Alternatif Enerji Kaynaklarnn Termal Enerji Depolama ile Deerlendirilmesi

Halime PAKSOY
1
, Hunay EVLYA
1
, Bekir TURGUT
2
,Muhsin MAZMAN
3
, Yeliz
KONUKLU
1
, zgl GK
1
, Metin . YILMAZ
1
, Selma YILMAZ
1
, Beyza BEYHAN
1
,
Nurten AHAN
1


1
ukurova niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Kimya Blm, Adana
e-posta: ozgulgok@gmail.com, yelizoz@yahoo.com, metinyi@poas.com.tr,
selmayilmaz01@gmail.com, beyzabeyhan@gmail.com,
nurten_shn@hotmail.com, hopaksoy@cu.edu.tr, hevliya@cu.edu.tr
2
ukurova niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Jeoloji Mhendislii,
Adana, e-posta: bturgut@cu.edu.tr
3
TBTAK Marmara Aratrma Merkezi, Gebze-Kocaeli, e-posta:
muhsin.mazman@mam.gov.tr


ZET

Dnyann fosil yaktsz bir gelecee artk hazr olmas gerekmektedir. Enerji
kaynaklarnn sreklilii ve gvenilirlii tm dnya lkelerinin gndeminde bulunan
en nemli konulardan biridir. Gittike artan enerji ihtiyacn karlamak iin yaklan
fosil yaktlar, en nemli sera gaz olarak kabul edilen karbon dioksit (CO
2
) salarak
kresel snmaya yol amaktadr. Alternatif ve yenilenebilir enerji kaynaklarndan
yararlanan, enerji verimliliini artran teknolojilerin nemi her zamankinden daha
fazla artmaktadr. Termal enerji depolama (TED) iklim deiiklii ile mcadelede
enerji tasarrufu ve verimliliini artran, stma ve/veya soutmaya ynelik esnek
zmler sunmaktadr. Ayrca, yerel ve yenilenebilir kaynaklardan maksimum
dzeyde yararlanlabilmektedir. Burada bildiride TED tekniklerinin bina, tarm ve test
kabini gibi farkl uygulamalarndan elde edilen sonular verilmektedir. Mevsimlik
termal enerji depolamann domates yetitirilen bir serada kullanlmasyla %68 enerji
tasarrufu salanmtr. Test kabini iin gelitirilen faz deitiren maddede termal
enerji depolama nitesi ile stma ve soutma yklerinin srasyla %17 ve % 7 ye
kadar drlebilecei gsterilmitir. Ayrca bir sper market iin uygulanan yine
mevsimsel depolama sonucunda %60 orannda bir tasarruf elde edilmitir. Elde
edilen sonulardan yararlanarak Trkiyede alternatif enerji kaynaklarnn termal
enerji depolamayla deerlendirilmesinin ekonomik ve evresel katklar belirlenmitir.
1. GR
21. yz ylda hzla artan dnya nfusuna ve endstrilemeye paralel olarak
enerji tketimindeki art her geen gn daha da belirginlemektedir. Gnmz enerji
sistemleri genel olarak fosil yakt kullanm zerine kurulmutur ve her geen gn
tketim miktar hzla artmaktadr. Fosil yakt tketimindeki bu art, dnyamzn
geleceini imdiden tehdit eder duruma gelmitir. Yer krede yaayan nfusunun
sadece %10u kaynaklarn %90n tketmektedir. Daha salkl bir gelecek iin,
insanolu kendisine fosil yaktlardan bamsz bir gelecek tasarlamaldr.
Srdrlebilir ve yenilenebilir enerji kullanm evre ile dost olmasnn yan sra
enerjide da bamll da azaltacaktr. Fosil yaktlarn kullanm sonucunda
atmosfere salnan zararl gazlarn neden olduu iklim deiiklii ve kresel snma
gibi insanln geleceini tehdit eden sorunlar da ortadan kaldracaktr.
Termal enerji depolama (TED) teknikleri stma ve soutma sistemlerinde,
enerjinin daha etkin ve verimli kullanmn salayarak nemli lde tasarrufu
salamaktadr. Bu durum fosil yaktlarn daha az kullanm neden olmakta ve evre
ile dost iklimlendirme teknikleri gelitirme olanan sunmaktadr. Yerel yenilenebilir
enerji kaynaklarnn, termal enerji depolamas ile birlikte kullanm sonucunda ok
verimli sistemler tasarlanabilir (Dincer ve Rosen, 2002). TED sistemlerinin gnlk ve
mevsimlik kullanm, zellikle soutma yknden kaynaklanan ar yk
azaltmaktadr. Bir dier ilgin TED uygulamas ise yap malzemelerinde kullanlan
Faz Deitiren Maddelerin (FDM) binalarn stma ve soutma yknde salad
azalmalardr.
TED kullanm ile salanan enerji tasarrufu sera gazlar emisyonunda ciddi bir
