jetsore, duke i zhvilluar ato ne mnyre
te qndrueshme. Duke u ndale vemas
pr bimt mjeksore mund te themi se
si lloje me te rndsishme vlersohen:
trumza, lisna, dllinjn e kuqe, dllinje
e zeze, crmdelli. disa bim t tjera me
prhapje m t kuzuara por me shum
vlere si; salepi, xhirokulli, boronica, gen-
ana, hithra, lule shtogu, lule bliri, etj. Ka
pas nj tradite, prsri banoret vendor si
nj burim shtese te ardhurash, vazhdojn
te grumbullojn bime mjeksore krye-
sisht trumzn, boronicn, lule bliri, lule
shtogu, etj. Llogariten. se gjate sezonit te
grumbullimit rreth 60% e familjeve mer-
ren me ket veprimtari pa len pas dore
dhe punt ne bujqsi dhe blegtorin.
Duke vlersuar potencialet prodhuese te
bimve ne territorin e komuns rezulton
se me pak se 40% e sasis se mundshme
grumbullohet dhe drgohet ne treg. Por
ndrkohe ne zona dhe territore te vean-
ta ka dhe mbi shfrytzim dhe dmm te
bimve mjeksore. Ne periudhn 2008-
2009, pr pyjet dhe kullot ne pronsi te
komuns Shosh sht hartuar nj plan
menaxhimi. Aty ka nj prshkrim te gjen-
djes ekzistuese te fondit pyjor, te kullo-
tave dhe si dhe masat qe parashikohen
te zbatohen pr 10 vjearin. Komuna
OJF, buxhe i sht krkohet t sigurojn
fonde pr zbam t atyre punimeve dhe
arritje te objekvave te planikuara,
Jan pikrisht faktet dhe argumentet
kryesor sa me sipr qe Instu i Mjedisit
dhe Zhvillimit Rural (IMZH) dhe komuna
Shosh te mbshtetur nga Koperacioni
Austriak (ADA) si donator, tashme kane
hartuar dhe po zbatojn projekn: Pu-
nsimi dhe zhvillimi i qndrueshm rural
t komunitet n zonat e margjinalizuara
nprmjet grumbullimit, prpunimit te
bimve mjeksore dhe eterovajore n
komunn Shosh n Qarkun e Shkodrs
Projek ka disa objekva dhe nga zbami
do arrihen disa rezultate qe konsistojn
tek; . i) Shmi i kapaciteteve dhe krijimin e
grupeve t interesit; ii) Rritja e njohurive;
mbi teknikat e mbledhjes, trajmit, mag-
azinimit dhe ambalazhimi i produkteve;
njohja me mjetet dhe teknologjit e reja,
qe bimt medicinale dhe erza t prm-
bushin standardet dhe krkesat baze pr
treg; iii) Kryerja e nj studimi me te plote
pr llojet kryesore te bimve ne komune,
prgatja e nj manuali prakk Pr njo-
hjen, grumbullimin, prpunimin, ruajtjen
dhe ambalazhimin e bimve mjeksore,
ky do ju shrbej grumbulluesve dhe pr-
punuesve te pare; vi) Prgatja e nj par-
cele demonstrimi model te disa kulturave
te bimve mjeksore ne territorin e ko-
muns; v) Prmirsimi i disa siprfaqeve
ekzistuese me bime mjeksore krye-
sisht te atyre afr qendrave te banuara,
nprmjet kryerjes se disa punimeve te
thjeshta siprfaqsore. vi) Ngritja e nj
pike grumbullimit ne qendr te komu-
ns, kjo pr te lehtsuar transporn dhe
produktet te trajtohen dhe prpunohen
pas grumbullit q t prmbushin kushtet
e standardeve te krkuara, pra te kemi
nj vlere produk sa me te madhe pr
grumbulluesit. Pr tu njoh m mir
me veprimtarin e deritanishme dhe si ka
funksionuar bashkpunimi me pushten
dhe komuniten vendor, donatorin, u
takuam me z. Artur Galanxhi, drejtuesin
e zbamit te projekt. Vlersohet bash-
kpunimi i drejtprdrejte me kryetarin e
komuns z. Mark Kulla, me grupet e in-
teresit dhe nj mbshtetje totale e dhne
nga donatori (ADA). Nprmjet gazets
Dukagjini, dua falnderoj t gjith,
duke krkuar t vazhdojm se bashku ne
mbshtetje te njeri tjetri deri ne nalizim
te projekt. Me tej z. Galanxhi shton:
Deri tani nga ekspertet jan prgat
e modulet dhe jan kryer trajnimet pr
ndrmin e kapaciteteve dhe krijimit te
grupeve te interesit/shoqats se grum-
bulluesve dhe prpunuesve te bimve
mjeksore e eterovajore. Pas vizitave ne
terren, po punohet ne prgatjen e mod-
uleve te trajnimit teknik, pr rritjen e njo-
hurive mbi prpunimit, trajmit, maga-
zinimit dhe ruajtjes t bimve mjeksore.
Przgjedhja e siprfaqes demonstrave
sht vlersuar nga ekspertet dhe push-
te vendore si objekv i rndsishm, po
vazhdojn takimet me palt e interesu-
ara pr vendin dhe llojet qe do mund te
kulvohen qe tashme se shpej do ket
nj prfundim. Ndr rezultatet e puns
gjate sezonit te vers ishte demonstrimi
me grumbulluesit tradicional i teknikave
te grumbullimit dhe vjeljes pa dmtuar
bimt. Njohja me rregulloren teknike
gjate puns ne terren me disa grupe u
ndoq me interes dhe rezultatet kan
qen te mira. sht prcaktuar pika
dhe po merren masa pr prgatjen e
magazins grumbullimit te bimve si-
pas standardeve te nevojshme. Krahas
veprimtarive ne terren po punohet ne
prgatjen e materialeve shkresore dhe
zbamin e procedurave pr themelimin
e shoqats grumbulluesve te bimve
mjeksore si subjekt juridik i miratuar ne
gjykate, qe do ushtroje veprimtarin ne
komunn Shosh. sht shoqata e pare qe
krijohet ne nivel qarku, ku ne thelb te ve-
primtaris se saje ka bimt mjeksore me
tere kompleksiten e tyre.
Puna e deritanishme dhe rezultatet e
pritshme te kj projek, i fokusuar tek
aspektet sociale dhe mjedisi kane ndi-
kime te drejtprdrejta tek prmirsimi
sadopak i jetess dh uljes se varfris ne
zona te thella si Shoshi. Jo vetm kaq, ky
projekt mund te shrbeje si nj model
dhe pr komunat e tjera te Dukagjinit.
Edhe ato kan potenciale te mdha
bimsh mjeksore pr te cilat krkohet
prkujdesje e vazhdueshme. Projekte te
lla efekve sociale dhe mjedisore, duhet
bere prpjekje te ket sa me shume ne
kto zona. Paradoksi i kohs qe jetojm:
se komunat e Dukagjinit, jan te pasura
ne burime natyrore, por popullsia qe je-
ton ne gjirin e tyre sht mja e varfr
duhet t mos ekzistoje. Nj nder burimet
pr me shume te ardhura duhet vlersu-
ar dhe konsideruar dhe bimt mjeksore
natyrore.
Prga nga Gjon Fierza
Agjencia Kombtare e Mjedisit
MBESHTETJE E KOMUNITETIT DHE ZHVILLIM I
QNDRUESHEM I BIMEVE MJEKSORE
KOMUNA SHOSH N ZBATIM T NJ PROJEKTIT
8
nr. 131, shtator 2014
8
,
+ +
+
+
HISTORI
PULTI
-ESE-
Me rasn e inaugurimit t monument
t mjekut Prele Marn Gjeloshit-
T nderuar pjesmarrs!
T nderuar autoritete t pushtet ven-
dor!
E nderuara Lule, nena e mjekut Prele
Gjeloshi!
E nderuara Marie, bashkshortja e mje-
kut Prele Gjeloshi!
T nderuar Koldian e Benard, djemt e
mjekut Prele Gjeloshi!
T nderuar Lulash e Doda, vllezr t
mjekut Prele Gjeloshi!
T nderuara Tringa e Prenda, motrat e
mjekut Prele Gjeloshi!
T nderuar t afrm, miq e shoke t mje-
kut Prele Gjeloshi!
Kam nderin e privilegjin q n kuadrin e
nderimit t mjekut Prele Marn Gjeloshi,
i cili me gjith forcn e shpirt bri pr-
pjekje q me punn e dijet e j u sherbeu
me perkushm bashkbanorve t j dhe
me gjere, t lexoj sot para jush nj ESSE pr
krahinn, q e lindi dhe e rri, q ai e deshi
dhe i shrbeu aq shume, Krahinen e Pult.
