PENGENALAN

Belajar melalui bermain adalah satu teknik pengajaran dan pembelajaran yang berkesan
kepada kanak-kanak. Melalui teknik ini juga akan mendatangkan keseronokkan dan kepuasan
kepada mereka dalam sesuatu pengajaran yang hendak disampaikan. Dengan bermain juga
kanak-kanak akan dapat menguasai perkembangan dan kemahiran fizikal dan penguasaan
bahasa dari segi perbendaharaan dan peraturan tatabahasa.
Menurut Mak Soon Sang, dalam bukunya Pendekatan dan Strategi Pengajaran, main merupakan
satu teknik mengajar yang memberi peluang kepada murid-murid melakukan sesuatu aktiviti
seara berpura-pura di dalam keadaan terka!al. Pengajaran dan pembelajaran di bilik darjah
berlandaskan prinsip belajar sambil bermain. "ktiviti bermain adalah kerja kanak-kanak.
Menurut Buku Panduan #uru $Pusat Perkembangan %urikulum&, belajar melalui bermain adalah
satu pendekatan yang teranang dan berstruktur bagi memberi peluang kepada murid belajar
dalam suasana yang bebas dan selamat, menggembirakan dan bermakna
Permainan merupakan saluran yang boleh mengembangkan perkembangan kanak-kanak ke
tahap yang optima. 'leh kerana permainan merupakan sesuatu kekuatan dan pengalaman yang
penting menjadi asas dalam model pendidikan a!al kanak-kanak.
DEFINISI MAIN
Main atau bermain seara amnya boleh didefinisikan sebagai sebarang aktiviti yang
memberikan kegembiraan dan kepuasan kepada kanak-kanak tanpa menimbangkan apakah
hasil aktiviti itu. Dengan lain perkataan, kanak-kanak bermain bukan kerana ingin akan sesuatu
atau menapai tujuan tertentu.
Bermain dianggap sebagai satu pekerjaan bagi kanak-kanak, tetapi bukanlah pekerjaan yang
memerlukan hasil akhiran atau tujuan tertentu. Bermain juga bukanlah satu aktiviti yang
dipaksa malah merupakan keinginan semulajadi kanak-kanak $%raus, ())*&. +azimnya apabila
sesuatu tugasan itu dianggap mudah, tugasan tersebut sering dirujuk sebagai mainan kanak-
kanak memandangkan tidak !ujudnya komplikasi dan merupakan nilai yang paling berharga
buat perkembangan kanak-kanak.
,arr, dalam teori nya menyatakan, main adalah penting kepada kanak-kanak kerana main
menyediakan peluang kepada kanak-kanak untuk meluahkan pendapat masing-masing $%raus,
())*&. Mengikut ,arr, main merupakan pengalaman katartik, memberi peluang kepada kanak-
kanak untuk meluahkan emosi yang negatif. Sebagai ontoh kanak-kanak yang berusia empat
tahun yang baru sahaja mendapat adik baru akan mengalami pengalaman negatif seperti
penolakan kasih sayang dan perasaan permusuhan terhadap adik tersebut. -ntuk perihal ini,
main dikatakan dapat menyuarakan perasaan kee!a tersebut.
Menurut ,aplan dan ,aplan ()./, main sebagai penentu penting bagi perkembagan kekuatan
sahsiah, daya ipta, kestabilan emosi, perkembangan sosial dan intelek di samping dapat
memperkembangkan kekuatan fizikal, koordinasi dan ketangkasan seseorang murid.
Dari aspek psikoanalisis, mengikut 0reud pula, main memberi peluang kepada
kanak-kanak untuk memperolehi perasaan dapat menga!al keadaan yang dikatakan dapat
membantu kanak-kanak untuk berurusan dengan realiti sebenar $%raua, ())*&.
"lmy $()12, 0agen& menyatakan kanak-kanak bermain dengan di arah oleh diri mereka sendiri
tanpa mengambilkira tujuan bermain. Semasa bermain, mereka, bebas dari segala peraturan.
Melalui permainan, kanak-kanak mendapat tingkah laku yang baru. %anak-kanak melibatkan
diri dalam permainan seara aktif. "pa yang dikemukakan oleh "lmy bersesuaian dengan
pandangan 3ubin, 0ein, dan 4endenberg $()1/&.
Permainan juga dapat memberi pengalaman tentang keadilan, peraturan-peraturan dan
kesamaan serta memperkuatkan kebolehan berfikir dalam pelbagai ara. Di antara permainan
lazim yang dimainkan dalam bilik darjah teka-teki, teka silang kata, kad-kad nombor, kad-kad
bergambar, atur dan sebagainya. Selain itu bermain adalah satu bentuk kesenian kanak-
kanak. 5a merupakan saluran untuk melahirkan perasaan dan puna untuk mendapatkan
kegembiraan dan keseronokan.
