ALTERNATF ENERJ

TEKNOLOJLERNE GR
Dersin retim Grevlisi:
Ozan ERDN
oerdinc@yildiz.edu.tr
alternatifenerjiteknolojileri@gmail.com


1
Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

nceki blmlerde bahsi geen alternatif enerji
kaynaklar doann koullarna son derece baml
durumdadr. Bu nedenle bu kaynaklar ile retilen enerji,
daha nce de bahsedildii zere sezonluk, gnlk ve
hatta anlk olarak bile byk deiimler
gsterebilmektedir. Bu durum da retilen enerjinin genel
enerji talebi ile tam olarak rtmemesine neden
olabilmektedir.
Ykn enerji ihtiyacnn her durumda baar ile
karlanabilmesi asndan enerji depolama niteleri
olduka byk neme sahiptirler.


4. Enerji Depolama Sistemleri

Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Bahsi geen alternatif kaynaklardan retilen fazla enerji
farkl tr enerji depolama nitelerine aktarlmakta,
depolanan bu enerji ise ana kaynaklarn mevcut olmad
ya da yetersiz olduu durumlarda yk talebinin
karlanmasnda kullanlmaktadr.
zellikle ebekeden bamsz uygulamalar iin enerji
depolama nitelerinin aratrlmas ve incelenmesi
olduka byk nem arz etmektedir. Bu ekildeki
uygulamalarda enerji depolama nitelerinin kullanm
ile birlikte olduka byk kurulum maliyetine sahip
enerji iletim hatlarna olan gereksinim byk oranda
azaltlabilmektedir .

4. Enerji Depolama Sistemleri

Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Enerji depolama teknolojileri, elektriksel ya da termal
olabilir. Elektriksel enerji depolama sistemlerinde
elektriksel bir giri-k sz konusu iken termal
sistemlerde de benzer bir ekilde termal bir giri-k
mevcuttur.
Bahsi geen elektriksel enerji depolama sistemleri
elektrokimyasal sistemler (batarya, vb.), kinetik enerji
depolama sistemleri (volan, vb.) ya da potansiyel enerji
depolama sistemleri (pompalanm su, sktrlm
hava, vb. formunda) olabilirler. Termal enerji depolama
sistemlerinde de benzer ekilde farkl teknolojilerin
kullanm uygulamalarda yer almtr.
4. Enerji Depolama Sistemleri

Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Bataryalar

Batarya sistemleri elektrik enerjisini kimyasal formda
depolamann uygulanm en eski yntemlerinden biridir.
Batarya sistemleri tekrar arj edilemeyen primer bataryalar ve
arj edilebilir sekonder bataryalar olmak zere iki snfa
ayrlmaktadr.
Bir batarya sistemi, her biri pozitif-negatif elektrotlardan
meydana gelen bir ya da daha fazla elektrokimyasal hcrenin
bir araya gelmesiyle olumaktadr. Dearj durumunda,
elektrotlardaki elektrokimyasal reaksiyonlar d bir devre
ierisinden elektron ak oluturmaktadr. arj durumunda
ise elektrotlara gerilim uygulanmas ile birlikte
elektrokimyasal reaksiyonlar ters ynde gereklemektedir


4. Enerji Depolama Sistemleri

Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Bataryalar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Bataryalar

Kurun-asit bataryalar
Nikel-kadmiyum bataryalar
Nikel metal hidrit bataryalar
Sodyum slfr bataryalar
Sodyum nikel klorit (ZEBRA) bataryalar
Lityum-iyon bataryalar



4. Enerji Depolama Sistemleri

Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Ultra-kapasitrler

4. Enerji Depolama Sistemleri

UKlar, temel olarak, elektrik enerjisinin depoland
elektro-kimyasal ift katmanl bir yap zerinde ok saydaki
yzeysel elektrotlardan ve bir ayrc yzeyden
olumaktadrlar. Ayrc yzey elektrotlar arasnda temas
fiziksel olarak engellemekte, fakat iyon geiine izin
vermektedir.
UKlar sahip olduklar yksek gzenekli karbon yap ve buna
bal olarak yksek yzey alan sayesinde sradan
kapasitrlerden ok daha yksek kapasite deerlerine
sahiptirler. Yeni gelitirilen UK eitlerinin yapsndaki
yzeysel elektrotlar, nano boyutlarda olup, yzey alann ve
buna bal olarak kapasite deerini ok yksek deerlere
karmaktadr.


Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Ultra-kapasitrler

4. Enerji Depolama Sistemleri

Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Ultra-kapasitrler

4. Enerji Depolama Sistemleri

UKlar, birok kk sistemde yaygn olarak
kullanlmaktadr. Ancak UKlarn avantajlar, zellikle
elektrikli tat sistemleri gibi yaplar ele alndnda daha
belirgin bir ekilde ortaya kmaktadr.
UKlarn i yaplarnda kimyasal bir reaksiyon
gereklemediinden, tatlarda olduka hzl gerekleen
frenleme durumunda ortaya kan enerjiyi verimli bir ekilde
geri kazanmada, kimyasal yapya sahip bataryalardan ok
daha etkindirler.
Bataryalarn hzl deien yklere yeterince hzl cevap
verememesi, UKlarn nispeten daha nemli bir konuma
gelmesine yol amaktadr.

Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Ultra-kapasitrler

4. Enerji Depolama Sistemleri

Tekrar arj edilebilen bataryalar, ierisindeki kimyasal
reaksiyonlarn etkisiyle genellikle birka bin evrimlik bir
mre sahipken, UKlar bir milyon evrime kadar varan ok
yksek bir mre sahiptirler. Ayrca bataryalar yksek akm
darbelerine ve hzl arj-dearj durumuna maruz
kaldklarnda mrleri daha da azalmaktadr.
Bunlarn da tesinde belki de UKlarn en nemli
avantajlarndan biri, almasnn scaklk deiimlerinden
olduka az etkilenmesidir. UKlar, bataryalar iin en kt
alma artlarndan biri olan -40Clik scaklklarda bile
baaryla alabilmektedirler.
Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Ultra-kapasitrler

4. Enerji Depolama Sistemleri

Ticari olarak gnmzde retilen UKlar, ayn boyut veya
arlktaki bir batarya ile kyaslandnda olduka fazla bir
g younluuna sahiptir. Ancak enerji younluklar gz
nne alndnda, UKlar bataryalara gre dezavantajldr.
Ayn boyut veya arlktaki bir batarya ile
karlatrldnda UKnn depolayabildii enerji miktar,
bataryann depolayabildii enerji miktarnn ancak %5i
kadardr. UKlarn dk enerji younluklarnn
arttrlmasn hedefleyen almalar gnmzde youn bir
ekilde devam etmektedir. UKlarn yapsna farkl bileenler
ekleyerek enerji younluunu artrmak amacyla gelimi
laboratuarlarda detayl almalar yaplmaktadr.
Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Ultra-kapasitrler

4. Enerji Depolama Sistemleri

UK yapsna nanotpler yerletirildiinde bir UKnn, ayn
boyut veya arlktaki bir bataryann depolayabildii enerji
miktarnn en az %25ine, hatta belki de %50sine varan
oranlarda enerji depolayabilmesinin salanabilecei
ngrlmektedir. Bu konuda yaplan almalar iin birok
lke byk miktarda aratrma fonlar ayrmaktadr.
Sahip olduu yksek kapasite deeri ile birlikte UKlar,
birok adan konvansiyonel kapasitrlerden daha avantajl
konuma gelmi, birok kullanm alannda da bataryalarn
yerini almaya balamtr.

Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Volanlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Volan, enerjiyi kinetik enerji formunda mekanik olarak
depolayabilen ve bir eksende dnen bir ktledir. Volanlar
NASAnn 1961deki aklad alma raporunun
akabinde uzay uygulamalarnda kullanlmtr. Daha
sonra birok farkl uygulamada volan sistemlerinin
uygulanabilirlii denenmitir.



Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Volanlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Volan mekanik olarak hareketlendirebilmek ve
dndrebilmek iin bir enerjiye gereksinim vardr.
Elektriksel sistemlerde kullanldnda bu enerji
genellikle bir elektrik motoru ile salanmaktadr. Volan
dnmeye baladnda dnme hz ve ataletine bal
olarak belirli bir miktar enerjiyi depo eden mekanik bir
batarya olarak almaktadr. Volan ne kadar hzl
dnyorsa o kadar ok miktarda enerjiye sahip demektir.
Depolanm bu enerji istenildiinde volan yavalatlarak
ve bu sayede mevcut kinetik enerjinin istenilen ksm
generatr modunda alan bir elektrik motorunu tahrik
etmekte kullanlarak elektrik enerjisine
evrilebilmektedir .



Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Volanlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Volan temelli enerji depolama sistemlerinin temel
avantajlar uzun bir evrim mrne sahip olmalar ve
yksek arj-dearj hzlarna uygun bir yap iermeleri
olarak sralanabilir. Volan sistemleri dakika
mertebesinde bir srede hzlanabilmekte ve arj edilmesi
iin kimi zaman saatler gerektiren batarya sistemlerine
kyasla bu adan avantaj salayabilmektedir.
Ayrca yksek enerji younluklar da volan sistemlerinin
avantajlar arasndadr. Volan sistemlerinin nominal
gteki verimleri %90 civarndadr. Bunun yan sra
volanlar evre dostu materyaller iermektedirler, bu
sayede de evresel olumsuz etkileri azdr.



Elektriksel Enerji Depolama Sistemleri

Volanlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Volan sistemlerinin en nemli dezavantajlar ise yksek
fiyatlar ve botaki kayplarnn olduka yksek
olmasdr. Volanlarn saat bana botaki kayplar %20
seviyelerine ulaabilmektedir. Bu durum evrim srekli
olmadnda, yani volan sistemi bota brakldnda
enerji verimliliini byk bir oranda azaltmaktadr.
Bu nedenle volan sistemleri uzun sreli enerji
depolanmas iin uygun deildirler, ancak g
sistemlerinde ksa sreli yedek g nitesi olarak
yararlanlabilirler .


Dier Elektriksel Enerji Depolama Yaklamlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Hidrojen Enerjisi Depolama Sistemleri

Alternatif enerji kaynaklarnn datk sistemlerde
kullanld uygulamalarda elektrik enerjisinin hidrojen
formuna dntrlerek depolanmas, gnmzde
aratrmaclar iin dikkat ekici bir alternatif haline
gelmitir.
Bu tarz sistemlerde rzgar, gne, vb. ana alternatif
enerji kaynaklarnn rettii enerjinin yk talebinin
haricinde kalan fazla ksm bir elektrolizr nitesi
zerinden hidrojen elde etmek iin kullanlmaktadr.


Dier Elektriksel Enerji Depolama Yaklamlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Hidrojen Enerjisi Depolama Sistemleri

Elde edilen hidrojen, farkl yaplardaki hidrojen
tanklarnda depolanabilmekte ve ihtiya olduunda bir
yakt hcresi sistemi tarafndan elektrik enerjisine
evrilerek yk talebinin karlanmas asndan
kullanlabilmektedir.
Bylelikle, bu tr hibrit alternatif enerji sistemlerinde
kullanlan konvansiyonel batarya nitelerinin hacim,
maliyet ve evresel koullardan olumsuz etkilerinin
nne geilebilmektedir.

Dier Elektriksel Enerji Depolama Yaklamlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Hidrojen Enerjisi Depolama Sistemleri

Ancak hidrojen depolamas zmnn gnmzde baz
nemli sorunlar mevcuttur. Hidrojen depolama ile ilgili
problemler, tercih edilen depolama yntemine gre
deimektedir. Bilinen hidrojen depolama yntemleri,
yksek basnta sktrma, svlatrma, hidrokarbonlar,
hidrrler ve karbon nano tplerdir.
Hidrojen depolama sistemleri, mevcut problemlerinin
zm ile birlikte gelecein en nemli enerji depolama
yntemlerinden biri olarak grlmektedir.



