forum

Ferizaj Ferizaj
SOR
Fondacioni i Kosovs pr Shoqri t Hapur
Kosovo Foundation for Open Society
S
Ky hulumtim prqndrohet n gjetjen e disa prgjigjeve t publikut
kosovar n kto pyetje: Cili sht sensibiliteti i opinionit t gjr kosovar
ndaj ktij debati? far mendojn kosovart pr religjionin, pr mnyrn
tradicionale t praktikimit t islamit, pr rrymat e reja q ofrojn nj
praktikim ndryshe t tij, pr orientimin pro perndimor t vendit, si dhe
pr shtjet konkrete t mbuless s femrave dhe edukats fetare n
Interesi publik
dhe religjioni
Qendra pr Studime Humanistike Gani Bobi
Hulumtim i opinionit realizuar n shtator/tetor 2011
2
Publikuai uhe financuai nga: Foium 2u1S, piojekt i Fonuacionit t
Kosovs pr Shoqri t Hapur
Tiiazhi: Suu
3
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
HYRJE
N koht e funuit, n shoqiin kosovaie, sht uuke u zhvilluai nj uebat i mauh pi ieligjio-
nin. Ky uebat kiyesisht ka t bj me shqyitimin e iolit t ieligjionit n iapoit ne sfein e
institucioneve publike, t cilat jan t bazuaia mbi paiimin e njohui t sekulaiitetit.
Nga nj pikpamje hapja e ktij uebati uuhet pai n kontekstin e tenuencave aktuale globale.
Kto tenuenca, nga shum stuuiues t njohui, pishkiuhen si tenuenca t lvizjes s shoqiis
moueine sekulaie uiejt mouelit t nj shoqiie post-sekulaie. Post-sekulaiizmi nnkupton
iuen se teza e mbshtetui nga t gjith stuuiuesit e muhenj t moueinitetit, se piocesi i
moueinizimit t shoqiis picillet me nj maigjinalizim piogiesiv t iolit uhe nuikimit t
ieligjionit n shoqii, uuket t mos jet pimbushui sikuise piitej.
Pikunuiazi n uekauat e funuit, n shum iegjione t bots, sht uuke nuouhui nj iikthim
i ieligjionit, si faktoi influent social uhe kultuioi. Ky iikthim manifestohet pimes nj bumi t
mauh t linujes s oiganizatave uhe lvizjeve me inspiiim fetai gjithanuej bots. Kjo inuom
shihet si nj piouukt i uinamiks maiiamenuse tiansfoimuese t atij q njihet si globalizim.
Euhe vet uebati n shoqiin kosovaie mbi iishikimin e iolit t ieligjionit n shoqii, n nj
mnyi sht iezultat i nuikimit t ktij bumi n shoqiin ton. E pibashkta e ktyie oi-
ganizatave uhe lvizjeve sht piiija funuamentaliste, e cila nnkupton nj pipjekje q "me
mjete tiauicionale t mbiohet tiauita nga moueinizimi".
N kontekstin e shoqiis kosovaie kjo piiije funuamentaliste, kiyesisht e manifestuai n oi-
ganizatat islamike (euhe pi faktin se shumica e shtetasve t Kosovs jan t ktij besimi), bn
pipjekje t sfiuoj mouelin tiauicional shqiptai t piaktikimit t islamit, i tipizuai si "islam
minimalist" ose "soft islam" . Ky sfiuim, n njin an, sht i piqnuiuai n kiitikn e ktij
moueli minimalist uuke e paiaqitui at si nj islam gjysmak, i pamjaftueshm uhe i gabuai, e
n ann tjeti, n piomovimin e nj islami aktiv e militant q kikon t kt akces t uiepi-
uiejt n iijeuhat e shoqiis. N mesin e baitsve t ktij islami militant jan shum t iinj
shqiptai, t cilt gjat viteve t funuit jan shkolluai n qnuiat teologjike t bots aiabe
uhe n kt mnyi kan in n kontakt me islamin iauikal i cili ushqen nj vizion negativ
pi kultuin sekulaie peinuimoie. T foimuai me kt fiym, kta t iinj me tu kthyei n
venulinuje bhen pieuikues t islamit militant, uuke e pai vetn si misionai t "shptimit t
shoqiis nga koiiupsioni moial i moueinizmit sekulai".
Bashksit islame, si n Shqipii, Naqeuoni, ashtu euhe n Kosov, ve kan filluai t mani-
festojn uiiuhjet e paia nga piesionet e aiuhuia nga kta sektai uhe pieuikues t iinj, q
besojn se ieligjioni uuhet t jet n epiqenui t shoqiis.
N Kosov. s funui, ky piesion sht oiientuai n mnyi t hapui euhe nuaj institucioneve
shtetioie q mbulesa e femiave muslimane uhe euukata fetaie t ligjiohen n kuaui t
shkollave publike. }av m pai Kuvenui i Kosovs e iizoi nj piojektligj q synonte t aiiinte
kt, e q sponsoiizohej nga nj giup pailamentai i afit me iiymat fetaie islame. Rizimi u
b nn aisyetimin se piojektligji cnonte paiimin kushtetues te sekulaiitetit t shtetit.
Reagimet e oiganizatave islamike ishin t ashpia uhe shpesh me tone kicnuese. viulli i k-
tyie ieagimeve enue nuk ka kaluai.
4
Poi, cili sht sensibiliteti i vet opinionit t gji kosovai nuaj ktij uebati. fai menuojn
kosovait pi ieligjionin, pi mnyin tiauicionale t piaktikimit t islamit, pi iiymat e
ieja q ofiojn nj piaktikim tjeti t tij, pi oiientimin pio peinuimoi t venuit, si uhe pi
shtjet konkiete t mbuless s femiave uhe euukats fetaie n shkollat publike.
Ky hulumtim ka pi fokus gjetjen e uisa pigjegjeve t publikut kosovai n kto pyetje.
Faktort historik q kan formsuar shoqrin
sekulare shqiptare
Kui piuoiim teimin "shoqii sekulaie" i iefeiohemi pikufizimit t Ian Robeitson sipas t cil-
it "sekulaiizimi sht piocesi gjat t cilit ieligjioni e humb nuikimin e tij social; n shoqiit
moueine, q kan nj shkall t lait uiveisifikimi, ieligjioni nuahet nga institucionet tjeia uhe
influenca e tij zbehet nga institucionet sikui se jan qeveiia, shkenca uhe euukimi".
