1

Lch s tn nhc Vit Nam

Trn Quang Hi (Paris, Php)

Nhc Mi hay l Tn Nhc hay l Nhc Ci Cch l mt loi nhc xut hin vo khong nm
1928. l mt th nhc ly nhc ng Ty phng lm nn tng (thang m tht cung do-r-
mi-fa-sol-la-si-do, ha m phi kh, nhc kh Ty phng vv...).
Lch s tn nhc Vit Nam c th chia thnh nm giai on:
1. Giai on tng hnh (1928-1937)
2. Giai on thnh lp (1938-1945)
3. Giai on khng Php (1946-1954)
4. Giai on t nc chia i (1954-1975)
5. Giai on di tn (t 1975 tr i)
Giai on tng hnh (1928-1937)
Ni cho ng th s pht xut u tin ca m nhc ci cch khi xng t loi nhc n ti
t trong Nam vi nhng nhc phm mi ca thy k Trn Quang Qun khong trc th
chin th nht (1914-1918)
Ngh s ci lng tin phong T Chi (tn tht l Hunh Th Trung) sng tc mt s bi
ht ta theo iu ty nh "Ting nhn trong sng", "Ha duyn", ng thi vit bi Vit cho
mt s bi Ty thnh hnh thi nh "Marinella" (trong v tung Ph Phng). Mt s bn
nhc Php c dch ra li Vit nh "Pouet Pouet " (trong tung Ting Ni Tri Tim), "Tango
mystrieux " (trong tung a Hoa Rng), "La Madelon " (trong tung Git L Chung Tnh),
vv..
Ngh s By Nhiu c sng tc bi "Hoi Tnh" tr thnh mt bn rt c a chung . Nm
1930, ng cng sn ng Dng c thnh lp v bi ca ca nh Nh "Cng Nhau i
Hng Binh" c sng tc trong t v i lin vi phong tro khng Php.
C mt s bn nhc c vit ra trc th chin th hai nh B Bng (1935), Ngh S
Hnh Khc (1936) ca L Yn, Bng Ai Qua Thm (1937)ca Vn Chung, Xun Nm
Xa (1936) ca L Thng , Bit Ly (1939) ca Don Mn, vv
Vo khong nm 1937, phong tro "i Tino" ln rt cao ti Vit Nam. Trn ln sng in,
trong rp ht, ti cc v trng, ni t nhn u u cng nghe nhng m iu du dng ca
nhc s Vincent Scotto qua ging ht m ca Tino Rossi.
Giai on thnh lp (1938-1945)
2
Phong tro chuyn theo hng lm thay i s thch ca gii tr. Trc mi nguy vng Php
v trong tinh thn bo v ngh thut ca dn tc, mt s nhc s Vit Nam ra tay sng tc
nh"ng bn tn nhc u tin. l vo nm 1938. min Bc lc y c Thm Onh (nh c
ti Hoa k v t trn nm 1996) , Dng Thiu Tc (t trn nm 1998 ti Vit Nam) , Trn
Quang Ngc, L Thng (t trn nm 1996 ti Vit Nam). Trong Nam th c Nguyn Vn
Tuyn, Nguyn Xun Khot, Phm ng Hinh. Thng 3, 1938, nhc s Nguyn Vn Tuyn
c chnh ph bo h Php gi ra H Ni thuyt trnh v m nhc ci cch hu to mt
phong tro mi.
Vo thng 9, 1938, bo Ngy Nay gp cng vo phong tro ph bin nhc mi bng cch
ng nhng bi tn nhc u tin. T nm 1938 ti 1942 bo Ngy Nay ng "Bng Cc
Vng", "Kip Hoa" ca Nguyn Vn Tuyn, "Bnh Minh", "n Xun "ca Nguyn Xun
Khot, "Khc Yu ng" ca Thm Onh, "Bn n Xun" ca L Thng, "m My
Rng " ca Phm ng Hinh, "ng Trng" ca Trn Quang Ngc.Bo Tiu Thuyt Th
By c ng bn "Con Thuyn Khng Bn " ca ng Th Phong.
Cc nhc s Thm Onh, Dng Thiu Tc, Trn D, V Khnh, Phm Vn Nhng cng
nhau thnh lp nhm MYOSOTIS. Trong nhm ny c hai xu hng:
1. sng tc nhc mi nhng c m hng nhc dn tc do Thm Onh ch trng.
2. sng tc hon ton theo nhc ng Ty phng do Dng Thiu Tc cm u.
t lu sau, mt nhm khc gm vi nhc s tr y nhit quyt thnh lp nhm TRICEA gm
Vn Chung, L Yn, Dzon Mn. Nhm ny chu nh hng nhc Trung Quc lc u, v
sau phng pht m hng u chu v phi r sm. Nhm ng Vng Hi Phng c cc
nhc s Hong Qu, Vn Cao, Canh Thn. Nhm ng Vng do Hong Qu iu khin ra i
chuyn v nhc hng o lc u v sau tch cc ng gp trong vic ph bin nhc mi.
L Thng lc ging dy ti trng trung hc L Li. Mt s trng sinh hng o c
nh"ng tn i vo lch s m nhc Vit Nam nh Canh Thn, Phm Ng, Hong Qu sng
tc nhng bi nhc ng k nh "Nh Qu Hng" (Phm Ng), v "Cha Hng" (Hong
Qu).
Tnh Nam nh chng kin s cho ca hai bi "m Thu" v "Con Thuyn Khng Bn"
ca nhc s on mnh ng Th Phong.
Hai bi nhc Nht "H Nht Qun Ti Lai " (Bao gi anh tr li ) v "Shina No Yoru " (m
Trung Hoa) trch trong phim "m Trung Hoa" (Nuit de Chine) gi hng cho nhc s Vit
Nam thi by gi sng tc nhc Vit, to thnh phong tro "Ngi Vit ht nhc Vit ".
1939: th chin th hai bng n ti u Chu. Nh"ng bi "Vit Nam Bt Dit" ca Hong Gia
Linh, "Trn Sng Bch ng" ca Hong Qu, "Ting Gi Sinh Vin" ca Lu Hu Phc
lm sng dy tinh thn yu nc ca tui tr.
Tn nhc trong hon cnh t nc lc by gi ng mt vai tr ng k v t pht
trin rt mnh. Phong tro tn nhc c a ln cao tt nh vi Tng Hi Sinh Vin
trong giai on lch s 1943-1945. Nhc s i lin vi Tng Hi Sinh Vin khng ai khc hn
l Lu Hu Phc. Nhng bi ht lm ra ng thi, ng lc v vn cn sng mi trong tim
a s ngi Vit ngy hm nay (nht l nhng ng vo tui ng tun tr i). Nhng ai
3
sng trong thi khng chin chng Php vn cn nh nhng bi gi ln nhng giai on lch
s Vit Nam nh "i Chi Lng", "Bch ng Giang", "Hi Ngh Din Hng", hay nhng bi
khch ng thanh nin nh "Ting Gi Sinh Vin" (i thnh Ting Gi Thanh Nin, v cng
l bi quc ca ca th Ng nh Dim v Nguyn Vn Thiu). "Ln ng" hay vi thiu n
nh "Thiu N Vit Nam", hay nhng bi gn lin vi lch s nh "Kinh Cu Nguyn", "Hn
T S" (bi m trong bt c chng trnh u tranh ca ngi Vit di tn vn cn dng
tng nh cc chin s t trn) . Nhc s Lu Hu Phc l ngi u tin sng tc nhc ca
kch trong kch th "Tc Ly" ca Khi Hng v Th L v tiu ca kch "Con Th Ngc".
Nguyn nh Thi sng tc bi "Dit Pht Xt" thc y dn chng ni ln chng Nht Bn.
Lc by gi ti Si Gn, ch l t vi hi hot ng v nhc ci cch. Hi Nam K c Tr
Th dc mi b nhc s dng cm Louise Nguyn Vn T (tn tht l Thi Th Lang) trnh
din piano vi nhng bi do b sng tc. Nhc s qu c V c Thu trnh by nhc phm
"Vit Nam Tn iu". T Bc ti Nam, nhc s tn nhc bt u mc ln nh nm.
Trong giai on 1944-1945, nhiu bi bn tn gio nh "A Di Pht" ca Thm Onh c
ht nhn ngy khnh thnh trng tu cha quan s H Ni vo cui nm 1942 hay bi "Sm
Hi" v nhiu ca khc khc ca Nguyn Hu Ba v Vn Ging sng tc ti Hu. Nhc on
L Bo Tnh gm cc nhc s Hng Ln, Hi Linh, Tm Bo, Thin Phng sng tc tp
Cung Thnh gm hng trm bi Thnh ca Thin cha gio (1944-1945).
Giai on 1945-1946 nh du cuc chin tranh bng n ti Vit Nam va sau trn th chin
th hai. Cc nhc s lo sng tc nhc chin u nh Vn Cao vi "Tin Qun Ca" (tr thnh
Quc Ca ca ch cng sn min Bc t nm 1945, v c dng lm Quc Ca ca Vit
Nam X hi ch ngha t nm 1976 sau khi thng nht t nc), "Chin S Vit Nam ", nh
Nhun vi "Nh Chin Khu ", nh Phm Duy vi "Chin S V Danh ", "Xut Qun ",
nh Lu Hu Phc vi "on Qun Ma ", nh Phan Hunh iu vi "Gii Phng Qun ",
nh Thm Onh vi "Vit Nam Phc Quc ". Song song v nhng sng tc chin u, tnh
cm vn cn rung ng trong ngun hng qua cc bi "Thin Thai " (Vn Cao), "m ng "
(Nguyn Vn Thng), "Xun v Tui Tr " (La Hi), "Ma ng Binh S " (Phan Hunh
iu), "D Khc " (Nguyn M Ca), "m Tn Bn Ng " (Dng Thiu Tc), " Cy n
B Qun " (Phm Duy), "M Hoa " (Hong Gic), "C Li " (Thm Onh), "Sui M "
(Vn Cao), "Hn Mt Ngy V " (L Hu Mc), "i Chi Cha Hng " (Trn Vn
Kh/Nguyn Nhc Php).
Cc nhc s dng nhc din t nhng bi th lng mn ca on Ph T ( Mu Thi
Gian nhc Nguyn Xun Khot), ca Lu Trng L ( Ting Thu nhc Phm Duy), ca
Nguyn Bnh ( C Li nhc Nguyn nh Phc) . Cc ti lng mn ca T Lc Vn
on to ngun hng cho mt vi nhc phm nh Bm Hoa ca Nguyn Vn Thng ,
hay C Hi Hoa ca Hong Gic .
Nhc nh th vi nhc s Hng Ln (t trn nm 1986 ti Vit Nam), nhc qun i vi inh
Ngc Lin khi xng trong giai on s khai ny .
Trc nm 1945, nhc dnh cho tr em rt him. Hong Qu c vit mt s bi v ng l
huynh trng ca on hng o Hi Phng . Phm Vn Xung a nhiu bn nhc tr em
Ty phng vi li Vit vo phong tro hng o. Mt s rt t nhc phm ca Nguyn
Xun Khot nh Con Voi , Thng Bm , hay ca L Thng nh Thng Cui c
xem nh l nhng ca khc tr em u tin ca Vit Nam . Sau 1945, Phong Nh l ngi u
4
tin tht s vit ca khc cho tr em nh Ai yu bc H Ch Minh hn thiu nhi nhi ng ,
Kim ng , Nhanh Bc Nhanh Nhi ng , vv
Giai on khng php (1946-1954)
Giai on khng Php (1946-1954) bt u t thng 12, 1946 chng kin s cho i ca
mt s nhc khc tranh u mnh lit. a s cc nhc s ri cuc sng xa hoa ca th
v cc thnh ph t nguyn dn thn vo cuc khng chin ton quc. T , m nhc Vit
Nam bc vo mt giai on mi. Ti vng b chim, m nhc vn tip tc theo chiu hng
nhc tr" tnh, lng mn, hay nhc ni ln nhng hnh nh dn tc Vit, phong cnh Vit. C
th k mt s bi bn in hnh nh "Ngi H Ni " (Nguyn nh Thi), "Lng Ti " (Vn
Chung), "Qu Em " (Nguyn c Ton), "Rng ng " (Hng Ln), "Tnh Ca" (Phm Duy),
"B M Qu" (Phm Duy), "V Chng Qu " (Phm Duy), "Em B Qu " (Phm Duy), "Ngy
Tr V " (Phm Duy), "M Khc Tng Phng " (Vn Phng), "Ai V Sng Tng "(Thng
t), "Ting Thi Gian " (Lm Tuyn), "Hn Vng Phu 1,2,3 " (L Thng), "Ha Bnh 48 "
(L Thng), "Lin Hip Quc " (L Thng), "Chc Tt " (L Thng), "Ting Thy Dng
" (L Thng), vv....
