Quan h m con :

Bi hc u tin ca
cuc sng

T Sch Tnh Ngi

Lausanne Thy S

Xun 2000

NGUYN VN THNH

ISBN 2-9700137-8-9

Ni dung
Li m ng
Phn 1 : Vai tr ch ng ca tr em
trong tin trnh pht trin
1.1. Nhng kh nng ca tr em s
sinh trong a ht gic quan
Kh nng hin hnh v kh nng
tim tng
Ba vng hc tp theo Vygotsky
Th gic : kh nng nhn,
Thnh gic : kh nng nghe,
Khu, v v xc gic
1.2. Su tnh trng thc ca tr em
Ngng s khi v kh au
Phn ng quen nhm v rt lui
Kch thch bt cp v thi qu
Tnh trng 1 : gic ng thm su
Tnh trng 2 : gic ng nghch l
Tnh trng 3 : Chuyn tip
Tnh trng 4 : Tnh thc hot bt
Tnh trng 5 : Tnh thc no ng
Tnh trng 6 : Khc la inh i
1.3. Tr em t 6 thng n 1 nm
1.4. Tr em t 12 n 18 thng
1.5. Tr em t 2 n 3 tui
1.6. Tr em t 3 n 6 tui
Phn 2 : Th thc pht hin nhng tr
em c nguy c
Can thip,
phng
Hng dn, gip
2.1. Phng php Apgar
2.2. Phng php
Brazelton
Kh nng rt lui v quen nhm

Kh nng ch v tip xc

Kh nng t chc cc tnh trng
thc
Kh nng vn ng : Trng lc
c v phn x
Th thc thch nghi
2.3. Trc nghim Brunet Lzine
Kh nng vn ng v t th
Kh nng phi hp cc gic quan
Ngn ng
Tip xc x hi
2.4. Pht hin l g ?
Phn 3 : Can thip v phng
3.1. Th nghim nt mt v hn
3.2. Kh nng tip xc v trao i
ca ngi m
3.3. Nhu cu tip xc ni tr s sinh
3.3.1 Hc tp iu ch v iu
hp
Ba chc nng ca ngi m
Kch thch ng tiu chun
Kch thch thi qu
Kch thch bt cp
3.3.2. Ko di kh nng ch

Phng php tr lui v trc
3.3.3. Nhn bit nhng gii
hn
Phng php ho ng
3.3.4. Cuc sng t
lp
Nhng kh nng cn thit
C cu chuyn tip :
Phng php bc cu
3.4. Su thnh t c bn ca cng
vic tip xc m con
3.4.1. Ho ng
3.4.2. Tng ng
3.4.3. Tip
cn
3.4.4. iu
hng
3.4.5. Vui th v hng
khi
3.4.6. Linh ng
Phn 4 : Nhng kh khn tip xc ni
b m
S gii thch tm
l
Nhng c tnh ca a
con
Th thc khm ph v sng to
ngha
Tip thu v bin
ch
Sn xut nhng triu
chng
Nm cng tc can thip v
phng
Vai tr ca ngi cha v gia nh
Phn 5 : Kt lun :
Bn k nng ca b m nui dy
a con chm pht trin
Sch tham kho
LI M NG
Ch c kho st v nghin cu
y l Quan h m con : nhng bi hc
u tin ca cuc sng. Cng vic ny
bt u cch y 20 nm. Ngy ngy tip
xc vi nhng tr em chm pht trin,
thuc mi th loi, t nhin ti phi i
din nhiu cu hi trong vai tr lm ngi
gio vin c bit:
Cu hi th 1 : Ti phi lm g c th
ngy hm nay to iu kin thun li
cho cng vic hc tp ca tr em ?
Cu hi th 2 : Chm pht trin c
ngha l g ? Sau nhiu nm tm ti, tip
xc, nghin cu, hc hi, ti ch gi li
mt nh ngha c th duy nht : Bt k
ngun gc thuc th loi no, tt c nhng
tr em chm pht trin u nht lot c
nhng vn trong lnh vc hc tp: tc
hc tp chm chp, s lng hc tp
c gii hn, cht lng hc tp rt l
mong manh d b tn hi, mt mt, thoi
ho.
Cu hi th 3 : Mc d nhng n lc
ln lao ca bao nhiu thy, c... nhiu tr
em cho ti mt cm tng l cc em dm
chn ti ch. Cng kh ca thy c ch l
nc ri u vt. Hay l Tic cng an
gi b c, gi tha c lt, cng ung
cng.
Cho nn gi thuyt ca ti : l th thc
dyd ca chng ta trong cc lp c bit
khng thch ng vi mc v iu kin
hc tp ca tr em chm pht trin. Cho
nn trong cng vic hng ngy, ti phi
xt li iu dy, cch dy, thi lng
dy...
Cu hi th 4 : Sau khi xt li v thay
i th thc dy d, ti nhn thy v nh
gi mt cch khch quan v khoa hc
nhiu thay i v tin b ni tr em. ng
thi, trong chnh bn thn ti, sau mt ngy
lm vic, ti cm thy an ton ni tm, v
ti cm thy r rt ti i mt chng
ng nho nh vi cc em hc sinh.
Chng ng cn rt ngn ngi. Cn ly
li bn nh. Tuy nhin thy v tr chng
ti hi c mt vi bng hoa nh mn.
Tuy nhin, mi nm khi tip n mt tr
em mi vo lp hc, ti cng ngy cng
xc tn : Cng vic dy d phi bt u
sm hn. C mt ci g v, trc
khi chng ta bt u xy dng.
Nhiu tr em phi qun mt s tc
phong to tr ngi, trc khi hc tp
mt tc phong mi. Tuy nhin kinh nghim
dy d cho ti thy : Nh c di i hi
nhiu lao lc hn l trng cy n tri.
V c nh vy, t cu hi ny n cu
hi khc, ti ln m m lo tm n vi
nhng quan h tip xc m con. Trong
vng 20 nm qua, nhiu tc gi cp
n vn ny di nhiu kha cnh khc
nhau. Nhng chng ta c th xp loi thnh
hai khuynh hng :
Khuynh hng 1 nu ln nhng trng
trch ca b m trong vn dy con. V
tnh hay hu , khi qu cao vai tr v
nh hng ln lao ca ngi m, nhng
tc gi thuc khuynh hng ny gy nn
cho cc b m nhiu mc cm ti li .
Mc cm l mt tnh cm tiu cc, mt
thc m m. B m cm thy mnh c li,
nhng li l g, khng ai xc nh r
rt. Cho nn, v v hnh, v tng mc
cm ti li y tr thnh mt m nh c mt
khp mi ni. Ai mun thy u th thy,
mun c ni dung g th ni dung y xut
hin. Trong vn chm pht trin, v
nhng mc cm ti tm y, nhiu b m t
t co mnh l nguyn nhn lm cho a
con chm pht trin .
Khuynh hng 2 ng ho vn chm
pht trin vi mt s mnh, nh mnh. H
qu ca lng tin khng cn c y l thi
hon ton b ng ca con ngi trc
mt nh mnh t tri ri xung : Nhm
mt a chn , chp nhn s kip ri ro
ca mnh, ca con ci mnh. Cch y
chng 50 nm v trc, nhng tr em
chm pht trin c c x nh nhng
bnh nhn thng tr trong cc bnh vin
tm thn. T 20 nm tr li y, nhng lp
hc c bit thay th nhng bnh vin.
Tr em chm pht trin, ging nh bao
nhiu tr em khc c quyn li v nhim
v n trng hc, trc tui thnh nhn.
C cu t chc thay i. Nhng no
trng hoc li nhn v tr em chm pht
trin cha theo kp tin b mong
mun. ngh ca ti l tc khc can
thip, khi c mt vi du hiu cho thy tr
em ang ln ln vi nhng nguy c tr
thnh chm pht trin.
Tc khc can thip, ngi m c
mt ci nhn ng n v a con ca
mnh. Tc khc can thip, a con c
nhng iu kin ln ln v hc tp thch
ng vi tnh trng hin ti v mc nhu
cu ca em.
qung din d n can thip y, ti s
dng mt dn bi bao gm bn phn ch
yu sau y:
Trong phn I : - Ti ngh mt li
nhn nng ng, tch cc v tr em s
sinh, da vo nhng khm ph mi nht
ca ngnh tm l pht trin.
Trong phn II : - Ti trnh by mt s
trc nghim tm l nhm quan st tr em
mt cch khch quan v khoa hc, ng
thi pht hin mt vi nguy c chm pht
trin. Cha m v c gi khng chuyn
mn c th nhy qua phn ny.
Trong phn III : - Khi kho st th thc
giao tip gia b m v con ci, ti nhn
mnh kha cnh thc tin : nhng iu
phi lm, phi trnh nng cao cht
lng tip xc ca a con trong nhng
ngy thng u tin ca cuc sng.
Trong phn IV, ti lu tm n cch
thc nhn con ca b m. Ti c khuynh
hng v tp qun gi l bn tm
linh ca b m v a con s sinh ca
mnh.
Bn y phi cp nht ho, khch th
ho, ngi m c mt ci nhn ton
din v tch cc v a con. Lm nh vy
b m c kh nng khc phc bao nhiu
tnh cm au bun kh d cn tr v lm
b t lit trong cng vic nui dy con mi
ngy.
xy dng ngi nh t tng v
nhng ng hng hnh ng c th, thc
tin ny, thc n tinh thn ca ti l nhng
tc phm ca cc tc gi sau y:
T. Berry Brazelton, bc s chuyn v
nhi ng, Boston M.
Bertrand Cramer, bc s tm thn
Genve, Thy S.
Daniel N. Stern, bc s v gio s tm
l, Genve, Thy S.
Serge Lebovici, bc s tm thn v phn
tm, gio s i hc Paris, Php.
L ng nhin, khng c nhng kinh
nghim c th v thc tin, vi t cch l
mt gio vin trong mt lp hc c bit,
trong vng hai mi nm lin tc, t nm
1972, ti khng th no c kh nng tiu
ho, chn lc, xp t theo th t u tin
lm cng vic n tm nh t.
Cng vi t cch l mt gio vin, ngy
ngy va chm vi thc t hc tp ca tr
em chm pht trin, ti c gng kt hp
mt cch hi ha hai bnh din : Tm hiu
ngha v th thc hnh ng c th, thc
tin.
Hnh ng mt cch bc ng, my
mc, t ng, trc khi tm hiu ngha
v l do, c th dn a chng ta vo con
ng sai lc. Tr em chm pht trin c
quyn c chng ta i x nh mt ch
th, mt con ngi, ging nh bao nhiu
tr em khc. Suy ngh chn mi trc khi
hnh ng l mt hnh thc tn trng nhng
tr em y.
Tuy nhin, vic k s mt i vi ti
l tr thnh con nm a ngn, thao thao bt
tuyt, ba hoa, ni lo n tin. Ci hiu phi
bin thnh ci lm v ci lm phi xut
pht t ci hiu. Cho nn, sau khi gii by
ngha v l do, ti lun lun c gng
ngh :
- Nhng iu cn lm.
- Th t cn tn trng trong khi lm.
- Lm xong, nh gi kt qu.
- iu chnh, kin ton khi kt qu
khng t tiu chun, hoc ch tiu.
Hy vng nhng kin v li ngh
ca ti tr thnh nhng vin si trng c
kh nng hng dn mt phn no nhng
bc chn tm ng trong m ti ca
mt s gio vin c bit v mt s cn b
ang hot ng trong ngnh tm l, x
hi...
PHN 1

VAI TR CH NG
CA TR EM TRONG
TIN TRNH PHT
TRIN.
Ngnh tm l tng trng nhm nghin
cu nhng tin trnh v iu kin pht trin
ca tr em, t ngy c cu mang trong
lng m, v nht l t ngy sinh ra.
Ngnh tm l y thc hin nhng
bc tin b r rt t hn 10 - 15 nm gn
y.
Trc y, t thi gian sinh ra n lc
tr em c ngn ng 3 - 4 tui, nhng
kin thc v tm l tr s sinh rt th
thin, ngho nn v i loi. Ngy nay,
nhng khm ph mi nht cho chng ta
thy rng : Tr s sinh, t ngy sinh ra,
l mt ch th :
- C nhng kh nng r rt v gic
quan.
- Ch ng trong tin trnh pht trin
cng nh trong nhng quan h tip xc trao
i c tnh cch x hi gia m v con.
- C nhng kh nng khc phc
nhng hon cnh kh khn v thch nghi
vi mi trng chung quanh, sau khi vt
ra khi lng m.
Bit r nhng kh nng v giai on
pht trin, ngi m s to mi iu kin
d dng, tr em ng gp tch cc
phn ca mnh trong tin trnh xy dng
bn thn.
Nhng hiu bit tm l nh vy c hiu
nng gii thot ngi m khi nhng lo u,
khc khoi, v to iu kin thun li
ngi m trao i v tip xc vi a
con. Chnh nhng quan h trao i tip xc
ny s dn dn gia tng cht lng, nhm
p ng mi nhu cu tng trng ca a
con.
Trng hp nhng a con gp mt
vi kh khn trc tr, trong tin trnh pht
trin ca mnh, nhng kin thc tm l s
gip ngi m sng to nhng gii php
thch ng; hay l tc khc bt tay vo cng
vic, gip tr em khc phc nhng kh
khn v vt thng mt s chng ngi.
*
* *
CHNG 1.1

NHNG KH NNG CA TR
EM

TRONG A HT GIC QUAN

Ni n kh nng, chng ta cn phn
bit r rng hai loi kh nng :
Kh nng hin hnh : l kh nng
c mt ni tr em. Tr em hon ton ch
ng, khng cn chng ta kch thch hoc
to iu kin thun li.
Kh nng tim tng : l kh nng c
mt mt mc no ni tr em. Tr
em cha hon ton ch ng. Cc em cn
s kch thch ca ngi ln th hin kh
nng y. Sau mt thi gian c kch thch
v thc tp, kh nng tim tng s tr nn
hin hnh, hin thc. Ni cch khc, kh
nng tim tng cha phi l cy, nhng cn
l ht ging, cn c ti tm mc
ln.
L.S Vygotsky da vo s khc bit gia
hai loi kh nng y phn bit ba vng
hc tp hay l ba vng hot ng :
Th nht l vng t lp hon ton :
Vng ny bao gm tt c nhng kh
nng hin hnh ca tr em. y tr em c
kh nng lm mt mnh; ch ng v t lp
hon ton, khng cn s gip ca k
khc.
V mt s phm, chng ta cn thm mt
c im khc l l th hay l thch.
Khng cn mt yu t ngoi thc y, tr
em t mnh thng xuyn tr li vng t
lp ny, cng c v bi dng thc
v kh nng ca mnh hay l lng t tin
vo mnh.
Th hai l vng hc tp, thc tp :
Vygotsky gi vng ny l vng tip
gip, tip cn, v n phi nm st ngay
vng t lp.
Tr em lm c mt s cng vic vi
iu kin l ngi khc to ra cho cc em
nhng iu kin thun li hay l lm cng
vic bc cu, to trung gian.
Sau ny chng ta s tr li vi k thut
bc cu, trong lnh vc gio dc v s
phm. C bn ca vng tip cn phi dung
np hai iu kin :
iu kin 1 : T l hot ng bao
gm :
3/4 kh nng hin
hnh.
1/4 kh nng tim
tng.
iu kin 2 : C lin h tip xc gia
hai thnh vin; trong vui thch chim
mt v tr thng thng. Thiu vui thch,
cht lng ca tip xc s suy gim v b
khc t.
Vng 3 : l vng xa l, cha th cp
n.
Tt c nhng hot ng u vt ra
ngoi tm hiu bit v kh nng ca tr
em.
Nu chng ta kh kh c chp, p t
cho tr em nhng iu phi lm thuc vng
ny, chng ta s dn dn to nn nhng tr
em chng i, khc t, b ng, d ng
i vi vn hc tp.
l nguyn nhn c bn to nn tnh
trng chm pht trin hay l ri lon v tc
phong. Cch thc dy d, gio dc bng
cch p t t ngoi nhng iu vt qu
kh nng v tm hiu bit hin ti ca tr
em c mang tn l Kch thch qu ng,
cn c gi l "vt ngng.
Mt loi kch thch khc cng to nn
tnh trng chm pht trin l Kch thch bt
cp , ngho nn, thiu thn, " di
ngng". y kh nng hc tp ca tr
em khng c pht huy mt cch y
v thch ng.
Trong tinh thn v quan im y, chng
ta cn mt thit lin h hai vn chm
pht trin v pht huy kh nng hc tp.
y l mt kh nng bm sinh c mt ni
mi tr em.
1.1.1. Th gic : Kh nng nhn, thy.
T nhng ngy mi sinh ra, tr em
bit nhn:
Quay u theo di mt vt c mu
sc rc r, khng qu sng chi.
La chn, yu chung mt s c cu
ring bit, ging khun mt ca con ngi
: hnh thun c i mt ...
Tp trung ch vo nhng ng ranh
gia hai din tch c hai mu sc phn
nghch nhau, hay l vo a im ca cc
gc ca mt hnh tam gic.
Ni cch chung, tr s sinh ch c
bit vo nhng v tr tp trung nhiu tin tc
v tn hiu phn nghch nhau.
Sau ba tun, tr s sinh c kh nng
nhn bit v phn bit khun mt ca m
mnh.
Khong cch gia mt v i tng lc
ban u: 25-30cm, khong cch lc 3
thng: 2-3m, khong cch lc 6 thng:
ging ngi ln.
Khi mt vt gy ch v thch th t
t di dng, tr em c th quay u qua tri
v phi, vi gc chng 12 ; hay l ln
pha trn, xung pha di.
Chng y d liu cho ta thy :
a/. T nhng ngy u tin ca cuc
sng, trong ci nhn v cch nhn ca tr
em, cc em bc l r rt nhiu kh nng
c bit nh t chc cc d kin, kt hp
vi kh nng vn ng ca u, nh ch
nhng phn x vn ng ca t chi lm cn
tr tp trung ch vo i tng, la
chn mt s kch thch c th v thch
hp.
b/. Kh nng nhn v thy nh vy i
hi phi c mt h thn kinh trung ng
no b lnh mnh, ton vn khng b chn
thng hoc tht tn.
c/. Kh nng nhn v thy nh vy l c
bn ca tr thng minh. Thiu kh nng
ny, tr em s gp rt nhiu kh khn trong
vn khm ph v hc hi.
d/. c th vn dng c kh nng
ny hc tp v to nn nhng quan h
trao i, tip xc vi b m, a tr phi
c mt kh nng khc l bit duy tr v dn
dn ko di tnh trng thc tnh hot bt.
Nhiu b m qu nghin ngp ru
mnh, ma tu, lm dng thuc men, thiu
dinh dng sut thi k mang thai, c th
cho ra i nhng a con thiu kh nng
thc tnh trong nhng ngy thng u tin.
V mt s kh khn sau ny bt ngun
t nhng yu t y. Cho nn y l mt
tiu c chng ta sm pht hin nhng
tr em c nguy c, hu can thip tc khc
v phng nhng g trm trng c th xy
n sau ny.
e/.Trong thc t, chng ta cn phn bit
ni tr s sinh hai cch nhn khc nhau :
Nhn bt ng; nhn chng chc, c
nh. Tr em hnh nh b i tng thi
min. Mt cac em gn cht vo vt c
nhn. Du hiu ny cho ta bit : tr em
khng c kh nng t ng rt lui, h
gim cng kch thch.
Lic nhn hot bt : lic nhn ny bao
gm bn giai on :
1. Ch ny sinh, hoc phn ng git
mnh tnh to.
2. Ch tng cng.
3. thch gim st t t.
4. Tr em l l v khc t, v nhm
chn quen thuc.
Quen nhm l mt phn ng c kh nng
bo v h thn kinh trc nhng kch thch
dn dp ti, bng cch loi thi nhng
t nhp khng thch ng.
Kh nng khp kn ca gic quan ny
thiu hiu nng ni nhng tr em thiu
thng hoc thiu nng. Nhng loi thuc
an thn hoc thuc m c ngi m s
dng lc sinh n, cng gim suy kh nng
ny, ni a tr s sinh, bao lu nh
hng ca cc loi dc phm y cn c
tc dng trn h thn kinh ca em.
f/. Sau ht, lic nhn l phng tin v
iu kin m v con tip xc trao i,
thit lp nhng quan h gn b vo nhau.
Bit nhn con v to iu kin a
con hc tp nhn mnh; trong lc em vo
tnh trng tnh thc hot bt : y l mt
kh nng t nhin, bm sinh, c mt ni
ngi m. Tuy nhin, khi c nhng kh
khn xy n t pha a con, v l do
sinh thiu thng hay thiu nng... kh nng
nhn ca ngi m c th b t lit v l do
suy nhc kh au, tht vng... Lc by
gi, v thiu nhng kch thch cn thit t
pha ca ngi m, nhng kh khn ban
u ca a con cng ngy cng tr nn
trm trng hn !
Trong tinh thn y, ngi m cn c
nng tc khc v kp thi, nhn
chn gitr nhng yu t sau y :
a con cha nhn mnh, cha hn v
thiu kh nng, nhng v thiu iu kin
thun li, do chnh ngi m sng to cho
a con.
a con ngonh mt khng nhn mnh,
khng phi v n ght mnh, khng thch
mnh nhng l mt kh nng bit rt lui,
t bo v mnh. Chp nhn con l tn
trng kh nng v quyn li y.
Cn li dng ti a giai on tnh thc
hot bt ca a con tip xc v thit
lp quan h gn b m con.
1.1.2. Thnh gic : kh nng nghe.
Nghe l mt kh nng th hai ca a
b s sinh. Tuy d kh nng ny cn c
pht huy song song v phi hp vi kh
nng thy, cho n khi mi ng dy ca
t bo thn kinh c lp my--lin bao
bc... mt cp no , kh nng ny
bt u hot ng ngay sau khi a con
sinh ra :
a/ Trong tun l u tin, a b bc
l thch ca mnh i vi ting ni ph
n, c bit l ting ni ca ngi m,
bng cc phn ng nh sau : tr nn hot
bt thc tnh v quay u v pha ting
ni.
b/ trc nghim v pht hin kh nng
ny, chng ta c th dng mt kch thch
m thanh nh ging ni du dng hay l
ting lc lc... phn ng ca a b s
sinh s din bin nh sau; trong nhng
iu kin bnh thng lnh mnh :
Tr em thc tnh v dn dn tr nn
hot bt.
Hi th khng u (hi hp).
Hai mt bng sng, t m, m rng.
Khi tr em thc tnh v hot bt ti
a, cac em s quay mt v u v pha
ting ng, tm kim ngun gc pht
sinh.
c/ c mt ci nhn ton din v phn
ng ca tr em trc nhng m thanh,
chng ta cn phn bit ba loi kch thch
khc nhau:
Loi 1. Nhng m thanh c tn s t
500 n 900 chu k/1 giy. y l vng
tn s ca ging ni loi ngi.Trc
nhng kch thch thuc loi ny, phn ng
thng thng ca tr em c ghi nhn
nh sau :
Tr em nh ch hot ng thuc a ht
vn ng c th bn ngoi.
Nhp tim tr nn chm chp.
Loi 2. Nhng m thanh c tn s cao
trn 1000 chu k.
Tr em git mnh.
Quay u trnh n.
Nhp tim p mnh v hi th tng
cng.
Mu da tr nn hng
Nu m thanh vn ko di vi tn s
cao nh vy, hoc l tr em tr nn nhm
quen, khng cn phn ng.
Mt s tr em s khc la inh i khc
phc hon cnh gy ri lon nh vy.
Loi 3: Nhng m thanh m m, du
dng chung quanh tn s 500 c/s.
Nhng vn ng c th gim suy.
Hi th v nhp tim h gim.
u v mt quay v pha ngun gc
pht m.
d/ J. Lacey cn a ra mt nhn xt
chnh xc v c th hn. Theo tc gi ny,
phn ng gia tng hay l suy gim ca tr
em tu thuc tnh trng v iu kin hin
ti ca tr em chnh lc tr em c kch
thch.
V d nhp tim ca tr em ang p
mnh, kch thch m thanh s h gim nhp
tim. Tri li, nhp tim mc yu, kch
thch m thanh s lm gia tng nhp tim.
Trong a ht tc phong v vn ng,
cng c nhng hin tng tr v mc
trung bnh nh th :
Nu tr em ang tnh trng hot no,
khc la inh i, tay chn ma ng vng
vy; mt m thanh du dng vui th s lm
cho tr em th gin.
Tri li, khi tr em cn m man bnh
lng, m thanh v ging ni hoc ting
ng lc u c th lm tr em git mnh
tnh thc, tr nn tnh to hot bt v quay
v pha pht m thanh.
C trong hai trng hp, kch thch m
thanh c kh nng to cho tr em mt tnh
trng thc tnh hot bt, thun li cho mi
cng vic hc tp hay l tip xc, trao i.
Ting ht ca b m bn cnh chic ni
ca a con c th ru con ng v cng c
th nh thc con dy bi dng, vui
a, do chi.
e/ Chng y nhn xt v tin tc v kh
nng nghe ca a b chng minh cho
chng ta thy r mt iu rt c bn trong
quan h m con :
Ting ni v ging ni ca b m c
mt tm quan trng, trn vn tng
trng v pht trin ca a con.
a con cn m nhn mnh cng nh
cn m ni chuyn vi mnh, mc d em
cha c kh nng ni v hiu ting ni loi
ngi. Nhng m thanh v cung iu trm
bng c kh nng t chc, iu hng
tc phong v tm tnh ca a con.
Qua ging ni ca b m, a con s
dn dn thc mt cch thm m :
. Ti l mt ngi quan trng c gi
tr,
. Ti ang sng v c yu thng,
cuc i tht ng sng.
Trong cu ca dao :
M gi nh chui ba hng,
Nh xi np mt
Nh ng ma lau...
Ngi bnh dn Vit Nam thc tt
c ngha v gi tr trong ging ni ca b
m : l mt ca n tnh cm lm cho
a con ln ln v mt tm thn v tr tu.
f/ Nhn xt sau cng l qua ging ni,
ngi m s t ra c kh nng hiu bit
nhu cu ca a con v p ng mt cch
tho ng; hay l gia m v con, nhng
khong cch cng ngy cng gia tng. Mt
s tr em t giy pht u tin t ra qu
nhy cm, d b kch ng v cng thng.
Ngng kch thch s khi l mc
ti thiu, tr em c th a ra nhng
phn ng. Ngng ny c th rt thp
ni tr em nhy cm. Vng tn s thuc
ging ni loi ngi l 500 900 chu k
mi giy.
i vi mt s tr em, nhng tn s y
qu ln, c th to ra nhng au n
nhc nhi. Cho nn cc em c thi v
phn ng quay mt ni khc hay l bt tai,
t bo v mnh.
Phn ng rt lui, lm ng, ng kn ca
gic quan, ni cch chung l phn ng t
v khng c mtni mt s tr em: v
nhiu l do, trong c l do h thn
kinh b chn thng hay l cha c pht
trin y . Trong nhng trng hp
nh th, ngi m cn c nng ,
thc n nhng kh khn ca a con v
tm phng cch kch thch thch ng vi
iu kin ca a con, trong a ht m
thanh v ging ni.
g/ Mt s tc gi ang nghin cu vn
lin h nhn qu gia hi chng T K
(Autism) v ngng kch thch trong
a ht th v thnh gic. Trn bnh din
gio dc v s phm, chng ta cn lu tm
n vn NGNG kch thch mt cch
c bit. Ni n NGNG l ni n
kh nng phn ng v sc chu ng ca
tr em trong vn hc tp. Trong nhng
iu kin gy nn kh au nhc nhi, tr
em khng th tip thu v ch ng. Hc tp
lc by gi c th tr nn mt cc hnh.
1.1.3. Khu gic, v gic v xc gic
Nhng kh nng ca tr em s sinh cng
c mt trong nhng a ht thuc cc gic
quan khc.
1.1.3.1. V mt khu gic
Mt tr s sinh sau mt tun l c
kh nng phn bit 2 ming bng:
ming bng th 1 c tm mi sa ca
chnh m mnh, ming bng th 2 tm mi
sa ca mt ngi m khc; 80% tr s
sinh quay u v pha ming bng c mi
sa ca m mnh.
Sau ba tun l, c m bng trn tay,
a b i bng c hnh ng tm
kim v m. Ngc li, c ngi cha
bng b, a b khng c hnh vi ny.
1.1.3.2. V mt v gic
Ngay t nhng ngy u tin, qua nhp
iu v tc b ca a b, chng ta c
th khm ph v nhn bit : a b c kh
nng phn bit nc mui, sa b v sa
ca m mnh. Sau mt vi ngy cho con
b, mt b m s khm ph nhng nhu cu
v thch ca a con qua cch b ca
n.
1.1.3.3. V mt xc gic
Xc gic l phng tin tip xc, trao
i gia m v con.
Xc gic c s dng d dnh v
lm cho tr em lng du, tr li tnh trng
qun bnh.
Xc gic l phng tin nh thc.
Xc gic c dng tng cng
hoc h gim mc hot ng.
Cng ging nh nhng m thanh, ging
ni, kch thch thuc xc gic c nhng gi
tr v tc dng khc nhau, ty tnh trng v
iu kin hin ti ca a b :
Mt tr em ang bc bi tc gin, s
lng du, tr nn bnh tnh, khi c mt bn
tay vut ve nh nhng, chm ri.
Mt tr em na tnh na m, s tr nn
tnh to nu c ngi li gn, t t thoa
bp chn tay hoc bng b a qua a
li. Mt tr em tnh to bnh lng s tr
nn thc tnh hot bt, nu chng ta dng
chic vng, u a cng lc cng
nhanh.
Trong lnh vc xc gic, nh hng
cn ty thuc vo nhng vng c kch
thch. C em thch thoa u, em khc thch
tr chi va chm mnh, c em thch c
thoa lng. Em khc tr nn hot bt, nu
chng ta thoa bp hai bn chn.
Ngy nay trong lnh vc tr liu v
khoa s phm c bit dnh cho tr em
thiu nng loi nng v trm trng, nhiu
phng php t trng tm vo lnh
vc xc gic, pht huy kh nng trao
i v to ra mt np sng thoi mi cho
nhng tr em ny. Phng php nhng
kch thch c bn, khoa thoa bp tr
liu, ang c s dng trong cc lp
c bit, cng nhm nhng mc tiu tng
t.
kt lun, chng ta cn ghi nhn mt
vi yu t c bn sau y :
1/. Nm gic quan l vn ling rt quan
trng ca tr em. Cho d ngho nn, khuyt
tt n no, vn ling y vn c mt
ni mt tr em. Bit khai thc vn ling
y, to iu kin thun li cho tr em
pht huy kh nng hc tp l cng vic v
nhim v ca chng ta.
2/. Nm gic quan l 5 cnh ca tr
em tip xc v trao i vi th gii bn
ngoi, vi mi trng chung quanh. B m
l nhp cu c bn, thit yu, ni kt th
gii bn ngoi vi ni tm ca tr em.
Cng vic trung gian ny tr nn kh
khn, phin toi, khi tr em sinh ra vi
nhng gii hn hoc thng tn. B m
cn c nng ti a trong lc ny,
tip tc can trng m nhim cng vic
lm m ca mnh.
*
* *
CHNG 1.2