Mund t llohet hert, por m lejoni t
citoj nj pjese nga nj shkrim n gazetn
Lutari e viteve 1976 dhe q e kam
cituar edhe n librin Dukagjini n rrjedhat
e historis nr. 2, n faqen 16-17: ... Nj
udhtar, duke hyr n Dukagjin, nga Qafa
e Tthores, ndan rrugs pa nj trung me
pamje t trishtuar, i goditur kushedi sa here
nga rrufet dhe i tha bashkudhtarit:
shih mir ket trung-skelet e pa krah dhe
sa her, n pa udhn pr Dukagjin, trokit
n ket trung se, do t llojn t hapen
portat m t lashta t historis, dhe do
t shikosh se si e kane gjuajtur Dukagjinin
vazhdimisht rrufet, minut e or, dit e
nat, jav e muaj, vite e shekuj pr ti pre-
r krah e deg, pr ta djegur e coptuar
shtan e j marr, pr ta shkulur me rrn-
je, pr ti humbur fare emrin e lasht PULT
dhe n vend t j, t hidhte rrnje nj emr
i huaj. Ishin rrufet m t tmerrshme nga
ato q kan gjuajtur ket trung. Rrufet e
markave t ndryshme. Rrufe t ushtrive
gjakpirse. Ndryshe nga ky trung i trishtu-
ar, PULTI, q tash sa shekuj quhet me emrin
DUKAGJIN, mbe n kmbe, me rrnjt e
kuqe t liris thelle maleve t eshtrave t
kuqur me lumenjt e gjakut t brezave, me
kraht e sjell lart, trim, i bukur e i rrept
si shpata, zgalem prher n uturim mes
reve e lartsive t prgjakura .
Zona e Pult ka nj histori shume shek-
ullore. Pr ket, profesor-doktor Shek
Osmani, n monogran Nj misionar n
Shrbim t Kombit, n faqen 16, shkruan:
... zona e Pult, ... ka nj histori shum
shekullore t grshetuar plot ngjarje e q e
bn at t prmendur deri n ditt tona.
E mbarsur gjithnj me kryengritje an-os-
mane, ajo gjeograkisht psoi ndryshime
n konturet e kujve t saj ... s voni zona
u quajt Dukagjin e kshtu mbe deri m
sot. Emisar t klerit, historian, gjeograf,
albanolog shkruan pr kt krahin, si:
Man Bici, Frang Bardhi, Pjetr Bogdani,
Korreueli, Thaolloci, Shuaj, e t tjer deri
te m t rinjt Marin Sirdani, Rrok Gurashi,
Jusn Rrota, e Benardin Palaj. Ata pohojn
se kjo krahin sht esht Shqiptare,
tok malore dhe shtrihet ... pr gjat
dromit ShkodrPrizren ....
Historin e ksaj zone mund ta llojm
hert, nga Pultak Gjergji, q n hulummet
dhe studimet e baron Franc Nopes Fiset e
Malsis s Shqipris Veriore dhe t dre-
jtat zakonore t tyre, n mes t tjerave, n
faqen 215, shkruan pr qytezn e Boksit:
... ajo quhej kshtjella e Boksit, por edhe
kshtjella e PULTAK GJERGJIT. Emri Pulak
sht idenk me Puln. Ksaj t dhen, i
referohet dhe studiuesi Luigj Shy, n librin
me tull Dukagjini, rrugm drejt gjene-
zs, q n faqe 112 shkruan: ... se, ajo
quhej kshtjella e Boksit, por edhe kshtjel-
la e Pultak Gjergjit. Ky emr vjen nga q, si
thuhet se, komandan i kshtjells quhej
Pultak Gjergji.
Pra, na del prher t pare nj person-
alitet, nj gure historike e pa njohur deri
tani. Ky emr del nga goja e ktyre banor-
eve kur Nopce ishte n kto ane apo del
nga studimet e j? Ket nuk e dim. Por,
sht nj domethnie e madhe se, ky stu-
dim i Nopes sht botuar nga Qendra e
Studimeve Albanologjike n vin 2013, ka
m bn t besoj se, sht m shume nj
e dhen e dale mbi bazn e hulummeve
t j historiko-shkencore, sepse po te ishe
ndryshe do ta kishim dgjuar edhe ne, dhe
n vean q nuk e gjejm as te studiues
e albanolog t veante shqiptare dhe t
huaj, aq m pak te ata q kane hulumtuar,
studiuar dhe shkruar pr pjesn Veriore t
Shqipris. Por, nuk dim nse ishte ven-
das apo si i themi sot, i komanduar apo i
emruar.
Shum krahina e bashksi territoriale
ruajtn, n kohen e pushmit romak, pr
nj koh t gjat nj vete-administrim t
brendshm. Kto bashksi, t quajtura
qytete, n krye t ktyre ka pasur nj
prefekt, administrator, q zakonisht zgjidhej
midis ushtarakve M von ushtaraket
romak u zvendsuan nga prfaqsues t
paris vendse q kishin marr qytetarin
romake N burimet shkrimore, prfaq-
suesit e paris ilire t vn n krye t bash-
ksive autonome, jan quajtur kryetar,
ose mbikqyrs. Pran tyre ka pasur edhe
nj kshill snor, i prbr nga prfaqsues
t ndryshm t paris vendse, q ishin
gjithashtu njerz t besuar t pushtet
romak Pr t lehtsuar sundimin e tyre,
romakt krijuan krahina t mdha gjuh-
sore-administrave, t quajtura kuvende-
takim province. N provincn e Dalmas
ka pasur tri kuvende. N kuvende merrnin
pjes prfaqsuesit e shtresave sunduese
t qyteteve dhe t paris ilire t bashk-
sive territoriale; midis tyre zgjidhej pr nj
vit, kryetari i kuvendit dhe prii i kult t
perandorit. Kjo mnyr administrimi ka
ndodhur n afrsi t viteve pas Lindjes s
Jezuesit. Dshirojm, q nj nga kto Kuv-
ende, t jete Kuvendi i quajtur Pulatum
Gjithnj hamendsim, prderisa nuk kemi
ndonj dokument t veante
Ky territor, a mund t jete formuar si
njsi administrave me hert se shekulli
IX? Si theksuam, mendoj se, po. Madje
n mnyr krejt t shkputur thuhet se, ka
ket emrim q nga shekulli i II e mos m
hert. Fatkeqsia sht se, deri tani nuk
kemi ndonj t dhne, kush ishin sundim-
taret e ksaj krahine kaq t madhe. Burimet
e shkruara anke tregojn pr ekzistencn
n Iliri t disa qendr banimeve t vogla t
forkuara, t cilat i quajn kshtjella apo
qytete. Kto kshtjella e qyteza ilire ishin
edhe qendra t njsive krahinore t brend-
shme, qytete, ku qen vendosur paria ven-
dase Kampe, me karakter thjesht ushta-
rak, t cilat u ngritn gjat rrugve m t
rndsishme, si n rrugn Shkodr-Puke-
Prizren; Shkodr-Drishte-Lugina e Kirit-qafe
Peje-Plave, apo Shosh-Merture-Krasniqe-
Peje; Shkodr-Kopernik (Koplik)-Tuz-n
thellsi t Zets, e t tjera, nuk kishin vetm
karakter mbrojts, q edhe nprmjet
tyre mbroheshin rrugkalimet, por kishin
edhe qellim qytetrues, zhvillues s banor-
eve t ksaj hapsire. N ket hapsire
gjeograke gjejm sot shume qyteza
apo vende mbrojtse, n p kshtjellash
t vogla, q njihen: Mauriqi (Dakaj), Plani
(Boksi), Kiri, Mgulla, Molla, Kabashi, Tpla
t Krasniqes, Anikena, Varkuni, Lopi, Sha,
Deja, Sarda (Shurdhahu), Gradeci, Mokse,
Vuthajt, Drish, Vauspas, Komani e t tjer,
n t cilat kan mbetur pak mbeturina,
dhe mund t jene q n kohn e romakve,
mos m hert. N shekujt IV-VI pa shume
sulme barbare, t cilat jo vetm lkun-
den sundimin romak n Iliri, por kudo q
kaluan bn grabitje dhe n vean shkatr-
rime shume t mdha. N historin e Iliris
theksohet: N shek. V-VI provincat jugore
e juglindore ilire si Prevali, ... pas shkatrri-
meve e dmeve t shkaktuara nga invazio-
net barbare u mkmbn, madje n shek-
ullin VI patn nj far ngritjeje q u vu re
n shum drejme . Por, zbulimi n vin
2007, n fshan Theth (n rajonin Grunas),
nj vendbanimi t kohs s Bronzit, na
thot se kto zona kane qene shume kohe
para pushmit romak t banuara, dhe para
se t formohej Roma, t cilt kane pasur
objektet e tyre mbrojtse. Pra, kto ndr-
me mund t jene shume m t hershme
se, koha e pushmit romak apo reformave
administrave t marra prej tyre. E rnd-
sishme sht se, kto ndrme nuk jan t
rastsishme. Pra, dikush drejtonte, dikush
prgjigjesh pr mbrojtjen e sigurimin e
banoreve t ksaj krahine. Po kush ishte ai
apo ajo dinas?! T analizojm ndrmin
e ktyre kshtjellave n disa drejme: N
drejmin Shkodr-qafe Peje: Kshtjella e
Drisht-kshtjella e Kirit-kshtjella e Planit-
kshtjella e Dakajve dhe deri n qafe Peje;
ose drejmi Shkodr-Podgorice: kshtjella
e Lopit-Gradecit-Mokset-mali Humit e
t tjera. Kto ndrme t lidhura n ket
mnyr, apo ndrmi i ktyre kshtjellave
apo keshtjellezave, t cilat mbulojn njra-
tjetrn n mnyr prefekt, me siguri jan
udhhequr nga nj strateg ushtarak i mir-
llte. Urojme q dikur t gjendet se, diku
duhet t jete e shkruar dhe koha do ta
nxjerri nga thellsit e shekujve t shkruar,
q tia heqin pluhurin e shekujve.
