Gljivicne bolesti pcelinjih drutava nisu donedavno predstavljale kod nas neki

problem. Medutim u novije vrijeme postaju sve cece i u svijetu su sve izraenija.
Tome je doprinijelo smanjenje otpornosti pcela i pcelinjeg legla usljed naruavanja
prirodne ravnotee, odnosno uticaja zagadenja okoline na prirodu a time i ivot
pcela. Uz to, stresne situacije izazvane zatvaranjem konice, selidbe, pregled,
dimljenje i manjak hrane ili vode dovode do brzog umnoavanja gljivica i izbijanja
znakova bolesti. Na sacu u konicama, narocito krajnjem su cesto prisutne razne
vrste gljivica koje pcelari uobicajno nazivaju bud. To u dobroj mjeri zavisi od
ventilacije u konici. Medutim, pored obicne budi, u konicama se mogu naci i dvije
vrste gljivicnih oboljenja koje ometaju razvoj pcelinjih drutava jer ugroavaju
razvojne stadijume pcela. U strucnoj literaturi su poznate pod imenom krecno i
kameno leglo.
KAMENO LEGLO
Uzronik bolesti
ameno leglo na naim pcelinjacima se rijetko javlja, a
uzrokuje ga gljivica Aspergillus flavus a ponekad i
Aspergillus fumigatus. To je bolest legla i odraslih pcela, a
ponekad mogu prouzrokovati upalne promjene kod ljudi i
ivotinja. !d kamenog legla oboljevaju larve otvorenog i
zatvorenog legla. "rouzrokovac se moe nalaziti u konici kao
njen stalni stanovnik, a moe biti unijet u konicu putem
polena. #arve i pcele oboljevaju ako uzimaju hranu sa
sporama gljivica. $laga u konici pogoduje razvoju gljivica.
ad larva ugine, pomlitavi i poprima uckasto%bijelu boju i postaje vrlo tvrda. Glavno
zaraavanje ide putem organa za varenje i celijama se brzo pune, tako da za par
dana cijela larva bude obuhvacena. !drasle pcele se mogu na isti naci zaraavati, i
obicno poslije toga gubeci moc letenja mile po zemlji i uginu pri cemu im otvrdne
zadak i grudi. Takode se mumi&iciraju slicno krecnom leglu. ! irenju ove bolesti se
malo zna. Neki smatraju da odrasle pcele ugibaju od toksina koje proizvode gljivice, i
da pcelari prenoseci ramove iz jedne u drugu konicu tako ire bolest.
Suzbijanje bolesti
'o sada nije proizveden neki preparat koji bi bio e&ikasan za
tretiranje pcelinjih drutava koja su napadnuta ovom
bolesti. U slucajevima veceg stepena zaraenosti pcelinjeg
drutva preporucljivo je spaliti okvire sa napadnutim leglom
i pcelama, a konice dezin&ikovati. (ko je bolest u pocetnom
stadijumu pcele se mogu premjestiti u drugu konicu sa
zdravim sacem. )bog mogucnosti zaraavanja disajnih organa covjeka neophodno je
prilikom rada zatititi disajne organe i oci. Med iz takvih drutava nije za ljudsku
upotrebu, jer ova gljivica moe klijati i u nosnim upljinama covjeka. (ko pcelar
posumlja da su mu drutva oboljela od kamenog legla potrebno je uzeti uzorke i dati
u nadlenu instituciju zbog laboratorijskog pregleda i dijagnosticiranja. Ukoliko
sumnja bude potvrdena najbolje je drutvo uguiti sumpornim dimom i uguene
pcele spaliti ili zakopati. *ace pretopiti i dezin&ikovati.