SU TNH TRNG THC

CA TR S SINH


Thng thng chng ta khng hiu r v
kh nng hin hnh v tht s ca mt em
b s sinh. Ngoi ba cng vic : ng, b
v khc, hnh nh cc em khng lm g. V
chng ta khng bit phi lm g vi cc
em. Chnh v vy, nhiu ngi t ra
nghi k v nhng chng trnh hoc d n
hot ng v can thip lin h n la tui
ny. Theo ca dao v tc ng Vit Nam,
dy con dy thu nn ba. Ngy nay, tm
l bo chng ta phi bt u tip xc v
trao i, xy dng v pht huy nhng quan
h gn b m con, t nhng giy pht u
tin ca cuc sng.
K thc, tr s sinh c nhng kh
nng trong nhiu a ht khc nhau.
* Quan st, theo di v ch .
* nh ch nhng phn x vn ng t
nhin, to iu kin thun li cho cng
vic ch v tip thu.
* Tip xc v trao i vi mi trng
chung quanh, trung gian nm cnh ca gic
quan: th, thnh, khu, v v xc gic.
Tuy nhin, tr em c th c iu
kin thc tnh v tip xc nh vy,
ngi ln v nht l b m phi c hai k
nng v kin thc c bn :
Th nht l la chn nhng loi kch
thch thch ng nh thc v tip xc.
xc nh nhng c im c bn ca
loi kch thch thch ng, chng ta cn
khm ph cho mi c tnh ca tr em, hai
loi ngng kch thch :
a) Ngng s khi : mt kch thch
c tc dng hu hiu, chng ta phi la
chn nhng cng trn ngng s
khi. Cng ny tng gim ty tr em
v c tnh ca em. Nu kch thch di
cng ti thiu ny, tr em khng c
phn ng.
b) Ngng kh au cn gi l ngng
chu ng.
Ngng kh au l cng ti a,
mt tr em c th chu ng c. Nhng
cng trn ngng kh au s to
nn nhng cc hnh, trn hai bnh din tm
l v sinh l. Nu kch thch vt cng
kh au, vn ko di hay l lp i lp
li, h thn kinh c th b chn thng.
Trong lnh vc thnh gic chng hn, tn
s qu cao s lm rch v mn nh trong
l tai. V tr em s tr nn khim thnh.
Nhng kch thch di ngng s
khi c gi l kch thch bt cp.
Nhng kch thch trn ngng kh au
c gi l kch thch thi qu.
gia hai ngng ti a v ti thiu,
chng ta c th chn la nhng kch thch
thch ng giao tip vi tr em.
qun trit vn , chng ta cn thm
hai yu t khc : thi gian kch thch v s
lng kch thch. Chnh phn ng ca tr
em s soi sng v hng dn chng ta
trong cng vic :
Sau mt thi gian c kch thch, tr
em s c phn ng quen nhm, l ng.
Nu tr em ngt ngt v qu nhiu kch
thch dn dp cng mt lc, cc em s c
phn ng rt lui, ngonh mt ni khc,
khc t, ng kn ca gic quan.
Bit thng t, hiu bit, thng cm vi
tr em l bit ghi nhn, quan st lng nghe
nhng s ip cm nn, nhng cch thc
cc em nhn gi cho chng ta :
Thi con mt ri, m ngng li ng
chi thm!
M ch ni mt iu thi. Nhiu iu
lm con ln ln, ri lon. Ch ni, ng
lm. Hay l ch nhn ng ni. Hy vut
ve, d dnh con trong thinh lng...
Hy t t v du dng bng b con
ln, con c thi gian m mt nhn m
Sao m mnh tay v t ngt nh
vy? M tc bc ai m trm du u
tm nh vy?
M bun chuyn g vi ba, th ni
cho ba nghe. Sao li l l, l ng vi
con!
Thay v bit lng nghe nh vy, chng ta
phng chiu ln tr em nhng tnh trng
kh au, bun phin chn nn ch quan ca
chng ta. Chng ta a ra nhng li nhn
xt v gii thch hon ton tiu cc, thay v
ghi nhn nhng s kin khch quan, mt
thy, tai nghe, tay chn va chm. Trong
nhng iu kin nh vy, chng ta ch thy
vn , kh khn thay v n tip v chp
nhn tr em vi bao nhiu vn ling c sn
ca em.
Trong cch bng b, tm gi, thay o
qun, ru ng, thoa bp, cho con b theo
D. Winnicott, ngi m bc l cho a
con hay bit ba tin tc v mnh :
* L li tip xc : hin din tch cc
hay l l nh.
* Cch x tr : tn trng, chp nhn a
con hay khng.
* Cch nhn con con c gi l kin
th v a con : Tch cc hay tiu cc.
Nu b m thy con khuyt tt, b s
to mi iu kin a con cng ngy
cng tr nn khuyt tt. l hin tng
thc hin nhng d tng ca chnh
mnh.
Th hai l khm ph hin trng thc
ca tr em.
tip xc v kch thch mt cch thch
hp vi mc v kh nng p ng ca
tr em, chng ta cn phi kho st thi
im thun li.
lm cng vic la chn thi im
giao tip ny chng ta cn phn bit v
pht hin su tnh trng thc ca tr s
sinh.
Tnh trng th 1 : Gic ng thm su
v bnh lng.
i mt khp kn.
T chi v c th khng c nhng c
ng.
Nhp th iu ha.
Khun mt bnh lng, nt mt khng
nhn nh, mi ming khng my ng.
Tuy nhin u cc ngn tay, v m
mt, c nhng c ng n s v nh
nhng.
Tt c nhng kch thch bnh thng tr
nn v hiu.
i vi tr em lnh mnh, sinh ra ng
ngy thng v ng cn lng (2,500 3
kil) giai on ny ko di 4 ting
ng h, mi chu k.
i vi tr em sinh ra thiu thng, chu
k ny cha n nh, cho n khi h thn
kinh c pht trin y .
Gic ng thm su l thi gian ngh ngi
bi dng v mt c th. H thn kinh ca
nhng tr em thiu thng, d b kch ng,
cn giai on gic ng thm su t t
t chc v pht trin.
Tnh trng th 2 : Gic ng no hot
Hai mt khp li v mt vi khi nhn
cu c ng nh v quay trn.
Ton thn c ng, tr qua tr li, hay
l co git.
Hi th nh nhng v khng u.
M mt nhp nhy, nt mt nhn nh,
ming mm ci, my ng hay l b mt.
Theo li gii thch ca mt s tc gi,
y l giai on mng m, cn thit cho
vic bi dng tm tr. H thn kinh ca
tr s sinh pht trin mnh trong giai on
ny v bt u phn phi nhng phn v
chuyn bit cho mi c cu no b khc
nhau.
Trong giai on ny, tr em c th tip
nhn nhng kch thch t ngoi v b nh
thc d dng khi c nhng kch thch
mnh.
Tnh trng th 3 : Giai on trung
gian v chuyn tip gia ng v thc.
Hai mt c khi m ra, khi khc khp li.
Tuy d mt m ra, tr em cn m mng,
khng ti tnh.
Chn tay c th c ng chm chp.
Nu c nh thc hoc kch thch vo
lc ny, tr em s t t tr nn thc tnh
hon ton v hot bt, sn sng tip thu v
trao i.
Tuy d cn m mng, tr em c th
quan st, lu tm v ghi nhn mt vi iu
ang xy ra hai bn cnh mnh.
Tnh trng th 4 : Tnh thc hot bt
vo giai on ny, tr em c tc
phong bnh lng, khng no ng,
khng vng vy, chy nhy lung tung.
i mt linh ng, lu lnh c kh nng
tip thu tt c nhng g ang xy ra chung
quanh. y l giai on tt ho nht tr
em hc tp, tip xc, trao i.
Nhng ngy u tin, giai on ny ch
ko di vi ba pht. Nhng sau ba bn
tun l, c th t thi gian chng 20, 30
pht ng h.
Tnh trng th 5 : Tnh thc no ng
Kh nng ch bt u gim suy.
Nu tr em vn cn c kch thch, cc
em s tr chng ngha l tr nn bc
bi, phn n, khc t hoc phn khng,
p v, ph hoi hay l ling vt tung
te khp ni. Tn lon, v t chc l
nhng c im trong tc phong ca tr em
trong giai on ny.
Tuy d vy, chng ta cn c th tip
xc, trao i, d dnh. Da vo nhng s
thch ca tr em, chng ta c th iu hp
v hng dn tr em tr li tnh trng
qun bnh v trung bnh.
Kinh nghim s dy chng ta :
Dng li hay l thay i th thc kch
thch, trc khi tr em ht kh nng chu
ng, v trc khi tr em tr chng.
to iu kin thun li cho tr em
hc tp, tip xc, chng ta hy lu tm
canh chng : Ngng kh au. Ngng
ny tng gim ty thuc iu kin sc
kho v iu kin sinh l hin ti ca tr
em.
Vui thch l iu kin v phng tin
chng ta pht huy kh nng hc tp.
cng l tiu chun chng ta tip tc hay
dng li. Hc tp ch thu lm kt qu,
chng no hc tp mang li vui thch. Mt
ht vui thch, hc tp s bin thnh cc
hnh, to kh au. Nu kh au vn tng
cng, tr em s khc la inh i.
Trng thi th 6 : Khc la inh i.
Khc la l mt s ip. Cho nn trc
khi tm cch can thip, chng ta phi tm
hiu chc nng tch cc ca tn hiu ny.
Khi tr em khc, cc em ang c th
nhn gi chng ta nhng iu sau y :
1. Con ang kh au,
2. Con ang i bng,
3. Con ang bc bi kh chu trong c
th,
4. Con ang bun chn, cn c ngi
trao i, tip xc, bng b,
5 . Con ang cn nhng vn ng
iu ha sinh hot ca tim phi, hoc b
my tiu ha.
Trong trng hp bnh thng sau ba
ngy, ngi m c kh nng gii thch,
tm ngha trong ting khc ca a con
mi sinh ra.
Sau 3 tun, mt thng, khc la xy ra
theo nhng chu k u n trong ngy.
l loi khc la s 5 : mt nhu cu vn ng
iu ha c th, sau nhng lc khc la
v nhu cu nh vy, t ng tr em s tr
v trng thi bnh lng, thoi mi v trm
mnh vo gic ng. y l mt loi th
dc ca tr s sinh.
Tuy nhin, trong mt s trng hp, i
vi mt s b m, ting khc la ca a
con to nn nhng tnh trng lo u khc
khoi hay l nhng mc cm ti li, kh d
lm t lit mi nng lc cn thit. T ,
b mt ht kh nng m nhim nhng
cng vic bnh thng ca mt b m
chm lo cho a con.
Thc ra, ting khc la ca a con
khng phi l nguyn nhn ch yu gy nn
tnh trng suy nhc nh th. Ting khc
la ca a con ch l c hi gi li cho b
tt c nhng vn khng hong v xung
t ni tm m chnh b kinh qua trong
qu kh. a con ca b, bng xng
bng tht trc mt b, h hi, tip sc
v lm sng li mt a b khc vi bao
nhiu vt thng lng lun lun rm mu
v cha mt ln c ai bng b, thoa du,
v v, cha tr.
Nhng b m nh th cn c ngi gip
, lng nghe, phn nh. Nh , b s c
kh nng tm v nhng ngy thng xa xa,
sng li nhng tm tnh c chn vi
dn nn trong y su ca v thc. em ra
nh sng, chuyn bin v thc thnh
thc, khch th ha, kh nng nhn li mnh
: l nhng iu chng ta cn xc tc
ni b m, b ly li nim tin v n
nhn a con vi nhng vn ling thc
s ca em. Thay v khc t, trnh n
nhm mt hay l t son im phn nhng
iu b khng dm nhn v s hi.

*
* *
CHNG 1.3

TR EM T 6 THNG N 1
NM

1. Theo Stella Chess v Alexander
Thomas, [1] theo di v nh gi
tin trnh pht trin ca tr em vo la tui
ny, chng ta cn kho st k lng nhng
yu t sau y :
1/ Mc v cht lng nhng hot
ng ca tr em : th ng, ch ng hay
l hiu ng (vn ng ln xn, nhy t
ci ny qua ci khc).
2/ Mc tp trung hay l kh nng
quan st ch .
3/ n nh, kin tr trong hot ng v
tnh cm hay l tnh kh tht thng, khng
n nh.
4/ D dt s st, co rt hay l c kh
nng tip xc, nht l trong nhng hon
cnh mi l.
5/ Cng ca phn ng v tnh cm,
xc ng.
6/ Kh nng thch nghi mau, chm trong
mt mi trng mi l.
7/ iu kin c th v sinh l : n ung,
tiu ha, ng ngh.
8/ Ngng kch thch v mc
nhy cm : d b kch thch hay l phn
ng chm chp.
9/ Tnh kh : u su, hay gt gng, bc
bi...
2. Kh nng vn ng :
2.1. Th ngi :
5 thng : ngi da vo 2 tay ra ng
trc, mt qun bnh, nu vn ng.
6 thng : vn ngi da vo hai tay,
nhng t c th qun bnh khi vn ng
a u ra trc hoc ra sau. Nhng mt
qun bnh khi nghing v mt hoc tri.
7 thng : ngi khng cn da vo hai
tay. Nhng cn mt qun bnh khi vn
ng.
8 thng : lm ch c th ngi v c
th vn ng quay ra trc va sau hay l
quay ra hai pha mt v tri.
Khi thy tr em c kh nng ngi, cn
gi th bt ng : Tr em mi bt u c
kh nng ngi.
Th ngi + vn ng : Th ngi c
mt gn 1 thng.
Tr em c kh nng chuyn vn t th
nm, b qua th ngi mt cch d dng :
Th ngi c thc tp hai thng.
2.2. Cch x dng bn tay v cc ngn
tay :
6 thng : cha phn bit 2 phn lng bn
tay v u ngn tay, tr em cm vt
trong lng tay.
7 thng : bit di chuyn vt t tay
ny sang tay kia, v bt u s dng u
ngn tay.
8 thng : dng 2 ngn tay ci v tr
kp vt.
thc tp th kp, tr em c th
dng hai ngn tay lm nhng vt
trn mt t.
Cng vo la tui ny, tr em cng ngy
cng n nh th t chnh v ph gia hai
tay tri v mt. Tay ch ng s lun lun
a ra nhn hoc nm vt.
2.3. Th Trn v B :
T 7 n 8 thng, tr em thch di ng.
T th nm em lt qua th trn ti sau
8 thng : b 4 chn, b ti hoc b lui nh
con cua.
Tuy nhin, mt s tr em khng i qua
giai on ny. T th ngi, tr em hc
ng ln. Sau , em hc i.
2.4. Th ng :
Chung quanh 9 thng, tr em hc ng
ln.
Vo giai on ny, vn an ton cn
c chng ta lu tm mt cch c bit.
Nhng tai nn t ng, ng c c th xy
ra bt c lc no, nu tr khng c
ngi ln theo di, canh phng.
Vo la tui ny thc v gii hn
cng nh hiu bit v nguy c, him ngho
cha c mt.
V l do :
Chng ta cn lu tm v vn v sinh
nh ca. Tr em c th b vo ming bt
c ci g.
Thuc dit ry, mui, chut cng nh
thuc men phi ct k, c t kha li.
La, in, than, tng cp l nhng ni
tai ha c th xy n.
Nu nh c bp in, bp ga, hay l
bn tm, chng ta cng cn c bin php
phng.
3. K nng hc tp v khm ph
3.1. Vn hc tp ch yu trong giai
on ny l thc v hiu bit v tnh
cht thng tn ca s vt v con ngi.
* Tr em i tm nhng chi bin
mt.
* Tr em yu thch nhng tr chi trn
tm.
* Tr em ling xa vt, ngi ln
lm li cho mnh.
* Tr em phn bit ngi l ngi quen
v c phn ng lo s trc ngi l mt :
"S hin din ca mt khun mt xa l
nhc cho em s vng mt ca m, c th
hay l xy ra", cho nn tr em c phn
ng lo s.
* ng thi tr em bt u c kh nng
hiu bit v nguyn l nhn qu.
to iu kin cho tr em c th chp
nhn nhng hon cnh xa la tm bit
nh vy, bc cha m cn chun b cho tr
em v vn ra i ca mnh.
a/ Thng bo trc cho tr em hay ngy
gi v l do vng mt ca mnh.
b/ Lc c mt tr li, chng ta cng cho
tr em hay.
c/ Trong nhng lc sng v tip xc vi
tr em, t chc nhng tr chi trn tm, thu
giu vt sai tr em i ly nhng vt
dng phng k cnh.
d/ Khi giao ph tr em cho mt ngi
l, chng ta cn chn nhng ngi no bit
tip xc, gn gi vi tr em, trao i bng
lic nhn, v c x mt cch du dng, cn
trng.
e/ Nu v l do cng vic, chng ta phi
xa la tr em hng ngy, chng ta cn tm
ra nhng c hi b tr s vng mt y.
f/ Yu cu nhng ngi ngoi gia nh
thm ch ng b ni ngoi hay b con c
bc ng qu vi v bn chn, mun m
m tr em khi gp g.
Tri li, hy dnh cho tr em thi gi
lm quen, tip cn.
Khng to nhng chuyn tip nh vy,
chng ta s c tr em kt np vo loi
ngi vi phm lnh th; v cc em s t
ra nhng thi d dt, s st hoc t
khc.
g/ Thay v p t cho tr em nhng iu
l hoc qui lut, chng ta cn dnh th gi
gii thch cho tr em hiu l do, nguyn
nhn hoc th thc lm.
h/ Khi c nhng cm on, chng ta
cng cn c mt thi tng t : gii
thch ti sao mt cch ngn gn, vi ngn
ng n s, thch hp vi trnh .
V lu v di, thi v th thc lm
nh vy s to nim tin v quan h tnh
cm vng chi cho tr em. Bng khng,
mt vi thng sau ny, khi tr em c k
nng ngn ng, cc em s lp i lp li
mi hoi cu hi ti sao?, m khng ai
c th tha mn cc em.
i/ Trn bnh din tm bnh, v nhu cu
an ton ni tm, mt s tr em c khuynh
hng lp i lp li mi hoi mt hnh vi,
mt cu ni. Thut ng tm l gi l tc
phong Nhai li.
L do s khi ca hnh vi v tc phong
nhai li l tr v vi mt hon cnh
trong , tr em tm gp mt phn no
cch lm tha mn vn lo s ca mnh.
Nhng, trong iu kin hin thi, cu tr
li y khng cn thch ng.
3.2. thc v gii hn hnh ng hay
l thc v hon cnh nguy c, him
ngho
Bi hc ny phi bt u t lc tr em
c kh nng trn, b, di chuyn, vn
ng. Hn ai ht, chnh b m hoc nhng
ngi thay th b m l ngi c kh nng
v trch nhim gip tr em hi nhp v ni
nhp bi hc ny.
Hai yu t hoc 2 iu kin gn nh
bm sinh; ngha l c mt mt cch t
nhin, gip tr em tip thu v hi nhp bi
hc ny.
Yu t 1 : Tr em cm thy bt n. y
l mt tnh cm, cm xc, ni c l mt
thc m h, cha c xc nh, thuc
a ht cm thc.
Yu t 2 : Tr em a mt nhn m
tham kho kin
con lm c hay khng?
con c th i ti hay l rt lui?
Khng c ai tr li cu hi chnh lc
y, nhiu tai nn c th xy ra, nu hon
cnh c tnh nghim trng.
Nu c b m p tr bng lic nhn c
v hay l cm on, a tr s t t ni
nhp cu tr li v s c mt ca b m
khi c him nguy.
Sau ny, khi c thc y, mc d b
m vng mt, a tr s c kh nng rt lui
nu cm thy bt n.
Tnh cm bt n ==> dng li hi
kin = nh gi (mt m).
Nu tnh cm bt n ==> Rt
lui.
Chnh Robert Emde gip chng ta
thy s chuyn bin ca mt phn x lo u
thnh phn ng khn ngoan, nh gi mnh,
trung gian lic nhn ca b m.
Tc gi ny t chc mt th nghim
sau y :
Trn mt mt bng lm bng knh, tr
em c th trn b, di ng.
Khi b ti mt khong chng vi mt,
tr em c th, qua mt knh nhn thy
mt h su bn di.
Tr em t 612 thng s dng li, a
mt nhn m bn kia h thm. Nu mt
m vn ti ci, tr em s can m b
ti. Nu m t ra s hi, cm on, tr
em s rt lui.
Th nghim ny cho ta thy :
a/ Tr em c th hiu bit thi
tnh cm v c mun ca b m, khi nhn
thy din mo, iu b v nhng du hiu
khc ca b m.
b/ Da vo kin ca b m, cc em c
th c nhng quyt nh hnh ng tin ti
hoc rt lui.
3.3. thc v hnh nh v mnh : Tch
cc hoc tiu cc
Trc khi bt tay vo mt hnh ng,
mt s tr em, vo khong 8 hoc 9 thng,
cho chng ta bit thi v cm th
ca mnh th no :
Tch cc, thch khm ph, t m kin
nh, hnh din v kt qu.
Tiu cc, s tht bi, khc t, bc
bi, b cuc na chng, bt c, nhy t
ci ny qua ci n.
Thi v th thc hot ng nh vy
biu l mt hnh nh v mnh.
Tch cc, t tin, thch mun hc hi
v khm ph.
Tiu cc, cm thc bt lc, s tht bi,
khng dm mo him tm ti.
Trong a s nhng tr em chm pht
trin, vn thc v hnh nh tiu cc
v mnh lm cho tnh trng mi ngy cng
thm trm trng.
Theo D. Winnicott, thc v kh nng
ca mnh c pht trin theo mt trnh
t nh sau :
Giai on 1: tr em cm thc mt nhu
cu
Giai on 2: Nhu cu lm ny sinh mt
thch c tha mn
Giai on 3: tr em m tng i tng
lm cho mnh tha mn
Giai on 4: Tr em bc l ra ngoi
c mong ca mnh
Giai on 5: Ba m em n cho em
chnh iu em m tng
Giai on 6: thc n tnh cch
ngoi ca i tng, nhng mnh c kh
nng hoc i tm hoc yu cu k khc lm
cho mnh.
thc v kh nng s b tn thng
trong nhng hon cnh sau y :
a/ M tr li qu sm, trc khi a
con m tng, hnh dung i tng v bc
l ra ngoi.
b/ M tr li qu chm : tr con khc
la, nhng khng ai ng chuyn. Dn d
tr em c mt nim tiu cc v bi quan
v cuc sng.
c/ M tr li khng thch ng : "con dao
2 li". Cho nn tr em sinh ra nghi k.
d/ M tr li chp c, chp th khng
thc n giai on pht trin ca tr em.
e/ M tr li ty hng, bc ng: Tr
em khng th hiu bit v d on.
Trong quan im y, thc v mnh
hoc hnh nh tch cc bao gm 4 yu t:
y.t.1 : Ti c kh nng
y.t.2 : Ti l mt nhn vt quan trng,
c gi tr
y.t.3 : Ti c xc tn nh vy : T tin
y.t.4 : Ti bit v gii hn ca ti : khi
no c th, khi no khng.
Hnh nh v thc tch cc v mnh l
trng tm v c bn ca cng cuc gio
dc v dy d. Bao lu, chng ta cha
thnh cng trong vic kin dng mt
hnh nh tch cc v mnh ni tr em,
chng ta phi can m xt li ton b t
tng v phng php gio dc ca
chng ta.
3.4. Ngn ng ca tr em
Trong vng 4 hoc 5 thng ny, tr em
cng ngy cng pht m, khi tip xc vi
ngi ln, cng nh khi chi mt mnh.
Pht m tr thnh mt tr chi rt hp dn
i vi cc em.
Nhng m thanh nh Ba, M, thng
c lp i, lp li, hay l c tr em s
dng gi k khc.
C tr em dng m , ... tip xc
hay l ku ngi ln.
D pht m r rng hay khng r rng,
a s tr em ln 8 hoc 9 thng u hiu r
gi tr truyn t, giao tip ca cc m
thanh. Thay v khc la, cc em bit din
t tm tnh ca mnh qua m thanh.
Hiu bit c bn ca tr em l nhn
thc v vai tr du hiu ca mt s m
thanh. V d mi bui chiu, ting my xe
hay l ting ng ca bc chn to nn
mt phn ng vui mng v cc em hiu :
l du hiu Ba i lm v.
4. Nhng xung t m con cn xa lnh
v phng
V l do thc tp nhng k nng mi
nh trn b, ng i, tr em trong la
tui ny rt d b kch thch v cng thng.
Nhiu tr em c phn ng kh n, kh
ng. Cc em thch vn ng, hn l ngi
yn n. trong ging, cc em mi m
ng ln, ngi xung, vn ng trn
b... thay v nm yn ch gic ng.
V lo u, nhiu b m tr nn cng
thng, c thi cng p con n v ng.
Nguyn nhn nhng xung t m con
m chi ny lc trong hai a ht n v
ng ny.
Thi lnh mnh l khng quan trng
ha cng nh khng to nn nhng xung
t. Khi tr em t ra c vn n v ng
sau mt vi tun, nhng vn ny s
khng cn l do tn ti, nu b m
khng bin lm ti cng thng xung t
gia m v con.
Nhiu b m t vn v sinh tiu
tin v i tin vo giai on ny. Theo
thin ca ti, y l nh hng mo m
ca sch v v vn minh u Ty. Mt b
m mc mc ngi Vit Nam s bit chc
rng : t vn nh vy l qu sm,
khng cn thit.
*
* *
CHNG 1.4