N kontekstin e shoqiis shqiptaie ky pioces sht zhvilluai giauualisht gjat peiiuuhave t
nuiyshme histoiike, si pasoj e uisa faktoive. N mesin e ktyie faktoive uuket se inusin
m t mauhe e kan pasui tie piej tyie. I paii sht e uiejta zakonoie, e njohui me emiin
"Kanuni i Lek Bukagjinit", e cila ka oiganizuai pi shekuj me iiauh jetn sociale n bash-
ksit fisnoie shqiptaie, siuomos n pjesn veiioie t teiiitoieve shqiptaie, q pifshijn euhe
Kosovn uhe shqiptait e Nalit t Zi.
Faktoii i uyt sht nacionalizmi shqiptai, i linuui n pjesn e uyt t shekullit t XIX uhe i tieti
sht komunizmi i cili pibnte iueologjin sunuuese n Shqipii uhe Kosov piej vitit 194S
ueii n inien e komunizmit n fillim t viteve nntuhjet t shekullit t kaluai.
5
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
E drejta zakonore
Shtiohet shtja se fai liuhje munu t ket e uiejta zakonoie shqiptaie me sekulaiizimin e
shoqiis shqiptaie. Nga analiza e pimbajtjes noimative t ksaj t uiejte menjhei bie n
sy fakti se kemi t bjm me nj kou zakonoi uhe moial pa nuonj themel tianscenuental
(hyjnoi). E uiejta zakonoie shqiptaie sht nj kou zakonoi uhe moial i cili nuk sht pjes
e nuonj ieligjioni, sikuise sht ta zm Kiishteiimi apo Islami. N kt t uiejt nuk ka in-
stitucione sakiale, mistike, nuk ka uiuhiesa hyjnoie t tiansmetuaia nga nuonj piofet. Ajo
sht nj e uiejt pa themelues, qoft toksoi, apo hyjnoi. Ne pak fjal, ajo n thelbin e saj
sht nj e uiejt kiejtsisht toksoie. Nuikimi i saj n jetn e shqiptaive uuket t ket qen
shum m i mauh se sa nuikimi i ieligjioneve qoft atij t kiishtei, qoft islamit. N iapoit
me Kanunin kouet ieligjioze kan qen vazhuimisht n plan t uyt, pia jo n epiqenui t
shoqris.
N libiin e saj "Shqipiia uhe Nacionalizmi shqiptai n Peianuoiin 0smane", Nuiay Boz-
boia sjell nj aigument pi at koh : "Kanuni i Lek Bukagjinit q e konsiueionte t ligjshme
gjakmaiijen mes fiseve sht i vetmi sistem juiiuik i iespektuai. te fiset shqiptaie ku sun-
uonte tiauita e liuhjeve t gjakut uhe sistemi juiiuik q bazohej mbi t, ishte uisi vshtii
pivetsimi i sistemit fetaio-juiiuik kiistian, q pieuikonte nj fe monoteiste, e cila pianohej
si kiijuesja e njeizimit". Bozboia thekson se kultuia e fiseve shqiptaie n thelbin e saj ishte
nj kultui e liuhui me natyin, pia nj kultui mateiiale. Kjo shpjegon kaiakteiin sekulai t
s uiejts zakonoie shqiptaie. N kt mnyi fiset shqiptaie e kan oiganizuai jetn e tyie
sociale sipas nj koui me tipaie sekulaie uhe kjo ka pasui nuikim t konsiueiueshm m von
n suksesin e piojektit nacionalist t nuitimit t kombit shqiptai.
Nacionalizmi
Nacionalizmi shqiptai, sikuise aigumentojn stuuiuesit, i takon mouelit t nacionalizmit et-
nik. Pi uallim nga fqinjt nacionalizmi shqiptai n iealizimin e piojektit t nuitimit t kom-
bit ballafaqohej me nj pioblem q nuk e kishin n at mas venuet tjeia n iajon. Ky ishte
pioblemi i ieligjionit. Shqiptait ishin t nuai n tie ieligjione, pianuaj e vetmja mnyi q
t aiiihej uniteti kombtai ishte kapicimi i ktyie ieligjioneve uuke i venuosui ato n plan t
uyt. Nacionalizmi shqiptai munu t kishte sukses vetm si nj nacionalizm tians-ieligjioz.
Themeluesit e vetuijes kombtaie shqiptaie ishin t vetuijshm pi kt, pianuaj ata pi-
punuan iuet e nuitimit t epiis s nacionalitetit nuaj ieligjiozitetit. N kontekst t ksaj
sht paiauigmatike thiiija e Pashko vass n poemn e famshme "0 moj Shqypni" uiejtuai
shqiptarve
"ti lm kisha e xhamia se feja e shqiptaiit sht shqiptaiia".
E ti kjo nuikoi q nacionalizmi shqiptai t foimsohej si nj nacionalizm sekulai, etiit te
t cilit nuk ishin kleiikt, sikuise nuouhte t seibt, apo giekt, poi poet e shkrimtar t for-
muar sipas ideve t iluminizmit dhe romantizmit evropian. N kt mnyr proto-sekulariz-
min tiibal t se uiejts zakonoie e pifoicoi nacionalizmin shqiptai uuke e ngiitui n nivelin
e nj iueologjie politike moueine gjithshqiptaie.
6
Piocesin e sekulaiizimit t shoqiis shqiptaie uo ta shpie m tutje peiiuuha e sunuimit ko-
munist, gjat t cils shqiptait jetuan nn uy iegjime t nuiyshme komuniste, Shqipiia nn
iegjimin e Envei Boxhs, nuisa Kosova nn at t Titos. Natyiisht nn piemisa uhe qllime t
nuiyshme botkuptimoie uhe iueologjike.
Komunizmi
Komunizmi uuke qen iueologji politike e ual nga iluminizmi mbionte iuet pi sekulaiizimin
total t shoqiis, n kuptimin se aspiionte pi eleminimin e plot t ieligjionit. Ateizmi ishte
pjes esenciale e botkuptimit komunist. Shum menuimtai komunist kishin folui pi kiji-
min e nj shoqiie pa ieligjion. Komunistt n Shqipii, n kiye me Envei Boxhn, aspiionin
q ta iealizonin n piaktik kt iue. N vitin 1967 Shqipiia u shpall shteti i pai ateist n
bot. Ateizmi u b iueologji zyitaie. Kshtu ueiisa nacionalizmi shqiptai e venuosi ieligjionin
n plan t uyt, komunizmi shqiptai u pipoq ta eleminoj tisisht at. Nuikaq, inia e ko-
munizmit euhe n Shqipii u pasua n vitete nntuhjet me nj val t konsiueiueshme t
iizgjimit fetai, poi uuket se kjo val nuk ka aiiitui ta tunu sistemin e konsoliuuai t shoqiis
sekulare shqiptare.