CIRI-CIRI MAIN DALAM P&P PRASEKOLAH
Pertama, main adalah motivasi dalaman. +enyap dengan sendiri, berlaku hanya untuk kepuasan
semasa melakukannya. %edua, iri-iri yang berkaitan dengan main mestilah ada kebebasan
memilih oleh peserta6 . $ 0ergus ())7,8&.
Mengikut 4ygotsky $()9.& :Main membantu perkembangan bahasa dan pemikiran. Struktur otak
akan membentuk melalui penggunaan simbol dan alat, ia juga membantu dalam pembentukan
ini. Main juga memberi kebebasan kepada kanak-kanak untuk meluahkan tekanan dalam
menghadapi dunia sebenar. Dalam ara ini kanak-kanak dapat menga!al situasi dan
menyesuaikannya dalam dunia sebenar. Mereka dibenarkan untuk memperolehi proses
pemikiran yang tinggi melalui bermain6. $Spodek et al. ()1., p. (1(&.
;erome Singer $Spodek,()1.& menganggap :imaginative play6 sebagai usaha kanak-kanak
menggunakan kebolehan fizikal dan mental mereka dalam menyusun pengalaman. Beliau juga
berpendapat baha!a dalam permainan, kanak-kanak meneroka alam yang boleh menjadikan
mereka berkebolehan dalam menghadapi masalah persekitaran dan boleh menjadikan mereka
kreatif.
Seara ringkasnya, aktiviti main dapat memberangsangkan perkembangan bahasa. Dalam
konteks main bebas, kanak-kanak dapat melatih bahasa yang baru dikuasai, mempelbagaikan
perbendaharaan kata serta membenarkan kesalahan dan pembetulan bahasa. Selain itu,
aktiviti main yang berlainan sama ada main sosial atau main kognitif juga akan
memberangsangkan aspek-aspek perkembangan bahasa yang tertentu.
Dalam dunia pendidikan prasekolah, pendidikan dilaksanakan berdasarkan kurikulum yang
digunapakai. Dalam konteks prasekolah di Malaysia, khususnya dari perspektif kurikulum, main
atau bermain itu bukanlah main yang bebas tanpa peranangan tetapi main yang mempunyai
unsur seperti<
i. main yang teranang
ii. main yang berstruktur
iii. main yang fleksibel
iv. memenuhi keperluan kognitif, psikomotor dan afektif
-ntuk itu dalam peranangan dan pelaksanaan bermain sambil belajar, main merupakan
perkara penting dalam merealisasikan aktiviti bermain dalam pendidikan prasekolah,
khususnya dalam membantu perkembangan kanak-kanak dan ianya tidak akan bermakna tanpa
peranangan yang teratur. "ntara peranangan adalah pemilihan bahan main samada bahan
jenis menumpu atau menapah. Banyak pendapat yang boleh menjadi panduan kepada
penggunaan bahan main. "ntara yang telah disebut oleh =ughes $()))& yang menyatakan
Divergent objets may guide hildren to numerous approahes, leading them to
appreiate the fat that problems may have multiple solutions.
Banyak kebaikan dalam penggunaan bahan menapah dalam main. "ntaranya ialah<
i. mengalakkan imaginasi
ii. memberi peluang kanak-kanak untuk menipta dan menuba
iii. menggalakkan kanak-kanak bekerjasama dan hubungan sosial
iv. membina keyakinan diri
v. berorientasikan proses bukan hasil, dan lain-lain kebaikan terutama yang banyak melibatkan
jenis bahan seperti bahan kemahiran, bahan motor kasar, bahan manipulatif, bahan binaan,
bahan peluahan kendiri dan bahan semulajadi.
Main bukan sahaja dianggap penting de!asa ini malah sejak dari dahulu lagi. >idak hairan jika
dalam abad ke 8(, main diambil sebagai salah satu dari kaedah pendekatan dalam proses
pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak.
JENIS PERMAINAN
i& Permainan ?solitary@
%anak-kanak bermain sendirian dan tidak berkaitan dengan orang lain atau seara bebas.
