IRAKASLEENTZAKO GIDA

Ulertu eta artatu

ikasgeletan arreta faltaren

nahasteak eta hiperaktibitatea
(afnh) dituzten ikasleak

ADHI, ANDAR eta TDAH Sarasate elkarteen laguntza eskertzen dugu.

Izenburua: Ulertu eta artatu ikasgeletan arreta faltaren nahasteak eta hiperaktibitatea (afnh) dituzten ikasleak.
Egilea: Nafarroako Gobernuaren Hezkuntza Departamentua (Aukera Berdintasunaren, Hezkuntzako Partehartzearen eta Irakasleentzako Arretaren Zerbitzua. CREENA)
Nafarroako Gobernua
Hezkuntza Departamentua
1. edizioa (2012)
Irudia: Haur jostetak, 1560, Pieter Bruegel, Kunsthistorisches Museum, Viena
Diseinu grafikoa: Ana Cobo
ISBN: 978-84-235-3312-1
L.G.: NA-1112/2012
Bultzatzailea eta banatzailea:
Nafarroako Gobernuaren Argitalpen Fondoa
Navas de Tolosa kalea, 21
31002 IRUA
Telefonoa: 848 427 121
Faxa: 848 427 123
fondo.publicaciones@navarra.es
www.navarra.es/publicaciones

Aurkezpena
Aurkezten ari garen gida hauek aipatutako jardueren
barruan sartzen dira. Irakasle eta orientatzaileentzako
laguntza eraginkorra izateko helburua dute, hots, profesional horiek ikasleentzako berariazko hezkuntza arreta
ematean betetzen duten funtsezko eginkizuna errazteko
helburua. Haien lanak eta dedikazioak gure aitorpena
merezi dute.

Hezkuntzak ahalbidetzen du bizitza pertsonal heldu,

arduratsu eta autonomoa izatea. Gure misioak, hartara, zerbitzu publiko hori jasotzeko aukera berdintasuna
modu eraginkorrean bermatu behar du.
Hezkuntza laguntzako premia berezien arreta nahitaez
bete beharreko baldintza da helburu hori erdietsiko
bada. Eta premia horien artean daude ikaskuntzaren
berariazko zailtasunekin lotutakoak. Goiz antzeman eta
identifikatu behar dira eta goiz esku hartu behar da,
aurrea hartzeko zailtasunek eragin dezaketen eskola porrotari eta baita ikaslearen porrot pertsonalari ere.

AFNHa edo INa duten neska-mutilak, beren familiekin

batera, gure arretaren, babesaren eta interesaren xede
izan dira 65/2012 Foru Aginduan azaltzen diren eskubideak aitortzerakoan, eta aurrerantzean ere izanen dira.
Gure erkidegoan aitzindaria izan den foru agindu horrekin gizartearen eskariari erantzuten zaio.

Hezkuntza Departamentua jabetzen da Arreta Falta eta

Hiperaktibitatea (AFNH) eta Ikaskuntzaren Nahasteak
(IN) diagnostikaturik dituzten ikasleen premiez. Egoera
horrek eraman gintuen, hain zuzen ere, ekainaren 18ko
65/2012 Foru Agindua argitaratzera. Bertan, bi nahaste
horien ondorioz hezkuntza laguntzako premia bereziak
dituzten ikasleentzako hezkuntza arretako neurriak zehazten eta arautzen dira.

Amaitzeko, nire esker ona erakutsi nahi diet gure helburuak errealitatera ekartzen lagundu duten guztiei eta
esparru profesionaletik zein familietatik eta elkarteetatik
araua Nafarroan modu egokienean aplikatzen lagunduko
dutenei.
Aukera berdintasuna edozein esparrutan da funtsezkoa,
baina are gehiago hezkuntzan, esparru honetan etorkizuneko emakume eta gizonak gaituagoak eta askeagoak
egiteko lanean baitihardugu egunero. Gure ikasleetako
bakoitzaren hezkuntzan haren etorkizun profesionala ez
ezik, etorkizun pertsonala ere jokoan dago. Horregatik
gure asmo nagusia da denei behar duten hezkuntza ahalik eta kalitate handienarekin ematea, benetako aukera
berdintasunetik abiatuta.

Logikoa da ikasleei eskubideak aitortzen dizkien arau lotesle batekin batera prestakuntza jarduerak eta materialak sustatzea, AFNHa eta INa dituzten ikasleak artatuko
dituzten talde profesionalak eguneratu daitezen.
Lehen esandakoaren haritik, berriz gogoratuko dut
zeinen garrantzitsuak diren antzemate eta identifikazio
goiztiarra, hezkuntzako esku-hartze egokia eta, horiekin
batera, bereziki azpimarratu nahi dudan beste alderdi
bat: familiei eskaintzen ahal diegun orientazioa.

Jos Iribas Snchez de Boado

Nafarroako Gobernuko Hezkuntzako kontseilaria

AURKIBIDEA
Sarrera............................................................................................................................................ 5
1. ZER DA AFNH?................................................................................................................................. 6
1.1. Detekzioa eta diagnostikoa..................................................................................................... 7
1.2. Tratamendua........................................................................................................................... 9
2. AFNH-RI LOTUTAKO EZAUGARRIAK ETA PREMIAK....................................................................... 10
2.1. Ezaugarri nagusiak................................................................................................................ 10
2.1.1. Arreta falta............................................................................................................... 10
2.1.2. Hiperaktibitatea........................................................................................................ 11
2.1.3. Oldarkortasuna......................................................................................................... 11
2.2. Bestelako ezaugarriak........................................................................................................... 12
2.2.1. Funtzionamendu kognitiboa..................................................................................... 12
2.2.2. Funtzionamendu sozioemozionala........................................................................... 13
2.3. Ikaste-zailtasunak.................................................................................................................. 13
2.3.1. Irakurketa................................................................................................................. 14
2.3.2. Idazketa.................................................................................................................... 14
2.3.3. Matematika.............................................................................................................. 15
2.4. Hezkuntza etapa bakoitzaren berariazko ezaugarriak........................................................... 16
3. HEZKUNTZA ERANTZUNERAKO PAUTAK....................................................................................... 17
3.1. Orientabide orokorrak.......................................................................................................... 18
3.1.1. Antolaketakoak eta metodologikoak........................................................................ 18
3.1.2. Portaerarekin zerikusia duten alderdiak................................................................... 20
3.1.3. Alderdi sozioemozionalak......................................................................................... 20
3.2. Hezkuntza etaparen arabera bereizitako ildoak.................................................................... 22
3.2.1. Lehen Hezkuntza...................................................................................................... 22
3.2.2. Bigarren Hezkuntza................................................................................................... 27
3.2.3. Esku-hartze estrategiak ikaskuntzaren berariazko zailtasunetan............................. 30
3.2.4. Estrategia eta pautak azterketa eta ebaluazioetarako.............................................. 33
BALIABIDE DIDAKTIKOAK ETA IRAKASLEARI LAGUNTZEKOAK......................................................... 35
BIBLIOGRAFIA................................................................................................................................... 35

sarrera
Gida honek helburu bikoitza du:

] Irakasleei informazioa ematea Arreta Faltaren

Nahastearen eta Hiperaktibitatearen (AFNH) izaeraren
gainean, zenbait ikaslek ikaskuntza prozesuan
izan ditzaketen ezaugarriak eta hezkuntza premia
berariazkoak.

] Irakasleei zenbait pauta eta estrategia ematea ikasle

guztien eskola arrakasta bultzatzeko metodologia eta
ebaluazio arloetako egokitzapenak egin ditzaten.

Hartara, hezkuntza etapa

guztietan zehar hezkuntza

eta gizarte mailan aukera
berdintasuna bultzatu nahi
da, baita lanean sartzeko
orientabideak eman ere.

1.

Zer da AFNH?
Arreta Falta eta Hiperaktibitatea (AFNH) portaeraren nahastetzat hartzen da, horrela agertzen da Eritasunen Nazioarteko
Sailkapenean (CIE-10) eta Nahaste Mentalen Eskuliburu Diagnostiko eta Estatistikoan (DSM-IV-TR), "Umezaroan, haurtzaroan
edo nerabezaroan hasten diren nahasteak" izeneko atalean.

AFNH duten haur guztiek ez dituzte sintoma berak, ezta intentsitate berekoak ere. Gailentzen diren sintomen arabera,
hiru azpimota hauek ditugu: arreta falta nagusi den azpimota;
nagusitasun hiperaktibo-oldarkorreko azpimota eta azpimota
konbinatua. Azken hau da maizenik gertatzen dena eta jokabide
disruptiboengatik antzematen errazena dena.

Jatorri neurobiologikoko nahaste hau umezaroan hasten da eta

genetikako eta ingurumeneko zenbait faktorek hori agertzen
laguntzen dute. Azken ikerlanek iradokitzen dute nahaste honetan zenbait neurotransmisoreren desoreka gertatzen dela, hain
zuzen ere kortex prefrontalaren funtzionamenduaren ardura
dutenena.

AFNH duten haurren ehuneko handi batek bestelako nahasteak

ere baditu. Ohikoenak ondokoak dira: nahaste negatibista desafiatzailea, ikaskuntzaren nahasteak (dislexia, diskalkulia), tiken
ondoriozko nahasteak eta antsietate nahasteak.

Ikerlan neuropsikologikoek erakutsi dute AFNH duten haurrek

funtzio exekutiboetan alterazioak dituztela eta horrek zailtasunak sortzen dituela erantzunaren antolaketan, planifikazioan
eta lehenestean, eta baita arreta falta eta erantzunaren prezipitazioa ere.
Arretarik ezaren eta/edo hiperaktibitate-oldarkortasunaren patroi iraunkorra dute. Patroi hori maizago gertatzen da eta larriagoa da, eskuarki, adin eta garapen-maila antzeko subjektuetan
behatutakoa baino, eta eguneroko bizitzan etxean, eskolan eta
inguruan oro har tartekatzen da, eragozpenak eraginez.
Beraz, AFNH-k portaeraren arloan, ezagutza arloan eta arlo sozioemozionalean maila anitzeko alterazioak eragiten ditu.
Uste da eskola adinean daudenen %3-7-ri eragiten diela, gutxi
gorabehera (mutilei neskei baino gehiago). Horregatik, haurtzaroan eta nerabezaroan maizenik gertatzen den nahastea da.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

Zer da AFNH?

Arreta falta
, Ez die arreta nahikorik egiten xehetasunei edo akatsak egiten ditu

etxeko lanetan edo bestelako jardueretan zabarkeriagatik.