N dokumentet Shkrimet shqipe t
viteve 1332-1550, volumi i trete, faqe 172,
Dhimiter Shuteriqi, n mes t tjerave shk-
ruan: ... interesi i veante i ktyre prfaq-
suesve t kancelarive t huaja, sht se n
to pranonin edhe shqiptare, q, sigurisht
bnin prpjekje pr ti dhan sa m sakt
alt shqip, n mos ndiqnin edhe nj tra-
dite t shkrimit t gjuhs s tyre amtare.
Me 1349, n Raguze nga 24 sekretar, 20
ishin me origjine nga Tivari, Ulqini, Drish
dhe Pul .... Pra, e dhna e kohve t
fundit, nga Baron Franc Nope, nprm-
jet librit Fiset e Malsis s Shqipris s
Veriore dhe e drejta zakonore e tyre, na
jep detyrimin q t futemi m thelle, pr
njohjen e ksaj zone n gjith thellsin e
gjersin e saj.
Prpjekjet e banoreve t ksaj zone,
pr autonomi, pr liri dhe pr pavarsi, n
kuadrin e gjith shqiptaris, jan t prher-
shme. Populli i ksaj zona ka qen lutar
i madh, pr t cilt Bonoventure Palacola,
me 1634 shkruan: popujt pulan jan
me shumic lutar ; ndrsa Kerubizio
me 1638 shkruan: pulant e mba-
jshin pr t pa burrni dhe pr asgj at q
vdiste n shtrat t vet, por t nderuar dhe
trim at q vdiste nga shpata ; ndrsa
Nopa, me 1910 pr toren e dukagjinasve
kundr forcave ushtarake turke n Qaf
t Agrit, shkruan: nuk na sht lu e
guerilasve. Shqiptart i bjn ball trupave
t rregullt n fush t hapt . Pra, n
ket kuadr, veojm vitet e lus nn ud-
hheqjen e Heroit Gjergj Kastrio; t viteve
1630-1639: t viteve 1816-1855: t viteve
1900-1915. E veante eshte pjesmarrja
n Lun e Qafs s Agrit kundr ushtris
osmane, n muajin e korrikut t vit 1910.
N ngritjen e Flamurit t Gjergj Kastriot
n Dei, me 6 prill 1911, t drejtuar nga
Heroi i Popullit Dede Gjon Luli, me Mehmet
Shpendin, morn pjese dhe lutar pul-
nas. N numrin 88 t gazets Dukagjini,
kryetari i Shoqats Kulturore SPANI, Mhill
Pali, n mes t tjerave shkruan: Flamuri q
u ngrit n Dei, me porosi t Dede Gjon
Lulit u sigurua nga Dede Marku i fshat Kir
dhe Zef Daji nga Shkodra. Flamuri u qn-
dis n shtpin e Pjeter Kirit, t cilin e kane
marre me vete Dede Kiri dhe Zef Daji t
mbshtjell pr trup dhe e kane uar n
ene. ... Dede Kiri me t vllan e j, Zef
Kiri, n ene kane pasur nj Bar-Kafe, n
t cilin mblidheshin krert e Kryengritjes.
Kta t dy, Dede Kiri dhe Zef Daji, pjes-
marrs n ngritjen e amurit, Flamurin ja
kane dhen Dede Gjon Lulit, i cili u ngrit
n Dei. ... N ket betej nga Pul kane
marre pjese 31 lutar, prej t cilve 11
lutar nga fsha Kir, 15 lutar nga fsha
Plan, 4 lutar nga fsha Xhan dhe nj nga
fsha Pog. N lun pr ngritjen e Flamurit
n Dei kane mbetur n fushn e betejs
4 lutar: Preke Gjoni, Leke Ndou dhe
Marash Kola nga fsha Kir, si dhe Gjelosh
Kola nga fsha Mgulle ... N kt beteje,
pr ngritjen e Flamurit n Dei jan pla-
gosur 3 lutar: Gjelosh Kola e Pjeter Voci
nga fsha Kir dhe Ndok Marni nga fsha
Plan (Boks).... T renet n kete beteje, nga
Kryesia e Shoqats Atdhetare-Dukagjini,
n kuadrin e 100 vjetorit t Shpalljes s Pa-
varesise, i ka nderuar me tullin Mirnjo-
hja e Shoqats.
N muajin korrik 1915, nj lue e pa-
pare, pr mbrojtjen e liris n mes forcave
ushtarake malazeze t armatosua deri n
dhembe dhe kryesisht me banoret e fshat
Plan-Gjuraj t armatosur keq, n t ciln
ran n fushn e nderit 75 burra dhe tre
gra, e cila pavarsisht kohve t fundit,
gjaku i tyre i derdhur pr 13 dite rresht, 2
deri 15 korrik 1915, sht prkujtuar do
vit, q nga 15 korriku i vit 1940. Ajo, u pat
kthyer n nj feste tradicionale pr banoret
e Pult, q besojm se, do t jete nj dite
e madhe prkujmore, n kuadrin e 100
vjetorit t saj, me 15 korrik 2015. Ksaj ng-
jarje, Mhill Pali i ka bere nj mon-
ument, duke e hedhur n nj
libr, me tull Prballja madhe
9
nr. 131, shtator 2014
9
,
+ +
+
+
PORTRET
(vijon nga faqe 4)
Tani jetojn 6 prej tyre. Mosha e tyre
sht nga 94 vjee q sht Lena fmija i
madh dhe 73 vje Leka m i vogli. Pasur-
in m t muar q Lulashi jua la fmijve
sht, burrria, bujaria, ndershmria e
guximi. Por edhe kta ja mbajtn virtytet
m t mira. N nj z ata thon: Se gjith-
mon punuam e jetuam me qllimin e
vetm pr t mos ja korit varrin babs,
edhe tash q jemi n moshn e tret,
prsri thon te shtpia e Lulash Mals.
Djali i madh Ndoja, n vin 1949, n pro-
vokacionin e 2 gusht luoj kundr ush-
tris Greke me trimri e guxim, pr kt u
dekorua me medaljen e trimris. Jetoj
disa vite n rrethin e Krujs. Vdiq n qaf
Tthores duke mbete n bore. Marku
djali i dyt, po thuajse gjith kohn pu-
noj jasht Shale. Shum vite punoj n
Tropoj deri sa doli n pension. Kudo u
dallua pr burrri e shum puntor. N
H/C e Fierz, sht dekoruar me medaljen
e puns. U nda nga jeta duke ln 3 djem
t martuar e me familje, dy prej tyre je-
tojn n Itali. Pllumbi sht djali i tret
i familjes. Gjith jetn punoj n shtet,
llimisht msues, pastaj bri shkolln e
doli teknik n Ndrmarrjen e Grumbul-
limit n Shkodr. Pllumbi sht i njohur
jo vetm n Dukagjin, Malsi t Madhe,
Shkodr e m gjer. Me shkrua pr t
duhen me dhjetra faqe. Por i qndroj
intervists marr disa koh m pare nga
z. Luigj Shy. Fmijt i ka t martuar e t
rregulluar shum mire, dy djemt jetojn
n Angli. Djali i katrt, Mhilli ka punuar
e jetuar n rrethin e Tropojs. Dallohet si
burr i pashm e puntor, u dallua si spe-
cialist n Ndrmarrjen e Prpunim drurit,
ku toj respekn e kolekvit. Fmijt i
ka t rregulluar shum mire. T gjith pu-
nojn n Perndim. Djali i pest, Gjoka,
i cili i qndroj besnik vendlindjes, pra
u b shtylla e shtpis s Lulash Mals,
me burrri, bujari e ndershmri. Pra, si e
donte i ndjeri Lulash. Gjoka u martua me
Bardhn. Vajzn e Tom Kols n shtpi
t Bal Markut n Mekshaj t Shals. Nj
ie ideal, sikur kishin lindur pr njri
tjetrin. Kta linden e rriten 8 fmij, 4
djem e 4 vajza. Edukata e tyre sht pr
tu admiruar, jo vetm nga pamja, por
edhe nga sjellja i njeh se t kujt jan.