Vi th hnh khc, ca khc chin u, m iu hng trng lc u da theo cc iu din
binh ca Php, ri dn dn hp th v chuyn bin thnh nhng hnh khc mang mu sc dn
tc. Qua nhng nhc khc i su vo lng dn tc thi by gi nh "Du kch Sng Thao",
"Chin Thng in Bin " ca Nhun, "Sng L" ca Vn Cao, "Tiu on 307 " ca
Nguyn Hu Tr, "B i V Lng" ca L Yn, "Qu Ti Gii Phng " ca Vn Chung. "H
Ko Pho" ca Hong Vn, nhc u tranh thnh cng trong vic kt hp ngn ng m
nhc Ty phng v m iu dn tc da trn thang m ng cung. Bc v ng cng l mt
ti mi m sinh ra mt bi nh "Ca Ngi H Ch Tch" ca Vn Cao, "Bit n C H"
ca Lu Bch Th, v "Cho Mng ng Lao ng Vit nam " ca Lu Hu Phc, vv....
Trong giai on ny , ti Php trong nhng nm 1949 ti nm 1951, hng da ORIA thu
my chc da nha 78 vng ting ht ca cc ca s Hi Minh (bit hiu ca gio s Trn Vn
Kh), Bch Thun, Hong Lan, Vn L (tc nhc s Nguyn Vn Thng) nhng ca khc ca
Lu Hu Phc ( Hi ngh Din Hng ), Phm Duy ( Chin s v danh ), L Thng
( Ting Thy Dng , Ha Bnh 48 ), V c Thu ( Quyt Tin ), Nguyn Hu Ba
( La Rng m ), an Trng ( Trch Ngi i ) vv...
Giai on th nh ca lch s tn nhc khi s t sau hip nh Genve (1954) cho ti lc
mt Saigon (30 thng 4, 1975).
4. Giai on t nc chia i (1954-74)
Hip nh Genve c k vo thng 7,1954. t nc Vit Nam b chia i. V tuyn 17
c tm dng lm ranh gii ct i x Vit Nam. Min Bc vi ch x hi ch ngha, v
min Nam vi ch dn ch cng ha.
A. Nhc mi ti min Bc
Vi ng li cng sn, vi s nh hng m nhc ca Trung Quc v Nga s ngy
cng su m theo t s ngy cng cao ca cc nh son nhc c gi i du hc
cc nc cng sn. Bn ch c khuyn khch pht trin:
5
1.H ch Minh. Tn ca H Ch Minh c dng lm ngun hng cho mt s sng
tc nh " Vit Bc nh Bc H" (Phm Tuyn), "H Ch Minh p Nht Tn Ngi "
(Trn Kit Tng), "i Dp Bc " (Vn An), " Nh n H Ch Minh" (T V), "Li
Ca Dng Bc " (Trng Loan), "Trng Cy Li Nh n Ngi" ( Nhun), vv....
2. Phong cnh v tm hn Vit Nam cng gi cho mt s nhc s vit nhng nhc
phm nh "Qung Bnh Qu Ta i" (Hong Vn), "Vm C ng " (Trng Quang
Lc), "Ty Nguyn Bt Khut" (Vn K), "Bi Ca H Ni " (V Thnh), "Trng Sn
ng, Trng Sn Ty" (Hong Hip), "Mt Khc Tm Tnh Ca Ngi H Tnh "
(Nguyn Vn T), "Nhng C Gi ng Bng Sng Cu Long" (Hunh Th), C
Gi Si Gn i Ti n (L Nht V), Ting V Si Gn (Hunh Minh Sing),
Si Gn Qut Khi (H Bc), Hng V H Ni (H Bc), vv...
3. Dn tc thiu s l mt ti m cho nhng sng tc nh "Ting n T L"
(Huy Thc), "C Gi Cm n Ln nh Ni" (Vn K), "Bn Mo i Mi" (Trnh
Lai), "Em L Hoa P Lang" (cMinh), "Bng Cy K Nia" (Phan Hunh iu).
4. Giai on khng M, Gii phng min Nam (1965-1975) l mt ng c thc y
nhng nh sng tc m nhc sn xut nhng bn nhc nh "Anh Vn Hnh Qun"
(Huy Du), "Cho Anh Gii Phng Qun" (Hong Vn), "Li Anh Vng Mi Ngn
Nm - Nguyn Vn Tri " (V Thnh), "Bi Ca Nm Tn" (Nguyn Vn T), "L Th
Hu Phng" (Phm Tuyn), "Trai Anh Hng, Gi m ang" ( Nhun), "Bi Ca
May o" (Xun Hng), "Hnh Khc Gii Phng" (Lu Nguyn Long Hng tc Lu
Hu Phc), "Gii Phng Min Nam" (Hunh Minh Sing , mt bit hiu khc ca
Lu Hu Phc). Bi "Gii Phng Min Nam" c dng lm quc ca ca Mt trn
gii phng t nm 1960 ti nm 1975.
Sau khi "gii phng " min Nam ngy 30 thng 4,1975, mt s bn nhc c cho
i : "Ting Ht Thnh Ph Mang Tn Ngi" (Cao Vit Bch), "Bi Ca Thng Nht"
(V Vn Di), "t Nc Trn Nim Vui" (Hong H), "Bi Ca Xy Dng" (Hong
Vn), vv..... Ngoi bn ch trn, cc nhc s min Bc cng c sng tc cho nhng
nhc kh c truyn qua nhng nhc phm nh : "V Min Nam" cho c huyn v dn
nhc giao hng ca Huy Thc, "Vng Mt Nim Tin" cho n nguyt ca Xun B,
"V Khc Ty Nguyn" cho n c huyn ca Nhun, "Hi Ma" cho so ca
inh Thn, "Tnh Qu Hng" cho n nh ca Thao Giang, "K Chuyn Qu Hng"
cho n t b ca Mai Phng, "Bnh Minh Trn Reo Cao" cho n tranh ca Phng
Bo. a s nhng sng tc cho nhc kh c truyn u do chnh tc gi trnh din nh
cc nhc s c Ty, Ngc Phan , inh Thnh vi so trc, Mai Phng vi n t b,
H Khc Ch vi n bu, Kim Oanh vi n trng, klngput, Phng Bo vi n
tranh, Thao Giang, Th Dn. Ring v n bu c kh nhiu nhc s sng tc ng gp
nh Huy Thc, Hong m, Hong Vn, c Nhun, Huy Du, inh Long, Xun Khi,
Khc Ch, Vn Thng , Xun T, Hng Thi , Quc Lc c cc nhc s trnh din
sau y c tu : Mnh Thng, c Nhun, on Anh Tun, Nguyn Tin, Khc Ch,
Nguyn Chng, Thanh Tm, Xun Ba, Ngc Hng.
Sau khi hip nh Gineo ( Accord de Genve) k xong, nhiu on ca ma chuyn
nghip ca cc quc gia Lin X v ng u ti H ni trnh din vi nhng mn hp
xng lm cho cc nhc s Vit Nam thi quan tm ti vic son ca khc nhiu b .
Nhng sng tc u tin vo nm 1955 nh H n G ( Nhun), Sng Ca
Tng (Don Nho), Chin S Bin Phng (Huy Thc), cng nh trong nm 1956
6
v 1957 vi Ta Ln , H Kin Thit (Nguyn Xun Khot), Ting Chim
(Lu Cu), Ting Ht Ngi Chin S Bin Thy (T Hi , 1958), vv
T 1960 ti 1975, song song vi lp nhc s i u nh Lu Hu Phc, Nhun,
Lng Ngc Trc, sau ti Don Nho, T Hi, Lu Cu, Vn ng, Hong H, H
Bc, Huy Thc, La Thng, mt s nhc s tr (Trng Bng, Cao Vit Bch, Dng,
Hong Bi, Th Bo) ch ti son va cho ht v nhc kh xut hin v y mnh
phong tro sng tc hp xng min Bc .
Nhc s Nguyn Xun Khot th nghim v thanh xng kch (mt loi trng ca)
u tin Vt Sng Ci vo nm 1955, v m Linh vit v Nguyn Vn Tri
theo li th ca Chu in vo nm 1965.
nh hng nhc c in Ty phng c th hin trong nhng bi ht dn ca,
nhng giao hng khc, nhng "opera" (kch ht) vi phng php phi m phi kh
theo nhc ng Ty phng do cc nhc s c gi i tu nghip cc vin m nhc
cc quc gia cng sn. Nguyn nh Tn, m Linh, Nguyn Vn Nam, Trng Bng,
Nhun, Vn K u du hc Nga S, Hong Vit Bo Gia Li, Nguyn Vn
Thng ng c, Hong m, Hong Vn Trung Quc, Nguyn Ti Tu Bc
Hn. Nhng kch ht (opera) Vit ha c thnh hnh nh "A Sao" v "Ngi Tc
Tng" ca Nhun, "Bn B Krong Pa" ca Nht Lai, "Bng Sen" ca Lu Hu
Phc v Nguyn V, "Qu Hng" ca Hong Vit.
Mt xu hng mi c pht hin sau khi t nc b chia i, l th loi sng tc
bi ca khng li theo cu trc c in Ty phng dng cho dn nhc hn l ht . Cc
nhc s Lu Cu ( Qu Hng ), Nguyn Vn Thng, Chu Minh ( Bi Ca Khng
Li ), T V ( Trng Cung H ), Hng ng , Vn K, L Li, Huy Du ( Min
Nam Qu Hng Ta i ), Ca L Thun (12 prludes khng tiu ), Minh Khang (10
prludes), Hong Dng ( Giai iu Qu Hng ), Hong Cng , Sn Ngc
Hong , vv Ri cc loi khc nh v khc ch trng n cc v iu cc sc tc
min ni nh cc tc phm V Khc Ty Nguyn (Hong m), Ty Nguyn Vui
Chin Thng (Nguyn Vn Thng), Rng Xun Ty Nguyn (Vnh Ct), V
Khc H R (Hong Dng), V Khc Ty Bc (Trng Bng), vv
Cc loi khc nh Scherzo ( L Nga ca Nguyn Tun), Ru Con ( Ht Ru cho
piano ca Nguyn nh Tn), Srnade ( Chiu Qu Hng cho piano v violon
ca Nguyn Th Nhung), Fantaisie ( Fantaisie s 1 ca Quang Hi), Rhapsodie
( Bi Ca Chim ng ca m Linh), Sonate ( Ngi V em Ti Ngy Vui ca
Trng Bng ), Symphonie (Giao hng khc) ( Qu Hng ca Hong Vit) c
s hng ng ca nhiu nhc s .
Mt loi hnh khc l Ca kch nh (operette nh Tc Ly ca Lu Hu Phc),
kch ht ni ( Cn Nh Mu Hng Ngc ca Hong Vn) v in nh . Tc gi u
tin ca nhc phim nh l Nguyn nh Phc (phim Chung Mt Dng Sng , La
Trung Tuyn ) to nn mt trng phi vit nhc phim . Cc nhc s khc nh
Trng Bng ( C Chnh Lan , Bin La ), Hng ng ( H Ni Ma Chim Lm
T ) , Hong Vn ( Con Chim Vnh Khuyn ), m Linh ( ng V Qu M ),
Trng i ( Canh Bc ), ng Hu Phc ( Tng V Hu ) tip ni v pht trin
mnh m nhc phim Vit Nam .
7
B. Nhc mi ti min Nam
Song song vi s pht trin nhc ti min Bc, lung sng ngi Bc di c vo min Nam
sau hip nh Genve mang theo rt nhiu nhc s , v vn ngh s. Trong mt chiu
hng t do, cc nhc s cng nhau thi ua sng tc qua nh"ng khuynh hng v ch
m ti tm chia thnh bn giai on:
1. Nhc tnh t dn tc (1954-63)
2. Nhc tnh cm lng mn (1963-1975)
3. Nhc phn chin xung ng (1966-1975)
4. Du ca v nhc tr (1968-1975)
1.Nhc tnh t dn tc (1954-1963)
Trong giai on u ny, min Nam tr thnh nht cng ha d thi c tng thng Ng
nh Dim. Nhng bi ht bc l, th hin hnh nh dn tc, t nc, cng nh lnh
chin c dng lm ti sng tc. "Con ng ci quan" (Phm Duy), "M Vit Nam",
v "Tm Ca" ca Phm Duy l nhng thin trng ca ni ln ci p ca qu hng. Nhiu
nhc s khc ng gp rt nhiu nh Lam Phng vi "Khc Ca Ngy Ma", "Chiu Hnh
Qun", nh L Trng Nguyn vi "Nng Chiu", nh L Trch Lu vi "Em Ti", nh Trn
Vn Trch vi "Chin Xa Vit Nam", "X S Kin Thit Quc Gia", "Chic Xe La Mng
Nm", nh Nguyn Vn ng vi "Chiu Ma Bin Gii", "My Dm Sn Kh", nh Hunh
Anh vi "Ma Rng", nh Hong Thi Th vi "Go Trng Trng Thanh", "Tm Anh", nh
Trnh Hng vi Li V Xm Nh , Ti Yu .
