TRK STANDARDI

TURKISH STANDARD




TS 498
Kasm 1997
(TS 498:1987 + T1:1997 dahil)
ICS 91.040

2. bask


YAPI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASINDA
ALINACAK YKLERN HESAP DEERLER

Design loads for buildings


















TRK STANDARDLARI ENSTTS
Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA







Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak
gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn
uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz.

Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini
bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn
kranla anarz.


Kalite Sistem Belgesi
malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.


Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas)
TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun
olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn
garantisi altnda olduunu ifade eder.


TSEK

Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas)
TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard
olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen
teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk
Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun
retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir
garanti sz konusu deildir.


Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.

TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.





ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997


ATIF YAPILAN STANDARD
REFERNECE

TS ISO 9194/Kasm 1997 Yaplarn Projelendirilme Esaslar - Tayc Olan ve Olmayan
Elemanlar, Depolanm Malzemeler - Younluk
Bases for Design of Structures - Actions Due To The Self - Weight of
Structures, Non - Structural Elements and Strored Materials - Density
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997


n sz

Bu standard, Trk Standardlar Enstitsnn naat Hazrlk Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik
Kurulunun 17 Kasm 1987 tarihli toplantsnda kabul edilmitir. 18 Kasm 1997 tarihli Teknik Kurul
toplantsnda da tadil edilmi ve metin iine yedirilerek yaymna karar verilmitir.

Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.

Tadil edilerek yaplan deiiklikler metin ierisinde dikey izgi ile gsterilmitir.



ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997

1
YAPI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASINDA ALINACAK
YKLERN HESAP DEERLER


0 - KONU, TARF, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu standard, yap elemanlarnn boyutlandrlmasnda alnacak yklerin hesap deerine dairdir.

0.2 - TARFLER

0.2.1 - Hareketli Yk
Hareketli yk, zati yklerin dndaki, insan, mobilya, yk tamayan hafif blme duvarlar, depolama
malzemesi, makina, ara, gere, vin, rzgar, kar gibi yklerdir.

0.2.2 - Zati Yk
Zati yk, kiri, kolon, deme, at gibi tayc elemanlarn ve bunlarn sva, kaplama vs. gibi tamamlayc
ksmlarnn arlklardr.

0.2.3 - Kayma Direnci As()
Kayma direnci as, kesme ve normal gerilme deerlerinin grafik olarak ordinat ve apsis eksenine tanmas
(t-s diyagram) sonucunda izilen takribi dorunun yatayla yapt adr.

0.2.4 - Tabii ev As
Tabii ev as, engelsiz ve zorlamasz birikmi kohezyonsuz bir zemin ynnda, yn yzeyinin yatay
dzlemle yapt adr.

0.2.5 - Birim Hacim Arlk ()
Birim hacim arlk, bir cismin ktlesinin, o cismin grnen hacmine (kat ksm + btn boluklar) orandr.

0.2.6 - Kohezyon (c)
Kohezyon, Madde 0.2.3'de belirtilen dorunun ordinat eksenini kestii noktann deeridir.

0.2.7 - Duvar Srtnme As ()
Duvar srtnme as, duvara etki eden aktif veya pasif toprak basnc bilekesinin (Pa), (Pp) duvar
yzeyinin normali ile yapt adr.

0.2.8 - Aktif Toprak Basnc (Pa)
Aktif toprak basnc, topran dayanma yapsna uyarak yeterli alma hareketi yapabildii durumda, zat
arl ve varsa st yk sebebiyle oluturduu ve dayanma yapsna uygulad en kk deerli yanal
toprak basncdr.

0.2.9 - Pasif Toprak Basnc (P
p
)
Pasif toprak basnc, topran dayanma yapsna uyarak yeterli kapanma hareketine mecbur brakld
durumda, zati arl ve varsa st yk sebebiyle oluturduu ve dayanma yapsna uygulad en byk
deerli yanal toprak basncdr.

0.3 - KAPSAM
Bu standard, konutlar, brolar, resmi daireler, okullar, hastaneler, spor tesisleri, elence yerleri, garajlar vb.
yaplardaki tayc elemanlarn (kagir, beton, betonarme, ahap, elik vb.) boyutlandrlmasnda alnacak
yklerin hesap deerini kapsar. Kprler, su yaplar, nemli dinamik etkilere maruz her eit endstri
yaplar ve yksek gerilim iletme hatlar vb. maruz olduklar ykler bakmndan zelik gsteren yaplarn
yklerini kapsamaz.

NOT - Betonarme, elik gibi deiik yaplarda etkisi farkl olan scaklk deiimi, rtre, deprem vb. etkiler
sz geen yaplarn standardndan ve ilgili mevzuattan alnacaktr.

ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997

2
1 - YAPI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASINDA ALINACAK YKLERN HESAP DEERLER

1.1 - SINA, TCAR VE ZRA DEPOLAMA MALZEMELER
Sna, ticar ve zira depolama malzemelerinde alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A e/veya
Ek Bde verilen deerlere uygun olmaldr.

1.2 - YAPI MALZEMES VE YAPI ELEMANLARI
Yap malzemesi ve yap elemanlarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 EK A ve/veya Ek
Bde verilen deerlere uygun olmaldr.

1.3 - BETON VE HAR
Beton ve harta alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere
uygun olmaldr.