Gjashte prej tyre jetojn n Perndim, 4
djem n Angli dhe 2 vajza njra n Greqi
e tjetra n Itali. Krahas puns br nga
prindrit, merit ka djali i madh i Gjoks,
Pali i cili, mundsoj edhe emigrimin e
3 vllezrve t tjer n Angli. Gjoka n
pamjen vizuale nuk t jep moshn as pr
t 60-tat, ndonse ai ka plotsuar plot
76 vite. N kooperav bujqsore nuk
ishte e leht t administroje nj familje
prej 20 vetash, pa prmendur ktu miq e
bija e t tjer. Duhesh prit e prcjell si
ka pas n tradit kjo familje. Gjoka kujton
nj porosi t babs i cili thoshte: Obor-
rin e rrethimin rregulloj pr armiqt e
shtpin pr miq. Ai, q nuk t done, nuk
te hyn n shtpi, por rrin n oborr dhe
kur e shef keq i bhet qef. Ndrsa miku
t vjen n shtpi edhe po nuk e gje n
rregull ai nuk ka si t bn pr alsh.
Kjo familje e madhe, ku vetem fmij
ishin 13, krkonin ushqim, veshmbathje
e mbi t gjitha edukimin, pr t msuar
mire n shkoll e te tjera. Asnj nga djem-
t e vajzat, nipat e as mbesat nga trungu
nuk kan mbaru shkollat e larta, Gjergji
mbaroj shkolln e ndrmit shklqyer,
por nuk i dhan burse pr t lartn. N vi-
n 1968, Gjoks i del bursa pr n shkol-
ln e mesme ekonomike n Berat. Nuk e
lejon paria e fshat pr ta vazhduar se ka
biogran e keqe. Megjithat e mbaroj
shkolln e mesme bujqsore natn me
nota t shklqyera, duke udhtuar tre
her n jav nga 3 or n kmb. Biogra-
a e keqe ksaj familje i vinte se Lulash
Mala pa br 6 muaj burg pr agjitacion
e propagand. N kooperave bujq-
sore ka punuar brigadier e llogaritar e te
tjera. N demokraci e angazhuan si burr
i menur n pajm gjaqesh, zgjidhje kon-
iktesh e hasmrish e te tjera. Leka, djali
i gjasht edhe ky po thuajse gjith jetn
punoj n rrethin e Tropojs, specialist
ndrmi. Duke pasur unitet n mes tyre
dhe pr t qen t bashkuar. Sot jetojn
t gjith n Ishull-Shngjin, duke pr-
jashtuar Pllumbin, i cili jeton n Shkodr.
Jan t rregulluar shum mir, me shtpi
vila e makina luksoze e te tjera. Krye-
sore sht se nuk u mungojn burrria,
bujaria e ndershmria te trashguan nga
t part e tyre. Po kta jan duke i ln
trashgim brezave pasardhs.
Prgatur nga NDUE ZII
e Planit, pr t ciln ka meritn
e veante. Mirnjohje kolegu im,
Nenkolonel Mhill Pali!
Pul, n do fushe t jets ka pas per-
sonalitetet e gurat e kohs. Pul ka
nxjerre klerik q jo vetm kane qene t suk-
sesshm n shrbim shpirtrore t banor-
eve ku kane punuar, por kane qene dhe
personalitet t kulturs shqiptare, q n
mes t tyre mund t veojm Profesor dok-
tor Luigj Marlekaj apo At Jak Marlekaj nga
Plani, i cili ka qene profesor i gjuhs shqipe
n Universiten Bolonjs, Milanos dhe pr
30 vjet n at t Barit. Pr ket, n vean
Profesor doktor Shek Osmani ka bere nj
studim dhe sht i botuar n nj libr, me
tull Nj misionar n shrbim t Kom-
bit. Edhe Shoqata Atdhetare-Dukagjini,
n muajin nntor 2006, n kuadrin e 100
vjetorit t lindjes s j ka organizuar nj
simpozium shkencor t veante, n bash-
kpunim me pedagog t Universitet Luigj
Gurakuqi n Shkodr, dhe materialet e j
jan botua n nj libr po t veante, me
tull Dukagjini n rrjedhat e historis, nr.
2. Gjithashtu, mund t veojm kapiten Vas
Kirin, socialdemokran e Pare Zef Malaj,
lutaren e emancipimit t femrs shko-
drane, Zina Franja, Admiralin Mark Plani,
Arsten e Popullit Tinka Kur, Arsn e Po-
pullit Ndrek Luca, kngtarin Pllumb Tefa
e shume t tjer e t tjer personalitete t
art e t kulturs son. Edhe mjeku i yn,
Anetari i Nderit t Shoqats Atdhetare-
Dukagjini, Prele Marn Gjeloshi ishte dhe
mbetet pjese e tyre, n rresht me ta, me t
cilt jemi krenar ne dhe do t jene krenar
edhe brezat e ardhshm.
T nderuar pjesmarrs, sht e vshr
t ligjrosh pr Puln dhe pr gjith zonn
e Dukagjinit, sepse kjo teme krkon disa
kumtesa t veanta pr tu publikuar, ose
thn e gjith historia e saj. Gjithsesi, ju
krkoj ndjese pr ket q iu paraqita se,
ndoshta ndonjri nuk mendon si mendoje
un, por dhe pr kohen q ju mora!
I prjetshm qoe kujmi i jets dhe pu-
ns s mjekut Prele Marn Gjeloshi!
Ju faleminderit!
T JAM
FALE,
DOKTOR
FRANI!
-ese-
Po t prshndes kshtu, doktor Fra
Kapaj, si e prshndesin mikun n shtpi
malsort, duke ngritur gote. T jam fale,
o mik! Sepse n shkrimin m je miku,
je personazhi, je protagonis.
Vendosa t shkruaj pr ty, kur t pashe
ket vere, atje, n plazhin e Velipojs, tek
u shrbeje plazhitve q kishin nevoje
pr mjekun, kishin nevoje pr ty. Dhe ,
gjithnj i palodhur, gjithnj i devotshm.
T shikoja nga ballkoni i apartament ku
banoja, sepse e kisha prball kliniken
ku punoje me mjeken Tule dhe infer-
mieren Saime. U shrbeje t smurve
jo ve n klinike, por vrapoje edhe tek
banesat apo adrat e tyre, me nj gjallri
dhe gashmri q t ngjallte ve respekt.
Tek po bisedoja nj dite, pr ty, n
njrin nga lokalet e shumte pran klinikes,
nj birko tha me ironi: - Nuk po na nda-
hen dukagjinasit, edhe ktu ne plazhe.-
N vend t prgjigjes un u ngrita dhe
e lash vetm, ket birko, q ka ardhur
n Shkodr nga fshatrat e Tepelens,
m vone se , por ama fobine perverse
ndaj malokve e ka msuar dhe bere
t veten nga polika e ndyre e kafeneve
ku llomosin injorantet. Ishte e kote ti
jepja leksion historie nj kokshkre se,
Shkodra historikisht, q nga koha e push-
mit romak, pastaj otoman e sllav, gjith-
mon ka pasur hemorragjin dhe prurjet
e banoreve t saj. Se, Shkodra historiki-
sht sht shkrumbuar si zogu Feniks, por
sht riprtrire nga hiri i vet pikrisht
si Feniksi, duke ndritur, duke u bere edhe
m e bukur dhe fammadhe se ishte
m pare. Dhe se shkodranet e sotm, t
gjith, pa prjashm, duke prfshir ktu
edhe birkon kane ardhur n ket qytet,
kush m hert, kush m vone. T gjith
pra, pa prjashm. Edhe un, shkruesi i
ksaj ese-je, eshtrat e gjyshit m i kam
diku nen themelet e Teatrit Migjeni (ka
qene nj xhami dhe varret e lagjes aty
m pare). Por, jam krenar dhe e them me
z t larte se jam nga Kraja, jam krajane.
Pr hemorragjin dhe prurjet q ka pasur
Shkodra nder mote e shekuj, birko le
t lexoje Marin Barlen (Rrethimi i Shko-
drs) apo profesor Zija Shkodrn (Qytetet
shqiptare gjate Rilindjes) apo Stavri Na-
en apo Hamdi Bushan apo Ve kam
frike se birko nuk e shpenzon kohen
e j llafazane me lexime. Megjithat, un
po bej nj shkrim t jets s doktor Fra-
nit, q birko ta krahasoje me t veten.