TR EM T 12 N 18 THNG

1. Nhng k nng trong giai on ny :
1.1. Tr em bt u bit i chp chng.
1.2. Mt vn ng v tr nng :
* Dng bn hnh khi lp phng t
trn nhau, xy mt tng thp.
* C th tm ra mt chi c ct
giu v chuyn vn 2 ln.
Nh vy, tr em c k nng ny l c
kh nng hiu bit v tnh cht thng tn
ca s vt.
* C kh nng hnh dung v tng tng
cng nh dng vt ny thay th vt
khc.
V d : dng mt thanh g nh lm
bnh sa cho em b.
* Bt u hiu bit v quan h Nhn qu
gia 2 s vt. Cho nn tr em thch khm
ph tm hiu. V t m, nn tr em thch
ng n, cm ly mi vt.
1.3. Trong lnh vc tr chi
Tr em chi bn cnh nhau : chi song
song.
Nhng cha c tr chi hp tc : cng
lm vi nhau, chi mt tr chi vi nhau
Tuy nhin, nh chi bn cnh nhau, cc
em c th hc cch chi ca nhng tr em
ln hn : CHI NH NHAU.
1.4. Trong lnh vc s thn th
* Tr em 1 nm nhn vo tm gng t
ra b ng nhn ci mi c t son .
* Tr em 15 thng, a tay ng vt son
trn mt tm gng.
* Tr em 18 thng : bit a tay ln mi
ca chnh mnh lau vt son.
1.5. Ngn ng :
Trong la tui ny, tr em c kh nng
hiu nhng mnh lnh n s thng
thng. Chng ta c th bo mt tr em i
ly mt vt dng mt ni khc trong nh.
Khi chi mt mnh, tr em thng huyn
thuyn di dng, c cung iu trm bng,
pht ra nhng m thanh. Nhng trong
nhng cu ni y, cha c mt t no r
rt, ngoi tr : Ba, m, b, khng...
Mc d cha ni c thnh li, nhng
qua c iu, tr em c th din t ngi
ln hiu c em mun ci g. V d tr
em c th a tay ch iu mnh mun. Ni
tm li, t nhng c bn trao i, tip xc
y, dn dn tr em s a vo nhng t
cng ngy cng r rt. V s t cng ngy
cng gia tng.
gip tr em tip thu d dng, ngi
ln dng cu n s, thng lp li nhng
t quan trng.
Khi tr em pht m sai, thay v sa
cha, chng ta c th dng cu hi
kim tra: "Con ni g m khng hiu. Con
ni con g phi khng? con g ku :
o, o, ". gip tr em hc ni, chng ta
nn bt u bng ting chim ku, g gy,
cc em hc tp pht m.
Vo tui ny, tr em thch nghe nhng
mu chuyn n s thng thng.
2. a s tr em la tui ny u c
tc phong hiu ng :
* ng tay vo mi vt, nhng cha
tp trung ch vo mt ci g lu di.
* d b kch thch.
* khng c kh nng chn la mt i
tng kch thch v khc t tm thi hoc
b qua mt bn nhng i tng khc.
Vn gio dc, l hn ch lng s
nhng yu t kch thch, gip tr em ko
di kh nng tp trung ch ca mnh.
3. Nhng cn tc gin v la rn rng :
Thi khc t v bt tun
Khi tr em i vo la tui t hn 1 nm
n 2 nm ri, khng kh gio dc rt
cng thng. Ba l do chnh yu :
L do 1. Tr em bt u phn bit Mnh
v Ngi. Cho nn, chng minh quyn
t lp v t ch ca mnh, tr em mun
khc t kin v li ngh ca k
khc.
Chp Ng : Thi qui ng c mt
chc nng tch cc trong vn gio dc.
Pht huy nhn cch v va c thc
mt cch rt s phc v th thin.
L do 2. Tr em bt u hnh dung v
tng tng. ng thi, cc em bt u c
nim : nhng g bin mt, khng thy
khng phi l khng cn, nhng vn cn.
Trn bnh din x hi, cc em bt u va
chm vi nhng qui lut v gii hn hnh
ng.
hi nhp v ni nhp nhng qui lut
y, tr em cn chng nghim v khm ph :
Ci g lm c,
Ci g lm khng c.
S d tr em thng xuyn c thch
th c, lm ngc li, hay l trn thot khi
tm kim sot ca ngi ln, l v cc em
mun hc tp v nhng gii hn v quyn
nng ca mnh.
L do 3. Trong khi tr em thuc la tui
ny chung sng hay l chi chung vi nhau
trong mt mi trng, c nhiu hin tng
tranh chp, ging co, xung t, ng chm,
nh ln nhau.
Kh c u tranh v t v tui ny
l nhng chic rng. Cho nn c nhng tr
em hay cn nhng tr em khc.
V nhng l do y, cha m thng nu
ln vn k lut v trng pht trong giai
on ny.
4. Hc tp v k lut v vn quyn
uy :
c th c thi v hnh ng thch
ng trong lnh vc k lut v quyn uy,
chng ta cn qun trit mt cch su xa
nhng nguyn l c bn sau y :
Nguyn l 1 : Cn bn ca hnh ng
gio dc, trong c vn sa pht, l
tnh thng v tm thn an lc, bnh thn.
Trong nhng iu kin bc bi, khc
khoi, lo u, gin d, cng thng, chng ta
khng th c thi v hnh ng thch
ng trong lnh vc gio dc. Trong nhng
hon cnh nh vy, khng lm c ch v
c li hn l lm, v p lc ca nhng
tnh cm lo bun, bc tc... c th gy nn
nhng lch lc ng tic trong cch th
phn ng v x l chng ta.
Nguyn l 2 : Mi tc phong ca tr
em, cho d tiu cc n no cng c
mt phn v tch cc, nhm din t v
nhn gi cho ta mt iu g.
Vo la tui 2 nm, mt tr em cha c
kh nng ni mt cch r rng nhng iu
em c mong v suy ngh. Tc phong l
mt loi ngn ng, din by mt li nhn
gi. Chng ta hy hc tp lng nghe, tm
hiu ngha v tr li mt cch thch
ng, thay v c phn ng bc ng, vi
v, di p lc ca mt tnh cm au
bun, lo hi.
Nguyn l 3 : Tm hiu ngha trc
khi hnh ng, cch th phn ng v
gii quyt ca chng ta c 3 tnh cht sau
y :
Hp l
Hp tnh
Hp cnh
Tnh cht th 1 l hp l : Trc khi
hnh ng nh trn y chng ta ni
ti, chng ta phi c gng tm hiu phn v
tch cc trong thi v hnh vi ca tr
em. Thm vo , chng ta cn xc nh r
rng cp pht trin ca tr em, trnh
nhng l li gii thch lch lc.
Tnh cht th 2 l hp tnh : L li x
th hay l phn ng ca chng ta l phi
p ng nguyn vng c bn ca tr em.
Vo la tui 2 nm, a s tr em c thi
v hnh vi chng i, nh chng ta
thy trn y, th nht l v cc em mun
tm hiu gii hn thc s ca mnh l g.
Th hai l cc em mun trc nghim hay l
xem th ngi ln nh cha m c quan h
th no vi mnh : thng hoc ght.
Tnh cht th 3 l hp cnh : khi ng
chm n vn k lut v sa pht,
chng ta khng th c chp, p dng mt
cch my mc v bt di dch mt nguyn
tc sn c. Tr em trc mt chng ta l
mt con ngi xng mu c th.
hiu r mt hnh vi bt tun v
i tr hnh vi bt tun y, chng ta khng
th lm ng, b qua nhng iu kin sinh
sng hin ti ca tr em, cng nh tnh
trng tm l v sinh l ca em.
Duy ch khng cng c rt nhiu
ngha ty trng hp.
Nguyn l 4 : Sau ht trong vn k
lut v sa pht, chng ta khng th bc
ng, ty tin hoc ty hng. cng vic
dy d mang li kt qu, chng ta phi xc
nh r rng mc tiu ca chng ta l g.
Mc tiu y c thc hin c khng? C
nhng kh khn no xy ra nu chng ta
thnh t mc tiu. iu no quan trng
nht ?
Nhiu ngi ln, bc cha m, v thiu
mc tiu r rt, cho nn c khuynh hng
kim sot tt c, can thip ti a. Nhng v
thiu n o, cho nn h d b cuc, u
hng nhanh chng.
Theo D. Stern th thc phn ng ca
chng ta trc mt hnh vi ca tr em, ch
hu hiu chng no phn ng y l mt
hnh vi c tnh Ha ng.
Ha ng c ngha l phn nh tc phong
bn ngoi, ng thi cng phn chiu
nhng sinh hot ni tm, c bit l nhng
tnh cm v xc ng ang c mt bn
trong.
V thiu ha ng, a s l li sa pht
v dy d u trt ng ry hay l lc
, cho nn khng c kt qu thc s tch
cc !
*
* *
CHNG 1.5

TR EM 2 TUI 3 TUI
1. Nhng c im cn ghi nhn v
quan st
1.1. Kh nng bt chc iu b ca
cha m.
1.2. Kh nng ng ha vi ngi cha
m cng phi.
1.3. Phn ng chng i, thch c
lp, t lp.
Ngc li, nhng tr em cn c tc
phong bm st, l thuc cha m, khng
mun hay l thiu kh nng t lp trong
vn vui a : l vn bo ng
cn c chng ta nghin cu k lng v
tm phng cch i tr.
2. Du hiu ca nhng tr em lnh mnh
:
2.1. T tin :
Chi mt mnh.
T m, thch khm ph, tm kim.
Thch nhng tr chi mi l.
2.2. iu b vng vng , thch hp vi
hon cnh v c s phi hp qun bnh
gia tay, chn v mt.
2.3. Ngn ng :
Bit cho, t chi, gi tn mt s vt
quen thn.
Ging iu m m v thch ng.
2.4. thc v phi tnh ca mnh v c
tc phong ng ha vi ngi cha m cng
phi.
2.5. Bit s dng mt cch dt khot v
t nhin pha mt hay tri trong cc c
iu thng thng nh bt tay, cm mung,
chi. Vo tui ny, nu mt tri cha
n nh, c iu ca tr em s cn vng v
khng vng vng.
3. Nhng k nng v mt tr tu cn
c nghin cu v quan st k lng :
3.1. Trong cc tr chi, tr em vn dng
mt cch t nhin.
Kh nng hnh dung nhng cnh tng
trong cuc sng hng ngy.
kh nng bt chc ngi khc.
kh nng phn bit nam n.
kh nng hiu bit v nguyn nhn ca
hnh ng.
kh nng hiu bit v mc ch ca
hnh ng v chc nng ca mt s dng
c.
kh nng gi v lm ngi ny, hoc
ngi kia hay l dng mt vt thay th
vt khc.
kh nng t chc hoc xp t cc yu
t theo mt th t thi gian v khng gian.
3.2 Khi tip xc hoc s dng nhng
tr chi, tr em t ra c kh nng thc
thi nhng c iu v vn ng rt tinh vi
v thch ng, u ngn tay, nht l 2
ngn tay ci v tay tr cm cc vt.
Khi tr em thuc la tui ny cn thiu
nhng vn ng vi t ny hay l cn vng
v khi a tay tm nm cc vt, chng
ta cn tm hiu v thc trng ca h thng
thn kinh, nht l nhng chn thng no
b.
3.3. Trong th thc tip thu, s dng v
hiu bit v cc tin tc do mi trng
cung cp, chng ta cn ghi nhn nhng
phn ng sau y :
a/ Mt s tr em nh vn chuyn cnh,
thiu n nh v tp trung t tng : cc
em ng n mi chi nhng khng c
kh nng t chc mt tr chi n nh vi
bt c vt dng no. l nhng tr em
hiu ng.
b/ Mt s tr em qu nhy cm : kch
thch cng nhiu, nhng tr em ny cng
ri lon khng th tp trung ch vo mt
i tng.
c/ Mt s tr em d b cuc, bi v
khng c kh nng hiu bit, nhng lin h
gia hai yu t, nht l nhng lin h v
khng gian trong nhng tr chi ghp hnh,
chng hn.
d/ Mt s tr em trong s ny khng c
kh nng nh hng trong cc vn ng
chn tay. Ngha l c hai tay u hot ng
mt cch ln xn, thiu t chc. Cho nn
cch thc gii quyt khng c hu hiu.
3.4. Nu chng ta quan st th thc
hot ng ca nhng tr em ny, chng ta
c th ghi nhn nhng c im sau y :
a/ Khi thc hin mt cng vic, tr em
loi ny khng t ra hng th v thoi mi.
b/ Thi gian hon thnh cng vic,
c khi ko di gp 2 ln, so vi kt qu
ca nhng tr em khc.
c/ Nhng tr em ny thng b cuc
na chng.
d/ Tr em loi ny dng mi th thut
thoi thc khc t cng vic do ngi
ln ngh.
3.5. Th thc i tr
a/ ng bao gi gy p lc hay l la
ry, sa pht. Tri li chng ta cn nng
, v nhng tr em ny ang c nhng kh
khn trong vn thu nhn v hiu bit.
b/ Tm nhng lc bnh lng, yn n
sinh hot v dy d.
c/ ng dng qu nhiu d kin hay l
nhiu loi kch thch cng mt lc. Khi
ni, chng ta khng dng b iu. Khi nhn
chng ta khng dng li ni.
d/ Ch by th thc thc hin theo tng
giai on, t d n kh.
e/ Trc mi giai on, dnh th gi
tr em c th ngh ngi, gii tr.
f/ Khi lm vic, chng ta phi tn trng
vn tc v nhp iu ca tng em.
g/ Chn nhng cng vic, tr em c
th dm lm v thnh cng.
Khi tr em thnh cng, chng ta phi tc
khc tn dng, bng cch gii thch nh
vo u em thnh cng.
4. Lnh vc ngn ng
Tr em 2 tui c th s dng ng t v
tnh t trong cc cu ni hng ngy.
i ch
o p...
Tr em c th hiu v thc hin nhng
mnh lnh bao gm 3 yu t : i tm mt
vt, mang ra, v t ln bn.
Nhiu tr em khng ni, nhng c kh
nng din t mun ca mnh mt cch r
rng bng c ch, iu b... Theo cc nh
chuyn mn v tm l v ngn ng tr em,
nhng tr em c kh nng truyn t bng
c iu, s c kh nng din t bng li
ni. Cc em khng phi l nhng tr em
chm pht trin v mt tr tu.
Trong nhng trng hp nh vy, ngi
ln nn c v ngn ng :
M hiu con mun ci g. Nhng con
hy th ni ra cho m nghe: con mun g?
C phi con mun chic t khng? Con
ni i : t.
Ni i, ri m a cho!"
C nhiu nguyn nhn gy nn s chm
pht trin v ngn ng :
a/ Vn kh nghe, hay l khng
nghe.
b/ Nhng tr em qu c nung chiu.
Cha m to nn mi d dng. Tr em
khng cm thy cn ni c tha mn.
c/ Trong nh c nhiu anh ch v nhng
anh ch ny qu nung chu a em.
d/ Cha m dng 2 ngn ng cng mt
lc trong i sng hng ngy. Tr em cn
nhiu thi gi hn pht m, v trong 2
ngn ng, c nhiu m cn khc phc
trc khi s dng.
*
* *

CHNG 1.6

TR EM 3 TUI 6 TUI

1. Nhng phn ng chng i, khc
t ca la tui 2 nm bt u lng du.
2. Sau ba tui, tr em bt u thc n
Phi tnh ca mnh : chng ta cn lu tm
n 3 hin tng :
* Cc em t m, khm ph b phn sinh
dc ca mnh v ni ngi khc : tr em
cng nh ngi ln.
* C th c nhng hnh vi th dm trong
giai on ny.
* Trong cuc sng hng ngy, bt chc
v gn b mt cch c bit vo ngi cha
hoc ngi m, v l l to khong cch
vi mt trong hai ngi.
Trong lnh vc ny, thi lnh mnh
ca cha m :
* ng qu phn vn v gy nhng p
lc, cm on kht khe.
V thi cm on, chng ta c th
bin mt phn ng bnh thng, nht thi
thnh mt tp qun chng vng.
* ng c nhng bnh phm hoc gii
thch tiu cc, khi tr em khng t ra thi
quyn luyn v gn b vi mnh.
N ght ti
N khng thm n ti...
* iu cm k l sa pht hoc tc gin
v c cm tng mnh b b ri, t
khc.
* Tm mi cch v mi c hi tip
xc, trao i, chuyn tr, chi a v sn
sng tr li khi tr em a ra nhng cu
hi c lin h n phi tnh v lin lc
nam n.
Cu tr li mt ng phi thc, mt
ng phi vn gn, thch hp vi la tui.
Vo giai on ny, ni dung, khng
quan trng bng l li v cht lng trao
i.
3. Trong lnh vc x hi, vo la tui
ny tr em cn tip xc vi cc tr em
cng la tui.
* Mc tiu l c kinh nghim v l
li tip xc, c x ca cc bn cng tui,
c bit, trong vn tranh chp, xung
t, thng lng.
* iu ti quan trng, tr em cn hc
tp vo la tui ny l bit chia s nhng
g mnh c, vi bn b.
C nhng tr em khi gp kh khn trong
vn ny, lc by gi ngi ln phi can
thip hng dn.
Trong s chi, dng, hng dn
tr em phn bit ci m tr em qu trng
nht khng mun chia s. Nhng dng
cn li, con c th cho bn b mn, v
bn b c th cho con mn nhng con
khng c.
bt u, chng ta cn tn trng tnh
cm quyn luyn ca tr em, t chng
ta c th trao i, hng dn...
4. Trong lnh vc hc tp, pht trin
tr nng :
Mt vi nguyn tc s phm :
1. Thay v p t t ngoi v i hi tr
em tun phc, chng ta cn pht huy v
gip tr em pht huy thch hc tp.
thch hc tp l iu kin ti quan trng
tr em c th pht huy tr nng ca mnh.
2. Hc l hc cho chnh mnh. Cho nn
nu tr em khng tm thy thch th trong
vn hc tp, tr em s tr nn b ng
v bao nhiu vn v pht huy tr nng b
tc nghn.
3. iu ti quan trng cn hc tp vo
la tui ny l th thc tip xc v c x
vi ngi khc, tr em cng la tui, v
ngi ln. c bit trong vn tranh
chp, xung t gia bn b, v th thc tm
hiu v i x vi nhng ngi ln trong
gia nh.
4. Bi hc qu ha nht l thc tch
cc v bn thn mnh.
Ti l 1 gi tr ch thc v mi
ngi yu chung ti.
Nhu cu t lp c k khc tn
trng: ti c kh nng.
5. Tr chi vi chng bn cng la tui
l phng tin hc tp v pht trin hu
hiu nht.

*
* *
[1] Know your Child - New York,
Basic Book, 1987.

PHN 2
TH THC PHT
HIN NHNG TR EM
C NGUY C TR
THNH KHUYT TT

B ch : Phn 2 ny bao gm nhiu tin tc
rt chuyn mn dnh cho Bc s v chuyn
vin Tm L. Ngi cha m v c gi
khng c chuyn mn c th qua Phn 3.

Cng tc ca chng ta l can thip v
phng cng sm cng tt, khi chng ta
pht hin nhng tr em c nguy c tr
thnh khuyt tt.
t chc v thc hin cng tc ny,
chng ta cn xc nh nhng yu t sau
y:
1. Th thc pht hin.
2. Tr em c nguy c.
3. Can thip v phng.
4. Cng sm cng tt.
nhng ni, h thng y khoa c t
chc cht ch, vn pht hin c
bt u t khi a con cn trong bo
thai ca ngi m. Hi chng Down,
Mongolisme cn gi l Trisomie 21
(chng suy thoi ca sc th s 21) c th
c pht hin, bng phng php phn
tch t bo trong nc bo thai, t tun l
th 13 n tun th 17. C l trong tng
lai rt gn, y khoa c th pht hin nhng
suy thoi sc th, bng cch phn tch mu
ca ngi m, khi bo thai c 10 tun
l.
Tuy nhin, trong nhng iu kin y khoa
hin thi, mt s hi chng nh Rett ch
c pht hin khi tr em ln 8 thng hoc
1 nm... Trong mt s trng hp, cng
vic chn on ch c xc nh dn dn
qua nhiu nm, sau bao nhiu ln khm
nghim.
Trong nhng iu kin y t v x hi ti
Thu S, mi tr em c mt bc s
chuyn v nhi ng theo di t lc sinh ra.
Khi c nhng du hiu bo ng, chnh
bc s s hng dn cha m tm n nhng
bc s chuyn mn. V khi c nhng chn
on r rng, bc s chuyn mn s c
trch cng vic thng bo. V chnh bc s
ny s gii thiu tr em vi cc t chc
hoc c quan chuyn trch v vn gio
dc v tr liu. T 0 n 3 tui, a s tr
em c theo di ti gia nh. Nhng cn
vin c trch vn x hi v cc gio
vin c bit n tn nh lm vic vi
ngi m gio dc a con, mi tun
mt hoc hai ln trong khong mt ting
ng h. Tu trng hp, bc s s quyt
nh s dng phng tin vt l tr liu,
ngn ng tr liu hay l tm l tr liu di
nhiu hnh thc khc nhau... Dn dn, sau
mt vi thng hay mt nm, tr em s c
giao ph cho nhng c quan, t chc
chuyn trch v cc lp hc c bit, thay
th c quan gio dc lu ng.
Trong hon cnh v iu kin kinh t x
hi Vit Nam, hai iu cn c thc hin
:
Th nht l t chc cng tc pht hin
cng sm cng tt nhng tr em c nguy c
tr thnh khuyt tt.
Th hai l t chc cng tc can thip v
phng bng cch hng dn ngi m
trong nhng cng vic gio dc hng ngy,
khi a con s sinh vo la tui 0 n 3
nm.
Cng vic chng ta c coi nh mt
ci phu : bt u pht hin mi nguy c
v tc khc can thip sau mt thi gian
can thip, hng dn, hy vng mt s ln
tr em khng cn thuc din nguy c.
Cho nn trong tnh thn v hng ca
ti , i tng cng tc ca chng ta
khng phi l a con s sinh m thi,
nhng c hai m con. Chng ta hng dn
v gip b m, b m trong cuc
sng hng ngy to cho con nhng iu
kin thun li trong vic tip xc, trao i
v hc tp.
Hng dn c ngha l trnh by v gii
thiu cho b m mt s k nng n thun
bnh thng trong vn dy con.
Gip l t trng tm vo vn
lng nghe, trao i, phn nh, to nim tin
v gy quan h.
Chng ta s tr li vn can thip v
phng mt chng khc. y ti
ch trao i mt vi kin v cng tc
pht hin nhng tr em c nguy c.
*
* *
CHNG 2.1

PHNG PHP APGAR

Ti phng sinh, tc khc sau khi a
con ra khi lng m, hu nh khp ni trn
th gii cc bc s h sinh s dng phng
php Apgar khm nghim a b s
sinh.
Nm yu t c kho st : mu da,
nhp tim, nhp th, trng lc ca c (hay
l mc co gin ca bp tht, mc
vn ng) v th thc phn ng khi b kch
thch.
Mi yu t c nh gi nh sau :
Ti thiu : 0
Trung bnh : 1
Ti a : 2
Kt qu : Tng s im < 3 : Tnh trng
nguy ngp, cp cu.
Tng s im > 7 : Tnh trng
kh quan : Tr em lnh mnh.
Sau y l bn tm lc cch thc
chm im :


im 0 1 2
Nhp
tim
Khng
p

100/1g
>
100/1g

Nhp
th
Khng
th t
nhin v
tc khc

Th
khng
u

Th
mnh
Khc
mnh

Mu
da

Ti
nht thm
xanh
Xanh
tm
u,
chn tay
ming

Hng
thm


Vn
ng

Mm
nhn
Co
gin yu
t
Co
gin mnh,
hot bt
Phn
ng khi
b kch
thch

Khng
c phn
ng
C
ng nh
nhn nh

Ngonh
mt khc la

Sau 5 pht, tr em c khm nghim
ln II. Nu kt qu vn di 3 im, c l
tr em s c nhng vn trm trng sau
ny, sau khi c hi sinh. Chng ta cn
theo di nhng tr em ny.
Chng ta c th lp li ln III sau 15
pht kim chng kt qu.
Thng thng, trong s tay hoc h s
sc kho ca mi em, c kt qu v s
im Apgar. y l mt d kin u tin
c th gip chng ta trong vn pht
hin.
*
* *

CHNG 2.2

PHNG PHP BRAZELTON
T. Berry Brazelton l mt bc s chuyn
v tr em, lm vic ti Bnh vin Nhi
ng Boston, M. Phng php hoc
trc nghim Brazelton mang tn l
N.B.A.S. (Neonatal Behavioral
Assessment Scale). ng thi ng l gio
s nhiu i hc v l tc gi ca nhiu
cng trnh nghin cu danh ting.
1.Mc ch v hng ca trc
nghim NBAS l kho st tc phong ca
tr s sinh trong nhiu lnh vc sau y :
1. Kh nng phn ng trc nhng
kch thch dn dp.
2. Kh nng vn ng hay mc co
gin ca cc c, cn gi l Trng lc c.
3. Kh nng c d dnh.
4. Kh nng t iu hng, tr li
tnh trng bnh lng.
5. Tnh trng bc tc cau c (khc
la).
6. Kh nng t chc tnh trng thc
tnh trong su giai on khc nhau.
7. Th thc ngoi hin v din t nhu
cu v yu sch ca mnh.
8. Th thc B, mt v Lim
mi.
9. Kh nng tip thu v phn ng
trong lnh vc gic quan.
Ni cch chung, trc nghim ny gip
chng ta kim k v lit k tt c vn ling
hin hnh ca tr s sinh, trn hai bnh
din nng ng tch cc (kh nng) cng
nh b ng, tiu cc (nhng vn ).
Khc vi nhng loi trc nghim khc,
phng php NBAS cn c s dng
nhiu ln, vi tc v nhp iu : tng
tun, tng thng hay l tng 10 ngy tu
kh nng v nhu cu nh gi ca chng ta,
ng thi cng tu theo mc tiu v
phng thc lm vic ca mi ngi. Nu
iu kin cho php, chng ta c th hng
dn ngi cha v nht l ngi m trong
cch s dng, h c th p dng trc
tip, khng cn s chng gim hoc cng
vic kim sot ca chng ta.
L mt trc nghim nh gi kh nng
hin hnh v kh nng hc tp ca tr em
s sinh, ng thi NBAS l phng tin
trao i gia m v con hay l gia chng
ta v ngi m; cng nh gia cc thnh
vin cng mt nhm lm vic vi ngi
m, trong nhiu hon cnh khc nhau.
Nu trong tt c mi bn kt qu ca
nhiu ngi, u c khuynh hng i ln
theo ngy thng v tt c kt qu u vt
mc trung bnh : l du hiu r rt cho
ta bit : Tr em c kh nng hc tp.
Tnh trng kt qu ng u i xung
hay l vn dm chn ti ch : l du
hiu i hi chng ta phi c bin php
hu hiu hn.
L ng nhin, gia hai ln nh gi
v c kt kt qu, chng ta c nhng
chng trnh can thip vi ngi m. V
gia ton lm vic ca chng ta, c
nhng cuc tho lun, trao i v chng
trnh can thip vi a tr.
Nu qua vic p dng trc nghim ny,
* Ngi m bit quan st con mnh,
* Ngi m thc n nhng kh nng
r rt ca a con,
* Ngi m bit trao i, tip xc,
chuyn tr vi a con mnh,
* Ngi m bit t nhng cu hi v
trao i vi chng ta v a con v v
chnh mnh,
Cng vic Can thip v phng ca
chng ta t c mc tiu.
Cn li vn pht hin : sau mt nm
lm vic nh vy, vn s c gii
quyt. Hoc l a b t ra c kh nng
hc tp, hoc l vn khuyt tt cng
ngy cng r rng. Tuy nhin, trong trng
hp tr em khuyt tt thc s, khuyt tt
khng cn l mt gnh nng cho b m v
cho cc gio vin sau ny, bi v b m
c k nng tip xc v trao i vi con
mnh. Ni tm li, Trc nghim NBAS
gip chng ta kho st v nh gi kh
nng hc tp ca tr s sinh.
2. Dng c cn thit cho cng vic trc
nghim :
1 ci lc lc nh c mu sc s.
1 ci chung nh.
1 tri banh nh mu rc r.
1 ngn n pin c nh sng mnh.
3. Ni dung trc nghim v th thc x
dng :
Trc nghim NBAS bao gm 27 tit
mc.
Thi gian p dng : 30 pht.
I. Tit mc 1 4 : Kh nng rt lui v
kh nng quen nhm.
Kh nng rt lui, kh nng khp kn ca
gic quan hay l kh nng quen nhm : c
ba loi kh nng ny u c mt chc nng
t phng v bo v trc nhng kch
thch dn dp, lp i lp li, c th to nn
tnh trng mt mi, kh d gy tai hi cho
sc kho v nht l h thn kinh. Trong
hng y kh nng quen nhm l kh nng
t ng h gim mc phn ng nhy
cm. l du hiu: ngng s khi phi
gia tng mc .
S c mt ca kh nng ny l du hiu
biu l s lnh mnh v vn ton ca h
thn kinh trung ng no b.
Trong trng hp ngc li, h thn
kinh c phn ng qu bn nhy, cho nn d
b cng thng thng xuyn. Ngng s
khi mc thp v khng th gia tng.
Nhng tr em c h thn kinh no b
thuc loi ny hay git mnh, tnh thc,
khng th bo v gic ng ca mnh. Cho
nn tc phong mt mi bc bi.
vo tnh trng tnh thc, nhng tr em
ny tr nn hiu ng, thiu kh nng phi
tr v phi hp trn bnh din vn ng.
Cho nn tay lm mt ng, chn i mt
no. Hai mt nhn v hai hng khc nhau.
Sc ch rt l hi ht nng cn, khng
th ko di lu. Ni tm li, kh nng nh
ch, tm hon nhng vn ng phn x
khng c mt, cho nn kh nng tp trung
b phn lon, l chng ngi rt ln
lao cho cng vic tip thu, t chc trong
a ht hc tp.
Nu nh tnh trng ny mi hoi ko
di, kt hp vi nhng kh khn khc :
l mt tiu c rt quan trng trong cng
vic pht hin ca chng ta.
Nguyn nhn to nn tnh trng ny thay
i tu trng hp. Ti ch trch dn mt
vi v d :
Tr em sinh ra thiu thng : h thn
kinh cha pht trin y .
Tr em khuyt tt vi l do : h thn
kinh no b b chn thng lc sinh v
trc khi sinh, sut thi k trong bo
thai.
Tr em c m nghin ngp ru mnh,
x ke, ma tu trong thi gian thai nghn.
Tr em thiu dinh dng trm trng v
khng ln mnh trong 3 thng cui cng
trc khi sinh.
tc khc gip v to iu kin
thun li cho vn pht trin, chng ta
nn to cho tr em ny mt mi trng bao
che m bc lc ban u :
Nhiu ngh ngi.
Trnh nhng ting ng v nh sng qu
chi chang.
Nh nhng, t tn khi bng b tm gi.
Trnh nhng g lm git mnh.
Hn ch nhng kch thch : bt u t
nhng cng rt thp, ng kt hp 2
loi kch thch khc bn cht nh ging ni
v thoa bp.
ng qu ko di nhng tr chi kch
ng.
Nh nhng v t t khi cn phi nh
thc con dy.
Mang con v p con vo lng ging
ngi da , trong nhng thng u tin.
Thng xuyn thoa bp nh nhng ton
thn v ru con trong lc cn thc tnh.

