Sveuilite u Rijeci

Graevinski fakultet
Diplomski sveuilini studij graevinarstva
Geotehnika prometnih graevina
(G-213)
(PREDAA!"A - #imski semestar aka$emske go$ine %&'()'*+
PRR!D"#
pro$%dr% s&% 'eo ()*!+, dipl%ing%gra%
1-1./
SADR,A" PREDAA!"A
SADR,A" PREDAA!"A------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------%
' ./D *
'-' /p0i tehniki uvjeti #a ra$ove na cestama--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1
% GE/2E3!4564 4S2RA,!4 RAD/4 . 7ES2/GRAD!"4---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8
%-' .vo$-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8
%-% Pretho$no geotehniko istra9ivanje-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8
%-( Projektno geotehniko istra9ivanje--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8
%-* re$novanje geotehnikih parametara---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------:
%-1 /p0enito-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------:
2%/%1 "dreivanje vrste tla i stijena%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0
2%/%2 Relativna 12ijenost%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3
2%/%3 4tupanj 12ijenosti%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3
2%/%5 6edrenirana posmina vrsto7a ko8erentnoga tla%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3
2%/%/ Parametri e$ektivne posmine vrsto7e tla%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%1.
2%/%9 :rutost tla%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%1.
2%/%; :akvo7a i svojstva stijena i stijenski8 masa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%1.
2%/%0 Parametri vodopropusnosti i konsolida&ije%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%12
2%/%3 Parametri statikog penetra&ijskog pokusa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%12
2%/%1. <roj udara&a standardnog penetra&ijskog pokusa i dinamike penetra&ije%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%12
2%/%11 (ogu7nost 12ijanja tla%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%12
%-8 4#vje0e o geotehnikim istra9nim ra$ovima---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------'(
2%9%1 Prika1 geote8niki8 podataka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%13
2%9%2 =rednovanje geote8niki8 podataka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%15
( 6;AS4<46A74"E 2;A 4 S24"E!A . 7ES2/GRAD!"4------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------'1
(-' .vo$---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------'1
(-% Po$jela stijena po geolokoj genetskoj klasifikaciji---------------------------------------------------------------------------------------------------------------'1
(-( Po$jela tla------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------'8
(-* Po$jela kar=onatnih se$imentnih stijena vapnenaca Dinarskog gorja (Novosel i dr., 1983)---------------------------------------------'>
(-1 4n9enjersko?geloka po$jela stijena i tla----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------'>
(-8 Graevno?tehnika po$jela stijena i tla------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------':
(-> Po$jela stijena #a potre=e minerskih ra$ova na =uenju (prema Crnkovi, 1983)-------------------------------------------------------------'@
(-: 6lasifikacija tla i stijena u cestogra$nji prema /2.?u------------------------------------------------------------------------------------------------------------'@
(-@ 4skopi u cestogra$nji prema /2.?u------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------%&
3%3%1 skop 8umusa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%2.
3%3%2 +iroki iskop%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%21
3%3%3 skop stepeni&a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%25
3%3%5 skopi 1a temelje i graevne jame%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%25
3%3%/ skop rovova 1a instala&ije i drena>e%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%29
3%3%9 skopi regula&ijski8 kanala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%29
* AB4"A!"E 2;A-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------%:
*-' .vo$---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------%:
*-% /p0i aspekti $u=okog i plitkog #=ijanja-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------%@
*-( 6ontrola #=ijanja-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(%
5%3%1 ?vodne napomene%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%32
5%3%2 :ontinuirana kontrola 12ijanja (@@@) tijekom valjanja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35
5%3%3 Dinamiko ispitivanje pro2nom ploom%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%51
*-* Pre$nosti kvalitetnog #=ijanja---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------*%
5%5%1 "p7enito%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%52
5%5%2 @este i >elje1ni&e%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%52
5%5%3 Arane lukeB u1letno-sletne sta1e%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%55
5%5%5 Aasipi potporni8 graevina%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5/
5%5%/ 6asip 1a industrijski mulj%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5/
5%5%9 Aatitni nasipi%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%59
5%5%; "dlagalita otpadnog materijala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%59
1 !AS4P4 *>
1-' /p0enito---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------*>
/%1%1 6asip%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5;
/%1%2 ?sjek%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5;
/%1%3 Aasjek%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%50
/%1%5 Galerije%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%50
1-% isoki nasipi umjesto mostova-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------*@
/%2%2 Propusti u visokim nasipima%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%/.
8 P/2P/R!4 4 /B;/,!4 A4D/4 ? P/2P/R!E 6/!S2R.674"E------------------------------------------------------------------------------------------------------1'
8-' /p0enito---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1'
8-% 4#ra$a #i$ova--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1'
9%2%1 skop temelja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%/1
9%2%2 <etoniranje temelja 1ida%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%/2
9%2%3 <etoniranje 1ida i1van temelja%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%/2
9%2%5 Aidanje kamenom%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%/2
8-( Conta9ni potporni i o=lo9ni #i$ovi--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1*
2-1./
> S2AB4;!/S2 6/S4!A 4 AAD242A /D ER/A4"E--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------11
>-' /p0enito---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------11
>-% Aatita pokosa primjenom humusnog materijala i travnate vegetacije--------------------------------------------------------------------------------11
>-( Aatita pokosa primjenom =usena--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------18
;%3%1 Aatita pokosa primjenom o2laganja pojedinanim 2usenjem%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%/9
;%3%2 Aatita pokosa pomo7u 2usenja u rolama%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%/;
>-* Aatita pokosa travnatim pokrivaem ? hi$rosjetva----------------------------------------------------------------------------------------------------------------1>
>-1 Aatita pokosa primjenom prekrivaa o$ netkanog tekstila s ulo9enim sjemenom trave-------------------------------------------------1:
>-8 Aatita pokosa sa$njom grmlja i travnate vegetacije-------------------------------------------------------------------------------------------------------------1:
>-> Aatita pokosa primjenom pletera--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1@
>-: Aatita pokosa pomo0u koara (ga=iona+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1@
>-@ Aatita pokosa o=laganjem kamenom (roliranje+--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8&
>-'& Aatita pokosa primjenom mre9a----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8&
>-'' Aatita pokosa mla#nim =etonom---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8'
>-'% Aatita pokosa uvr0ivanjem poje$inih =lokova-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8'
>-'( Aatita pokosa geomre9ama------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8%
: /D/D!"A ? DRE!4RA!"E---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8(
:-' /p0enito---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8(
:-% Povrinsko o$vo$njavanje--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8(
0%2%1 "dvodni jar&i%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%93
:-( Drena9e----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------81
0%3%1 1rada pro&ijedni&a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%99
0%3%2 1rada plitki8 drena>a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%99
0%3%3 Du2oka drena>a%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%99
:-* 7estovni propusti------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8>
:-1 7estovna kanali#acija-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8:
0%/%1 Revi1ijska okna (R")%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%90
0%/%2 4livni&i%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%90
0%/%3 Ru2nja&i%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%90
0%/%5 Rigoli%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%90
0%/%/ 1rada ispusta rigola ili ru2njaka%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%93
:-8 Separatori i preljevi---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8@
@ GE/2E3!4564 ASPE62 6/;!45643 6/!S2R.674"A------------------------------------------------------------------------------------------------------------------->'
@-' /p0i pojmovi------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------->'
@-% !/S44 S;/" /D AR!A2/G 6ACE!/G CA2ER4"A;A BEA EA4A------------------------------------------------------------------------------------>(
3%2%1 :"6*R"') :):=",!%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%;3
3%2%2 PR"A="D6C)B PRC!="A ?GR)D6C)%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%;;
3%2%3 Proi1vodnja 1rnatog kamenog materijala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%;;
3%2%5 Prijevo1 1rnatog kamenog materijala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%;;
3%2%/ ?gradnja 1rnatog kamenog materijala%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%;;
3%2%9 "4G?R)6C! :):=",! ()*!RC)') R)D"=)%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%;0
@-( !/S44 S;/" /D AR!A2/G 6ACE!/G CA2ER4"A;A S2AB4;4A4RA!/G 34DRA.;45!4C EA4/C------------------------------:&
3%3%1 :"6*R"') :):=",!%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0.