Permainan ini dianggap kebudak-budakan dan tidak matang. >etapi pengkaji peraya, jenis
permainan ini boleh dijadikan pengalaman yang matang dan menggembirakan.
ii.& Permainan ?parallel@
%anak-kanak bermain seara bebas dan bersendirian tetapi berhampiran dengan kanak-kanak
lain. Misalnya,dua orang kanak-kanak mungkin bermain benda yang sama tetapi tidak bermain
bersama-sama.
iii& Permainan ?assoiative@
Seorang kanak-kanak bersama kanak-kanak lain terlibat dalam aktiviti yang sama tetapi tidak
ada kerjasama ataupun menjadikan minat sendiri kepada minat kumpulan. Misalnya, beberapa
orang kanak-kanak mahu menjadi emak dan ayah dalam kumpulan tersebut. #uru perlu
ampur tangan dan memberi adangan.
iv&Permainan ?ooperative@
Seorang kanak-kanak bermain bersama kanak-kanak lain. Mereka saling lengkap melengkapi.
"da kerjasama dan tolak ansur. Minat sendiri dapat dijadikan minat kumpulan. %urang ampur
tangan guru.
KEPENTINGAN BERMAIN DI PRASEKOLAH
Dalam bahagian ini, penulisan artikal hanya akan memberi penekanan terhadap pentingnya
bermain di prasekolah mengikut aspek perkembangan yang tertentu sahaja. >erdapat banyak
ontoh untuk aktiviti bermain. "ntara beberapa ontoh aktiviti yang boleh dianggap sebagai
main atau bermain adalah main drama, menyanyi, berlakon dan bererita dan lain-lain ontoh
yang boleh dikategorikan di ba!ah definisi main. Drama yang digunapakai sebagai salah satu
aktiviti di prasekolah boleh membina konsep kendiri yang positif kepada kanak-kanak dan
memberikan kepada mereka pengalaman baha!a terdapat ja!apan yang betul atau salah
seperti kata M,aslin $8***&.
:Drama builds positive self-onepts in hildren as they partiipate in eAperienes
that have no right or !rong ans!ers6
Drama juga dapat menilai dan menghormati identiti tersendiri kanak-kanak dan ekspresi
kreatif mereka. Disamping itu drama kreatif juga dapat mena!arkan pembelajaran seara
kerjasama dan berpasukan melalui perkongsian pengalaman $=eller,())9&.
4erriour $())2& pula menyatakan drama membolehkan kanak-kanak menghasilkan situasi
abstrak yang bermakna. Selari dengan penemuan mengenai drama sebagai salah satu aktiviti
bermain yang banyak meninggalkan kesan positif, input aktiviti ini di dalam %urikulum
Prasekolah di ba!ah %omponen %reativiti dan Bstetika menunjukkan bermain bukan sesuatu
yang tidak penting. Bukan juga sesuatu yang !ujud untuk tujuan komersial. Malah merupakan
satu aktiviti yang banyak memerlukan penglibatan aktif sehingga boleh dinyatakan idea serta
ekspresi diri serta berupaya menggalakkan perkembangan kognitif, afektif dan psikomotor
disamping memupuk nilai estetika.
Selain dari drama, berlakon merupakan salah satu lagi aktiviti bermain yang lazim
dipraktikkan oleh guru di tadika. Sebagai ontoh kanak-kanak berlakon dan berimaginasi
bermain masak-masak seperti situasi yang sebenar dan dalam situasi sebegini, mengikut
Cilhelm D Bdminston $())1&
5n reative drama, hildren at :as if6 their imagined !orld !ere an atual !orld and
represent familiar feelings, thoughts, and ations for themselves rather than memorizing a
sript for an audiene.
>erdapat banyak kajian terkini ke atas pentingnya bermain di kalangan kanak-kanak
tadika atau prasekolah $ ;ensen,8*** ,8**(E Shore, ()).E ,hristie, 8**(E 0rost, Cortham, D
8**(&.
%ajian mereka menyatakan :play is a saffold for development, a vehile for inreasing neural
strutures, and a means by !hih all hildren pratie skills they !ill need in later life.6
Banyak lagi kepentingan main dalam proses pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak yang
berlaku seara langsung dan tidak langsung. Bahagian berikut ini akan menerangkan pentingnya
bermain mengikut yang lebih spesifik berdasarkan perkembangan yang tertentu.
(& Bermain untuk Perkembangan fizikal.
Permainan biasanya melibatkan aktiviti fizikal yang berhubung rapat dengan perkembangan
kanak-kanak dari aspek motor kasar dan motor halus serta kesedaran tentang badan mereka.
%anak-kanak berasa seronok dan gembira se!aktu aktif menggunakan bahagian-bahagian
anggota badan mereka untuk bersenam. 5ni membolehkan kanak-kanak meningkatkan
kemahiran yang membolehkan mereka berasa lebih selamat, lebih yakin, dan boleh berdikari.