, Zailtasunak ditu aisialdiko ataza edo jardueretan arreta mantentzeko.
, Ematen du ez duela entzuten zuzenean hitz egiten zaionean.
, Ez ditu jarraibideak segitzen eta ez ditu etxeko lanak bukatzen, nahiz
eta hori ez den gertatzen portaera negatibistagatik edo jarraibideak
ulertzeko ezintasunagatik.
, Atazak antolatzeko zailtasuna du.
, Ahalegin mental jarraitua egitea eskatzen duten atazak (eskola
jarduerak eta bestelakoak) egiteari ihes egiten dio, ez ditu gustuko
edo haien aurrean uzkur agertzen da.
, Atazetarako eta jardueretarako beharrezkoak diren objektuak
galtzen ditu.
, Zabarra da eguneroko bizitzako jardueretan.

1.1. Detekzioa eta diagnostikoa

Ikasle batek AFNH duen susmoa familian, pediatrian edo
eskola giroan ager daiteke, arreta falta, hiperaktibitate eta
oldarkortasun sintomak dituelako eta, horrekin batera,
ikasteko zailtasunak, errendimendu zailtasunak eta gizarte
mailako zailtasunak dituelako.
Alerta zantzuren bat antzeman ondoren, horretarako ezarritako Informazioa deribatzeko eta pasatzeko protokoloa.
AFNH abiatuko da.
Ikastetxeari dagokionez, prozesu honen barnean ebaluazio
psikopedagogikoaren prozesua abiatuko da, orientatzaileak
bideraturik. Horretarako, orientatzaileak ikasleari proba
egokiak eginen dizkio eta tutorearengandik, irakasle taldearengandik eta familiarengandik behar den informazioa
eskuratuko du.

Hiperaktibitatea
, Eskuak edo hankak gehiegi mugitzen ditu edo jarlekuan batetik

bestera mugitzen da.

, Ikasgelan edo eserita izatea espero den bestelako egoeretan
jarlekutik aldegiten du.
, Lasterka edo jauzika gehiegitan hasten da halakorik egitea desegokia
denean.
, Jolaserako edo aisialdiko jardueretan lasai egoteko zailtasunak ditu.
, Etengabean mugitzen da edo motorra balu bezala jokatzen du.
, Gehiegi hitz egiten du.

Diagnostikoari dagokionez, garrantzitsua da adieraztea prozesu hori oso-osorik klinikoa dela. AFNHren diagnostikoan
prestakuntza eta esperientzia duen profesional kliniko batek (diagnostiko diferentzial zehatza egiteko gai denak) egin
behar duela.
Diagnostikoa ezartzeko, irizpide zehaztu eta kontrastatuak
aplikatuko ditu, nazioarteko bi sailkapen sistema hauetan
bildutakoak: DSM-IV-TR eta CIE-10.

DSM-IV-TR-k biltzen dituen

sintomak ondokoak dira

Oldarkortasuna
, Galderak osatu aurretik erantzunak tarrapatan botatzen ditu.
, Txanda gordetzeko zailtasunak ditu.
, Besteen jarduerak eteten ditu eta haietan tartekatzen da.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

Zer da AFNH?

Problemak
konpontzen
iaioak dira.

Beti prest
egoten dira
laguntzeko.

Gainera, kontuan hartuko da:

Garrantzitsua da adieraztea ezein haur zalapartatsu edo despistatuk ez duela nahaste bat. Diagnostikoa ezartzeko kontuan hartuko dira agerkarien maiztasuna eta intentsitatea, eta eskolan,
familian eta gizartean gertatutako hondatzea.

, Sintomek gutxienez 6 hilabetez iraun duten.

, Sintomaren bat 7 urte bete aurretik agertu den.
, Jokabide hiperaktiboaren, jokabide oldakorraren eta/

edo arreta nahastearen intentsitatea eta maiztasuna

haurraren adin kronologiko eta mentalerako espero dena
baino handiagoa den.

AFNHren diagnostikoa ezartzeko, zenbait balorazio sar daitezke:

Balorazio psikologikoa, haurraren gaitasunak eta mugak ezartzeko.

, Sintomek eskolan, gizartean edo familian egokitzeko

zaitasunak sortzen dituen.

Balorazio psikopedagogikoa, eskola porrota dagoen

ala ez baloratzeko.

, Bi girotan edo gehiagotan agertzen diren.

Medikuaren balorazioa, haurrak dituen sintomak azalduko lituzketen eritasunak baztertzeko ala berresteko.

, Dituen sintomak beste nahaste baten ondorio izan

daitezkeen.

AFNHren jokabideak bestelako nahasteekin (hizkuntzaren nahastea, ikaskuntzaren nahastea, jokabidearen nahastea, etab.)
teilakatzen edo batera gerta daitezke. Hori dela-eta, beharrezkoa
da diagnostiko diferentzial egokia egitea. Ahal den neurrian, gomendatzen da faktore medikoak, psikosozialak eta psikiatrikoak
dauden baloratzea, zati batean bederen, hiperaktiboen eta
arreta falta dutenen sintomatologia azal dezaketenak, adibidez,
haurraren bizitzan berriki gertaturiko aldaketak (gurasoak banantzea, etxe edo ikastetxe aldaketa...).

IRAKASLEENTZAKO GIDA

Zer da AFNH?

1.2. Diziplina anitzeko tratamendua

Esku-hartze horietako bakar bat
ere ez da esklusiboa eta ezin ditu
gainerakoak ordezkatu.

AFNH-ko diagnostikoa duten ikasleekin lan egiteko eraginkorrena gertatu den tratamendua diziplina anitzekoa da, multimodala ere deitutakoa. Hau da, tratamendu farmakologikoak,
psikologikoak eta psikopedagogikoak aldi berean konbinatzen
dituena.

Tratamendu psikopedagogikoa
Tratamendu psikopedagogikoak AFNHk irakaskuntza-ikaskuntza prozesuan duen eraginaren
gainean egiten du lan, izan ditzakeen ondorio
negatiboak arinduz, eta ikaskuntza egoerak
modu eraginkorragoan lantzeko tresna
egokiez hornituz.

Tratamendu farmakologikoa
Tratamendu farmakologikoaren bitartez nahastearen oinarrizko sintomak
arintzen dira.
Ezinbestekoa da nahastean aditua
den sendagile batek medikazioa
kontrolatzea. Zenbaitetan, ikaslearen bilakaeraren gaineko informazioa eskatuko zaie irakasleei,
medikazioa zehazteko.

Esku-hartzean alderdi hauek sartu behar

dira:
, Ikasteko

azturak eta teknikak.

, Azterketak prestatzeko estrategiak.
, Ikaslearen trebetasun positiboak
identifikatzea eta bultzatzea.

Tratamendu psikologikoa
AFNH tratatzeko eraginkorrenak gertatu diren tratamendu psikologikoak ezagutzaren eta jokabidearen
terapian oinarritutakoak dira.
Tratamendu horretan esku-hartze hauek egiten dira:

IRAKASLEENTZAKO GIDA

Zer da AFNH?

, Jokabide

terapia ikaslearekin.
, Gizarte trebetasunetan saiatzea.
, Terapia kognitiboa.
, Gurasoendako trebakuntza.

AFNH-ri lotutako ezaugarriak

eta premiak

Eskola inguruan maizenik gertatzen diren agerkariak:

, Laneko errendimendua aldagarria eta funtsik gabea izaten da.
, Haur hauek antolaketa falta dute, arreta galtzen dute eta ez

2.1. Ezaugarri nagusiak

dituzte atazak osatzen.

, "Abiatzea" kostatzen zaie.

AFNHren ezaugarri diren oinarrizko hiru sintomek (arreta falta,

hiperaktibitatea eta oldarkortasuna), ondoren aurkezten diren
hainbat agerpen izaten dituzte eskolaren ingurunean.

, Zaila egiten zaie aurkezten dizkieten estimuluen artean

lehentasun ordena bat ezartzea.

, Atazak planifikatzeko (prestakuntza, prebisioa...) zailtasunak

dituzte.

N
H
F
A
HIPERAKTIBITATEA

, Ez diete xehetasunei arretarik jartzen.

, Ematen du ez dutela entzuten hitz egiten zaienean, eta

zailtasunak dituztela elkarrizketa bat modu egokian jarraitzeko.

, Ataza luzeenetan azkar nekatzen dira, ataza horiek errazak

2.

badira ere.

ARRETA FALTA
OLDARKORTASUNA

, Lanak zikin, gutxi zainduta, eta maiz hautsita edo hondatuta

aurkezten dituzte.

, Ematen du soilik gustukoak dituzten gauzei erreparatzen

dietela.

, Kostatzen zaie proposatutako jolas edo jardueraren arauak

2.1.1. Arreta falta

segitzea, agindua ematen zaienean ez baitaude erne.

, Saihesten dituzte ahalegin mental sostengatuko eta/edo

AFNH duten haurrek zailtasunak dituzte informazio garrantzi

tsua hautatzeko (arreta selektiboa), estimuluetan arreta jartzeko
jarduera bat egiteko behar den denbora nahikoaz (arreta sostengatua) eta garrantzirik gabeko estimuluekin arreta erraz galtzen
dute. Era berean, ataza ezagun edo ikasitakoetan, prozesamendu
automatikoa soilik behar dutenetan, ataza konplexuetan edo
agindu berrietara egokitu beharrekoetan baino hobeki erantzuten dute.
IRAKASLEENTZAKO GIDA

antolaketa maila handiko atazak.

Egoerei
ikuspuntu
guztietatik
begiratzen
diete.

10

AFNH-ri lotutako ezaugarriak eta premiak

Umore zentzu
handia dute.

2.1.2. Hiperaktibitatea

2.1.3. Oldarkortasuna

Mugimendu gehiegi egitea edo gehiegi hitz egitea, bere adinerako eta dagoen egoera jakinerako espero denari dagokionez.

Jokabidea eta/edo bulkaden kontrola inhibitzeko zailtasuna,

jarduera kognitiboetan eta gizarte jardueretan. Mugimenduen
eta emozioen kontrol eza eta horren ondorioz beren ekintzen
ondorioak ebaluatu gabe jokatzen dute, berehalako sari baten
nahiak bultzaturik.

Eskola inguruan maizenik gertatzen diren agerkariak:

, Jarlekutik etengabe altxatzen dira.
, Modu desegokian esertzen dira eta posturaz etengabe

Portaeraren oldarkortasunak lotura handia du frustrazioarekiko

tolerantzia-mailarekin.