azalma salamaktadr. Dnyada pek ok lke TED sistemlerini kullanarak CO
2
salnmnda ciddi azalmalar elde etmektedirler. 1970den beri Uluslar aras Enerji
Ajans Enerji Depolamas ile Enerji Tasarrufu Uygulama Antlamas (IEA ECES-IA)
erevesinde 13 OECD lkesi TED sistemlerinin aratrma-gelitirme faaliyetlerini
srdrmektedir.
Almanya enerji kullanmndan kaynaklanan CO
2
emisyonu salnmnda 2005
yl ncesinde yaklak %25lik bir azalma salamtr. Bu baarl d, ierisinde
TED uygulamalar da olan ve alternatif enerji teknolojilerini destekleyen ciddi bir
programlar ile salamlardr. Almanyann imdiki uzun vadeli hedefi ise 2050 ylna
kadar fosil yaktlardaki kullanm %50 orannda azaltmaktr. Almanyada u an 8 adet
byk lekli, gne enerjisi destekli farkl TED sistemleri kullanan yerleim
merkezleri ina edilmitir (Wille and Lottner, 2006). Alman Federal Cumhuriyeti
Parlamento Binas Reichstag, u an kojenerasyon sisteminden atlan atk snn
akiferde depolanmas ile stlp soutulmaktadr. Binalarda kullanlan Mikro
kapsllenmi FDMler ilk olarak Almanyada tasarlanm ve kullanmna balanmtr.
Hollanda Akifer Termal Enerji Depolamasnda (ATED) uygulama says
asndan dnya lideri konumundadr. 2006 yl rakamlarna gre lkede yaklak
600 adet ATED uygulamas bulunmaktadr (Snijders 2006). Bahsi geen ATED
uygulamalarn %78i konutlarda, %12 si sanayide ve %10 da ziraat sektrnde
olmutur. Hollandadaki byk binalarda ATED uygulamas artk standart bir seenek
haline gelmitir. lke apnda 2020 ylna kadar 15 PJ yada bir baka deile
200.000.000 m
3
doal gaz kullanmna edeer miktardaki enerji ihtiyac TED
uygulamalar ile karlanacaktr (Snijders and Van Aarssen, 2003).
svete ise 50 adet byk lekli ATED ve 300 adet Yer Kaynakl Is Pompas
uygulamas ile 2.3 milyon ton/yl CO
2
salnmnda azalma salamtr. Bu rakam
svein toplam yllk CO
2
emisyonu salnmnda %3.5luk bir rakama denk
gelmektedir.
Kanada dnyann en byk yer kaynakl s pompas uygulamasna sahiptir.
Sistem Ontario niversitesi Teknoloji Enstitsnde olup, 200 metre derinliinde 370
adet kuyu iermektedir (Beatty et al., 2006). Alberta Kanadada bulunan Okitoks
kasabas Kuzey Amerikadaki ilk merkezi gne enerjisi ile stma sistemine ev
sahiplii yapmaktadr (Wong et al., 2006). Sistem gne enerjisinin yeraltndaki
kanallar aracl (BTED) ile depolanmas ve depolanan bu enerjinin k aylar
boyunca bina stmasnda kullanlmas prensinde dayanmaktadr. Bu dnyadaki
stma yknn %90nn gne enerjisinden karland ilk projedir. Bu uygulama
sonucunda ev bana ylda 5 ton sera etkisine yol aan gaznn atmosfere salnm
azaltlmtr.
ABDde ise buz depolamas zellikle soutma ileminden kaynaklanan enerji
yknn azaltlmas amac ile kullanlmaktadr. ABDde bulunan ve iklimlendirmeye
ihtiya duyan tm binalarda buz depolamas uygulamas yaplsa, u anki enerji
retim ve iletim hatlarndan %40 daha azna ihtiya duyulaca tahmin edilmektedir
(MacCracken, 2006). Ayrca ABD New Jersey eyaletinde kurulu bulunan Richard
Stockton niversitesi 400 kuyuluk byk bir Yer Kaynakl Is pompas uygulamasna
ev sahiplii yapmaktadr. Bu sistem hem stma hem de soutma amac ile
kullanlmaktadr. Bu uygulama ile ylda 2300 ton CO
2
salnmnda azalma elde
edilmitir.
Japonyada buz depolamas teknolojisini, elektrik enerjisinde geerli olan farkl
saat-tarif uygulamasnda faydalanmak iin kullanmaktadr. 2001 yl verilerine gre
Japonya apnda 16.000 buz depolamas uygulamas bulunmaktadr (Paksoy 2003).
Bu uygulamalar enerji verimliliini %15 arttrd gibi, CO
2
salnmn %20
azaltmaktadr (Sakai 200).
Bu bildiri, Trkiyede en son uygulanan 3 farkl TED uygulamas sonucunda
elde edilen CO
2
salnmndaki elde edilen azalmalar iermektedir. Bahsi geen
projeler bir market, sera ve test kabini iklimlendirmesidir. Bu projelerde farkl
sektrlerde farkl kullanclar ile TED uygulamalar gerekletirilmitir.