KRENO LEGLO
Uzronik bolesti
"oznato je da krecno leglo uzrokuju dvije vrste gljivica
roda (scosphaera A. apis i A. maior . !ve gljivice rastu u
obliku tankih niti, te stvaraju enske i muke micelije koje,
kad se spoje na krajevima daju rasplodna tijela, takozvane
ciste, ispunjene brojnim sporama. +ma ih vie vrsta i
ispoljavaju razlicitu agresivnost, tako da ulaze u zdravo
pcelinje drutvo razlicitim putevima. Micelije su dugi
koncasti organizmi, bijele boje, a tjelaca kojima se &ormiraju spore sivozelenkaste
boje. +z tih razloga u konici ili ispred nje susrecemo mumi&icirane larve sivozelene i
bijele boje. ada gljivice dodu u kontakt sa larvom udu u njeno tkivo i brzo se
razmnoavaju postepeno je obavijajuci tankim bijelim nitima. Uginula larva je u
pocetku bjelkasta i mekana a na kraju se stvrdne i dobije boju i konzistenciju krede
ili slicne mase. "o tome je i ime bolesti. ad na povrini larve gljivica pocne stvarati
rasplodna tijela uginula larva poprima sivocrnu boju. "oklopci koji zatvaraju celije s
uginulim larvama neznatno mjenjaju izgled. Medutim, mumije krecnog legla se mogu
naci i u otklopljenim celijama, ali ih pcele kad otkriju izbacuju iz celije i ciste konice.
(ko uzmemo ram sa zatvorenim celijama i malo tresnemo cuje se zveketanje
propalih isuenih larvi koje udaraju u zidove celija. ,olest se u vecini slucajeva javlja
u proljece, a pcelar primjecuje ispred leta konice izbacene mumi&icirane larve.
Najceci su izvori zaraze propale pcelinje larve na cijoj su se povrini razvile spore
uzrocnika bolesti. * obzirom da pcele cistacice nastoje konicu ocistiti od propalih
larvi tom prilikom spore mogu ostati na sacu ili na djelu konice pa cak i poslije -.
godina kao i na opremi. +sto tako spore moe vjetar raznositi po okolini pcelinjaka i
na taj nacin mogu doci u pelud, nektar i vodu. To isto moe ciniti i pcelar sa svojim
priborom, zamjenom saca, pojacavanjem ili pripremanjem pcelinjih drutava i
ostalim radovima. *vakako da unutar konice uzrocnika bolesti prenose odrasle
pcele. "rema tome, uzrocnik bolesti se nalazi svuda gdje ima pcela.
'o irenja krecnog legla moe doci i nalijetanjem pcela, preko matice, a postoje
pretpostavke da u intenzitetu krecnog legla i nasljedni &aktor moe igrati ulogu.
recno leglo moe doci u zajednici sa drugim oboljenjima kao npr. americka i
evropska trule, nozemoza, mjeinasto leglo i varoza.
Suzbijanje bolesti
recno leglo je veoma uporna bolest i treba dosta strpljenja i upornosti u njenom
suzbijanju. Najsigurniji nacin je primjena biolokih mjera, dranjem jakih drutava,
suavanjem plodita u rano proljece za vrijeme hladnih dana da pcele guce
pokrivaju leglo, utopljavanjem konica, prihranjivanjem pcela, izmjenom matica. (ko
su drutva vie napadnuta preporucljivo je ramove sa zaraenim sacem izvaditi i
spaliti, a umjesto njih staviti zdrave, a moe se izvriti i prihranjivanje sa - litrom
ecernog sirupa uz dodatak - g. askorbinske kiseline /vitamin 01 i - g. konzervansa
uz dodatak nistatina prema uputstvu proizvodaca. "rihranjivanje ecernim sirupom
ima podsticajni karakter za cicenje oboljelih larvi, vitamin 0 povecava otpornost,
dok konzervans slui za suzbijanje irenja gljivica, a nistatin kao lijek. )a suzbijanje
bolesti i preventiva ce imati veliki uticaj. )bog toga je prioritetno stvarati uslove u
kojima ne moe doci do razmnoavanja gljivica, odnosno gljivicnih in&ekcija kod
pcelinjeg legla, odraslih pcela, pa i polena kao pcelinjeg proizvoda. 2adi toga
neophodno je3 "celinjak smjestiti na suhom i suncanom mjestu, gdje ne lei hladan i
vlaan vazduh. U konicama u kojima se tokom godine javlja krecno leglo treba sve
sace zamjeniti novim a konicu dobro dezin&ikovati prije upotrebe. )emljite ispred
konice u irini - metar treba prekopati i dezin&ikovati hlornim krecom ili 45
rastvorom sporotola -66.