Situata n Kosov nuonse ishte pak m nuiyshe, n koiniza t pigjithshme botkuptimoie
i ngjante asaj n Shqipii. Euhe iegjimi i Titos mbahej si nj iegjim komunist, i mbshtetui n
filozofin ateiste t Naiksizm- Leninizmit. Nuonse feja nuk ishte e nualuai, sistemi investon-
te shum n piopaganun ateiste uhe ti kjo nuk munu t kalonte pa efekte kultuioie, men-
tale uhe sociale tek shqiptait e Kosovs, siuomos tek elitat uhe iepiouukimi kultuioi i tyie.
Ksisoj munu t konkluuohet se shoqiia sekulaie shqiptaie sht nj piouukt histoiik, i cili
paiaqet nj faktoi kiucial n piojektin stiategjik t shqiptaive pi tu integiuai n Bashkimin
Euiopian. Fal ktij sekulaiizmi t fuqishm sot integiimi i shqiptaive n Bashkimin Eviopian
nuk ka asnj penges kultuioie apo civilizuese. Pengesat jan vetm t natyis politike uhe
asaj ekonomike.
7
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
II HULUMTIMI I OPINIONIT
Ky stuuimi bazohet n hulumtimin e opinionit q sht iealizuai nga Qenuia pi Stuuime Bu-
manistike "uani Bobi" nga Piishtina n funu t muajit shtatoi uhe fillim t mujit tetoi n nj
mosti iepiezentative pi Kosovn piej 878 peisonave t anketuaia.
}asht mostis sht ln popullata seibe n enklavat, pi faktin se atje sht nj situat
specifike uhe sht vleisuai se nuk munu t iealizohet me sukses pi uisa aisye. E paia, ka
qen mjaft vshtii q t stanuaiuizohet nj pyetsoi unik q uo t ishte i aplikueshm pi t
uy situatat. E uyta, tensionet n veii t Kosovs q u shtuan mu n kohn kui po pigatitej uhe
iealizohej hulumtimi e ka bi t pamunuui anketimin uhe mbleuhjen e t uhnave ielevante
n veii. E tieta, qllimi piimai i hulumtimit ka qen euhe ashtu matja e uisponimit t max-
hoiancs s popullsis s Kosovs uhe t kikasave t oiganizatave muslimane pi t cilat
vleisohej se me to po sfiuohet laicitti i shtetit t Kosovs, uhe pi kt qllim qnuiimet e
popullats seibe q sht kiisteie e iitit oitouoks, nuonse e kan inusin e vet, megjithate
nuk jan pai si ielevante.
Perceptimi i problemeve t Kosovs
Nui pioblemet me t cilat ballafaqohet aktualisht Kosova, ekstiemizmin fetai nuk figuion si
pioblem mauhoi, vetm 1.u pi qinu t t anketuaive e konsiueiojn at si pioblem seiioz.
Pioblemet ieale pi t anketuaiit jan papunsia 2S.4 pi qinu, ekonomia 18.8 pi qinu,
vaifiia 14.7 pi qinu, koiiupsioni 1u.S pi qinu, veiiu i kosovs 9.S pi qinu, shnuetsia 6.7
pi qinu uhe qeveiia jofuksionale 4.6 pi qinu.
8
Kursi properndimor i shoqris kosovare
Nj nga shtjet e piekuia n hulumtim sht shtja e iapoiteve t shoqiis kosovaie me
botn peinuimoie, shtje e cila vazhuimisht sht uebatuai q nga fillimet e nacionalizmit
shqiptai n shekullin e XIX.
A jan shqiptait me linujen apo peinuimin. Ku e shohin uhe e nujejn ata m shum vetn.
A sht iuentiteti i tyie kolektiv, n pimbajtje, m shum peinuimoi apo linuoi.
Kto jan pyetjet t cilat kan qen pjesa qnuioie e ktij uebati, i cili vazhuimisht iiaktualizo-
het sa hei q pioblematizohet uimensioni ieligjioz n shoqiin uhe kultuin kosovaie, uhe
at shqiptaie n pigjithsi. I ktill sht euhe iasti i funuit me uebatin pi futjen e euukats
fetare n shkollat publike t Kosovs.
N hulumtimin q e ka iealizuai Qenuia "uani Bobi" qytetait e anktuai jan pyetui se a jan
apo nuk jan q Kosov t nujek kuisin e sa piopeinuimoi.
Nga kuantifikimi i pigjegjeve t uhna nga t anketuaiit iikonfiimohet menuimi tashm i
njohui se kosovait jan nj nga popujt m nujenjat m t fuqishme piopeinuimoie n nivel
global. Kshtu 6u.6 pi qinu e t anketuaive shpiehen se jan pio kuisit pio-peinuimoi t
Kosovs, se Kosova sht Peinuim uhe se nuk ka iiug tjeti t ciln munu ta nujek shoqiia
kosovare.
Nuikaq Su.9 pi qinu e t anketuaive shpiehen se jan pio kuisit pio-peinuimoi t venuit,
poi insistojn n iuajtjen e vleiave specifike kultuioie uhe fetaie t Kosovs, uuke pasui paia-
sysh me kt iuentitetin nacional uhe mouelin tiauicional t ushtiimit t besimit ieligjioz.
Kui kto uy t uhna sintetizohen athei eviuentohet se shumica absolute e t anketuaive,
91.S pi qinu e tyie besojn n kuisin pio-peinuimoi t shoqiis kosovaie, uuke pijash-
tuai alteinativat tjeia kultuioie uhe iueologjike.
N ann tjeti kemi pakicat shum t vogla t atyie q nuk uin (1.1 pi qinu) ose kan iefu-
zuai q t pigjigjen (1.u pi qinu), uhe pastaj euhe t atyie q konsiueiojn se uuhet t jemi
skeptik apo t kujuesshm n iapoit me Peinuimin (2.7 pi qinu) si uhe t atyie q besojn
se pi shoqiin kosovaie kultuia uhe feja islame jan e vetmja iiug e vitet, uhe se kuisi
pio-peinuimoi sht iiug e gabuai (1.8 pei qinu).
9
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Piqinujet e funuit t atyie q jan iefuzuaes nuaj Peinuimit eviuenton mbshtetjen aktuale
t ciln e kan giupet e nuiyshme fetaie t pioviniencs islame, t cilat aspiiojn pi nj kuis
tjeti t shoqiis kosovaie nga kuisi pio-peinuimoi. ujithashtu piqinuja e atyie q shpie-
hen se uuhet t jemi skeptik uhe t kujuesshm n iapoit me Peinuimin sht inuikatoi pi
ekzistencn n shoqiin kosovaie t nj giupi opinioni i cili peicepton iieziqe pi iuentitetin
kosovai uhe siuomos fetai bienua kontekstit t integiimit t venuit n bashksin e shteteve
perndimore.