Fran Kapaj u lind n Toplanen e largt
t Dukagjinit, me 10 shkurt 1961 (sot
toplanasit vijn n Shkodr me vapor,
sepse buze fshat sht liqeni i Hidrocen-
tralit t Komanit e t Vau-dejs). Shkolln
shtate vjeare e kryen n Toplane, pastaj
t mesmen n shkolln Veterinare n
Shkodr. Pas stazhit, sht student pr
mjeksi n Universiten e mjeksis n
Tirane, t cilin e kryen me sukses n vin
1986, vit n t cilin u vendos n Shkodr,
n lagjen Sknderbeg. Punon si mjek n
Dukagjin, Toplane. Shale, Shosh, ndrsa
ne vin 1992 sht mjek pran spitalit t
Divizionit t Kmbsoris n Shkodr, me
gradn major. N vin 1998, me krkesn
e j largohet nga Ushtria, pr t shrbyer
si mjek n sektorin e Shndet Publik
n Shkodr, ku punon edhe sot. Gjate
kohs q i tepron, ka ngritur nj klinike
ne La t Vau-dejs, ku shrben si mjek
menaxher pran Bashkise atje . Kryen
detyra shoqrore e shtetrore. sht
nder nismtaret e themelimit t Shoqa-
ts Atdhetare-Dukagjini, me qendr n
Shkodr. Ka mbaruar specializimin pr
imazher-radiologji pran spitalit ushtarak
Tirane. N vin 1995 kryen kursin pr or-
ganizimin shndetsor si brenda e jasht
vendit.
Kjo sht jeta e doktor Fran Kapaj, q e
nderon Dukagjini i j, por nderohet edhe
n Shkodr nga gjith shkodanet. Tani e
ka radhn birko si dhe birkot e sojit
t j t tregojn pr vete dhe pastaj t
bjn krahasimin.
Un e nderoj doktor Franin, si mjek.
Nderoj at dhe gruan e j snike, Lezen,
infermiere e nderuar e punkt t gjakut
n Spitalin rajonal n Shkodr. Nderoj
dy djemt e Franit e t Lezes, Bekimin e
Denisin, t dy me shkolle t larte. Ndero-
je qndrimin e tyre stoik dhe shume bur-
rror pr t prballuar humbjen tragjike,
n Itali t djalit t tyre t posa diplomuar
atje. Qndrim q pr mua sht unikal
dhe meriton respekt t veante.
Duke nderuar doktor Franin dhe infer-
mieren Leze, ket ie karizmak, un
nderoj dhe prshndes prmes tyre edhe
miqt e tjer dukagjinas, pr t cilt jam
krenar, si mendimtarin Ndue Sanaj; te
shkathn dhe t zgjuarin Gjergj Leqejza;
pendetaret e fuqishm Lazerin, Prelen
Luigjin dhe qershin mbi torte, shqipta-
ro-amerikanin dukagjinas, Ndue Ftoni,
q aq shume bn pr Shqiprin dhe Du-
kagjinin e j n vean.
Po e prfundoj shkrimin ashtu si e
nisa, me prshndetje malsore: - T jam
fale doktor Fran kapaj!... Kush t pae,
me nder tu falte!
Mjeshtri Fadil Kraja,
Shkodr, shtator 2014
10
nr. 131, shtator 2014
0
,
+ +
+
+
HISTORI
(vijon)
Nj kapitull m vete prbn tjetrsimi,
boshasja kto 70 vjett e fundit nga
shqiptart e Sanxhakut me kryeqendr
Tregun e Ri (Novi Pazar) dhe largimi ma-
siv prej pllajs s Peshterit. sht nj emi-
grim i vazhdueshm, i pashembullt drejt
Stambollit e qyteteve kryesore t Turqis
si Bursa, Izmiri, Ankaraja e ttjer. Vet
kam folur shqip m 1989 me t rinjt e
Pazarit t Ri n Kapall arshi (Pazari i o-
ririt) q kishin ardhur e ishin punsuar n
Turqi. Largim, largim, kurbet, deri kur?!
Formimi i shteteve t pavarura t Ballka-
nit ka pasur koston m t lart pr shqip-
tart q kan qen t detyruar t marrin
rrugt e mrgimit me hir apo me pahir
Ka edhe nj vendosje t padukshme,
t katrt t madhe, madje do t thosha
t strmadhe t shekujve, pr t ciln
kurr nuk do t ket shifr t sakt, por
bhet al pr qindra e mijra shqip-
tar q mbeten n dh t huaj, qo
lan kockat, qo zun vend aty, krijuan
familje e nuk e pan m tokn q i lindi,
atdheun e tyre. sht ala pr aspekn
ushtarak qo si shrbim i detyrueshm,
qo si profesion, si ushtar me pages
ose t njohur ndryshe si mercenar. Me
t drejt Robert Elsie et pr emigrimet
e hershme t shqiptarve n Turqi si re-
zultat i rekrumeve me forc pr ush-
trin osmane dhe jenier. Gjat pes
shekujve t sundimit osman n trojet
etnike, shqiptart kryen shrbimin ush-
tarak n t katr ant e perandoris, me
nj siprfaqe mbi 15 milion km2 t sh-
trir n tre konnente. Knga e Urs s
Qabes sht sinjikave n kt drej-
m Shrbimi vazhdonte, n disa raste,
deri n 10-15 vjet dhe, ose linin kockat
n shkretrat e Arabis, Jemenit, Siris,
Veriut t Afriks si n Egjipt, Libi e gjetk,
ose vendoseshin andej.
Nj plag e pambyllur, e nisur q n
shekujt bizann e q vazhdoi edhe n
shekujt osman, sht mercenarizmi q
e kan kaluar shqiptart pa dallim feje.
Dy jan popujt n Evrop q armn e
kan pasur t shenjt dhe q jeta e malet
ku jetonin, i diktonin e i detyruan t mos
e hiqnin nga supet dhe lun ta bnin
profesion t tyre se, vendi nuk i mbante:
Shqiptart dhe Zvicerant. Katolikt e zo-
ns s Krajs mbi Shkodr e Ulqin, e kan
kryer shrbimin ushtarak tradicionalisht
n Gardn e Sulltanit, madje me veshje
karakteriske t krahins s tyre.
Shqiptaret nTurqi dhe gjuha
Shqiptart katolik t Veriut, shqip-
tart ortodoks t Jugut e t Mores, q
kaprcyen detin n Itali, n shekullin XV
shrbyen si straot (ushtar me pages)
n ushtrit e perandorve e mbretrve
dhe princrve t Evrops Perndimore.
Kt tradit e vazhduan po n Perndim,
n shekujt osmant shqiptar ortodoks
t Himars, Labris, Suljott e amris
e t tjer. N Lindje, n Rumani, shrbyen
shqiptart ortodoks t Shqipris s
Jugut e t malsive t Kors, Pogradecit,
Strugs, Ohrit, Kolonjs, Prmetit,
Dangllis, Gjirokastrs e t tjer. Ata
qen ushtar rrogtar, n shrbim
t gospodarve (princrve fanariot
shqiptar si Gjikajt, Dukajt e t tjer)
n principatat e Vllahis e Moldavis.
Labria, edhe kur u islamizua, vazhdoi
zanan e gjakut. Anglezt, francezt e
ttjer kolonizator, kan rekrutuar pr
llogari t tyre mercenart shqiptar e i
kan drguar pas prgatjes strvitore
ushtarake n Afrik e gjetk. Shqiptart
me fustanella, sidomos nga Jugu i Shq-
ipris po edhe Veriu, kan luuar me
pages edhe pr llogari t Mehmet Aliut,
kur ai u b pasha i Misirit (Egjipt) edhe n
shkretrat e Siris, Sudanit, t Arabis,
Libis e n vende t tjera, ku e solli hera.
Nuk sht e rast q n nj sr tablosh
t piktorve t shquar anglez e francez
e ttjer, kur tregohen lurat n Afrik
apo n Lindjen e Mesme, paraqiten shq-
iptart me fustanella t bardha dhe qe-
leshet karakteriske n kok. Shrbimi
ushtarak dhe mercenarizmi prbjn
vendosje tkatrt t madhe t shqip-
tarve, at t largimit nga trojet amtare
Duke e ndalur fokusin e vshtrimit
ton n dy gadishuj, at t Anadollit dhe
Sinisin Ilirike (Gadishulli i Ballkanit si
njihet sot) mund t themi si konkluzion
t shtjellimit t ksaj pjese t par t
punimit ton se, pavarsisht nga gjuha,
q ka t bj me tjetrsimin e shqiptarit
q ka jetuar n kto hapesira, si greqisht
tek arvanitt, turqisht tek arnautt, kemi
t njjn njeri. Antropologjia do t kishte
se ka t iste.
Shifrat pr popullatn shqiptare q je-
ton n Turqi shkojn nga 3 milion deri n
20 milion (shifra zyrtare nuk ka por dhe
kur jepen jan qesharake, rreth 50 000
veta, m e larta e dhn n nj bom t
fundit deri m sot). Regjistrime, staska
n kt drejm pr popullatn shqiptare
nuk gjenden kurrkund. Gjithka sht
e diskutueshme n shifrat q jepen an-
dej ktej. P.sh. gjat vizitave n Shqipri
t presidentve turq, pas vit 2000, pr
shqiptart e Turqis jan dhn nga goja
e tyre shifrat 53 dhe 64 milion. N nj
emision t kanalit televiziv Top Channel
pr shqiptart e Turqis sht dhn shi-
fra rreth 15 milion pa treguar burimin p g .