, Ikasgelan alde batetik bestera ibiltzen dira. Nora ezean

Eskola inguruan maizenik gertatzen diren agerkariak:

aldatzen dute.
ibiltzen dira.

, Ez dute gogoetazaletasun eta heldutasun nahikorik egoera bat

, Gauzak (arkatzak, borragomak...) haginkatzen, zurrupatzen

modu eraginkorrean aztertzeko. Beraz, bere jokabidea, eskuarki,

heldugabea eta desegokia izaten da.
, Gogoetazaletasun ezaren ondorioz zailtasunak dituzte beren
ekintzen ondorioak neurtzeko eta, hortaz, arauak ez betetzeko
joera dute.
, Gogora etortzen zaien lehena egiten dute.
, Pentsatu gabe erantzuten dute.
, Ez diete oharrei jaramonik egiten.
, Ez dute arriskuaren kontzientzia handirik.
, Alternatiba zuzena aztertzeko eta bilatzeko estrategiak
aplikatzea eskatzen duten atazak egiteko zailtasunak dituzte.
, Ataza batetik bestera pasatzen dira bukatu gabe, jarraitutasunik
ez dutelako.
, Oso zaila gertatzen zaie jarraibideak betetzea, jokabidea
inhibitzeko zailtasunak dituztelako.
, Gutxi kontrolatzen dute beren sentimenduen adierazpena.
, Zigorrek eta epe luzera emandako ordainek eragin txikia dute
beren portaeran.

eta hozkatzen dituzte.

, Ikaskideen atazak edo jarduerak eta irakaslearen azalpenak

eten egiten dituzte.

, Materialak hautsi egiten zaizkie, objektuak erortzen zaizkie;

zabar eta burrunbatsu samarrak dira.

, Jarduera arriskutsuak egiten dituzte.

, Istripuak maizago izaten dituzte.
, Gogaikarriak eta kontrolaezinak izan daitezke. Ikasgelako

erritmoa aztoratzen dute.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

11

AFNH-ri lotutako ezaugarriak eta premiak

2.2. Bestelako ezaugarriak

Eskola inguruan maizenik gertatzen diren agerkariak:

Funtzionamendu kognitiboa

N
H
F
A
HIPERAKTIBITATEA
ARRETA FALTA

b Kostatzen zaie iraganeko informazioa berreskuratzea eta

memorian mantentzea, erantzun baino lehenago.

b Zailtasunak dituzte denboraren zentzua diskriminatzeko:

itxarote-denboren hautemate luzeagoa; beraz, frustrazio

handiagoa sariak atzeratzen direlako.

AFNH sintoma nagusiei loturik, ikasleek bestelako ezaugarriak

ager ditzakete funtzionamendu kognitiboan eta beren garapen
sozioemozionalean.

b Orainaldian bizi dira eta ez dira kokatzen ez iraganean, ez

etorkizunean.

OLDARKORTASUNA

b Ekintzetara jo baino lehenago, azken minutura arte itxaroten dute.

EZAGUTZAREN FUNTZIONAMENDU
FUNTZIONAMENDUA SOZIOEMOZIONALA

b Ez dituzte gertakarien etorkizuneko ondorioak kontuan hartzen.

b Behaketa bidezko ikaskuntzarako gaitasun mugatua.
b Esperientzietatik ikasteko zailtasunak.
b Barne-elkarrizketa eskasa eta desegokia.
b Kostatzen zaie arauak eta jarraibideak betetzea.

2.2.1. Funtzionamendu kognitiboa

b Planifikazio eza eta gutxi egituratutako erantzunak.

b Problemak ebazteko zailtasunak.

Ikasle hauek laneko memoria erasanda daukate, hau da, estimulua jadanik bertan ez dagoela, ataza batean lan egiten den
bitartean informazioa buruan izateko gaitasuna.

b Arauen aurreko hausnarketa eskasa, gainerakoen laguntzarik

gabe.

b Arazoak beren portaera giratzeko orduan.

Halaber, ekintza arautzen eta zuzentzen duen barne hizkun

tzaren garapenean atzerapena izaten dute. Azterketarako eta
sintesirako gaitasuna ere erasanda izaten dute, hau da, jokabideak zatitzeko eta esperientzian ikasi gabeko ekintza berriak
sortuz konbinatzekoa.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

b Egoera berrietara egokitzeko gaitasun eskasa.

b Ezagutza estilo oldarkor eta ez-hausnartzailea dute eta entsegu-

erroreko estrategiak erabiltzen dituzte.

b Prozesuamendua ez da oso analitikoa.

12

AFNH-ri lotutako ezaugarriak eta premiak

2.3. Ikasteko zailtasunak

2.2.2. Funtzionamendu sozioemozionala

AFNH duten ikasleek beren gaitasunaren arabera espero den

ikasketa errendimendua baino txikiagoa izaten dute. Gainera,
askok ikasteko zailtasunak dituzte arlo instrumentaletan:
hizkuntzan eta matematikan.

Ikasle hauek gizarte trebetasunak eta emozio gaitasunak eskuratzerako eta garatzerako gabeziak izaten dituzte. Horregatik,
zailtasunak izaten dituzte pertsonen arteko harremanetan eta
haien garapen emozionala ez da ikaskide adinkideena bezain
heldua.

Zenbait ikaslerengan zailtasun horiek eskolatzearen lehen urteetan ezkutuan pasatu daitezke, ataza mekanikoak egiteko erraztasuna dutenean. Hala ere, zailtasun horiek ageriago gelditzen
dira eskolan eskakizun maila handitzen doan heinean, Lehen
Hezkuntzako bigarren ziklotik aurrera eta Bigarren Hezkuntza.

Eskola inguruan maizenik gertatzen diren agerkariak:

Funtzionamendu sozioemozionala
b Egoera sozialak arautzen dituzten zeinuak ulertzeko zailtasunak

izaten dituzte.

b Kostatzen zaie jolasen arauak betetzea.

sentimenduak kontuan izatea.

b Erraz ematen dute etsia.

b Kostatzen zaie bestearen tokian jartzea eta haren desio eta

NH
F
A

b Ez dute frustrazioa toleratzen.

b Gogo aldartez maiz aldatzen dute.
b Autoestimu baxua, segurtasun eza eta helduarekiko gehiegizko

irakurketa

mendekotasuna garatzen dute.

idazketa

b Maiz burugogor eta umore txarreko agertzen dira.

b Emozio muturrekoak eta desdoituak izan ditzakete.
b Maiz beren ikaskideek errefusatzen dituzte.

matematika

b Neurri handi batean kanpoan emandako berehalako

Asko
arduratzen
dira beren
familiaz.

errefortzuaren beharrean daude; neurri horiek lagunduko diete

lortu nahi dituzten jarrera horietan saiatuak izaten.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

13

AFNH-ri lotutako ezaugarriak eta premiak

beste
zailtasun
batzuk...

2.3.1. Irakurketa

2.3.2. Idazketa

AFNH duen ikasle batek zailtasunak izan ohi ditu idatziz ematen
zaion informazioa kodetzeko eta ulertzeko eta horretan ohikoa
baino askozaz ere denbora gehiago eman dezake eta batzuetan
arrakasta handirik gabe.

Badirudi letren marrak egoki egiteko zailtasunak zerikusia duela

mugimenduaren trakeskeriarekin, AFNH duten haur batzuek
dutenarekin, alegia.
Agerpen ohikoenak:

Agerpen ohikoenak:

Kaligrafia eskasa eta antolatu gabea da, akats askokoa eta,

batzuetan, ulertezina.

Soinuaren eta letraren arteko erlazioa lotzeko edo soinuak

ordena zuzenean gogoratzeko zailtasunak.

Kontrol gutxi du espazio grafikoan eta informazioa

orrialdearen zati batean pilatzeko joera du.

Hitz baten itxura gogoratzeko eta letrak ordena edo

sekuentzia zuzenean kopiatzeko zailtasunak.

Kostatzen zaio ikasgelan oharrak erritmo egokian hartzea eta

esan edo adierazi nahi duen hori idatziz agertzea.

Arinegi irakurtzea (oldarkortasunagatik) edo oso motel

irakurtzea (arreta gabeziagatik).

Zailtasunak izan ditzake gramatikan, puntuazioan,

azentuazioan, eta letra larri eta xeheekin.

Akatsak egitea irakurketa mekanikoan: hitzak batzea,

inbertsioak, omisioak, ordezkapenak, etab.

Ez da gai pentsatu bezain azkar idazteko.

Irakurtzean lerroen edo zenbait hitzen gainetik jauzi egiten

dute edo errepikatzen dituzte.
Irakurritakoa ulertzeko zailtasunak dituzte, hots, inferentziak
egiterakoan eta modu argi eta esplizituan ageri ez diren ideia
nagusiak harrapatzerakoan.
Arazoak dituzte perpaus konplexuak edo subjektua ez den
beste elementuren batekin hasten diren esaldiak ulertzeko.
Kostatzen zaie testu baten gertakari desberdinen arteko
kausa-erlazioak harrapatzea.
Paragrafo edo orrialde bat irakurtzen bukatutakoan, irakurri
duten hori gogoratzeko zailtasu.
Hiztegi urria dute.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

14

AFNH-ri lotutako ezaugarriak eta premiak

Beti bilatzen
dituzte
helburu bat
iristeko bide
alternatiboak

2.3.2. Matematika
Motelagoak izan ohi dira numerazioan eta kalkuluan eta problemen ebazpenean, akats gehiago egiten dituzte eta besteek
baino maizago uzten dituzte atazak bukatu gabe. Hori guztia
larritzen da ariketa errepikakorrak saihesteko joeragatik, trebetasun horiek eskuratzeko hain beharrezkoa den praktika sistematikoa eragozten dielako.

Eragiketak egitean akatsak egiten dituzte: zifrak oker

kokatzea eragiketak egiteko ordenatu behar dituztenean;
zenbaki dezimal baten koma lekuz aldatzea; zenbait zifra
beste batzuez aldatzea, etab.

Agerpen ohikoenak:

Ez dute egiaztapenik egiten.

Idazteko dituzten zailtasunengatik datuak marra eskasarekin

idazten dituzte eta horrek okerrak egitea eta irakaslearen
zuzenketa zailtzea dakar.

Akatsak egitea numerazioarekin eta kalkuluarekin zerikusia

duten atazak automatizatzean: kalkulu mental eskasa,
kostatzen zaie biderkatzeko taulak ikastea...
Irakurritakoa ulertzeko dituzten zailtasunengatik, problemen
enuntziatuak oker interpretatzen dituzte, eta egoera hori
areagotzen da enuntziatuaren luzeraren eta idazketaren
arabera.