2.Nhc tnh cm lng mn (1963-1975)
nh cng ha bt u thng 11,1963 sau khi Ng nh Dim b git. Tnh v Lnh l hai
ch quan trng nht. i lnh c ni ti nhiu qua mt s nhc phm: "Lnh Ngh G ?
(Hoi Linh), "Tnh Anh Lnh Chin " (Lam Phng), "Lnh Trn Ma Xa" (Bng Giang v
Anh Chu), "Anh Tin Tuyn, Em Hu Phng" (Minh K), "Phin Gc m Xun" (Nguyn
Vn ng), "Trn Vng Bn Chin Thut" (Trc Phng), "Ngi Li Charlie" (Trn
Thin Thanh), "Ngi Yu Ca Lnh" (Anh Chng ), "Em Yu Ngi Lnh Chin" (Thu H),
"Ngy Php Ca Lnh" (Thanh Sn), "V Yu Anh L Lnh" (Y Vn), "Tnh Lnh" (Y Vn),
"Lnh M Anh" (Anh Thy), "Ngi Lnh Chung Tnh" (Khnh Bng), "Hai Ngi Lnh Tm
S" (Thanh Sn), "13 Tui Lnh" (L Dinh-Minh K), "Ngy Trn Tui Lnh" (L Dinh-D
Cm). Cho ti nm 1969, mt s nhc phm sau y c rt ng ngi Vit min Nam
a thch v vn cn gi li trong lng nhng ngi la xa t nc ngy hm nay. Nh nhng
tnh khc v cc bi khng tn nht l "Bi Khng Tn Th Nht", "Bi Khng Tn S 2" ca
V Thnh An, "Mng Di Hoa" (Phm nh Chng-inh Hng), "Na Hn Thng au"
(Phm nh Chng-Cung Tin-Thanh Tm Tuyn), "Sang Ngang " ( L), "Git Ma
Trn L "(Phm Duy), "K Vt Cho Em" (Phm Duy) , "Nghn Trng Xa Cch" (Phm Duy),
"Na m Ngoi Ph" (Trc Phng), "L " (H Huyn Chi- Trn Trnh), "Thi " (Y Vn),
"Cn Nh Ngoi " (Anh Bng - T.H.), "Thng Qu Vit Nam" (Phm Th M), "Ni Lng
" (Nguyn Vn Khnh), "Kip Ngho" (Lam Phng), "Khi Yu" (Phng Linh), "Tnh
Yu Mt " (Phm Mnh Cng), "100 phn 100" (Ngc Sn -Tun Hi), vv.... Khi bc
sang 1970 cho ti khi Saigon b tht th vo ngy 30 thng 4, 1975, nhc s tr gy mt
ting vang ln trong lng tn nhc Vit Nam. Trn Thin Thanh (cng l ca s Nht Trng,
sang nh c ti Hoa k , 1993) l nhc s tiu biu cho giai on tn nhc thi ny (1970-75).
Nhng nhc khc ca anh nh "Ma ng Ca Anh", "Ngi Yu Ti Khc", "Anh Khng
8
Cht u Em", "Ngi Li Charlie", t li ni au kh ca ngi lnh , ngi tnh tin
tuyn cng nh ni lo lng ca ngi sng hay cht sau chin tranh. Ni nh th khng c
ngha l ph nhn nhng ca khc khc cng nh du vai tr ca n trong giai on ny.
Phm Duy vi "Ma Thu Cht", "Em Hin Nh Ma Soeur" , Nguyn nh 9 vi "Khng",
Bun i, Cho Mi , Chu K vi "Ti Vit Nhc Bun", V Chng-D Cm vi "Ln
u Cng L Ln Cui", L Dinh vi "Nu Mai Ny", L Mng Bo vi "Ve Su", V Thnh
An vi "ng Yu Ti", Khnh Bng v "Nu Mt Ngy", Mai Bch Dung vi "Cho Ngi
Tnh Nh" , Hong Thi Th vi "Mt Ln Cui", Tng Giang v Nam Lc vi "Anh Qun
Ma Thu", Ngn Giang vi "V Ta Mng Rng ng", vv.... Cng trong giai on ny (1963-
1975) Phm Duy l nhc s sng tc nhiu nhc phm nht Vit Nam, v a s cc bn nhc
u c a thch. Phm Duy sng tc trn 700 bi v nhiu tp nhc v mt ch nh
"B Ca", "Tc Ca", "Tm Phn Ca", "o Ca", "Bnh Ca". Hong Thi Th l mt trong mt
s t nhc s thnh cng nhiu lnh vc khc nhau. Nhc mang nhiu dn tc tnh nh
"Go Trng Trng Thanh", "Rc Tnh V Vi Qu Hng", nhc qu hng nh "Tr Qu
Hng Ta Xanh", "Mt Tri Li Sng Qu Hng", nhc hng mnh nh "Nhng Ngi
Khng Bit Quay Li", "Qun Th No", nhc tnh cm nh "ng Xa Li C ", "T o
Ci", "Chuyn Tnh Ngi Trinh N Tn Thi". Hong Thi Th cn son mt s nhc cnh
nh "Xe Ph Vit Nam", "Lo Hnh Kht M c o", hay nhng trng ca nh "Trng
Ca Mt Ngy Trng i", "Trng Ca Mu Hng S Xanh", cng nh vit nhc cho mt s
v iu dn tc t ngi nh ma xe , ma sp, ma k ho, v nhng kch ht nh " o
Say", "C Gi in". Lam Phng l nhc s min Nam sng tc my trm nhc phm v
mt s i su vo lng dn min Nam v giai iu phn nh dn nhc. C th k nh "Khc
Ca Ngy Ma", "Chuyn V Tuyn", "Chiu Hnh Qun", "Kip Ngho", "on Ngi L
Th" "Tnh Anh Lnh Chin", "Nhc Rng Khuya", "Trng Thanh Bnh", "Ngy Tm Bit",
vv... Trn Vn Trch, mt thin ti ca Vit Nam, gi mt ngi v c tn v nhc hi hc
trong lch s tn nhc Vit Nam v ng gp mt s nhc phm nh "Tai Nn TLPhn",
"Ci ng H", "Chic Xe La Mng Nm". Bi "X S Kin Thit Quc Gia" ca Trn Vn
Trch c sng tc vo nm 1955 v ni ting khp min Nam Vit Nam trong vng
20 nm (ti nm 1975), mt bi ht m hu nh mi ngi Vit Nam min Nam u c
nghe v l bi ht c trnh by mi tun trc khi x s ti Saigon. Nhc chm bim x hi
c th hin qua ban tam ca AVT vi nhng bn nhc chu nhiu nh hng ca Cho
nh "Trn Th Lu n", "Bn Nc", "Ba B i Bn Ln X", vv....
3. Nhc phn chin - xung ng (1966-1975)
Hin tng Trnh Cng Sn tiu biu cho phong tro nhc phn chin ti min Nam. Bt u
vo khong nm 1966, nhng nhc phm ca Trnh Cng Sn vi mt nhc ng mi l da
vo dn ca M, i nh lan, hay loi nhc th (modal music) ca thi Trung C bn u chu,
chinh phc th h tr qua ging ht ca Khnh Ly. Trnh Cng Sn nh trng tm l
ca gii tr, mt gii tr ngao ngn cuc chin, ch khao kht ha bnh. Nm 1968, Trnh
Cng Sn tung ra tp nhc "Kinh Vit Nam" sau Tt Mu Thn v ku go mi ngi
nn dng tay git nhau.
"Dn ta tn ph 20 nm. Nc mt v mu lm thnh nh"ng con sui ln chy mn tim
lc sng to. m nm nay, anh em ta sn ui nhau bng hn th gi to. Xin hy dng
tay mi cn nh Vit Nam co' th m rng ch n mt sm mai ha bnh ".
"Cnh ng Ha Bnh", "ng Dao Ha Bnh", "Ni Vng Tay Ln" ca Trnh Cng Sn
c vang dy trong cc bui ht phn chin. Tp nhc "Ta Phi Thy Mt Tri " (1969)
Trnh Cng Sn gieo tip nhng ht ging chng chin tranh ti min Nam mt cch mnh
9
lit. S thnh cng ca "Nhng Tnh Khc" (1967) ca Trnh Cng Sn vi cc bn "Nhn
Nhng Ma Thu i", "Ma Hng", "Dim Xa", "Nng Thy Tinh", "Cn Tui No Cho Em",
"Ti Ru Em Ng", "Tnh Su", "Tnh Xa", "Ru Em", "Ru Ta Ngm Ngi", "Bin Nh", "H
Trng ", "Ct Bi", "Nh Cnh Vc Bay" to mt ch ng vng vng trong lng tn nhc
Vit Nam. T mi ny sinh nhng bi ht ku gi ha bnh trong "Hy Ni Gim Ti"
trong "Ca Khc Da Vng". Trnh Cng Sn l nhc s ni nht trong vng 10 nm cht ca
nh Cng Ha Vit Nam (1966-1975) vi hng trm bn nhc ni ln tnh yu, au kh bi
chin tranh, ku gi ha bnh. Nhng ch c th hin qua cc tp "Ca Khc Thn
Thoi Qu Hng" , "Ca Khc Da Vng".
Song song vi nhc phm phn chin ca Trnh Cng Sn, vo lc sau Tt Mu Thn 1968,
mm mng chng i chnh quyn Nguyn Vn Thiu Saigon bt u ny n ti cc
trng i hc vn khoa Saigon vi Min c Thng (tn tht l Nguyn Vn Thng), tc gi
ca nhng nhc phm "Ht T ng Hoang", "Ln Mi Khng Ngng". Phong tro hc sinh
v sinh vin xung ng di s lo li ca Hunh Tn Mm, ch tch Tng Hi Sinh Vin
Saigon lc to thnh mt lung gi mi i vi nn tn nhc Vit. "Ht Cho ng Bo
Ta Nghe" ra i gia ngn la u tranh ca cc thnh th min Nam. "Ht Cng ng Bo
Ta" , tp nhc xung ng th hai xut bn vo nm 1971 a ting ht t nhng cng
trng, bn tu, nhng phng xm lao ng n cc hc ng. Nhng bi ht xung ng
c gii sinh vin hc sinh ht nhiu nht lc l "Sc Mnh Nhn Dn (Trng Quc
Khnh), "Tnh Ngha Bc Nam" (Nguyn Vn Sanh), "ng Ta i Nim Tin Ln Mnh"
(Nguyn Vn Sanh), "Phng ng Dy Nng Hng" (Nguyn La Nghi), "Qui Nhn
Ngi Ngi Bin La" (th Trn Nht Nam, nhc on nh Quang), "Ht Trn ng
ng Tranh u" (on Cng Nhn), "Ngi Cha Bn Tu" ( th V Thiu Quang, nhc
Trn Long n), "Khng Ai Ngn Ni Li Ca" (La Hu Vang), "Dy M i" (Nguyn Xun
Tn). Tn Tht Lp ng gp nhi bn nhc i lin vi phong tro sinh vin xung ng
nh "Nhng Ngy i Hi u Tranh", vit trong i hi k 2 ti i hc Vn Hnh, "La
Reo Trn Khp ng Bng", "T Sng Hng n Sng Ht", "Chng Ta ng Dy",
vv..... Phm Th M, mt nhc s ca i hc Vn Hnh vit "Hoa Vn N Trn ng
Qu Hng ", "Nhng Ngi Khng Cht ", "Thng Qu Vit Nam", "Bng Hng Ci o"
(qua y' th ca Thch Nht Hnh).
5. Du ca v phong tro nhc tr (1968-1975)
Phong tro du ca Vit Nam c thnh lp nm 1966 ti Saigon cng mt lc vi phong tro
lm cng tc x hi ca thanh nin , sinh vin v hc sinh; hai sng lp vin ca phong tro l
cc anh Nguyn Quyt Thng v inh Gia Lp. Phong tro c b Quc Gia gio dc v
thanh nin Vit Nam Cng Ha cng nhn chnh thc v cp giy php hot ng trn ton
quc k t ngy 24 thng ging nm 1969.