Th thc s dng
Chng ta phi kho st 4 tit mc ny
ng khi tr em tnh trng 1 : ng ngon.
Tit mc 1. Bm n chi sng vo mt
ca a b chng 1-2 giy, tr em git
mnh, c ng v t t tr v gic ng
bnh lng. By gi, chng ta bm ln II, v
c nh vy cho n 10 ln. Chng ta ghi
li s ln cui cng khi tr em khng cn
phn ng.
Tit mc 2. Rung lc lc cch xa 25-
30 cm, trong vng 1 giy.
Tit mc 3. Rung chung trong vng 1
giy.
Tit mc 4. Ly que tm n nh vo gt
chn.
II. Tit mc 5-9 : Kh nng ch v
tip xc vi mi trng chung quanh : vt
v ngi.
c bit trong 5 tit mc ny chng ta
kho st nhng vn ling c bn ca tr s
sinh, trn hai bnh din ch v tip xc
vi ngoi cnh, trong c c ngi v
vt.
c th ch , tr em cn vn dng
nhiu kh nng khc nhau :
Kh nng nhn hoc nghe.
Kh nng nh ch hoc tm hon
mi hot ng khc, trong khi nhn v
nghe.
Kh nng vn ng, hng chuyn
u v mt t trc ra sau, t di ln
trn theo di mt vt ang di ng.
Chng ta kho st vi kh nhiu chi
tit hai kh nng c bn ca tr em l Thy
v Nghe. Ngay t lc sinh ra, tr em
bit vn dng 2 kh nng c bn ny
tip xc vi mi trng chung quanh,
tip thu nhng d kin. y l nn tng
ca tt c kh nng hc tp sau ny. Thiu
nn tng ny hay l gp trc tr y v
khng c ngi ln to iu kin khc
phc, tr em s tr nn ngho nn trong a
ht tr nng. Chm pht trin bt ngun t
nhng kh khn s khi ny.
Trn y, chng ta phn bit 2 cch
nhn ni tr em :
Ci nhn linh ng, hot bt to vui
thch v hng khi cho ngi m, ng
thi mang li vui thch hng th cho tr
em. Cng nhn cng ci, cng ci cng
pht m vn ng.
Ci nhn bt ng v cm : chng ta
c cm tng tr em nhn, nhng khng
thy g c; nhn trong mt tnh trng nhiu
m hn tnh. Ci nhn cha cht kh au.
Vi ci nhn loi ny, tr em khng tip
thu v khng thit lp lin h, khng th
lin kt ci ny vi ci khc.
l ci nhn khng t chc, lin kt,
i chiu, so snh.
Chnh ci nhn y, nu khng c khc
phc cng sm cng tt, l mm mng ca
CHM pht trin.
Trong lnh vc thnh gic, chng ta c
th ghi nhn nhng hin tng tng t.
Tr em nghe, nhng m thanh ch l
ting ng lm nhc nhi kh au, trn
bnh din tm l. Cho nn tr em c
khuynh hng bt tai.
Tr em nghe vi nt mt vui ti,
hn h. m thanh y cha phi l
ging ni c ngha. Nhng l du hiu
dn ti mt ci khc, gi ln mt tnh cm
nng ng, mt s sng... s c mt ca
m mnh.
Theo D.Stern, t nhng thng ngy u
tin, tr em bc l, thc hin v thc
tp hai kh nng ch yu, biu hin mt tr
nng phong ph di do :
a/ Kh nng hi nhp cc d kin lin
gic quan
Thy
Nghe i tng duy
nht
Va chm
Ba d kin ca ba gic quan khc nhau
u biu hin cng mt i tng.
V d : bc i m
mi sa m
b/ Kh nng nhn bit mnh l nguyn
nhn:
Ch ng c tc quyn v gy nh
hng :
Nu ti khc, m s hin ra
Nu ti vng vy, m s n chi a
vi ti
Thiu mi trng v iu kin thc tp,
hai kh nng ny s mai mt, cn mn v
thoi ho, nh trong trng hp nhng tr
em m ci, mang chng bnh Thiu tnh
thng ca R.Spitz.
Ni mt cch vn gn, tt c chng
trnh can thip ca chng ta nhm pht
huy v phc hi hai kh nng ny.
Vi hai tit mc 8 v 9 chng ta kho
st kh nng tip xc vi ging ni v
khun mt loi ngi.
Hai phn ng c bit din t kh nng
ny :
Tr em bit phn bit vt v con
ngi. Hai cch theo di hon ton khc
bit nhau. Trc vt tr em theo di
bnh lng, chm ch. Trc mt ngi v
ging ni, tr em tr nn linh ng v hot
bt hn, c hng tip xc trao i.
Thm vo , tr em c th bt chc
h ming, nhe rng ging nh ngi ln.
Ni cch chung, i sng x hi bt
ngun t hai mm mng ny.
Th thc s dng : Chng ta kho st
nm tit mc sau y, khi tr vo tnh
trng 4 : Thc tnh hot bt.
Tit mc 5 : a tri banh trc mt
tr em, c ng knh chng 5 cm cch xa
chng 30-35 cm, di chuyn t trc ra
sau, v t di ln trn vi gc 30 .
Tr em th ngi hay ng, c ngi nng
.
Tit mc 6 : Rung lc lc v di chuyn.
Tit mc 7 : a mt mnh v di
chuyn.
Tit mc 8 : Ku tn, ng bn tri hoc
bn mt.
Tit mc 9 : Va a mt va ni
chuyn v iu b nhe li...
III. Kh nng t chc v x dng nhng
tnh trng thc .
Tit mc 10 : Cht lng v thi gian
ca tnh trng thc tnh hot bt, ch .
Tit mc 16 : Kh nng s dng s d
dnh ca k khc : kh hoc d, lu hoc
mau.
Phi lm g d dnh khi tr em khc
la. Mt bao lu tr v trng thi bnh
lng nh vic d dnh ca k khc.
Tit mc 17 : Mc ca tnh trng
khc la inh i v kh nng t ng tr li
bnh lng, kh nng t iu hp : mt bao
nhiu thi gian ?
Tit mc 18 : Tc nhanh hoc chm
khi tr em chuyn qua tnh trng khc la
inh i.
Tit mc 19 : Giai on bc bi cau c,
sut thi gian khm nghim : Tnh trng 5 -
Thc tnh no ng.
Tit mc 24 : S lng nhng tnh trng
thc din bin sut thi gian khm
nghim th no ?
Cng vic khm nghim bao gm nhiu
giai on khc nhau.
Giai on th 1 : Tr em ang cn m
ng chng ta cn gi khong cch, kho
nghim t ngoi.
Tr em th nm. Tnh trng thc s
1.
Giai on th 2 : Chng ta m tr em
ngi ln kho st cc mc 5-9.
Tr em cn na ng na thc. Tnh
trng 3.
Giai on th 3 : Chng ta bt u t t
ci trn em b v kho st cch thc da
tht i mu.
Giai on th 4 : Chng ta bt u kho
st nhng phn x, vn ng ca tr em
trong nhiu t th khc nhau.
Trong giai on 3 v 4, chng ta ghi
nhn nhng bin chuyn ni tr em :
Thi gian cn thit thc tnh.
Cht lng ca tnh trng thc tnh.
Kh nng chp nhn v chu ng
nhng loi kch thch khc nhau : nh sng,
m thanh, nhit , nhng va chm, nhng
th bng b.
Giai on 5 : Giai on phn khng
bng ting khc la, bnh vc ch quyn
ca mnh.
Tuy d phn khng, kh nng tip xc
vn cn ? Chng ta cn c th thng
lng d dnh hay khng ?
V sut thi gian c khm nghim,
ngoi vn b kch thch, qua tt c su
giai on tr em ch ng th no,
din t nhng g : vui bun, bc bi, mm
ci, b mt... Ni cch chung, tr em
c nhng hnh ng no, lm g khc
phc nhng kh khn, tr ngi ?
Ni tm li, sut thi gian khm
nghim, tr em bc l r nt nhn cch
v c tnh ca mnh qua nhng kh nng
sau y :
Kh nng thch nghi.
Kh nng chu ng nghch cnh.
Kh nng bc l tnh cm, din t
thch.
Kh nng khc phc nhng kh khn.
Kh nng khc t, phn khng.
Kh nng t iu ch.
Kh nng tip xc, trao i vi
ngi khc.
Mt tr em lnh mnh s c kh nng i
qua tng giai on, mt cch xui thun,
m m. Chng ta mt phn no c th d
phng v tin liu s din bin. Tri li,
nhng bng n t ngt hay l nhng
ng cho ta thy tnh trng v t chc hay
l thiu t ch.
IV. Kh nng vn ng .
Tit mc 11. Mc co gin cc c.
Tit mc 12. Th thc vn ng : mnh
m, d dng ?
Tit mc 13. Phn ng ca cnh tay, vai
v u th ngi.
Tit mc 14. Kh nng thu mnh trong
hai cnh tay ca ngi ln.
Tit mc 15. Kh nng t v (a tay
ln mt ct chng ngi).
Trong khi kho st nhng tit mc trc
y, chng ta ghi nhn mt vi vn
ng thit thc nhng thong qua v kh
ghi nhn ca tr em trong lic nhn v cch
th quay u theo di hay l ngonh mt
trnh n nhng kch thch bn ngoi.
y chng ta cp n vn ng
ton din ca c th, nht l chn v tay.
nm vng tm quan trng v vai tr c
bn ca vn ng trong ton th tin trnh
tng trng v pht trin ca tr em, chng
ta cn kho st t m hai vn : Trng
lc ca c v cc phn x.
Ni n Trng lc ca c cng nh
khi bn n Ngng kch thch, chng ta
cn ngh n mt mc sn sng, sp sn
hoc phn ng, hoc vn ng.
Cc bp c lun lun tnh trng chun
b co li hoc gin ra; trong khi con
ngi tnh trng ngh ngi, khng hot
ng. Chng no c kch thch, cc bp
c s sn sng phn ng co hoc gin tu
iu kin v nhu cu. Tnh trng pht trin
bnh thng ca h thn kinh v sc kho
ca c th l tnh trng sn sng. Trong a
ht vn ng, l tnh trng TRNG
LC.
Trng lc bt cp xy ra khi mc
sn sng di trung bnh. Cho nn, khi
cn phi hot ng hoc phn ng tc
khc, bp c thiu iu kin. Chnh v l
do , nhng tr em c tnh trng Trng
lc bt cp gp rt nhiu kh khn trc tr
trong tt c mi hot ng i hi ch v
tp trung t tng. Vn tip thu, hc
tp, tip xc, trao i x hi cng v , b
ngng tr hoc b tc. a s tr em c hi
chng Mongolisme (chng suy thoi ca
sc th s 21) u c t nhiu nhng kh
khn ny.
Khng hiu r nh vy, chng ta c th
xut nhng nhn xt hon ton tiu cc
v tc phong v nhn cch ca cc em :
Em A thch lm bing
Em B hay chc gho cc em bn cnh
Em C thch nm bp sut ngy
Em D hay l ng
Trng lc thi qu cng l mt chng
ngi ln lao, rt kh khc phc, trong vn
hc tp, c bit trong lnh vc ch
v thc hin nh.
Trng hp trng lc bt cp to nn
nhng tr em thiu ng, bt ng.
Tri li, trng hp Trng lc thi
qu to nn nhng tr em hiu ng,
thng xuyn vng vy. Nh sc chuyn
cnh, nhng tr em ny nhy t vic ny
qua vic n v khng bao gi hon thnh
mt cng vic no. Trong phng hc cng
nh trong gia nh, tr em loi ny thch
by bin lung tung, ln xn nhng vt dng
hoc chi khp cng mi ni. Theo
t ng chuyn mn ca K. Goldstein, l
tc phong ht hong, v t chc, lng
xng, hn n. Nhng bc l bn ngoi y
pht xut t hai tnh trng :
Tnh trng tm l : ni tm lo u, khc
khoi, cng thng v xung t.
Tnh trng thn kinh : no b b chn
thng hoc chn ng mnh.
Song song vi vn TRNG LC
C, chng ta cn phi kho st s c mt
hay vng mt ca mt s phn x.
S vng mt ca nhng phn x ny
trong su thng u tin l mt triu chng
ng lo ngi v tnh trng nguyn vn ca
h thn kinh.
S c mt, sau la tui t 6 thng tr
ln cng cn c lu tm mt cch rt
nghim tc, trong vn tng trng v
pht trin.
Trc ht, phn x l g ?
Phn x l nhng phn ng t ng, t
nhin ca c th, trong a ht vn ng
khi c kch thch.
y l mt hnh thc t chc ca cuc
sng trong vn sng cn l u tin
s mt. Tr thng minh cha c mt. H
thn kinh trung ng no b cha hot
ng. Phn x c mt khi a b cn
trong bao thai. Mt trong nhng chc nng
ca n l to iu kin cn thit v y ,
bo thai c th di ng v i ra khi t
cung.
Cuc sng sau khi a con sinh ra i
hi nhng hnh thc t chc cng ngy
cng phc tp v kin ton. Th thc phn
ng i loi, t ng, tc khc dn dn
nhng ch cho nhng suy t, quyt nh,
chn la, tin liu, phi hp... ca Tr
thng minh. Nh hnh thc t chc ny,
con ngi c kh nng tr hon nhng phn
ng ca mnh, chn la mt gii php
thch hp vi hon cnh v mi trng
chung quanh. Khng c h thn kinh no
b, con ngi s khng c kh nng tinh vi
y.
Trong la tui t 0 n 6,7 thng, H
Thn kinh cn tip tc tng trng cho n
khi mi ng dy c bao bc bng
mt lp my--lin. Vn t chc v vn
chuyn mn phi i i vi nhau v
lin h mt thit vo nhau.
Su thng u tin ca cuc sng l mt
giai on chuyn tip cn thit trong cuc
sng ca con ngi. Nh nhng phn x,
a tr s sinh tip tc cuc sng trong
bao thai. ng thi, nhng phn x to
iu kin thun li v cn thit cho s xut
hin ca Tr thng minh sau ny. Trong
hng y, phn x khng phi ch l mt
vt tch ca mt c cu t chc li thi.
Phn x chun b Tr Thng minh.
Khng c phn x, Tr Thng minh khng
th pht trin. Tuy nhin, sau mt thi gian
nu nhng phn x khng bin ho, tr
thnh nhng hnh ng c mc ch v
hng, s tn ng y l du hiu bo
ng cho ta hay : c mt iu g trc tr,
b tc trong tin trnh tng trng v pht
trin.
1. Phn x co gin c :
u nghing v pha lng (th ngi).
Cc bp c gin ra pha trc v rt li
pha lng.
2. Phn x un cong ton thn (vut
lng dc theo xng sng).
3. Phn x Mo Ro cn gi l phn x
m chong (ko u lui sau hay v mnh
vo gi u). Hai tay ging ra v gp li
thnh vng cung. Hai chn phng ra trc.
4. Phn x bc i t ng v phn x
ng ln a chn thng ra. Khi hai chn
ng n mt mt bng.
5. Phn x b st (th nm trn bng).
6. Phn x t v ( th nm, c tm vi
che mt). Quay u trc sau hoc hai bn
v a tay ln mt ct i mt tm vi
nh.
7. Phn x tm v m (o t hay l
rc ra). Khi c thoa vut quanh ming,
tr em quay u bn ny bn kia.
8. Phn x hi : Trc hoc sau lc
b, tr em hi loi ra nhng cht
nhn cn tr ng h hp.
9. Phn x Babkin hay l a tay vo
ming (khi c thoa m hay l c cm
ngn tay ca ngi ln).
Nh chng ta nhn mnh nhiu ln,
Trc nghim NBAS nhm kho st v pht
hin nhng vn ling sn c ca tr em.
Nhng phn x phi c xem l mt
trong nhng vn ling y.
Khi cn trong lng m, vn ling ny
chun b v to iu kin bo thai thot
ra khi lng m.
Sau ngy sinh, phn x to iu kin
tr em vn ng. Vi thi gian, hc tp v
thc tp, vn ng c qui m t chc, mc
ch v hng.
Nu tnh trng b cng ng, s khng
c kt qu l s chuyn ho. Ni cch
khc, khng c tin tc l thi : Tr em
ang c vn trong lnh vc hc tp.
Chng ta cn sm can thip.
Th thc s dng
kho st nhng tit mc ny, bt u
t tit mc th 10, chng ta ct ht mi
loi qun o trn thn th ca tr em, v
chng ta bt u pht hin nhng phn x
trn y.
***
IV. Nhng hot ng thch nghi.
Trong giai on cui cng ca trc
nghim, chng ta kho st kh nng t iu
hng, t ch, thch nghi ca tr em. Ni
cch chung, nh nhng kh nng ny,
chng ta tin liu v tin on kh nng
t lp ca tr em sau ny vo la tui t 7
hoc 8 thng tr ln, khi tr em bt u
bit i v phi xa la m trong mt s hon
cnh.
Tit mc 20. Th loi v cng hot
ng sut thi gian trc nghim (th thc
tr li, phn ng).
Tit mc 21. Rt r, run ry, s st sut
thi gian trc nghim.
Tit mc 22. Khuynh hng git mnh.
Tit mc 23. Thay i mu da.
Tit mc 25. Nhng hot ng do tr em
t chc (t d dnh) tr v tnh trng
tnh thc bnh lng.
Tit mc 26. a tay ln ming.
Tit mc 27. Mm ci bt chc (thch
ng vi hon cnh).

Th thc chm im :
Khng c KmTrung bnh Tt
0 1 2 3
I. Phn ng quen nhm
1. n, nh sng.
2. Lc lc, m thanh.
3. Chung.
4. Kim - que tm, xc gic.
II. Ch , tip xc
5. Tri banh .
6. Lc lc.
7. Khun mt.
8. Gi tn.
9. C iu, nt mt, bt chc.
III. Cch t chc cc tnh trng
10. Thc tnh hot bt.
16. Chp nhn s d dnh.
17. Khc la r rt v tr v bnh lng.
18. Chuyn tip gia cc giai on.
19. Giai on tnh thc no ng (bc
bi, cau c, phn i).
24. S lng y cc giai on.
IV. Kh nng vn ng
11. Trng lc.
12, 13, 14, 15. Phn x.
VI. Mc hot ng
20. Trong sut 27 tit mc, tr li r
rng.
21. Thi rt r.
22. Nhy cm, git mnh.
23. Thay i mu da.
25. Kh nng t d dnh.
26. a tay ln ming (phi hp).
27. Mm ci x hi.
S khm nghim
Tt
Trung
bnh
Km
Ln
I
Ln II
Sau 5
ngy
Ln III
Sau 10
ngy
Ln IV
Sau 20
ngy
Ln V
Sau 30
ngy

*
* *
CHNG 2.3

TRC NGHIM BRUNET-LZINE

1. Mc ch yu cu
Trc nghim BL kho st bn phng
din :
a. T th v vn ng c th (TV)
b. Kh nng phi hp cc gic quan
(PG).
c. Ngn ng (NN)
d. Tip xc x hi (XH).
ni nhng tr em t 0 n 3 tui.
2. c im :
a. p dng nhanh chng.
b. Cch chm im d dng.
c. Dng c n gin, t tn km, c
th mua sm ti ch trong cc loi chi
ca tr em.
3. Bn trc nghim vi 160 mc :

Tui 1 thng

1.

th ngi, ngng u ln mt i
ln.

TV

2.

c t th nm trn bng,
ngng u ln mt i khi.

TV

3.

th nm, trn ti.

TV

4.

C phn ng khi nghe ting chung
(khng thy)

PG

5.

Mt nhn v theo di 1 chic vng
.

PG

6.

Nhn mt ngi lm trc nghim.

XH


Cu hi :

7.

Nm cht ngn tay ca ngi ln.

TV

8.

Pht ra nhng m thanh t c
hng.

NN

9.

Nn khc khi nghe ting ni hay l
b m n gn ni em.

XH

10.
C phn ng tin on trc
khi c cho b : hn h chp XH
mi...


2 thng

11.

th ngi, c th gi u thng
ng mt vi giy.

TV

12.

th nm sp, c th ngng c
u ln vai ln.

TV

13.

Khi c ko nng ln, t th nm
nga, vn gi thng u.

TV

14.

a mt theo di ngi ln di
ng th ngi.

PG

15.

th nm, theo di chic vng
c di chuyn 180 .

PG

16.

C phn ng khi nhn mt ngi
li gn (th nm, phn ng nh
i mi my ng).
XH



Cu hi :
17.

Tr thay th nm : nm nghing
tr qua th nm nga.

TV

18.

Pht nhiu m thanh a, r, g...

NN

19.

Yn tnh lng nghe khi m ni
(khng thy, t pha lng).

XH

20.

M m c ui vi khun mt quen
thuc.

XH


3 thng

21.

Ngi, u thng ng.

TV

22.

Nm sp, da trn ci tay.

TV

23.

Ngi nhn mt khi vung t trn
bn c mu chi.
PG


24.

a tay vi chp v tnh c nm
c ci lc lc.

PG

25.

Quay u nhn theo mt vt.

PG

26.

Mm ci vi chnh ngi lm
trc nghim.

XH


Cu hi :
27.

Nu ly tm khn, vi v ko v
pha mnh.

TV

28.

Lu lo ru rt tng hi.

NN

29.

Tr nn no hot khi thy bnh
sa hay l m vn o cho b.

XH

30.

Vui a vi 2 tay ca mnh : xo
tay ra trc i mt, hai tay nm
nhau...

PG


4 thng

31.

Nm nga, dui chn thng.

TV

32.

Nm sp, nng u v vai ln cao.

TV

33.

Ngi v vut ve s m thnh bn.

PG

34.

Ngi nhn mt ht u trn bn
(ht u vn ln hn u en, hay
l ht nt o).

PG

35.

Nm nga a tay ly chic vng
treo sn pha trn mt, ngc.

PG

36.

Nm nga, rung lc lc v chm
nhn.

PG


Cu hi :
37.

Ko tm vi hay khn v che mt.
TV


38.

Pht m khi c ngi ni chuyn.

NN

39.

Ci to ting.

XH

40.

Quay u nhn pha ngi gi.

XH


5 thng

41.

Ko hai tay tr em ngi thng,
v nh tr em pha lng :
Tr em ngi thng, u v thn
ngay thng.

TV

42.

Nm nga, a tay ct tm khn
che u v mt hay l tr qua tr
li ht tm khn khi u (c
nh r rt, mc d c hay khng
kt qu) : c ng c hng,
mc d cha lm c.

TV

43.

Ngi a tay nm ly khi vung
st gn hay l ng tay mnh.

PG

44.

Cm mt khi vung v nhn khi
vung th hai.

PG

45.

a tay nhn ly mt vt
ngi khc cho.

PG

46.

Mm ci vi bng hnh trong
chic gng soi.

XH


Cu hi :
47.

Tm cch lm ln ci lc lc
trong tm tay ca mnh.

TV

48.

Pht ra ting ku vui sng.

NN

49.

p chi ct tm chn che
chn ( khm ph, chi a vi
chn).
XH


50.

Ci, pht m khi vui a vi
chi.

XH

6 thng

51.

C th ng thng v chu c
mt phn sc nng ca ton thn.

a tay tr em ng sau,
di nch.

Nng tr em ng ln, hai bn
chn t ngay ngn trn t hoc
mt bng, khng di ng, khng
nghing qua hai bn cng nh
khng nghing v pha trc sau.

Trong khi y, chng ta nng nh
nhng hai bn v quan st sc chu
ng ca tr em.

TV

52.
Nm nga, a tay ct tm vi
TV
trn mt v lm c.


53.

Ngi ti bn v a tay nm ly
khi vung trc mt, cch xa 50
cm.

PG

54.

Cm 2 khi vung trong hai tay v
nhn theo khi th 3. Trng hp
tr em cha c kh nng a tay
kia nm ly khi th 2, chng
ta cm v a cho tay y.

PG

55.

Ngi trc mt ci vng c
treo ln bng mt si dy v a
qua a li nh nhng :

Tr em a mt tay, nm ci vng
hay l ko v pha mnh. Nu c
ngi cm dy ko ci vng, tr
em gi cht li.

PG

Ngi cm mung v xt hoc c
56.

mung vo mt bn (thay v t
vo ming. y l mt th thc
khm ph kt hp vt - din
tch).

PG

Cu hi :
57.

Ngi thng u v thn c dng c
nh gi, mn hoc thnh gh nng
, khng ng qua 2 bn hoc ra
ng trc trong mt lc kh lu
5-10 pht.

TV

58.

Un ging ln xung R, g, p,
b.

NN

59.

Nm nga, a tay cm 2 chn.

XH

60.

Phn bit mt l v mt quen

Ci vi ngi quen.

Nhn quan st b ng mt l. Bt
XH

u s, i ngi.

7 thng

61.

Ngi thng khng cn im ta t
5-10 giy.

TV

62.

Ngi thng khng cn im da
v a mt hoc 2 tay ct tm
khn che u v mt. Cn mt
thng bng v c ng.

TV

63.

a tay cm ly 2 khi vung :
mi tay mt khi.

PG

64.

a tay v pha ht u v dng 5
ngn tay lm thnh mt ci co
nm ly.

PG

65.
a tay cm ci quai v nng ln
ci tch lt ngc (cha bit PG
lt xui tr li).


66.

Trc tm gng soi, mt tay
cm gng, mt tay khc a ln
mt knh thoa, vut hnh nh
mnh.

XH


Cu hi :
67.

Chuyn chi t tay ny qua tay
kia.

TV

68.

Pht m mt s vn iu Ba, Da,
Za, Pa.

NN

69.

Ngi hoc nm, a chn ln
ming mt.

XH

70.

C th n cho c : nut mt vi
mung.

XH

8 thng

71.

ang nm c th ngi ln.

TV

72.

th nm sp, c th a tay ct
chic khn trn u.

TV

73.

ang cm hai khi vung, mt tay
mt khi : B mt khi xung
cm ln mt khi th 3.

PG

74.

Cm ht u ln vi 3 ngn tay :
ci, tr v gia.

PG

75.

a mt nhn v tm ci mung
ri xung t.

PG

76.

Nhn xem kho st ci chung :
Cm ln, tr qua tr li trc khi
a ln ming.

PG


Cu hi :
77.

Nm nga lt qua nm sp.

TV

78.

Tham d tr chi trn-tm giai
on s khi : Ly khn che mt
v ct khn, hay l c thi
nghing mnh v pht m u, . T
ra thch th hn h.

NN

79.

Tr chi ling vt ra xa.

XH

80.

Tr chi ly hai vt g vo
nhau lm nn ting ng. Ly
chi g vo thnh ging.

XH


9 thng

81.

Tr em ng thng, vn vo thnh
ging hay l chn bn.

TV

Ngi thng khng cn im ta v
82.

a tay ct chic khn che u,
mt; khng t nghing.

TV

83.

Cm quai nng ci tch ln v tay
kia vi ly khi vung ct giu
di.

PG

84.

a hai ngn tay ci v tr cm
kp ly ht u.

PG

85.

Rt chic dy ly ci vng.

PG

86.

Rung chung.

PG


Cu hi :
87.

c nng hai bn hng, di
nch tr em c c ng i ti.
(Trnh y hoc t nghing ti
trc).

TV

Pht m mt t t nh Ba, M...
88.

(c ngha; thay v nhng vn
B, Ba, a).

NN

89.

C phn ng r rt trc mt s
t quen thuc: tn mnh, n, chi,
cho ...

XH

90.

Bt chc mt vi c iu cho
hi, cm n...

XH

10 thng

91.

ng thng vn vo thnh ging
hoc gh. Khi a cho tr em mt
mn chi, n dm chn ti ch.
Cha th va di ng chn tay
cng mt lt.

TV

Nh tm li mt tr chi (chung,
banh) c giu di khn.

tr em bt u chi vi vt n
92.

thch (chung chng hn)

chng ta ly i v giu di tm
khn trc mt n.

nh lc hng bng cch lm mt
ci g khc trong vi giy.

sau quan st xem tr em c t
ng tr li tm chi. Nu
khng ta hi : Chung u?.

PG

93.

Sau khi c ch dn bng cch
chng minh phi lm g.

Tr em cm ly khi vung b vo
tch,

Gi khi vung trong tay khng
th ra,

ly khi vung ra khi tch.

PG

Ly ngn tay tm ht u trong
ci ve, bng cch ng pha ngoi
94.

ve.

a ra cho tr em thy ht u v
ci ve.

B ht u vo trong ve v rung
qua rung li.

Tr em c th tnh c lm ri ht
u ra ngoi nhng khng bit tm
cch ly ra.

PG

95.

Ly hnh trn ra khi tm g nh.

Tm g c t giy nh my c
khot sn 3 hnh trn tam gic
gia v vung.

Bt u a tm g cho tr em
chi, quan st, sau a thm
hnh trn.

Ly tm g trc mt tr em,
c hnh trn v pha tay mt.
PG

Chng ta gi k tm g pha tri.

Tr em ly hnh trn ra. V chng
ta ghi li cch ly ra ca n.

96.

Tm qu chung

Tr em c th chi, rung tr qua
tr li v a hai ngn ta cm kp
qu chung.

PG


Cu hi :
97.

T mnh ng dy khng vn tay
vo vt bn cnh.

TV

98.

C th lp li nhng m thanh
nghe :

Mt vi t quen.

Ting ho, ting mo ku, ch sa
mo, vu vu...

NN

Hiu lnh cm, v ngng lm khi
99.

c lnh

Hiu t khng

Ngng lm chnh lc c lnh
nhng sau li khi s (ko
tc, cn, nhai o...)

XH

100.

a hai tay cm ly, tch ung
(khng cn lim ming cc).

XH

12 thng

101.

Tr em bc i mt vi bc, c
ngi cm tay mt bn.

TV

102.
Cm ly khi vung th 3 khi
trn tay c 2 khi.

Nu tr em c chi m khng
cm, y gh tr em ngi xa bn,
khng cn ch chi. By gi
chng ta a khi vung th 3 PG
cho tr em v quan st cch thc
n nhn ly khi ny :

2 khi trong mt tay.

m c 3 vo mnh.

B khi th 3 vo ming.


103.

Tr em th ri khi vung xung
y tch.

PG

104.

Bt chc ly mung g vo hai
bn ci tch.

t trc mt tr em ci tch v
ci mung, quan st n t mnh
lm c g.

Chng minh cch lm cho tr em
thy.

Quan st : ch cn cm mung b
vo trong tch v gy mt ting
ng.
PG


105.

Tr em ly hnh trn lp vo ch
trng trn tm g, sau khi thy
ngi ln ch by.

PG

106.

Bt u v nguch ngoc, lm
theo ngi ln.

Giao cho tr em mt tm giy c
giy nh my, c cy vit ch
mu loi ln.

Xem tr em lm g.

Nu cm bt ch sai, chng ta
sa li.

Nu tr em cha bit lm g,
chng ta chng minh hoc trn
cng mt t giy hay l trn mt
t giy khc.

Ch cn tr em li mt vi nt
trn giy l .
PG



Cu hi :
107.

th ng, c th ci xung
lm ln mt chi.

TV

108.

C th ni t 3 t tr ln c
ngha.

NN

109.

Giao li, b xung, trao cho khi
c ngi bo bng li hay iu
b.

XH

110.

Lp li mt iu b (nhn mt,
h ming, lic...) lm cho k
khc ci.

XH

15 thng

111.

Bc i mt mnh.

TV

B chng hai khi vung ln
112.

nhau lm mt lu thp.

PG

113.

Ly nhiu khi vung b y tch
(t mnh hay l do ngi ln
bo).

PG

114.

Ly ht u b vo ve chai.

PG

115.

Bo tr em, khng dng c iu:
Ly hnh trn b vo l trng

Khng d dm : 15 thng.

Cn d dm : xem 12 thng.

PG

116.

T mnh v nguch ngoc

Khng cn chng minh.

Ch khuyn khch : Vit i, vit
cho m xem.

PG


Cu hi :
117. B bn chn leo ln thang lu. TV

118.

Ni 5 ting.

NN

119.

Ly tay ch iu mong mun.

XH

120.

T mnh cm cc ung, khng ai
gip .

XH

18 thng

121.

a chn y tri banh.

TV

122.

Xy lu thp vi 3 khi vung.

PG

123.

Lt nhng trang sch.

PG

124.

Ly ht u ra khi ve chai.

PG

125.

Bit b hnh trn vo l trng khi
tm g c lt qua pha bn kia.

PG

126.
Bit gi tn hay l ch ng hai
hnh nh.
NN


Cu hi :
127.

Bc ln thang lu, cm tay
ngi ln.

TV

128.

Ni c 8 t.

NN

129.

Dng mung n.

XH

130.

Bit gi m hoc ai khc i
tiu tin hay l lm du hiu.
Hay l bit i tiu tin ng ch.

XH

21 thng.

131.

Bit a chn mnh tri banh;
sau khi thy ngi ln lm.

TV

132.

Thp lu 5 khi vung.

PG

133.
Rp nhng hnh khi vo nhau
lm chic xe la hay l g khc.
PG

134.

Thi hnh ng 3 mnh lnh vi 3
khi vung 3 cch khc nhau.

ci ny trn bn.

ci ny trn gh.

a ci ny cho m con.