Beste zailtasun batzuk

Zailtasunak dituzte apunteak hartzean eta horrek nabarmen
eragiten du ikasi behar dutenean.

Zailtasunak izaten dituzte informazio garrantzitsua eta

garrantzi gabea bereizteko, aurkitu behar duten informazioa
bereizteko; datuak nahasten dituzte, etab.

Zailtasunak dituzte ikasketa tekniketan: garrantzitsuena

azpimarratzea, laburpena egitea, hitz nagusiak identifikatzea,
eskemak eta kontzeptu-mapak prestatzea...

Zailtasunak izaten dituzte problemen ebazpenean estrategia

antolatuak aplikatzeko; entsegu-erroreko estrategiak
erabiltzen dituzte problema ulertu ez dutelako.

Zailtasunak dituzte azterketak egitean: arinegi emandako

erantzunak, baita galderak irakurri aurretik ere; beste
alternatiba batzuetan pentsatzeko zailtasuna, etab.

Ez dituzte datuak idatziz anotatzen eta anotatzen badituzte

ez modu ordenatuan. Ez dute prestatzen prozesuan
lagungarri gertatuko zaien problemaren irudikapen
grafikorik.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

15

AFNH-ri lotutako ezaugarriak eta premiak

2.4. Hezkuntza etapa bakoitzaren berariazko ezaugarriak

2.4.1. Haur Hezkuntza

2.4.2. Lehen Hezkuntza

2.4.3. Bigarren Hezkuntza

] Ikasgelako errutinak segitzeko

] Kostatzen zaie azturak hartzea, dela higienekoak,

Etapa honetan AFNHren agerpenak adin

honi dagozkion ezaugarriekin loturik daude,
eskolako ibilbide pertsonalaren isla izateaz
gainera.

zailtasunak dituzte.

] Ez dute obeditzen.
] Xurgatzaileak dira.
] Gainbegiraketa handia behar dute.
] Haien portaera zalapartatsua eta

zuhurtziarik gabea da.

] Jolasez etengabean aldatzen dute.

] Ematen du ez dutela inolako ordenarik

segitzen.

] Ez dute ezein jarduerarekin denbora

gehiegi ematen.

] Egoera berrietara egokitzeko

zailtasunak izaten dituzte.

] Inguruko estimuluen aurrean neurririk

gabe erreakzionatzen dute.

] Hizkuntzaren garapenean zailtasunak

izaten dituzte.

] Mugimenduen koordinazio eskasa dute.

Barkakorrak
dira.

dela ikastekoak.
] Ikasgelan gehiegi mugitzen dira (aulkitik
altxatzen dira, hotsak egiten dituzte, ahopeka
kantatzen dute...).
] Edozerrekin galtzen dute arreta.
] Komentario desegokiak egiten dituzte eta horrek
gatazka sortzen du.
] Obedientzia arazoekin jarraitzen dute.
] Harreman arazoak izan ditzakete ikaskideekin.
] Galderak arinegi erantzuten dituzte.
] Antolaketa arazoak izaten dituzte.
] Jarraibideak segitzeko arazoak izaten dituzte.
] Ahalegin mental sostengatua egin beharreko
atazak saihesten dituzte.
] Eskolako lanak zikin eta modu axolagabean
aurkezten dituzte.
] Eskolako lanetan akatsak egiten dituzte,
zabarkeriagatik.
] Ez dute lanik egin nahi.
] Beharrezkoak diren objektuak galtzen edo
ahazten dituzte.
] Frustrazioarekiko tolerantzia gutxi.
] Autoestimu txikia.
] Egiten dutena nahita egindakotzat hartzen da,
beren nahastearen ondorio bada ere.
IRAKASLEENTZAKO GIDA

16

Eskuarki, mugimenduaren hiperaktibitatearen agerpenak murrizten dira eta arreta zailtasunek eta oldarkortasunak bere horretan
segitzen dute.
Horregatik, ondokoak izan daitezke adi honetako agerpenik berariazkoenak:
] Gai dira ikasgelan eserita denbora gehiagoz

egoteko.
] Institutuarekiko gogogabezia izan dezakete.
] Klasean aspertzen dira.
] Zailtasunak dituzte jakintzak
bereganatzerakoan eta transmititzerakoan.
] Antolatzeko eta planifikatzeko zailtasunak
izanen dituzte.
] Denbora kontrolatzeko zailtasunak izanen
dituzte.
] Kostatzen zaie lehentasunak ezartzea.
] Argiak izan badaitezke ere, kalifikazio
baxuak dituzte.
] Gai dira irakasgai batzuetan emaitza onak
ateratzeko eta beste batzuetan porrot
egiteko.

AFNH-ri lotutako ezaugarriak eta premiak

3.

Hezkuntza erantzunerako
pautak

Orientabide hauek

aplikatzean, kontuan izan

behar da ikasle bakoitza
desberdina dela eta erantzuna
ikasle bakoitzaren hezkuntza
premietara egokitu behar
dela, egindako ebaluazio
psikopedagogikoa erreferente
moduan harturik.

Hezkuntzaren erantzuna bideratu behar da hezkuntza testuingurua ikasteko modu desberdinetara egokitzera, irakasleek
ikasgelan praktikan jar ditzateken antolaketa eta metodologia
gehituz.
Ezinbestekoa da ikasleekin esku hartzen duten irakasleak koordinatzea eta familiekin jarduteko irizpideak bateratzea, elkarlan
koherente eta eraginkorra ziurtatzeko.
Jarraian zenbait ildo eta orientabide ematen dira irakasleei
hezkuntza erantzunaren egokitzapena errazteko asmoz. Orientabide horiek, oro har, ikaslearendako onuragarriak dira eta
AFNH duten ikasleen ikaskuntza prozesua arautzen eta errazten
dute.

Ez da itxaron behar diagnostiko bat izatera ikasleen beharrei

erantzuten joateko neurriak hartzeko.

Erantzuna bi multzotan antolatzen da:

Antolaketakoak
eta metodologikoak
Portaerarekin zerikusia
duten alderdiak

Orientabide
orokorrak

Alderdi sozioemozionalak

Hezkuntza
etapa bakoitzaren
berariazko
orientabideak

Lehen Hezkuntza
Bigarren Hezkuntza
IRAKASLEENTZAKO GIDA

17

Hezkuntza erantzunerako pautak

3.1. Orientabide orokorrak

3.1.1. Antolaketakoak eta metodologikoak

Orientabide
orokorrak

Inguru fisikoa

Proposamen didaktikoak

Distraigarriak murriztea:

Lan metodoak malgutu eta egokitzea ikasleek ikasketetan

arrakasta izan dezaten:

J Estimuluak bere eremu bisualetik ateratzea (posterrak, mapak,

kartelak, objektu erakargarriak, etab.).

J Ikaslearendako garrantzitsuak diren jarduerak proposatzea, hala

nola, interesgarriak zaizkionak, aurretik dakienarekin zerikusia

dutenak, bere eguneroko bizitzarekin zerikusia dutenak...

J Giro lasai eta hotsik gabea ahalbidetzea.

Ikasleen banaketa:

J Ikaslearen parte-hartze aktiboa eskatzen duten jarduerak

prestatzea.

J Ikasgelako espazioa antolatzea lan egiteko toki desberdinak jarriz:

talde lanekoa, banakakoa, zutik, lurrean... ere lan egiteko modua

ematen duten tokiak.

J Irakaslearen eta ikaslearen arteko lan bateratua eskatzen duten

jarduerak sustatzea.

J Antolaketa hori modu malguan erabiltzea, lortu nahi diren

J Ikaskuntza dialogikoa ahalbidetzea: ikastalde interaktiboak,

jarduera eta helburuen arabera.

solasaldi dialogikoak...

J Ikaslea irakaslearengandik hurbil jartzea; irakasleak nabarmendu

J Elkarlaneko ikaskuntza bultzatzea, hau da, "ikasle desberdinek

gabe eta maiz gainbegiratzeko aukera izanen du.

elkarrekin ikastea".

J Eredu modura balioko dioten ikaskideen artean kokatzea; ikaskide

horiek atazak egiten gidatuko dute eta autokontrol pertsonalean

lagunduko diote.

J Ikaslea interferentziak gutxienekoak diren tokian kokatzea. Esate

Jendaurrean
hitzegiteko
onak dira.

baterako, ikasgelako aurrealdean, leihotik edo paperontzitik

urrun...

IRAKASLEENTZAKO GIDA

18

Hezkuntza erantzunerako pautak

Organizacin y desarrollo de las sesiones

Saioen antolaketa eta garapena

Saioaren aurretik:

Laneko azalpen eta jarraibideak, saioan zehar:

J Goizeko lehen orduak ahalegin intelektual handiagoa behar duten

J Azalpen tarteak eta lana bakarka egitekoak tartekatzea.

atazak egiteko erabiltzea.

J Arreta-maila mantentzeko estrategiak erabiltzea, hala nola,

keinuak egitea eta doinua aldatzea.

J Goizeko edo arratsaldeko azken orduak kontzentraziorik txikiena

behar duten arloetarako erabiltzea.

J Ikaslearekin begi bidezko harremana bilatzea.

J Saioak prestatu eta antolatzea, aldez aurretik eta zehaztasunez:

J Lana nola egin behar den azaltzean, informazioa ahalik eta gehien

erraztea.

Edukiak egokitzea eta zehaztea, eta jarduerak sekuentziatzea

ikasgelaren errealitatera doituz.

J Azalpenaren hasieran landu beharreko edukiaren ideia nagusia

modu argian aurkeztea.

Eguneroko jarduera programatzea jarduera teorikoak lan

praktikoarekin txandakatuz (ikasketa-ariketa, ikasketa-lana).

J Ataza bideratuko duen eta haren sekuentziazioa eta antolaketa

erraztuko dituen informazio bisuala eranstea.

Kontuan izan arreta maila ez dela beti bera izanen. Hori

dela-eta, arreta-maila hori kontrolatzeko teknikak erabili
beharko dira:

J Jarraibidekin batera lan egiteko eredu argiak eskaintzea.

J Azaldutakoa ulertu dela ziurtatzea, azalpenen funtsezko alderdien

- Askotariko jarduerak erabiltzea.

gaineko galdera erraz eta sarriak eginez.

- Jarduera berriak eskaintzea.

J Kontzeptu nagusien zerrenda ematea.

- Lehenik jarduera errazak eskaintzea.