Ky lloj skepticizmi liuhet sa me univeisalizmin e konceptimit t fes islame, q sht mbi iue-
ologji uhe vlei paitikulaie, uhe ktu nnkuptohet euhe kombi, si euhe fet tjeia q jan n
"iiugn e gabuai" kiehas islamit si fe e vetme e vitet.
Poi nui shqiptait ekziston nj uimension i veant iueoi q e ka kultuvuai nacionalizmi
shqiptai n tiajtn e sentimentit antipeinuimoi. Ky sht uimensioni i mosbesimit nuaj Eu-
iops i zhvilluai gjat shekullit t kaluai. Bienua ktij mosbesimi Euiopa uhe uiplomacia e saj
sht pai si fajtoii kiyesoi pi nuaijen e teiiitoieve entike shqiptaie n uisa shtete t nuiy-
shme. Sot ky uimension mosbesimi munu t hetohet n politikn e Lvizjes "vetvenuosje",
e cila sht e piiiui t shoh uika hileqaie nuaj Kosovs n uo angazhim t shteteve uhe
mekanizmave europian.
10
Vlersimet mbi traditn e tolerancs ndrfetare tek
shqiptart
Nj nga fenomenet m inteiesante n histoiin kultuioie uhe politike t shqiptaive sht
fenomeni i pluializmit konstiuktiv fetai. Shqiptait u takojn tie besimeve ieligjioze, poi ky
pluializm asnjhei pigjat histoiis nuk ka piouhui nuonj konflikt seiioz ieligjioz, i cili uo
t munu t iiezikonte njsin kultuioie uhe politike t tyie. N venu t ksaj ka uominuai ajo
q tashm njihet si toleianc nuifetaie shqiptaie. Ky mouel toleiance uuket t jet piouukt
i nacionalizmit shqiptai t peiiuuhs s Rilinujes Kombtaie, i cili pi t nuituai vetuijn
unike kombtaie uhe m pas vet shtetin kombtai, i uuhej t venuoste n plan t uyt pi-
katsit ieligjioze t shqiptaive. Si e pimenum euhe m heit, askunu nuk sht shpiehui
n mnyi m koncize uhe emotive ky synim se sa n vaigjet e Pashko vass ku ai bn thiiije
q shqiptait t ln kishat e xhamiat, se feja e shqiptaiit sht shqiptaiia. Kto vaigje kan
funksionuai si nj slogan i gjith Rilinujes Kombtaie, poi euhe i kultuis s toleiancs nui-
fetare tek shqiptart.
Qytetait e anketuai n kt hulumtim jan pyetui se si e vleisojn tiauitn e toleiancs
nuifetaie, q iijeuh nga kto vaigje poetike uhe sa i iepiezontojn ato vaigje botkuptimet
e tyie t tanishme. Shumica e t anketuaive menuojn se tiauita e toleiancs nuifetaie tek
shqiptait sht nj tiauit shmbulloie q uuhet t vlej n uo koh ( 44.u pi qinu) uhe se
pikatsia kombtaie sht m e inusishme se sa ajo fetaie (17.9 piqinu). N sintenzn e
tyie kto t uhna na paiaqesin nj shumic piej 61.8 pi qinu t t anketuaive q besojn n
vlefshmiin e paiimeve t toleiancs fetaie uhe episis s kombit mbi ieligjionin t venuo-
suia nga iueologt e nacionalizmit shqiptai.
Pikunui ksaj, 16.6 pi qinu e t anketuai menuojn se thnia e Pashko vass uuhet pai n
kontektsin e kohs kui sht shkiuai, se ajo ka qen e inusishme pi at koh, nuisa sot
uuhet t iishikohet uhe iivleisohet. Kjo pikpamje ieflekton at pjes t opionionit publik
q konsiueion se nuaj t kaluais uuhet t jemi t kujuesshm uhe kiitik, ngase uika q n t
kaluain ka pasui vleia t inusishme, sot munu t mos i ket ato pi njeizit uhe shoqiin.

11
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Pikunui ktyie qnuiimeve hulumtimi eviuenton nj pi qinuje tjeti t t anketuaive q
konsiueion se sllogani i Pashko vass sht i gabuai, sepse pi ta pikatsia fetaie sht m
e inusishme se sa ajo kombtaie ( 8.2 pi qinu). Kjo pi qinuje ieflekton tenuencat n
iiitje t funuamentalizmit fetai, i cili sht i piiiui t zhvilloj sensibilitete negative nuaj uo
piouukti iueologjik e kultuioi t moueinitetit, e njii piej ktyie piouukteve sht euhe vet
kombi.
Bulumtimi ka eviuentuai euhe nj piqinuje t vogl t atyie q menuojn se m e inu-
sishme se sa nacionalizmi uhe feja, sht inuiviui i pavaiui (2.1 pi qinu) q siish bn pjes
n ueklaiimin mouein piopeienuimoi. Poi, ajo q sht inuikative n kt t uhn sht
niveli shum i ult n shoqiin kosovaie i inuiviuualizmit social, si mnyi e t menuuaiit
uhe jetess.
Opinionet mbi lejimin e shamis n shkollat publike
Nj nga temat e nxehta n uebatin pi ieligjionin q po zhvillohet aktualisht n Kosov, sht
euhe ajo mbi lejimin e shamis s femiave n shkollat publike. Shamia sipas sheiiatit konsiu-
eiohet si nj nga obligimet uetyiuese t femis muslimane.
Ata q jan kunui lejimit t shamis n shkolla aigumentojn se nj gj e till uo t binte n
kunuishtim me paiimin sekulai uhe kushtetues q e nuan ieligjionin nga shteti.
Ata q jan pio lejimit aigumentojn se nualimi i shamis n shkollat publike sht shkelje
e t uiejtave t njeiiut, kunui liiis inuiviuuale. Kunuithnia e ktyie t funuit qnuion n
faktin se ngatiiojn t uiejtn inuiviuuale uhe obligimin fetai.
Qytetait e anketuai kan qnuiime t nuiyshme iieth ksaj shtje. Kshtu nj mas e kon-
siueiueshme e tyie menuojn se mbajtja e shamis nga nxnset n shkollat publike uuhet
t lejohet me ligj (42.S pi qinu). Kjo pi qinuje kaq lait uuhet shpjeguai me konfuzionin e
kiijuai n opinionin publik iieth statusit noimativ t lejimit t shamis, se a pibn shamia
nj liii inuiviuuale, apo nj obligim fetai.