XH

135.

B hnh vung vo l trng ca
tm g.

PG

136.

Ch ng 5 phn ca thn th
trn mt tm nh con bp b.

Ch cho... tc u ?

ming... ?.

NN


Cu hi :
137.

i xung thang lu, cm tay
ngi ln.

TV

138.

t cu c 2 t.

NN

139.

Xin (m) cho n ung.

NN

140.

Bt chc vi c iu n gin
ca ngi ln :

Lau bn gh.

Ht thuc...

XH

24 thng

141.

a chn mnh tri banh, khi
c ngi bo.

TV

142.

Lu thp 6 khi vung.

PG

143.

Xp i t giy sau khi ngi
ln chng minh :

Lm nh m ....

PG

144.
V, gch 1 ng ging nh
PG

ngi ln lm.


145.

t ng 3 hnh vo 3 ch ca
mnh trn tm g.

PG

146.

Gi tn hoc ch ng 4 hnh
nh.

NN


Cu hi :
147.

i ln i xung thang lu 1 mnh.

TV

148.

t cu c nhiu t.

NN

149.

Bit gi ng tn mnh.

NN

150.

Bit gip m, ct son c.

XH

30 thng

151.

ng thng trn 1 chn.

TV

152. Lu thp 8 khi vung. PG

153.

Lm chic cu vi 3 khi vung.

PG

154.

Bt chc gch thng ng v
gch ngang.

PG

155.

t ng 3 hnh trn, vung, tam
gic khi tm g c tr ngc
qua pha bn kia.

PG

156.

Gi tn hoc ch ng 7 hnh
nh.

NN


Cu hi :
157.

em ti mt ly nc y hay
mt vt d b.

TV

158.

Dng ting con, tao, em
ch chnh mnh thay v tn
hoc b.

NN

159.

Bit mang tt hoc dp ng mt
tri.

XH

160.

Khng i dm ban m.

XH


4. Th thc x dng v cch chm im
y l mt loi trc nghim nhm gip
chng ta pht hin cp pht trin ca tr
em trong bn lnh vc chnh yu :
T th v vn ng (TV).
Phi hp cc gic quan (PG).
Ngn ng (NN).
Tip xc x hi (XH).
khi u trc nghim, chng ta cn
bit r tui thc s tnh theo ngy, thng.
V d : tr em 8 thng 9 ngy.
Lc by gi chng ta x dng nhng cu
hi thuc la tui 8 thng.
Hai trng hp s xy ra:
Trng hp 1 : Kt qu t c =
100%.
Chng ta tip tc i ln tui 9 thng, 10
thng,... cho n khi t kt qu 0%. Lc
by gi chng ta dng li.
Trng hp 2 : Kt qu t c <
100%.
Chng ta i ln 2 thng, xem th kt qu
trt xung 0% tui no.
Chng ta i xung cho n lc t kt
qu 100%.
Cch thc chm im : Chng ta ch
chm im dng, khi cu tr li t tiu
chun.
Trng hp 1 : B m hay mt ngi
khc c th tr li 4 cu hi thuc tng la
tui.
1 thng-10 thng : mi cu t tiu
chun : 1 im = tng ng 3 ngy.
Thng 12-14 : mi cu (+) = Tng
ng 6 ngy.
Thng 15-24 : mi cu tng ng 9
ngy.
Thng 30 : mi cu tng ng 18
ngy.
Trng hp 2 : Khng c b m hoc
ai khc c th tr li cc cu hi :
Mi thng ch c 6 im :
1 - 10 thng : 1 cu = 5 ngy.
- 12 thng : 1 cu = 10 ngy.
15 - 24 thng : 1 cu = 15 ngy.
- 30 thng : 1 cu = 30 ngy (1 thng).

T 1 10 thng :

1 cu = 1 im (3


hoc 5
ngy)

T 12 thng

1 cu = 2 im (6
ngy)

T 15 - 24 thng

1 cu = 3 im (9
ngy)

T 30 thng

1 cu = 6 im (18
ngy)

ng.

10
ng

15
ng


30
ng

5. Bn kt qu


Ch thch :

: im
th : thng
ng : ngy
TV : T th v vn ng
PG : Phi hp cc gic quan
NN : Ngn ng
XH : X hi








d


th


ng


d


th


1





7


9




2





14


10




3





21


11


3


4


1





12




5



7

13

TV


6





14


14


4


7





21


15




8


2





16




























1





15


10




2


1





11


4


3





15


12




4


2





13




5





10


14


5


6





20


15




7

3



16

PG

8





7


17




9





14


18


6





NN















1


1





5


5


2


2





6


6


3


3





7


7


4


4





8


8




















1





10


7




2





20


8




3

1



9

3


XH

4





10


10



5





20


11


4


6


2





12




6. Cch tnh tui thc s vi ngy thng
ngy lm trc nghim (tr) ngy sinh
03 - 01 - 1994
15 - 07 - 1993
1994 - 1 = 1993
1 nm = 12 thng
1 nm = 11 + 30 ngy
(30+3) - (01+11) - 1993
(33 - 12 - 1993) = ngy trc nghim
(15 - 07- 1993) = ngy sinh
Kt qu : 18 ngy, 5 thng, 0 nm =
78 ng.
7. Cch tnh thng s pht trin v mt
vi kt qu hng dn
IQ = Tui thng minh (tnh theo trc
nghim) x 100
Tui thc s (tnh n ngy lm
trc nghim)
mi thng = 30 ngy
Trn 70-90 Tr thng minh
bnh thng
Di 70 : Chm pht trin.
50-70 : Chm pht trin loi nh.
30-50 : loi va.
Di 25 : loi nng.
Di tui thc s 7 nm, chng ta nn
d dt v kt qu. ng qu khng quyt !
Kt qu ch c gi tr hng dn cch thc
gio dc v dy d ca chng ta.
Trng hp Trc nghim khng c cu
hi, chng ta tnh thng ra ngy. Sau
i ra thng (30 ngy = 1 thng). T ngy
thng, chng ta tm ra im tng ng
ca trc nghim trn bn kt qu.
Chng ta cng c th i chiu bn kt
qu : TV, PG, NN v XH, bit r : th
thc pht trin ca tr em c ng u hay
l bin dng tu a ht.
*
* *

Chng 2.4

KT LUN : Pht hin.

Pht hin l g ?
Chng ta pht hin ci g ?
Trong quan im c in, pht hin l
o lng thng s tr tu.
Tui Thng
minh
I.Q = ----------------------
-- x 100
Tui thc s
V t thng s tr tu, xc nh mc
chm pht trin.
Trong quan im tin b ngy nay, pht
hin bao gm nhiu ng tc b tc cho
nhau :
Th nht l xc nh tnh trng hin ti.
Th hai l xc nh tnh trng mong
mun.
Th ba l xc nh v lit k tt c
nhng vn ling ti nguyn c sn. Cho
d chm pht trin hay gp trc tr n
no chng na, tr em vn cn gi li mt
s nng ng, chng ta cn khm ph v
khai thc.
Th bn, v nhiu l do khc nhau, tu
trng hp, mi tr em c nguy c tr
thnh chm pht trin ang gp nhng kh
khn trm trng trong vn hc tp v
pht trin. Nhng phng php trc
nghim m ti trnh by trn y gip
chng ta pht hin v lit k mt cch y
nhng kh khn y.
Kh khn loi 1 c ghi nhn trong
vn tip thu nhng tin tc hay l nhng
kch thch bn ngoi :
Tr em sinh ra vi mt h thn kinh qu
nhy bn, cho nn d b trn ngp bi bao
nhiu kch thch bn ngoi t nhp.
Cng v qu bn nhy, cho nn ngng
kh au d b tn cng v to cng thng.
Thm vo , c nhng khuyt im
trong kh nng t bo v. Ni cch khc v
thiu kh nng rt lui, quen nhm, ng kn
ca gic quan, cho nn nhng tr em qu
bn nhy ny gp nhng chng ngi
ln lao trong vn hc tp, t nhng giy
pht u tin ca cuc sng.
Kh khn loi 2 c ghi nhn trong
vn bin ch, bin ho cc tin tc
c thu nhn : y l giai on t chc,
lin kt, phi hp, to ngha. Nhng tr
em qu b ng hoc qu hiu ng
ang c nhng kh khn loi ny. Bao
nhiu kin thc thu lm ch l mt ng
gch ln xn. Vt t c y . Nhng
tr em khng c kh nng xy ln mt cn
nh, v khng bit cch s dng v t chc
vt t c sn.
Kh khn loi 3 c ghi nhn trong
vn vn dng v s dng cho cuc sng
nhng g mnh tip thu.
y l nhng kh khn ca nhng tr em
thiu kh nng tip xc v trao i.
Th nm (trong vn pht trin) l o
lng khong cch gia hai tnh trng hin
ti v mong mun, xc nh r rt phi
bt u u, ci g l quan trng nht, u
tin mt l g... bc nhp cu ni kt hai
bn.
S sau y tm lc tt c ngha
ca cng vic pht hin :
3
im tch cc
(cn pht huy)





1 2
Khi im im
mun n
(im hin ti) (cn
thnh tu)

4
im b ng
(cn ho gii)

Can thip, nh chng ta s thy, l xy
dng nhp cu ni kt y; tr em t t
b tc nhng g ang thiu vng mt cch
c bn v trm trng trong tin trnh pht
trin v tng trng ca mnh. Tr em c
th c chng ta so snh nh mt ht
ging. Bnh thng, ht ging y t m
chi ny lc theo chu k ca ngy thng,
min l nhng iu kin c mt trong
mi trng chung quanh. i vi nhng
ht mm c nguy c, nhng iu kin bnh
thng, t nhin, khng cn l iu kin
y . tr em c nguy c vn duy tr
v tip tc tin trnh pht trin, ngi ln
bt u t b m phi kin dng mt mi
trng mi, theo kch thc ca a con.
Mi trng mi y bao gm :
Nhng hnh vi v tc phong mi,
nhng tnh cm nng ng
mt li nhn hay l mt bn tch
cc v a con.
Ni tm li, tr em thay i trong
nhng iu kin hc tp ca n. Cho nn
chng ta phi bt u thay i no trng,
tm tng. Thay i bn ni tm. Thay
i kh nng nhn, kh nng nghe, kh nng
tip xc. Ch vi cch lm y, chng ta
mi c kh nng gip tr em khc phc kp
thi tnh trng nguy c ca mnh. Nu mai
ngy tnh trng chm pht trin tr nn r
rng, a tr chm pht trin vn c c
x nh t u : l mt con ngi c kh
nng v quyn li hc tp. Chm pht
trin trong quan im y l mt c im
c bit thuc chn tng hoc cn cc
ca a b. Ch khng phi l vt thng
rm mu v phng cu cha hoc iu
tr !
PHN 3

VN CAN THIP
V PHNG
(XT V PHA A
CON)


CHNG 3.1

TH NGHIM NT MT V
HN

Th nghim ny do Bnh vin Nhi ng
Boston, M, thc hin, di s iu
khin ca Bc s v gio s T.B.
Brazelton.
N bao gm nhng giai on c bn sau
y :
Giai on 1 :
Tr em ang trong tnh trng tnh thc
bnh lng v ang c nhiu iu kin thun
li trong a ht sc khe.
Tr em c t ngi trn mt gh da,
trc mt ci bn nh, chung quanh c
nhng tm mn treo gii hn khng gian
v nhng kch thch t ngoi.
B m ca a con c yu cu i vo
phng v chi a vi con mnh trong
vng ba, bn pht ng h. B c th lm
nhng g b bit v quen lm hng ngy
vi a con, tr phi hnh ng bng con
ra khi gh da.
Giai on 2 : B m i ra khi phng v
i ngoi trong vng 1 pht.
Giai on 3 : chng ta yu cu b m
tr li vi a con trong vng 3 hoc 4
pht. Nhng ln ny, theo li ch dn v
c chun b trc, b m phi t ra
mt b mt v cm, v hn, bt ng,
khng bc l ra ngoi tnh cm ca
mnh. Thm vo , tuyt i v dt
khot, b khng tr li, khng phn ng,
mc d a con lm bt c iu g gy
ch hay l thi thc b c phn ng.
Kt qu : th nghim ny c thc
hin vi nhiu loi tr em khc nhau, trong
thi hn 10 nm.
Sau y l nhng kt qu c ghi nhn
:
giai on 2, thng thng tr em mt
mnh vui a, nhn ngm hoc ma ng
hai tay ca mnh.
giai on 3, sau khi b m bc vo
v ngi trc mt con,
a) a b ngc mt nhn, tm cch tip
xc v trao i bng lic nhn,
b) Trc b mt v hn ca b m, a
con nt mt nghim ngh, nhn ni khc,
20 giy.
c) a con tr li nhn m v ton thn
c vn dng hng v b m.
d) Vn khng thu t kt qu g, a
con ci u ngonh mt, nhn hai bn tay
v chi vi chng trong vng 10 giy.
e) Tr li nhn m thm d,
f) B m vn gi nt mt v cm, cho
nn a con nhn ln khng v ngp, hai
tay chng cht v li ko nhau.
V c nh vy tr em tr nn cng
thng, ma ng chn tay, mt my nhn
nh. Thnh thong nghing nhn b m
20 giy kho st c g thay i.
giai on cui cng, sau 3 pht ng
h, a b tr nn khp kn, thn hnh co
qup. u lc qua lc li v ci xung.
Tr em a tay vo ming b mt v
khng cn nhn m mnh.
Khi 3 pht qua, b m ng ln i ra
khi phng. a con ch nhn nghing v
pha b m vi t th khp kn ca ton
thn cng nh nt mt nghim ngh khng
thay i.

ngha ca th nghim :
Nhiu ln a con tm cch gy ch
v i ch phn ng ca b m.
Sau nhiu ln khng t kt qu mong
mun, a con tr nn bun chn mt mi,
cng thng v co rt ton thn, khp kn
gic quan v khng cn lu tm n b
m.
Thi tht vng v bt lc trong vn
thu ht b m cng nh cm tng b b
ri ca a con cho ta thy r rng :
a con cn m tip xc v m bc qua
tt c nhng phn ng ca b. Khi nhn m,
n i ch d liu mt cch t nhin v
cn thit, c h mt qui lut : m s nhn
mnh p tr.
i ch c bn ca n khng c p
ng. Cho nn phn ng t v ca n l t
khp mnh, ng kn mi cnh ca tip
xc, khc t ci nhu cu Nhn m v
c m nhn. Nu nhu cu y khng b
khc t bng cch tng xut ra ngoi,
a con s qu kh au v khng th sng
cn. Tng xut v khc t tuyt i nhu
cu tip xc, trao i l mt phn ng
nhm bo v s sng cn v mt c th v
vt l.
Trn bnh din tr nng, tc phong lnh
lng, v cm ca b m s l yu t lm
tn thng nng n n kh nng c
bn nht ca nng ng khm ph, tm
hiu trong cuc sng. Nu khng c mt
trt t ti thiu, mt qui lut t nhin trong
cuc sng, chng ta s da vo ch no
suy lun, tin liu, khm ph ngha, pht
huy v bi dng tr thng minh ?
nh lut phi c hiu l nhng quan
h thng hng gia hai yu t hoc hai s
kin.
Tc phong v hnh ng ca ngi ln
trong lnh vc gio dc, nhiu lc thiu
tnh qui lut. Chng ta tht thng, bc
ng, khng hp l... Cho nn tr em
khng th no hiu chng ta.
Nhng tr em mc hi chng thiu tnh
thng ca R. Spitz u tr nn chm
pht trin l v nhng l do va c kho
st.

*
* *
CHNG 3.2

KH NNG TIP XC V TRAO
I CA NGI M
sng cn v pht huy nhng kh nng
tr tu ca mnh, a b cn s tip xc,
trao i ca ngi m. Th nghim trn
y mt phn no chng minh iu y.
Ngy nay, hnh nh khng cn ai ph nhn
hoc nghi k v nhng nhn xt y. Tuy
nhin, tip xc l g? Nhng yu t c bn
no to nn cht lng trong vn tip
xc. c th tip xc mt cch hu hiu,
ngi m phi lm nhng g ?
Thng thng, mi ln tip xc vi a
con, b m i qua nhng giai on sau
y:
Giai on mt : B m nhn v quan st
: c gng ghi nhn tt c nhng g xy ra
ni a con ca mnh : lic nhn, iu b,
th thc vn ng, cch pht m.
Giai on ny cn c gi l Hin
din tch cc : a con l trng tm ca
b.
Giai on hai : Trong lc quan st,
chnh lic nhn ca a con s to iu
kin gip b nh gi tnh hnh :
a con ang trong tnh trng tnh
thc bnh lng.
y l thi c thun li, b tip
cn a con, kch thch con.
Kch thch c ngha l nhn, nghe v
ng chm, mm ci, vui a, bng b,
tr chuyn, h tm, do chi... u thuc
a ht kch thch.
Chnh lic nhn ca a con v th
thc p ng ca n s l hai tn hiu c
bn b quyt nh chn la mt trong
ba hng sau y :
* Ngng li.
* Tip xc.
* Thay i s lng hoc lnh vc kch
thch.
Khi a con ngonh mt nhn ni khc
l chnh lc n mun rt lui.
Giai on 3 : B m rt lui, lm mt
cng vic khc, cho a con ngh ngi,
hay l lm mt iu ty thch, khng c
s can thip hoc tham d tch cc ca
b. Lm nh vy l tn trng quyn ch
ng ca a con. ng thi b to iu
kin thun li a con tr nn t lp
dn dn trong cuc sng.
Mt i khi, b m c tnh ko di thi
gian kch thch, chun b a con sn
sng chu ng nhng trc tr v kh khn
trong cuc sng sau ny. Tuy nhin, thm
ch lm nh vy, b vn thc tnh v sng
sut, khng bao gi vt ngng kh au,
bng cch p t v thc p a con lm
nhng iu qu sc chu ng ca n.
Nhng khc la bng n ca a con l
du hiu r rng cho ta thy : a con
ang phn i v khng c. ng thi, b
m cng c quyn phn i v khng c,
khi chnh a con to cho b nhng iu
qu sc chu ng.
c th thc thi nhng cng vic
trong ba giai on trn y, b m phi c
mt ni tm bnh thn thoi mi. V thi
c bn ca b l sn sng thch ng vi
mi hon cnh, sn sng n nhn v tip
thu nhng g a con mun nhn gi.
Trong thc t hng ngy, v bn rn lm
n cng nh v nhng ni nim c khot
tm t, b m lm t lit nhng kh
nng t nhin v bnh thng ca mnh.
Cho nn a con khng c nhng iu kin
thun li pht huy kh nng hc tp ca
mnh.
Ni tm li, tr li cu hi :"ngi
m phi lm nhng g khi tip xc vi a
con", E. Tronich lit k nhng kh nng
sau y :
1/ Quan st, nht l lic nhn ca a
con.
2/ Kch thch gy hng th.
3/ Sn sng tham d.
4/ Vui a.
5/ Tr chuyn.
6/ Rt lui.
7/ Khng c.
Trong tt c nhng ng tc y, mt
ng b m ng vai tr ch ng. Nhng
ng thi, b m to mi iu kin a
con cng ngy cng tr nn ch ng theo
mc pht trin ca mnh. Tm l ngy
nay s dng hnh nh v khc m t
nhng tin trnh tip xc v trao i gia
hai m con. Khng ai hon ton ch ng
v hon ton b ng. Lun phin nhau, hai
ngi trao qua v nhn li, cng nhau sng
to mt v iu tnh yu v cng nhau i
ti trn con ng hiu bit v cm thng.
*
* *

CHNG 3.3

NHU CU TIP XC NI A
TR S SINH

Cho n by gi, ti nhiu ln lp i
lp li mt phng trnh c bn biu th
nhng tng quan nhn qu hai chiu qua
li gia hai loi s kin.
Chnh v vy, khi mt tr em c nguy
c chm pht trin, iu tin quyt chng
ta cn phi lm l tip xc trao i vi n
v to mi iu kin thun li n tip
xc v trao i vi chng ta.
Cho d b chn thng no b n
no, cho d triu chng khuyt tt r
rng hin nhin lc mi sinh ra, tr em y
vn cn c kh nng tip xc. Thm ch tr
em mc hi chng t k cng cn gi li
kh nng tip xc v trao i ca mnh
trong mt vi a ht, c bit trong lnh
vc xc gic. Ni cch chung, bao lu tr
em cn hi th, qu tim cn nh nhp, tay
chn cn my ng, chng ta cn c th
khai thc nhng vn ling cn li tip
xc vi n v gip n tip xc vi chng
ta.
Mc ch v yu cu ca cng vic tip
xc bao gm nhiu cp khc nhau:
Cp 1 : hc tp iu ch v iu
hp tt c nhng kch thch bn ngoi v
bn trong.
Cp ny bt u lc a tr va sinh
ra v thng thng ko di sut hai tun l
u tin ca cuc sng, t 10 n 15 ngy.
Sau hai tun, mt a tr bnh thng
lnh mnh, qua vic chm sc m bc
ca b m, s bc l mt cch r rt nhng
kh nng sau y :
a . Kh nng tip thu nhng kch thch
bn ngoi nh m thanh, ging ni, lic
nhn, va chm...
b. Khng nhng ch tip thu hoc n
nhn mt cch th ng, tr em c kh
nng iu ch, kim sot nhng kch thch
y v mt s lng, v mt thi gian v v
mt ngng ca nhng kch thch t
ngoi y.
Khi s lng qu dn dp, khi ngng
gia tng st k mc chu ng, hay l
khi thi gian kch thch qu ko di, tr em
s c kh nng t bo v mnh bng hai
phn ng :
Phn ng rt lui, ngonh mt khng
nhn, ng khp nhng cnh ca gic quan.
Phn ng quen nhm : v lp i lp li,
ngng kch thch trc y c hiu
nng gy nn phn ng, by gi mt ht
hiu nng y. c th to nn phn ng
mi, kch thch phi gia tng ngng
hay l thay i th loi.
c . Ngng kch thch, nh chng ta
va nhn thy, khng phi lun lun c
nh, nhng thay i ty tnh trng thc.
Kh nng tip thu t mc ti a v tt
ho khi tr em vo tnh trng tnh thc
bnh lng. Tuy nhin, v nhu cu tm sinh
l, sau 10 ngy hoc hai tun, c cu t
chc cuc sng thnh chu k (bao gm 6
giai on thc) dn dn tr nn r rt v
n c. Kh nng t chc cc tnh trng
thc nh vy cho ta thy tr em khng
nhng iu ch nhng kch thch t mi
trng bn ngoi. N cn c kh nng iu
hp nhng kch thch do cc nhu cu ca
cc c quan v b phn trong c th nh
h thn kinh, b phn tiu ha, cc c quan
bi tit, nhu cu gic ng, bi dng, vn
ng...
d. Trong lnh vc vn ng v phn x,
kh nng t iu ha, iu ch ny c
th hin r rt khi tr em nh hon nhng
vn ng t nhin hay l nhng phn x,
c th tp trung ch vo mt i
tng. Thiu kh nng ny, tr em s vo
tnh trng tn lon, b li cun bng nhiu
ngun lc khc bit nhau v mu thun vi
nhau. lm cng vic tp trung ch
nh vy, tr em phi bit 2 iu : chn la
mt i tng thng thng do nhu cu v
s thch, ng thi loi thi nhng i
tng ph thuc khng cn thit trong tnh
trng hin ti. Tnh trng bt c hai tay
nh chng ta c th ghi nhn ni nhng tr
em lng xng, hiu ng, l mt tr ngi
rt ln, rt kh khc phc trong a ht hc
tp.
Ni tm li, nh hon, chn la, loi
thi l ba b mt khc nhau ca mt kh
nng duy nht l Tp trung ch .
Khi kho st nhng kh nng iu ch
iu hp nh vy, c ngi trong chng ta
c th lm tng rng : nhng kh nng y
t nhin xut hin dn dn, khi a con
cng ngy cng ln khn. Ngi m ch
cn c mt cho n, ru ng v chm lo
vn v sinh bi tit.
c nhng kh nng trn y, a tr
cn ngi m cung ng cho n mt ca n
y cht lng khc trong a ht tip xc
v trao i.
Trc khi tr em c kh nng t mnh
iu ch v iu hp, chnh ngi m l
nguyn l iu ch t ngoi cuc sng ca
a con. Phn v v vai tr nui dy
con trong giai on ny ch yu l : Tr
thnh i tng ch v i tng hc
tp ca a con. B m l bi hc u i
ca a con. Nu c g trc tr xy ra
trong bi hc u tin ny, a tr s gp
nhiu kh khn, mt cn bn trong tt c
cc cng cuc hc tp ca mnh sau ny.
D. Winnicott, mt bc s tm thn
chuyn trch v tr em, phn bit ba
chc nng ca ngi m, trong vn nui
dy con ci.
a/ Phn v th nht l bng b, m
bc. y l th thc tip xc bng tay
chn, xc th. L s gp g gia hai ln
da, hai loi ngn ng cm nn. Qua loi
ngn ng ny, a con bt u cm thy
: tay chn, ln da th tht ca m, bu sa
m mang ti, nhit ca n hn... tt c
nhng yu t y to nn mt mi trng
m i, m p, an ton, hay l nhng va
chm gy bc bi, kh au...
b/ Phn v th hai l c x i i,
c th hin mt cch c bit trong
li nhn v trong li ni. Bc s F. Dolto
yu cu b m v nhng ai chm lo tr
em hy bit nhn con, hy bit thoa bp
vut ve con. c bit hn ht, l bit
chuyn tr vi con, ni cho n bit mnh l
ai, mnh lm g, mnh ang c nhng tm
trng bun phin, kh au no, mnh ang
i ch mong mun nhng g. Lm nh
vy l i x vi con nh mt ch th, mt
con ngi c quyn li hiu bit v tt c
nhng vn c lin h n bn thn v
cuc sng. Khng c mt vn no c
quyt nh m trc a con khng
c tham kho v thng bo.
Nhiu ngi trong chng ta c l s
ngh tng rng : nhng iu ti va mi
cp, c v l tng vin m, khng
thc t, khng th thc hin. Hy ngh n
20 nm v sau. Chnh nhng a con ny
s ci chng hi v. Chng n s c x
th no ngi bn i ca n. Hy ngh
n 40 nm v sau. a s nhng tr em
sinh ra hm nay s l nhng lnh t trong
nhiu a ht khc nhau, trn t nc
chng ta. Chng n s c x th no vi
ngi ng bo, ng loi? Chng ta
khng th gt hi nhng iu chng ta
khng bao gi gieo vi trong mnh t i
sng ca con ci chng ta. C trng mi
c n. ngha ca lun hi phi c hiu
nh vy.
c/ Phn v th ba l dn cho con n
nhng ca n c cht lng, c trong hai
lnh vc vt cht v tinh thn. Chng ta
thng ln ting t co gii tr : cao bi,
du ng, trc tng, x ke, ma ty v nhng
nm gn y, nn sia! Nhng ai dn
cho gii tr nhng mn n b u c y?
Bao lu mi ngi trong chng ta khng
can trng m nhim trch v ca mnh
v ch h ho nhn chung quanh, t co k
khc, chng ta khng th chuyn bin tnh
trng nguy ngp trn ton th gii ngy
hm nay! m nhn trch v l chp nhn
mnh c mt trong mi hang hm ca chn
kh au! Chnh chng ta i hoang t
nht trong tm tng. Cho nn chng ta
mang v mm mng kh au cho n em
v con chu.
m nhim trch v ngha th 2 l
lm mt ci g trong tm tay v phm vi
ca ta, thay v ngi ch ngi bn cnh
hay l than thn trch phn. Hy t ln
mt ngn n thay v ngi ch mt bp
la, mt rng n!
ng qu tn lon, ti ch gii hn
vn trong lnh vc quan h m con v
th thc kch thch, dy d. Kch thch l
t ng tm l chuyn mn. Dy d l t
ng bnh dn, thng dng. C hai cng c
mt ngha ging nhau l dn cho con n
nhng ca n c cht lng trong lnh vc
hc tp, tr nng. Ni cch khc, b m l
ca n u tin ca a con, trong a ht
pht trin.
D. N. Stern phn bit nhng loi kch
thch sau y :
Loi th 1 : Kch thch ng tiu chun
ca a con cn c gi l thch ng.
Tiu chun th 1 l ngng s khi :
tr em c phn ng, kch thch phi
vt qu ngng s khi.
Tiu chun 2 l ngng kh au cn
gi l ngng chu ng.
Khi kch thch bt u tip cn vng kh
au, tr em s t ng rt lui. Nu ngi
m vn tip tc gia tng ngng kch
thch, tr em s phn khng tch cc : khc
la m , b i, tr nn lng xng, hiu
ng, quy ph.
Tiu chun 3 : Thi gian kch thch.
Nu ngi m qu ko di thi gian dy
d v kch thch, a con s bc l nhng
phn ng quen nhm, mt mi, ngp, ng
gc, l ng.
Tiu chun 4 : S lng kch thch khc
loi.
Ty c tnh, nhiu tr em khng c kh
nng chu ng hai hoc ba loi kch thch
cng mt lc. l hin tng cng
hng ca cc kch thch. Cho nn tr em
c nhng phn ng rt lui hoc nhng phn
ng phn khng tch cc ging nh khi mt
loi kch thch vt ngng kh au.
Tiu chun 5 : l tnh trng thc tnh.
Chng ta c th kch thch tr em khi
chng n trong nhng tnh trng loi 3 :
chuyn tip, loi 4 : tnh thc hot bt,
loi 5: tnh thc no ng.
Tri li, nu chng ta vn tip tc kch
thch, khi tr em ngng kh au,
chng ta s lin kt dn dn hai hin tng
hc tp v kh au. Cho nn kt qu cui
cng l tr em khc t hc tp trnh
kh au. a s nhng tr em tr thnh b
ng l v l do ch yu ny.
vo tnh trng th 6 (khc la m ),
tr em ch chp nhn nhng loi kch thch
gy nn thch th hay l c nh hng th
gin.
Chnh v l do ny, chng ta cn s
dng nhng loi kch thch ny, khc
phc nhng vn khng hc tp v kh
hc tp ca tr em.
Loi kch thch th 2 : Kch thch qu
ng, thi qu
Khi kch thch tip cn vng ngng
kh au, nh chng ta thy, tr em c
hai phn ng :
Trnh n, rt lui, ngonh mt.
Quen nhm, ng kn ca gic quan.
Trn mt thc tnh, chng ta c th quan
st hai tnh trng thc ca a con :
Tnh trng 3 : na tnh na thc (ng
gc)
Tnh trng 5 : thc tnh no ng (lng
xng ng ngi khng yn)
Trong mt tnh th nh vy, v pha b
m, chng ta cng c th bt gp ba phn
ng :
Mt l dng li, cho tr em rt lui,
bi dng v mt tm tr.
Hai l thay i hnh thc v th loi
kch thch, tr em bt u mt chu k
ch mi.
Ba l vn tip tc hnh nh khng c g
xy ra ni a con.
Lm nh vy l kch thch qu ng.
Sau khi a con c phn ng rt lui
hoc quen nhm, nu b m vn tip tc
nh c, l b thc y, cng p con lm
nhng iu vt qu sc chu ng ca
mnh. B l ngi to ra kh au cho con.
Cho nn, nh ta bit, phn ng ca
n l phn i kch lit, khc la m . Nu
tnh trng ny vn din i din li, v b
m khng rt ta kinh nghim, thay i
phng thc hnh ng, chng ta s chng
kin nhng h qu nghim trng trong tc
phong ca a con :
H qu 1 : l tc phong chng i lin
tc, phn khng c h thng.
a con ph nhn tt c nhng g pht
xut t ngi m. Trc kia, n ch c
phn ng rt lui, bo v s qun bnh ca
tm tr. By gi n khc t mi tip xc
trao i t pha ngi m.
H qu 2 : Mt l li khc t khc l
khc t chnh mnh. Khc t quyn li
ch ng ca mnh. Tr em tr nn hon
ton b ng, g , l thuc tuyt i vo
mi quyt nh ca b m : "m t u,
con ngi !".
Dn dn, tr em loi ny nh mt mi
kh nng tip xc, hc tp v quyt nh,
thm ch trong vn tiu tin, i tin...
tr em nh mt mi kh nng t iu
ch bn thn v cuc sng ca mnh.
H qu 3 : mt hnh nh mo m v
ngi khc trong mi kinh nghim tip
xc, trao i, hc tp.
Trn y chng ta kho st tng tn
tin trnh xut hin ca mt tc phong
chng i lin tc :
Giai on 1 : ngi m c tp qun v
khuynh hng kch thch a con mnh mt
cch qu ng.
Giai on 2 : kinh nghim tip xc vi
b m dn d mt ht tnh cht vui ti,
thu ht v hp dn. Cui cng n ng ha
vi kh au.
Giai on ba : sng cn, tr em
phi khc t kh au. Cho nn n cng
khc t mi tip xc trao i vi ngi
m. Phn ng khc t ny vi thi gian
s tr nn mt tp qun, mt tc phong. N
nhp tm. N tr thnh xng tht v hi
th hng ngy ca a con. Theo t ng
chuyn mn ca tm l pht trin v hc
tp, n c hi nhp v ni nhp vo
trong bn tm linh ca a con t ngy
thng u tin ca cuc sng.
Kinh nghim kh au khng phi ch
c hn ch trong quan h m con m
thi. Ngi m i din mi trng, i
din th gii bn ngoi.
Ngi m l mt con ngi, ngoi
mnh, khc bit vi mnh. Nhng kinh
nghim gia m v con s c a con
tng qut ha v p dng cho mi trng
hp ca cuc sng, vi tt c mi ngi.
Theo tin trin y, ngi khc, bt
k l ai trong gia nh cng nh ngoi x
hi, Thng cng vy, nu tht s Ngi
hin hu... ngi khc u l a ngc,
chn kh au. Cho nn, sut cuc i ti
trn chy. S c mt ca ngi khc trong
cuc i ch ngy ngy cng x rng vt
thng nhc nhi t bao gi!
May thay, trong thc t hng ngy,
khng phi ch c nhng kinh nghim kh
au. Nhng pht giy hnh phc sung
sng cng c xen k ng trng.
Bn cnh ngi m cn c ngi cha,
anh ch em, b ni, b ngoi, my c d...
khi bn ny cm si th bn kia nh
la. Bn ny l gai nhn, bn kia l a
hng. Cho nn rt cuc, cuc i vn ng
sng!
Nhiu khi, lc n nhn mt tr em mi
ti trong lp hc c bit, ti c cm
tng au bun l nhiu chng gai mc
ln qu ba bi v qu sm. Nhng ri,
nh mt ngi nng phu Vit Nam, sng
sm cm cuc ra ng... th no v ma
ti, cng c c sn, c khoai trong kho
lm.
N lc can thip v phng cng
sm cng tt ca chng ta l bt tay vo
vic t nhng ngy u tin, hn ch ti
a nhng kinh nghim to kh au, lm cn
tr bc ng hc tp ca tr em. t ai
c tnh to nn kh au cho ngi khc.
a s c tc phong nh vy v v minh,
thiu hiu bit. N lc ca chng ta l
gieo trng nhng ht ging hiu bit.
Loi kch thch th ba : kch thch thiu
thn, ngho nn, bt cp
Trn y ti c tnh nhn mnh
nhng yu t c bn :
a/ Kh nng hc tp c mt ni mi tr
em, mc d chng n gp nhiu loi kh
khn trc tr, trong nhng ngy u tin
ca cuc sng.
b/ Kinh nghim tip xc to ra kh au
trong nhng loi kch thch qu ng, thi
qu l nguyn t s mt ph hoi v lm t
lit mi kh nng v n lc hc tp ni tr
em.
c/ T chi tip xc, t chi hc tp v
t chi s c mt cng nh s can thip
ca ngi khc trong cuc i ca mnh l
ba yu t c nhng tng quan nhn qu
qua li gn cht v rng buc vi nhau.
Khi yu t ny c mt, hai yu t kia cng
s xut hin.
Trong phn ny ti mun tr li cng
mt phng trnh c bn y :
Tip xc <<==>> hc tp <<==>> s
c mt ca k khc
Nhng y trong vn kch thch bt
cp, ti kho st kha cnh nghch o : s
vng mt ca ngi khc cng to ra kh
au cho tr em, v gy nn nhng nh
hng trm trng trn vn hc tp v
tip xc ca chng n. Hn ai ht, Ren
Spitz quan st v nghin cu tc phong
ca nhng tr em phi nhp vin, sng
hon ton xa m trong thi gian qu 3 hoc
4 thng.
Chng n c trng nom mt cch rt
chu o v mt vt cht, bi dng, thuc
men.
Trong iu kin sinh hot ca bnh
vin, cc c y t thay phin nhau chm sc
cc tr em bnh nhn. V khng mt c
no c mt thng xuyn lin tc vi tr
em.
Nu cuc sng ny c ko di hn 3, 4
thng, tr em s mc hi chng Thiu
tnh thng cn c gi l hi chng
i Bnh vin : thn th gy guc, tuyt
thc, n ci tan bin, lic nhn lnh nht,
v cm.
Theo R. Spitz yu t quyt nh v s
sng cn ca mt em b s sinh, l s tip
xc tch cc gia em b v mt ngi
khc mt cch thng xuyn v lin tc.
Nu tnh trng thiu tip xc ny ko di
qu 3 thng, tr em s cht. Tm thn
chng s b ri lon trm trng, nu chng
n c cu sng.
Ngy nay t chc ca a s bnh vin
trn th gii u ci tin. Ngi m c
php thm nui a con nhp vin. Hn
na, trong cc bnh vin nhi ng, ngoi
cc c y t, cn c thm nhng b m nui,
nhng cn b nh tr, nhng gio vin mu
gio c mt v sinh hot, tip xc lin tc
vi cc tr em bnh nhn.
Tuy nhin, tnh trng kch thch bt
cp vn cn tn ng y, khi a con
sng mt mnh sut ngy vi b m suy
nhc, c nhiu vn kh au ang lm
t lit mi sinh lc ca b. B c mt bn
cnh con v mt xc th. Nhng b mt
ht kh nng hin din tch cc vi a
con mnh: nhn con, nghe con, ni vi
con, vui vi con.
Chng ta hy tr li th nghim nt mt
v hn c th qun trit mt phn no
bao nhiu tm trng ri lon ca a con,
trong hon cnh Thiu vng ngi khc
iu ch, iu ha bn thn .
Tr em s chn la mt trong nhng
phn ng sau y, khc phc tnh th:
Th nht l phn u ht mnh ,
nh thc b m tr v vi mnh. Sau ny
khi ln ln, nhng tr em loi ny ch bit
lo cho ngi nhng khng coi trng nhu
cu tnh cm ca mnh.
Th hai l trng thnh qu sm :
y l hin tng tri cy chn non
ca nhng tr em ra i, trc khi
c sng mt khong cuc i hnh
phc. Lu manh, trc li, lun lun c hu
th tp cu tm : l nhng yu t c
bn thng c mt trong i sng x hi
ca loi ngi ny.
Thc ra loi ngi ny cng ging loi
ngi s 1 l tnh cm b kh ho hoc b
ta.
Th ba l ng ha hon ton vi
ngi m : Trm mnh trong suy nhc.
Th bn l vn chuyn theo chu k
gia hai giai on : Hiu ng v suy
nhc. Loi ngi ny trong a ht tnh
cm khi th ln voi, khi th xung ch ty
vo nhng kch thch t bn ngoi, kh d
nh thc v h hi lm sng li nhng
ngy thng xa xa.
hiu r c ch phc hi v phc hot
qu kh chng ta cn ghi nhn nhng tin
trnh din bin nh sau :
Giai on 1 : Mt bin c xy ra trong
mi trng : V d ma h Si Gn sm
nng chiu ma.
Giai on 2 : Bin c n c y nhc
l i mt kinh nghim xa c, trong
cyu t : ma Si Gn.
Giai on 3 : Kinh nghim xa c y
hm cha mt tnh cm kh au. V d :
m gi ra i khi tri Si Gn bt u ma
ma.
Giai on 4 : Tnh cm kh au ny
nh thc mt cch dn dp bao nhiu kh
au rng buc hai m con trong nhng
ngy th u. Ni cch khc, tnh cm kh
au phc hi mt giai on thiu thi
trong a con ang c nhiu vt thng
lng rm mu, v cha bao gi c ai
thoa du.
Da vo nhng c ch phc hi qu
kh, chng ta s tr li cp n nhng
kinh nghim au thng ca b m, khi s
c mt ca mt a con bt u nh thc
ni b bao nhiu tm tnh n hn, tht
vng, chn chng...