Du ca l mt on th hot ng v vn ngh phc v cng ng. Vn ngh cng ng l hnh
thc vn ngh trong c ngi nghe ln ngi ht u cng tc vi nhau, mc ch tc ng
tinh thn v cm ha ng nghe hn l ru ng, tt c cng thc v phc v cho cng
ng, x s . Ngi ht du ca trao i nhng kh nng chuyn mn qua sinh hot tp th. Du
ca vin gy tinh thn cng ng trong phm vi kh nng ca mnh. Ngi du ca no vi mi
ngi bng nhng li tai nghe mt thy qua m thanh ting nhc, hot cnh , hay v khc, vv..
Nhng lai nhc du ca gm c: thanh nin ca, thiu nin ca, sinh hot ca, dn ca, s ca, nhn
thc ca, v nhng bi ca tnh ngi. Phong tro du ca do anh Hong Ngc Tu lm ch tch
n nm 1967 th anh Ngc Yn ln thay th. Cc huynh trng hng dn cng nh c
vn nh Nguyn c Quang, Trm T Thing, Phm Duy, L nh iu, Ng Mnh Thu, H
10
Tng Ct, Trn Vn Ng, Trn i Lc, Nguyn Thanh, Nguyn Kh Lc, Phan Huy t,
Tng Hong v Phng Oanh. Phong tro cng quy t kh nhiu nhc s tn tui cng nh
hun luyn vin v cc cy vit tr gm c: Nguyn c Quang, Ng Mnh Thu, Trm T
Thing, Phm Duy, Nguyn Thanh, Anh Vit Thu, Giang Chu, Nguyn Hu Ngha, Phan Ni
Tn, v Nguyn Quyt Thng. Nhng tuyn tp nhc du ca pht hnh nh: tuyn tp du ca
1, du ca 2, du ca 3, "Nhng Bi Ca Khai Ph", "Ta i Trn Dng Lch S" , "Nhng iu
Trng Thy", "Sinh Hot Ca", "Nhng Khun Mt Du Ca", "Ht Cho Nhng Ngi Sng
St".
Phong tro du ca Vit Nam trc 1975 c tc dng mnh i vi cc gii tr qua cc ton ca
din y, trong hc ng, ngoi sn c, trn sn khu, trong cc on th bn, hng o,
hay thanh sinh cng (thanh nin, sinh vin, cng nhn). Nhng ca khc sinh hot ca du ca l
thc n nui dng cc on th sinh hot. Du ca ra i ng lc mi ngi ang i hi
mt nn vn ngh sng ng, thc tnh v mi l, v cng bi nim tnh thc , u u ta
cng nghe nh"ng bi ht quen thuc. Th d nh bi "Vit Nam , Vit Nam " (Phm Duy),
"Vit Nam Qu Hng Ngo Ngh " (Nguyn c Quang), "Ht T Tim, Ht Bng Hi Th"
(Nguyn Quyt Thng), "Anh S V" (Nguyn Hu Ngha, th Kinh Kha), "Xin Chn Ni
Ny Lm Qu Hng" (Nguyn c Quang), vv....
Phm Duy cng c ng gp trong phong tro du ca vi mt s bi bn nh "Sc My M
Bun", "Thi B i Tm". Tt c nhng ca khc trong phong tro du ca u c mc ch ku
gi thanh nin hy t ho, tin tng v hy vng ni tng lai. D kh khn, d gian nan, d
sao i n"a, ngi dn Vit Nam nn chp nhn Vit Nam l qu hng ngn i. Nim hy
vng nh nhoi ch le ln v cha c bng sng th 30thng 4, 1975 a hng trm
nghn ngi ra i trn ng di tn.
Nhc tr l mt hin tng m nhc xut hin tin khi vo u thp nin 60. Nhc kch ng
u M bt u xm nhp th trng min Nam vo cui nm 1959. Gii tr, con ca cc
thng gia v gii trng gi theo hc chng trnh Php thng nghe cc loi nhc kch
ng ca M v Php. Phi i ti khong 1963-65, phong tro nghe nhc kch ng ty
phng bnh trng mnh qua cc bui t chc khiu v ti gia. Cc danh ca ca M nh
Paul Anka, Elvis Presley, The Platters, ca Anh quc nhu Cliff Richard, The Shadows, The
Beatles, The Rolling Stones, ca Php nh Johnny Halliday, Sylvie Vartan, Franoise Hardy,
Christophe, Dalida, vv.... l thn tng ca gii thanh nin nam n di 18 tui.
Nhng ban nhc tr kch ng mang nhng trn nh C.B.C., The Dreamers, The Uptight, The
Blue Jets, The Spotlights (sau i thnh Strawberry Four vi Tng Giang, c Huy, Tun
Ngc v Billy Shane - c 4 ngi ny hin nay M v Billy Shane qua i nm 1998).
Mt s ca s Vit thch km theo tn ngoi quc bn cnh tn Vit nh Elvis Phng (hin
Hoa K), Pauline Ngc (khng cn ht n"a v hin sng bn c), Prosper Thng (sng
Php v t trn nm 1998), Julie Quang (hin sng M), Carol Kim ( sng M),vv.. H
ni danh vi cc bn nhc ngoi quc ht bng li Php v Anh. Nhng hp m M ngy
cng nhiu t 1968 tr i cng khuyn khch s ngi ht nhc M nhiu hn na. Trc s
bnh trng mnh m ca nhc ngoi quc ni ting, Phm Duy, Quc Dng, Nam Lc, Tng
Giang, Trng Hi, vv... chuyn sang t li Vit cho nhc ngoi quc.
Phi i ti nm 1971 m thy xut hin i hi nhc tr u tin c t chc ti sn Hoa
L do Trng K (hin Montreal, Canada), Tng Giang ( California, Hoa K), v Nam
Lc ( lm vic cho mt c quan thin nguyn USCC Los Angeles, Cali) m trch. S
thnh cng ca i hi nhc tr u tin Saigon y mnh nhc tr ln cao qua nhng
11
nm k tip (1971 ti trng trung hc Taberd vi hn 10.000 ngi nghe, v 1974 , nm
cht trc khi mt Saigon ti vn s th vi trn 20.000 khn gi).
Nhng bn nhc ngoi quc nh "The House of the Rising Sun", "Reviens la Nuit", "Tous les
Garons et les Filles", "Capri, c'est fini", "Bang Bang" , "Besame Mucho", "Only You", "My
Prayer", "Be Bop Be Lu La", "Love Story", "Yesterday", "Michelle", etc... l nhng bi vn
cn c "n khch" trong cng ng ngi Vit hi ngoi hin nay. Loi nhc tr khng
ng gp g vo gia ti ca nn tn nhc Vit Nam hay ch l loi nhc bt chc theo ngi
Ty phng, khng c g l sng to c. l loi nhc cung lon, ru hn th h tr trong
khung cnh chin tranh cho h tm qun cnh tng tn ca t nc qua nhng bc
nhy tango, twist, be-bop, valse, pasodoble, rumba, cha cha cha, vv.. Mt giai on b M ha
gia th k no lon.
Giai on th ba ca lch s tn nhc Vit Nam k t khi hng triu ngi Vit b x ra i
trn ng tm dung sau ngy 30 thng 4,1975 cho ti u thin nin k th ba
5.Nhc di tn t 30 thng 4, 1975.
30 nm lng l tri qua.30 nm y bin chuyn trong lch s th gii ni chung v trong lch
s Vit Nam ni ring. Ch ring v ngnh m nhc Vit Nam, nht l hi ngoi, s lng
bi bn tn nhc , nhng ca khc thay i nhiu ti, tng s lng theo mt mc
ngoi sc tng tng ca loi ngi. Nhng nm u ca thi di tn cho thy nhng bng
nha loi, t cc cun bng sao li bng c thi trc 75, n cc bng c sn xut ti
u M do hng chc trung tm bng nhc. n nm 1988 m mn cho giai on da laser loi
compact disc. Ch trong vng 5 nm (1988-1993) hng nghn da laser trn lan khp ni. Loi
da laser video pht trin t 1992 lc phong tro ht Karaoke khi xng mnh ti Hoa K v
Canada. Nhiu qun c ph v qun ph, tim n Bc M phi trang b my karaoke v lun
c t nhn cng thch ht Karaoke vo cui tun trong nhng cuc hp bn ti gia. Gn y
hn, cc loi da CDV, v DVD thay th loi laserdisc lm bnh trng mnh phong tro
Karaoke ti t gia. Video v tn nhc cng rt thnh hnh. Hng my chc trung tm bng
nhc xut hin ti u M v cc ca s t lp cc trung tm sn xut ring. Trong phm vi nhc
di tn, ti ch cp ti tn nhc Vit Nam hi ngoi. Tn nhc Vit Nam hi ngoi
(1975-2005) Giai on di tn qua 25 nm cho thy sc mnh v cng mnh lit ca ng
Vit trong lnh vc sng tc. D trong bt c hon cnh no, con ngi lm vn ngh lc no
cng hng say tm ngun hng qua nhng sng tc m nhc. Mt s nhc s ra i trong t di
tn u tin gm c Phm Duy, Hong Thi Th, Lam Phng, Nam Lc, Song Ngc, T
Huyn Vn, Hunh Anh. Nm giai on th hin lch s tin trin ca tn nhc hi ngoi:
1. Nh Qu Hng, nh Saigon
t nc va b mt, qu hng phi la xa. Saigon va b i tn. Nim tht vng trn tr
dng cao trong lng tt c ngi dn Vit phi b x ra i trong ut hn, cm tc, ti nhc.
Ton ngi di tn ra i u tin n M vo gi"a ma xun nm 1975. Phi i ti cui
thu 1975, mt s nhc s c tn tui Saigon ra i trong t u v trong s c Nam
Lc. Nam Lc l ngi vit mt bn nhc vo cui nm 1975 v l bi thnh cng nht
trong giai on u ca di tn (1975-1980). l bi "Saigon i ! Vnh Bit ". Saigon , thnh
ph ca bao k nim, ca nh nhung, ca hng triu con tim bi. rung ng mi khi hai ch
Saigon c nhc n, l ti cho mt s nhc phm nh "Saigon i! Vnh Bit !" (Nam
Lc , 1975), "Saigon i ! Thi Ht" (Nam Lc , 1976), "Saigon, By gi Bun Khng
Em ?" (Song Ngc, 1976), "m Qua M Thy Saigon" (Hong Thi Th, 1976), "Saigon
12
Nim Nh Khng Tn" (Nguyn nh Ton, 1977), "Khi Xa Saigon" (L Uyn Phng, 1980),
"Bi Cui Cho Saigon" (Song Ngc, 1981), "Saigon o Xanh Nn L " (Anh Bng - V Kin,
1981), "Tr li Saigon Cho Ti" , "Saigon Ra ng" (th Duyn Anh, nhc V Trung Hin,
1982), "Saigon Nm Xa "(Trn Quang Hi, 1985).
Ngy 9 thng 5, 1976 ti Los Angeles, California, l k nim mt nm xa x c mt s
ngh s Vit t chc mt chng trnh i nhc hi u tin ging nh Saigon cng lc vi
s cho i cun bng thc hin ln u ti hi ngoi do n" ca s Thanh Thy ht vi ta cun
bng Thanh Thy 1: Saigon i! Vnh bit nh du mt bin chuyn mu cht trong lnh vc
tn nhc di tn v sn xut bng nhc ti hi ngoi.
u chu ti Paris, phi i ti thng 9,1976 mi thy s bng n ca chng trnh nhc
hi qua s c gng ca L Lai (i VOA) t Hoa Thnh n sang Paris t chc 4 bui
trnh din tn nhc, dn ca v ngm th vi Khnh Ly, Hong Oanh v s cng tc ca nhc
s Trn Quang Hi . S thnh cng ca chng trnh thi ca nhc di tn u tin khi mo
cho chng trnh thi ca v nhc kch ca on Hong Thi Th t M sang Php v Thy S
trnh din vo cui thng 10, 1976.
Cc trung tm bng nhc ln ln xut hin M v Php. T 1988 bt u chuyn mnh sang
phong tro lm da laser. C chc nghn da CD c tung ra trn th trng bng nhc
Vit Nam t 1987. Nhc s Phm Duy l ngi u tin a nhc Vit vo da CD do Phm
Duy Cng son ha m v sn xut vi ta "Nhc Tnh Phm Duy" vo cui nm 1987.
Vo u thng 2, 1988, ti Paris, nh sn xut da ht Php Playasound tung ra th trng
quc t da laser u tin v nhc c truyn Vit Nam vi Trn Quang Hi v Bch Yn qua
da "Rves et Ralits/Trn Quang Hi et Bch Yn" (Gic M v S Tht).
Bng vido tr thnh mt mn n tinh thn cn thit cho cng ng ngi Vit hi ngoi.
Trung tm Thy Nga tr nn mt ni pht hnh cc chng trnh ca nhc hay nht t 1989 tr
i vi s tuyn chn ca s, phi hp v k thut thu hnh do mt c quan chuyn nghip Php
m nhn. Phong tro Karaoke lan trn vo gii nhc Vit t 1990.