2. Termal Enerji Depolamas
Termal enerji depolamas (Thermal Energy Storage=TES), enerjinin elde
edilmesiyle, talep arasndaki fark ve yer-zaman arasndaki uyumsuzluu gideren,
hem stma hem de soutma iin zmler veren bir sistemdir. Konut, sanayi, tarm
ve ulam sektrlerinde uygulama ans bulunan TED, elektrik enerjisi ve kmr,
doal gaz, petrol gibi fosil yaktlardan tasarruf salayarak enerji verimliliini
artrmaktadr. Doal enerji kaynaklarndan (hava, su, toprak ve gne enerjisi) ve
atk sdan yararlanmak iin de TED gereklidir. Ayrca Trkiyede yeni uygulanmas
karar alnan elektrik fiyatlarnn deiken tarifesine gre, talebin fazla olduu
saatlerle az olduu saatler arasnda %50ye ulaan bir fark olumaktadr. Ucuz olan
dnemde depolanan enerjinin pahal saatlerde kullanlmasyla da daha ekonomik
enerji tketimi salanabilir.

2.1 Termal Enerji Depolamas Teknikleri
TED tekniklerinde, duyulur s (yeraltnda termal enerji depolama), faz
deitiren maddelerin ergime ss (FDM&PCM) veya kimyasal tepkimelerin ss
eklinde depolanabilir. Bu tekniklerle uzun sreli (yaz-k) veya ksa sreli (gece-
gndz) depolama yaplabilir.
Ksa sreli amalarla daha ok istenilen scaklkta faz deitiren (kat-sv,
kat-kat), eitli organik ve inorganik maddelerden yararlanlmaktadr. En ok
kullanlan maddeler arasnda; su-buz parafinler eitli tuz hidratlar saylabilir.
Uzun sreli depolama teknolojilerinde daha ok duyulur s tekniklerinden
(yeraltnda termal enerji depolama) yararlanr. Bunlar; Akiferde Termal Enerji
Depolama (ATED) , Kanallarda Termal Enerji Depolama (BTES), Yer alt maaralar,
ukur ve Tanklarda Termal Enerji Depolama (CTES) olarak gruplandrlmaktadr.
Termokimyasal tepkimelerden hem ksa sreli hem de uzun sreli olarak,
zellikle yksek scaklklarda yararlanlabilmektedir. Bu sistemlerde kullanlan
maddeler ok eitlidir (Paksoy, 1998).