3%3%2 PR"A="D6C)B PRC!="A ?GR)D6C)%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0/
3%3%3 "4G?R)6C! :):=",! ()*!RC)') R)D"=)%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0;
3%3%5 "@C!6) :):=",!%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%03
'& GE/2E3!46A . 2.!E;/GRAD!"4---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------@'
'&-' .vo$---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------@'
'&-% Definicije pojmova u tunelogra$nji-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------@'
'&-( PR4PREC!4 RAD/4-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------@%
1.%3%1 GR)D'+*!%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%32
1.%3%2 R)D6" ":R?D!6C!%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%35
1.%3%3 AR)D) PR!D?4C!:)%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%39
'&-* 2.!E;S64 4S6/P------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------@>
1.%5%1 :ategori1a&ija iskopa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%3;
1.%5%2 Pose2ne odred2e%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%30
1.%5%3 1ved2eni projekt%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%30
1.%5%5 1voenje%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%33
1.%5%/ 4:"P%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%1.1
'' RE<ERE!7E--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------'&*
3-1./
' ./D
:od prometni8 graevina neodvojivi dio graevine je temeljno tlo sa svim 1a8tjevima 1a nosivo7uB
upora2ljivo7u i propusno7u% 4amo trasiranje prometni&a uvelike je odreeno geote8nikim 1a8tjevima% 6a
dijelovima trase gdje nije mogu7e 1ao2i7i nepovoljno temeljno tlo pro2lem se mora rijeiti i tada do i1ra>aja
dola1i umjenost do2rog in>enjera da na ra&ionalan i siguran nain i1nae te8niko rjeenje%
"vim kolegijem prvenstveno se o2rauju geote8niki pro2lemi pove1ani sa kopnenim prometni&amaB
odnosno ne o2rauju se vodni putoviB luke i ostale 8idrote8nike graevine%
6a samom poetku projekta prometni&a odma8 s geodetskim radovima 1apoinje se i s geote8nikim
istra>nim radovima% *ipian primjer je projekt &esteB koja predstavlja linijski o2jektB na kojem se pored kolnika
mogu pojaviti i 1a8tjevi 1a drugim popratnim o2jektima (npr% odmorita)% Geote8niki istra>ni radovi pru>aju
primarne podatke o sastavu i svojstvima tla% *emeljem re1ultata geote8niki8 istra>ni8 radova mogu7e je
pravilno postaviti kon&ept E2alansa masaEB odrediti povoljna mjesta 1a prijela1 preprekaB prola1 tunela i sl%
:od projektiranja i i1voenja prometni8 graevina pojavljuju se i1meu ostali8 slijede7i geote8niki pro2lemi
koje tre2a rijeiti#
nosivost temeljnog tlaB
sta2ilnost pokosa kod usjeka i nasipaB
1atita pokosa od ero1ije i odronaB
slijeganja i konsolida&ija temeljnog tla ispod nasipaB
di$eren&ijalna slijeganja na dodiru upornjaka i nasipaB
dimen1ioniranje potporni8 konstruk&ijaB
odvodnja vode (dreniranje temeljnog tlaB 1asjeka)B
1atita pod1emni8 voda od onei7enja sa prometni&aB
dimen1ioniranje propustaB
1atita no>i&e nasipa od 8idraulikog sloma uslijed 1aepljenja propusta%
po2oljanja temeljnog tla%
:od odr>avanja prometni8 graevina 2itnu ulogu ima te8niko promatranje o2jekata sa geote8nikog
stajalita% Pri tome se pose2no tre2a posvetiti pa>nja slijede7im pojavama%
pukotine u temeljima i potpornim konstruk&ijamaB
prekomjerna slijeganja nasipaB
1aepljenje drena>a potporni8 konstruk&ijaB
1aepljenje propusta nasipaB
1nakovi nesta2ilnosti pokosa%
5-1./
'-' /PE4 2E3!4564 ."E24 AA RAD/E !A 7ES2ACA
? Frvatskoj praksi projektiranja i i1voenja 1a8valjuju7i Frvatskim &estama i Frvatskim auto&estama i1raeni
su "p7i te8niki uvjeti 1a radove na &estama ("*?) od strane nstitutu graevinarstva Frvatske 1a potre2e
Frvatski8 &esta i Frvatski8 auto&esta% "*? je do>ivio vie i1danja (prvo i1danje 13;9%B drugo 1303B tre7e 2..1%
godine) i iskustva do2ivena praksom koritena su i ugraena nova i1danja%
"*? propisuju uvjete i1ved2e pojedini8 vrsta radova u reali1a&iji projekta i1gradnje &esta i oni su esto
sastavni dio ugovora% )ko se te8nikom dokumenta&ijom predvide radovi koje ne o2u8va7a "*?B projektant 1a
te radove sastavlja Pose2ne te8nike uvjete (P*?)B koji 1a takve ugovore predstavlja dodatak "A?% :ada se u
ugovoruB te8nikoj dokumenta&iji ili trokovniku propisuje o2ve1a rada u skladu s 2ilo kojom odred2om u
odreenom poglavlju 2ilo koje knjige "*?-aB i1voa je du>an radove i1voditi u skladu sa svim relevantnim
odred2ama "*?%
*re7e i1danje "*? 2..1 godine sastoji se od est knjiga koje su i1raene kao jedna &jelina#
:njiga "p7e odred2e i pripremni radoviB
:njiga Aemljani radoviB odvodnjaB potporni i o2lo>ni 1idoviB
:njiga :olnika konstruk&ijaB
:njiga = <etonski radoviB
:njiga = @estovni tuneliB i
:njiga = "prema &esteB
"*? propisuje minimalne 1a8tjeve kakvo7e 1a materijaleB proi1vode i radove% ? "*? u1eti su u o21ir va>e7i
8rvatski 1akoni i te8nike norme (FR6)% "*? sadr>i te8nike uvjete i1voenja radovaB nain osiguranja kakvo7e
i o&jenjivanje kakvo7eB te nain o2rauna i1vedeni8 radova% "*? vrijede 1a radove predviene u trokovniku
projekta i 1a radove koji se naknadno odrede na gradilituB a koji su potre2ni 1a potpuno dovrenje i1gradnje
ugovoreni8 graevina%%
/-1./
% GE/2E3!4564 4S2RA,!4 RAD/4 . 7ES2/GRAD!"4
%-' ./D
? skladu s EFR6 !6= 133;-1#2..0 en !urokod ;# Geote8niko projektiranje - 1% dio# "p7a pravila (!6=
133;-1#2..5)E geote8nikim istra>ivanjem moraju se pri2aviti svi oni poda&i o temeljnome tlu i pod1emnoj vodi