Saioa bukatzean:

Saioa hastean:

J Azalpena bukatu ondoren, azalpenaren laburpena egin eta

ikasleari eskatzea modu pribatuan edo jendaurrean errepika

dezala zer ikasi duen egiaztatzeko.

J Egiaztatu ikasleak jarduera egiteko behar duen materiala prest

duela.

J Klaseko azken minutuak erabiltzea ondokorako:

J Hasierako arreta bereganatzeko estrategia prosodikoak eta

antzezpenekoak erabiltzea:

Estrategia bat aplikatu bada hura errebisatzeko eta

baloratzeko.

Ikasleari ahots-tonu apalean zuzentzea.

Zerbait berria ikasi bada, funtsezko alderdiak ulertu diren

jakiteko.

Keinuak egitea eta antzerki plantak egitea.

J Saioa hasi aurretik, arbelaren izkina batean, landu behar denaren

Etxeko lanak bidali badira, zuzen apuntatu diren jakiteko.

eskema edo gidoia jarriko da.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

19

Hezkuntza erantzunerako pautak

Orientabide
orokorrak

3.1.2. Portaerarekin zerikusia duten alderdiak

3.1.3. Alderdi sozioemozionalak

Ikasgelaren funtzionamenduaren arau

eta mugak ezartzea

Frustrazioarekiko
tolerantzia txikia

J Irakasle taldearekin ekintza koherente eta koordinatua bultzatzea.

J Eskola, gizarte eta familia itxaropenak ikasleen ezaugarrietara

egokitzea:

J Giro egituratua ezartzea.

Denbora ematea ikasleak ezagutzeko

J Autokontrol handiagoa sustatzea.

Ikaslearekin afektuzko harreman egokia ezartzea

J Araua ez betetzeak dakartzan ondorioak zein diren modu bateratuan

zehaztea.

Arrakasta egoerak ahalbidetzea. Jarduerak planteatzea:

- Ebazteko modukoak izatea

J Ondorio naturalak ezartzea.

- Bera protagonista sentitzeko modukoak

Portaera kontrolatzeko oinarrizko
tresnak erabiltzea

- Autoestimua erraztuko dutenak

J Eskuratutako emaitzen arabera eskakizun-maila handituz joatea.

J Agindu argi eta sendoak ematea.

J Etengabean gainbegiratzea egoerei aurrea hartzeko, eta ikasleengan

J Mezu positiboen bitartez, bere emaitzen gaineko itxaropen

J Doitu gabeko portaerak alde batera uztea.

J Egoera frustragarriak etengabe gerta ez daitezen ahalegintzea:

positiboak transmititzea: "uste dugu egin dezakezula".

segurtasun eta autokontrol handiagoa sortzeko.

egiterik ez dituen jarduerak, ebazterik ez dituen eguneroko

jarduerak...

J Portaera egokiak indartzea.

J Autojarraibideak erabil ditzala laguntzea.

J Frustrazioari aurrea hartzea gizarte harremanetan, harreman horien

J Banakako tutoretzak egitea: ikaslearekin komunikazio positiborako

kodeak interpretatzen irakatsiz eta, hartara, jokatuz.

banakako espazioa sortzea, jokabide zehatzen bat bideratzeko,

sentsazioak, sentimenduak adierazteko...

J Inguruarekin erlazionatzean ikasleak dituen zailtasunei aurre nola

egin entrenatzea, egoerak ahalbidetuz ikastaldean, horretarako

sortutakoak eta heldu batek bitartekari lana eginez (Role-playing).

J Doitu gabeko jokabidea aztertzea eta haren gainean hausnartzea, eta

portaera alternatiboak aztertzea.

J Gainzuzenketa erabiltzea, hau da, jokabide egokiaren praktika.

J Kontratuen bitarteko negoziazioa erabiltzea.
J Bere ekintzen ondorioak aztertzen laguntzea.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

20

Hezkuntza erantzunerako pautak

Orientabide
orokorrak

Autoestimua

Zailtasunak harreman sozialetan

J Hezkuntza emozionalaren bitartez lantzea beldurrak: porrot egiteari, onartua

J Gizarte trebetasunak irakasteko denbora-tarte bat

J Komunikazio asertiboa eta enpatia erabiltzea:

J Ikasleei bere inguruko zantzuak (aurpegi adierazpenak,

ez izateari, sentitzen duen desegonkortasunari, umore aldaketei...

programatzea.

keinuak, arrisku seinaleak, egoera sozialak...) ulertzen

laguntzea eta erantzun egokiko alternatibak erakustea.

Begietara maiz begiratu.

Helduak hiztegi asertiboa erabiltzea, horrela ikaslearena modelatuz.

J Bere egintzen ondorioak aztertzen laguntzea, bere portaera

"Ni" mezuak. Adibidez: Nik uste dut..., nik nahi dut...

egoera desberdinetara egokitzeko.

Lankidetzarako hitzak erabiltzea. Adibidez: "ikus dezagun", "egin behar

dugu" "nola konpon dezakegu hau?"

J Ikaskideen arteko harremanak sustatzea jolas sozialaren, talde

Bestearenganako interesa erakustea: "zer uste duzu zuk? Nola

dakusazu?"

J Errespetuzko harremana ezartzea; irakasleak hizkuntza argi eta

lanaren... bitartez.

zehatza erabiliko du horretarako.

J Afektu hurbiltasuna sentiaraztea, jolasen, talde lanen eta abarren bidez

pertsonen arteko harremanak eta gizarte loturak bultzatuz.

J Estrategia prosozialak lantzea, arauarekiko konpromisoan

oinarritutako ikasgelako giro egokia sortuz, irakaslearen eta

lidergo positiboaren rola bete dezaketen ikasleen bitartez
jokabidea modelatzea...

J Ikaslea laguntzea bere indarguneak eta ahuldadeak ezagut ditzan, bere

balioez ohartaraziz eta bere ahuldadeak landuz.

J Talde dinamikak egitea, taldeko kide guztien kohesioa eta inklusioa lantzeko

xedez.

J Aukera ematea ikasleak bere buruaren autokontzeptu positiboa ezagutzen

eta garatzen joan dadin.

J Gatazken ebazpenean entrenatzea.

J Komunikazioaren osagai adierazkorrak, harberak eta

interaktiboak hausnartzea eta erakustea, hizkuntza harreman

sozialetan doitzen ikasteko.

J Erabiltzen dugun hizkuntza zaintzea, ikasleei zuzendutako mezu negatiboak

saihestuz. Adibidez, esatea: "Zure mahaia ordenatzen baduzu, egoki lan

eginen duzu" eta ez "Zabar hutsa zara, mahai osoa desordenaturik duzu".

J Ikasleari ikastaldearen barnean rol egoki eta positiboa ematea haren

indarguneak aprobetxatuz. Adibidez: informatikaz dakiena aprobetxatzea

ikaskideak laguntzeko.

Prest egoten
dira beti adiskide
berriak egiteko.

J Gatazkarik ez dagoen unean jokabide desegokien ondorioak ezartzea.

J Jokabide desegokien ondorioak aurreratzea, argi utziz zer gertatuko den

portaera jakin bat izanez gero.

J Ahalegindu jendaurrean ez kritikatzen edo nabarmen ez uzten.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

21

Hezkuntza erantzunerako pautak

Orientabide
orokorrak

Eskola
etaparen arabera
bereizitako pautak:

3.2. Eskola etaparen arabera bereizitako

pautak

Lehen
Hezkuntza

Arreta falta
, Arauak lantzea (arau horiek argiak, errazak eta

Orientabide hauek osatzen eta zehazten dituzte orientabide

orokorren atalean deskribatutakoak.

adostutakoak izanen dira). Argi ikusteko moduko toki

batean jarriko dira.

Inguru fisiko eta

giro egituratua
sortzea

3.2.1. Lehen Hezkuntza

, Klasearen funtzionamenduan eguneroko errutina

ezartzea.

, Errutinetan aldaketak aurreratzea.

, Klaseko asteko ordutegia ikusteko moduko toki

Lehen Hezkuntzaren helburua da haur guztiei beren garapena eta ongizatea sendotzeko moduko
hezkuntza ematea. Lehen Hezkuntzak, halaber,
aukera eman behar die ahozko adierazpen eta
ulermenari buruzko eta idazketari eta kalkuluari
buruzko trebetasunak bereganatzeko eta gizarterako trebetasunak, lanerako eta ikasteko ohitura, zentzu artistiko, sormena eta afektibitatea
bereganatzeko.

batean jartzea.

, Ikaslearen kokapena planifikatzea

, Arreta erraztuko duten baliabide teknikoak (bideoak,

ordenagailuak...) erabiltzea.

, Eskolako lanei dagokienez, komeni da honelakoak

izatea:

Laburrak, egituratuak eta motibatzaileak.

24/2007 Foru Dekretua, martxoaren 19koa.

Egin beharreko
atazak
eta erabili
beharreko
materialak
antolatzea

AFNH duten ikasleek, haien ezaugarriak direla-eta, gorago deskribatutako helburua lortzeko zailtasunak izan ditzakete. Horregatik, garrantzitsua da gure irakaslanean berariazko pautak erabiltzea, haurrari laguntzeko etapa honetako berezko helburuak
lor ditzan eta ikasle guztiei aukera berberak emateko hurrengo
etapari aurre egiteko.

Hobe gutxi, askotarikoak eta gainbegiratuak

izatea.
, Eskemak erabiltzea.
, Jarduerak egitean gida moduan erabiliko diren atazen

sekuentziazio zerrendak erabiltzen irakastea ikasleei,

irudiekin nola testuarekin.

, Denbora antolatzeko teknikak irakastea.

, Jarduerarako beharrezkoa den materiala prestatzen

eta antolatzen irakastea, saioa hasi aurretik eta

bukatu ondoren.

, Funtzionamendu autonomoago batera hurbilduz,

denbora ematea ikasleak beharrezkoa izanen duen

materiala antola dezan.
Taulak jarraitzen du

IRAKASLEENTZAKO GIDA

22

Hezkuntza erantzunerako pautak

Arreta falta

Arreta falta

, Ikastaldeari azaldu aurretik, ikaslearen arreta

, Begietara maiz begiratu.

bereganatzea.

Kontzentrazio
aldi gero eta
luzeagoak
garatzea

, Ikastaldeari emandako aginduak bakarka laburtzea.

Ziurtatzea
jarduera ulertu
duela

, Mezuak errepikatzea beste hitz batzuk erabiliz,

keinuak eginez edo laguntza bisualarekin.