***
Cp 2 : l hc tp ko di kh nng
tp trung ch
Cp ny bt u lc a tr c 2
tun v ko di n la tui 2 thng.
Sut thi gian ny, cng vic ca b m
l to mi iu kin thun li a
con t t ko di thi gian ch ca mnh.
Nh trn chng ta ni ti, trong nhng
ngy ca hai tun l u tin, thi gian ch
ch ko di vi ba pht ng h. n
tui 2 thng, a tr c th ch trong
vng 2030 pht.
Thm vo , chng ta cng thy r :
Tnh trng tnh thc hot bt l giai on
tt ho nht tr em tp trung ch .
Tp trung ch l nn tng ca cng
vic hc tp. Kh nng ny ch c pht
huy mt cch tt p, vi iu kin l h
thn kinh trung ng no b c nguyn
vn, khng b chn thng hoc tht tn.
Chnh v l do , khi c vn trong a
ht ch , nguyn nhn u tin cn tm
hiu kho st chnh l h thn kinh trung
ng. ng thi, tc khc chng ta phi
sng to nhng bin php thch ng, trong
vn hc tp, kch thch, gip nhng
tr khc phc nhng kh khn ca mnh
trong a ht ch .
Th nht, nhng tr em ny cn nhiu th
gi ngh ngi bi dng tm tr,
Th hai, chng n rt nhy cm cho nn
mt kch thch bnh thng i vi nhng
em khc, c th to nn nhng ngng
kh au cho chng n.
Th ba, chng n c th tip thu d
dng, chng ta cn tn mng nhng kch
thch ca chng ta :
Tn mng cch th nht l tch ri ra
nhng kch thch khc loi : khi ni th
ng nhn, khi dng nh sng th ct t
mi m thanh. Khi dng xc gic, chng ta
tuyt i im lng v gim h mi hnh nh
v nh sng.
Tn mng cch th hai l s dng
phng php nh git hay cn gi l n
t no lu. Mi ln kch thch, hc tp ch
ko di vi ba pht. Chng ta c bit xem
chng nhng triu chng rt lui hoc quen
nhm bo hiu mt tnh trng mt mi sp
xy n. V chng ta canh chng bit dng
li trc khi tr em khc la phn khng,
bc vo giai on th 6: Tnh trng khc
la inh i. Ngp, ng ngi khng yn, ng
gc, gi tn khng phn ng... l nhng
hin tng cn c chng ta ghi nhn
nh gi tnh hnh.
Th bn, khai thc ti a nhng s thch
v nhng kh nng hin hnh ca tr em.
Hay l lun lun khi u bng mt iu
chng n hiu bit v quen thuc, v c
gng thm vo mi ln ch mt iu mi
l.
J. Bruner ngh chng ta hy dng mt
khung cnh quen thuc c nh, t chc
cng vic dy d hoc kch thch ca
chng ta. Ni dung c th thay i thng
xuyn, nhng khung cnh vn c nh,
tr em cm thy an ton v an tm hc
tp. Danh t anh ng c J. Bruner s
dng l Format, c ngha l hnh thc,
khun kh, th thc t chc bn ngoi, cu
trc.
xc nh mt cch c th nhng yu
t lp nn th thc t chc bn ngoi y,
R. Feuerstein yu cu chng ta thc hin
nhng iu sau y :
a/ bt u, chng ta nhc li nhng
iu lm ln trc.
b/ kt thc, chng ta bo trc ln
sau chng ta s lm g !
c/ Trong lc lm vic, thay v chng ta
t cu hi v ni dung, chng ta t cu
hi v cch lm, cch t chc, v tin
trnh din bin, v cch thc sinh hot.
V d : Thay v hi, y l mu g ?,
chng ta yu cu tr em i tm trong nh
nhng vt c mu chng hn. V lc ra
ngoi ng, em cn n mu
ch no? Ti v sao?
d/ Mi ln tr em t ra lu tm hay l
tr li ng n, chng ta cn li dng c
hi khen thng v tn dng, bng
cch chng minh mt cch c th : s d
n tr li ng l v n c nhng kh nng
tht s, nh kh nng nhn ng trc, kh
nng nghe...
Trong tinh thn y, hc tp khng phi
ch l bit thm mt hoc hai ni dung
mi, nhng l kin dng mt hnh nh
tch cc v mnh : Ti c kh nng, ti
lm c. Nhng iu chng ta ni ra l
nhng phn nh c h mt tm gng
soi cho tr em thy r mt mi ca n, cn
cc ca mt con ngi c kh nng. Thay
v nhng hi t nhng phn nh tch cc
nh vy, chng ta qu lm dng t
khng cm on, ch trch, ph bnh...
nu ln nhng khuyt im! Rt cuc
chm pht trin ng ngha vi mt
hnh nh cng ngy cng tiu cc v
mnh : Ti khng bit! Ti khng lm
c! Ti s tht bi, ti ch lm c
nhng iu xng xin, quy ri.
Trong tt c nhng iu va c trnh
by, chng ta cn ghi nhn hai yu t c
bn:
Mt : Vui thch l iu kin tin quyt
gii quyt vn kh ch , kh hc
tp.
Hai : Gii quyt mt vn ti v tr n
xut hin mt cch r rng khng phi l
cch gii quyt hu hiu v tha ng.
Tri li, phi gii quyt bng cch can
thip trn nhng yu t to nn vn
y. y l mt nguyn tc s phm c
bn. Khng qun trit n, chng ta khng
th khc phc vn chm pht trin.
Can thip nh vy c hp l ha
bng mt phng php mang tn l Tr
lui v trc.
Th nht, chng ta tc khc dng li ,
khi tr em c nhng tc phong hiu ng,
mt mi, phn tn, ln ln.
Th hai, chng ta tr lui v trc, h
gim mc i hi, thu gn hoc tn
mng ni dung hc tp cho n khi tr em
tm li tnh trng tnh thc bnh lng hay l
mc t lp t cng.
Th ba, t mc t lp y chng ta
bt u i ln tr li, bng cch trnh by
cho tr em mt iu cn hc tp. Nhng
chng ta phi hng dn th no tr em
c th thnh cng v chp nhn cng vic
mt cch hng th .
V c nh vy cho nng hp quanh
hay l kin tha lu y t dn dn tr em
s vt qua nhng kh khn hin hnh.
Mun gip tr em thu t kt qu nh
vy, ngi ln, gio vin, b m phi c
hai iu kin :
Nm vng tnh hnh hin ti ca tr em:
lit k nhng im mnh ca n cng nh
nhng kh khn.
Xc nh mc tiu v phng hng
hnh ng : vi tr em ny, mc tiu u
tin mt l g? K hoch t mc tiu y l
th no?
Da vo phng php s phm y,
chng ta c th gip mt cch c bit
hai loi tr em : Hiu ng v ng kinh.
Kh khn c bn ca tr em hiu
ng l nhng hnh nh ri rc ca th
gii bn ngoi cng lc cng x ti,
nhng chng n khng c kh nng kt rp,
tng hp, xy dng mt hnh nh ton din,
ton b, cng ngy cng phong ph v c
ngha b tc ln nhau.
Chng ta th ly v d b m : B m
cho con n, b m thay o qun, b m ru
con ng, b m bng b, tm gi... v sau
ny cng chnh b m y la ry, cm on,
b mnh ra i lm vic khc,... Bao lu
mt a con cha tng kt tt c nhng
hnh nh ri rc, nt vn y thnh mt b
m duy nht, ton din, nguyn vn, a
con vn cn sng trong o nh l mnh c
t nht hai ngi m. Mt b m mang o
Nng Tin, b kia mang o Ph Thy, c
ngy ngy ui bt nhau n bn ni mnh.
Nu th gii bn ngoi c tip tc i
thay hng giy, hng pht : khng c mt
iug lin tc v thng trc, tr em s
phi sng cnh l, nh l, ngi l.
Cho nn khng c nhng nh chun c
nh xy dng i sng v bn thn.
Ni tm li, tr em hiu ng khng th
hc tp, bi v nhng iu kin bt c, bt
n trong lnh vc tm thn v vn ng
khng cho php n bm tr vo mt nh
chun lin tc, c nh. Cho nn, hn ai
ht, nhng tr em ny c th hc tp,
cn n mt cu trc, mt khung cnh quen
thuc, c nh nh li ngh ca J.
Bruner. Nu b m hay l ngi gio vin
khng c mt thi thng hng v mt
l li t chc n nh, l tnh trng m
dt m, rt cuc, nhng tr em y ln ln
vi nhng triu chng chm pht trin.
Nhng tr em c nhng cn ng kinh
ln xut hin trong la tui t 2 thng n
2 nm cng lm vo mt tnh trng tng
t.
Nhng cn ng kinh v nhng gic ng
trin min sau , di nh hng ca cc
loi dc phm an thn, to nn nhng
khong trng, khong hng trong cng vic
xy dng cn nh hiu bit, hc tp ca
chng n. qun trit mt phn no
nhng kh khn ca cc tr em mc chng
ng kinh, chng ta hy hnh dung : ang
thc dy sau mt gic ng tra ko di hai
ba ting ng h. Ngi nh vng v im
lng. Tri ngoi sm ti v nhng tm
mn che lp nh sng. Chng ta ang thc
dy, na tnh na m, khng bit r mnh
hin ang u, by gi l mai, chiu hay
ti.
Thng thng, trong nhng tnh cnh
nh th, chng ta phi mt vi ba pht
ng h nh thn, nh tr, bng cch
tr li v trc, tm ra chng ta lm g,
u. Sau khi c mt hnh nh r rt,
chc chn, chng ta c th t minh nh
nhng iu cn li. V t t chng ta khm
ph ra chng ta ang nm u, by gi l
thi bui no...
c th lm cng vic tm kim y,
chng ta vn dng nhiu yu t : tr nh,
suy lun, nhng cm gic hin ti.
Nhng giy pht tnh thc y tht rt hi
hng vi tr em ng kinh. Chng n cha
c nhng phng tin nh tr nh, kh
nng suy lun, ln m tm ra cch thc
nh hng.
Thm vo , cn ng kinh c th tip
din nhiu ln. Liu thuc an thn c th
c nh hng lu di. Cng vic hc tp
ca tr ng kinh ging nh mt cun phim
mt nhiu on quan trng. Cho nn th
gii bn ngoi cng mang tnh cht ri rc,
t on, kh hiu.
Cng v nh hng ca cc loi dc
phm chng ng kinh, thi gian ca giai
on tnh thc bnh lng (tnh trng s 4)
rt b hn ch. Cho nn dn dn tr em
ng kinh tr thnh chm pht trin, v l
do khng c nhng kch thch y v
cht lng v thi lng.
to iu kin thun li cho cng
vic hc tp, chng ta cn ngh n nhng
phng tin sau y :
a/ Vui th l c bn gim khinh tnh
trng cng thng in no.
b/ Tn trng nghim chnh liu lng
dc phm chng ng kinh do Bc s n
nh.
c/ Dng phng php Tm vn ng
to cho tr em ny nhng s suy t v
hnh ng.
d/ Nhiu ngh ngi, bi dng, th
gin.
e/ Hc tp nhng phn x t phng :
lc no thy chng mt th t ng nm
xung t ngh vi giy, cho n khi ht
mt..."
f/ Tnh trng cng thng l k th s 1
ca tr em ng kinh. Cho nn chng ta
phi cn nhc liu lng i hi. Tuyt
i dng li, khi chng ta ghi nhn nhng
triu chng rt lui ni tr em.
Cp 3: L hc tp nhn bit nhng
gii hn ca mnh.
Sut la tui t 3 n 4, 5 thng, tr em
dn dn thc n nhng gii hn ca
mnh, i vi mi trng chung quanh.
Trn bnh din tm l pht trin, thc
n gii hn ng ngha vi thc n
kh nng ca mnh v thc v nhng thc
t chung quanh mnh.
Trong lnh vc giao tip vi b m,
a tr khng nhng c nhng kh nng
tip thu v phn ng, bng cch p ng
nhng kch thch t ngoi; hay l rt lui
ngh ngi, bi dng. Nu kch thch vn
tip tc, a tr s c thi phn khng,
chng i.
Trong cp ny, a tr khng nhng
ch ghi nhn nhng d kin khch quan bn
ngoi, n cn c th chia s tnh cm ch
quan ca mnh vi b m. N thc n
hai bnh din trong v ngoi ni chnh bn
thn ca n. N cn c kh nng nhn bit
nhng tnh cm ca k khc qua nhng
biu hin ca khun mt. M cng c mt
ngoi v ni tm bn trong.
Trc y, chng 1.2 chng ta
ni n kh nng nhn mt m thm d
kin ca m khi phi tin ti hay l rt lui
trc mt tr ngi. Vi thi gian, khun
mt v kin ca m s c ni nhp v
hi nhp, tr thnh mt thc v nguy
c. Tr em khng cn c thi nhm mt
xng ti. Mc d khng c b m trc
mt, n vn bit dng li, nh gi kh
nng ch thc ca mnh, so vi nhng
iu kin khch quan ca hon cnh.
Kh nng rt lui trc y c xem l
mt phn ng t ng ca h thn kinh
trung ng nhm bo v sc kho tm tr
trc nhng kch thch qu mnh xung t
t bn ngoi. Kh nng y by gi l mt
quyt nh, mt th thc nh gi tnh hnh,
thc t.
Sau ny vi kh nng s dng ngn ng,
tr em s ngoi hin din t nhng cm
tnh v cm xc ca mnh nh vui, bun,
lo, s, tc, bc... ngha l bc l nhng
gii hn ca mnh, vi s ip ngi th
nht; thay v t co k khc c tnh hn ch
mnh.
Trc khi c kh nng din t, ngoi
hin nhng tnh cm c trng nh vy, tr
em trong la tui ny t 2 n 3 thng ch
cm nhn nhng tnh cm hoc xc ng
mt cch i loi nh nhiu t, ln nh,
nng nh, mnh yu.
Theo ngn ng ca D. Stern, l
nhng tnh cm sinh ng v c ngoi
hin bng nhng sc sng, vn ng ca
c th.
Vai tr tip xc v dy d ca b m
trong la tui ny l phn nh ni tm ca
a con bng phng php Ho ng. B
din t mt c iu bn ngoi phn nh
ni tm ca a con, nht l nhng tnh
cm au bun kh chu ca n, nhng cng
thng ni tm. Nh mt tm gng soi, b
m sng to tc khc v ti ch mt hnh
nh trn a tr nhn bit ra mnh vi
bao nhiu kh nng ch thc cng nh vi
nhng gii hn ca mnh.
Ni cch khc, ho ng vi a con l
s dng mt loi ngn ng cm nn
phn nh cho a con bit :
a/ Tnh hnh hin ti ca n,
b/ Vn hin ti ca n,
c/ Cm tnh v xc ng hin ti ca n,
d/ Sau cng c vng ca n.
Theo D. Stern, thnh tu cng vic
ho ng ny, ngi m phi kt hp ba
iu kin c bn :
Mt l quan st v ghi nhn mt tc
phong bn ngoi ca a con,
Hai l khm ph ni tm ca a con,
c bit trong a ht tnh cm sinh ng.
Ba l phn nh ni tm v tnh cm sinh
ng y, bng mt tc phong bn ngoi c
nhiu im tng ng vi tc phong ca
a con trn ba bnh din : nhp iu,
cng v hnh thc a con c th
hiu rng m mnh ang chia s vi mnh.
V d, a con va t ng, chm u
vo thnh ging. B m thy nh vy,
din t ni au ca con, bng cch a tay
ln u, ming tht th... Tht... th.
Theo phng php chng trnh sinh
hot thn ng ca R. Bandler v J.
Grinder, khi phn nh mt phn hay l ton
din tc phong ca tr em, khng phi l
chng ta hiu r ni tm ca tr em.
Ch yu, l chng ta t trng tm vo n
v c gng hin din tch cc vi n, chia
s mt ci g vi n : Th cng nhp vi
n. T ng chuyn mn trong anh vn l
Pacing c ngha l i theo, bc theo. Lm
mt ci g vi n, cho n, ging nh n.
Nh trn chng ta ni, nhiu b m
v lo u, khc khoi, suy nhc, mc d
bn ni a con, nhng khng hin din
thc s v tch cc vi n.
Nhiu b m khc tc khc lao mnh
vo hnh ng, trc khi tm hiu vn
v tm trng a con. Cho nn th thc
gii p ca b khng th ho ng vi nhu
cu ca a con.
Trong chng 1.2, ti lit k nhng
hnh thc bt ho ng ca ngi m :
a. M tr li qu sm.
b. M tr li qu chm.
c. M tr li mt cch lch lc, ngoi
,
d. M tr li theo nguyn tc c nh,
e. M tr li tu hng ch quan.
Trong chng 1.3, khi bn n vn
k lut, ti nhn mnh rng : mt bin
php ch hu hiu khi no n c tnh
cht ho ng. Trc khi iu hp, iu
hng a con, iu cn phi lm l Ho
ng : t mnh vo a v ca a con,
t mnh ngang trnh nhn thc ca
n. Ni cch khc l chng ta phi tm
hiu tm bn tm linh ca n vi bao
nhiu tp qun suy t v s t tng,
cch th nhn i...
Sau ht, chng ta cng nn nhn chn
rng : Ho ng l mt tin trnh hnh ng
cho nn chng ta phi b tc thng
xuyn, kin ton lun mi. Tri li, v cu
ton m chng ta mun ho ng thi qu,
siu ho ng : nh hng c khi tri
ngc li v tnh cm qu lo u, cng thng
ni tm ang chi phi ton th hnh ng
ca chng ta. Trong mun v n lc
siu ho ng c hai yu t siu nh
v siu ch . Siu c ngha l thi
qu, vt qu mc qun bnh. Cho nn
siu ho ng l tc phong gng p, gi
to, thiu t nhin.
Tri li, kh nng thc s l mt xut
pht t nhin, hi ho t ni tm. N gn
nh v thc. N tr thnh mt np sng
gn lin vi xng tht v hi th ca
chng ta.
Trong tinh thn y, Ho ng khng th
ton din. Chng ta khng th no phn
nh tt c ni tm ca ngi khc, cho d
ngi khc y l a con ca chng ta.
Khi ho ng, chng ta lun lun chn lc,
chn la, t u tin vo mt nhu cu no
ca tr em phn nh v p ng.
Ho ng l i, nh chng ta thy trn
y, cho nn giai on th 2 ca ho ng
l n. Ngn ng ca Phng Php
Chng trnh sinh hot Thn ng l
Pacing and leading : Cng i hng
dn. im tr em cn tin n, nh s hin
din tch cc ca chng ta l :
thc v kh nng ca mnh
thc v gii hn ca mnh
thc v nhng iu kin thc t cn
gi l tnh qui lut khch quan.
Cp 4: L hc tp kin dng mt
cuc sng t lp t cung.
T thng th 6 tr ln, tr em i vo
mt giai on mi, trong a ht tm l
pht trin. Trong su thng sp ti ny, n
s hc tp kin to cho mnh mt cuc
sng t lp ngha l c kh nng sng tch
ri khi ngi m m khng b hao tn,
mt mt, chn ng trn bnh din tm l
v tnh cm.
thnh tu mc tiu y, hai iu kin
c bn phi c hi t mt cch hi ho :
Th nht l v pha tr em : trong thi
gian ny, chng n phi c kh nng hc
tp thnh tu mt s kh nng cn thit
trn 3 bnh din : Tr nng, tnh cm v
vn ng.
Th hai l v pha ngi m : B phi
ch ng khuyn khch, to iu kin thun
li, thay v cn tr v c nhng phn ng
tnh cm tiu cc, mi khi xa la a con
v mi khi a con xa la mnh. Ni cch
khc, b l im ta to an ton v tin
tng a con c th thc thi hai c
ng ngc chiu : Ra i khm ph v
tr v bi dng.
A. Nhng kh nng cn thit
tr em kin to mt cuc sng t lp.
Chng ta cn phn bit ba loi kh nng
thuc ba a ht khc nhau :
a. a ht tnh cm x hi :
Hn bao gi ht, khi bc vo la tui
6 thng, tr em thc n s quan trng
ca b m trong cuc sng ca mnh.
Nu trong giai on ny b m c kh
nng to cho a con mnh lng tin tng
v tnh cm an ton ni tm, n s c
kh nng mo him i ra, khm ph. Bng
khng, cu hi v lng thng ca m vn
mi hoi m nh n v cn tr n t ra
nhng cu hi khc trong a ht tr nng.
Cu hi v lng thng ca m bao gm
nhng ni dung nh sau :
M c thng mnh thc s khng hay
l b ri mnh ?
M by gi u ?
Sao mnh khc la m m khng n ?
M ra i m c tr li khng ?
Cu hi ca a con ch xut hin r rt
giai on ny, nhng tc phong v thi
ca b m trong su thng trc y
l cu tr li.
Lng tin tng v tnh cm an ton
c vun trng ti tm qua tt c
nhng cng vic tip xc trao i ca b,
ngay t khi a con sinh ra, qua th thc
b kch thch a con, qua np sng ho
ng hay l bt ho ng ca b.
tr em c th tin tng vo mnh, tc
phong ca b m, nh chng ta kho st
trong cc phn v chng va qua, phi
c nhng c im sau y :
1/ Lin tc : ngy ny qua ngy n trong
vng 6 thng va qua, b m lp i lp
li mt s tc phong trong khi bng b, m
m, thay o qun, vui a, tr chuyn. Dn
dn a con khm ph nhng c cu t
chc thng hng trong tc phong ca b
m.
Ngc li, nu b m bc ng thay i
thng xuyn, nay lm ci ny mai lm ci
khc tu hng, a con s khng hiu g
ht v th thc sinh hot ca b.
2/ Hp l : hp l c ngha l c tnh
qui lut, c t chc, th t, n khp vi
nhau.
3/ C ngha : a con c th hiu bit.
4/ V tc phong ca b m c tnh lin
tc, hp l, ngha, cho nn a con c
th tin liu nhng g xy ra. V khi s
vic xy ra ng nh n tr liu, mt ng
n cm thy cuc i c l ngha v bn
thn mnh c kh nng hiu bit.
L ng nhin, khi tr em c lng tin
tng, ni tm ca n c an ton. An
ton ni tm nh vy l nh s hin din
tch cc ca b m bn cnh mnh. B m
c mt, quan st, ghi nhn nhng g ang
xy ra v c th xy ra. Cho nn mi tai
nn nh t ng, nc si, la chy, in
git... ung thuc ry... c phng mt
cch hu hiu.
T su thng tr ln, tuy d tr em cha
bit ni, chng n c th hiu nhng
cu ni thng thng. Lc by gi b m
c th chun b cho a con bit nhng g
sp xy ra; c bit trong nhng khi m v
con phi t bit xa la nhau trong mt vi
gi hay mt vi ngy do bn phn hay l
hon cnh i hi.
b. a ht vn ng.
Trn y trong chng 1.2, ti trnh
by kh chi tit v kh nng vn ng ca
tr em trong giai on v la tui ny.
y ti ch mun nhn mnh t th thng
ng ca c th v khun mt, i vi
nhng tr em ang gp kh khn, nh bi
no, thng ng no b.
Cng vic ca ngi ln l to iu
kin cho nhng tr em ny c mt t th
thng ng, ni rng tm mt v tm
nhn ca chng n. Sut ngy nm di, co
qup, nhn xung t l nhng g cn trnh
ti a, c bit khi tr em tnh trng tnh
thc bnh lng.
c. a ht tr nng.
Trong cch trnh by v quan nim ca
D. Stern v nhiu tc gi khc, ch th ca
mt tr em t lc mi sinh ra n ngy
trng thnh c so snh nh mt ht
ging. T lc ny mm m mng n khi
cnh l sum s, thn cy ng thng vn
cao, c kh nng i mt mi cn bo t,
thc v kinh nghim ca mt tr em phi
i qua nhiu giai on c bn trong 2 nm
u tin :
T 0 n 2 thng : thc v kinh
nghim chm n.
Nh nhng lc tnh thc bnh lng, a
tr t t m mt nhn i v nhn ngi.
Dn dn n thc c rng : c nhng
yu t c lp i lp li v kt hp vi
nhau theo nhng c cu t chc n nh
v thng hng, c bit trong vn
phi hp cc gic quan.
iu n thy,
iu n nghe,
iu n va chm, cm xc,
iu n ngi, nm,
... Tt c u qui t v tp trung vo mt
i tng duy nht l M mnh. V bn
cnh m mnh cng cn c nhiu i tng
khc nh vy.
Kinh nghim ny c tip din trong
vng 2 thng... cui cng, nh kinh nghim
y, tr em thc c rng : C nhng c
cu t chc n nh, thng hng, lin tc
chung quanh mnh.
Bi hc th 1 ca mt a tr
Th
Thnh 1 i
tng
Xc