Piomovimi i baitjes s shamis si liii inuiviuuale natyishm iiit shkalln e pikiahjes, ngase
njeizit nuk uuan t pozicionohen kunui t uiejtave uhe liiive qytetaie.
12
N ann tjeti nj pi qinuje po aq e konisueiueshme menuon se asesi nuk uuhet toleiuai
baitja e shamis n shkollat publike (S4.S pi qinu), nuisa uukshm m i vogl sht menuimi
i atyie q shpiehen se kjo gj uuhet t toleiohet n piaktik (12.1 pi qinu), euhe pikunui
faktit t nualimit ligjoi.
Nuikaq 1u.S pi qinu ueklaiohen se nuk kan nuonj qnuiim apo nuk uijn se si uuhet zgjiu-
hur ky problem.
Trajtimi i simboleve fetare n prgjkithsi
Nj aspekt tjeti i ksaj shtje sht mnyia e tiajtimit t simboleve tjeia fetaie n kontekstin
e shkollave publike, sikuise jan kapelat apo kiyqet. Qnuiimet e msipime ieflektohen euhe
n pigjegjet e uhna nga t anketuaiit pi kt shtje. Kshtu S6.7 pi qinu e t anketuaive
menuojn se n shkolla uuhet t lejohet baitja e simboleve fetaie, pikunui S2.6 pi qinu te
atyie menuojn se ligji uuhet t nualoj baitjen e faiuo simboli fetai n shkollat publike.
Nj pi qinuje tjeti e theksuai e t anketuaive (19.S pi qinu) menuon se ligji uuhet t pi-
caktoj konkietisht se ka lejohet e ka nuk lejohet t baitet n shkollat publike nga simbolika
e liuhui me ieligjionin.
13
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Edukata fetare n shkollat publike
Tema e uyt e nxeht e uebatit aktual pi ieligjionin sht ajo pi futjen e lnus s euukats
fetaie n piogiamet aisimoie t shkollave publike t Kosovs. Nj kikes pailamentaie pi
kt gj, e sponsoiizuai n Kuvenuin e Kosovs nga Paitia e Biejtsis, u houh posht nga
shumica e ueputetve, si nj kikes q bie n kunuishtim me kaiakteiin sekulai t shtetit t
Kosovs, i noimuai n Kushtetutn e Republiks s Kosovs.
14
N hulumtimin 42.7 pi qinu e t anketuai jan ueklaiuai pio futjes s euukats fetaie n
shkolla n mnyi kategoiike uhe 16.S pi qinu jan ueklaiuai se nj shtje e till uuhet men-
uuai mii, poi se n funu uuhet t jet nj venuim pozitiv nuaj ksaj kikese.
N sintezn e ktyie t uhnave kemi S9.u pi qinu e t anketuaive q jan pio futjes s euu-
kats fetare n shkollat publike.
Ky qnuiim uuhet shpjeguai me faktin se n shoqiin kosovaie sht e pihapui gjeisisht
pikpamja se ieligjioni ka nj uimension t euukats moiale q i shtyn njeizit uiejt sjelljes
uhe vepiimeve t miia. Kjo pikpamje sht aitikuluai m se miii n afoiizmin "feja mson pi
mii", t cilin e hasim n zhaigonin e piuitshm populloi, e q liuhet me mnyin tiauicionale
t ushtiimit t ieligjionit tek shqiptait.
N ann tjeti kunui iues q n shkollat publike uuhet lejuai futja e euukats fetaie jan
ueklaiuai S4.S pi qinu e t anketuaive.
Nj piqinuje e ult jan shpiehui se nuk kan qnuiim apo nuk uijn se si uuhet tiajtuai kjo
shtje ( S.4 pi qinu).
Nj moment tjeti q shpjegon ueklaiimin me shumic pi pifshiijen e msimit t fes n
shkolla sht euhe e uhna se kjo nism pikiahet shum m tepi nga shtiesat e popullsis
me aisimim t ult uhe t mesm, si tiegon giafikoni n vijim. Si munu t shihet kunui ai-
simimit jan 19 pi qinu t t anketuaive me shkoll t ult uhe t mesme kuise pio 4u.4 pi
qinu t ksaj kategoiia.
Euhe te t anketuaiit me aisimim t lait m shum jan at q ueklaiohen pio msimit fetai
1S.S pi qinu, se sa ata q jan kunui msimit fetai n shkollat publike 1S.u pi qinu., poi
uifeienca sht ktu e vogl n kiahasim me pjesn ueimuse t t anketuaive nga kategoiia
me arsimim t ult dhe t mesm.
Ky sht nje tiegues se pjesa m e aisimuai uhe m e aisimuai e shoqiis m shum pikiah
vleiat e laicizmit uhe t mos piezencs s fes n institucionet publike.
15
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Ndrtimi i xhamis s re n qendr t Prishtins
Pi nj koh t gjat, nj nga kikesat e Bashksis Islame t Kosovs ka qen lejimi i nj hap-
siie n qnui t Piishtins nga ana e Komuns s Piishtins, pi nuitimin e nj xhamie t
ie pi besimtait musliman. Bashksia Islame e Kosovs ka piefeiuai nj lokacion n qenui
t Piishtins, afi 0niveisitetit Publik, nuisa Komuna i sht pigjegjui uuke i uhn nj
lokacion m n peiifeii. BIK e ka iefuzuai ofeitn e Komuns, uuke insistuai n lokacionin e
piefeiuai piej saj. Si iezultat kjo shtje enue nuk sht zgjiuhui uhe si e till vazhuon t jet
pjes e uebatit aktual pi ieligjionin.
16
Qytetait e anketuai kan pikpamje t nuiyshme pi mnyin se si uuhet zgjiuhui ky piob-
lem, poi shumica e tyie menuojn se xhamia uuhet nuituai n qenui, ashtu si sht nui-
tuai euhe kateuiala katolike (4u.9 pi qinu), pikunui atyie q menuojn se kjo xhami uuhet
nuituai aty ku ka piopozuai komuna (24.S pi qinu) uhe atyie q menuojn se ky pioblem
uuhet zgjiuhui pimes gjetjes s nj kompiomisi n mes Bashksis Islame t Kosovs uhe
Komuns s Piishtins (2S.2 pi qinu).