, Nabarmendu gabe eskatzea ulertu duena ahoz

kontzentrazio aldiak errespetatuz eta modu bisualean

islatuz modu orokorrean edo ikaslearendako modu
indibidualean.

, Arreta-denboraren luzapenak keinu batekin, irribarre

batekin... indartzea.

esateko.

, Estrategia egokiak eta kontzentrazio maila ona di-

, Eskola ordutegia eta eguneroko jarduerak gogoraraztea.

tuzten ikasleak ezarri; ikasle hauek lagunduko diote,

une jakinetan, lana gainbegiratzen eta ikasten.

Bere eskola
bizitza
planifikatzen
laguntzea

, Ikaslearekin bakarka seinale bat adostea, arreta

galera saihesteko eta bere lanera berbideratzeko.

, Jarduera tarte laburretan zatitzea eta zati bakoitzean

emandako denbora gainbegiratzea.

Jardueretan
emandako
denbora
kontrolatzea

, Saioa egituratzea, lana eta atsedenak planifikatuz, bere

, Lanak emateko egunak edo azterketak egiteko egunak

gogoraraztea, hurbiltzen diren heinean.

, Atazak apuntatzen eta egin duena gainbegiratzen

laguntzea.

, Agenda eta eskolan eta etxean beharko duen materiala

gainbegiratzea.

, Ataza egiteko denbora zehatzak markatzea.

, Askotariko jarduerak proposatzea.

, Jarduerak egiteko erlojua edo kronometroa

, Jarduera kooperatiboak proposatzea partaideak rol

erabiltzea.

erabat desberdinak izanen dituzten lantaldeak eginez.

, Jarraibideak ematea urrats desberdinak egiten ari

, Ataza berriak proposatzea, erronka modura harturik,

den bitartean.

beren aukeren irismenaren barne daudenak.

, Jarduera egiteko duen denbora bukatu aurretik

, Ikasgelan arrakastaz parte hartzera bultzatzea, erantzun

abisua ematea.

Bere
motibazioa eta
ahaleginerako
gaitasuna
handitzea

, Proposatutako jarduera nola egiten ari den modu

diskretoan gainbegiratzea.

Taulak jarraitzen du

ezaguneko galderak eginez.

, Komentario positiboak eta errefortzuak egitea lortu nahi

den jokabideari hurbiltzen zaion bakoitzean.

, Ikaslearen jokabide positiboak erreskatatzea eta

azpimarratzea.

, Jokabide desegokia ez etiketatzea eta haren gaineko

balio-judiziorik ez egitea.

, Seinalatu zein den jokabide desegokia ordezkatu behar

Beren buruarekin
eta besteekin
urrikalberak dira.

duen jokabide egokia.

, Eskakizun-maila handitzen joatea bere ikaskuntzan

aurrerapenak egiten dituen heinean.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

23

Hezkuntza erantzunerako pautak

Eskola
etaparen arabera
bereizitako pautak:

Lehen
Hezkuntza

Eskola
etaparen arabera
bereizitako pautak:

Hiperaktibitatea

Hiperaktibitatea
, Neurtu zenbat denboraz egon daitekeen lanean

, Ariketa kopuru txikiagoa ematea, lanaren kalitateari

kontzentraturik.

errepara diezaion eta ez horrenbeste kopuruari.

, Bere jokabidea kontrolatzerik ez duen egoerak

, Ataza aurkeztea aurrekoa bukatzen ari den heinean,

saihestea, ingurunea eta eskaerak ikaslearen kontrol

gaitasunarekin doituz. Adibidez: ikaslea gainerako
ikastaldeekin batera ateratzen bada jolastokira eta
horrek kontrolatu ezina sortzen badu, ikaslearen taldea
minutu batzuk lehenago atera.

Kezka eta
mugimendu
desegokien
gehiegikeria
kontrolatzea

eta hura egiteko denbora ematea eta berehala

zuzentzea.

, Ahalegin fisikoko aldien ondoren ahalegin mentala

Estimuluak
kontrolatzea

, Portaera gogaikarriak aurreratzen dituzten zantzuak

identifikatzea, hala nola, mahaia behin eta berriz

arkatzarekin jotzea, eta egoera hori berbideratzea
mugimendua berez dakarten atazak egitera (hala nola,
laneko fitxak banatzea).

eskatzen duten atazak programatzea: jolasaldia,

Gorputz Hezkuntza. Horrekin lortuko dugu
nekadurak kontzentrazioa erraztea, nahiz eta
litekeena den erlaxatzeko denbora behar izatea.

, Denboraren kontzientzia lantzeko denbora-

markagailuak (hondarrezko erlojuak,

kronometroak...) erabiltzea.

, Ariketa fisikoa egitea aktibitate maila apaltzeko.

, Ikasgelan nola edo halako zurrumurru eta

Adibidez: kontzentrazioa eskatzen duen saio bat

egin aurretik edo laneko saio bat egin ondoren, utzi
eskaileretan gora eta behera ibil dadin.

mugimendua uztea.

, Kontrolatu gabeko mugimenduak kontuan ez hartzea

eta ikaslearekin adostea seinale bat, arreta deitu

beharrik gabe egoera berbideratzeko balioko duena
(begiarekin keinu egitea).

, Tokitik altxatu gabeko gorputz mugimenduak egiten

uztea, jarduera nagusia eteten ez badute bederen.

, Desplazamendu funtzionalak ahalbidetzea. Adibidez:

, Erakutsi behar zaio talde lanetan parte hartzeko

aulkitik altxatzea irakasleari atazaren zati bat erakus

diezaion.

Egoera
orokorrei modu
egokian aurre
egitea

, Jarduerak antolatzea ikasleek maila desberdinetan

Jarduera
kontrolatua
sustatzea

Lehen
Hezkuntza

parte har dezaten eta ataza desberdinak egin ditzaten.

Adibidez: taldean horma-irudi bat egitea erantzukizun
desberdinak emanez.

txandak errespetatu behar direla.

, Aukera ematea beste ikaskide batzuei azalpenak

eman diezazkien.

, Aukera ematea bera parte izan den egoera

gatazkatsuen gaineko ikuspuntua eman dezan.

, Gainerako ikaskideekin esku hartzea bere parte-

, Irakasleari laguntzeko ataza edo ardura txikiak

hartze desegoki zenbait onar ditzaten.

programatzea, metatutako tentsioa eta energia

ezabatzeko. Adibidez: ikasgelako arbela, landareren
bat... zaintzeko ardura ematea.

, Ikaskideek imita dezaten edo ikaslea mugimendu

desegokiak egitera anima dezaten saihestea.

, Maiz galderak berari egitea eta arbelera atera dadin

eskatzea.

Taulak jarraitzen du

IRAKASLEENTZAKO GIDA

24

Hezkuntza erantzunerako pautak

Gai dira
proiektu
asko batera
eramateko.

Oldarkortasuna

Oldarkortasuna
, Ikasgelako arauak adostea eta zehaztea, eta betetzen

Lehen
Hezkuntza

, Ikasleen artean elkarlana sustatzea.

ez badira zer ondorio izanen den erabakitzea.

, Bere jokabidea gidatuko duten aginduak, aholkuak

, Arauak modu positiboan idaztea; gutxi, argiak eta

eta oharrak ematea (irudien, ikonoen, esaldi

zehatzen eta abarren bidez) barnera ditzan.

iraunkorrak izanen dira.

, Arau pertsonalizatuak ezartzea eta adostea halakoak

, Jokabide desegokia duenean, portaera egokia duen

behar dituzten ikasleendako.

eta eredu izan daitekeen ikaslea goraipatzea.

, Arazo berarendako konponbide desberdinak aurrez

, Erakustea:

ikustea.

Arauak
zehaztea

Eskola
etaparen arabera
bereizitako pautak:

Barne-hizketa bitartez autojarraibideak

emateko estrategiak, ikasleak bere jokabidea
kontrolatzeko aukera izan dezan.

, Araudia behin eta berriz gogora ekartzea eta

ikasgelan ikusteko moduan jartzea.

, Ikastaldean indartzea, ikaslearekin bakarka lantzea

Autokontrola
bultzatzea

erabaki dugun jarrera egokia. Adibidez: "Zeinen

ongi! Azalpena eserita eta isilik segitu duzue eta,
horrenbestez, garaiz bukatu dugu".

Mugimenduak erritmo oso motelekin egiten.

Erlaxazio teknikak.
Jarduera partekatuetan bere txandari itxaroten.

, Jokabide desegokien gainean modu pribatuan hitz

, Ikasleen artean bitartekari aritzea, pertsonen arteko

egitea.

gatazka egoeren adierazpena eta ulermena erraztuz

eta, orobat, entrenatzea gatazkak elkarren artean
konpon ditzaten heldu batek esku hartu gabe.

, Ondorioak berehala aplikatzea.

, Prozedurak aplikatzean irmoa eta sendoa izatea.

, Hain egituratuak ez dauden egoeretan gainbegiraketa

handiagoa egitea: jolastokia, irteerak, joan-etorriak,

festak...

Taulak jarraitzen du

, Frustrazioarekiko tolerantzia handitzea, berehalako

sariak atzeratuz epe luzeagoan emanen liratekeen

sari hobe batzuen menturan.

Larrialdietan
erreakzio
onak izaten
dituzte.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

Taulak jarraitzen du

25

Hezkuntza erantzunerako pautak

Eskola
etaparen arabera
bereizitako pautak:

Oldarkortasuna

Oldarkortasuna

, Egunero adieraztea izan dituen alderdi positiboak.

, Ikaslearekin hautatzea zein jokabidetan esku hartuko

den, haien maiztasuna murrizteko edo handitzeko.

, Balorazio positibo eta ekitatiboak egitea.

, "Izan" aditza erabili beharrean "egon" aditza

, Beste ikaskide batzuekiko konparazioak saihestea.

erabiltzea, bere autoestimua zaintzeko eta zer

portaera espero den adierazteko. Adibidez:
"txoriburua naiz" esan beharrean "kaskarinduta
nago" esatea.

, Azalpen negatiboak, adarjotzeak, ahotsa goratzeak...

saihestea.

, Erregistroak erabiltzea ikasketetan nola aurreratzen

, Giroa egituratzea itxarotera eta pentsatzera

ari den ikus dezan.

Ekintza egokiak
saritzea eta
desegokiak alde
batera uztea

, Puntu sistema bat ezartzea, helburuen lorpena

Hausnarketa
egiteko bere
gaitasuna
handitzea

sarituz eta helburuak betetzen ez direnean

"erantzun-kostua" izanen duela adieraziz. Batzuetan,
banakako helburuetarako eta, beste batzuetan,
ikastalde osoaren helburuetarako.

bideraturiko seinale bisualekin.