1.4 - DEME PLKLARI
Deme plaklarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere
uygun olmaldr.

1.5 - DUVAR PLKLARI
Duvar plaklarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere
uygun olmaldr.

1.6 - DEME VE DUVAR KAPLAMALARI
Deme ve duvar kaplamalarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde
verilen deerlere uygun olmaldr.

1.7 - ATI RTLER
at rtlerinde alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere
uygun olmaldr.

2 - KOHEZYONSUZ ZEMNLERN HESAP DEERLER

2.1 - izelge 1'de verilen hesap deerleri hem yerinde meydana gelmi hem de tama zeminler iin
geerlidir. Geerli yerleim skl deeri her iki hal iin de yapay bir sktrma sonucu yaratlm olabilir.
Gzenekli danelerden oluan ; bims akl, tf kumu vb.ler iin bu izelge kullanlamaz.

2.2 - Zemin ylma skl hakknda bir inceleme yaplmam ve tecrb bilgi de yoksa, gevek zemin yn
kabul edilmelidir.

2.3 - izelge 1'deki 1-9 sra nolu deerler yuvarlak ve yuvarlaa yakn dane ekilleri iin geerlidir. Eer
keli ekildeki daneler ounlukta olursa izelgedeki kayma direnci as deerleri 2,5 artrlmaldr.

2.4 - Suyun kaldrmasna veya dier kaldrma kuvvetlerine kar yaplan tahkiklerde izelge 1'de verilen
birim hacim arlk deerleri tabi su muhtevasndaki zeminler iin 2,0 kN/m
3
, suya doygun veya batk
zeminler iin 1,0 kN/m
3
azaltlmaldr.
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997
3

ZELGE 1 - Kohezyonsuz Zemin zellikleri Hesap Deerleri

Sra Zemin tr Sembol Sklk Birim Hacim Arlk Kayma Direnci
No Tabi Doygun Batk As

n

d

/

kN/m
3
t/m
3
(kN/m
3
) t/m
3
(kN/m
3
) Derece
1 iyi derecelenmi kum, az siltli kum, Cu 6 olan Gevek 17,0 19,0 9,0 30
2 kum-akl SW, SM Orta Sk 18,0 20,0 10,0 32,5
3 Sk 19,0 21,0 11,0 35
4 iyi derecelenmi az kumlu akl, Gevek 17,0 19,0 9,0 32,5
5 yass akl ve ta GW Orta Sk 18,0 20,0 10,0 35
6 Sk 19,0 21,0 11,0 37,5

7 Kt derecelenmi kum, kum-akl 6 < Cu 15 olan Gevek 18,0 20,0 10,0 30
8 ve akl SP, SM, GP Orta Sk 19,0 21,0 11,0 32,5
9 Sk 20,0 22,0 12,0 35

10 Kt derecelenmi kum, kum-akl, Cu 15 olan Gevek 18,0 20,0 10,0 30
11 az siltli akl SP,SM,GP veya GM Orta Sk 20,0 22,0 12,0 32,5
12 Sk 22,0 24,0 14,0 35



Cu =
D
D
60
10
Uniformluk katsays

D
10
: Elek analizinde elekten geen malzemenin % 10'unun
Gevek 0,15<Dr0,3 tekabl ettii dane bykl
Ortask 0,30<Dr0,50 D
60
: Elek analizinde elekten geen malzemenin % 60'nn
Sk 0,50<Dr0,75 tekabl ettii dane bykl

Sklk Oran Dr =
e
e
max
max
- e
- e
0
min


e
max
= En byk boluk oran
e
0
= Tabii boluk oran
e
min
= En kk boluk oran

ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997

4
3 - KOHEZYONLU ZEMNLERN HESAP DEERLER

3.1 - izelge 2'de verilen hesap deerleri yerinde meydana gelmi rselenmemi ve konsolide olmu
zeminler iin geerlidir. izelgede verilen birim hacim arlk ve kayma direnci as deeri, yma zeminde
de geerli olabilmesi iin zemin sklnn proktor sklnn en az % 95'i olmaldr. Buna gre izelgedeki
kohezyon iin verilen deerler yma kohezyonlu zeminler iin c=0, cu=0 deerleriyle deitirilmelidir.

3.2 - Suyun kaldrmasna veya dier kaldrma kuvvetlerine kar yaplan tahkiklerde izelge 8'de verilen
birim hacim arlk deerleri, yeralt su seviyesi stnde kalan zeminler iin 2,0 kN/m
3
, batk zeminler iin
1,0 kN/m
3
azaltlmaldr.