3. Trkiyede Atmosfere CO
2
Salnmn Azaltmak iin Uygulanan TED Projeleri
3.1. Spermarket klimlendirmesi iin ATED Uygulamas
Bu projedeki sper market binas Akdenize kys bulunan Mersin ili snrlar
ierisinde yer almaktadr. Binann toplam kapal alan 1800 m
2
olup, ilkimlendirilen
alan 1400 m
2
dir. Bina iin hesaplanan en yksek soutma yk 195 kW olup en
yksek stma yk ise 74 kW dr. ATED sistemi HVAC sistemine 2 farkl kuyu grubu
ile balanmtr (ekil 1). Her bir kuyu 100 m. Derinliinde ve 150 mm. apnda olup
her iki kuyu arasndaki mesafe 75 m. dir. ATED sistemi her bir kuyudan 4kg/sn yer
alt suyu gelecek ekilde tasarlanmtr.
ekil 1de de grld gibi sistemde 4 adet Copeland ZR19M3 kompresr
bulunmaktadr. Bu kompresrler soutucu gaz evrimine paralel olarak balanmtr.
Ayrca bu kompresrler, dk ve yksek basn, ar snma ve ar yklenme gibi
olas anormal durumlara kar bir ok nleyici emniyet alteri ile korumaya alnmtr.
lk bata s pompas almas esnasnda her bir kompresr geri dnm vanasna
balanmtr, ancak daha sonra vana ierisindeki basn dmn azaltmak iin
kompresrler bir tek kresel vana grubuna balanmtr. Sistemin kapasite kontrol,
hava geri dn termostat ve yksek/dk basn sensrleri ile yaplmtr.
Sistemde bulunan havalandrma fan 7.5 kWlk elektrik motoru ile
almaktadr. Hava debisi 600 Pa harici statik basnla 5500 L/sn dir. Is
deitiriciler ise alminyum plaka ve bakr tplerden yaplmtr. Toplam s transferi
alan 200 m
2
olup s transferi hz 1.6 m/s. dir. Sistem 2000 L/sn temiz hava ile
beslenmektedir. Egzoz nitesi de ayn tip bir fanla almaktadr. Fan 1.5 kW lk bir
motor altrmaktadr. Bu nitenin de 350 Pa harici statik basnla 2000 L/sn lik bir
hava debisi bulunmaktadr. Kondenser 316 adet paslanmaz elikten meydana gelen
plakal s eanjrne baldr. Toplam kondens kapasitesi, 35
0
C kondens
scaklnda 200 kW olup, 20 0Cde 4 kg/sn sudur.


ekil 1: Sper Market iin ATED Sistemi


Sistemin iki alma modu bulunmaktadr. Soutma modunda HVAC
kondenserini soutmak iin souk depolama amal kuyudan gelen souk su
kullanlmaktadr. Kondenseri soutan su, bu atk s ile snmaktadr. Elde edilen
scak suyu da scak depolama amal kuyuya geri besleme yolu ile depolamaktadr.
Kondenseri 18
0
C scaklndaki yer alt suyu ile soutmak, yaz aylar boyunca 30-35
0
C olan d ortam scakl ile soutmaktan ok daha verimli olmaktadr. Bu durum
sistemin kulland elektrik enerjisinde nemli bir azalma salamtr. Depolanan atk
s, k aylar boyunca, stma ihtiyac doduunda stma amal kullanlacaktr. Bu
alma prensibi ile toplam depolanan enerji miktar 0.4 MWh olacaktr.
Ayn kapasitedeki konvansiyonel hava soutmal kondenserler 898 kWh/gn
elektrik enerjisine ihtiya duymaktadrlar. En yksek soutma yknde ise sistemin
ihtiya duyduu enerji miktar ise 2400 kWh/day olmaktadr. Ortalama verim
performans (COP) ise 2.67 olarak hesaplanmtr. ATED sistemi Austos 2001de
soutma modu ile balamtr. 18
0
Clik yer alt suyu kullanarak verim performans
4.16 (COP) olmutur. Bu verim performans konvansiyonel sisteme gre %60 daha
fazladr.
ATED uygulamasnn konvansiyonel uygulamalara gre %60 daha iyi verim
performans nedeni ile sistem, konvansiyonel bir sisteme gre daha kk
ekipmanlara ihtiya duymaktadr (kopresr, boru vana vb). Bu durum, ilk yatrm
miktarnda ekonomik olarak ciddi bir azalmaya neden olmutur. ATED uygulamas
iin kuyu am nedeni ile yaplan fazladan yatrmlar, daha az s pompas gideri ile
karlanmtr. Elde elden verim performans ile ATED sistemi 574.2 kWh/gn enerji
tketmitir. ATED teknolojisi ile elde edilen yllk enerji miktar 118 MWh olmutur.