na mjestu gradnje i oko njegaB koji se tra>e 1a do2ar opis osnovni8 svojstava temeljnog tla i pou1dano
odreivanje karakteristini8 vrijednosti parametara temeljnog tla 1a projektne proraune%
?vjete u temeljnom tluB koji mogu utje&ati na odluku o geote8nikome ra1reduB tre2a odrediti to je mogu7e
ranije tijekom istra>ivanjaB 12og toga jer su vrsta i o2im istra>ivanja pove1ani s geote8nikim ra1redom
konstruk&ije%
Geote8nika istra>ivanja 1a situa&ije i1 drugog i tre7ega geote8nikog ra1reda o2ino ukljuuju sljede7e tri
$a1eB koje se mogu preklapati#
pret8odno istra>ivanjeB
projektno istra>ivanjeB
kontrolno istra>ivanje%
%-% PRE23/D!/ GE/2E3!456/ 4S2RA,4A!"E
Pret8odno geote8niko istra>ivanje provodi se prije i1rade idejnog projekta% 4vr8a pret8odnog geote8nikog
istra>ivanja istra>ivanje je#
donoenja suda o op7oj podo2nosti loka&ijeB
uspored2e vie loka&ijaB ako je mogu7eB
pro&jene promjena koje mogu nastati uslijed predlo>eni8 radovaB
planiranja projektni8 i kontrolni8 istra>ivanjaB to ukljuuje odreivanje rasprostranjenosti
temeljnoga tla koje mo>e imati 1naajan utje&aj na ponaanje konstruk&ijeB
odreivanja nala1ita materijala prema potre2i%
? pret8odno istra>ivanje ako 1atre2a ukljuuje se#
pregled terenaB
topogra$ijuB
8idrologijuB naroito ra1dio2u pornoga tlakaB
pregled susjedni8 konstruk&ija i iskopaB
geoloke i geote8nike karte i 1apiseB
pret8odna istra>ivanja loka&ije i iskustva i1 gradnje u 2li1iniB
1rane snimkeB
stare karteB
regionalnu sei1minostB
sve ostale mjerodavne podatke%
%-( PR/"E62!/ GE/2E3!456/ 4S2RA,4A!"E
Projektno geote8niko istra>ivanje provodi se prije i1rade glavnog projekta% 4vr8a projektnog geote8nikog
istra>ivanja istra>ivanje je#
prikupljanja 1a8tijevani8 podataka 1a primjereno i tedljivo projektiranje stalni8 i privremeni8
radovaB
prikupljanja 1a8tijevani8 podataka 1a planiranje postupka gradnjeB
utvrivanja poteko7a koje mogu nastati tijekom gradnje%
Projektnim istra>ivanjem mora se pou1dano utvrditi raspored i svojstva temeljnog tlaB koje je mjerodavno 1a
predlo>enu konstruk&ijuB ili onoga na koje 7e predlo>eni radovi utje&ati%
9-1./
ParametriB koji utjeu na sposo2nost konstruk&ije da 1adovolji odgovaraju7e 1a8tjeve 1a ponaanjemB mora
se utvrditi prije poetka i1rad2e konanoga projekta%
? projektno istra>ivanje mjerodavnoga temeljnog tla ukljuuje se ako 1atre2a#
geoloku stratigra$ijuB
svojstva vrsto7e sveukupnoga mjerodavnog temeljnog tlaB
krutost sveukupnoga mjerodavnog temeljnog tlaB
ra1dio2u pornoga tlaka du> &ijeloga pro$ila temeljnog tlaB
svojstva vodopropusnostiB
mogu7e nesta2ilnosti temeljnoga tlaB
mogu7nost 12ijanja temeljnoga tlaB
mogu7u agresivnost temeljnoga tla ili pod1emne vodeB
mogu7nost po2oljavanja temeljnoga tlaB
njegovu osjetljivost na smr1avanje%
? &ilju osiguravanja da projektno istra>ivanje o2u8vati sve mjerodavne $orma&ije temeljnog tlaB naroitu se
po1ornost mora posvetiti sljede7im geolokim 1naajkama#
kavernamaB
ra1gradnji stijenaB tla ili nasipanog materijalaB
8idrogeolokim uin&imaB
rasjedimaB pukotinama i ostalim diskontinuitetimaB
pu1aju7im masama tla i stijenaB
tlu i stijeni koji su skloni 2u2renju i uruavanjuB
na1onosti otpadnog ili umjetnog materijala%
Geote8nike se 1naajke temeljnoga tla utvruju upora2om prikladne kom2ina&ije uo2iajeni8 postupaka
istra>ivanja% "vi postup&i ukljuuju komer&ijalna ispitivanja koja su na raspolaganju i koja se provode prema
op7e pri8va7enim ili normiranim postup&ima%
?o2iajena istra>ivanja tre2aju o2ino sadr>avati in-situ ispitivanjaB 2uenje i la2oratorijska ispitivanja% )ko
se provodi penetra&ija i-ili koji drugi posredni postupakB tre2a o2ino provesti 2uenje radi identi$ika&ije
dotinoga temeljnog tla% <uenje se mo>e i1ostaviti ako su geoloke 1naajke loka&ije do2ro po1nate%
stra>ivanje se mora provoditi 2arem kro1 one $orma&ije 1a koje je utvreno da su mjerodavne 1a projekt i da
tlo ispod nji8 ne7e imati nikakvoga 2itnog utje&aja na ponaanje konstruk&ije%
?daljenost i1meu toaka istra>ivanja i du2ina istra>ivanja oda2iru se na temelju podataka o geologiji
podrujaB uvjetima u temeljnom tluB veliini loka&ije i vrsti konstruk&ije%
4ljede7e vrijedi 1a istra>ivanje 1a drugi geote8niki ra1red#
? sluaju konstruk&ije koja 1au1ima veliko podrujeB toke istra>ivanja mogu 2iti smjetene u
mre>i% (euso2na udaljenost toaka tre2a o2ino i1nositi 2. m do 5. m% Aa jednoline uvjete u
tluB 2uotine ili istra>ne jame mogu djelomino 2iti 1amijenjene penetra&ijskim pokusima ili
geo$i1ikim ispitivanjima%
Aa temelj sama& ili 1a temeljnu trakuB du2ina prodiranja ili 2uenja ispod pretpostavljene
du2ine temeljenja tre2a o2ino i1nositi i1meu jedne i tri irine temeljni8 elemenata% =e7e
du2ine tre2a o2ino istra>iti radi odreivanja mogu7i8 slijeganja i pro2lema s pod1emnom
vodom samo u nekim tokama%
Aa temeljne ploeB du2ina in-situ ispitivnja ili 2uenja tre2a o2ino 2iti jednaka ili ve7a od irine
temeljaB osim ako se unutar te du2ine ne nala1i osnovna stijena%
Aa nasipana podruja ili 1a nasipeB najmanja du2ina istra>ivanja tre2a ukljuiti sve stiljive
slojeve tla koji 2itno pridonose slijeganju% Du2ina istra>ivanja mo>e se ograniiti na onu ra1inu
ispod koje je doprinos slijeganju manji od 1. G ukupnoga slijeganja% ?daljenost i1meu
susjedni8 toaka istra>ivanja tre2a o2ino i1nositi i1meu 1.. m i 2.. m%
Aa temelje na pilotimaB 2uenjeB prodiranje i ostala in-situ ispitivanja tre2a o2ino provoditi radi
istra>ivanja temeljnoga tla do one du2ine koja jami sigurnostB to o2ino i1nosi pet promjera