UDK 624.042-351.78 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997
5

ZELGE 2 - Kohezyonlu Zemin ve Organik Zeminlerin Hesap Deerleri

Birim Hacim Arlk Efektif Kayma Kohezyon
Direnci As
Su st Batk ' c' cu
Sra Zemin Tr Sembol Kvam Derece
No. kN/m
3
kN/m
3
kN/m
2
N/m
2


1 Yksek
Plastisiteli
norganik Yumuak 18,0 8,0 17,5 0 50
kohezyonlu Kat 19,0 9,0 17,5 10 35
zeminler CH Ortasert 20,0 10,0 17,5 25 75
(w
L
>%50) MH
2 Orta Plastisiteli
norganik Yumuak 19,0 9,0 22,5 0 5
kohezyonlu CL Kat 19,5 9,5 22,5 5 25
zeminler ML Ortasert 20,5 10,5 22,5 10 60
(%50>w
L
% 35)

3 Dk Yumuak 20,0 10,0 27,5 0 0
Plastisiteli OL Kat 20,5 10,5 27,5 2 15
inorganik CL Ortasert 21,5 11,0 27,5 5 40
kohezylonlu ML
zeminler
(w
L
<%35)
Organik kil, OH Yumuak 14,0 4,0 15 0 10
4 organik silt OL Kat 17,0 7,0 15 0 20


Yumuak : 0,50 < K 0,75
Kat : 0,75 < K 1,00
Ortasert : K > 1,00
Bal kvam deeri (K)=(w
L
-w
n
)/(w
L
-w
p
)
w
L
= Akmada katlamaya geme snrndaki su muhtevas (Likit Limit)
w
n
= Tabii su muhtevas
w
p
= Katdan orta sertlie geme snrndaki su muhtevas (Plastik Limit)

ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997

6
4 - HESAP DEERLERNN KULLANILMADAK SINIRLAMALARI

4.1 - Kohezyonu gznne alabilmek iin zeminin hamur kvamnda (elde skldnda parmaklar arasndan
kmas durumu) olmamas ve bir donma periyodu sonrasnda ilk halinin deimemesi gerekir.

4.2 - Kohezyonlu ve kohezyonsuz zemin trlerinin tabakalar halinde olmas durumunda, eer kati bir deney
sonucu yoksa en gayri msait deerdeki tabaka esas alnr.

4.3 - Kohezyonlu zemin tabakalarnda boluk suyu basncnn meydana gelip gelmedii kontrolu yaplr.
Boluk suyu basncn meydana gelmesi iin zemin gerilme durumlarnn deimesi gerekir. Mesela, zemin
zerine ilave bir yk getirilmesi veya zemin tabakalarnn arlnn arttrlmas bu gerilmeleri ortaya karr.
Zeminin konsolide olmas ile boluk suyu basnc tekrar der. Bu durumda ve eer herhangi bir deney
sonucu da elde yok ise hesaplamalar hem konsolide olmam haldeki balang mukavemeti deerleri (
u
,
c
u
) hem de konsolide olmu son mukavemet deerleri (',c') ile yaplr.

5 - DUVAR-SRTNME AISI ()
Duvar przll, dolgu ksmnn duvar zerinden olan eimi, dolgu zeminin tr, kvam, dolgu zemin ile
duvar arasndaki hareket imkanna baldr.

5.1 - Aktif toprak basncnn hesaplanmasnda duvar-srtnme as (), przl duvarlarda 2/3 , przsz
saylabilecek az przl duvarlarda 1/3 alnr. Genel olarak elik, beton ve ahap yzeyler przl kabul
edilir.

5.2 - Duvar arkasndaki dolgunun ok plastik ve kayma kuvvetlerini iletemeyen bir dolgu olmas halinde
duvar srtnme acs sfr alnr.

5.3 - Konsolide olmam kohezyonlu bir zeminin yanal basn hesabnda duvar srtnmesi yerine C
a

(Adezyon) = (1/2). Cu deerli bir adezyon hesaba alnabilir.

6 - YAMALARDA VE EVLERDE YER ALAN TOPRAK TKSNE MARUZ YAPI ELEMANLARININ
GENL
Yamalarda ve evlerde yer alan ve toprak basncna maruz kalan narin yaplarda toprak itki yknn
hesaplanmas iin, eer kesin tahkik istenmez ise, aada verilen yap elemanlar genilii esas alnr.

6.1 - 1,00 m'ye kadar genilikteki yap elemanlarnda, yap eleman geniliinin 3 kat genilik

6.2 - 1,00 m-3,00 m aras genilikteki yap elemanlarnda 3,00 m genilik

6.3 - 3,00 m'den fazla genilikteki yap elemanlarnda yap eleman geniliinin tamam hesap genilii
olarak alnr.

7 - KAR YK HESAP DEER:(P
k
)
Kar yk hesap deeri (P
k
) iin alnacak yk, kar ya art artlarna gre deikenlik gsterir. Kar yk
(P
ko
), hareketli yk snfna girer. Bunun bal olduu etkenler corafi ve meteorolojik artlardr. (Kar
yamayan yerlerde kar yk hesap deeri sfr alnr).

30'ye kadar eimli atlarda kar yk hesap deeri (P
k
), kar yk (P
ko
) deerine eit kabul edilir ve at
alannn plandaki dzgn yayl yk olarak dikkate alnr.

Yatayla as kadar eim yapan ve kar kaymasnn engellenmedii atlarda kar yk hesap deeri olarak

P
k
= m.P
k0
m = 1 -
- 30
o
o
40


(m deeri izelge 3den alnr.)