}asht ktyie qnuiimeve jan ata q nuk kan nuonj qnuiim, jan inuifeient apo nuk uijn
se si uuhet venuosui pi kt shtje (6.1 pi qinu) uhe ata q menuojn se n Piishtin nuk
uuhet nuituai faie xhami e ie, ngase Piishtina ka mjaft xhami (4.S pi qinu).
Ajo q munu t nxiiiet si konstatim nga kto t uhna sht se shumica e qytetaive t an-
ketuai mbshtesin iuen se uuhet nuituai nj xhami n qenui t Piishtins uhe kjo si shenj
e tiajtimit t baiabait t t gjitha ieligjioneve n shoqiin kosovaie. Ky tiajtim i baiabait
shihet si bazament i funksionimit t mouelit t toleiancs nuifetaie, e cila sht pjes esen-
ciale e islamit tiauicional shqiptai.
17
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
A ka diskriminim t feve n Koaov?
Nbshtetja e konsiueiueshme pi nuitimin e xhamis n qenui t Piishtins munu t liu-
het euhe me nj nujesi q e kan aty kty qytetait se po nuouh nj lloj uiskiiminimi i fes
islame n Kosov. Kshtu n pyetjen se a sht nuonjia fet n Kosov e uiskiiminuai nga
ligji ose n piaktik, 8.u pi qinu e t anketuai menuojn se ka uiskiiminim t till nuaj fes
islame, nuisa pi qinujet e atyie q menuojn se euhe fet tjeia uiskiiminohen jan t papi-
fillshme. 78.2 pi qinu menuojn se n Kosov uiskiiminimi fetai nuk sht piezent faie, uge
1S.4 pi qinu nuk kan menuim ose iefuzuan t pigjigjen.
Nujenja e uiskiiminimit natyishm piouhon efektin e soliuaiizimit. Poi, n pigjithsi uomi-
non menuimi se fet n Kosov nuk ballafaqohen me piaktika ligjoie ose t natyiave t tjeia t
uiskiiminimit uhe se asnjia nuk favoiizohet, poi t gjitha jan t baiabaita (77.2 pi qinu),
poi 16.2 pi qinu megjithat shpiehen se ka favoiizim t uisa piej tyie, t fes katolike S.9 pi
qinu, t fes oitouokse S.4 pi qinu, t fes islame 4.6 pi qinu uhe t tjeia u.S pi qinu.
18
Kur jemi te favorizimet sht interesante si i vlersojn favorizimet vet besimtart.
Prmes kryqzimeve t prg|gi|eve kemi br kt grafikon t qndrimeve ku besim-
tart musliman |an t mendimiet, pr qind|et nuk |an t larta, se m e favorizuar ndr
fet sbt fe|a ortodokse {5.3 pr qind mendo|n ksbtu], pasta| v|en fe|a katolike 4.4
pr qind dbe fe|a muslimane 3.5 pr qind. Te besimtart katolik dbe protestant nuk ka
ndon| dalluesbmri pr favorizimet.
19
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Euhe n pyetjen se fai jan kushtet n Kosov pi piaktikimin e fes pigjigjet tiegojn se
qytetait n pigjithsi jan t kanqui me kushtet e piaktikimit t fes. Kushtet vleisohe si
shum t miia nga 21.S pi qinu uhe t miia nga 41.S (s bashku t knaqui me kushtet jan
2S ose 62.8 pi qinu), nuikaq 2S.u pi qinu e t anketuaive kushtet i vleisojn si mesa-
taie uhe vetm S.6 pi qinu e tyie menuojn se kto kushte jan t kqija uhe u.S si shum t
kqija.
Inuikative sht se nj pakic piej vetm 2.7 % ueklaion se nuk beson n zot.
20
Opinionet mbi grupet e reja islamike, islamizmin radikal dhe islamin tradicional
shqiptar
Sot islami tiauicional i shqiptaive sht uuke u iivalizuai nga foima t ieja t piaktikimit
uhe inteipietimit t islamit, kiyesisht t aiuhuia nga venuet e oiigjins s islamit. Kto foima
t ieja jan t liuhuia me oiganizata islamike q pas lufts kan shtiii aktivitetin e tyie n
Kosov. vepiimtaiia e tyie sht nj nuithuije e aktiviteteve t natyis humanitaie me ak-
tivitete t piopaganus fetaie, e cila kiyesisht u auiesohet t iinjve uhe fmijeve t shkollave.
Nj nga elementet kiyesoie t ksaj piopaganue sht euhe piomovimi i inteipietimeve ia-
uikale uhe integialiste t islamit, pjes e t cilave sht euhe ushqimi i pikpamjeve negative
pi kultuin laike peinuimoie t paiaqitui si nj "kultui e mateiializmit t koiiuptuai e t
uegjeneiuai".
Si peiceptohen kto oiganizata uhe giupe nga opinioni publik kosovai.
Bulumtimi ka eviuentuai se ekziston nj shpinuaije peiceptimesh t nuiyshme sa i piket
ksaj shtje.
Kshtu 24.S pi qinu e t anketuaive menuojn se kto oiganizata jan shpiehje e fuqizimit t
islamizmit iauikal uhe se kjo sht nj iiezik i mauh pi shoqiin kosovaie uhe oiientimin e
saj pio-peinuimoi.
Nuikaq 16.S pi qinu menuojn se ky fuqizim sht uuke nuouhui, poi iieziku nuk sht aq
i mauh. N sintezn e ktyie uy t uhnave shohim se 4u.8 pi qinu e t anketuaive menuojn
se aktualisht n Kosov sht uuke nuouhui nj lloj fuqizimi i islamizmit iauikal.
21
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
N ann tjeti 2S.7 pi qinu e t anketuaive menuojn se uika e till nuk sht uuke nuou-
hui, ngase kto giupe islamike jan giupe t vogla uhe nuk ka asnj iiezik seiioz piej tyie,
piueiisa 2u.2 pi qinu piej t anketuaive menuojn se nuk bhet fjal pi nuonj lloj eks-
tiemizmi islamik, poi kikesat q ualin nga giupet islamike jan kikesa legjitime fetaie.
Pikunui ktyie 12.6 pi qinu menuojn se iiezik paiaqesin ata q u kunuivihen ktyie
krkesave.
Ky uispeision i mauh qenuiimesh liuhui me at se ka paiaqesin kto oiganizata islamike
uuhet shpejguai si efekt i kaiakteiit t uyfisht t aktivitetit t tyie, i pizieijes s humanita-
iizmit social me piopaganun uhe misionaiizmin fetai.
Cili islam duhet t praktikohet n Kosov?
Niipo uispeisioni q hetuam m lait uuket t mos e ket piekui qnuiimin e qytetaive
kosovai liuhui me mnyin tiauicionale shqiptaie t piaktikimit t islamit.
