Tin s Nguyn Cm Nhung

Khoa Kinh t v Kinh doanh Quc t

1
Muc tiu
Gii thiu khai nim, cac nguyn tc hach toan v ni
dung ca bang can cn thanh toan.
Gii thiu v cc giao dch thng mai v u t cng
nh s lun chuyn vn ti chnh gia nn kinh t
Gii thiu v ti khoan quc gia, cac ng thc v s nhn
trong mt nn kinh t m
2
Ni dung
Khai nim bang can cn thanh toan (CCTT)
Nguyn tc hach toan bang can cn thanh toan
Cac ti khoan ca bang can cn thanh toan
Cac ng thc thu nhp quc gia trong mt nn kinh t
m
Phn tich s nhn trong mt nn kinh t m
3
1. Khi nim cn cn thanh ton
nh ngha: cn cn thanh ton l bang bo co thng k ghi lai
tt ca cc giao dch kinh t gia cc t chc v cc c nhn c
tr ca mt nc vi cc c nhn v t chc khng c tr trong
mt thi k nht nh.
c thm Php lnh s 28/2005/PL-UBTVQH11 ca y ban
Thng v Quc hi : PHP LNH NGOI HI
Cn cn thanh ton l mt cng c hu ch cho php anh gi
nhng thay i v cung v cu v ngoai t ca mt nn kinh t
hay tnh canh tranh ca mt nn kinh t.
Bang cn cn thanh ton tng kt cc hoat ng thng mai,
u t, vay mn cng nh cc giao dch khc ca mt nn
kinh t
Cn cn thanh ton thng c lp hng nm, hoc c th
trong tng thng hay tng qu.
4
Khi nim v c tr v khng c tr
Mt c nhn, doanh nghip hay t chc c xem l c tr tai
mt nc nu c thi gian c tr lu v c thu nhp tai nc
c tr ni trn.
Khi nim c tr v khi nim quc tch khng ng nht vi
nhau.
Cc t chc quc t: Khng c xem l c tr i vi bt
k quc gia no, k ca nhng nc m n t tr s.
Cc ai s qun, khch du lch v lu hc sinh, khng k
thi han c tr, u l khng c tr vi nc n v c tr
vi nc i (nc gc)
Cc cng ty a quc gia: chi nhnh cng ty a quc gia t
tai nc no thng c xem l c tr vi nc .
5
Khi nim v c v khng c tr (2)
Trong mc 2 iu 4 ca Php lnh s 28/2005/PL-UBTVQH11 ca y ban Thng v Quc hi :
PHP LNH NGOI HI ghi r
2. Ngi c tr l t chc, ca nhn thuc cac i tng sau y:
a) T chc tin dng c thnh lp, hoat ng kinh doanh tai Vit Nam (sau y gi l t chc tin dng);
b) T chc kinh t c thnh lp, hoat ng kinh doanh tai Vit Nam tr i tng quy nh tai im a
khoan ny (sau y gi l t chc kinh t);
c) C quan nh nc, n v lc lng v trang, t chc chinh tr, t chc chinh tr - x hi, t chc
chinh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, qu x hi, qu t thin
ca Vit Nam hoat ng tai Vit Nam;
d) C quan ai din ngoai giao, c quan lnh s ca Vit Nam tai nc ngoi;
) Vn phng ai din tai nc ngoi ca cac t chc quy nh tai cac im a, b v c khoan ny;
e) Cng dn Vit Nam c tr tai Vit Nam; cng dn Vit Nam c tr nc ngoi c thi han di 12
thang; cng dn Vit Nam lm vic tai cac t chc quy nh tai im d v im khoan ny v ca
nhn i theo h;
g) Cng dn Vit Nam i du lch, hc tp, cha bnh v thm ving nc ngoi;
h) Ngi nc ngoi c tr tai Vit Nam c thi han t 12 thang tr ln, tr cac trng hp ngi nc
ngoi hc tp, cha bnh, du lch hoc lm vic cho c quan ai din ngoai giao, lnh s, vn phng
ai din ca cac t chc nc ngoi tai Vit Nam.
3. Ngi khng c tr l cac i tng khng quy nh tai khoan 2 iu ny.
6
ng tin s dung trong ghi chp cn cn thanh ton
V nguyn tc, cn cn thanh ton c th lp s dng bt
k ng tin no. Tuy nhin trong thc t, ngi ta thng
lp bang cn cn thanh ton s dng nhng ng tin
manh c th t do chuyn i.
Tai cc nc cng nghip pht trin c ng tin t do
chuyn i, cn cn thanh ton c lp s dng tin t
trong nc
Tai cc nc ang phat trin vi ng tin khng n
nh v khng t do chuyn i, can cn thanh toan
thng c lp s dng ngoai t manh c kha nng
chuyn i nh -la M.