Dier Elektriksel Enerji Depolama Yaklamlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Pompalanm Su Tabanl Elektrik Enerjisi Depolamas

Pompalanm su tabanl enerji depolanmas, farkl
yksekliklerde bulunan rezervlerdeki suyun hareket
ettirilmesiyle elektrik enerjisinin depolanmas ve retilmesi
temeline dayanmaktadr.


Dier Elektriksel Enerji Depolama Yaklamlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Pompalanm Su Tabanl Elektrik Enerjisi Depolamas

Elektrik talebinin az olduu durumlardaki fazla enerji yksekteki
rezerve su pompalamakta kullanlmaktadr. Yksek enerji talebinde ise
su aa konumdaki rezerve doru tekrar serbest braklmakta ve
burada bulunan bir trbin vastasyla elektrik enerjisi retilmektedir.
Bu teknolojinin en nemli avantaj, gerekli olan sistemlerin farkl bir
formda zaten kurulu olmasdr. Bu teknoloji birka GWhlik yksek
gl uygulamalarda en sk kullanlan sistemdir.
Pompalanan su tabanl enerji depolama niteleri kullanlan
ekipmanlarn karakteristiklerine gre %65-80 civarnda deien bir
verime sahiptir. Yani 3 kWhlik enerji salayabilecek bir suyun
pompalanabilmesi iin yaklak 4 kWhlik enerji verilmesi gereklidir.
Bu teknolojinin en nemli dezavantaj, farkl su seviyeleri
oluturulabilecek geni bir araziye ihtiya duyulmasdr


Dier Elektriksel Enerji Depolama Yaklamlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Sktrlm Hava Tabanl Elektrik Enerjisi Depolamas

Dier Elektriksel Enerji Depolama Yaklamlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Sktrlm Hava Tabanl Elektrik Enerjisi Depolamas

Sktrlm hava tabanl enerji depolamas birok yksek gl
projede kullanlm bir enerji depolama teknolojisidir.
Standart bir gaz trbininin kullanld bir g santrali, mevcut
gcnn yaklak 2/3lk bir ksmn yanma havasn sktrmak iin
harcamaktadr. Bu nedenle ilemleri zaman olarak ayrtrarak elektrik
enerjisi talebinin az olduu durumlarda elektrik enerjisinin havay
sktrmak iin kullanlmas (enerji depolamas), elektrik enerjisi
talebinin yksek olduu zamanlarda ise bu sktrlm havann
serbest braklmas ile standart gaz trbinlerinin kullanld
durumlara gre ayn yakt tketimi ile 3 kat fazla enerji retmek
mmkn grlmektedir.
Sktrlm hava depolamas yksek basnlarda (40-70 bar) elde
edilmektedir. Bu durum depolama nitesinin daha az hacim
kaplamasn salamaktadr.

Dier Elektriksel Enerji Depolama Yaklamlar

4. Enerji Depolama Sistemleri

Sktrlm Hava Tabanl Elektrik Enerjisi Depolamas

Yeraltnda yksek kaliteli kayalardan oluan byk maaralar, ok eski
zamanlardan kalma tuz madenleri ve yer alt doalgaz yataklar
sktrlm hava tabanl enerji depolamas iin en iyi seenek
konumundadrlar. Yerin alt katmanlarnda bulunan bu tabakalara
havann gnderilmesi ve tekrar yer yzeyine kartlmas tayc boru
sistemleri ile gerekletirilmektedir. Ancak son zamanlarda yerin ok
altndaki bu jeolojik yaplara gerek kalmadan havann yerin hemen
altnda yksek basnl borular ierisinde sktrlm olarak
depolanmas ve bu sayede kurulum ve iletim giderlerinin azaltlmas
zerine yaplan almalar da olduka art gstermi durumdadr.
Sktrlm hava tabanl olarak oluturulmu bir sistemin verimi %70
civarlarndadr. Verimlilii arttrmak iin zellikle bataryalardaki self-
dearja benzer olarak hava kaaklarn azaltc teknolojilerin
gelitirilmesi de olduka nem arz etmektedir .
Termal Enerji Depolama Sistemleri