, Eskatzea ozen pentsa dezala bere jokabidea

kontrolatuko duen barne hizkuntza sortzen

laguntzeko.

, Gatazkak ebazteko prozesuetan eredu moduan

aritzea barne hizkuntza erabiltzen duenean.

, Indartzaile positiboak kentzea ezabatu nahi dugun

jokabidearen ondotik.

, Berarekin antzematea eta aztertzea une, espazio

eta pertsona desberdinekin dituen jokabideak eta

jokabide desegokien aurrean alternatibak erakustea.

, Jokabide desegokiak alde batera uztea eta oso

gogaikarriak badira "denbora kanpoan" erabiltzea.

, Modu objektiboan egindako akatsak edo nahasteak

, Jokabide desegokien ondorioak lantzea disrupziorik

aztertzea eta erruduntasun sentimenduak saihestea.

ez dagoenean.

, Jokabide desegokien ondorioez ohartaraztea.

Taulak jarraitzen du

IRAKASLEENTZAKO GIDA

26

Hezkuntza erantzunerako pautak

Lehen
Hezkuntza

Eskola
etaparen arabera
bereizitako pautak:

3.2.2. Bigarren Hezkuntza

Bigarren Hezkuntzako ikasleak nerabezaroan daude, beren
bizitzan garrantzitsua den etapa batean. Horregatik irakaslea
hurbil behar dute, gida eta modelo moduan arituko da eta haien
garapen pertsonal eta sozialean orientabideak eta segurtasuna
emanen dizkie. Ezinbestekoa bihurtzen da, bereziki, AFNH duten
ikasleengan.

Bigarren
Hezkuntza

Arreta falta
, Errutinak sortzea, saioen antolaketa hobea posible

izateko eta ikasleek jarraian datorrena aurrera ekarri

ahal izateko.

, Saioak egituratzea dinamikoak eta motibatzaileak

izan daitezen. Edukia aurkezteko modu desberdinak

erabiltzea (liburua, fitxak, euskarri informatikoa,
taldekako ikerketa, bilaketa aktiboa bikoteka edo
bakarka...).

Ikasle hauei hezkuntzak erantzuna eman behar die ikasleak

hartzen dituzten profesional guztien lan bateratu eta koordinatu
baten bidez. Horretarako komenigarria da elkartzeko eta koordinatzeko aldian aldiko uneak planifikatzea.

Proposamen
metodologikoak

Bigarren Hezkuntzako etaparen berezko ezaugarriak eta eskola

antolaketa direla-eta, beharrezkoa egiten da ikastetxeak koordinazio hori erraztea ikasle hauei hezkuntza erantzuna kalitatezkoa
eta doitua emateko.

, Ahozko azalpenetarako denbora murriztea, ikasleen

inplikazio handiagoa bilatuz.

, Jarraibideak emateko erabiliko den hiztegia aldez

aurretik azaltzea.

, Parte-hartzea bultzatzea.
, Egin nahi diren jarduerak edo atazak ebazteko

Bestalde, kontuan izan behar da orientabide orokorren atalean

eta Lehen Hezkuntzako orientabide orokorren atalean deskribatutako pautak etapa honetarako ere baliagarriak dira.

prozedurak, bakarka behar bada, xeheki azaltzea.

, Ikasgelako egunerokotasunean ikasteko teknikak

irakastea eta modu praktikoan aplikatzea: eskemak

egitea, azpimarraketa sustatzea, etab.
Taulak jarraitzen du

Etengabeko
bilakaeran
daude.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

27

Hezkuntza erantzunerako pautak

Arreta falta

Arreta falta

, Laguntza eska dezala, guk bere beharrei aurrea hartu

, Hezkuntza programa ikasle bakoitzaren banakako

gabe.

Bigarren
Hezkuntza

beharretara egokitzea.

, Eskolako bizitzan ohikoenak diren prozesuak

Curriculum
egokitzapena

gogoratzeko sistema propioa sortzeko estimulatzea:

bizkar-zorroa prestatzea, etxeko lanak egitea, lana
irakasleari ematea...

, Ikastaldeari azaltzea zer den curriculum egokitzapen

bat, argi utziz horrek ez dakarrela berarekin

eskakizun-maila murriztea.

, Ikastaldean sustatzea ikasleen arteko

desberdintasunei errespetua.

, Bitartekari aritzea ikaslearen eta edukiak ikasteko,

Ikasten ikastea

Eskola
etaparen arabera
bereizitako pautak:

bereganatzeko eta barneratzeko estrategia eta

modalitateen artean. Bakarkako elkarretaratzeak
egiteko aukera izatea, saioaren aurretik eta ondotik.

, Asoziazioaren eta bizipenen bitartez jakintzak

transmititzea, aldez aurretiko jakintzetatik abiaturik

eta edukiak edo haien aurkezpena ikasleen
interesetara hurbilduz.

, Ariketa praktikoak egin ditzaten sustatzea.

, Ziurtatzea ikasleak badakiela zein diren bere

nahastearen ezaugarriak eta ulertzen dituela dituen

aukerak eta horrek berarekin dakartzan zailtasunak.

Ikus-oroimen
handia dute.

, Ikaslearekin batera bere ahalmenak aurkitzea,

Motibazioa

hobeki sentitzen eta garapen pertsonala gauzatzen

laguntzearren.

, Jokabide ona eta laudorioen erabilpena bultzatzea,

arrakasta bilatuz eta ahalik eta gehienetan

goraipatuz.

, Ikasleari helburu bat lortzen lagunduko dion

pizgarriren bat eskaintzea. Horretarako aurretik

bilatuko da zertan duen interesa.
Taulak jarraitzen du

IRAKASLEENTZAKO GIDA

28

Hezkuntza erantzunerako pautak

Hiperaktibitatea eta oldarkortasuna

Hiperaktibitatea eta oldarkortasuna

, Arau, muga eta ondorio argiak ezartzea eta adostea.

, Jarrera permisiboak zein larderiazkoak saihestea.

, Ikasgelan eta ikastetxean harreman sozial guztietan

, Jarrera sendo eta argia hartzea arauak betetzeari

, Ikaslearekin enpatia-loturak sortzea, norberak bere burua

, Gatazkaren ondoren, saiatu nerabearekin modu

, Ihes egiteko moduak ematea. Adibidez: kontrolatutako

, Gatazkak ebaztea gatazkan sartuta dagoen

errespetuari lehentasuna ematea, horiek lantzeko

berariazko denbora emanez.

dagokionez. Jarrera hori beti izanen da

errespetuzkoa, irekia eta afektuzkoa.

eta besteena ezagutzea errazteko eta pertsonen arteko

harremanak ezartzen laguntzeko jarduerak antolatuz.

Ikasgelan giro
egokia sortzea

positiboan komunikatzen hura epaitu eta kritikatu

gabe.

mugimenduak ahalbidetzea (atezainari abisuak ematea,

fotokopiak egitea...), azalpenaren protagonista bihurtzea...

, Pertsona eta pertsona horrek egiten duen ekintza

bereiztea, maiz ez baitira konziente zein diren beren

ekintzen ondorioak. Ekintzan eta ez pertsonarengan
bideratzen diren mezuak erabiltzea. Zorrotzegiak izateak
nerabeak desmotibatzen ditu eta porrotaren sentipena
handitzen du.

Diziplina
erabiltzea

ikaslearekin, negoziazioaren bidez eta arazoaren

jatorria identifikatuz eta balizko konponbideak
eskainiz.

, Zigortzerakoan, ondorio logikoak eta naturalak

erabiltzea (leihoaren ondoan eserita dagoela ez badio

hots gogaikarriak eginez kristalak jotzeari uzten,
leihora ez iristeko moduko toki batean jarriko da).

, Pribilegio bat denbora baterako kentzea, portaera

desegokia izan duelako (klaseko azken minutuetan

ordenagailuarekin jolas egiten uzten bazitzaion, ez
utzi halakorik egiten goiz horretan bere jokabidea
kontrolatu ez badu).

, Komunikazioa sustatzen den giroa sortzea.

, Jarduera protokoloak aurrez ikustea haserre, frustrazio

eta eraso egoerei aurre egiteko.

, Ikaslearekin pertsonen arteko konfiantza errazten duen

Gatazken
agerpenari
aurrea hartzea

jarrera izatea.

, Ahalegindu jendaurrean ez kritikatzen edo nabarmen ez

uzten.

, Hausnarketak egiten irakastea, modu eraikitzailean

autobehakuntzarako lagunduko dion informazioa

transmitituz.

, Ikaslea konponbideen parte egitea jokabide desegokia

zuzentzeko.

Taulak jarraitzen du

IRAKASLEENTZAKO GIDA

29

Hezkuntza erantzunerako pautak

Eskola
etaparen arabera
bereizitako pautak:

Bigarren
Hezkuntza

3.2.3. Esku-hartze estrategiak ikasketaren berariazko zailtasunetan

Laburbildu eta
sintetizatzeko
onak dira.

Hizkuntza
Irakurketa

Idatziaren ulermena

Irakurtzen eta idazten ikasteko sistema fonologikoa

erabiltzea.

Zentzu eta bide desberdinak erabiltzea hitzen eta kontzeptuen

esanahira iristeko: hitz idatzia ikustea, marraztea, bere irudiarekin
lotzea, etab.

Aukera ematea irakurketa silabikoa egiteko eta irakurketaidazketa prozesuak errazteko hatzaren laguntzaz
irakurritakoa segitzeko, irakasleen zuzenketak saihestuz.

Irakurri aurretik, testuko hiztegia eta kontzeptu berriak lantzea.

Letraren tamaina eta lerro arteko tartea handitzea

irakurritakoaren zehaztasuna sustatzeko.

Bokalizatzeko edo ahopeka beretako irakurtzeko joera badu, horrela

egiten utzi, bere ahotsa entzuten baitu eta horrek arreta mantentzen
eta testuaren esanahia bereganatzen laguntzen baitio.

Aurretik isilik edo ahopeka irakurri dezala, testuarekin

ohitzen joan dadin.

Ez behartu zailtasunak dituen ikasle bat ozen irakurtzera (ozen

irakurtzea ez da ulermena lantzeko estrategia egokia).

Irakurketa zuzena modelatzea: irakasleak testua

paragrafoka irakurriko du ikasleak irakurtzen hasi aurretik.

Hitz berrien esanahia testuinguruaren laguntzaz deszifratzen irakastea.