T 2 n 6 thng : sau hai thng, tr
em bc qua mt giai on mi. N cm
thy chnh mnh l mt trung tm qui t
nhiu yu t.
Mnh l mt trung tm hnh ng, vi
tay chn, mnh c th lm nn nhng c
ng.
Mnh c nhng vui, bun, kh chu.
Mnh tn ti mt cch lin tc.
C nhng ci thuc v mnh, nhng ci
khc khng thuc v mnh.
ng thi, a con cng c thm mt
kinh nghim v b m. M mnh cng l
mt trung tm nh mnh. S c mt ca m
lm cho mnh vui sng. B c nh hng
trn mnh v mnh cng c nh hng trn
b.
Bi hc th 2 :
- Ti c kh nng ch ng
- M (v ngi khc) cng c kh
nng ch ng ging ti.
- C nhng vt khc khng c kh
nng ch ng (vt khc vi ngi).

T 7 n 12 thng : thc v kinh
nghim ch yu trong giai on ny : C
nhng lin h rng buc gia ti v m.
Ngoi nhng hnh ng, ti c nhng
tnh cm vui, bun, bc bi...
B m cng c mt i sng ni tm
nh vy.
V chng ti c th chia s cho nhau v
cuc sng bn trong y.
Bi hc th 3 :
Din t nh ca mnh.
Tm hiu nh ca k khc.
Chng ta cng chia s mt
ngha.


T 18 - 24 thng : thc v kinh
nghim v kh nng ngn ng.
T giai on ny tr ln, a tr c
nhng kinh nghim v thc mi v vai
tr v kh nng ngn ng. Nh ngn ng
chng ta c nhiu quyn hn mi, trong
vn t chc cuc sng.
Sau 24 thng ngn ng s cung cp cho
con ngi, nhng g b m khng cn kh
nng cung cp.
Bi hc th 4 :
Ngn ng l phng tin xy dng
v ph hoi, khm ph hoc nh
mt.

Da vo nhng tm lc c bn trn
y, chng ta c th phn bit bn cp
t lp :
Cp th nht l hiu bit l li, c
cu t chc thng hng v n nh ca
s vt v con ngi . Khng c nhng
hiu bit c bn ny, khng th c cuc
sng t lp.
Cp th hai l vai tr ch ng .
T lp l ch ng t chc cuc sng. Nu
kh nng ny khng c pht trin, chng
ta khng th ni n i sng t lp.
Cp th ba kh nng tip xc v
chia s.
T lp khng phi l c lp.
t lp chng ta cn s ng gp ca
k khc v chnh chng ta cng phi ng
gp.
Cp th bn l kh nng ngn ng
.
Sau cng ngn ng to iu kin thun
li chng ta sng mt cuc i t lp.
Ngn ng cng phong ph, phm vi t lp
cng rng ri.
Bn cp ny ng thi cng l bn
tiu chun kh d gip chng ta nh gi
cht lng v kh nng t lp ca mi
ngi.
Trong giai on 6-12 thng, chng ta
ch cp n hai kh nng u tin :
Kh nng I l hiu bit c cu t chc
thng hng ca s vt v con ngi, c
bit l vn thng tn thng tr.
By gi m ra i. Nhng ra i khng
c ngha l bin mt mi mi. M s tr
v.
Mt vt, ti khng cn thy. Nhng
ti c th i tm....
Kh nng II l ng vai tr ch ng,
bit mnh l Nguyn nhn to ra mt s
kt qu .
Ti ku, m s n.
Ti khc la, m s ch n ti.
Ti ci, m s p li.
Ti rung chi ny, mt m thanh
vui nhn s pht ra.
Ti ko si dy ny, chic chi
sc s ng kia s li gn trong tm tay
ca ti.
Khi nhng loi kh nng ny chm
n, ng thi vi nhng kh nng vn
ng, tr em s t t ni rng phm vi
khm ph ca mnh. Trc y vi tun,
n ch quanh qun bn cnh m. By gi
vng hot ng cng ngy cng m ra...
Nhng liu b m c thc c s
cn thit v nng ng tin b ca bao
nhiu kh nng mi chm n y, to
iu kin pht huy ? Hay l trong tm t,
b ang sng nhng tnh cm au bun b
b ri v v tnh hay hu b thc gy
bnh xe to ra cho a con nhng cn tr
v hn ch ?
B. Vai tr trung gian v to ra nhng c
cu chuyn tip ca b m .
hiu r vai tr trung gian ca b m
l g, chng ta hy bt u kho st mt v
d c th : vic n ung ca a CON.
n l mt kh nng bm sinh ca a
con. Sau mt vi gi ng h, a con
bit ngm nm v ca m v b sa.
Tuy nhin cng vic n ung ca a
con phi c b m t chc, iu hng
: Thi gi, liu lng, ni dung v bao
nhiu chi tit khc lin h n vn n
ung khng th trc thuc quyn ch ng
ca a con trong nhng ngy thng u
tin. Chung quanh 7 hoc 8 thng, thng
thng a con phi b b hc n
nhng mn n khc nh c tht. B m
khng cn mem. a con phi hc nhai,
nghin nt nhng ca n ln v cng.
Theo t ng ca Piaget, l kh nng
bin ch s vt.
tr em c th b b mt cch an
ton, theo D. Winnicott, b m phi c
nhng hnh ng sau y :
Mt : Chn la thi im thun li, ghi
nhn tc phong ca a con kh d cho b
thy r l a con sn sng i qua mt
giai on mi.
Hai : Xc tn v tnh cht ho ng trong
thi v quyt nh ca mnh. iu b
lm, sa b cho con b, v mn n b dn
ra cho con n : tt c u thch hp vi t
v ca a con cng nh vi la tui ca
n.
Ba : Sau khi quyt nh, b sn sng
n nhn nhng cn gin hn ca con lc
ban u. Lng b khng nao nng, n hn,
nghi k v kh nng lm m ca mnh.
ng thi b cho php a con din t
nhng tnh cm kh chu, bc bi v to
iu kin n c th v c kh nng i
tr, chuyn ho, khc phc.
pht huy kh nng sng t lp ca
a con, b m cng c thi tng t,
nh trong vn b b ca a con :
Mt : Chp nhn a con c quyn ch
ng trong cuc sng ca mnh. Sau giy
pht sinh ra, cung rn rng buc m con
trong bo thai phi c ct la, a
con bt u sng v th khng kh ngoi.
T lc by gi, a con c mt c th,
xc thn v cuc sng khc bit vi ngi
m.
a con khng phi l chi th ca
mnh.
Hai : Khi sinh ra, a con phi xa la
mt cung lng m cng ca ngi m. Sau
chn thng mi ngy, s xa la y l mt
cn thit.
Tuy d to nn kh au mt mt cho c
m ln con, cuc xa la y mang li
nim vui hnh phc to ln hn.
ln ln v trng thnh, a con
theo qui lut ca cuc sng cng phi thc
hin nhiu cuc xa la nh vy. Sinh ra
con, nui dy con khn ln l chp nhn
mt cch can trng sng sut nhng giy
pht bit la nh vy.
Ba : Hy sinh l nh lut ca mi cuc
sng. Sng, ln ln, trng thnh l chn
la mt trong hai con ng : Tin ti v
thi lui. Khng ai, khng mt nhn vt no,
cho d l Thng hoc cha m ca
ti, c th mua sm xy dng cho ti mt
ni chn Thin ng hoc Nit Bn.
Chnh ti l Ngi c nht phi lm cng
vic y cho chnh mnh ti.
Qun nh vy, b m s giam hm a
con trong cnh tay v vng m ca mnh.
V chy kp, a con s chi t cuc sng
thin ng y, cho d l mt tr em
khuyt tt, i tm mt ci g khc.
Bn : Theo qui lut t nhin, b m l
mt cn thit. Nhng s cn thit y cng
lc cng gim suy; bi v a con phi tr
nn t lp t cng.
Trong lnh vc t lp cng nh trong
bao nhiu lnh vc khc, to iu kin
thun li cho a con, b m phi tun
hnh v tn trng hai qui lut lin h n
vn kch thch v hc tp. Kch thch
bt cp cng nh kch thch thi qu s to
nn nhng tnh trng kh au, mt mt tai
hi.
a con phi xa la m trc tui ba
thng l qu sm.
a con ch bt u xa la m sau mt
nm l qu chm.
l nh lut th nht lin h n
ngng kch thch.
nh lut th hai lin h n vn
quen nhm : iu tr em khng chu ng
c hm nay, nh s trung gian ca
ngi m, c th chu ng c ngy
mai. Ci kh hm nay tr thnh ci d sau
mt thi gian hc tp.
Vai tr trung gian ca ngi m l to
nn nhng c cu chuyn tip tr em
c th di chuyn t c cu quen thn
n c cu xa l mt cch hi ho, m
p v d dng. y l phng php s
phm c bn cn c p dng rng ri,
mi khi chng ta phi tip xc dy d cho
nhng tr em c nguy c hay l chm pht
trin.
Gia hai c cu thi cc A v B,
khong cch qu ln, tr em c th di
chuyn qua li mt cch d dng xui may
:
khong cch
A B
to vn
V d : hai c cu thi cc : gia nh v
trng hc.
c bit trong x hi ngy nay, gia nh
cng ngy cng c khuynh hng tr thnh
mt c cu hon ton nh nguyn, ch bao
gm hai thnh t M v Con.
Qua thch nghi vi c cu nh nguyn
ny, mt tr em s gp qu nhiu vn
khi phi tip xc vi mt c cu a
nguyn nh vn tr, lp mu gio, trng
hc.
Vn ny xy ra khi mt c gi
phi xa la np i thn d n lm n
mt th ln.
gii quyt vn , gia khong cch
t A ti B, ngnh s phm c bit ngh
kin to nhng c cu chuyn tip A1, A2,
A3, A4... lp y khong trng A B.
S lng ca cc c cu chuyn tip A1,
A2... tng gim tu mc , tc v kh
nng tip thu, hc tp ca tng em.
n gin vn , chng ta ch kho
st th thc kin to c cu A1 v th thc
di chuyn t A sang A1.
Mt : gia A v A1 phi c mt vng
giao tip C1 .
V d 1 : Tr em pht m : m m.
l c cu A.
C cu A1 : Chng ta mun cho tr em
bit gi m.
C cu C1 : Mi ln tr em pht m
m... m, chng ta tr li : ma... m.
V d 2 : C cu m con nh nguyn : A
C cu cha con nh nguyn (khng c
m) A1.
C cu m - con cha C1
Hai : Th t di chuyn :
A > C1 (= A+A1) > A1
V c theo tin trnh y chng ta tip tc
A1 > C2 > A2 ...
Khi giai on A1 (khng c A) nu
tr em cn gp nhng kh khn, chng ta
hy tr lui C1; cho n khi nhng kh khn
khng cn hin din. Sau A rt lui t t
chuyn bin C1 thnh A1.
*
* *
CHNG 3.4
SU THNH T C BN CA
CNG CUC TIP XC M CON


Trong chng 3.3 va qua, chng ta
kho st chi ly bn mc tiu c bn ngi
m cn thu t khi tip xc vi a con :
Mt l iu ch iu hp a con,
Hai l ko di kh nng ch ca n,
Ba l phn nh ni tm v nhng gii
hn ca a con,
Bn l pht huy kh nng sng t lp
ca n.
Trong chng ny, chng ta kho st
nhng iu kin thit yu ca cng cuc
tip xc m con. mang li nhng thnh
qu mong mun trn y, cng cuc ny
phi c nhng c im c bn no ?
c im th nht : Ho ng vi a
con .
Thay v lp li nhng iu c
trnh by trc y, ti ch nu ra mt vi
yu t quan trng :
a/ Ho ng khng phi ch l bt chc
iu b ca a con mt cch my mc v
gi to. N i hi mt thi cm thng
su xa v mt kh nng hiu bit tng tn.
C gng t mnh vo v tr ca k khc,
nghe nh h nghe, thy nh h thy, ho
iu vi nhp tim v hi th ca h. Phn
nh ngn ng v tc phong ca ngi i
din, chia s nhng cm thc bn trong,
cch th nhn i ca h.
b/ Tuy nhin, khi ho ng, chng ta vn
thc r rt v s khc bit hay l khong
cch gia ngi vi ta. Khng c hin
tng ng ho hon ton hay l xo b
nhng bin gii tnh cm...
c/ Chng ta ch ng nhng ng thi
chng ta knh trng quyn ch ng ca tr
em, khng p t t ngoi nhng kin
ring t. Hay l khng cng p tr em
thc thi nhng iu chng ta n phng
quyt nh.
d/ Tt c mc tiu hot ng, gio dc,
dy d ch c gi tr v hiu nng thc s,
chng no n xut pht t nng ng, v
vn ling sn c ca tr em. Chng ta phi
tn dng nhng im mnh ca tr em,
gip chng n khc phc nhng kh khn
v cn tr hin ti.
e/ Rt cuc, iu kin tin quyt
chng ta c kh nng ho ng vi ngi
khc l lng tin tng mnh lit v iu
kin vo nng ng tch cc ca ngi
khc. Cho d khuyt tt n no, mt
tr em l mt ch th c quyn li v c
kh nng hc tp.
c im th hai : Tng ng
c th tip xc v trao i hu hiu
vi ngi khc, iu kin cn thit th hai
l chp nhp tnh tng ng, bnh ng
gia ngi y v chng ta : Ngi y
ging ti, ngi y nh ti. Khi trao i,
ti lun phin lm hai tc ng khc nhau
nhng hon ton b tc cho nhau : Nhn v
Cho. Mc d mt trong hai thnh vin trao
i v tip xc l a con mi sinh ra ca
ti , n khng bao gi nhn mt trm
phn trm. V ti l ngi m, ti khng
cho hon ton mt cch tuyt i . Lun
phin, a tr v ti s ng vai tr ch
ng v b ng.
a tr cn ti nhn n, mm ci vi
n. Nhng ng thi, ti cng cn n nhn
ti, mm ci vi ti. Ti khng th lu
tm n n sut hai mi bn ting ng
h. V n cng c quyn li v nhu cu
rt lui ging nh ti.
Trong tinh thn v hng tng ng
y, chng ta cn xt li mt cch nghim
chnh tt c nhng tin tng hoc tin kin
m chng ta tip thu t trc ti nay
trong h thng gio dc.
Tinh thn hy sinh M nm bn t con
nm bn ro l mt v d c th trong
nhng tin kin y.
Theo phng php phn tch nhng c
cu trao i ca E. Berne, ba loi nhn
vt Nn nhn, Cu vn, Hnh h lun
phin thay hnh i dng, nhng khn m
v ngi v cho nhau ! V cu vn s b
hnh quyt v nhc m. Nn nhn nhn
lnh quyn uy. Nhng k hnh h ngi
tr thnh nhng nn nhn b ngi hnh h.
chn ng v ct t vng lun hi ln
qun y, theo E. Berne, chng ta phi c
quyt sng i ngi mt cch thc s v
trn vn bn cnh nhng con ngi khc
ging nh chng ta. Khng t son im
phn hoc khoc ln mt nhng b mt n,
din tung ht bi trong cuc i !
Trong nhng quan h tip xc trao i
hu hiu gia ngi vi ngi, khng c
k thng ngi thua. Mi ngi u thng.
Trong bn c ti. V trong ti c bn.
Vi tinh thn tng ng ny, ngi m
s khm ph ra rng : a con gip cho ti
lm m, ti c th gip li n tr thnh
mt a con ang ln ln, hc tp v
trng thnh. Theo E. Berne, trong mi em
b va mi sinh ra, c mt Ngi
Trng Thnh ang thnh v s thnh. Lm
m, lm cha, lm ngi gio vin, chng
ta ang tham gia v ng gp tch cc vo
cng cuc xy dng y.
Thiu tinh thn tng ng ny, v tnh
hay hu , ngi lm cha m c th tr
nn nhng tn thc dn, lun lun mang
chim thuc a di nhng chiu bi
truyn b nn vn minh u M. a con
khng phi l thuc a. a con l qu
hng ca chng ta !
Ni tm li, tip xc khng phi l p
t. Nhng l tham kho kin ca a
con: lng nghe n ang trnh by cho
chng ta nhng iu nn lm, cn lm v
ng lm cho n, trong pht giy hin ti
ny !
c im th Ba : Tip cn
Khi trnh by t tng ca L. S.
Vygotoky, trong phn I v Chng 1.1, ti
c gng gii thch v chng minh :
Vng hc tp phi l vng tip cn. y
ti tr li vi quan nim tip cn trong
lnh vc tip xc, trao i. cng vic
giao tip mang li nhng thnh qu mong
mun c th, b m phi tip cn vi a
con. Nhm qun trit hng ny, chng
ta cn ghi nhn nhng iu kin tip xc
nh sau :
Th nht : b m tn trng tnh c bit
ca a con, bng cch bo tn mt
khong cch ti thiu gia n v mnh. N
khng phi l chi th ca b m; nhng l
mt ch th. N phi c c x, i i
nh mt ch th trong tt c l li kch
thch v hc tp.
Theo F. Dolto, tr em l mt con ngi
c kh nng v quyn li ngn ng ngay t
giy pht u tin ca cuc sng, mc d
chng n cha bit ni. Cho nn, ngi
ln c nhim v s dng ngn ng
thng bo, tham kho, ngh. Ngn ng
phi i km theo tt c mi hnh vi ca b
m, khi b bng b, tm gi, thay o qun.
Th hai : Tip cn c ngha l hin din
tch cc, sn sng ghi nhn nhng ngn
ng cm nn, nhng tn hiu, nhng li
nhn gi ca chng n.
Bit dng li khi a con rt lui,
Rt nhy cm v phng, khi nhng
kch thch m thanh, nh sng, nhit bt
u vt qu mc chu ng ca a con.
Ko di thi gian ch ca a con,
dn dn ni rng nhng kh nng thc
tnh v tip xc. Nhng khng to nn cho
a con nhng kh au, cng thng.
Th ba : Tip cn l tr li mt cch
thch ng vi cu hi, mc v nhu cu
hin ti ca a con, c bit khi chng n
tnh trng khc la inh i. Khi b m tr
li qu sm, b khng to nn khong cch
cn thit tr em hc tp ch i, hnh
dung, m mng. Khi b tr li qu chm,
b to nn nhng tm trng tht vng, chn
chng. Cng v , a con dn dn to
nn cho mnh mt hnh nh tiu cc v
cuc sng :
Ti gi, khng ai nghe. Ti bt lc.
Khng ai lo cho ti, v ti khng c
gi tr g !
c im th t : iu hng .
Tip xc khng phi l dm chn ti
ch, nhng l bc ti, ni rng, ko di.
Ti so snh cng cuc tip xc nh mt
v khc tnh yu, trong c m ln con
tip ni nhau ng vai tr ch ng; cng
nhau khm ph nhng qui lut hoch nh
vai tr lm m v lm con. Nh c hai
ngi ngy ngy pht huy kh nng bit
i ch nhau : m ch con tr li. Con
ch m kch thch. C hai ngi hc tp
tin liu v d phng nhng g sp xy ti
vi nhau v cho nhau.
i ch v tin liu l hai yu t c
bn to nn hiu nng v kt qu c th
trong tt c mi n lc iu hng v dy
d.
Th nht, nu b m khng i ch, b
s khng chun b, dn ng.
Th hai, nu b m khng d tr, tin
liu mt cch thc t v c th, nhng i
ch ca b s khng bao gi c th thc
hin.
Nhiu b m c a con chm pht trin
sng sut ngy, sut i i ch mt
cch b ng mt php l t tri ri
xung do mt v bc s thn thnh no ban
php ph thu.
B i ch con ci. Nhng khi n
ci n hoa, b khng c mt vi a con
tha hng n hoa y.
B i ch con bit i. Nhng sut
ngy, a con ch nm nga, nhn mi nh.
Khng ai to iu kin cho n nhn tri,
nhn t, nhn non, nhn nc. Nhiu b m
cn nht con vo phng ti.
B m cu mong khn vi cho con bit
ni, bit c, bit vit. Nhng ngy ngy,
b khng m mt m lng tm hiu mt
th ngn ng cm nn do a con s dng
!
Trong th gii vn minh ngy nay, v
ming cm manh o, b m phi vng mt
sut ngy. a tr khng cn c mt ch
ng no trong tm tng ca b. Cho nn
b khng c mt k hoch no c th
pht huy nhng kh nng cn st li ca
a con.
Vai tr trung gian ca b m, nh ti
trnh by trc y, chnh l cng cuc
iu hng nhm ni rng v ko di
nhng kh nng ang chm n ca a
con.
c im th nm : Va lm va chi,
lm nh chi .
Vui thch, hng th l nhng c im
ca cng cuc tip xc m con. Chng ta
phi quan nim cng cuc ny nh mt tr
chi, mt nhu cu t nhin ca cuc sng
thay v mt bn phn hay mt trch nhim.
Theo Phn tm hc ca Frend, tt c
cuc sng con ngi c chi phi v
iu hng bng hai nguyn tc ch yu.
Nguyn tc th nht l lc th. Nguyn tc
th hai l thc t. Thiu lc th, cuc i
khng cn hng khi. Thiu thc t, cuc
i mt ht hng i. Chnh b m l
ngi u tin c kh nng cung ng cho
a con c hai nguyn tc y. Nh s c
mt ca b, a con nhn thy cuc i
ng sng. ng thi cng nh b, a
con hiu bit v mnh, v ngi, v th
gii chung quanh. c bit hn ht, trong
nhng tr chi gia hai m con, a con
khm ph nhng qui lut tip xc trao i,
c s dng trong ton th cuc sng x
hi sau ny :
Qui lut 1. Bao lu ti cn sng, by
gi ti cn phi tip xc, trao i, truyn
t, din t.
Qui lut 2. Nhng lc ti khng trao
i, din t, cng l mt hnh thc trao
i din t. V d hnh vi ngonh mt rt
lui ca a con l mt s ip, mt li
nhn gi : Thi, ri, xin tm bit.
Qui lut 3. Trong mi hnh thc trao
i tip xc truyn t, t nht l hai thnh
vin lun lun c mt : mt ngi pht v
mt ngi thu. Mt ngi cho v mt
ngi nhn. Mt ngi ni v mt ngi
nghe. Ngi ny ch ng ngi kia b
ng.
Qui lut 4. Sau khi nhn ti phi pht.
Sau khi ni, ti phi lng nghe. Ch ng
xong ri, ti phi bit tr nn b ng.
Qui lut 5. Khi thu nhn, ti phi lu
tm ch . Khi ch ng lm nguyn nhn
xut pht, ti phi c hng r rt mun
i n u.
Qui lut 6. Gia hai thnh vin Pht
vThu, ch v b, lun lun phi c mt
khong cch ti thiu, cn thit. Khng c
khong cch ny, s xy ra hin tng ln
ln, ln xn, ng ho. Khi khong cch
qu ln, nhng hin tng ng ni g, b
ni vt c th xy ra. Lc by gi thay v
tm hiu mt cch khch quan, ti ch gii
thch theo quan im hon ton ch quan.
Qui lut 7. Khi pht i, ti phi dng
s ip r rng cho ngi kia hiu. Khi
thu nhn ti phi xc nhn tin n v th
thc hiu bit theo mc v quan im
ca ti. Ni cch khc, li phc p ca
ti phi ton din, trn vn :
Th nht : Vng, ti nghe,
nhn.
Th hai : ti nghe v hiu nh th
ny.
Qui lut 8. Khi thy s ip ca mnh
b bp mo, ct xn..., ti phi thanh minh,
nh chnh.
Qui lut 9. c th tip tc Nhn
vCho, trao qua gi li nh vy, s c mt
ca ngi ny phi to nn vui th cho
ngi kia.
cng cuc tip xc mang li nhng
kt qu tt p lu di, n phi c t
chc v quan nim nh mt tr chi. Ni
cch khc, c th tip xc vi nhau, m
v con phi cng nhau va lm va chi.
Tip xc c t chc nh mt tr chi.
V khi tip xc, ngi m th hng
nhng vui thch hng khi ging nh trong
mt tr chi.
c im th 6 : Linh ng v sng to
.
Tip xc l mt kh nng cn thit cho
cuc sng ca b m ln a con. Cng
tip xc chng ta cng kin ton, b tc,
phong ph ho kh nng ca mnh. Theo P.
Teillard de Chardin, con ng tin ho,
tin b hay l pht trin bao gm hai nh
lut : a phc v Nhn ho.
Mt c cu tin b cng ngy cng tr
nn a nng a din. S lng phi gia
tng. Cht lng ng thi cng tin trin.
Trong x hi con ngi, vn a nng a
din tr thnh vn chuyn mn ho v
phn phi cng vic thnh h thng c t
chc v th t.
Tuy nhin mt nh lut th hai phi c
mt trong nhng tin b ch thc : l tnh
ngui thm nhun trong mi c cu t
chc. Chuyn mn khng nh mt con
ngi. Tri li chuyn mn tr li phc v
con ngi ton din, pht trin kh nng
v i sng ca mi ngi.
Hai nh lut y cng chi phi cng
cuc v hng tip xc ca tr em.
Cng ln khn v pht trin, tr em
cng phi tip xc vi nhiu ngi.
Cng tip xc, tr em cng tr nn t
lp ngha l trng thnh, thnh ngi.
Kh nng tip xc cng nh tt c mi
kh nng ca con ngi bao gm nhiu cp
, th loi v phm vi khc nhau :
Th nht : ti c kh nng nhng ti
khng bit l ti c kh nng y.
Th hai : ti c kh nng v ti bit p
dng kh nng y trong mt vi a ht.
Th ba : ti c kh nng v ti s dng
n mt cch hi ho, t nhin trong ton
th cuc sng. N tr thnh mt li sng
ca ti. Nh vy ti tr nn uyn chuyn,
linh ng v c kh nng sng to nhng
tc phong mi, trong nhng hon cnh bt
ng v kh khn.
Trong l li tip xc gia hai m con,
chng ta cng c th ghi nhn nhng giai
on pht trin v tin b nh vy.
Trong nhng ngy u tin, a con
mi sinh ch c hai tc ng khi tip xc
l m rng v khp kn, rt lui hay l quen
nhm.
Khi bt u di ng, cng cuc tip
xc ca a con bao gm hai giai on :
i ra hc tp v khm ph cuc i t
lp, tr v ngh ngi v bi dng
bn cnh m.
Sau ny trong ton th cuc sng con
ngi cng gi li hai tc ng ngc
chiu y, xy dng bn thn v sng to
cuc i. Tc ng th 1 c tnh qui ni :
con ngi lun tm ni nng ta trong
chnh ni tm ca lng mnh. Tc ng th
2 c tnh qui ngoi : Tm ni nng ta
ngoi : trong cnh vt hay l trong a ht
trao i, chia s tnh cm vi ngi khc.
S d con ngi c th t mnh bc i
nhng bc chng chc nh vy, l nh b
m bit ct t cung rn rng buc hai
m con, thit lp nhng quan h mi
trn nn mng tnh thng v lng tin
tng. Hai bn tay ca b ch m ra
tip rc a con tr v; ch khng bao
gi ng li, cn tr bc ng xui
ngc ca a con.
PHN TH 4