(geerlilik snr 0m1)
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997
7
ZELGE 3 - at Eimine () Bal Olarak Azaltma Deeri (m)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0-30 1,0
30 1,00 0,97 0,95 0,92 0,90 0,87 0,85 0,82 0,80 0,77
40 0,75 0,72 0,70 0,67 0,65 0,62 0,60 0,57 0,55 0,52
50 0,50 0,47 0,45 0,42 0,40 0,37 0,35 0,32 0,30 0,27
60 0,25 0,22 0,20 0,17 0,15 0,12 0,10 0,07 0,05 0,02
70 - 90

8 - KAR YK (P
ko
)
Kar yk (P
ko
) deeri, Ek-II'de verilen kar ya yksekliine gre dzenlenmi haritadaki blgelerin
numaras ile izelge 4'den alnr.

8.1 - Tipik olmayan zel yapml atlarda kar yk hesap deeri (P
k
), yaplacak kar yk dalm deneyi
sonucunda belirlenmelidir.

Bu aklamalarn dnda kalacak zellikli blgeler iin o yerdeki kar yama sresi ve ykseklie bal olarak
izelge 4'de verilen deerler, varsa meteorolojik lmelerden de faydalanarak artrlmaldr.

ZELGE 4 - Zati Karyk (P
ko
) Deerleri kN/m
2
(*)

1 2 3 4 5

1
Yap yerinin
denizden
ykseklii
BLGELER
m I II III IV
200 0,75 0,75 0,75 0,75
2 300 0,75 0,75 0,75 0,80
400 0,75 0,75 0,75 0,80
500 0,75 0,75 0,75 0,85
3 600 0,75 0,75 0,80 0,90
700 0,75 0,75 0,85 0,95
800 0,80 0,85 1,25 1,40
4 900 0,80 0,95 1,30 1,50
1000 0,80 1,05 1,35 1,60
5 > 1000 1000 mye tekabl eden deerler, 1500 mye kadar %10, 1500
mden yukar yksekliklerde %15 artrlr.

* Kar yamayan yerlerde kar yk hesap deeri sfr alnr.

9 - KAR YK VE RZGR YKNN AYNI ANDA DNLMES DURUMU

9.1 - 45'ye kadar eimli atlarda kar yk (P
k
) ve rzgr yknn (W) ayn anda etkimesi halinde hesap
kolayl olarak ve yeterli yaklamla

a) Pk + =
W
2
veya b) W =
P
2
k



dr. Burada en gayr msait durum alnr.

9.2 - 45'den fazla eimli atlarda ise, ayn anda etkiyen kar ve rzgarn etkisinin Madde 9.1'e gre
hesaplanabilmesi iin, kar birikintileri meydana gelen tipteki atlar (mesela at tipi deiik olan fabrika
atlarnda vb.) veya youn kar yal blgeler olmas gereklidir.
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997

8
10 - BUZ YK
Genel olarak geerli bir deer buz yk iin verilememektedir. nk buz oluumu ok deikene (rzgar
yn, ykseklik, nem, hava scakl, yap malzemesi cinsi vs. gibi) bal olarak ortaya kmaktadr.

zellikle dalk blgelerde, nemli rzgarlarn estii blgelerde veya byk su birikintileri civarnda meydana
geldii gibi, sahile yakn yerlerde ve nehir kenarlarnda da ortaya kabilmektedir.

Mutlaka buz yk deeri hesaba katlmas gerekiyorsa ve bunun iin elde yeterli veri yoksa, buzlanma
tehlikesine maruz kalacak blgelerde deniz seviyesinden 400 m ve daha yksekteki yerler iin buzlanmaya
maruz kalacak yap elemanlarnn btn yzeylerinin 3 cm kalnlkta buz ile kapl olduu kabul edilir. Buz
birim hacim arl 7 kN/m
3
alnr.

11 - RZGR YK
Hesaplama iin aada verilen aklamalar btn yaplar iin geerli olmakla beraber kendi artnameleri
veya standardlar olan, mesela kpr, vinler, yksek bacalar (fabrika bacas vs.gibi), radyo vs. yayn kuleleri
ve yksek gerilim hatlar gibi yaplar iin geerli deildir.

11.1 - Rzgr ykn her ynde en byk deerinde tesir eder ekilde gznne almaldr.

Rzgar dorultusu genellikle yatay kabul edilir.

11.2 - RZGR YK HESAP DEER (W)

11.2.1 - Rzgr yk hesab yapnn geometrisine baldr (ekil-1). Basn, emme ve srtnme etkileri
birletirilerek hesaba alnr. Bir yapnn btnnde rzgr yk bilekesinin bykl;

W = C
f
.q.A kN*

forml ile bulunur.

Burada;
C
f
=Aerodinamik yk katsays
q = Emme (hz basnc) kN/m
2

A = Etkilenen yzey alan, m
2


Narin elik konstrksiyonda buzlanma sonucu artacak rzgara maruz (ekspoze) yzeyler dolays ile rzgar
yklerinde oluacak artn projelendirmede dikkate alnmas gereklidir.

11.2.2 - Aerodinamik Yk Katsays (C
f
)
Yk katsaysnn (C
f
) belirlenmesi yap geometrisine ve rzgarn esi ynne baldr. Rzgar kanal
deneyinden bu katsay elde edilir.

11.2.3 - Rzgar Basnc (w)
Yap st yzeyine tesir eden rzgar basnc

w = C
p
.q kN/m
2


forml ile bulunur.

Burada;
q = Rzgar basnc kN/m
2

C
p

= Emme katsays
C
p
, dikkate alnan yzey iin eitli esi ynne bal olarak belirlenir. Rzgar basnc etki yzeyine dik
olarak etki eder.