plata pilota% maB meutimB sluajeva kada je nu>no 1natno du2lje prodiranje ili 2uenje%
*akoer se 1a8tijeva da je du2ina istra>ivanja ve7a od manje strani&e pravokutnika koji
o2u8va7a skupinu pilotaB a koja ini temelj na ra1ini stopa pilota%
(ora se utvrditi tlak pod1emne vode koji djeluje u tlu tijekom istra>ivanja% *akoer se moraju utvrditi krajnje
ra1ine svi8 povrinski8 voda koje mogu utje&ati na tlak pod1emne vodeB a moraju se i 1a2ilje>iti ra1ine
povrinski8 voda tijekom istra>ivanja%
;-1./
4ljede7e vrijedi 1a istra>ivanje 1a drugi geote8niki ra1red#
stra>ivanje ra1dio2e pornoga tlaka tre2a o2ino ukljuivati#
opa>anje ra1ina vode u 2uotinama i &ijevima i nji8ova kole2anjaB
o&jenu 8idrogeologije loka&ijeB to ukljuuje o2ilje>ja kao to su arteka ili sputena
vodna li&a ili promjene plime%
)ko se sta2ilnost iskopa o&jenjuje na u1gonB tlak porne vode tre2a istra>iti do one du2ine ispod
iskopaB koja je najmanje jednaka du2ini iskopa ispod ra1ine pod1emne vode% ? situa&ijama gdje
gornji slojevi imaju male jedinine te>ineB ponekad se 1a8tijevaju istra>ivanja i do ve7i8 du2ina%
(ora se utvrditi polo>aj i i1danost svakog 2unara 1a sni>enje ili &rpenje vodeB koji se nala1i u 2li1ini
gradilita%
Aa vrlo velike i neo2ine konstruk&ijeB one koje ukljuuju vrlo velike opasnostiB 1a neo2ine ili i1u1etno teke
uvjete u temeljnom tlu ili uvjete optere7enjaB kao i 1a konstruk&ije u podrujima visoke sei1minostiB o2im
istra>ivanja mora 2iti 2arem takav da 1adovolji gore navedene 1a8tjeve%
4ljede7e vrijedi 1a takva istra>ivanja 1a tre7i geote8niki ra1red#
Hesto su nu>na daljnjaB vie spe&ijalistika istra>ivanja i ona se ako 1atre2a moraju provesti%
)ko se primjenjuju spe&ijalistiki ili neo2ini postup&i ispitivanjaB tada se o njima mora i1vijestiti
kao i o interpreta&iji re1ultata% Pri tome se mora upu7ivati na dokumente o ovim ispitivanjima%
%-* RED!/A!"E GE/2E3!45643 PARACE2ARA
%-1 /PEE!42/
4vojstva tlaB stijene i stijenski8 masa kvanti$i&iraju se upora2om geote8niki8 parametara koji slu>e 1a
projektne proraune% "ve se parametre i1vodi na temelju re1ultata terenski8 i la2oratorijski8 ispitivanja i na
temelju ostali8 mjerodavni8 podataka% 6ji8 se mora interpretirati na nain koji je primjeren odgovaraju7em
graninom stanju%
? narednim se 1a8tjevimaB koji se odnose na vrednovanje geote8niki8 parametaraB upu7uje jedino na ona
la2oratorijska i terenska ispitivanja koja se naje7e upotre2ljavaju% (ogu se upotrije2iti i ostala ispitivanjaB u1
uvjet da se na temelju usporedivoga iskustva pret8odno doka1ala nji8ova prikladnost%
Aa odreivanje pou1dani8 vrijednosti geote8niki8 parametaraB mora se u1eti u o21ir sljede7e#
mnogi parametri tla nisu prave konstanteB ve7 ovise o takvim im2eni&ima kao to su veliina
napre1anjaB nain de$ormiranja itdB
kad se interpretiraju re1ultati ispitivanjaB tre2a imati na umu o2javljene podatke o upora2i
pojedine vrste ispitivanja u odgovaraju7im uvjetima u temeljnome tluB
program ispitivanja mora sadr>avati dovoljan 2roj pokusa 1a osiguravanje svi8 podataka koji se
tra>e 1a odreivanje vrijednosti ra1ni8 parametara mjerodavni8 1a projektB kao i nji8ovi8 ra1lika
u vrijednostimaB
vrijednost svakog parametra mora se usporediti s mjerodavnim o2javljenim poda&imaB kao i s
lokalnim i op7im iskustvom% *re2a ra1motriti o2javljene korela&ije i1meu parametara koje se
mogu primijenitiB
kad god su na raspolaganjuB moraju se anali1irati re1ultati pro2ni8 polja i mjerenja na
i1graenim konstruk&ijamaB
kad god su na raspolaganjuB moraju se provjeriti korela&ije meu re1ultatima vie od jedne
vrste ispitivanja%
%-1-' /$reivanje vrste tla i stijena
Anaajke i osnovne sastojke tla i stijene moraju se utvrditi prije interpreta&ije re1ultata ostali8 ispitivanja%
(ora se i1vriti pregled materijala i opisati ga u suglasju s pri1natim na1ivljem% (ora se nainiti i geoloko
vrednovanje%
?1 gore naveden pregledB sljede7a svojstva slu>e 1a identi$ika&iju tla i stijene#
0-1./
1a tlo#
granulometrijski sastavB
o2lik 1rnaB
8rapavost povrine 1rnaB
relativna 12ijenostB
jedinina te>inaB
prirodna vla>nostB
)tter2ergove grani&eB
sadr>aj kar2onataB
sadr>aj organski8 tvari%
1a stijene#
mineralogijaB
petrogra$ijaB
vla>nostB
jedinina te>inaB
poro1itetB
2r1ina 1vukaB
2r1a a2sorp&ija vodeB
2u2renjeB
indeks osjetljivosti na kalavostB
jednoosna tlana vrsto7a%
Hvrsto7a odreena jednoosnim tlanim ispitivanjem omogu7uje klasi$ika&iju stijenaB no mogu se upotrije2iti i
jednostavniji postup&i ispitivanja kao to je ispitivanje s optere7enjem u toki%
%-1-% Relativna #=ijenost
Relativna 12ijenost odra>ava stupanj 12ijenosti neko8erentnog tla u odnosu na njegovo najra8lije i
naj12ijenije stanjeB a ova su stanja de$inirana normiranim la2oratorijskim postup&ima%
1ravna mjera relativne 12ijenosti tla mo>e se do2iti i1 uspored2e tonog mjerenja njegove in-situ jedinine
te>ine s la2oratorijskim vrijednostima jedinine te>ineB koja je do2ivena upora2om normirani8 ispitivanja%
6ei1ravno se relativna 12ijenost mo>e odrediti i1 penetra&ijski8 pokusa%
%-1-( Stupanj #=ijenosti
4tupanj 12ijenosti se mora i1ra>avati kao omjer jedinine te>ine su8og tla i najve7e jedinine te>ine su8og
tlaB koja se odreuje normiranim pokusom 12ijanja tla%
4tandardni pokus i modi$i&irani Pro&torov pokusB koji imaju ra1liite normirane energije 12ijanjaB naje7e se
upotre2ljavaju 1a pokus 12ijanja tla% Pokus 12ijanja takoer daje optimalnu vla>nost tlaB tj% vla>nost tla pri
najve7oj jedininoj te>ini su8og tla 1a danu energiju 12ijanja%
%-1-* !e$renirana posmina vrsto0a koherentnoga tla