2. Nhc tranh u v khng chin
Sau ba nm im hi 1975-1978), sng n dt ti Miami (Florida) bn M trong khi ch i cc
con (ban nhc The Dreamers) cn kt li Saigon (sau ton ban nhc The Dreamers
c sang M v hin nh c ti Midway City, California), trong khi ca s Duy Quang
nh Julie Quang (by gi ch mang tn Julie thi sau khi chia tay vi Duy Quang) sang
Php vo cui nm 1978, Phm Duy, ngi sng tc nhc nhiu nht Vit Nam, li xut
hin l din qua quyn nhc "Ht Trn ng Tm Dung" (1978). Bn "Ti i Trn ng
Tm Dung" v bn "Nguyn Vn Hnh Hi" ca Phm Duy l ngn uc t chy to
ngun hng sng tc cho mt s nhc s tr tung ra nhng nhc phm t ni ut c on hn
cm th i lin vi phong tro phc quc khng chin cng lc vi s xut hin ca V i
Tn v Hong C Minh. Nguyt nh , mt hin tng mi trong lng tn nhc t 1980 bt
u sng tc nhiu nhc phm phc quc qua nhng cun bng nh "Em nh mu c", "Di
C Phc Quc", vv... Tn Nguyt nh i lin vi giai on phc quc, khng chin.
Vit Dzng, mt nhc s tr, hng say khng chin, ni ln ting ni cm hn qua cc bn
nhc y ch trong hai cun bng "Lu Vong Khc" v "Kinh T Nn" (1981). Trn Quang
Hi v Bch Yn sng tc mt s nhc phm u tranh , in hnh nht l "Thng Nh
Qu Hng" (1978), "Cu Mong Cho Mau Ha Bnh" (1978), v "Em V Gi La" ( ph th
13
ca Minh c Hoi Trinh, 1978) Ch nguyn on hi ngoi phc quc Vit Nam, vi mc
ch ym tr "chin dch ngi v" xut bn hai cun bng "Ht Cho Nhng Ngi V "
(1981), v "Rc La Tri ng" (1983) gm nhng ca khc nung nu tinh thn khng chin
hi ngoi v quc ni. Nhiu ch c tung ra qua mt s bng nhc sn xut t 1976-80
nh "Thng T Bun", "Si Gn Vnh Bit Tnh Ta", "Ngy Quc Hn 30 thng 4, 75",
"Ngi Di Tn Bun", "Ht Cho Ngi Tm T Do", "Qu Hng B Li", vv...
3. Nhc t li cnh lao t Vit Nam
Nm 1981, Phm Duy sng tc 20 bi ly ta l "Ngc Ca" qua li th ca ngc s Nguyn
Ch Thin trong tp th "Ting Vng T y Vc" . H Thc Sinh sng tc trong thi gian
hc tp ci to Vit Nam . Sau khi vt bin , c nh c ti M, xut bn tp nhc
"Ting Ht Ti Nhc" (1982). Chu nh An, mt nhc s tr , ng gp qua tp nhc
"Nhng Li Ca Thp " (1982). Phm Duy, L Uyn Phng, Nguyt nh, Vit Dzng,
Nguyn c Quang M, Nguyn Hu Ngha, Phan Ni Tn, Vy Hng Canada, Trn
Quang Hi, Duyn Anh, Ng Cn Chiu Php, Nguyn Quyt Thng Ha Lan, Nguyn
nh Ngon c, Phm Quang Ngc, Cung n Nguyn S Nam, Hong Ngc Tun c
chu vit nhiu bi ca tranh u cng nh nhng ca khc ph hp vi phong tro phc
quc.
4. S phc sinh ca nhc tin chin
T nm 1982 tr i, hin tng phc sinh nhc tin chin c pht trin rng ri. Nhng ca
s ua nhau sn xut bng nhc ht li nhng bi ht tin chin hay nhng bi trc 1975.
Bch Yn, Khnh Ly, L Thu, Thanh Thy, Kim Anh, Minh Hiu, Thanh Tuyn, Hng Lan,
Julie, Huyn Chu, Bch Thun, Phng Dung, Kim Loan, Duy Quang, Elvis Phng, Thanh
Mai, vv.... trong nhng nm 1983-85 pht hnh trn 100 cun bng nhc lm sng li
nhng bi ca tin chin nh gi li bit bao k nim ca thi qu kh. Ch phc quc,
khng chin nhng bc cho ch tnh yu v k nim qu hng sau 10 nm lu vong.
Mt s nhc s nh Lam Phng, c Huy, Phan Kin, Duy Quang, Ng Minh Khnh, Trn
Quang Hi, Duyn Anh trong khong thi gian 1982-85 sng tc rt nhi nhc phm ca
ngi tnh yu i la. "Yu Em Di Lu" (c Huy), "Ru Ph o" (Duyn Anh, 1984),
"Anh Cn Em" (Trn Quang Hi -Lng Ngc Chu, 1982). Giai on ny nh du mt
chiu hng mi trong lng nhc Vit vi s vit li ngoi quc (Php v Anh) trn nhc Vit
do nhc s Trn Quang Hi xng v mang nhc Vit do nhc s Vit sng tc vo th
trng quc t.
5. Hng Ca, nhc tr, nhc song ng
Phong tro ph th c bnh trng, cng nh s ti sinh phong tro du ca v Nguyn c
Quang, Nguyn Hu Ngha v Phan Ni Tn. Nguyn Quyt Thng Ha Lan y mnh
phong tro du ca vi s thc hin mt trang nh Du Ca vi y hnh nh cc sng lp vin,
bi ht v sinh hot hi ngoi .(http://home.wanadoo.nl/duca )
Phong tro Hng Ca gm cc nhc s Nguyn Hu Ngha, H Thc Sinh, Nguyt nh, Vit
Dzng, Chu nh An, Hunh Cng nh, Trn Lng Minh, Phan Ni Tn, Khc Lan, c
chnh thc ra i ti San Jose vo ngy 7 thng 9, nm 1985 vi tn ch l dng vn ngh sn
khu v thanh nin gi vng nim tin cch mng dn tc chng ch ngha v bo quyn
cng sn. Hai tp nhc c pht hnh: "Hng Ca 1: Ln ng "(1985), v "Hng Ca 2:
Hn Em Si Gn" (1986).
14
Vn thch nhc ngoi quc c t thp nin 60 ti Vit Nam. Ba mi nm tri qua hi
ngoi, gi y phong tro thch nhc ngoi quc (ging loi nhc tr thi thp nin 70
Saigon) li bnh trng mnh v c gii tr ln ln hi ngoi hng ng nng nhit. T
ch a thch nhc ngoi quc to ra phong tro xut bn nhc khiu v v s pht hin
nhiu v trng cc ni c ng ngi Vit sinh sng. Mt s mm non ca s tr nh Linda
Trang i, Cinda Thy, Sn Tuyn, Thy Vi, Thi Hin, Phng Thy, Lucia Kim Chi,
Tryzzie Phng Trinh, Tu Chu, Tun Anh M, Ngc Hu (sang nh c M t nm
1991), Bo Khnh, Qunh Ln c chu cng vi Cng Thnh v Lynn (sang nh c Hoa
k t nm 1987). V sau c Don H (ni ting nht trong nm 1992), Dalena (n ca s M
chuyn ht ting Vit, ni ting nht trong hai nm 1991 v 1992),Trnh Nam Sn, Thi Ti,
Nhi, Lan, Sher'e Thu Thy, Phi Khanh, Nh Mai, Kenny, M Huyn, Ngc Bch, Thanh
H, Qunh Nh, Mnh nh, Phi Nhung, Thanh Trc, vv... mang li cho nn nhc tr mt
lung gi mi v to nhiu sng ng.
T ch a thch nhc ngoi quc i ti nhc song ng rt gn. Mt s nhc s Vit nh Phm
Duy, gn y hn c Khc Lan, Ngc Hu, tt c u M v dch li ca M v Php ra
bng ting Vit v cc ca s tr ht na Vit na Anh hay Php v to thnh mt phong tro
nhc song ng t nm 1987 tr i. Trong th gian 10 nm cht ca th k 20, Phm Duy
ph nhc th Hong Cm, pht hnh quyn "Ngn Li Ca" (1987). Nm 1991, Phm Duy
thc hin mt lot ca khc "By Chim La X", v phn giao hng cho "Con ng Ci
Quan". Sau cng ng son nhc ph th "Truyn Kiu" v s hon thnh trong mt thi gian
gn y. Trong vi nm cht y (t 1988), mt s ca s tn nhc sng di ch cng sn
thot ra hi ngoi v xin t nn nh Ha Mi ( Php, 1988), i Vn (c, 1990, v sau
nh c ti Hoa K), Anh Khoa (Hung Gia Li, 1988), Thi Chu (Gia n i, 1990), Bch
Lin (c, 1992), Duy Khnh (Hoa K, 1991), Duy Trc (Hoa K, 1992), Nht Trng (Hoa
K, 1993) mang li cho nhc Vit hi ngoi mt lung gi mi , nht l trong ngnh pht
hnh bng nhc v bng vido.
Mt s n nhc s ni danh hi ngoi qua nhiu sng tc nh Nguyt nh, Khc Lan, Linh
Phng, L Tn Hng, mdtt Hoa k, Bo Trm Canada, Trang Thanh Trc, Mng Trang
Php, Bch H, Quch Nam Dung c chu. Nhc s V Thng (t trn nm 2003 ti Hoa
k) to mt ch ng ring bit vi ting n Ty ban cm tay tri qua hng trm CD t xut
bn ti Hoa K . Cc nhc s nghip d nh bc s Phm Anh Dng (Hoa K), bc s Nguyn
Bch (Hoa K), Phm Quang Tun (c chu) c vit nhc , v nhiu hi vin ca hai hi
Nhc Vit (nhacviet@yahoo.com ) v Em Ca Ht (emcahat@yahoo.com) , cng nh nhc s
V T Hn ph nhc cho trn 200 bi th v thc hin trn 22 CD vi ton nhc ca anh.
Nhc thin o c pht trin t nm 1996 v hai hin tng ng k: thin s Lng S
Hng v V Thng S Thanh Hi v mt s nhc ph th ca hai v ny.
Nhc cn i Vit Nam theo chiu hng Ty phng cng c pht trin trong gii nhc
Vit . Nhc s Nguyn Mnh Cng cha y 30 tui khi sng tc bi Phng V ot
gii thng i hi quc t m nhc gia tr chu v Thi Bnh Dng ti Wellington
(Tn Ty Lan) nm 1984. Nhc s Hong Ngc Tun ri Vit Nam nm 1983 nh c ti c
chu hc dn tc nhc hc v hin ging dy nhc ng i ti trng i hc University
of New South Wales v m hc ti University of Sydney .. Tc gi ca nhiu nhc phm
ng i phi hp nhc ng Vit, v c , u qua nhiu da CD xut bn ti c . Nhc s
L Tun Hng (sinh nm 1962 u tin s dn tc nhc hc ti trng i hc Monash
University (Melbourne, c chu) v ch trng nhiu ti sng tc nhc ng i gi nhc
Vit v nhc Ty phng cng vi s cng tc ca v l n nhc s ng Kim Hin (huy
15
chng vng n tranh v dn ca Vit Nam trc khi sang nh c ti c nm 1990) vi
nhiu da CD pht hnh ti c .
Ti Hoa K , nhc s Cung Tin (sinh nm 1938) tip tc sng tc nhc ng i. Nhc tu
khc Chinh ph ngm (1987) , son cho 21 nhc kh, c trnh din ln u vo ngy
27 thng 3, 1988 ti San Jose vi dn nhc thnh phng San Jose, c gii thng Vn
Hc ngh thut quc khnh 1988. Hi vin ca hi nhc s sng tc Minneapolis (Minnesota,
Hoa K), Cung Tin trnh lng mt sng tc nhc ng i L th t liu bung mnh
da trn mt iu dn ca Quan h (2003). Nhc s Phan Quang Phc ( sinh nm 1962) sang
Hoa K nm 1982, u tin s m nhc ti trng i hc Michigan (Hoa k), dy sng tc ti
trng i hc Cleveland State University (1993-1996) v sau ti trng i hc
University of Illinois. c gii thng Prix de Rome nm 1997, mt gii thng cao qu
nht trong lnh vc m nhc . Phan Quang Phc, c xem nh l mt trong 6 nhc s tr gii
nht x M v nhc ng i, sng tc rt nhiu v cc nhc phm c trnh din khp
nm chu .