3.2. Sera klimlendirmesi iin ATED Uygulamas
Son 20 yllk iklim verileri gz nnde bulundurulduunda Akdeniz blgesinde
bulunan seralarn ortalama 90 gn, gnde yaklak 8 saat, 150 W/m
2
lk stma
ihtiyac bulunmaktadr. Bu ihtiyac karlamak iin fosil yaktlar kullanlmaktadr. Fosil
yakt kullanmnn iletme maliyetine getirdii yk, ayrca yanma sonucu meydana
gelen kl ve atmosfere salnan zararl gazlar seracln nndeki en byk engeller
olarak karmza kmaktadr. Bunun yannda bahar aylar boyunca Akdeniz
iklimindeki plastik kapl seralarda soutma ihtiyac vardr.
Bu TED uygulamas iin Adanada bulunan ukurova niversitesi Ziraat
Fakltesi Bahe Bitkileri Blm Aratrma Alan ierisinde birbirinden bamsz
ancak ayn zelliklere sahip her biri 360 m
2
byklnde 2 adet aratrma seras
kullanlmtr. Seralar poli-etilen rt ile kapldr. Seralardan birinde ATED teknii ile ,
dierinde de konvansiyonel sistemlerle stma soutma uygulanm ve yetitiricilik
yaplmtr. Bylece iki teknik arasndaki bitkisel yetitiricilik, ekonomik ve evresel
faydalar karlatrmal olarak ortaya konmutur. ekil 2de ATED uygulamasnn
teknik izimi bulunmaktadr. Sistem biri scak dieri souk olmak zere iki adet 80 m
derinliinde 0.40 m apnda kuyu iermektedir. Is dalm ve toplanmas iin
havadan suya s deitiriciler kullanlmtr. Uygulamada kullanlan 5 adet (bir adet
d nite, 4 adet i nite, (ekil 2) havadan suya s deitiriciler ise 8300 m
3
/saat
hava kapasiteli olup 350 W gcndeki fanlar ile almaktadr.
Uygulanan ATED sisteminin temel alma prensibi ksaca yledir; Akdeniz
iklimindeki plastik kapl seralarda i scaklk 5 ay boyunca gnde yaklak 6 saat
40-60
0
C civarna kadar ykselmektedir. Sera iinde biriken bu atk enerji sudan
havaya s deitiriciler aracl ile yer alt suyuna transfer edilmitir. Isnan yer alt
suyu ise akifere geri besleme yolu ile depolanmtr. Depolanan enerji 2005-2006 k
aylar boyunca geri ekilip ayn s deitiriciler aracl ile sera stmasnda
kullanltr. K aylar boyunca stmada kullanlan yer alt suyu d ortam
scaklnn 10
0
Cden az olduu saatlerde sera dnda bulunan bir baka s
deitirici (d nite s deitirici) ile soutulup souk kuyu ile yine akifere geri
besleme yolu ile depolanmtr. Souk depoda depolanan su ise 2006 yl bahar
aylarnda, sera soutmasnda kullanlmtr.