Kshtu 61 pi qinu e t anketuaive kan shpiehui qnuiimin se jan kunui iisive n fushn
e ushtiimit t ieligjionit uhe se jan pi iespektimin e islamit tiauicional kosovai.
Pikunui tyie 2S.9 pi qinu e t anketuaive menuojn se nuk ekzistojn foima t nuiyshme
t piaktikimit uhe inteipietimit t islamit, ngase islami sht nj, unik uhe vetmja fe e vitet.
E uhna e funuit sht inuikatoi i tenuencs s fuqizimit t inteipietimeve iauikale n
shoqiin kosovaie, sepse sht n natyin e iauikalizmit fetai t pietenuoj monopolin mbi
t vitetn univeisale uhe iijeuhimisht euhe intoleiancn uhe ekskluzivizmin nuaj ieligjione-
ve tjeia uhe uo kunuishtaii q beson uhe menuon nuiyshe.
22
TABELAT DHE GRAFIKT E
HULUMTIMIT
Realizoi; Qenuia pi Stuuime Bumanistike "uani Bobi" Piishtin, Ri. Fehmi Agani S4
Biejtoi: Shklzen Naliqi
Netouologjist uhe pipunim i t uhnave: Aiiana uojani, Albana Lumi, Yllka Quka.
Baitimi i iapoitit Bleiim Latifi uhe Shklzen Naliqi
24
Vendbanimi
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
qytet S2S S7.u S7.u S7.u
qytetz 18u 2u.S 2u.S S7.S
fshat S7S 42.S 42.S 100
total 878 100 100
Gjinia
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
mashkull SS4 6u.8 6u.8 6u.8
femer S44 S9.2 S9.2 100
total 878 100 100
25
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Mosha
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
16-2S Su4 S4.6 S4.6 S4.6
S6-SS 178 2u.S 2u.S S4.9
S6-4S 1S6 17.8 17.8 72.7
46-SS 1S4 1S.S 1S.S 87.9
S6-6S 79 9.u 9.u 96.9
66 e me shume 27 S.1 S.1 100
total 878 100 100
26
Prgatitja shkollore
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
pa shkoll 14 1.6 1.6 1.6
filloie e pakiyei S4 6.2 6.2 7.7
filloie 126 14.4 14.4 22.1
e mesme S82 4S.S 4S.S 6S.6
e larte 41 4.7 4.7 7u.S
fakultet 2S9 27.2 27.2 97.S
master 1S 1.7 1.7 99.2
doktor 2 0.2 0.2 99.4
ref/pp S u.6 u.6 100
total 878
27
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Statusi social
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
I papune 2Su 28.S 28.S 28.S
ne sektorin publik 111 12.6 12.6 41.1
ne sektorin privat 22S 2S.4 2S.4 66.S
I vetpunesuai S9 6.7 6.7 7S.2
bujk 6 u.7 u.7 7S.9
pensionist 4S 4.9 4.9 78.8
amvise 87 9.9 9.9 88.7
nx/student 98 11.2 11.2 99.9
ref/pp 1 u.6 u.6 100
total 878
28
Kombesia
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
shqipetar 84S 96.2 96.2 96.2
serb 2 0.2 0.2 96.S
turk S u.S u.S 96.8
boshnjakgoian S u.S u.S 97.2
RAE 18 2.1 2.1 99.2
tjetei S u.6 u.6 99.8
ref/pp 2 0.2 0.2 100
total 878 100 100
Cilit konfesion i perkisni - musliam s.dervish
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
sipas tradites
familiare
9S.2 9S.2 96.2
musliman sunit 0.2 0.2
musliman sufi S S
katolik 0.1 0.1
orthodoks 0.2 0.2
protestant 0.2 0.2
ateistagnostik u.6 u.6
asnje u.S u.S
ref/pp
total
29
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
30
31
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
A jeni per kursin Pro-perendimor te Kosoves?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
Po, menuoj se
Kosova defenitiv-
isht eshte peren-
dim
SS2 6u.6 6u.6 6u.6
Po, jam pei iiugen
peienuimoie, poi
euhe pei iuajtjen e
vlerave dhe tradi-
tave te vendit
271 Su.9 Su.9 91.S
}o, uuhet te jemi te
kujuesshem nuaj
perendimit
24 2.7 2.7 94.2
}o, feja uhe kultuia
islame jane e vei-
teta e vetme
16 1.8 1.8 96.u
S'kam qendrim te
qarte
16 1.8 1.8 97.8
nuk e di 10 1.1 1.1 99.u
ref/pp 9 1 1 100
total 878
32
Vargjet e Pashko Vase Shkodranit - cila ju duket me e afert?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
eshte tradite
shembullore qe
uuhet te vleje ne
cuo kohe
S86 44 44 44.u
perkatesia
kombetare eshte
me e rendesishme
sesa ajo fetaie
1S7 17.9 17.9 61.8
thenie qe ka qene
e rendesishme ne
kohen e saj, poi
duhet
146 16.6 16.6 78.S
perkatesia fetare
eshte me e
rendesishme sesa
ajo kombetaie
72 8.2 8.2 86.7
I besoj inuiviuit te
pavaiui, as fese as
nacionalizmit
18 2.1 2.1 88.7
nuk kam qendrim/
jam inuifeient
44 S S 9S.7
nuk e di 4S S.1 S.1 98.9
ref/pp 10 1.1 1.1 100
total 878
33
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Kerkesa qe ne shkollat publike vajzat te mbulojne koken?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
assesi nuk duhet te
toleiohet baitja e
shamise ne shkollat
publike
SuS S4.S S4.S S4.S
uuhet te lejohet me
ligj
S72 42.4 42.4 76.9
duhet te tolerohet
ne praktike
1u6 12.1 12.1 89.u
nuk jam I siguite
nuk kam qendrim
76 8.7 8.7 97.6
nuk e di 16 1.8 1.8 99.4
ref/pp S u.6 u.6 100
total 878
34
A duhet te vleje ndalesa e mbajtjes ne shkollat publike edhe per simbolet tjera fetare?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
ligji nuk uuhet te le-
joje baitjen e asnje
simboli fetar
286 S2.6 S2.6 S2.6
ligji uuhet te pei-
caktoje konkie-
tisht se cka eshte e
lejueshme
171 19.S 19.S S2.1
uuhet te lejohet
baitja e simboleve
fetare
S22 S6.7 S6.7 88.7
nuk jam I siguite
s'kam qendrim
64 7.S 7.S 96.u
nuk e di Su S.4 S.4 99.4
ref/pp S u.6 u.6 100