X Php o to mt s nhc s Vit Nam c mt ch ng quan trng trong lng nhc
hin i . Nguyn Vn Tng (1929-1996), ngi Vit u tin hc nhc in thanh (musique
lectro-acoustique) vit nhng nhc phm phi hp hai t tng u nh bi Cng
Tn (1968) (Co-existence), V Ngun (1975) s dng my mc in t v nhc c
truyn Vit Nam . Nguyn Thin o (sinh nm 1939) , hc tr Vit duy nht ca nhc s
Olivier Messiaen s dng nhc ng cn i ty phng trong mt s nhc phm nh
Thnh ng T Quc , Khc T Nh , v kch opra M Chu Trng Thy . Tn
Tht Tit (sinh nm 1933) hc nhc Php t nm 1958 v khi s sng tc nm 1964. ng
sng tc trn 50 nhc phm a s mang tn Vit nh T i cnh (1968), Hy Vng
(1971), Ng Hnh (1973), Chu K 1 ti 5 (1976-1983, Kim Ai (1978), Tranh
(1980). ng nhn rt nhiu gii thng quc t, v ng vit nhc phim cho nhng phim Mi
u Xanh , Xch L ca nh o din tr tui Trn Anh Hng. Trng Tng (1936-
1989) hc nhc nhiu trng nhc ti Paris, sng tc nhiu nhc phm nh Fujiyama
(th giao hng), D Hng (kch ht da trn mt truyn c tch Vit Nam), M .
Anh sng tc nhiu tiu khc cho n tranh, n bu. c gii thng ca ng hong
Rainier ca Monaco cho mt giao hng khc vi 100 nhc kh . Trng Tng chuyn sang
nhc in ton (musique assiste par ordinateur) v hc ti trung tm IRCAM , Paris . Trn
Quang Hi ng gp nhiu trong lnh vc nhc ng i. Cng tc vi nhc s Nguyn Vn
Tng trong phn trnh din n mi, n tranh, ht ng song thanh v mung trong nhc
phm V Ngun (1975), cng nh cng tc vi Misha Lobko hon thnh bn
Shaman (1982) trong nhc jazz, in t, nhc c truyn, nhc ty hng u c s
dng. Trn Quang Hi trnh by nhc phm Tr V Ngun Ci vi n tranh v nhc
in t ti i hc nhc chu tnh Etampes (Php) nm 1988. S khm ph k thut ht
ng song thanh ngha l ht hai m thanh khc nhau cng mt lc t trong c hng (chant
diphonique / chant de gorge overtone singing / throat singing) pht xut t Mng C, Tuva
gip cho Trn Quang Hi t nm 1974 sng tc nhiu nhc phm mi trong nhc in
thanh (musique lectro-acoustique), nhc ty hng (musique improvise improvized music),
nhc th gii (musique du monde world music), nhc thin (musique mditative music for
meditation), nhc iu tr hc (musicothrapie music therapy).
6. Nhc ti Vit Nam sau 1975
Tn nhc t nm 1975 tr i thay i ti. Nhc xoay t chin tranh ti ha bnh, t
t nc b chia i ti thng nht vi mt cuc sng mi, t nhc b g p trong li vit nhc
16
Nga s v Trung quc ti s giao lu vn ha phng tng vi th gii . Trong vng gn 30
nm (1975-2004) mc sn xut Vit Nam tin rt xa v rt mau .
t nc c thng nht, ti xoay v phong cnh p ca Vit Nam. Lnh trong vai tr
kin thit , trong ha bnh. Tnh yu i la c pht trin mnh.
Trong x Vit Nam c hai chiu hng v nhc : nhc nh ch trng v gii tr, hay ni mt
cch khc l tn nhc , v nhc nng tc l loi nhc giao hng, nhc trnh din trong khung
cnh ca vin quc gia m nhc vit cho kch, v v in nh .
*Nhc nh
Loi nhc nh dnh lin vi nhc thi trang, nhc tr khi ngun t cc ngun nhc dn gian,
nhc ngoi quc kch ng . N c pht hin theo hai khuynh hng .
1.khuynh hng dng ngn ng m nhc c in u chu do nhc s Thanh Tng ( Ma
Ngu , Git Nng Bn Thm ) xng qua ti tnh yu . C rt nhiu nhc s tr i
theo khuynh hng ny vi nhng tm ti v sng to khc nhau nh Nguyn nh Bng
( Cn Ma Em Bt Cht ), T Huy ( Nhng Li Em Ht ), Ph Quang ( Em i, H Ni
Ph ), Duy Thi , Nguyn Ngc Thin ( Nh Khc Tnh Ca ), Dng Th ( Ting Sng
Bin ), ng Hu Phc ( Ru Con Ma ng ), Phm Trng Cu ( Ting Ht Cho Em ).
2.khuynh hng th nh chuyn v m nhc dn tc c truyn . Ban nhc nh ca nh ht
Tui Tr do Hng Qun ph trch a cc nhc kh dn tc, cng nh cch phi m
phi kh, trnh din, sng tc theo chiu hng nhc dn gian. Cc nhc s Nguyn Cng
ng Snh Em Vi Mt Tri , Mt Nt Ca Tr Ma Xun ), Trn Tin ( Ty Hng
Nga , Ting Trng Baranng ) , Ph c Phng ( Nha Trang Thu ), Trng Ngc
Ninh sng tc theo chiu hng ny .
Nhc ti Vit Nam sau 1975 Trong x Vit Nam c hai chiu hng v nhc: nhc nh ch
trng v gii tr, hay ni mt cch khc l tn nhc, v nhc nng tc l loi nhc giao hng,
nhc trnh din trong khung cnh ca vin quc gia m nhc. Loi nhc nh dnh lin vi nhc
thi trang, nhc tr khi ngun t cc ngun nhc dn gian, nhc ngoi quc kch ng. N
c pht hin theo hai khuynh hng:
1. khuynh hng dng ngn ng m nhc c in u chu do nhc s Thanh Tng
xng qua ti tnh yu. C rt nhiu nhc s tr i theo khuynh hng ny vi
nhng tm ti v sng to khc nhau nh Nguyn nh Bng, T Huy, Ph Quang,
Duy Thi, Nguyn Ngc Thin, Dng Th.
2. khuynh hng th nh chuyn v m nhc dn tc c truyn . Ban nhc nh ca nh
ht Tui Tr do Hng Qun ph trch a cc nhc kh dn tc, cng nh cch
phi m phi kh, trnh din, sng tc theo chiu hng nhc dn gian. Cc nhc s
Nguyn Cng, Trn Tin, Ph c Phng, Trng Ngc Ninh sng tc theo chiu
hng ny.
Mt s nhc s thuc th h trc nh Hong Vn, Huy Du, Xun Hng, Hong Hip, Phan
Hunh iu, Nguyn c Ton, Phm Tuyn, Tn Huyn, Hng ng, Vn K, V Thanh,
Nguyn Vn T cng sng tc nhng nhc phm c ph bin rng ri trong qun chng .
17
Ca khc qun chng gm c mi th loi : hnh khc ( Khc Qun Hnh Trn Bn o
ca Ct Vn, Hnh Qun Ln Ty Bc ca An Thuyn ; tr tnh ( Dng ng Bn Tre
ca Nguyn Vn T , ip Khc Tnh Yu ca Trn Tin, Em i , H Ni Ph ca
Ph Quang ph th Phan V .
Nhm Nhng Ngi Bn gm 8 nhc s : Trnh Cng Sn (t trn nm 2001), Trn Long
n , Tn Tht Lp, T Huy, Nguyn Ngc Thin, Thanh Tng, Nguyn Vn Hin, v V
Hong c cho i ti Si Gn vo ngy 8 thng 3, nm 1992 sau khi Trnh Cng Sn
sang Php gp nhm ngh s ph (artists on the road / artists de rue). Tn Nhng Ngi
Bn do Trnh Cng Sn ngh vi mc ch l sng tc v trnh by sng tc mi cho bn
v cng chng nghe . Mi thng, nhm u c hp v mi ngi phi gii thiu t nht l mt
sng tc mi ca mnh v nghe li ph bnh ca an hem . Nhm Nhng Ngi Bn sn
sng i gii thiu nhng tc phm mi v lm thnh bng nhc, vido vi s ph gip ca
nhng ca s ni ting nh L Thu (sang nh c ti Php), L Tun, Ngc Sn, Th Sn, Thu
H, Yn Linh. Trong bui u tin ca nhm ny, Trnh Cng Sn trnh by nhc phm
mi nht tn l Con Mt Cn Li ( th Bi Ging). Thanh Tng vit mt ca khc
Li C Ta V trong hoi nim v ngi v mt . Trn Long n vit tng m. Hin
tng ny xy ra v cc ca khc mi sau 1975 khng cn ngi nghe . Dn chng a nhc
sn , nhc vng hay nhc tr 75. Cc ca khc tr tnh trc 75 xua ui cc loi nhc
u tranh ca tng Bc v ng, v lun c nhc mi sau 75.
T nm 1990 tr i, phong tro t ch ht vinh danh cc nhc s lo thnh nh Nguyn Vn
Thng, L Thng , Hong Gic, T V, Nguyn Vn T hay cc nhc s tr hn nh Trnh
Cng Sn c t chc ti H Ni v Si Gn v nhng ca khc tin chin c ht tr li .
Nhc s Phm Tuyn chuyn hng sng tc qua nhc tr em (nhc ng dao) c nhiu
thnh cng qua hng trm ca khc mi . Mt s nhc s tr nh Ph Quang, Thanh Tng, Trn
Tin, Nguyn Cng, Phm Minh Tun, Tn Tht Lp, Th Hin, Nguyn Vn Hin, Dng
Th, T Huy, Ngc i , vv vit nhiu bi nhc mi rt c a chung. ti mi hng
v tnh yu ch khng cn ca tng ng na .
Nhiu nhc s tr tip ni cc nhc s n anh to mt th h mi trong a ht sng tc . C
th k Nguyn Hip (1947), Th Hi (1947), Vn Thnh Nho (1949), Nguyn Ph Quang
(1949), Trn Quang Lc (1949), V Ngc Giao (1951), Linh Giang, Trn Thit Hng (1951,
Quang Minh (1953), Quang Lc (1954), Chu ng Khoa (1955), V Hong (1956), V
Cng nh (1957), Nguyn Hi (1958), Trng Ngc nh (1959).
Cc ca s tr ni ting hin nay cng ngy cng nhiu nh L Dung (t trn nm 2001), nh
Tuyt, Thanh Lam, Hng Nhung, Hng Hnh, Cm Vn, Cm Ly, Phng Thanh, Lam
Trng, an Trng , Quang Linh, Bo Yn, Khc Dng, Thanh Long, M Linh, Tam Ca o
Trng, Bng Kiu (sang nh c Hoa K, thnh hn vi n ca s Trizzy Phng Trinh),
Trang Nhung, H L Thu, Nguyn V, Hin Thc, Trn Thu H (nh c ti Hoa k), T
Minh Tm, Quang Th Nhc tr, nhc ngoi quc thuc loi pop, hip hop, house, rave,
rap, jazz, thnh hnh tr li vi nhiu t im ht ngoi tri rng ln ti H Ni v Thnh Ph
H Ch Minh (Si Gn c)
Nm 2002 nh du s pht hin hai nhc s tr Quc An v Nguyn Nht Huy vi bn nhc
Ht Vi Dng Sng . Mt nhc s tr khc Tin Lun chuyn v nhc c m hng dn tc
ni ln vi bi Qu Em Ma Nc L . Nhc s Quang t (sinh nm 1976), ging vin
Nhc Vin TPHCM v trng m nhc Yamaha v l ngi son ha m cho rt nhiu ca
18
khc thnh hnh nht trong nm 2002 nh Cy n Sinh Vin , Ht Vi Dng Sng ,
Ht Cho Ngi Li , Tnh Phiu Lng , Li M Ru . Cc ca s thuc th h th k
21 nh M Tm, Nguyn Phi Hng , Thanh Tho, nhm MTV, Minh Qun, Nhm Ty My Ty,
Vit Quang, ng Hong Phc, Lm Ch Khanh, Ng Thnh Vn, M L, vv.
Th trng bng da, CD, VCD v ngay c DVD bnh trng mnh m t nm 2000. Hng
chc i hi lin hoan tn nhc c i truyn hnh , i pht thanh, bo ch t chc khp ni
trn ton x to c hi cho nhng ca s tr c iu kin thng tin. Hi nhc s Vit Nam
thnh lp nm 1957 quy t hng trm nhc s v tr thnh hi vin ca hip hi cc nh
son nhc Chu ( ACL Asian Composers League) t nm 2000. Trung tm bo v quyn
tc gi m nhc Vit Nam c thnh lp vo nm 2002 bo v nhng nhc phm Vit Nam
Vit Nam v ngoi quc .