TM HIU NHNG
KH KHN TIP XC
NI B M


Trong cc phn va qua, ti ngh
nhng iu rt bnh thng. Bt c b m
bnh thng no cng nhn con, nghe con,
tr chuyn vi con. Khi con i cho con
n. Khi con khc, tm xem t ca con b
t hay l kim gm ang lm con b
thng ? Nhng t ng chuyn mn tm l
nh ho ng, kch thch... ch nhm trnh
by di hnh thc khoa hc nhng iu
ang c cc b m thc hin, trn khp
cng th gii.
Tuy nhin, khi mt a con sinh ra, vi
mt vi du hiu hi khc thng, so vi
nhng a con bnh thng khc sinh ra
trong gia nh ca mnh hay l ca bn b,
hng xm, quan h m con bt u thay
i. Nhng kh nng lm m, t nhin,
bnh thng, nu khng b nh mt, t
lit, cng tr nn nhng gnh nng qu hi
hng v kinh khng !
Ci g gy nn tnh trng y ?
Sut phn th 4 ny l mt s gng tm
hiu tm l nhm gii thch nhng bin i
trong ni tm ca b m.
Tt c nhng yu t gii thch c tnh
cht tm l c gi ghm trong s sau
y :

1. Nhng c tnh c bit ca a con
im s khi v dn khi l nhng c
tnh c bit ca a con mi sinh ra.
Trong cc phn trc y, ti nu ra
mt s v d
a con rt nhy cm : mt ting ng
bnh thng nh ging ni lm n git
mnh.
a con c thi quen ngonh mt rt
lui khi ngi m li gn tm cch nhn v
tip xc vi n.
Nhng lc b cng nh khi tm gi,
thay o qun, a tr khc la rn rng v
c khi ko di hng gi...
Ngoi nhng lc ng ngh gn nh sut
ngy, a con tnh thc nhng i mt
chng chc nhn mt pha; lic mt xa vi,
khng linh ng.
Sau ny khi ln ln, n lng xng ma
ng sut ngy cho n khi kit sc. Lc
ti trng n khng nh thn nh tr vo
mt cng vic g...
Ci iu ng lo ngi nht l b m t
t ra cho mnh bao nhiu cu hi ti sao
v khng mt cu tr li no lm cho b
tho mn.
Lc ban u, b tm mi phng
cch tip xc vi con. Nhng cng tip
xc, b cng nhn thy a con cng
ngonh mt rt lui. T b c cm tng
au bun l a con ght mnh, s mnh,
xua ui mnh.
L ng nhin, khi khng hiu c l
do v ngha trong bao nhiu phn ng
ca a con, b m s tng tng ra ra
bao nhiu l nguyn nhn. B bi mc qu
kh, tm li bao nhiu li lm ca mnh
bin minh tnh cnh au bun hin ti.
Nhng au kh y c ngy ngy c
thi phng, phng i. Trong nhng lc c
n, b c nhai i nhai li bao nhiu nghi
ng... rt cc, b mt ht ngh lc lm
nhng cng vic bnh thng phi lm cho
a con.
Thm vo , trong nhng lc bi ri,
kinh hong, b d dng nghe theo nhng
li tin nhm, nhng bi on d oan. B
lm sng li bao nhiu l b con, ch bc,
t tin. Hn ngi cht nhp vo con
b, i b tr li nhng mn n xa
xa.
Lc cn sng v lm vic ti qu nh
ti lm tng rng : nhng c ch gii
thch, nhng tp tc tin nhm, nhng cch
i n ca ngi qu c... ch hn hp
trong mi trng vn ho Vit Nam hay l
Chu m thi. Khng ng, theo S.
Fraiberg, nh tm l chuyn kho v nhi
ng, trong mi trng u M, cng c
nhng bng ma hin v bn ni con.
Nhng phong tro k th chng tc ang
bng n y trong mt vi thnh th u
M cng cung ng cho chng ta mt vi d
kin kh d gii thch nhng hin tng tin
n tin nhm.
Th nht, nhng c im khc l lun
lun gy nn hoang mang, kinh hong, lo
s. l hin tng thng thng ph
qut.
Th hai, khi c nhng vn nan gii
ang khuy ng c mt x hi nh nhng
cn khng hong, suy thoi kinh t hin
nay, khuynh hng t nhin ca con ngi
l li cho nhng ngi c b mt khc
l v mu da, chng tc : ngi da en,
ngi Hi gio, ngi Do Thi, ngi
Trung Hoa ! l mt l li gii thch tm
ngha.
Nhng tr em khuyt tt, chm pht trin
cng thuc loi ngi c b mt khc l
nh vy. Cho nn chng n cng to nn
tnh trng hoang mang, kinh hong, lo s
cho chnh b m sinh ra n. Nhu cu c
bn ca b l tm ra nhng ngha.

2. Th thc khm ph v sng to
ngha .
Th thc khm ph v sng to ngha
bao gm ba giai on :
Giai on 1. Tip thu ghi nhn nhng
skin khch quan.
Trong phn trn, chng ta nhn mnh
n nhng nt khc bit khch quan ca
a con mi sinh. l a con bng
xng bng tht ang sng v vng vy
trc mt b.
C nhng bin c ang v xy ra
chung quanh a con, v c lin h t
nhiu n n.
C nhng s kin c th c ghi nhn
mt cch khch quan t ngoi; mt b m
c th thy, tai b c th nghe v tay chn
b c th ng n.
C nhng iu k khc din t, pht
biu v n, nhng li bnh phm ca b
con xa gn, bn b, ngi hng xm.
B m tip thu v ghi nhn th no bao
nhiu s kin khch quan y ?
Cng nh tt c chng ta, b m s dng
ba c ch tm l :
C ch th nht mang tn l khuynh
hng chn lc.
Trong v s cc s kin y, b m ch
ghi nhn mt phn nh, v khng lu tm
n phn cn li. S d b m ch ghi nhn
mt phn hn hp, bi v nhng s kin y
c ngha c bit cho b, thch hp vi
tnh th ni tm ca b.
C ch th hai, mang tn l khuynh
hng tng qut ho.
Nhng s kin ch xy ra mt hoc hai
ln, c b bin i thnh mt tp qun,
mt qui lut : u cng vy, bao gi
cng vy.
Khuynh hng ny cn mang hai danh
hiu khc l thi phng v quan trng
ho. Trong ngn ng bnh dn, l hin
tng B x ra to.
C ch th ba mang tn l khuynh
hng bp mo, xuyn tc.
Mi s kin c mt ngha khch quan,
ty theo v tr c th v th t ca n,
trong mt c cu ton din, tng th.
Tch s kin y ra khi mt c cu,
khoc cho n mt tm quan trng qu ng
l nhng th thc bp mo s tht, s
kin. Cng thm vo , b m cn lng
thm cho n nhng ngha ch quan, tu
vo iu kin sc khe cng nh tnh trng
ni tm vi bao nhiu tnh cm khc khoi,
lo u, kinh hong, tht vng.
Rt cuc, cui chng ng tip thu,
ghi nhn, a con khch quan, bng xng
bng tht, c b nh phn t son, ha
rng v rn v tr thnh mt a con
hon ton ch quan, mang mu sc ca mt
ni tm au bun, khp kn, bi quan, tiu
cc.
Trong nhng iu kin nh th, b ch
tip xc vi a con c chnh b un
nn theo ch quan ca b, thay v quan st,
ghi nhn nhng g mt c th thy tai c
th nghe, tay chn c th xc cm, va
chm..., ngha l a con c th bn
ngoi.
Freud, v sng lp phng php iu tr
tm l mang tn l Phn tm hc, cn
ngh ba c ch tm l khc. Nhng c ch
ny c mt v hot ng trong khi chng ta
chim bao, mng m cng nh khi v qu
kh au, chng ta trm mnh trong mt
cuc sng tch ri khi thc ti bn ngoi.
Lc by gi trong sinh hot tm l, kh
nng suy lun cn gi l T tng thc
nhng bc cho cc c ch T tng v
thc.
C ch th t l kt rp ln xn .
y l c ch bt ru ng n, t cm
b kia. Nhng hnh nh trong sinh hot v
thc c trn ln vi nhau nh trong cc
ho phm ca Picasso. st cnh nhau c
ngha l c lin h cht ch vi nhau.
ng trc c ngha l v tr nguyn nhn.
ng sau c ngha l v tr hu qu...
Chnh v l do ny, a con va sinh ra
c th l ng ni, b ngoi ca n c ti
sinh trong tm tng ca b m.
C ch th nm l c c : v l do tit
kim hnh nh v nng lc, mt hnh nh
duy nht c th hm cha v c ng nhiu
loi ngha khc nhau, thuc nhiu bnh
din khc nhau, trong nhiu khong thi
gian khc nhau.
a con ght mnh, v trc y mnh
c thi bt hiu i vi cha m.
ng thi a con cng l hin thn
ca chnh mnh : ti ght m ti ging
nh n by gi.
C ch th su l di ch : Hnh nh
ny i din hoc tng trng, biu hin
mt hnh nh khc. Thi v hnh ng
ngi ny phn nh thi v hnh ng
ngi kia. Chnh v l do ny, b m c
th chng kin bao nhiu bng ma, hn
qu hin v bn ni ca a con. Cho nn
b cm thy phi lm mt ci g cho nhng
bng hnh y, thay v lm trc tip cho a
con.
a con thiu dinh dng. Nhng b
phi chy xui ngc mn tin ca,
xy lng cho ng t cht t ba i !
Giai on 2. Bin ch
Theo Piaget, c hai hnh thc thch nghi
vi mi trng v hon cnh bn ngoi.
Mi trng v hon cnh c chng ta
kho st l a con mi sinh vi nhng
c tnh c bit trong tc phong v phn
ng.
Cch thch nghi th nht l thay i
chnh mnh ho ng vi i hi v nhu
cu ca a con. t mnh vo v tr ca
n. Tm hiu thi gian v th thc tip xc
ca n. Ch i n m rng nm cnh ca
gic quan. H gim nhng nhu cu kch
thch ca chng ta... n ni nh nh hn
thng. Vut ve mt cch chm ri...
Cch thch nghi th hai l thay i a
con, nh thay i mt chic o s mi,
n thch hp vi kch thc v khun kh
ca chng ta. Theo t ng chuyn mn ca
tm l, l giai on bin ch : kho nu
a con cho va khu v ca chng ta.
Trong a ht tm l, tip xc m con
c ba ng hng bin ch; ba cch kho
nu a con.
Cch th nht : a con l hin thn ca
nhng bng hnh qu c.
Cch th hai : a con l bn sao y
nguyn vn ca tt c nhng g xy ra
trong quan h m con ngy xa, gia mnh
vi b m ca mnh.
Cch th ba : a con ngoi hin mt
thnh phn ca chnh bn thn mnh :
Thnh phn bng ti m u m ti khc t,
lo s, khng dm nhn thng i mt, hay
l thnh phn nh sng, l tng m ti
c m, cu khn, i kht thng xuyn,
v cn thiu vng sut cuc i.
Nn tng ca bao nhiu khuynh hng
bin ch y l hai s kin tm l :
a/ Ti khng chp nhn a con vi
nhng thc th hin ti v c th ca n.
b/ Ti khng chp nhn thc th ca
chnh bn thn ti.
Thc th khc thng, chm pht
trin, khuyt tt ca a con l tm
gng phn chiu cho ti thy thc th ca
chnh mnh : ang c nhng khuyt tt
tm l, ang c nhng vt thng rm
mu t bao gi trong tm hn v cuc
sng.
Chnh v l do va c trnh by,
trong chng trnh can thip v hnh ng,
mi ln tip xc vi b m, chng ta cn
phi a ra nh sng nhng bng hnh n
hin y :
a b gi li, nhc nh cho b nhng
k nim v kinh nghim no ?
Nhn a b, b nh ai, lin tng n
iu g ?
Nhng hnh nh tiu cc hin ti nh
kh au, bun chn, lo s... b c
nhng kinh nghim tng t nh vy trc
y trong hon cnh no ?
t nhng cu hi nh vy di nhiu
hnh thc khc nhau, mt cch t nh v tn
trng s to iu kin gip cho b bin v
thc thnh thc. Tinh thn c bn khi t
cu hi khng phi l thu lm tin tc. Ti
t cu hi khng phi v ti mun hiu
bit iu tra, gii thch. Nhng l v li
ch ca chnh b m. B m l trung tm v
trng tm. Ti ch l tm gng soi, ti
gip b nhn mnh, thy mnh mi ngy mt
cch r rng v thu o.
Dn dn b s khm ph nhng iu
chnh b phi ch ng thay i. Gy
thc nh vy khng phi l a ra nhng
li khuyn, nhng ch th : Phi lm ci
ny, phi trnh ci n. Cch lm ca
chng ta l khng lm; ch to iu kin
cho b m thc v t mnh quyt nh
phi lm nhng g. Soi sng v h sinh l
hai t ng gi ghm tt c ni dung ca
cng tc phng v can thip.
Khng c tinh thn v hng hot
ng nh vy, chng ta s lm cho b m
cng ngy cng l thuc vo kin thc v
tnh cm ca chng ta.
3. Th thc sn xut nhng triu chng .
Thng thng khi b m em con n
phng khm ca mt bc s, tnh trng
tr nn trm trng. a con mang sn
trn mnh mt trong bn loi triu chng :
Th nht : Nhng triu chng v chc
nng nh mt ng, kh n, to bn , i
dm...
Th hai : nhng triu chng v tc
phong nh gin hn khc la, nh p cn
x k khc, p u nh tc, lm hi chnh
mnh.
Th ba : nhng triu chng v nhn
cch nh b to hay l c thn bit chng.
Th bn : nhng triu chng v kh
nng hc tp : kh hc, hc khng nh,
hiu ng, kh tp trung ch , hay git
mnh kinh hong, nhng ri lon v gic
quan.
bn di ca bao nhiu triu chng
y l nhng ri lon trm trng trong quan
h tip xc gia m v con.
hiu r ngun gc xut hin ca bao
nhiu triu chng y, chng ta cn tng
lc nhng iu chng ta kho st trong
nhng tin trnh pht trin ca cc triu
chng nh sau :
Giai on 1 . a tr s sinh c nhng
nt c bit trong lnh vc pht trin; vt
qu kh nng hiu bit thng thng ca
mt ngi m bnh thng nui dy con.
Giai on 2 . Thay v tc khc tm hiu
nhng nt khc bit nh vy thch ng
th thc tip xc v hot ng ca mnh,
b m xoay x tho vt, vn dng t
tng o thut, to ra cho mnh mt
hnh nh mo m, sai lc, tiu cc v a
con. Trong tm tng ca b, a con
khc thng tr thnh bt thng.
Giai on 3 . Khng nhng ch c mt
hnh nh v a con bt thng, ngy ngy
tip xc, c x, bng b, tip cn, k a
con nh bt thng. c bit trong ton
th tc phong, ngn ng, b i i vi n
nh bt thng. Ni tm li, trong cch b
lm, b ni v b suy ngh, a con c mt
thc th bt thng, mt cn cc bt
thng, mt th chng minh bt thng.
Cho nn vi thi gian, n tr thnh bt
thng thc s ng nh b tin tng v
hnh ng. Trong lnh vc y khoa, tc
dng ca nhng vin thuc gi hiu
placebo cng c kt qu ging nh vin
thuc thc s. l hin tng t k m
th trong a ht tm l. B m thc hin
trn a con nhng iu b d tng v
a con.
Khi mt tr em c em n phng
khm hay n hc ti mt lp c bit,
chng ta gp mt tr em giai on ba,
vi bao nhiu triu chng c n i
hc li thnh thuc lng. Mt hnh nh ni
tm c lp i lp li trong tm tng ca
n : My l a b chm pht trin.
Chnh v l do c bn y, chng trnh
can thip v phng ca chng ta phi
khi u tc khc giai on mt.
Trn y ti nhn mnh mt qui lut
iu tr v s phm : Gii quyt mt vn
, khi vn y hnh thnh r rt,
khng th l mt cch gii quyt hu
hiu. Tri li, phi tc khc can thip khi
n cn trong tnh trng trng nc.
Cng cuc can thip v phng ca
chng ta bao gm nhng yu t sau y :
Th nht : Gip b m thy r nhng
kh nng ca a con. Cho d gp trc tr
th no, a con vn cn bao nhiu vn
ling thc s, khch quan.
Th hai : Gip b m lit k mt cch
ng n nhng kh khn ca a con. V
khc phc nhng kh khn khch quan
y b phi lm nhng g c th mi ngy ?
Th ba : Cng vi b m, thng xuyn
nh gi nhng tin b ca a con trong
bn giai on tip xc :
1. Giai on tip thu nhng kch thch.
2. Giai on ko di thi gian ch .
3. Giai on thc v kh nng v gii
hn.
4. Giai on pht huy nhng n lc sng
t lp.
Th bn : Pht huy mt hnh nh tch
cc v a con v cho a con trong mi
hnh thc tip xc.
Con l mt gi tr,
Con c kh nng,
Con l con ca m cho nn con c
m thng v con thng m, m cn con
thng.
Th nm : To mi iu kin thun li
ti a b m c kh nng chia s nhng
tnh cm tiu cc ca mnh cng nh bc
l, din t nhng vt thng mi v c
trong i sng.
Trong a ht ny, chng ta c th s
dng k thut su chic m trng, en,
vng, , xanh lc v xanh dng [1] m
ti c dp trnh by, trong mt tp sch
khc c nhan l Bn tm l v T
duy su mu". [2]
Trong tinh thn v phng php lm
vic nh vy, can thip, nh gi v quan
st ch l ba phng din ca mt thc th
duy nht. C hai loi nh gi b tc cho
nhau
nh gi tc phong ca a con bng
trc nghim v quan st, can thip v
khc phc nhng kh khn hin ti ca n.
nh gi tc phong tip xc, trao i
ca ngi m :
B ang lm nhng g ?
B ni v a con th no ?
B gii thch lm sao nhng kh khn
ca n ?
B ang sng nhng tm trng no ?
a con ang cn b lm g c th cho
n ?
4. Vai tr ca ngi cha v gia nh
Cho n by gi, ti ni n ngi
m v nht l nhng quan h tip xc m
con. S vng bng ca ngi cha l mt
s kin cng ngy cng ph qut, nht l
trong hon cnh khi a con c nhng
nguy c tr thnh chm pht trin.
S vng mt y bc l thi khc t
ca ngi cha. V khng chp nhn thc
th khuyt tt ca a con, ng t t rt
lui, cho b m mt mnh xoay x. V
tnh hay hu , qua thi lnh m, rt
lui, khc t, trnh n, nhm mt, ng
mun khng nh vi chnh mnh : Con
ca ti khng th l nh vy, l con ca
ring b. Ti kho mnh, con ti phi kho
mnh. Trong dng h ti, khng c ai nh
vy.
V cng vic dy d, ti c dp tip xc
vi nhiu ngi cha c thi nh vy.
ng khng khc t a con, bng cch
cho n vo tri m ci hay ni tr. Nhng
ng c tnh ng ngoi, khng tham d
vo vic gio dc a con, khon trng tt
c cho b m.
Nhiu ngi cha khc c thi i
hi, yu sch, phn khng i vi cc c
quan n nhn a con, trong bt c mt
vn g. Mt cch v thc, ng li v
kt ti nhng ngi i din x hi : Bc
s, y t, c h sinh lm cho con ng tr
thnh chm pht trin. ng t co cc c
gio, v h thiu kh nng, khng bit cch
dy d hay l cho php nhng a tr khc
nh p, c hip a con ca ng.
Vai tr can thip ca chng ta bn cnh
ngi cha, l gy thc ng chp nhn
mt cch c tinh thn trch nhim nhng
phn v quan trng sau y :
Tip tay cho b m v mt vt cht ln
tinh thn : lm vi b, lm thay cho b
nhng g c th lm c nh t cho con
n, do chi vi con, tm gi con...
Trong vn giao tip, s c mt tch
cc ca ngi cha to cho a con nhng
chiu kch mi m v rng ri. Nh ng,
c cu nh nguyn tr thnh tam nguyn
trong i sng gia nh.
B m c chng che ch s tng
cng cht lng an ton ni tm cho a
con.
Sau ny, khi bc sang giai on t
lp, s c mt ca ngi cha s l mt
khuyn khch ln lao cho a con. Trung
gian ngi cha, a con s c iu kin
tip xc vi mt th gii x hi rng ri.
Nh , a con c kh nng tr nn vng
mnh t tin trong a ht tnh tnh v nhn
cch. Thiu vng ngi cha, a con s
thiu vng xng sng tm l.
Sau cng s c mt u ym ca ngi
chng s l mt iu kin an ton gip b
m c mt ci nhn ton din khch quan
v a con. Khun mt ca chng s xua
ui khi u c ca b nhng bng hnh
ma qui ang tm cch m nh v khng b
tinh thn ca b.
***
[1] xem ngha cc mu trang 262
ca tp ny.
[2] xem T sch Tnh Ngi, Lausanne
H 2002.

PHN 5

KT LUN

BN K NNG CA
B M

kt lun, ti mun tr li hai vn
c lin h giao thoa chng chch vi nhau :
ngun gc ca tnh trng chm pht trin
v vai tr ca ngi m trong a ht pht
trin ca a con.
Trc ht, ngi m khng phi l
nguyn nhn, nhng l c duyn. Nhn l
ht ging. Duyn l t mu.
Tuy d cha thnh cy, vi cnh l sum
s, gc r vng mnh, ht ging hm
cha trong mnh tt c mi thnh t c bn
v cn thit mai ngy m chi ny lc,
ln ln, pht trin.
Mc d vy, khng c t mu, ht
ging khng bao gi thnh cy. Hay l nu
t mu qu cn ci, y dy chng gai,
ht ging cng khng th pht huy nhng g
c sn trong mnh.
Quan h m con cng ging nh quan h
ht ging v t mu. L c duyn, ngi
m ng mt vai tr rt quan trng trong
vn tng trng v pht trin ca a
con.
Duyn c th l duyn may, to c hi
v iu kin thun li cho a con. Nhng
Duyn cng c th l duyn ri, gy trc
tr, hay l bp nght nhng nng ng di
do v phong ph.
Ht ging cng c th c hai loi xu
tt. Xu y khng hm cha ngha
lun l, nhng biu l tnh trng sc kho.
C l trong tng lai, y khoa s bc
c nhng bc khng l trong vn
nghin cu cc Gn, cc nhn t nng sinh;
iu tr tn ngun gc nhng mm mng
bnh hon khuyt tt. Trong tnh trng hin
thi, mt s tr em sinh ra mang sn
trong mnh nhng nguy c tr thnh chm
pht trin.
Ti nhn mnh t ng Nguy c, thay
v s dng danh t mm mng, bi v
nguy c y xut hin nhiu phm vi v
a ht khc nhau; khng nht thit c
hn ch mc cc Gn.
Tm l v y khoa ch dng li ,
khng t thm cu hi siu hnh hc : Ti
sao ? Ti sao ti v khng phi ngi
khc ? Ti sao trong s con ti, a ny
v khng phi a kia ?
Cng nh y khoa, tm l l khoa hc t
c bn trn vn quan st cc s kin.
V nu chng ta quan st s sng mi
cp nh loi vt, tho mc, chng ta c
th ghi nhn s c mt ca mt s ht
ging khng lnh mnh.
Ngi nng phu trc mi v ma, ch
la chn nhng ht ging tt gieo trng.
S ht cn li c s dng vo nhng
cng vic khc cng quan trng v cn
thit.
Tuy nhin, trong a ht thuc s sng
con ngi, vn chp nhn hay khc t
s c mt ca mt a con c nguy c tr
thnh chm pht trin khng th c gii
quyt mt cch hn nhin, dt khot, mau
l v d dng trong mt gi, mt ngy, mt
tun hoc mt thng. Vn ny ko di
hng nm v c khi sut i ca a con.
S c mt ca mt a con chm pht
trin cng nh s ra i ca ngi thn lun
lun to nn nhng kh au mt mt. Chnh
v vy thi gian tang ch c so snh vi
thi gian chp nhn. Bao lu chng ta cha
chp nhn s ra i t ngt ca ngi
thn, chng ta vn ch i mt php l.
i vi tr em chm pht trin, bao lu
cn ch i mt php l t ngi khc,
ngi cha m khng th ch ng to iu
kin thun li, tr thnh mnh t mu
m cho a con.
C l y l trng im gay cn nht rt
kh gii quyt trong ton din vn lin
h n tr em khuyt tt. Mt ng ngi
cha m cn nhiu ngy thng bng b
vt thng lng, trc khi chp nhn thc
trng, thc th chm pht trin ca a
con. ng khc khi mt a con c nguy
c chm pht trin, vn can thip phi
tc khc cng sm cng tt nh ti
ngh; bi v mi ngy tri qua, nguy c
cng tr nn trm trng. Kh nng hc tp
ca a con cng b tn thng, v thiu
kch thch hay l v kch thch khng ho
ng. Khng mt ngi ph n no trn th
gii c hc tp, chun b tr thnh
b m ca mt a con chm pht trin.
Tuy nhin y l mt trch v i hi
nhiu k nng mi v kin thc mi :
K nng th nht l bit cch nhn a
con mt cch ton din v tch cc. Mi
ngy, b m phi lun phin s dng su
chic m c su mu khc nhau nhn
a con mnh :
Mu trng : nhng s kin khch quan.
Mu vng : nhng vn ling v kh
nng.
Mu en : nhng kh khn trc tr.
Mu : nhng tnh cm tiu cc.
Mu xanh da tri : nhng ngha.
Mu xanh l cy : nhng cch gii
quyt, nhng tc ng c th, tch cc hng
ngy.
K nng th hai l s dng nhng vn
ling tch cc ca a con gii quyt
nhng kh khn v b tr nhng thiu st.
K nng th ba l ct nh v tn mng
nhng iu a con phi hc tp, gip n
xy dng bn thn v cuc i vi phng
php thnh cng ca con kin: Kin tha
lu y t.
K nng th bn l ngy ngy i tr
nhng tnh cm au bun, tiu cc,
chp nhn v iu kin s c mt ca a
con trong cuc i.

Nguyn Vn Thnh





SCH THAM KHO

1. Brazelton T.B. Points forts, les
mouvements essentiels du dveloppement
de votre enfant Stock 1993 Paris
2. Brazelton T.B., Cramer B. Les
premiers Liens Stock, 1991
3. Cramer B. Profesion bb
Calmann Lvy, 1989, Paris
4. Cramer B Psychiatrie du Bb
Ed. Eshel, Paris 1988
5. Lebovici S. Le nourrisson, la mre
et lepsychanalyste Les interactions
prcoces Centurion, Paris 1983
6. Stern D. Mre Enfant, les
premires relations Pierre Mardaga,
Bruxelles 1977
7. Stern D.N. Le monde
interpersonnel du nourrisson P.U.F.
Paris 1989
8. Stern D. Journal d'un bb
Calmann Lvy, Paris 1992
9. Cramer B., Palacio Espasa F. La
pratique des Psychothrapies mres
bbs P.U.F. 1993
10. Sammeroff A.J. Emde R.N. Les
troubles des Relations prcoces P.U.F.
1993
11. Schaffer R. Le comportement
maternel Pierre Mardaga Bruxelles,
1981
12. Smirnoff V. La psychanalyse de
lEnfant P.U.F. Paris 1966
13. Bower T.G.R. Le
dveloppementpsychologique de la
premire enfance Pierre Mardaga,
Bruxelles, 1978
14. Bower T.G.R. The rational Infant
: Learning in Infancy Freemann and Cie,
New York 1989
15. Watt G.L. La relation mre
enfant etlacquisition du langage Pierre
Mardaga, Bruxelles 1973
16. Galland Dr.A., Galand J. Lenfant
handicap mental Nathan, Paris 1993
17. Della Courtiade CL. Elever un
enfant handicap ESF, Paris 1988
18. Bradshaw J. Retrouver lenfant en
soi Le Jour Ed. Qubec, 1992
19. Gray (J.) Children are from
Heaven Harper P., N.Y. 1999
20. Lemay M. LEclosion psychique
de ltre humain Fleurus, Paris 1983
21. Cramer B. Que deviendront nos
bbs ? Ed. O. Jacob, Paris 1999
22. Nguyn Vn Thnh No vo Phn
tm hc ca Freud i hc Minh c,
Sign 1975
23. Nguyn Vn Thnh Tm hiu tr
nng ca tr em i hc Minh c,
Sign 1974
*
* *
Cng mt tc gi

nh Hng xut bn, Php:
1. Chng ta sng li
1995
2. i thoi vi cc tn gio
1998
T sch Tnh ngi, Lausanne:
3. Em l i Dng H
1995
4. Chia s Xun
1996
5. ng vo ni tm Xun
1997
6. Con ngi mi Xun
1997
7. Le Projet pedago ducatif Et
1997
8. Em l qu hng H
1997
9. Pht huy Nhn Lc Xun
1998
10. Bt chc Thin Cha H
1998
11. ng hnh vi M Maria H
1998
12. i thoi : qu hng Tnh Ngi
Xun 1999
13. Lng Nghe H
1999
14. Quan h M con Thu
1999
15. T Tin Xun
2000