7
Cc giao dich quc t
Cac giao dch quc t c th chia thnh cac loai nh sau:
Trao i hng ha v dch v ly hng ha v dch v
Trao i hng ha v dch v ly ti san ti chinh
Trao i ti san ti chinh ny ly ti san ti chinh khac
Chuyn giao hng ha v dch v
Chuyn giao cac ti san ti chinh
8
2. Nguyn tc hach ton bang CCTT
Ghi n v ghi c
Ghi c: cac khoan thu t ca nhn v t chc thng tr
nc ngoi c ghi c, vi du dng trong bang can
cn thanh toan
Cac giao dch ghi c gm:
Xut khu hng ha v dch v
Dng vo vn nc ngoi
Chuyn giao mt chiu t nc ngoi
9
2. Nguyn tc hach ton bang CCTT
Ghi n v ghi c
Ghi n: cac khoan thanh toan cho cac ca nhn v t chc
thng tr nc ngoi c ghi n, vi du m trong
bang can cn thanh toan.
Cac giao dch ghi n gm
Nhp khu hng ha v dch v
Dng vn ra
Cac khoan chuyn giao mt chiu cho cac ca nhn v t
chc c tr nc ngoi
10
2. Nguyn tc hach ton bang CCTT
Dng vn vo v dng vn ra
Dng vn vo c hai dang: tng ti san nc ngoi trong
nc v giam ti san quc gia nc ngoi.
Dng vn vo xy ra khi cac ca nhn v t chc c tr
nc ngoi mua ti san trong nc, hoc khi cac ca nhn
v t chc c tr trong nc ban cac ti san nc ngoi
Dng vo vn gm: i) u t trc tip ca nc ngoi vo
trong nc; ii) u t danh mc nc ngoi vo trong
nc; v iii) cc khoan vay mn nc ngoi
11
2. Nguyn tc hach ton bang CCTT
Dng vn vo v dng vn ra
Dng vn ra xut phat t s gia tng ti san quc gia
nc ngoi hay s giam xung trong ti san nc ngoi
trong nc
Dng vn ra din ra khi cac nhn v t chc c tr nc
ngoi ban ti san ni a, hay cac nhn v t chc c tr
trong nc mua ti san nc ngoi
Dng ra vn gm: i) u t trc tip ra nc ngoi; ii)
u t danh mc ra nc ngoi; v iii) cc khoan cho vay
ra nc ngoi
12
2. Nguyn tc hach ton bang CCTT
Hach ton kp
Hach toan kep: mi giao dch quc t c ghi lai hai ln
trong bang can cn thanh toan bng hai bt toan c du
ngc nhau nhng c gia tr nh nhau: mt ln vo bn c
v mt ln vo bn n.
Mi giao dch quc t u c hai mt: thu v s dng
khoan thu (thanh toan)
13
2. Nguyn tc hach ton bang CCTT
Vi du v hach ton kp
V d 1: Vit nam xut khu gao sang M tr gi 100 triu
USD v nhp khu my tnh t M tr gi 100 triu USD
BOP Viet nam BOP M
Ti khoan vng lai
Xut khu hng ha +100
Nhp khu hng ha -100
Ti khoan vng lai
Xut khu hng ha + 100
Nhp khu hng ha - 100

14
2. Nguyn tc hach ton bang CCTT
Vi du v hach ton kp
V d 2: Vit nam xut khu gao sang M tr gi 100 triu
USD v thanh ton bng cch ghi c vo ti khoan tin
gi ca doanh nghip Vit nam tai M
BOP Viet nam BOP M
Ti khoan vng lai
Xut khu hng ha +100
Ti khoan vn
Ti san c tng (Tng s d tin gi tai
NHNN) -100
Ti khoan vng lai
Nhp khu hng ha - 100
Ti khoan vn
Ti khoan n tng (Tin gi ca ngi
khng c tr) + 100

15
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
Ti khoan BOP
Bang can cn thanh toan gm ba ti khoan:
Ti khoan vng lai
Ti khoan vn
Ti khoan ti chinh
16
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
Ti khoan vng lai
Ti khoan vng lai ghi lai cac giao dch v thng mai hng ha
v dch v, thu nhp u t v chuyn giao thu nhp mt chiu.
Thng mai hng ha: Xut khu v nhp khu hng ha
Thng mai dch v: Xut khu v nhp khu dch v
Thu nhp u t: thu hay thanh toan tin li, c tc, li nhun
Chuyn giao thu nhp mt chiu: vin tr, qu biu v cac
khoan chuyn giao khac
17
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
Ti khoan vng lai
Can cn thng mai hng ha: l chnh lch gia xut khu v
nhp khu hng ha.