Ka burime t tjera q japin shqiptart
apo 1/3 e popullsis aktuale t Turqis.
Sipas nj t dhne do i tre banor i Turq-
is pavarsisht e et shqipen apo jo, si
gjuh amtare, sht i gjakut shqiptar. Ko-
ht e fundit jan shtuar bomet arkivale
pr popullsin e zbritur n Republikn
e Turqis nga Rumelia d.m.th. Ballkani.
Ka q e shpien shifrn e t ardhurve
prej ktej n Anadoll, deri n gjysmn e
popullsis s j, apo q prbjn rreth
gjysmn e popullsis totale t Turqis.
Kt autori i ktyre rreshtave e ka dgjuar
edhe nga specialist demograf n sim-
poziume e kongrese shkencore t mba-
jtura si n Jeshilqoj apo vende t tjera.
Po t gjykosh nga kto shifra, duke marr
parasysh dhe shtesn e madhe natyrore
t popullsis s re n Turqi, shikon se shi-
frat q u dhan m sipr nuk jan dhe
fort larg realitet, apo e thn ndryshe
nuk jan dhe aq t papranueshme. Gjith-
sesi, problemi mbetet i hapur.
Po sjellim edhe t dhnat nga dy
burime q i takojn t njjt studiues,
kanadezit Robert Elsie, t cilat na ran n
dor tani s fundi, kur po i vinim pikn
kj arkulli studimor. N t parin, n
zrin Turqia, shqiptart n Turqi ai shk-
ruan dhe kto (lexuesi le t gjykoj vet
si pr informacionin e sjell, ashtu dhe
pr autorin): Ndonse jo shum i njo-
hur jasht dhe pavarsisht mungess s
staskave t besueshme pr popullsin,
komunite shqiptar n Turqi, n t vr-
tet mund t jet m i madhi n diaspor.
Emigrimet e hershme t shqiptarve
n Turqi ishin rezultat i rekrumeve me
forc pr ushtrin osmane dhe jenier
Numri i shqiptarve etnik, (d.m.th nga
Ballkani-L. B) n Turqi mund t arrij mbi
nj milion, ndonse shum prej tyre jan
asimiluar. Nj raport i Kshillit t Sigurim-
it Kombtar t Turqis, m 2008, vler-
sonte se n Turqi jetonin 1, 2 milion shq-
iptar. Sidoqo, ka ende komunitete t
mdha dhe akve shqiptare n Stamboll
dhe Burs. Ksaj shifre (1, 2 milion), n
burimin tjetr, albanologu Elsie i shtonte
sqarimin, shumica e t cilve me origji-
n kosovare. U takon studiuesve kompe-
tent nga Shqipria, Kosova, Maqedonia,
shqiptarve t Turqis dhe shtet turk,
q ka statistikat e plota t brendshme,
pr t thn nj fjal m t plot dhe
kompetente edhe n kt drejtim. Kjo i
takon s ardhmes. Ne, vetm kaq mund
t themi prafrsisht mbi bazn e buri-
meve direkt apo t dhnave indirekte q
disponojm Mendohet s,e vetm qyte-
i Stambollit ka mbi 3 milion shqiptar
n nj koh kur ai, u sht afruar rreth t
20 milionve. sht qyte me m shum
shqiptar n Ballkan, pr tu ndjekur nga
qytete-metropole si Tirana dhe Shkupi
dhe, tash s voni, edhe Prishna.
Pr ngjashmrin apo m mir
njjtsin e shqiptarit apo njeriut t Ball-
kanit me shqiptarin apo njeriun e An-
adollit t tjetrsuar n gjuh e ttjer,
et e do t as m mir n t ardhmen
antropologjia, etnograa, folkloriska e
shkenca t tjera. Mjaon t krahasosh
instrumentet muzikor si ielia, grneta
e t tjera apo veshjet e nj popullate t
Det t Zi, si jan llazt, kngt, vallet,
lodrat e tyre t ndryshme e t bindesh se,
sado larg t jen kto vise gjeograkisht
nga njeri-tjetri, prap jan afr, shum
afr n doke, n zakone, n tradita.
Me sy t lir, vetm duke par muzeun
e qytetrimeve anatoliane n Stamboll,
muzeun e pasur arkeologjik t Burss,
muzeun arkeologjik t Antalias, muzeun
e arkeologjis s nnujit n Bodrum n
brigjet e Egjeut e ttjer, dhe ti kraha-
sosh me muzeun arkeologjik t Tirans,
se ke t vshr t realizosh se, n nj
kuptim, n t dy gadishujt ka jetuar e
njjta popullsi iliro-pellazge. Kur msonte
gjuhn turke n Stamboll, autori i ktyre
rreshtave, n tekstin e msimit shihte
nj fotografi me varre monumentale n
zonn e Izmirit, n at q njihet si rrethi
mavi (blu) dhe q kap m s shumti
brigjet e Egje-Mesdheut deri n Antalia.
(vijon)
Nga historia shqiptare e Anadollit dje...
11
nr. 131, shtator 2014
11
,
+ +
+
+
KUJTIME
QYSH I RI
ME PILOTIN
NDUE LOGU
Kujme
Rinia ime e hershme e ka prcjell si nj
legjend kt emr, sepse Ndeu Logu si nj
aviator i zo e ne z kishte mbrrit deri n Ko-
manin m t largt. M von n Shkolln Ped-
agogjike n Shkodr njoha shum dukagjinas,
q ndjenin krenarin e t qenies prej nj ane
me pilon Ndue Logu dhe ndryshe nga un,
ata tregonin ngjarje t uturimeve e uljeve
t helikopterit n Breg t Lumit Shals, se si
ata kishin prjetuar kt moment q ishte
tepr emocional pr nj malsor t vogl t
shihte nj aparat uturues dhe pilon e j,
ta preknin me dor e ta prshndesnin. Sa
her shikoja helikopter, por edhe avion q
uturonin mbi kokat tona, n mendjen me
vizatohej ky emr e ky pilot, anipse ishin edhe
t tjer q pilotonin, por prher zemrn ta
ngacmon Ai, i njohuri q t duket m i afr,
m vllai.
Ras solli q t shkoja edhe un n Shkol-
ln e Aviacionit pr pilot n Vlor.
Pas disa ditsh, kur u njoha me shokt dhe
profesort, nuk munda t rri pa pyetur pr
aviatorin Ndue Logu. - Po - m than - e njo-
him, por ai nuk sht ktu, sht n Tiran,
n Regjimenn e Helikopterve. I falnderova
pr informacionin dhe vazhdova jetn e pr-
ditshme t student pr prgatjen teorike e
m von prakkn uturuese.
N vin 1970 lluam uturimet si ll-
estar n avionin msimor Jak-61 (fabrikimit
rus), ndrsa studentt e dy viteve para nesh,
uturonin n Mig-15, q ishin avion reak-
v duke u prgatur kshtu pr t kaluar
n uturimet e mvonshme n aeroplan
luarak t shpejtsive t mdha e supr-
zanore, si ishin Mig -19 dhe Mig - 21. Pikr-
isht gjat ktyre strvitjeve n gusht t vit
1970 ndodhi nj ngjarje e jashtzakonshme;
gjat pilotazhit n gura verkale mbi zonn
e Fierit n lartsin 6000 m, avioni reakv i
drejtuar nga studen i vit tret Valter Garga
bie n nj pozicion t vshr e t pakom-
andueshm, shto pr ose turjel quhet n
gjuhen e aviacionit dhe me gjith tentavat
e student pilot, dalja nga ky pozicion ishte e
pamundur, por rriste shpejtsin verkale n
drejm t toks. - Hidhu me katapult (para-
shut) - ishte zri n kulln e drejmit, z q
u prsrit disa her radhazi derisa n kue
arri vetm nj kerrik dhe pastaj heshtje.
T grumbulluar rreth ksaj pike t vogl
komanduese, q t gjith ne e quanim kull
e udhheqsit uturimit, ndiqnim si n nj
kronik t imagjinuar fundin fatal q mund t
kishte shoku yn student dhe njeriu ndjehet
shum her m keq, kur mundsia pr t
dhn nj ndihm konkrete mungonte plot-
sisht dhe i vetmi mjet q mund t ndrhynte
n kto raste ishte helikopteri.
Ort kalonin dhe ankthi rritej. Ishin ndr-
prer t gjitha uturimet dhe aviont t
rreshtuar me helika q nuk lviznin e turbina
shurdh i jepnin edhe m shum pamjen e
trishtuar ksaj dite, e cila mund t ishte e
veshur n zi dhe kj aerodromi t msuar
prher vetm me zhurma. Ndrkoh he-
likopteri i nisur nga Tirana kishte arritur n
vend-ngjarje dhe vazhdonte t bnte kr-
kime n zonn ku mendohej rnia e pilot
dhe e avionit reakv. Un u ndodha pak larg
piks duke diskutuar me shokt ngjarjen,
kur dgjuam nj urra q doli nga zemrat e
gjith t pranishmve: sht gjall, sht
gjall, Valteri jeton, sht shndosh. Ky in-
formacion ishte dhn me radio nga pilott
e helikopterit q pas pak do ta shikonim kt
mjet shptues si nj pik n qiell q vazhdon-
te t rritej deri n uljen e pushimin me katr
rrotat mbi tok dhe shikonim me sy nga dera
kur po dilte studen Valter Garga, i cili deri
nj or m par n mendjen ton ishte vetm
nj enigm q uturonte edhe njher duke
u ngjit drejt qiellit nga kishte zbrite minuta
m par, por tani vetm si shpirt.