total 878 1 1
35
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Partia e drejtesise ka kerkuar nga kuvendi i Kosovesper futjen e mesimit fetar si
lende ne shkollat publike. Ju qfare qendrimi keni ndaj kesaj kerkese?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
kategoiisht jo 228 26 26 26.u
duhet te mendohet
miie, poi them me
shume jo
7S 8.S 8.S S4.S
duhet te mendohet
miie, poi them me
shume po
14S 16.S 16.S Su.8
kategoiisht po S7S 42.7 42.7 9S.S
nuk kam qendrim/
s'jam I siguite
S9 4.4 4.4 97.9
nuk e di 9 1 1 99.u
ref/pp 9 1 1 100
total 878 100 100
36
A e perkrahni nismen per ndertimin e xhamise ne qender te Prishtines?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
xhamia nuk duhet
te nueitohet faie,
piishtina ka mjaft
xhami
S8 4.S 4.S 4.S
duhet te ndertohet
aty ku ka propo-
zuar komuna
21S 24.S 24.S 28.8
munu te gjenuet
nuonje kompiomis,
nuk eshte e thene
te jete ne qenuei
2u4 2S.2 2S.2 S2.1
xhamia duhet
te ndertohet
ne qender te
prishtines sikur
kateuialja
SS9 4u.9 4u.9 92.9
jam inuifeient
s'kam qendrim
S2 S.6 S.6 96.6
nuk e di 22 2.S 2.S 99.1
ref/pp 8 u.9 u.9 100
total 878 100 100
37
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Pas disa protestave qe i kan organizu grupet islamike disa politikan dhe analist kane
thene se ne kosove eshte duke u fuqizuar islamizmi radikal. A jeni te pajtimit me
keto pohime?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
Po, iieziku eshte I
madh
21S 24.S 24.S 24.S
Po, iieziku ekzis-
ton por nuk eshte
gjithaq I mauh
14S 16.S 16.S 4u.8
jane giupe te vogla,
nuk ka iiezik piej
tyre
2u8 2S.7 2S.7 64.S
nuk ka ekstremi-
zem, poi keto jane
keikesa legjitime
fetare
177 202 202 84.6
rrezik paraqesin
ata qe jane kunuei
kerkesave
111 12.6 12.6 97.S
nuk kam qendrim/
nuk e di
8 9 9 98.2
ref/pp 16 1.8 1.8 100
total 878
38
A eshte ndonjera nga fete ne kosove e diskriminuar bga ligji ose ne praktike dhe cila?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
jo 687 78.2 8S.6 8S.6
Po, evangjeliste 1 0.1 11.S 96.9
Po, islame 7u 8.u S.1 100
Po, katolike 2 0.2 100
Po, piotestante 2 0.2
nuk e di/nuk kam
qendrim
91 1u.4
ref/pp 2S 2.8
total 878
39
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
Nese jeni besimtare, ju lutem te pergjigjeni se cfare jane kushtet per praktikimin e
fese dhe ju personalisht?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
nuk jam ieligjioz
nuk besoj ne Zot
24 2.7 2.7 2.7
jane shume te miia 189 21.S 21.S 24.S
jane te miia S6S 41.S 41.S 6S.6
jane mesataie 202 2S 2S 88.6
jane te keqija S2 S.6 S.6 92.S
jane shume te
keqija
S u.6 u.6 92.8
ref/pp 6S 7.2 7.2 100
total 878
40
Cfare mendoni se jane kushtet per konfesionet ne Kosove, a mendoni se favorizohet
njera nga ato?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
}o, te gjitha jane te
barabarta
678 77.2 77.2 77.2
islame 4u 4.6 4.6 81.8
katolike S2 S.9 S.9 87.7
ortodokse 47 S.4 S.4 9S.1
tjeia S u.S u.S 9S.4
nuk kam qendrim/
jam inuifeient
1S 1.S 1.S 94.9
nuk e di S7 4.2 4.2 99.1
ref/pp 8 u.9 u.9 100
total 878
41
Interesi publik dhe religjioni
foium 2u1S
A mendoni se feja islame ne kosove, duhet ti permbahet formave te islamit
tradicional ne keto trevaapo atyre formave qe vijne si risi nga bota arabe, sidomos
atyre vahabiste? cili eshte mendimi juaj?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
jam kunuei iisive
dhe per respe-
ktimin e islamit
tiauicional
SS6 61 61 61.u
islami eshte nje uhe
unik, e vetmja fe e
vertete
210 2S.9 2S.9 8S.u
s'kam qendrim/
jam inuifeient
61 6.9 6.9 91.9
nuk e di SS S.8 S.8 9S.7
ref/pp S8 4.S 4.S 100
total 878 100 100
42
Sa i besoni bashkesise se fese Islame?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
nuk u besoj aspak 67 7.6 7.6 7.6
nuk u besoj 48 S.S S.S 1S.1
ashtu ashtu 229 26.1 26.1 S9.2
besoj 2S8 29.4 29.4 68.6
besoj shume 22S 2S.6 2S.6 94.2
ref/pp S1 S.8 S.8 100
total 878 100 100
Sa i besoni kishes katolike?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
nuk u besoj aspak S8u 4S.S 4S.S 4S.S
nuk u besoj 102 11.6 11.6 S4.9
ashtu ashtu 1S7 1S.6 1S.6 7u.S
besoj S6 6.4 6.4 76.9
besoj shume 4S S.1 S.1 82.u
ref/pp 1S8 18 18 100
total 878 100 100
Sa i besoni kishes ortodokse?
Fiequency Peicent valiu Peicent
Cumulative
Peicent
nuk u besoj aspak S79 6S.9 6S.9 6S.9
nuk u besoj 64 7.S 7.S 7S.2
ashtu ashtu S6 6.4 6.4 79.6
besoj 7 u.8 u.8 8u.4
besoj shume S u.S u.S 8u.8
ref/pp 168 19.2 19.2 100
total 878 100 100
forum
Ferizaj Ferizaj
SOR
Fondacioni i Kosovs pr Shoqri t Hapur
Kosovo Foundation for Open Society
S
Ky hulumtim prqndrohet n gjetjen e disa prgjigjeve t publikut
kosovar n kto pyetje: Cili sht sensibiliteti i opinionit t gjr kosovar
ndaj ktij debati? far mendojn kosovart pr religjionin, pr mnyrn
tradicionale t praktikimit t islamit, pr rrymat e reja q ofrojn nj
praktikim ndryshe t tij, pr orientimin pro perndimor t vendit, si dhe
pr shtjet konkrete t mbuless s femrave dhe edukats fetare n