Can cn thng mai c th c thng d hay thm ht
Can cn ti khoan vng lai: can cn ti khoan vng lai l chnh
lch gia cac khoan thu t xut khu hng ha v dch v, thu
nhp u t v chuyn giao thu nhp v cac khoan thanh toan lin
quan n nhp khu hng ha v dch v, chi tra tin li, c tc
v li nhun, v chuyn giao thu nhp ra nc ngoi.
Ti khoan vng lai c th c thng d hay thm ht
18
0
50
100
150
200
250
300
0
10,000
20,000
30,000
40,000
50,000
60,000
70,000
80,000
90,000
Yen/USD
US$ Million
Japan's Trade Balance against the United States Yen/USD
Japans Trade Surplus against USA
19
Annual Data from 1980 to 2011.
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
Ti khoan vn
20
Ti khoan vn ghi lai cac giao dch v vn v cac ti san c
bit
Ti san c bit l cac ti san khng phai l ti san ti chinh v khng
c san xut nh ti nguyn, ti san marketing
Cac chuyn giao vn c bit khac gm xa n, vin tr u t, ti
san chuyn giao vi ngi di c.
Can cn ti khoan vn l chnh lch gia dng vo vn v
dng ra vn
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
Ti khoan ti chinh
Ti khoan ti chinh ghi lai tt ca cac giao dch lin quan
n cac ti san ti chinh.
Ti khoan ny ghi lai tt ca cac dng vn ti chinh ra v vo
21
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
Ti khoan ti chinh
Ti san ti chinh c th chia thnh ti san d tr v cac ti san
khac (ti san khng phai ti san d tr)
Ti san d tr: l cac ti san do cac c quan tin t nm gi v
c s dng can thip vo th trng ngoai t.
Cac ti san khac l cac ti san khng c tinh n trong ti
khoan vn v khng phai l ti san d tr
u t trc tip nc ngoi
u t danh mc: u t vo c phiu, trai phiu
Cac phai sinh ti chinh: k han, quyn chn, tng lai
Cac ti san ti chinh khac: tin gi ngn hng, tin mt,
22
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
Ti san d tr
Ti san d tr l cac ti san do ngn hng trung ng nm
gi v c s dng can thip vo th trng ngoai t
Thay i trong ti san d tr gm
Ngoai t
Vay ca IMF
Ti tr khac
23
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
ng thc cn cn thanh ton
Tng ca can cn ti khoan vng lai, can cn ti khoan
vn v can cn ti khoan ti chinh phai bng khng.
Can cn ti khoan vng lai + Can cn ti khoan vn + Can
cn ti khoan ti chinh = 0
Tuy nhin, ng thc ny khng ng trong thc t do s
c mt ca cac sai s v bo st.
Cac sai s v bo st xut hin do nhiu nguyn nhn khac
nhau nh bun lu, s khng nht quan gia cac ti khoan.
24
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
Cn bng can cn thanh toan
Can cn thanh toan l tng ca can cn ti khoan vng lai, can cn ti
khoan vn v can cn ti khoan ti chinh khng bao gm thay i
trong ti san d tr.
Can cn thanh toan c th c thng d hay thm ht. Chng ta ni c
thng d can cn thanh toan nu tng ca ba ti khoan l dng v
ngc lai.
Thm ht trong can cn thanh toan hm y c cu d trn th trng
ngoai t
Thng d trong can cn thanh toan hm y c d cung trn th
trng ngoai t
25
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
Ti san d tr
Ti san d tr gm ngoai t, chng khoan nc ngoi, vng v
quyn rt vn c bit.
Ngn hng trung ng can thip vo th trng ngoai t thng
qua vic mua hay ban ngoai t.
Ngn hng trung ng ban ngoai t khi c thm ht trong
can cn thanh toan.
Ngn hng trung ng mua vo ngoai t khi c thng d
trong can cn thanh toan.
26
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
nh gi cn cn thanh ton
27
Thm ht ln trong cn cn thng mai v cn cn ti
khoan vng lai l khng ang mong mun v:
Thm ht ln c th l kt qua ca nhng vn cu
trc trong nn kinh t nh sc canh tranh km
Mt nc c th phi vay mn b p thm ht
trong ti khoan vng lai v s dn n vic gia tng
gnh nng n nn.
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
nh gi cn cn thanh ton
28
Ngc lai, thng d ln trong cn cn thng mai v cn
cn ti khoan vng lai cng khng phai lun lun l iu
tt:
Thng d ln v ko di c ngha l mt nc ang u
t ra nc ngoi.