I veshur me rrobat e uturimit, me nj
trup t shkurtr eci ngadal mes nesh si nj
mrekulli q vinte nga qiejt. Zbriten edhe pi-
lott nga kabina e helikopterit. Ishin dy burra
t pashm, por njri m i gjat e me nj trup
krejt sporv. Do t jet Ndue Logu ky i gja
thash me mendje. Kt ia prsrita edhe
shokut m Sami Guzina, q rrinte prkrah
meje. Pas gjith asaj situate t krijuar, krkon-
te koh q njerzit t rimerrnin vetn e kjo
koh vlej pr t sqaruar t gjith ndodhin
se si Valteri ishte hedh me katapult, se si
avioni ishte ngul n tok, sa nuk i dukeshin
as edhe pjest e kshtu pak nga pak u sqarua
ngjarja, por mbi t gjitha studen ishte midis
nesh.
Pas disa orsh pash se pilo i helikopterit,
ai m i gja, u largua nga grumbulli dhe ndezi
nj cigare nn hijen e pishave t shumta q
mbulonin kampexhin ton. U afrova ngadal
e pak si me ndrojtje. E prshndeta duke e py-
etur se a ishte vet ai Ndue Logu. Buzqeshi
e m afroi duke m vn dorn n shpatull
e pastaj m pye nga isha. Prej Komani - i
thash. Po si je more malcuar? - mu drej-
tua tamam si burrat e mot. Folm gjat dhe
u ngroha n shpirt kur lexova ndr syt e j
knaqsin q shprehnin, kur po shihte para
j nj tjetr verior q krkonte t bhej pi-
lot. T pres n Tiran t helikoptert, kur t
mbarosh programin ktu - tha duke m per-
qafuar. E ndjeva gjat at prqam prej vllai
atje n Vlorn e largt, ku asnj nga t afr-
mit e mi nuk patn mundsin t m takonin
t paktn njher, ndrsa duart e kraht e
aj burri ishin pr mua gjithka.
Ia dgjova aln komandant Ndues. S
fundi u ndodhm t dy bashk, n nj llogore,
si i thon, por un vazhdoja prgatjet edhe
pr disa koh si student pr t msuar edhe
helikopterin, ndrsa ai pilot i ploormuar n
t gjitha aspektet.
Bnte shum shrbime gashmri numr
nj pr t qen i gatshm pr tu ngritur n
ajr do minut q mund t thirrej helikop-
teri n ndihm t popullsis e t urgjencave
n t katr ant e Shqipris.
Nj dark pranvere u ndodhm vetm n
pistn e brendshme t kazermave. Folm
gjat. I tregova e m tregoi jetn, peripecit
q kisha kaluar pr t ardhur deri aty, por
mbeta si i turpruar kur m foli ai pr jetn
e vet. I rritur jem, pa baba e pr nj koh
t gjat n shtpin e fmijs, pastaj rrug-
min pr n Bashkimin Sovjek. Mungesn
trsisht t komunikimit me t afrm, larg
atdheut, as nj letr nuk mori, por me tha
se pas disa kohsh qndrimi n dh t
huaj, m kishte marr malli shum e n fund
t valixhes gjeta nj gazet shqip q kisha
mbshtjell teshat kur u nisa pr jasht shtet.
E kam lexuar e sterlexuar kt gazet, sa edhe
sot e di prmendsh mandej vuri buzn ne
gaz, sikur t thoshte he t kaluara. U preka
n shpirt pr dhimbien q kishte hequr ky
burr malsor e q iste nj gjuh krejt t
pastr veriore e t paprzier me dialekte dhe
q e kuptonte jug e veri.
Ecn vitet. Ndoja pa nj karrier t
shklqyer, fal asive vetm t jat, mbaroi
akademin ushtarake dhe u kthye komandant
skuadrilje, pastaj Zvends Komandant Regji-
men pr uturimet. Duke qene n detyrn
m t lart t uturimit, me nj ndjenj e
prgjegjsis pr fan e shokve kur shk-
puteshin nga toka e nisnin uturimin, pr
prpikrin n dhnien e urdhrave q edhe
nj e mijta e sekonds t shpton o t merre
jetn, vendim marrja n situata t vshra t
kohs e terrenit dhe nga ana tjetr disiplina
formale e krijuar arcialisht vetm pr
ulur kokn edhe profesionist m t mir; t
gjitha kto krijuan nj stres q pak nga pak
iu kthye n smundjen e presionit t lart
t gjakut, gj q sht pika me rrezik e do
aviatori. Dhe Ndue Logu, heroi i uturimeve,
pilo i talentuar dhe mi i ajrit detyrohet t
lr zanan q e deshi aq shum dhe t lar-
gohej prej qiellit me atra t plagosura.
Me komandant Ndue Logun bra qin-
dra uturime n prbrje si ekuipazh npr
strvitje e detyra t ndryshme speciale, por
gjithmon n kujtes t mbetet uturimi
q ka ln mbresa m shum dhe q mbe
i fundit pr t. Ishte janari i vit 1985, q
solli nj mot me reshje bore duke bllokuar t
gjith zonn e veriut dhe detyra kryesore iu
ngarkua Regjiment t Transport helikopter
n Fark pr transpormin e mallrave ushqi-
more pr n zona t thella malore. Ekuipazhit
ku bja pjes un i u ngarkua detyra pr t
uar ushqime nga stadiumi i Shkodrs pr n
Moll t Shoshit, ne Dukagjin. Me t drejt
t Zot them se ishte nj ndr detyrat m t
vshra si terren e po shtojm edhe born
q kishte mbuluar gjithka, prgjegjsia
shtohet shumsh e ga n t pamundurn,
por... detyra, e ksaj nuk i shmangesh dot.
Komandant Nduja, tashm nj vit i privuar
nga uturimi, kishte ardhur n aerodromin
e Lapraks, ku ishim dislokuar, me vullnen
e vet t mir pr t dhn ndihmn e j si
ekspert me prvoj t gjat uturuese. M
shikon mua t shqetsuar e m afrohet duke
me pyetur se pr ku ishte detyra. I thash se
sht pr n Moll t Shoshit, por un po
mundohem t prgas rrugkalimin n hart
e t hedh kurset, se e kemi t vshr edhe
ta gjejm. M shikoi drejt e n sy, ku pasigu-
ria ime shihej prej larg. Ai kapi hartn q un
po hidhja vijat e kurset e uturimit e ma palo-
si. Fute ne planshete me tha se do t vi
un me ju. I gjith ai zor e tensionim, gjith
ai stres q po ndjeja deri ather u shkrin
menjher para kj burri, sa po m vinte
ta merrja n krah bacn Ndue e ta shsja
npr aerodrom.
U nism pr t ngarkuar mallrat e sidomos
buk n Shkodr e mandej n Moll. Ai qn-
dronte mbas shpins me si pasagjer ksaj
radhe dhe un ndjehesha m i sigurt se kurr
n nj detyr t vshr si kjo. Pas ngarkess
u ngritm n ajr. Gish tregues i Ndues ishte
navigatori m i prpikt i bots e i rrugkalim-
it q do t ndiqnim. Gryka e Kirit dhe shpa
i Cukalit ishin mpir nn peshn e bors
bardh dhe Nduja i knaqej kj peizazhi q
dikur n fmijri e kishte kaluar disa her n
kmb. U shfaqn me radh muret e larta t
maleve nga t dy ant e Kirit; mali i Fezs, i
Buallit 1383m, i Bigs 1325 m dhe nga ana e
majt e uturimit ton lartsoheshin malet e
Bishkasit, 1870m, i Mgulls e deri t mali i
Boshit e qafa e j q shtrihet mbi fshan e bu-
kur Nnmavriq nga krahu i lugins Lesniqs.