T nm 2001, mt s ca s tr trong nc chy ra x ngoi (Trn Thu H, Bng Kiu qua hn
nhn, Thu Phng, MC Huy, Bo Yn, Nh Phng), mt s ca s b mc bnh siu sao ,
a s chy theo kiu ht nhp (to nn nhng bp b bit ht ), fan o (pht sinh fan club ),
ht nhc cha c php, mt s ca s tranh nhau ca khc mua c quyn , lm xo trn i
sng m nhc tr Vit Nam.
Mt s nhc s tm li tc thng mi qua vic t li Vit cho nhc ngoi, chm m trong
nhc lai, nhc nhi , o nhc (chn ng nht trong nm 2004 vi hai nhc s Bo Chn v
Quc Bo), o th.
Vic vit li Vit trn nhc ngoi khng phi l chuyn mi m. Trc c cc bn
ng Xanh ( t Greenfield ), Cha Yu (t Papa ), v rt nhiu ca khc song ng
c lu hnh min Nam trc 75. Vn chuyn ng b lm pht v yu t thng mi.
Nhng ca khc thi trang ca Ty phng hay chu c chuyn ng mt cch hp tp,
vi vng, i khi tr nn ngy ng, ng ngn, khng cn ngha nguyn bn nh trong ca
khc Yu Nhau i (t Tragedy ), i Tnh Yu , Mt B Cu (t nhc Thi)
Nhng bi ht ni ting ca cc diva lng danh th gii nh Whitney Houston, Celine
Dion, Mariah Carey, Toni Braxton c cc ca s Vit Nam chn v bt chc sao cho tht
ging nguyn bn, to thnh mt phong tro nhc nhi . in hnh nht l n ca s Hng
Nhung vi Everything I Do , Beauty and Beast (do Brandy ht nguyn bn), Thanh
Lam vi Unbreak My Heart , I Will Always Love You (do Toni Braxton ht), Hng
Hnh ni ting vi bi I Wanna Dance With Somebody (do Whitney Houston trnh by).
S ra i ca chng trnh Ln Sng Xanh (LSX) ca i Ting Ni Nhn Dn TPHCM,
chng trnh VTV Bi Ht Ti Yu v Mai Vng cho thy nhng bn nhc ngoi a s ng
u bng xp hng ca khc c yu thch nht . V l do , cc ca s ua nhau ht nhc
ngoi c tn trn danh sch ca khc ca ba chng trnh k trn . Ca khc thun ty Vit
Nam hay c m hng dn ca dn dn b chm trong qun lng v khng c gii tr
ti . Hin tng nhc s th trng c cho i p ng th hiu qun chng tr .
Hin tng trong lng nhc tr Vit Nam t nm 2003 l liveshow a n ca s M
Tm ln hng u cc ca s ni ting trong nm 2003 v 2004 .
Nm 2004, nhc ngoi li Vit chim 30% s ca khc ph bin trong bng da nhc theo
thng k ca phng ca ma nhc s VHTT TPHCM . Trn sn khu biu din, s ca khc
nhc ngoi li Vit chim gn 50 % . Nhng quyt nh, kim im, ph bnh, trng pht
19
c a ra qua cc quyt nh mi trong quy ch 47 v t chc biu din mong mang li
trt t v to iu kin cho vic hi sinh nhc tr thun ty Vit Nam
Nhc Jazz c nhp vo th trng nhc Vit t khi Vit Nam m ca v chp nhn i
mi (perestroika) vo cui thp nin 80. Nhc s kn saxophone Quyn Vn Minh gy
dng phong tro nghe nhc Jazz t u thp nin 90 vi s thnh lp Hanoi Jazz Club . Ti
Si Gn (TPHCM by gi) c mt s qun c nhc Jazz nh Dragon Bar, Yoko Cafe, Bob
Jazz va Wild Horse . Qua 4 lin hoan nhc Jazz Chu u t nm 2001, khng kh thch nhc
Jazz c bng si trong gii yu nhc jazz cn trong giai on phi thai ti Vit Nam ,
nhng hy vng s c pht trin mnh trong tng lai .
Nhc thiu nhi
T nm 1976, sau khi Vit Nam c thng nht, ca khc thiu nhi c sng tc mnh hn
vi s ng gp ca nhiu nhc s n anh nh Nguyn Xun Khot, Lu Hu Phc , Phong
Nh ( Bi Ca Sum Hp ), Phan Hunh iu ( Ngy Vui Mi ), Phm Tuyn ( Ht Di
Tri Thu H Ni , tp nhc thiu nhi Ch Voi Con Bn n ), Hong Vn, H Bc,
Xun Giao ( Gic M Em B ), Hong H ( Ch B i ) , Hong Long ( T Rng
Xanh Chu V Thm Lng Bc sng tc chung vi Hong Ln), Hong H ( Con Mo Ra
B Sng ), V Thanh ( Em i Trong Ti Xanh ), Huy Trn ( Bu Tri Ny, Mt t
Ny th Dip Minh Tuyn ), Minh Chu ( Dn ng Ca Ma H ), Hn Ngc Bch
( Ma Xun V Tui Hoa ), vv Cc nhc s tr ca th h ang ln nh Cao Minh Khanh
( Ma Xun V Tnh Bn ), Trn Ngc ( Em Nh Chim Cu Trng ), Tr Dng
( Cc m My S K ), V Trng Tng ( Ma Thu Ngy Khai Trng ), vv cng
nh cc nhc s ni ting nh Trnh Cng Sn ( Em L Hoa Hng Nh ), Phm Trng Cu
( Nhp Cu Tre ), Trng Quang Lc ( Mu Mc Tm ), Nguyn Vn Hin ( Thm Mt
Tui Hng ), Nguyn Ngc Thin ( C B Di Hn ), Phm ng Khng ( Con ng
n Trng ), V Hong ( Hoa im 10 ), vvvit nhiu bi ht cho tr em . Nhiu
trung tm vn ha thiu nhi H Ni, TPHCM, Qung Nam, Nng , Cn Th to iu kin
cho tr em ht vi nhau. i hi lin hoan nhc tr em c t chc hng nm khp ni .
Cuc hi tho m nhc thiu nhi do ban m nhc thiu nhi - hi nhc s Vit Nam t chc
nm 1985 nh du s lu ca gii nhc s i vi gii tr em. Bng nhc cassette audio v
video, hay bng karaoke gip cho tr em thch ht nhc ca la tui ca chng .
Nhc mi cho nhc kh c truyn
Sau 1975, phong tro ci tin nhc kh c truyn v sng tc bi bn mi ln ti cao .
Nhng cng trnh ci tin nhc kh ng c nh ci tin n tnh ca dn tc Ty,
Thi, h thng m ng, m c ca T Thm, n trng ca Lc, B Ph, so mo ca
Lng Kim Vinh, so trc ca inh Thn, n bu ca Phan Ch Thanh, Xun Hoch, kni
ca Quc Hng, dinh pah ca Nay Knia Sn, n tranh ca Phng Bo, Nguyn Vnh Bo.
Ngoi ra, mt s nhc s ch ra nhng cy n hon ton mi nh nhc s Phm L
(Tp.HCM) ch to mi b n l gm 4 cy. Nhc s L Thi Sn (H Ty) vi cy n
p'rng (mt dng piano lm bng tre, na). Nhng trng hp ny c xem nh l s sng
ch nhc c.
Cc nhc phm c lu truyn trong dn chng gm c : Tr V Ty Nguyn ( Lc)
cho n trng v dn nhc dn tc, Kht Vng Ba Dan (Nguyn Cng) cho n inh pah
ca dn tc v dn nhc, Thy Kiu (Vn Thng) cho n t b v tp nhc dy (2
vilng, 1 vila, 1 xenl), Bin Qu Hng (Trn Qu) cho n bu v dn nhc giao
20
hng, t khc Rng m Trng (Ph Quang) vit cho 5 loi so ci tin pthiu, ppp,
so HMng, ptmlay, ptp) ca mt s sc tc Ty Bc cng dn nhc nh Ty phng vi
trng m dn tc . Nhc c g rt c cc nhc s dng trong nhiu sng tc ng i nh
Ting Pho Giao Tha (Nguyn Xun Khot), Trng Ci Ci Chng ( Nhun),
m Vang in Bin (Huy Thc) .
Ca kch, nhc kch, v kch, nhc in nh
Nhng loi ca kch (kch ht mi comdie musicale ), v nhc kch (opra) ch c pht
trin thc s t 1985 tr i. V kch ht Thch Sanh L Thng (c Minh) to thnh
cng qua ln trnh din u tin nm 1985 ti Hi Phng. ti c ly t cc truyn c tch
nh Nng Cng Cha Ln Rng (Vn Thnh Nho), Chuyn Tnh Nng Tin Du (Ph
c Phng), hay ti trong i sng hng ngy nh La Tnh Trn Ct Trng (V
Ngc Quang) , Yu Trc Pht i (Trng i), hoc lin h ti vn hc x ngi nh
Tnh Yu V Danh D (V Ngc Quang) da trn Le Cid ca Pierre Corneille thuc x
Php .
Nhc kch (opra) theo kiu opra ty phng phi k n hai v to ting vang nhiu nht
sau 1975. l v Nguyn Tri ( Nhun) c trnh din ln u nhn dp k nim
600 nm ngy sinh ca Nguyn Tri, v v Tnh Yu Ca Em (Ting Ht Xanh) (Nguyn
nh Tn) din ln u nm 1981 ni ln s phn ca mt s ngi trong cuc chin tranh
cch mng dnh li c lp, t do cho Vit Nam .
V kch (ballet) l mt loi hnh c trc 1975, da trn cc v iu sc tc Vit Nam
nhng cha c hon chnh . T khc th ma Giai iu Nim Tin (bin o ma : on
Long, nhc ca Hong Vit vi nhc phm Giao Hng s 1 ) v th ma H Gm
vi Hong nh Qu bin o ma, v nhc ca Cao Vit Bch . T nm 1990 tr i, v kch
ti sinh v ny n khp ni . V kch ma Ngc Trai (Ca L Thun) c ra mt ti
nh ht ln TPHCM nhn dp k nim 300 nm thnh lp thnh ph Si Gn . a s ti v
kch u hng v cc sc tc Vit Nam nh Hnh Trnh n Ci Then (ma do L
Khnh, nhc ca Ph c Phng), S Tch Chic Khn B ma do on Long, nhc ca
V Duy Cng), Huyn S Ching Cng (ma do on Long, nhc ca ng Nguyn),
Huyn Thoi Trng Sn (ma do Bng Thnh, nhc ca Ng Quc Tnh .
Nhc kch ni ch l nhc m, nhc nn (musique de fond) cho v kch. Loi ny t c
pht trin. Mt s nhc s th thch qua mt s kch ni . Chng hn nh m Mu V
Hu Qu (m Linh), Hn Ngy Tr Li (Trng Bng), Quyn c Hnh Phc
(Hong Vn), Cuc Gp G Mun Mng (Don Nho), n My Hnh Phc (Huy
Thc), Ch Nhn (T Hi), ng Gc Di n Nng (Trn Ngc Xng), Ngun
Sng Trong i (Ph c Phng), v nhng nhc s khc nh Ca L Thun, Quang Hi,
Ph Quang, Phm Minh Tun, An Thuyn, Ng Quc Tnh, vv
Nhc in nh cn trong tnh trng s khai trong giai on chin tranh (1954-75) vi ch
chin tranh, gii phng t nc. Nhc phim chuyn v nhc hng. Cun phim u tin c
nhc loi giao hng ca Nguyn nh Phc c son nghim tc l Chung Mt Dng
Sng . Sau c thm nhc s khc nh Hong Vn, Trng Bng, Hong Hip, Y Vn,
Phm Trng Cu, Trnh Cng Sn, Phm Minh Tun, vv
Nhc s Hng ng vit cho trn 70 phim loi Kn R , H Ni Ma Chim Lm T ,
i Ht Trong , Ht Mui Ca Bin , vv Trng Bng, tt nghip Nga S, vit nhc
21
loi giao hng cho cc phim C Chnh Lan , Hong Hoa Thm , Ngi Sao Tren
Bin , vv m Linh to s ch qua nhc ca phim Trn Chin u Tip Din ,
ng V Qu M , a Con Ngi Hng Xm , vv vi cch s dng nhc kh Ty
phng, hay ha hp Ty phng v Vit Nam . Hong Vn vit nhc phim chuyn v nhc
giao hng cho c trm cun phim trong c phim c gii thng nh Con Chim Vnh
Khuyn , Bin Gi , Em B H Ni . ng Hu Phc khi s vit nhc cun phim
Anh V Em t nm 1986 v lin tip nhiu phim khc nh Tng V Hu , Ngi
n B B Sn ui , vv Gn y ng Hu Phc s dng my vi tnh vit nhc phim.