*Ksm ksm deiken olan emme ve/veya deiken olabilen yap genilii b, iin yaklak olarak
W = C . .(q . A )
f i i
i=1
n

alnr.
Burada:
q
i
= Emme, ksm (i)'de
A
i
= Alan, ksm (i)'de
Mnferit tayc yap elemanlar iin (mesela mertek, ak, cephe eleman vs. gibi) rzgar basnc deeri
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997
9
katsays 1/4 artrlr.

11.3 - EMME (Hz basnc)(q)

q =
v
2g

2

kN/m
2

dir.

ok yaklak olarak hava birim hacim arln = 1,25 kg/m
3
alrsak hz (v) de m/s cinsinden yerine
konursa

q =
v
1600
2
kN/m
2


bulunur.

ZELGE 5 - Ykseklie Bal Olarak Rzgar Hz ve Emme

Zeminden Rzgar Hz Emme
Ykseklik v q
m m/s (kN/m
2
)
0 - 8 28 0,5
9 - 20 36 0,8
21 - 100 42 1,1
> 100 46 1,3

Mahalli topografik artlar nedeniyle deiik rzgar hzlar oluabilir ve bu izelge 5 deerinden sapabilir.

Byle yksekte ve sarp bir yamataki yapda rzgar etkisi iddetli olaca dncesiyle emme q = 1,1 kN/m
2

alnmaldr.




a) b) c)

EKL 1 - Planda Kare Kesitli ve Eik atl Kapal Yaplarda Rzgar

Yknn Ana Tayc Sistem Dorultusunda Datm

Rzgr
Yn +0,8 q
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997

10
ZELGE 6 - C Katsays ve Rzgr Yknn Yapnn Etkilenen Yzeyinin Birim Alanna Gre Dalm
(Basn + Emme)

Katsay Rzgr Yk
Yap Cinsi C W = c.q
q = 0,5 q = 0,8 q = 1,10 q = 1,30
kN/m
2
kN/m
2
kN/m
2
kN/m
2

1) Dzlemsel yzeyler ile
snrlandrlm yap
elemanlar
(Madde 2 istisna)
1.1)Kapal Yap Elemanlar
1.1.1)Rzgar ynne dikey
yzeylerde
a)Genel olarak 1,2 0,60 0,96 1,32 1,56
b)Kule tipi yap- 1,6 0,80 1,28 1,76 2,08
larda(*)
1.1.2)Rzgar ynne
as yapan eimli
yzeylerde
a)Genel olarak 1,2 Sin 0,60 Sin 0,96 Sin 1,32 Sin 1,56 Sin
b)Kule tipi yaplarda 1,6 Sin 0,80 Sin 1,26 Sin 1,32 Sin 1,56 Sin

1.2)Kapal Olmayan Yap 1,2 0,60 0,96 1,32 1,56
Elemanlarnda (**)
1.1.1 ve 1.1.2 deki
verilen deerler geer-
lidir. Yalnz gayri
msait durumu vermesi
halinde bu ykler iin
ikinci bir hesap daha
yaplmaldr. Bu hesap-
ta rzgr yk at i
ksm yzeyine dik
olarak alnr.

1.3)Zemin zerinde serbest
duran duvarlar
-Genel olarak 1,6 0,80 1,28 1,76 2,00
ykseklii, ortalama
geniliin 5 kat
olan duvarlar

2)Tayc sistemler ve
tayc dolu duvarlar
2.1)Tayc bir duvar,
ardarda srekli olan
tayc duvarlardan
en ndeki ve dier
duvarlarn etkilenecek
ksm iin
a)Rzgar ynne dikey 1,6 0,80 1,28 1,76 2,08
yzeylerde
b)Rzgar ynne 1,6Sin 0,80 Sin 1,28 Sin 1,76 Sin 2,08 Sin
as yapan eimli
yzeylerde

ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997
11
ZELGE 6nn devam

Yap Cinsi Katsay Rzgryk
C W = c.q
q = 0,5 q = 0,8 q = 1,10 q = 1,30
kN/m
2
kN/m
2
kN/m
2
kN/m
2

2.2)Ardarda olan tayc
duvarlarda en ndeki
duvar tarafndan yzeyi
kapatlan ikinci tay
c duvar ve dierleri-
nn rzgar ynnde
rzgara maruz kalmalar
halinde
a)tayc sistemler- 0 0 0 0 0
deki aralklarn
sistem geniliinden
kk olmas ve ta-
yc dolu duvarlarn
tayc yksekliin-
den kk olmas
halinde
b)Tayc aralklar
byk ise
I)Rzgar ynne dikey 1,2 0,60 0,96 1,32 1,56
yzeylerde
II)Rzgar ynne 1,2 Sin 0,60 Sin 0,96 Sin 1,32 Sin 1,56 Sin
as yapan eimli

(*) Bir yapnn kule tipinde yap olduunun kabul iin cephelerin ykseklii ortalama yap geniliinin en
az 5 kat olmaldr.
(**) Kapal olmayan yap eleman demek, bir cephesinden veya btn cephelerinden ak olan veya
alabilir ekilde olan, veyahut bir veya birok yerinden en az 1/3 orannda aklklar olan yap demektir.

ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997

12
12 - DEY HAREKETL YKLER

12.1 - DZGN YAYILI HAREKETL YKLER (at, Deme, Merdiven in)

ZELGE 7 - Dzgn Yayl Dey Hareketli Yk Hesap Deerleri

Kullanma ekli Hesap Deeri
ATILAR Demeler MERDVENLER kN/m
2

Yatay veya 1/20ye
kadar eimli
(Sahanlk ve merdiven
girii dahil)

1 at aras odalar 1,5
2 Zaman zaman
kullanlan atlar
Konut, teras oda ve koridorlar,
brolar, konutlardaki 50 m
2
ye
kadar olan dkkanlar, hastane
odalar
2
ATILAR
Yatay veya 1/20ye
kadar eimli
Demeler MERDVENLER
(Sahanlk ve merdiven
girii dahil)
Hesap Deeri
kN/m
2

3 Konut toleranslarnn
kullanlmas ve
ieklik (bahe
yaplmas)
Hastanelerin mutfaklar,
muayene odalar, poliklinik
odalar, snflar, yatakhaneler,
anfiler
Konut Merdivenleri 3,5
4 Camiler
Tiyatro ve sinemalar,
Spor dans ve sergi salonlar,
Tribnler (oturma yeri sabit
olan)
Toplant ve bekleme salonlar
Maazalar,
Lokantalar
Ktphaneler
Arivler
Hafif arlkl atlyeler
Byk mutfaklar, kantinler
Mezbahalar
Frnlar,
Bykba hayvan ahrlar
Balkonlar 10 m
2
ye kadar
Bro, hastane okul, tiyatro
sinema ktphane depo vb.
genel yap koridorlar








Umuma ak yaplarda
bro hastane okul,
tiyatro, ktphane
kitaplk vb.








5
5 Tribnler (oturma yeri sabit
olmayan)
7,5
6 Garajlar
(Toplam arl 2,5 tona kadar
olan aralar iin)
5

NOT - Merdiven basamaklar iin verilen hareketli yk deerlerinin hesaplarda geerli olabilmesi iin, ykn
dzgn yayl ekle dnmesini salayan bir konstruksiyon yaplm olmaldr. Mesela, her
basaman rht ile balants salanmal veya sahanlklar birletiren kirie oturmal veyahut
merdiven boluu duvarlarna ankastre edilmelidir.

13 - HAREKETL YK AZALTMASI
En az tam kattan fazla yk tayan kolon, ba kirii, perde duvar, temel duvar ve bunun gibi yap
elemanlarnn hesaplanmasnda ve buna edeer zemin basnc belirlenmesinde gerekli olan her kat
hareketli yknn toplanarak sonucun aada belirtilen kaideler iinde azaltlmas mmkndr. Ar sanayi
atelyeleri, imalthaneler ve depolarda byle bir yk azaltmasna msaade edilmez.

Belirtilen kattan en fazla yklenenindeki hareketli yk hesaba tam olarak alnr. Buna karlk, belirtilen
yap ksmndan dier katlara kademeli olarak azalan bir ekilde hareketli ykn intikal ettirilmesine msaade
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997
13
edilir. Bu miktar toplam hareketli ykn belli bir ksm kadardr.

Bu miktarlar % eksiltme deeri veya ona bal olarak azaltma deeri () olarak izelge 8'de verilmitir.

% eksiltme deeri:
a)Konutlarda, bro ve ihanlarnda %20 den %80'e kadar
b)Hafif alma yaplan iyeri, atlye imalathane ve maazalarda bu miktar %10'dan %40'a kadar olabilir.

Byle bir yap biriminde hareketli ykteki azaltma deeri ();
a)maddesinde belirtilen yaplarda %40, b) maddesinde belirtilen yaplarda %20'yi amamaldr.

Her kattan gelen hareketli yklerin ayn olmas halinde izelge 8'deki % eksiltme ve toplam hareketli yke
gre azaltma deeri () (hesapla ngrlen hareketli ykn toplam hareketli yke oran) olarak verilmitir.

ZELGE 8 - En Az Tam Kattan Fazla Yk Tayan Yap Elemanlar in % Eksiltme Deeri ve Azaltma
Deeri, (Her tam katta ayn hareketli yk olmas halinde)

a) Konut vs.
Kat says 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
1 %eksiltme deeri 0 0 0 20 40 60 80 80 90 40 40 40
2 Azaltma deeri
()
1 1 1 0,95 0,88 0,8 0,71 0,65 0,6 0,6 0,6 0,6
b) Atlye, iyeri, imalathane vs.
3 %eksiltme deeri 0 0 0 10 20 30 40 40 40 20 20 20
4 Azaltma deeri
()
1 1 1 0,98 0,94 0,9 0,86 0,83 0,8 0,8 0,8 0,8



ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997

14
EK 1
L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

L/LE BLGE L/LE BLGE L/LE BLGE
NO. NO. NO.
ADANA I AMASYA III Reyhanl I
Bahe III Gynek II Samanda I
Ceyhan I Gmhacky II Yaylada I
Dzii III Merzifon II ARTVN IV
Feke III Sulovaar II Ardanu III
Kadirli III Taova III Arhavi IV
Karaisal III ANKARA II Borka IV
Karata I Altnda I Hopa IV
Kozan III Aya III Sarp IV
Maara III Bala I avat IV
Osmaniye III Beypazar IV Yusufeli III
Pozant II amldere III AYDIN I
Saimbeyli III ankaya II Bozdoan I
Yumurtalk I ubuk III ine I
ADAPAZARI Delice II Germencik I
Sakarya III Elmada IV Karacasu II
Akyaz III Etimesgut I Koarl I
Geyve III Gdl III Kuadas I
Hendek III Haymana II Kuyucak I
Karasu III Kalecik III Nazilli I
Pamukova III Keskin I Ske I
Sapanca III Krkkale II Sultanhisar I
ADIYAMAN II Kzlchamam III Yenipazar I
Besni IV Nallhan II BALIKESR I
elikhan III Polatl II Ayvalk I
Gerger III Yenimahalle I Balya I
Glba IV ANTALYA I Bandrma I
Rahtaa II Akseki III Bigadi I
Samsat II Alanya I Burhaniye I
AFYON III Elmal III Dursunbey III
Bolvadin III Finike I Edremit I
ay II Gazipaa I Erdek I
Dazkr II Gndomu III Gnen I
Dinar II bradi III Havran I
Emirda III Ka I vrindi I
hsaniye III Korkuteli III Kepsun III
Sandkl II Kumluca I Manyas I
Sincanl II Manavgat I Savatepe I
uhut II Serik I Sndrg III
Sultanda II ANTAKYA Susurluk III
ARI IV (Hatay) I
(Karakse) Altnz I
Diyadin II Arsuz I
Doubayazt II Belen I
Eleskirt IV Drtyol I
Hamur IV Erzin III
Patnos IV Hassa III
Talay IV skenderun I
Tutak IV Krkhan I
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997
15
L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

L/LE BLGE L/LE BLGE L/LE BLGE
NO. NO. NO.
BLECK III Biga III Lice II
Bozyk III an I Silvan II
Glpazar III Eceabat III EDRNE III
Osmaneli III Ezine I Enez III
Pazaryeri III Gelibolu III Hava III
St III Lapseki III psala III
BNGL IV Yenice I Kean III
Gen II ANKIRI III Lalapaa III
Karlova IV erke III Meri III
Kii IV Eldivan III Uzunkpr III
Solhan IV Eskipazar IV ELAZI III
BTLS IV Ilgaz III An IV
Adilcevaz IV Kurunlu III Bakil III
Ahlat IV Orta III Karakoan III
Hizan IV Ovack IV Keban IV
Kotum IV abanz III Maden III
Mutki II Yaprakl III Palu III
Tatvan IV ORUM II Sivrice III
BOLU III Alaca II ERZNCAN III
Akakoca III Bayat II ayrl III
Dzce III skilip II Il III
Gerede IV Karg II Kemah III
Gynk III Mecitz II Kemaliye IV
Kbrsk IV Ortaky II Refahiye III
Menyen IV Osmanck II Tercan III
Mudurnu III Sungurlu II ERZURUM III
Seben IV DENZL II Akale III
Yla III Acpayam II at III
BURDUR II Babada II spir III
Alasun II Buldan II Hns IV
Bucak II al II Horasan III
Glhisar II ameli II Karayaz IV
Tefenni II ardak II Narman III
Yeilova II ivril II Olur III
BURSA IV Gney II Oltu III
Armutlu III Kale II Pasinler III
Gemlik III Sarayky II enkaya III
negl IV Tavas II Tekman III
znik III DYARBAKIR II Tortum III
Karacabey III Bismil II ESKEHR II
Keles IV ermik III ifteler II
Mudanya III inar II Mahmudiye II
M.Kemalpaa III ng III Mihalk II
Orhaneli IV Dicle III Sarkaya II
Orhangazi III Eil III Seyitgazi II
Yalova III Ergani III Sivrihisar II
Yeniehir III Hani II GAZANTEP III
ANAKKALE I Hazro II Araban IV
Ayvack I Kulp II Barak III
Bayrami I
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997

16
L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

L/LE BLGE L/LE BLGE L/LE BLGE
NO. NO. NO.
obanbeyi II Kadky II Selim IV
Fevzipaa III Kartal II Susuz IV
Islahiye III Saryer II Tuzluca II
Kilis II Silivri II KASTAMONU III
Nizip III ile II Abana III
Ouzeli III ili II Ara III
Yavuzeli III skdar II Azdavay III
GRESUN IV Yalova II Bozkurt III
Alucra IV Zeytinburnu II atalzeytin III
Bulancak III ZMR I Cide III
Dereli IV Aliaa I Daday III
Esbiye IV Bayndr I Devrekani III
Eynesil IV Bergama I nebolu III
Grele IV Bornova I Takpr III
Keap IV Buca I Tosya III
ebinkarahisar IV eme I KAYSER I
Tirebolu IV Dikili I Bnyan I
GMHANE III Foa I Develi III
Bayburt III Karaburun I Felahiye I
Kelkit III Karyaka I Haclar III
iran III Kemalpaa I ncesu I
Torul IV Knk I Pnarba III
HAKKAR Kozak I Sarolan III
(lemerik) IV Menemen I Sarz III
Beytebap IV demi I Talas III
Bacirge IV Seferihisar I Tomarza III
ukurca IV Seluk I Viranehir III
emdinli IV Tire I Yahyal III
irelan IV Torbal I Yeilhisar III
Uludere IV Urla I KIRKLAREL II
Yksekova IV ZMT Babaeski II
ISPARTA II (Kocaeli) II Demirky III
Atabey II Gebze II Kofcaz III
Eridir II Glck II Lleburgaz II
Gelendost II Hereke II Midye II
Keiborlu II Kandra III Pehlivanky II
Senirkent II Karamrsel II Pnarhisar III
Stler II Kaynarca III KIREHR I
arkikaraaa III KARS IV iekda I
Uluborlu II Aralk II Kaman I
Yalva II Ardahan IV Kozakl III
STANBUL II Arpaay IV Mucur I
Bakrky II ldr IV KONYA II
Beikta II Digar IV Akehir II
Beykoz II Gle IV Beyehir II
Beyolu II Hanak IV Bozkr II
atalca II Idr II Cihanbeyli I
Eminn II Kazman II umra II
Eyp II Posof IV Doanhisar II
Gaziosmanpaa II Sarkam IV Ereli II
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997
17
L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