Dalam masyarakat di mana kanak-kanak menghadapi tekanan, keyakinan dan sikap bersaing
untuk berjaya dalam segala bidang amat diperlukan $Berk, ())7E 0romberg, 8**8E =olmes D
#eiger, 8**8E MuneD Fanes,8**(< Murata D Maeda, 8**8E Santrok, 8**/&.
8& Bermain untuk Perkembangan Sosial dan Bmosi
Dalam kehidupan sosial kanak-kanak, bermain adalah penetus kepada pembentukan
perkembangan serta kemahiran sosial dan emosi kanak. Sebagai ontoh kanak-kanak dari
pelbagai umur perlu bersosialisasi, sebagai peyumbang dalam kebudayaan masing-masing.
%ajian $3ubin D =o!e ()19E ,reasey, ;arvis, D Berk, ())1& menunjukkan baha!a bermain
dengan individu lain memberi peluang kepada kanak-kanak untuk menyesuaikan perlakuan
mereka dengan orang lain dan memberikan pendapat mereka sendiri. Main dikatakan dapat
memberi kanak-kanak pengalaman yang kaya untuk meningkatkan kemahiran bersosial,
mempunyai sensitiviti nilai dan keperluan orang lain, menga!al emosi, belajar menga!al diri
sendiri dan juga boleh berkongsi kuasa.
/& Bermain untuk Perkembangan %ognitif
%ajian telah menunjukkan perhubungan yang positif antara main dan pembelajaran kanak-
kanak $ %umar D =arizuka,())1< +ieberman, ()..& Mereka telah mengenalpasti kemajuan
dalam penumpuan, kemahiran kesediaan, dan sikap $ M,une D Fanes, 8**(< Smilansky D
Shefatya, ())*&E kreativiri dan pemikiran divergent $Dansky, ()1* E =olmes D #eiger, 8**8&E
pengambilan perspektif $perspetive-taking& $ Burns D Brainerd,().)&E memori $ ;ensen, ())),
8***E #ardner,())/&. ;elas menunjukkan baha!a proses pembelajaran yang melibatkan operasi
mental mengikut teori pembelajaran kognitif seperti #agne, "usubel dan Bruner ada
kepentingannya di dalam aktiviti bermain.
>erdapat banyak lagi kepentingan main ontohnya dalam perkembangan bahasa. "papun jika
main setakat untuk digunakan sebagai alat bermain dan bukan alat pembelajaran tidak akan
meninggalkan kesan positif dalam proses pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak. #uru
harus memainkan peranan yang penting dalam memberi panduan yang sepatutnya agar melalui
bermain boleh menghasilkan pembelajaran optima kepada kanak-kanak.
Peranan Guru Dalam Menggalakkan Man
Morison $ ())7 & menegaskan baha!a dalam menjayakan sesuatu permainan di pusat-pusat
persekolahan, guru memainkan peranan yang penting untuk menipta persekitaran dan juga
merangsang serta memperkembangkan daya berfikir kanak-kanak. Menurut ;oan Paker
5senberg dan Mary 3enk ;alongo $8**/&, sebagai langkah a!al, untuk memastikan aktiviti
bermain dapat digunakan dengan lebih berkesan, guru-guru perlu menyediakan diri terhadap
realiti dalam pengajaran seperti <
i& Menyedari baha!a guru prasekolah akan dikelilingi oleh budaya yang pelbagai dan
kemahuan-kemahuan dari pelbagai kumpulan kanak-kanak.
ii&Menyedari baha!a mengurus bilik darjah akan memerlukan keupayaan untuk melakukan
pelbagai perkara serentak, membuat beribu keputusan serta merta setiap hari dan berupaya
menyesuaikan diri seepatnya dan menjadi fleksible kepada perubahan.
iii& Memahami baha!a mereka terpaksa meringkaskan pengalaman yang tidak langsung dan
menjadikan ianya berguna dan bermakna serta menyeronokkan kepada kanak-kanak terutama
kanak-kanak yang mempunyai latar belakang pendidikan yang agak kurang baik dan juga tidak
dapat memenuhi keperluan asas mereka.
iv& Mengetahui baha!a guru akan memasuki satu profesion yang kadang-kala mempengaruhi
emosi dalam bidang yang menabar ini terutama dalam hubungan interpersonal. Mereka
mungkin merasa epat letih terutama dari segi minda terhadap pelbagai program yang
direnana dan dilaksanakan serentak.
v& =arus diingat baha!a guru yang terbaik adalah yang paling epat belajar. %euali guru itu
seorang yang ?belajar sepanjang hayat@, di mana sentiasa mengambil berat terhadap kemajuan
dan perkembangan profesionalisma dan menjadi seorang model pelajar yang mana kanak-
kanak akan ontohi dan keberkesanan ini lambat laun akan berkurangan.