Trng i vit nhc phim t 1989 nh Canh Bc , S Phn Ca Mt Tnh Yu , Qu
V Cng (phim hot ha). Hng Qun chim nhiu gii thng m nhc ca lin
hoan phim ton quc ln 8 (1987) vi phim Thng Bm , lin hoan phim ton quc ln 9
(1990) vi phim m Hi Long Tr , lin hoan phim ton quc ln 10 (1993) vi phim
C Lau .
Nhc Giao Hng
Trong thi gian 10 nm u (1975-1985) nhc giao hng theo ngn ng Ty phng c in
gp kh khn trong vic ph bin. Nhng sau , gii yu nhc c in ng hn, v nhiu
nhc phm c cho i qua ti nng ca cc nh son nhc c hun luyn ti m nhc
vin H Ni hay cc m nhc vin u chu v Nga s .
Hng Qun ( Ch V Bin Tu cho dng cm, Rpxi Vit Nam ), ng Hu
Phc ( X Nt Phc iu cho dng cm), Nguyn Vn Qu ( X Nt s 4 cho vilng
v pian ), Nguyn Cng ( T tu dy 94 ), Thy Loan ( Khc Tr Tnh - Romance),
Phc Linh ( Ngu Hng cho boa, btxng, v pian), Xun T ( Bi Ca Chung Thy )
m mn cho nhng nhc phm ln theo chiu hng nhc c in Ty phng ng i .
Nhc giao hng thu ht mt s nhc s nh Don Nho (th giao hng Thnh Ging ),
Nguyn Th Nhung (th giao hng Kht Vng ), Trn Trng Hng ( Giao hng cho
n dy v g ), m Linh (giao hng Khng ) , Nguyn nh Bng (balt giao
hng Th Knh Th Mu ), Trng Bng ( Ngi V em Ti Ngy Vui ), Trn Ngc
Xng ( Trm Sng V Bin Ln ), L Khim Hon (t khc giao hng Hi c
Ma ), ng Vn Bng (M V t Nc , Trn Trng Hng ( Tr V Vi in Bin ).
Loi hnh ha tu (concerto) cho nhc c v dn nhc khng thy trong nhc Vit Nam cho
ti nm 1985. Mt s nhc phm dng nhc kh c truyn dn tc cho phn c tu (Quang
Hi vi nhc phm Ha Tu S 1 ch 1 cho n tranh v dn nhc Qu Ti Gii
Phng ) . in hnh l cc nhc s Ca L Thun ( Ha Tu Nh Cho Pian V Dn Nhc )
Phm Minh Tun ( Bt Khut ), Trng i ( Ha Tu Cho Dn Nhc ), Hng Qun
( Ha Tu Cho Vilng V Dn Nhc ). Ch sng to nhc giao hng, ha tu da
trn ln iu dn ca, thang m iu thc nhc dn tc. Trong s pht trin cc nhc phm, a
s cc nh son nhc ch tm v cc b theo chiu ngang . Nhng cng c mt vi nh son
nhc tr nh V Nht Tn ( K c ) to s gp g cc m theo chiu dc .

Gi tr m nhc Vit Nam trong giai on lch s bi thm, kh khn m chng ta hin nay
ang tri qua, s c chp nhn, hay b o thi l do ni s c gng ca mi c nhn, mi
ngh s. Khi chng ta t ho nhc ca t tin v hnh din khi hc hi cng nh lc trnh din,
tm mi cch vun bi, pht trin v truyn li cho m hu sinh theo mt ng li tt
22
p, phn nh dn tc tnh th trong tng lai, nhc Vit s c ny n ngy cng p hn,
giu hn, phong ph hn to mt ch ng vng mnh trong vn nhc chu. Chnh
dn tc Vit Nam s quyt nh s sng cn ca nn m nhc Vit trong tng lai .

Sch tham kho
O Trng T , 1979 : La Renaissance de la musique vietnamienne , Essais sur la
musique vitnamienne, Editions en langues trangres : 146-221, Hanoi, Vietnam .
GIBBS, Jason, 1996 : Nhc Tin Chin : The Origins of Vietnamese Popular Song , bi
tham lun hi ngh ca Society for Ethnomusicology, Northern Carolina, Hoa k (8
trang)
GIBBS, Jason, 1997 : Reform and Tradition in Early Vietnamese Popular Song , Nhc
Vit 6: 5-33, Kent , Ohio, Hoa K
HONG Hip, CA L Thun, XUN Hng , LU Hu Phc, QUANG Hi, NGUYN
Lang, PHAN Hunh iu, TR Thanh, TRNH Cng Sn, TRN Trng, NG n,
T Hi, 1986: m Nhc thnh ph H Ch Minh , nh xut bn TP H Ch Minh, 180
trang, TP HCM, Vit Nam
H Trng An, 1998: Theo Chn Nhng Ting Ht, 385 trang, t hp xut bn min ng,
Arlington, Virginia, Hoa K .
H Trng An , 2000: Theo Chn Nhng Ting Ht, 380 trang, t hp xut bn min ng,
Arlington, Virginia, Hoa K
L Hong Anh, 2000 : Tr Chuyn Vi Ngh S , nh xut bn Thanh Nin, 965 trang, TP
HCM, Vit Nam
L Hong Long, 1996: Chuyn Tnh Cc Nhc S Tin Chin, Vn Ha Thng Tin (nxb), 202
trang, H Ni, Vit Nam
PHM Duy, : Hi k 1: Thi Th u, Vo i, 149 trang, Midway City, Calif. Hoa K
PHM Duy, : Hi k 2: Thi Cch Mng Khng Chin, 128 trang, Midway City, Calif, Hoa
k
PHM Duy, : Hi k 3: Thi Phn Chia Quc Cng, 164 trang, Midmay City, Calif, Hoa K
PHM Duy, : Hi k 4: Thi Lu Vong, 176 trang, Midway City, Calif, Hoa K
REYES, Adelaida, 1999: Songs of the Caged, Songs of the Fr/ Music and the Refug
Experience, Temple University Press (nxb), 218 trang, Philadelphia, Hoa K
TRN Cng, 1996: m Nhc / Tc Gi V Tc Phm, Gio dc m nhc ph thng, tp 1,
Nh xut bn m nhc, 347 trang, H Ni, Vit Nam
23
TRN Quang Hi, 1987: La Musique et les rfugis , La Revue Musicale (nxb) 402-403-
404 : 125-133, Paris, Php .
TRN Quang Hi, 1989 : m Nhc Vit Nam Bin Kho , Bc u (nxb), 361 trang, Paris,
Php .
TRN Quang Hi, 2001, 2002, 2003 : Tng Kt Nhc Vit Hi Ngoi, trang nh
www.vietnhac.org , Minneapolis, Minnesota, Hoa K
TRN Quang Hi, 2001 : Vietnamese Music in Exile since 1975 and Musical Life in
Vietnam since Perestroika, The World of Music 2-3: 103-112, University of Bamberg,
c (c th xem trang nh www.honque.com , New Jersey, Hoa K hay
www.vietnhac.org , Minneapolis, Hoa K)
TRNG K, 1995: Tuyn Tp Ngh S 1 , tc gi xut bn, 300 trang, Montreal, Canada
TRNG K, 1997: Tuyn Tp Ngh S 2 , tc gi xut bn, 320 trang, Montreal, Canada
TRNG K, 1999: Tuyn Tp Ngh S 3 , tc gi xut bn, 367 trang, Montreal, Canada
TRNG K, 2000: Tuyn Tp Ngh S 4 , tc gi xut bn, 368 trang, Montreal, Canada
TRNG K, 2001: Tuyn Tp Ngh S 5 , tc gi xut bn, 378 trang, Montreal, Canada
TRNG K, 2002: Tuyn Tp Ngh S 6 , tc gi xut bn, 384 trang, Montreal, Canada
TRNG K, 2002 : Mt Thi Nhc Tr, tc gi xut bn, 384 trang, Montreal, Canada
T Ngc, NGUYN Th Nhung, V T Ln, NGUYN Ngc Onh, THI Phin : 2000 :
m Nhc Mi Vit Nam / Tin Trnh V Thnh Tu, Vin m Nhc (nxb), 1000 trang,
H Ni, Vit Nam
V T Ln, 2001: Nhng Tc ng Ca Giao Lu Vn Ha Quc T i Vi S Hnh
Thnh Pht Trin m Nhc Chuyn Nghip Mi Vit Nam , Hi Nhc S Vit Nam
(nxb), 92 trang, H Ni, Vit Nam .
Bo Ch
Sng Nhc, nguyt san, chuyn v sinh hot tn nhc Vit Nam quc ni ,a ch: 81 Trn
Quc Tuho, Q3, TPHCM, Vit Nam . in th: ngvanhien@hcmeuco.edu.vn
Vn Ha Ngh Thut , nguyt san, chuyn v nghin c nhc dn tc, tn nhc v nhc c
in Ty phng Vit Nam ; a ch: 32 Ho Nam, ng a, Vit Nam . in th :
tcvhnt@hn.vnn.vn
m Nhc v Thi i, nguyt san, chuyn v mi kh cnh m nhc Vit Nam ti quc
ni . C quan ngn lun ca Hi Nhc s Vit Nam ; a ch : 51 Trn Hng o, H
Ni, Vit Nam. T: (84-4) 94 35 384
Trang Nh
24
www.tranquanghai.org v http://tranquanghai.phapviet.com
Hai trang nh ny ca Trn Quang Hi c mt bi vit v tn nhc Vit Nam bng 3 th ting
(Vit / Php / Anh)
www.vnstyle.vdc.com.vn/vim : khnh thnh nm 2002, trang nh ny ca Vin m Nhc H
Ni gii thiu sinh hot ca Vin qua tin tc, bi v, sch , da CD, VCD v nhcVit
Nam bng hai th ting (Vit / Anh)
www.vov.org.vn : nhng bi ca khng qun, ca khc tr tnh, nhc khng li, chng trnh ca
nhc, ca nhc thiu nhi .
www.vietscape.com : nhc tr, tn nhc, phng vn ca nhc s Vit Nam hi ngoi
www.saigonbao.com/amnhac/Amnhac2.htm : nhng trang nh v nhc Vit v in nh Vit
Nam hi ngoi
http://www.vnunited.org/audio : rt nhiu bi tn nhc Vit Nam do cc ca s trnh by (MP3)
http://www.vncentral.com/news/vanhoa: tin tc v tn nhc Vit Nam
http://www.angelfire.com/ut/ttran4/VN.html : cc ca s Vit Nam, tn nhc, nhc vng
www.vietet.com : tin tc nhc tr Vit Nam Hoa k, tiu s cc ca s v a ch
www.vietnhac.org : trang nh do sinh vin Minneapolis thc hin c trn 100 tiu s nhc s
hi ngoi, tiu s cc nhc s qua i, v gn 200 bi vit v nhc Vit Nam loi .
www.honque.com : bo mng li vi nhiu bi vit v nhc Vit Nam , phng vn nhiu
nhc s Vit Nam hi ngoi, v c th nghe v xem video nhc Vit sng tc hi ngoi
www.talawas.org : bo mng li c vi mt s bi v nhc Vit Nam, phng vn nhc s
Vit Nam hi ngoi
www.tienve.org : bo mng li c chu vi nhiu bi vit v nhc phm v nhc Vit
Nam .
http://vietsciences.free.fr : bo mng li Php c mt chng trnh dnh cho nhc Vit
Nam
http://home.wanadoo.nl/duca : lch s du ca, du ca vin, v nghe nhc du ca
www.emviet.com/pvh : trang nh cho i nm 2002 c chu, gii thiu nhng sng tc
ca nhc s Phan Vn Hng v nhng ca khc khc cng mt s dn ca Vit Nam
http://home.vicnet.net.au/~aaf/us.htm : trang nh ca i nhc s L Tun Hng v ng Kim
Hin c chu, gm c nhng sng tc nhc hin i ca L Tun Hng v nhng bi
vit v nhc Vit Nam .
25
www.geocities.com/emcahat: ni sinh hot ca gii yu nhc ti t v bn chuyn nghip
hi ngoi
www.vota.com/nhac : trang nh ca nhc s V T Hn vi tt c sng tc ca anh v c th
nghe nhng CD gm trn 200 nhc phm c pht hnh .
http://perso.club-internet.fr/nmchau : rt nhiu sng tc ca cc nhc s ca nhm Nhc Vit
v ca nhm The Silicon Band Php .
www.giaidieu.net : din n trao i nhc Vit, tin tc nhc tr Vit Nam , tiu s nhc s v
ca s sng ti Vit Nam .
www.giaidieuxanh.com.vn : tt c tin tc nhc Vit Nam t nhc c truyn dn tc n
nhc Pop Vit /Ty phng, nhc c in Ty phng v nhc hin i th gii .