ekil 2: Sera klimlendirmesinde kullanlan ATED Sistemi

ekil 3te Ocak 2006 tarihinde alnm veriler ile elde edilmitir. lm aral
29 Ocak 2006 sabah saat 9:00 ile 30 Ocak 2006 sabah saat 9:00 arasn kapsayan
24 saatlik zaman dilimini iermektedir. Sz konusu gece, deneme sresince
rastlanlan en souk gecedir. D ortam scakl 0
0
Cn altna dmesine ramen,
iort1 ATED serasnda 11
0
C olan optimum scakln (domates iin gerekli olan
mmkn en dk scaklk) altna dmemitir. Fosil yakt ile stlan sera da ise
saat 17.00 ile 21.00 arasndaki 4 saat, gece vardiyasnn ge gelmesi ve stma
sisteminin hazrlanmasnn zaman almas nedeni ile i ortam scakl optimum
scaklk deerlerinin altna dmtr. Saat 21:00dan sonra stlmaya balayan
kontrol seras istenilen i scaklk deerlerine ulamtr.
Kontrol serasnda 2005-2006 k aylar boyunca 2.3 ton 6 numara fuel-oil
kullanlmtr. Litresi 0.8 TL olan bu yaktn iletmeye toplam maliyeti 1.834 TL
olmutur. Buna karlk ATED serasnda kullanlan elektrik miktar ise 554 TL
olmutur. Konvansiyonel tekniin ATED sistemine gre 3.2 kat daha pahl olduu
gzlemlenmitir. Buna karlk yl sonunda domates verimi ATED serasnda kontrol
serasna gre %40 daha fazla olmutur. Sistemin stma ve soutmadaki verim
performans (COP) 7.6 ve 3.2 olmutur. Toplam enerji tasarrufu 36 MWh/yl olarak
hesaplanmtr.
Tm Ortam Scaklkar
-5
0
5
10
15
20
25
30
0 500 1000 1500 2000
Zaman (dk)
S

c
a
k
l

k
Dort
ort1
ort2
Panel Sc

ekil 3: 30.Ocak.2006 tarihinde alnan ortam scaklklar

3.3. Binalar iin Mikrokapsllenmi FDMlerde TED Uygulamas
zolasyon malzemesine destek amal Mikrokapsllenmi FDM ile TED
uygulamas ukurova niversitesi Yerlekesinde bulunan 4 m
2
bir test kabininde
yaplmtr. Bu pilot projedeki ama, kabinin stma ve soutma ykn azaltmaktr.
ASHRAE (2001) yntemiyle yaplan hesaplamalarda, kabinin stma ve soutma
ykleri 665 W ve 2391 W olarak bulunmutur. Bu uygulamada iki farkl FDM
kullanlmtr. Bunlar Micronal 5001 (erime noktas 26
0
C, gizil s 110 kJ/kg) ve
Micronal 5008 (erime noktas 23
0
C, gizil ss 110 kJ/kg). Uygulamada, 3.5 kg
civarndaki mikrokapsllenmi FDM ile IZOCAM firmasnn IZOPAN izolasyon
rnnn beraber kullanld sandvi panel gelitirilmitir.
Kabin iindeki scaklk dalm 2007 yaz ve 2007 knda sras ile
izolasyonsuz ve FDM siz, FDM siz ve izolasyonlu, FDM li ve izolasyonsuz, FDM li ve
izolasyonlu olmak zere 4 farkl ekilde llmtr.
Yaz aylar boyunca kabindeki ortalama scaklk d sadece FDM li ve
izolasyonlu lmde 2.49
0
C olmutur, 0.59
0
Clik d ise sadece izolasyon
malzemesi kullanlan lmde elde edilmitir. Bu scaklk dmleri ile ASHRAE
(2001) yntemiyle hesaplanan soutma yk 2261 W olarak belirlenmitir. Bu durum,
FDM li izolasyon kullanlarak soutma yknde yaklak %7 lik bir azalmann
salandn gstermitir.
K aylarnda ise kabin iinde elde edilen scaklk ykselii, sadece FDM
kullanlan lmlerde 1.61
0
C, sadece izolasyon malzemesi kullanlan lmlerde
1.26
0
C ve hem FDM hem de izolasyon malzemesi kullanlan lmlerde ise 2.24
0
C
olarak bulunmutur. Yine ASHRAE (2001) yntemiyle hesaplanan stma yknde
her 3 durumda stma yk sras ile 601 W, 545 W ve 510 W bulunmutur. FDM ve
izolasyon kullanlarak kabinin stma yk %10 azalrken enerji tasarrufu %23
olmutur. 1440 saat soutmadan elde edilen ylk enerji tasarrufu 183.6 kWh/yl
olmutur. 1890 saat stmadan elde edilen yllk enerji tasarrufu 292.2 kWh/yl olarak
bulunmutur. Kabinin izolasyon ve FDM ile donatlmas fazladan 110 USD lik bir
yatrm gerektirmitir.