Vn xut hin nu u t ra nc ngoi c mc sinh
li thp
u t ra nc ngoi cng khng lm gia tng nng lc
san xut v tao cng n vic lm trong nc
Mc thng d ln cng c th dn n cng thng vi
cc nc i tc thng mai
3. Cc ti khoan cua bang cn cn thanh ton
nh gi cn cn thanh ton
29
Tranh nhn manh qua nhiu vo can cn thng mai v can cn
ti khoan vng lai
iu quan trng l phai bit c ban cht, nguyn nhn
ca thm ht v cach thc chng c ti tr
Tranh nhn manh qua nhiu n cac thay i ngn han
Cac giao dch quc t khng c lp m c mi lin h qua lai
vi nhau
Cac giao dch thng mai v u t ca mt nc cng c mi
lin h

qua lai vi cac giao dch ca cac nc khac.

4. ng thc v s nhn trong nn kinh t m
Thc o thu nhp quc gia
Tng san phm ni a (GDP) l gi tr th trng ca tt ca hng ha
v dch v cui cng c san xut ra trong pham vi mt lnh th
quc gia trong mt thi k nht nh (thng l mt nm).
Cung vi GDP, Tng san phm quc gia (GNP) l mt thc o
quan trng v khi lng hng ha v dch v c san xut trong
mt thi k nht nh.
GNP bng vi GDP cng vi thu nhp nhn t thun t nc
ngoi
Thu nhp nhn t thun t nc ngoi bng vi thu nhp c c
t cac ti san nc ngoi tr i cac khoan thanh toan cho cac ti
san nc ngoi ngai trong nc.
30
4. ng thc v s nhn trong nn kinh t m
Nn kinh t ng v nn kinh t m
Nn kinh t ng: nn kinh t ng l mt nn kinh t khng c trao
i vi nc ngoi. ng thc thu nhp quc dn trong mt nn kinh
t ng l:
Y= C + I + G
Nn kinh t m l nn kinh t c cc hoat ng ngoai thng, xut
khu v nhp khu hng ha:
Y= C + I + G + X M(CA)
Tit kim t nhn Sp t thu nhp kha dng:
Sp = (Y T) C (T: net taxes)
Tit kim khu vc nh nc Sg:
Sg = T G.
31
4. ng thc v s nhn trong nn kinh t m
Can cn ti khoan vng lai, tit kim rng ca khu vc t nhn
v can cn ti kha
(Y C G) = I + CA; S = Y C - G = (Y C T) + (T G)
S = Sp + Sg = I + CA
CA= (Sp I) (G T)
CAs tng, (1) Nu Sp > I or (2) Nu thm ht ngn sch (G-
T) giam
32
4. ng thc v s nhn trong nn kinh t m
Phn tich s nhn
Phn tich s nhn da trn mt s gia thit nh sau:
i) Gi ca v t gi hi oai c nh;
ii) Nn kinh t hoat ng mc thp hn mc vic lm y ;
iii) Cung tin t c iu chnh theo cu tin t gi li sut khng i;
iv) Xut khu v chi tiu chnh ph l ngoai sinh.
33
4. ng thc v s nhn trong nn kinh t m
Phn tich s nhn
M hnh Keynes: m hnh Keynes trong mt nn kinh t m bao
gm cc yu t nh sau
Xut khu v chi tiu chnh ph l ngoai sinh
Tiu dng ph thuc vo thu nhp C = C
a
+ cY
Nhp khu ph thuc vo thu nhp M= M
a
+ mY
T cc phng trnh trn rt ra,
Y= C
a
+ cY + I + G + X - M
a
- mY
(1-c+m)Y = C
a
+ I + G + X M
a
dY= (1/(s+m)) (dC
a
+ dI + dG + dX dM
a
)
34
4. ng thc v s nhn trong nn kinh t m
Tac ng s nhn ti thu nhp
S nhn chi tiu chnh ph: dY/dG = 1/(s+m)>0.
Khi (s+m)<1, s gia tng trong chi tiu chinh ph tao ra s gia tng ln
hn trong thu nhp quc dn. Nhng s nhn trong mt nn kinh t m
thp hn so vi mt nn kinh t ng
S nhn xut khu: dY/dG = 1/(s+m)>0.
V gi tr m trong s nhn xut khu ln hn trong trng hp chi tiu
cng cng, tc ng ca xut khu s thp hn so vi chi tiu cng cng
35
4. ng thc v s nhn trong nn kinh t m
Tac ng s nhn ti ti khoan vng lai
S nhn chi tiu cng cng: tng chi tiu cng cng lm tng thm
ht ti khoan vng lai, nhng mc gia tng trong thm ht ti khoan
vng lai thp hn mc tng chi tiu cng
dCA/dG = -m/(s+m)<0
S nhn xut khu: tng xut khu cai thin can cn thanh toan, nh
mc cai thin can cn ti khoan vng lai thp hn mc tng xut
khu.
dCA/dX = 1-m/(s+m)>0
36