Aa odreivanje nedrenirane posmine vrsto7eB cu 1asi7enog sitno1rnog tlaB va>an je utje&aj sljede7i8
im2enika#
ra1lika i1meu in-situ stanja napre1anja i onoga tijekom ispitivanjaB
poreme7enja u1orkaB naroito 1a la2oratorijsko ispitivanje u1oraka do2iveni8 i1 2uotinaB
ani1otropije vrsto7eB naroito kod glina niske plastinostiB
raspuklinaB naroito kod vrsti8 glinaI re1ultati ispitivanja mogu se odnositi 2ilo na vrsto7u
raspuklina ili na vrsto7u intaktne glineB a svaka od nji8 mo>e 2iti mjerodavna 1a ponaanje na
terenuI veliina u1orka takoer mo>e 2iti va>naB
uinaka 2r1ine promjene varija2liI tijekom ispitivanja koje se odvija pre2r1oB dose>u se ve7e
vrijednosti vrsto7eB
3-1./
uinaka veliki8 de$orma&ijaI ve7ina glina poka1uje gu2itak vrsto7e pri vrlo velikim
de$orma&ijama i na pret8odno stvorenim kli1nim plo8amaB
uinaka vremenaI ra1do2ljeB tijekom kojeg je tlo u potpunosti nedreniranoB ovisi o njegovoj
vodopropusnostiB dostupnosti slo2odne vode i o geometriji pro2lemaB
ne8omogenosti u1orkaB kao to je lokalna prisutnost ljunka ili pijeska unutar u1orka glineB
stupnja 1asi7enosti tla vodomB
stupnja pou1danosti teorijeB koja slu>i 1a odreivanje nedrenirane posmine vrsto7e na
temelju re1ultata ispitivanjaB naroito 1a in-situ ispitivanje%
%-1-1 Parametri efektivne posmine vrsto0e tla
Aa odreivanje parametara e$ektivne posmine vrsto7eB c' i ' va>an je utje&aj sljede7i8 im2enika#
veliine napre1anja u danom pro2lemuB
tonosti in-situ odreene jedinine te>ineB
poreme7enja tla tijekom u1orkovanja%
=rijednosti c' i ' mogu se smatrati konstantnima jedino 1a onaj raspon napre1anja 1a koji su utvrene%
)ko se parametri e$ektivne posmine vrsto7e c' i ' odreuju i1 nedrenirani8 pokusa s mjerenjem pornoga
tlakaB tada se mora osigurati da su u1or&i potpuno 1asi7eni vodom%
*lo op7enito ima neto ve7u vrijednost ' ako ga se ispituje u uvjetima ravninske de$orma&ije nego li u
troosnim uvjetima%
%-1-8 6rutost tla
Aa odreivanje krutosti tla va>an je utje&aj sljede7i8 im2enika#
uvjeta dreniranjaB
veliine srednjeg e$ektivnog napre1anjaB
veliine nametnuti8 posmini8 de$orma&ija ili i1a1vani8 posmini8 napre1anjaB s tim da se
posmina napre1anja esto normali1iraju s pomo7u posmine vrsto7e pri slomuB
povijesti napre1anja i de$orma&ija%
6avedeni im2eni&i najva>niji su 1a krutost tla% "stali im2eni&i koji utjeu na modul krutosti tla su#
smjer napre1anja tla u odnosu na orijenta&iju glavnog konsolida&ijskog napre1anjaB
uin&i vremena i 2r1ine promjene de$orma&ijaB
veliina ispitnog u1orka u odnosu na veliinu 1rna i 1naajke makro grae tla%
Hesto je vrlo teko do2iti pou1dana mjerenja krutosti tla na temelju terenski8 ili la2oratorijski8 ispitivanja%
6aroito se esto dogaa da 12og poreme7enosti u1orka i 12og drugi8 im2enika mjerenja provedena na
la2oratorijskim u1or&ima pod&jenjuju krutost tla in-situ% A2og toga se preporuuje anali1a ponaanja pret8odno
graeni8 konstruk&ija na temelju opa>anja%
Ponekad je prikladno da se pretpostavi linearan odnos i1meu napre1anja i de$orma&ija 1a ogranieni
raspon napre1anja i to u linearnom ili u polulogaritamskom dijagramu% "vaj se odnosB meutimB uvijek mora
pri8va7ati s opre1omB jer je ponaanje tla o2ino i1ra1ito nelinearno%
1.-1./
%-1-> 6akvo0a i svojstva stijena i stijenskih masa
:akvo7a i svojstva stijena i stijenski8 masa mogu se utvrditi ako se ra1likuje ono ponaanje stijene koje je
odreeno na u1or&ima i1 je1greB od ponaanja puno ve7i8 stijenski8 masaB koje ukljuuju strukturalne
diskontinuiteteB kao to su slojne plo8eB pukotineB podruja posmika i kaverne% (oraju se ra1motriti sljede7e
1naajke pukotina#
ra1ma&iB
orijenta&ijaB
otvorB
ustrajnost (kontinuitet)B
sra1B
8rapavostB to ukljuuje uinke pret8odni8 pomaka na pukotinamaB
ispune%
Aa odreivanje svojstava stijene i stijenski8 masa va>an je utje&aj sljede7i8 im2enika#
in-situ napre1anjaB
tlaka vodeB
i1ra>eni8 ra1lika u vrijednostima svojstava u ra1liitim slojevima%
:akvo7i stijene mo>e se pridru>iti 2rojana vrijednost s pomo7u indeksa kakvo7e stijeneB RJDB koja slu>i
kao poka1atelj 1a stijenske mase 1a in>enjerske potre2e%
Pro&jena ukupni8 svojstava stijenaB kao to su vrsto7a i krutostB mo>e se i1vriti na temelju klasi$ika&ije
stijenski8 masa koja je i1vorno nainjena 1a i1ved2u tunela%
(ora se donijeti sud o osjetljivosti stijena na promjene klimeB napre1anjaB itd% *akoer se moraju ra1motriti
posljedi&e kemijske ra1gradnje na ponaanje temelja u stijeni%
Aa odreivanje kakvo7e stijena i stijenski8 masa va>no je ra1motriti#
koje se poro1ne meke stijene 2r1o ra1grauju u tlo male vrsto7eB naroito ako su i1lo>ene
troenjuB
koje su stijene podlo>ne 2r1om otapanju uslijed djelovanja pod1emne vodeB tako da se stvaraju
kanaliB kaverne i vrtaeB koje se mogu ra1viti sve do povrine terenaB
koje su stijene i1ra1ito podlo>ne 2u2renju pri rastere7enju i i1laganju 1rakuB nakon to minerali
gline upiju vodu%
%-1->-' "e$noosna tlana vrsto0a i krutost stijenskih materijala
Aa odreivanje jednoosne tlane vrsto7e i krutosti stijenski8 materijala va>an je utje&aj sljede7i8 im2enika#
orijenta&ije osi optere7enja u odnosu na ani1otropiju ispitnog u1orkaB npr% slojne plo8eB $olija&ija
itdB
postupka u1orkovanja i po8ranjivanja u1oraka te okoliaB
2roja ispitni8 u1orakaB
geometrije ispitni8 u1orakaB
vla>nosti i stupnja 1asi7enosti vodom u vrijeme ispitivanjaB
trajanja pokusa i 2r1ine promjene napre1anjaB
metode 1a odreivanje modula elastinosti i veliine osnog napre1anja pri kojemu je odreen%