Bikoteka irakurtzeko jarduerak egitea, zeinetan jariotasunez

irakurtzen duen ikaskide bat eredu moduan arituko den.
Batera eta ozen irakurtzea.
Kartulinazko markagailu batekin, hatzarekin, bolalumarekin
eta abarrekin testua segitzeko aukera izatea.

Hitzak hiztegian bilatzeko denbora ematea.

Ideia nagusiak bilatzen eta bigarren mailakoetatik bereizten laguntzea.
Galdera nagusietan laguntzea (zer, nola, noiz, non eta zergatik).
Antolatzaile grafikoak eta estrategiak erabiltzea testuari zentzua
emateko:
Kontakizunaren laukia: orrialdea atalka zatitu eta
sekuentziaren arabera marraztu edo idatzi dezala istorioa atal
horietan.

Zailtasunak izan ditzakeen irakurketa alderdiak (zenbait

hitz, puntuazio zeinuak, etab.) nabarmentzea azpimarraren
bidez, kolorez bibiribilduz, gurutze batekin etab.

Grafikoak edo kontakizunaren mapa: pertsonaiak, bilbea,

bukaera, etab. identifikatzea.
Profil grafikoak: grafiko bat egitea irakurritako testuko
gertakari garrantzitsuenekin.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

30

Hezkuntza erantzunerako pautak

Hizkuntza
Idazketa

Idazmena

Motrizitate fina eta noranzkotasuna indartzea idazketa

aurreko ariketen bitartez.

Idazten hasi baino lehenago, ideia zaparrada egitea, laguntza

bisualarekin edo gabe, ideiak, kontzeptuak, hiztegia eta abar
emanen dituena.

Zentzumen anitzeko irakaskuntzako teknikak erabiltzea

(ahalik eta kanalik gehien erabiliz: entzumena, ikusmena)
ortografia arazoak dituzten ikasleei laguntzeko.

Testu mota desberdinak eta haietako bakoitzaren egitura oso

modu agerikoan erakustea.

Egunero ongi hautaturiko kaligrafia egitea, marra bikoitzeko

paperean (goiko aldearen eta behekoaren erreferentzia
errazten die).

Pentsatzeko txartelak edo fitxak erabiltzea, testuaren

plangintzan eta ekoizpenean gida modura.
Galdera nagusiak erreferentzia modura hartzen erakustea:
zer, nola, noiz, non eta zergatik.

Bere grafia zuzentzeko denbora ematea.

Grafia batak besteari zuzentzeko jarduerak proposatzea.

Ordenagailua ikaskuntzaren tresna osagarri moduan

erabiltzeko aukera ematea. Lanak ordenagailuz egitea.

Lantzen ari den ortografia arauari dagozkion ortografia

akatsak soilik zuzentzea.
Lanak egiterakoan malguak izatea ortografia akatsekin,
edukiari formari baino garrantzi handiagoa emanez.
Hitzak aldizka praktikatzea ordenagailuan.
Kopiatu beharreko testu kopurua murriztea.
Hiztegi pertsonala egitea zailak gertatzen zaizkion hitzekin.

Ideiasortzaile
handiak dira.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

31

Hezkuntza erantzunerako pautak

Gai dira
kaos batean
ordena
ikusteko.

matematika
Numerazioa eta kalkulua

Problemen ebazpena

Batuketa-taulak eta kenketa-taulak erabiltzea kalkulu

mentala arintzeko.

Enuntziatuaren alderdirik garrantzitsuenak azpimarratzen

irakastea: datuak, ezezagunak, bestelakoak.

Kalkulu mentalerako jolasak egitea.

Informazioa marrazki errazekin irudikatzen ohitzea.

Batuketaren eta kenketaren irudikapenak egitea

marrazkien, puntutxoen... bitartez.

Problemaren espazio fisikoa zonaka zatitzea: datuak, galdera,

eragiketen irudikapena, emaitza.

Eragiketa matematikoak jolasen (dominoa, partxisa...)

bidez lantzea.

Emaitzaren egiaztapena eskatzea.

Eragiketaren batean akats bat egiten badu, eskatu ozen
urratsak errepika ditzala akatsa non egin duen identifikatu
ahal izateko.

Zenbakiak ikasteko zenbaki-zutabeak erabiltzea,

unitateak, hamarrekoak, ehunekoak... erreferente
bisuala izan daitezen.

Orrialde laukidunak erabiltzen uztea, eragiketetan zifrak

behar bezala lerrokatzeko lana errazteko.

Aritmetikako oinarrizko kontzeptuak sendotzea:

zenbakiaren esanahia, sinboloen ulermena, zenbakiak
kontatzea-deskontatzea, zenbakiak osatzea-zatitzea,
zenbaki batek duen balioa, eragiketa bakoitzari lotutako
propietateak eta zenbatespena.

Autojarraibideen orri bat ematea, barnera ditzan eta ohitura

bihur daitezen laguntzeko.
Biderkatzeko taulak eskura izaten uztea.
Lana tarte motzetan kontrolatzea, modu autonomoan lan
egiten utziz, baina balizko blokeatzeekin erne egonez.
Erlojuaren erabilerarekin ohitzea fase bakoitzean eman
beharreko denbora kontrolatzeko.
Ez behartzea problemen enuntziatuak kopiatzera eta
denbora hori problemak ebazteko erabil dezan.
Enuntziatu luzeak saihestea, beharrezkoak ez badira.
Konplexutasuna erraztea.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

32

Hezkuntza erantzunerako pautak

3.2.4. Estrategia eta pautak azterketa

eta ebaluazioetarako

n Azterketen egunak programatzea, gutxienez astebete lehenago

eta irakasle taldearekin koordinaturik, gehiegizko ahaleginak eta

egun berean bat-etortzea saihesteko.

n Azterketa egutegia ikusteko moduan jartzea ikasgelan.

Hurrengo neurriak ikasitakoa erakusteko baliogarriak dira,

curriculum egokitzapen esanguratsua izan gabe, hau da, ez
dira murrizten ikaslea dagoen zikloari dagozkion curriculum
estandarrak. Hala, ikasleen jakintzak, gaitasunak eta eskumenak errazago ebaluatzen dira eta ez azterketa egoera bati aurre
egiteko zailtasunak.

n Datak agenda pertsonalean anotatu direla ziurtatzea.

n Familiari esatea azterketak noiz eginen diren eta zer eduki izanen

duten.

n Azterketak prestatzeko eta ikasteko plan bat antolatzea.

n Azterketak egunaren lehen orduetan programatzea.
n Galdera laburrak eta enuntziatu zuzenak planteatzea.
n Azterketa luzeen ordez azterketa laburrak maiztasun handiagoz

Lehenago

diseinatzea.

n Testu idatzia ematea diktaketa eta enuntziatuen eta/edo

galderen kopiaketa saihestuz.

n Erantzun laburrak dakartzaten galderak txertatzea.

n Erantzuteko aski toki ematea.
n Galdera konposatuak galdera errazetan zatitzea.
n Orrialdeko galdera-kopurua murriztea.
n Test motako galderekin ikasleei errazago zaie beren jakintzak

frogatzea.

n Idatzizko eta ahozko ebaluazioko jarduerak diseinatzea, gure

ustez ikaslearendako onena zer den kontuan hartuz.

n Ariketak egitea azterketa formatuarekin, haiekin ohitzen joateko

eta probaren egunean jakintzei soilik erreparatzeko. Denbora

kontrolatzen ere ikasi behar dute.

n Ebaluazio proba egiteko beharrezkoa den material guztia duela

ziurtatzea.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

33

Hezkuntza erantzunerako pautak

Gora-nahiak dira,
handitutakoan
dena izan nahi
dute.

n Irakaslearengandik hurbil jartzea kontzentrazioa

gainbegiratzeko eta distrakzioak saihesteko.

n Irakasleek galderen enuntziatuak ozen irakurtzea.

n Enuntziatuen eta galderen hitz nagusiak

nabarmentzea.

n Ariketa bat modu batean baino gehiagotan egin

badaiteke, ikasleari esatea beretako zein den

egokiena.

n Alderdi positiboen feed-back-a egin, bakarka eta

n Galderak ulertu dituela egiaztatzea.

taldean.

n Distrakziorik gabeko tokia eskaintzea, bere

Egiten den
bitartean

n Egindako akats mota bakarka aztertzea.

kontzentrazioa errazteko.

n Proban murgiltzeko zailtasunak baditu, arreta

berbideratzen laguntzea.

Ondoren

n Bakarka esatea nola hobetu dezakeen.

n Estrategiak eta aurkitu dituen zailtasunen aurrean

alternatibak bilatzen irakastea.

n Hasieratik esatea proba egiteko zenbat denbora izanen

n Bere ahalegina baloratzea ikasi duena bezainbeste.

duen. Proba egiten den bitartean bukatzeko zenbat

denbora falta den esatea.

Arrakasta ez da horrenbeste emaitza prozesua baizik.

n Azterketa egiteko behar den denbora egokitzea.

n Galdera guztiei erantzun diela gainbegiratzea.
n Azterketa bukatutzat eman baino lehenago,

erantzunak gainbegiratu behar dituela gogoraraztea.

n Goi mailetan, azterketa ordubetetik gorakoa bada, utzi

tartetxo bat ikasgelatik atera dadin eta atseden txiki

bat har dezan.

IRAKASLEENTZAKO GIDA

34

Hezkuntza erantzunerako pautak

Baliabide didaktikoak eta

irakasleari laguntzekoak

Bibliografia

Gida hau diseinatzearekin batera, irakaslearendako materialak eta laguntza-baliabideak formatu digitalean prestatu eta
biltzeari ekin zaio.

AFNH gaiarekin zerikusia duten eta profesionalei, familiei

eta ikasleei laguntzeko balio dezaketen liburuen, aldizkariartikuluen, dokumentu elektronikoen eta bestelakoen erreferentzia bibliografikoak gorago aipatutako NHBBZren web
gunean daude, etengabean eguneratu eta osatuko direlarik.

Hezkuntza baliabideen banku bat egin nahi da, materialak

partekatu eta hezkuntza erkidegoaren eskura utzi nahi dituztenen elkarlanari esker.
Banku horren egokitasuna eta kalitatea ziurtatzeko eta materialaren bilaketa errazteko, Nafarroako Hezkuntza Bereziko
Baliabideen Zentroaren NHBBZ ardura izanen da hura
kudeatzea beheragoko webgunearen bitartez; banku hori
etengabe gainbegiratu eta eguneratuko da.

http://centros.educacion.navarra.es/creena/

35