4. Sonu ve neriler
Yukarda detaylar verilen 3 farkl TED uygulamas sonucunda elde edilen
enerji tasarrufu nedeni ile elde edilen CO
2
salnmndaki azalma hesaplanmtr.
Tablo 1de her 3 projenin stma ve soutma kapasiteleri, iklimlendirilen alan, ilk
yatrm maliyetleri ve yllk enerji tasarruflar karlatrmal olarak verilmitir. Tablo
2de ise yine 3 TED uygulamas sonucu elde edilen CO
2
salnmnda elde edilen
azalmlar farkl fosill yakt kaynaklarna gre verilmitir. Bu hesaplama elektrik
retiminde fosil yakt kullanld varsaylarak yaplmtr.

Tablo 1. TED ile salanan enerji tasarrufu ve ilk yatrm maliyetleri karlatrmas

Proje
Kapasite
(kW)
Istma Soutma
Alan
(m
2
)
lk Yatrm
Maliyeti,
(USD)
Yllk Enerji
Tasarrufu
kWh/m
2

Market
iin ATED
195 74 1400 - 84
Sera iin
ATED
54 - 360 1440 100
Test
Kabini iin
FDM
2.4 0.7 4 110 119


Tablo 2. TED uygulamal sonucunda elde edilen enerji tasarrufu nedeni ile farkl
yakt alternatiflerine gore CO
2
emisyonundaki azalmalar.
CO
2
ton/yl
Yakt Kmr Fuel Oil Doal gaz
Sper Market iin ATED 113 85 50.3
Sera iin ATED 34 26 19
Test Kabini iin FDM 0.5 0.4 0.3

* Elektrik retimi iin fosil yakt kullanld zaman

Istma ve soutma bir ok lkede en fazla enerji harcanan sektrlerden biridir.
Bu sektrde kullanlan enerjide elde edilecek tasarruf CO
2
salnmn azaltarak
kresel snmann nlenmesine ciddi katks olacaktr. TED teknolojileri stma ve
soutma uygulamalarnda fosil yakt sistemlerinin yerine kullanlabilecek esnek
zmler sunmaktadr. Bildiride sunulan 3 proje TED uygulamalarnn enerji
verimliliine ve dolays ile evreye olan katks sunulmutur. Ayrca her projede,
ilk yatrm maliyetlerinin geri deme sreleri 0 ile 3 yl arasnda deimektedir. Bu
sonu TED teknolojilerinin ok pahal olmadn da gstermektedir. Trkiyede ok
geni uygulama alanlar bulabilecek TED uygulamalar sonucunda elektrik ve fosil
yakt tketiminde elde edilecek tasarruflar lke ekonomisine ve evre salna ciddi
faydalar salayacaktr. Ayrca yerel yenilenebilir kaynaklarn iklimlendirme
sektrnde devreye sokulmas ile enerjide da bamllmz azalacaktr. Trkiye
Byk Millet Meclisinin yeni taraf olduu Kyoto Protokol uyarnca atmosfere
salnm taahht edilen CO
2
emisyon miktarlarn elde etmek iin lke olarak daha
verimli ve evreci teknolojiler gelitirmek zorunluluu domutur. Kyoto Protokolne
uymak balamnda TED uygulamalarnn gelitirilmesi ve yaygnlatrlmas nemli
bir adm olacaktr.

Teekkr
Katklarnda dolay TBTAKa, Devlet Planlama Tekilatna (DPT), ZOCAM
A.ye ve ukurova niversitesi Aratrma Fonuna teekkr ederiz.