Cednoosna tlana vrsto7a i krutostB koje se odreuju na temelju ispitivanja jednoosnim tlaenjemB uglavnom
slu>e 1a klasi$ika&iju i odreivanje 1naajki intaktne stijene%
11-1./
%-1->-% Posmina vrsto0a pukotina
Aa odreivanje posmine vrsto7e pukotina stijenski8 materijala va>an je utje&aj sljede7i8 im2enika#
orijenta&ije ispitnog u1orka u odnosu na stijensku masu i na pretpostavljena djelovanjaB
orijenta&ije ispitivanja posmikomB
2roja ispitni8 u1orakaB
veliine podruja posmikaB
pornoga tlakaB
mogu7nosti da je progresivni slom glavni im2enik 1a ponaanje dane stijene%
Ravnine posmika o2ino se poklapaju s onim ravninama du> koji8 je stijena sla2a (pukotineB slojne plo8eB
kriljavostB kliva>) ili sa sueljem tla i stijene ili 2etona i stijene% (jerena posmina vrsto7a pukotina uglavnom
slu>i 1a anali1e granine ravnote>e stijenski8 masa%
%-1-: Parametri vo$opropusnosti i konsoli$acije
Aa odreivanje parametara vodopropusnosti i konsolida&ije va>an je utje&aj sljede7i8 im2enika#
ne8omogeni8 uvjeta u temeljnome tluB
ani1otropije temeljnoga tlaB
raspuklina i rasjeda u temeljnome tluB naroito u stijenamaB
promjena napre1anja pod predvienim optere7enjem%
=odopropusnostB koja se mjeri na malim la2oratorijskim u1or&imaB ne mora uvijek odgovarati in-situ
vrijednostima% ?vijek kada je to mogu7eB 12og toga tre2a dati prednost in-situ ispitivanjimaB kojima se mjere
prosjena svojstva velikog volumena temeljnoga tla% Pored toga se ipak moraju ra1motriti mogu7e promjene
vodopropusnosti s porastom e$ektivni8 napre1anja i1nad in-situ vrijednosti% Ponekad se vodopropusnost mo>e
odrediti na temelju po1nati8 veliina 1rna i nji8ove ra1dio2e%
%-1-@ Parametri statikog penetracijskog pokusa
Aa odreivanje otpornosti iljkaB trenja na koulji&i i mo>da pornoga tlaka tijekom prodiranjaB va>no je
ra1motriti sljede7e#
pojedinosti koje se odnose na o2lik iljka i koulji&e mogu 1natno utje&ati na re1ultate
ispitivanjaI 12og toga se vrstu koritenoga iljka mora u1eti u o21irB
re1ultati se mogu pou1dano interpretirati tek nakon to je utvrena uslojenost tlaI 12og toga su
pored pokusa prodiranja esto potre2ne i 2uotineB
1a interpreta&iju re1ultata tre2a ra1motriti uinke pod1emne vode i pritiske nadslojeva u tluB
u ne8omogenom tluB u kojemu su 1a2ilje>ena velika kole2anja re1ultataB tre2a ra1motriti one
vrijednosti prodiranja koje se odnose na dio ukupnog tla mjerodavnog 1a dani projektB
uspostavljene korela&ije s re1ultatima ostali8 pokusaB kao to je mjerenje gusto7e tla i ostale
vrste penetra&ijski8 pokusaB tre2a ra1motriti ako su na raspolaganju%
%-1-'& Broj u$araca stan$ar$nog penetracijskog pokusa i $inamike penetracije
Aa odreivanje 2roja udara&a va>an je utje&aj sljede7i8 im2enika#
vrste ispitivanjaB
12-1./
pojedinosti proved2e ispitivanja (postupak podi1anja utegaB otri&a ili iljakB masa utegaB visina
pada utegaB promjer 1a&jevljenja i ipkiB itd%)B
pod1emne vodeB
pritiska nadslojevaB
vrste tlaB naroito kada se naie na o2lutke ili krupni ljunak%
%-1-'' Cogu0nost #=ijanja tla
Aa odreivanje mogu7nosti 12ijanja nasipanog materijala va>an je utje&aj sljede7i8 im2enika#
vrste tla ili stijeneB
granulometrijskoga sastavaB
o2lika 1rnaB
ne8omogenosti materijalaB
stupnja 1asi7enosti vodom ili vla>nostiB
vrste upotrije2ljenog ureaja 1a 12ijanje%
(ogu7nost 12ijanja nekog nasipa od tla ili stijene i1ravno se mo>e o&ijeniti pro2nim 12ijanjem s predvienom
vrstom materijalaB de2ljinom nasipa i vrstom opreme 1a 12ijanje% *ako do2ijenu gusto7u tla tre2a usporediti s
la2oratorijskim vrijednostima 1a normirane postupke 12ijanja i sa terenskim vrijednostima 1a danu opremu ili
postupak provjere ugradnje (npr% geo$i1ika mjerenjaB dinamiko 12ijanjeB pro2na ploaB mjerenje slijeganja)%
%-8 4A"EDEE / GE/2E3!4564C 4S2RA,!4C RAD/4CA
Re1ultate geote8nikog istra>ivanja mora se prika1ati u geote8nikom i1vje7uB koje mora initi osnovu
geote8nikog projektnog i1vje7a%
Geote8niko i1vje7e tre2a o2ino sadr>avati sljede7a dva dijela#
prika1 geote8niki8 podataka koji su na raspolaganjuB to ukljuuje geoloke 1naajke i ostale
mjerodavne podatkeB
geote8niko vrednovanje podatakaB u1 navoenje upotrije2ljeni8 pretpostavki 1a odreivanje
geote8niki8 parametara%
"vi dijelovi mogu 2iti sadr>ani u jednom i1vje7u ili u vie nji8%
%-8-' Prika# geotehnikih po$ataka
Prika1 geote8niki8 podataka mora sadr>avati opis svi8 terenski8 i la2oratorijski8 radova i dokumenta&iju o
postup&ima terenski8 i la2oratorijski8 ispitivanja%
"vo i1vje7e takoer sadr>ava ako 1atre2a sljede7e podatke#
svr8u i podruje primjene geote8niki8 istra>ivanjaB
kratak opis projektaB na koji se geote8niko i1vje7e odnosiB to ukljuuje podatke o loka&ijiB
nje1inoj veliini i geometrijiB oekivanom optere7enjuB elementima konstruk&ijeB grai itd%B
oekivani geote8niki ra1red kojoj konstruk&ija pripadaB
nadnevke poetka i kraja terenski8 i la2oratorijski8 radovaB
postupke u1orkovanjaB prijevo1a i po8ranjivanja u1orakaB
vrstu upotrije2ljene terenske opremeB
13-1./
geodetske podatkeB
imena svi8 savjetnika i podi1voaaB
re1ultate podro2nog pregleda ireg podruja gradnjeB a naroito#
pojavu pod1emne vodeB
ponaanje susjedni8 konstruk&ijaB
sustav rasjedaB
i1lo>ene kamenolome i po1ajmitaB
podruja nesta2ilnostiB
poteko7e tijekom iskopaB
povijest loka&ijeB
geologiju loka&ijeB
podatke sa 1rani8 snimaka koji su na raspolaganjuB
lokalno steeno iskustvo u podruju gradnjeB
podatke o sei1minosti podrujaB
ta2li&e s koliinama terenski8 i la2oratorijski8 radovaB prika1 terenski8 opa>anja nad1ornog
oso2lja tijekom ispitivanja tlaB