L/LE BLGE L/LE BLGE L/LE BLGE
NO. NO. NO.
Ermenek II MARDN II nye III
Hadm II Cizre I RZE IV
Ilgn II Derbesiye I Ardeen IV
Kadnhan II Derik I amlhemin IV
Karaman II Gerc II ayeli IV
Karapnar I Hasankeyf II Fndkl IV
Kulu I dil I kizdere III
Sarayn II Kzltepe I Pazar IV
Seydiehir II Mazda I SAMSUN III
Yunak II Midyat IV Alaam III
Zvark I Nusaybin I Bafra III
KTAHYA III merli IV aramba III
Altnta II Savur II Havza II
Daard III Silopi I Kavak III
Domani III MULA I Ladik III
Dumlupnar II Bodrum I Terme III
Emet III Dalaman I Vezirkpr III
Gediz III Data I SRT II
Simav III Fethiye I Batman II
Tavanl III Gllk I Baykan II
MALATYA III Kyceiz I Beiri II
An IV Marmaris I Eruh IV
Akada III Milas I Kozluk II
Arapkir IV Ula I Kurtalan II
Arguvan IV Yataan I Pervari IV
Darende III MU III Sason II
Doanehir III Bulank IV rnak IV
Hekimhan III Malazgirt IV irvan II
Ptrge III Varto IV SNOP III
Yeilyurt III NEVEHR I Ayanck III
MANSA I Avanos I Boyabat III
Akhisar I Derinkuyu I Duraan III
Alaehir I Glehir I Gerze III
Demirci III Hacbekta I Trkeli III
Glmarmara I rgp I SVAS III
Grdes III NDE II Divrii IV
Krkaa I Aksaray I Gemerek III
Kula II Bor II Grn III
Salihli I amard II Hafik III
Sargl II Ortaky II mranl III
Saruhanl I Ulukla II Kangal IV
Selendi II ORDU III Koyulhisar III
Soma I Akku III Suehri III
Turgutlu I Aybast III arkla III
K.MARA III Fatsa III Yldzeli III
Afin III Glky III Zara III
Andirin III Korgan III TEKRDA II
Elbistan III Kumru III Alpullu II
Gksun III Mesudiye III orlu II
Pazarck III Perembe III Ganos II
Trkolu III Ulubey III Hayrabolu III
ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997

18
L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

L/LE BLGE L/LE BLGE
NO. NO.
Malkara III VAN IV
Muratl II Bakale IV
Mrefte II atak IV
Saray II Geva IV
arky II Grpnar IV
TOKAT III Muradiye II
Almus III zalp II
Artova III YOZGAT III
Erbaa III Akdamadeni III
Niksar III Boazky I
Readiye III Boazlyan III
Turhal III ayralan III
Zile III ekerek III
TRABZON IV Sarkaya III
Akaaabat IV Sorgun III
Arakl IV efaatli III
Arsin IV Yerky III
aykara III ZONGULDAK III
Maka IV Amasra III
Of IV Bartn III
Srmene IV aycuma III
Tonya IV Devrek III
Vakfkebir IV Eflani IV
Yomra IV Ereli III
TUNCEL IV Karabk III
emigezek IV Kilimli III
Hozat IV Kozlu III
Kalan IV Kurucaile III
Mazgirt IV Safranbolu IV
Nazimiye IV Ulus III
Ovack IV
Pertek IV
Plmr IV
.URFA I
Akakale I
Birecik I
Bozova I
Ceylanpnar I
Hilvan II
Siverek II
Sr I
Viranehir I
UAK II
Banaz II
Eme II
Karahall II
Sivasl II
Ulubey II




ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997
19
EK 2

ICS 91.040 TRK STANDARDI TS 498/Kasm 1997


SEMBOLLER

: Kayma direnci as
' : Efektif kayma direnci as
u : Drenajsz kayma direnci as
: Birin hacim arl

u
: Doygun birim hacim arl

n
: Tabi birim hacim arl
' : Batk birim hacim arl
c : Kohezyon
c' : Efektif gerilmeye gre tariflenen kohozyon
c
u
: Drenajsz koullarda llen kohezyon
: Duvar srtnme as
P
a
: Aktif toprak basnc
P
p
: Pasif toprak basnc