4. Enerji Depolama Sistemleri

Btn mevcut yenilenebilir enerji teknolojileri arasnda gneten
salanan termal enerji, en fazla kaynak potansiyeli olan enerji
eididir. Bu adan gneten gelen enerjinin farkl formlarda
kullanlabilir hale getirilmesi, dnya iin srdrlebilir bir enerji
kayna elde edilebilmesi asndan son derece nemlidir. Bahsi geen
farkl formlar arasnda gneten gelen enerjinin termal olarak
depolanmas zerinde sklkla allan bir alandr.
Termal enerji depolama ile ilgili etkin yntemlerin temel aratrmalar
1973-74 enerji krizi akabinde olduka younlamtr. Termal enerji
depolama nitelerine ilikin zaman sabiti genellikle saat ya da gn,
hatta haftalar veya aylar mertebesindedir ve bu nedenle termal enerji
depolama sistemleri mevsimlik depolama kapasitesi
salayabilmektedirler .
Themis santrali ematii



Termal Enerji Depolama Sistemleri

4. Enerji Depolama Sistemleri

Termal Enerji Depolama Sistemleri

4. Enerji Depolama Sistemleri

Fransada bulunan Themis Santralinin ematii gsterilmektedir. Bu
santralde gne nlarnn termal enerjisi, gne kolektr
kullanlarak toplanmakta ve bu enerji erimi tuz kullanlarak
depolanmaktadr. Sistem gerektiinde depolanan termal enerjiyi
elektrik enerjisi formunda ebekeye aktarmaktadr. Bu sistem ortalama
bir gn nn 1 gnlk enerjisi olan 40 MWhlik bir enerjiyi
depolayabilecek yeterlikte olan 550 ton erimi tuz kullanlarak
oluturulmutur.
Farkl ve daha verimli hal deitirici materyallerin termal enerji
depolama sistemlerinde kullanlmas zerine yaplan youn almalar
ile birlikte termal enerji sistemlerinin toplam enerji depolama
niteleri ierisindeki orannn uzun vadede nemli oranda artabilecei
ngrlmektedir.

Gnmzde gerek evresel, gerekse de srdrlebilirlik ve ekonomik
alardan sklkla aratrlmakta olan hibrit alternatif enerji
sistemlerinde uygun enerji depolama nitesi seimi, hibrit sistem
performans ve yk talebinin her an gvenli bir ekilde karlanmas
asndan byk nem arz etmektedir.

Gnmzde farkl trlerde hem elektriksel, hem de termal enerji
depolama sistemleri mevcuttur.



Genel Deerlendirme

4. Enerji Depolama Sistemleri

Enerji depolama
nitesi
Balca Avantaj Balca
Dezavantaj
Potansiyel
kullanm alan
Batarya En yaygnlam
elektrik enerjisi
depolama
teknolojisi
Dk evrim
mr
Elektrikli tatlar,
tanabilir cihazlar,
kk gl
yenilenebilir enerji
sistemleri
UK Uzun evrim
mr
Dk enerji
younluu
Elektrikli tatlar
Volan Yksek g
younluu
Botaki yksek
kayplar
Yenilenebilir enerji
kaynaklarnn
ebeke
entegrasyonu, baz
uzay ve elektrikli
tat uygulamalar
Pompalanm su ve
sktrlm hava
yaklamlar
Olduka byk
miktarl depolama
olana
Gerekli arazi
koullar
ok byk gl
yenilenebilir enerji
sistemleri
Termal enerji Gne enerjisi
gibi byk bir
kaynak
potansiyeli
Depolama ve
dearj sresinin
uzunluu
Byk miktarl
enerji depolamas
Farkl enerji depolama yaklamlarnn deerlendirmesi


Genel Deerlendirme

4. Enerji Depolama Sistemleri