podatke o kole2anju ra1ine pod1emne vode u 2uotinama tijekom i1ved2e terenski8 radova i u
pie1ometrima po 1avretku terenski8 radovaB s na1nakom vremena mjerenjaB
o2jedinjene pro$ile 2uotina s $otogra$ijama je1gre i opisima slojeva tla na temelju re1ultata
terenski8 i la2oratorijski8 ispitivanjaB
re1ultate terenski8 i la2oratorijski8 ispitivanja o2jedinjene u prilo1ima%
%-8-% re$novanje geotehnikih po$ataka
=rednovanje geote8niki8 podataka ako 1atre2a sadr>ava#
pregled terenski8 i la2oratorijski8 radovaI ako je malo podataka ili oni nisu potpuniB to se mora
navestiI ako su poda&i loiB ne2itniB nedostatni ili netoniB to se mora naglasiti i 1atim
komentiratiI 1a interpreta&iju re1ultata ispitivanjaB moraju se ra1motriti postup&i u1orkovanjaB te
prijevo1a i po8ranjivanja u1orakaI sve re1ultate ispitivanjaB koji se 2itno ra1likuju od drugi8B mora
se opre1no ra1motriti radi utvrivanja jesu li 1anemarivi ili oni prika1uju pojavu koju se mora
u1eti u o21ir pri projektiranjuB
prijedlog 1a proved2u ako 1atre2a daljnji8 terenski8 ili la2oratorijski8 radova u1 odgovaraju7e
o2ra1lo>enjeI ovaj prijedlog mora 2iti popra7en podro2nim programom 1a sve vrste daljnji8
istra>ivanjaB s pose2nim upu7ivanjem na pitanja na koja 7e se daljnjim ispitivanjem tra>iti
odgovori%
=rednovanje geote8niki8 podataka ako 1atre2a takoer sadr>ava#
ta2line i gra$ike prika1e re1ultata terenski8 i la2oratorijski8 radova prema projektnim
1a8tjevima te ako 1atre2a 8istograme koji daju raspone vrijednosti najva>niji8 podataka i nji8ovu
ra1dio2uB
postupak odreivanja du2ine pod1emne vode i nje1ina se1onska kole2anjaB
pro$il(e) tlaB koji poka1uje ra1ne slojeveI podro2an opis svi8 slojevaB to ukljuuje nji8ova
$i1ikalna svojstva te stiljivost i vrsto7uI primjed2e o nepravilnostima kao to su ra1ni d>epovi i
kaverneB
15-1./
raspon vrijednosti geote8niki8 podataka koji tre2a 2iti o2jedinjen i prika1an 1a svaki slojI ovaj
prika1 tre2a 2iti ra1umljivB tako da se i1 njega mo>e oda2rati najprikladnije parametare tla 1a
projektiranje%
1/-1./
( 6;AS4<46A74"E 2;A 4 S24"E!A . 7ES2/GRAD!"4
(-' ./D
=e7ina geote8niki8 radova i1vodi se u povrinskom dijelu tlaB odnosno u podruju raspadanja i troenja
litos$ere odnosno u prela1nom podruju stijena u tlo ili o2rnuto% 4 jedne straneB (konstruktivne) takav materijal je
nepovoljan kao gradivo (sla2onosivB mekan)B a sa druge straneB (te8noloke) je povoljan 1a o2radu i
o2likovanje% :lasi$ika&ija tla i stijena u ima ra1ni8 ovisno o pristupu ra1vrstavanju ili podjeli stijena i tla kao
podvrste stijena% ? nastavku se daju neke klasi$ika&ije (podjele i ra1vrstavanja) stijena odnosno tla koje su
korisne kod odreivanja te8nike i te8nologije 1emljani8 radova u tlu i stijeni% ? Frvatskoj u podruju
&estogradnje naje7e se primjenjuje klasi$ika&ija tla i stijena prema "*?-u%
(-% P/D"E;A S24"E!A P/ GE/;/D6/" GE!E2S6/" 6;AS4<46A74"4
Podjela stijena po geolokoj genetskoj klasi$ika&iji u podgrupe sa 1ajednikim in>enjersko- geolokim
o2ilje>jima temelji se na op7enito po1natoj podjela stijena se u pogledu nastanka odnosno naina pojavljivanja u
1emljanoj kori ili litos$eri na#
eruptivne stijene (stijenski masivi magmatskog podruja nastali kristali1a&ijom magme odnosno
ovr7enjem lave)B
se$imentne stijene (stijene sedimentnog podruja nastale ili talo>enjem ra1oreni8 povrinski8
dijelova litos$ere ili kemijskom aktivno7u ili organogeno) i
metamorfne stijene (stijene nastale metamor$o1om eruptivni8B sedimentni8 ili pret8odno nastali8
metmor$ni8 stijena)
6eki predstavni&i navedeni8 vrsta stijena#
efu#ivne eruptivne stijene ($ija=a#iB ande1itiB da&itiB riolitiB por$iritiB tra8iti) koje su op7enito vrlo
visoke vrsto7e na tlakB gusto7e i sta2ilnosti te prete>ito niske poro1nosti pa su
praktiki vodnepropusneI
intru#ivne eruptivne stijene (granitiB sijenitiB tonalitiB ga2riB dioritiB peridotiti) koje se od e$u1ivni8
stijena ra1likuju po nastanku odnosno one su nastale kristali1a&ijom ispod povrine
1emljine kore a slini8 su ili isti8 o2ilje>ja kao e$u1ivne stijeneII
kristalasti kriljevci kao metmorfne stijene vieg kristaliniteta (gnajsevi K naj2rojnije metamor$ne
stijene granularne kristaline strukture nastali metamor$o1om granitaB 1atim
am$i2oliti i am$i2olski kriljav&i nastali metmor$o1om eruptivni8 stijena ga2raB
dija2a1aB 1atim kvar&iti) ra1nolike vrsto7e na tlak od /. do 3.. (6-m2 ovisno o
stanju ispu&alosti i 1dro2ljenostiI am$i2olski kriljav&i 12og sla2o i1ra>ene
kriljavosti su >ilave stijene postojane na utje&aj atmos$erilijaI
serpentini kao masivne metamorfne stijene graene od (metmor$o1irani8) olivina i
serpentinara1liiti8 o2ilje>ja oso2ito vrsto7e na tlak (od /. do 2/. (6-m2) ovisno
o mikropukotinama a prete>ito su neotporne na smr1avanjeI masivani serpentini
otporani su prema djelovanju atmos$erilijaI
mramori kao metamorfne stijene kompaktene kristalne strukture nastale metamor$o1om
vapnena&a i dolomita vrsto7e na tlak 5. do 12. (6-m2I
kriljevci ni>eg kristaliniteta kao metmorfne stijene kriljave strukture ($ilitiB argiloistiB tinjevi
krilj&i ili mikaisti) manje ili ve7e i1ra>ene kriljavosti koje nastaju dijelom
metamor$o1om glineni8 stijena odnosno glineni8 krilja&a (niska vrsto7a na tlak do
3. (6-m2) pa su mogu7a kli1ita redovita pojava u okviru ovi8 stijenski8 masivaB
19-1./
kar=onatne sedimentne stijene (vapnenci - kao kemijske sedimentne stijene kompaktne
granularne struktureB 1atim $olomitiB 1atim 1oogeni i $itogeni organogeni vapnen&i
K kao sedimentne stijene poro1ne granularne strukture) vrsto7e na tlak 1/. K2..