Kaynaklar
Abak, K., Guler, H.Y. and Baytorun, N. (1995) A comparative study in heated
and unheated plastic greenhouses of the mediterranean coastal region of Turkey:
tomato plant growth, yield dynamics, crop quality and fuel consumption, Acta
Horticulture, Vol. 412, pp.335341.
Andersson, O. (2006) Ground source heating and cooling a significant
contribution to CO
2
reduction in Sweden, ECOSTOCK, 10th International Thermal
Energy Storage Conference, New Jersey, USA, 31 May2 June.
ASHRAE, 2001, American Society of Heating, Refrigerating and Air-
Conditioning Engineers, Fundamentals, Residential Cooling and Heating Load
Calculations, Chap. 28.
Beatty, B., Dince, I. and Bright, K. (2006) Canadas largest BTES system
74000 m borehole field, ECOSTOCK, 10th International Thermal Energy Storage
Conference, New Jersey, USA, 31 May2 June.
ala, M. and Altuntaolu, Z.T. (2003) Srdrlebilir Kalknma ve
Yenilenebilir Enerji, 9th Turkish National Energy Congress, stanbul, 2427
September, pp.155166.
Diner, . and Rosen, M.A. (2002) Thermal Energy Storage: Systems and
Applications, New York: John Wiley and Sons.
Hawlader, M.N.A., Uddin, M.S. and Khin, M.M. (2003) Microencapsulated
PCM thermal-energy storage system, Applied Energy, Vol. 74, pp.195202.
Jahns, E. (1999) Microencapsulated phase change material, 4th IEA
Workshop Annex 10 Phase Change Materials and Chemical Reactions for Thermal
Energy Storage, Germany.
Kabus, F., Seibt, P. and Poppei, J. (2000) Aquifer thermal energy stores in
Germany, Terrastock 8th International Conference on Thermal Energy Storage, Vol.
1, pp.129134.
MacCracken, M. (2006) Ice thermal storage and LEED Gold, ECOSTOCK,
10th International Thermal Energy Storage Conference, New Jersey, USA, 31 May
2 June.
zonur, Y., Mazman, M., Paksoy, H.. and Evliya, H. (2006)
Microencapsulation of coco fatty acid mixture for thermal energy storage with phase
change materials, International Journal of Energy Research, Vol. 30, No. 10,
pp.741749.
Paksoy, H.. (Ed.) (2007) Thermal energy storage for sustainable energy
consumption fundamentals, case studies and design, NATO Science Series, II:
Mathematics, Physics and Chemistry, Vol. 234, Springer, ISBN: 10 1-4020-5288.
Paksoy, H.., Grbz, Z., Turgut, B., Dikici, D. and ve Evliya, H. (2004)
Aquifer Thermal Energy Storage (ATES) for air-conditioning of a supermarket in
Turkey, Renewable Energy, Vol. 29, pp.19911996. CO2 mitigation with thermal
energy storage 17
Sakai, H. (2000) Application of ice storage system to cold air distribution
system, IEA ECES Annex 14 Cooling in all Climates with Thermal Energy Storage
Workshop, Tokyo, Japan, 10 November.
Sanner, B. and Stiles, L. (1997) Status of seasonal cold storage in ground
source heat pump,MEGASTOCK 7th International Thermal Energy Storage
Conference, Sapporo, Japan,1821 June.
Snijders, A.L. (2006) ATES market development in the Netherlands,
ECOSTOCK, 10th International Thermal Energy Storage Conference, New Jersey,
USA, 31 May2 June.
Snijders, A.L. and Van Aarssen, M.M. (2003) Big is beautiful? Application of
large scale energy storage in the Netherlands, FUTURESTOCK 9th International
Thermal Energy Storage Conference, Warsaw, Poland, 14 September.
Wille, A. and Lottner, V. (2006) R&D programme on thermal energy storage
in Germany, ECOSTOCK, 10th International Thermal Energy Storage Conference,
New Jersey, USA,31 May2 June.
Wong, W.P., McClung, J.L., Kokko, J.P. and Snijders, A.L. (2006) First large
scale solar seasonal BTES in Canada, ECOSTOCK, 10th International Conference
on Thermal Energy Storage,Pomona, New Jersey, USA, 31 May2 June.