Lartsia e uturimit ishte vetm 200 m mbi
relief, pasi me sipr llonin ret. Sapo kaluam
qafn 900 m q krijohet nga mali i Bigs dhe i
Buallit, pikrisht aty ku ndahen ujrat e lumit
Kiri me lumin e Shals, para nesh u shfaq lu-
gina e Lesniqs me gjith madhshn e vet,
sa asnj piktor, fotograf a pen nuk mund ta
prshkruaj kt bukuri t rrall. I habitur pas
ksaj pamje, dgjova n vesh alt e Ndues
q iste me z t lart, pasi zhurma e madhe
e motorit nuk t le t komunikosh drejt pr
drejt: A e din kush asht ai fsha n shpat
t malit q shihen tymrat e oxhaqeve? tha
ai. Un e kuptova menjher q bhej al
pr Brashtn e j dhe iu prgjigja aty pr aty:
sht ibuku i Gjonit Brashts q nxjerr tym
dhe n kabinn e vogl t pilomit plasi e qe-
shura. (Gjon Marashi, gur popullore dhe
xhaxhai i Ndues). Prball na priste Molla e
Shoshit, me pak shtpi dhe me nj shesh
fare t vogl, sa ishte e pamundur ulja e he-
likopterit. Vendosm q thast me ushqime
hidhnim nga ajri duke br nj manovr
deri afr toks e me ngadalsim shpejtsie
deri n 50-60 km/or. Tekniku i helikopterit
Masar Lengu hapi dern e prga lshimin
e vetm t disa mallrave, pasi koha nuk prem-
tonte pr m shum. Kalimi i par u b me
sukses dhe u bm ga pr manovrn e dyt.
Peshat e hedhura nuk dukeshin m, pasi i
prpiu trashsia e bors dhe ktu ndodhi di-
ka pak si me rrezik. Fshatart, duke menduar
se kaq ishte, vrapuan pr t trhequr mallin
dhe kur ne po prgateshim pr hedhjen e
dyt, populli ishte aty nn helikat tona me
thas n krah e nuk largoheshin dot me vrap
nga pengesa e bors, kshtu q ne bme nj
kalim bosh, se ndryshe thast me buk do t
zinin njerzit posht. Kshtu u krye kjo detyr
fare thjesht, fal ndihms madhore t Ndue
Logut, ku vetm nj faleminders e humb
kupmin n krahasim me at q bri ai. N
kthim kaluam lugins Drinit, se nuk mund t
ktheheshim pa prshndetur edhe Komnin
m.
Komandant Ndue Logu duke qen i ri, i
prgatur si akademik, pas ndrprerjes si pi-
lot, u mendua t kalonte n nj detyr tjetr
tash ma jo si uturues, por si shef i armamit
t Regjiment, detyr kjo q do merrte
jetn. At q sia bri ajri, lartsit, uturi-
met n Mezhgoran e n Lekbibaj, n Sopot e
n Maqellar, n Vukl e n Krum, n ter-
ren t vshr e n kondita t rnda meteo-
rologjike, n bor e shi, ditn e natn, ja bn
nj cifl granate e hedhur pa kujdes nga nj
ushtar gjat nj strvitje t rndomt n poli-
gon, e cila i godet aortn e zemrs. Edhe ktu
ai tregoi burrrin, trimrin e mbi t gjitha
karakterin e malsorit, duke shptuar ushta-
rin e duke u vrar vet. N momenn q ush-
tari i kishte hequr siguresn, granata i shp-
ton nga dora e bie te kmbt e tyre. Nduja
arrin t shtyj ushtarin dhe t kap granatn
pr ta rihedh, por sapo e shkput nga dora
n nj distanc rreth 2 m granata plcet duke
deprtuar nj cifl deri te aorta e zemrs.
Edhe me aort t kputur ishte ngritur n
kmb, vendos dorn t zemra q i kullonte
e shqiptoi vetm nj al: Uuu gjak dhe ra
pr t jetuar si nj dshmor e si nj hero.
Kjo ishte nj tronditje e thell dhe humbje
e dhembshme pr familjen, pr t afrmit,
pr t gjith ne, nxnsit e vartsit. Vite m
von bashkshortja e Ndues, Vera m tregon:
Edhe un jetoja me shqetsimet e j, sido-
mos t uturimit e t vshrsive q kalonte.
Kur u shkput si pilot, ga kaloi n depresion,
por un i qndrova shum afr e aq m tepr
t dy vajzat q ishin jeta e j. Nj nat para
se t vritej ishte si n gjemba, si i thon, dhe
m bri me dije pr nj qitje t zorshme q
do t zhvillonin t nesrmen me granata pr
strvitjen e ushtarve, por un, q ja dija
karakterin, ku edhe n kt pik donte t
ishte i prsosur, i thash se pr ty kjo nuk
sht asgj, kur ke kaluar vshrsi shum
m t mdha. Kshtu u mbyll si me t qeshur
kjo nat. T nesrmen dgjova nj zhurm
helikopteri q po ulej n Spitalin Ushtarak, ku
un punoja si infermiere dhe zemra m rrahu
me forc, sa ga mu errn syt. Menjher
pyeta kolegt se ka ndodh, por t gjith
mu bn barrikad te dera e nuk me lan me
dal. Un kmbngula dhe pas disa astesh
me vjen drejtori e m thot t vrtetn. Edhe
sot e ksaj dite e kam parasysh kt helikop-
ter, i cili po uturonte me Ndue Logun, por
ksaj radhe vetm me trupin pa jet te j.
Tet vjet pas lnies se detyrs pr arsye
shndetsore nga Ndue Logu, m takoj mua
t emrohem po n kt post, si Zvends
Komandant Regjimen pr Fluturim dhe sa
her q helikoptert niseshin n detyra, sa
her q organizohej uturim e sa her q ko-
mandoja n kulln e drejmit t uturimeve,
m ngllonin n mndje alt e shkruara
prej dors j n librin e analizave t detyrave
uturuese: O shok q do t m zvend-
sosh! ... Detyra e udhheqsit t uturime-
ve sht detyra me serioze, m e vshr,
m me emocione, m e knaqshme, ku nuk
duhet t gabosh asnj sekond ...!
(Libri i analizave t uturimeve Nr 150,
date 29 / 07 / 1984).
Pilo n pension,
N/ Kolonel NDOC SELIMI
12
nr. 131, shtator 2014 ,
+ +
+
+
cmyk
REDAKSIA
Kryeredaktor: Lazr Kodra
Redaktor: Lazr Stani, Roza Pjetri,
Prel Milani, Luigj Shyti, Suela Ndoja,
Zef Nika, Zef Gjeta, Lulash Brigja
GJARPRI E GRUEJA
Ajo mbram harroi trupin e vet Zbuluet
E n mngjes e gje piktur t varun
N murin e gjan dhet pash:
E kqyri dhe e kqyri e u zhduk.
Petkat e saj teren buz det
Me kmishn e gjarpnit mbi gur.
Shtrpia tha se vjen prap,ajo, po Deri mbasdite.
Mbasdite von, gjarpni i rrejtun
Doli prej nngurit E iu zgrdhesh vetmis ndrsy,
Veshi kmishn e vjetr e shkoi me et
MOTIV I VJETR N KTHIM
Shtat vasha u uen pesh
Kur ngjyra e korbit uturoi Prmbi shtylln e jets:
Sqepi i dukej i verdh, ga i bardh
Mes pendlave t zeza.
Shtat vasha u quen pesh
E u turrn vrap me funda
N duer sa qethi mbas korbave
E vetm me za i tretn si plafa t murm
Nn karmat e vendit m.
Po serdht ju, vasha,
Kur t zbardhen pusat e ujit
N lum prpara agimit,
Ngurzohen edhe duert e foshnjeve
N palare..
Marn Camaj,
Nderi i Kombit
PA HUMBUR KOH
Le ti mbledhim bashk
T gjitha legjendat npr shekuj ...
Le ti hyjm historis
T gjitha kronikat ti shpalosim Bashk
Ta gjejm t vrtetn udh
Drejt fronit t dashuris!...
Nudhn me
Mund t ket ndoj vones
Por mungesa kurrsesi
Sot as nesr Askurr
Nudhn me shekullore
Gjithka n lvizje
Me koordinim dashurie
Edhe kngt Edhe vallet rrjedhin
Pandalur Sikur sot
Deri n amshim Prjetemot ...
Ernest Koliqi
PRGJITHMON
O ajr i mbrmjes mbshllm,
erdhi ora t vdes prsri.
Kur t mbyllen syt e mi,
nuk do t ket m det
Dhe varkat e lotve kan pr t ngecur n stere.
Shkoj dhe shirat po i l t kyura
Por do t kthehem prsri n do sn q t dua.
Un kam qen trishmi i bots.
O ajr i mbrmjes mbshllm,
erdhi ora t vdes prsri.,,,
KNG LAHUTE
M zuri gjumi i baladave
Dalin eterit pleq n prag t rapsodive
Dhe nat e dit nj zog m rri te kryet.
O zogu i zi i amanet,
Pr ku vrapon t bsh shi, o zog?
Dy tre shira ran e u b dimr,
Dy tre net u deshm dhe u harruam.
Do t ngrihem e do t marr dynjan
Por gjumi i baladave nuk m l.
Dy tre shira ran e u b dimr,
Dy tre net u deshm dhe u grindm....
Frederik Reshpja
Prgat nga Roza Pjetri
ekspozita e librit *** ekspozita e librit ***ekspozita e librit ***
M
u
n
d

s
o
i

B
o

m
i
n
:
G
J
E
R
G
J

L
E
Q
E
J
Z
A