(6-m2 ija ukupna ra1nolika $i1iko-me8naika odnosno geote8nika o2ilje>ja
ovise o porijekluB slojevitosti i ispu&alosti stijenskog masiva odnosno okrenosti
relje$a i pod1emlja uslijed ero1ije i koro1ijeI ovdje pripadaju tkoer an8idrit odnosno
gips ili sadra kao vrlo meke sedimentne stijene niske vrsto7e na tlakI
ve#ani (homogeni+ klastini se$imenti (pjeenjaci K kao sedimentne stijene granularne
kristaline struktureB 1atim konglomeratiB =ree) koje su ovisno od vrste i udjela
kako ve1iva tako i agregata prete>ito nejednolikog sastavaB stupnja tronosti i
promjenjljivi8 o2ilje>ja (vrsto7a na tlak od 1.. do 1/. (6-m2)B
ljunci (pse$itske me8anike sedimentne stijene) i pjesci (psamitske me8anike sedimentne
stijene) kao neve#ani klastini se$imenti ine sitno do krupno1rna neve1ana
(neko8erentna) tla od 1ao2ljeni8 ili polu1ao2ljni8 1rna (pijesak je veliine 1rna od
.B.2 odnosno .B.9 do 2 mm a ljunak od 2 mm nadalje) odnosno o2lutaka
ra1liitog petrogra$skog sastavaI pijesak sainjavaju minerali otporni na me8aniko
i kemijsko troenjeI
prainasti i glinoviti se$imenti (pelitske me8anike sedimentne stijene) ine ve1ana
(ko8erentna) tla nastala troenjem i talo>enjem glinena&a ili $eldpasta i1 eruptivni8 i
metamor$ni8 stijena a o2u8va7aju praine ili pra&e (esti&e .B..2 K.B.2 odnosno
.B.9 mm) i gline ili glin&e (esti&e manje .B..2 mm)I gline ula1e u sastav ni1a
glinoviti8 stijena (iste glineI 1atim les ili prapor kao eolski sedimentI 1atim ilovae
kao mjeavine gline i neto pijeskaI 1atim glineni kriljac odnosno argiloist ili
2rusilova& kao prela1na sedimentna stijene prema kriljev&ima ni>e kristalitata
odnosno prema $ilitima i mikaistima koji su metamor$ne stijeneB 1atim lapori kao
sedimenti sastvaljeni od gline i kal&ijskog kar2onataI 1atim laporoviti vapnenci
itd)I
muljevita tla i 9ivi pijesci kao prainasti i glinoviti sedimenti 1asi7eni vodomI
$ija=a#?ro9njake geloke formacije kao stijene 8eterogenog litolokog sastava u kojima se
smjenjuju kao lanovi pjeenja&iB ro>nja&i (o2lik kvr&a)B laporaB glineni8 krilja&a i
vapnena&a ija $i1iko-me8nikaB in>enjersko-geoloka i (inae 1a graenje u
svakom sluaju nepovoljna) geote8nika o2ilje>ja ovise o o2ilje>jima lanova i
meuso2nom odnosu lanovaI
fli i fliolike geloke tvorevine kao 8eterogene i ani1otropne stijene koje sainjavaju
pjeenja&iB siltiti ili alevroliti koje sadr>e kvar&B $eldpastB tinja&B kao i laporovite
stijene ija takoer 1a graenje u svakom sluaju nepovoljna ukupna geote8nika
o2ilje>ja ovise o o2ilje>jima lanova koji se slojevito i1mjenjuju%
(-( P/D"E;A 2;A
2la se svrstavaju u krupno1rna neko8erentna tla i sitno1rna ko8erentna tla% ?o2iajeno se ra1likuje pet
osnovni8 grupa tla#
ljunak (GB promjer 1rna 2 K 9. mm)B
pijesak (4B promjer 1rna .B.9 K 2 mm)B
prah ((B esti&e .B..2 K .B.9 mm)B
glina (@B esti&e manje od .B..2 mm) i
organsko tlo (")%
?1 navedene grupe pose2no se klasi$i&ira i treset (Pt)%
+ljunak G i pijesak 4 dijele se dalje na est podgrupa u smislu LgraduiranostM (povoljnosti granulometrijskog
sastava)#
$o=ro gra$uirani ljunci GF ili pijesci SF (Nell graded - o1naka O) irokog granulometrijskog
sastava s jednolikom 1astupljeno7u 1rna svi8 promjeraB
1;-1./
sla=o gra$uiran ljunci GP ili pijesci SP (poorlP graded - o1naka P) irokog granulometrijskog
sastava s nejednolikom 1astupljeno7u 1rna svi8 promjeraB odnosno kojima
nedostaju 1rna odreenog promjeraB
je$nolino gra$uirani tla ljunci G. ili pijesci S. (uni$ormlP graded - o1naka ?) uskog
granulometrijskog sastava s 1astupljeno7u 1rna jednog promjeraB
sla=o gra$uirani ljunci G<s ili pijesci S<sB s ve7im udjelom prainasti8 esti&a (silt - o1naka
Qs)B
sla=o gra$uirani ljunci G<c ili pijesci S<c s ve7im udjelom glinoviti8 esti&a (&laP - o1naka @ ili
Q&%)
4itno1rna ko8erentna tla uo2iajeno se dijele na ko8erentna tla#
niskog plasticiteta (('B @')B
sre$njeg plasticiteta ((B @) i
visokog plasticiteta ((FB @F)% *reset Pt nema podgrupe%
(-* P/D"E;A 6ARB/!A2!43 SED4CE!2!43 S24"E!A AP!E!A7A D4!ARS6/G G/R"A
(NOVOSEL I !., 1983)
Pose2na podjela (prema Novosel i dr., 1983) kar2onatni8 sedimentni8 stijena vapnena&a Dinarskog gorja
provodi se na osnovi nji8ove okrenosti#
(4-+ neokrena stijenaG 2lokovi su masivniB uestalost pukotina jer vrlo malaI ako postoje plo8eB
pukotine su vrlo velikeB a irina pukotina vrlo malaB pukotine su 2e1 ispune ili su
ispunjene kristali1iranom supstan&omB
(44-+ sla=o okrena stijenaG 2lokovi su velikiB uestalost pukotina je malaB pukotine su rijetke i
velikeB a irina im je malaB pukotine su rijetko po plo8ama presvuene $ilmom glineB
(444-+ sre$nje okrena stijenaB 2lokovi su srednje veliineB uestalost pukotina je srednjaB povrina
pukotina je srednje veliineB pukotine su srednje irineB pukotine su
djelominoispunjene glinomB
(4-+ jako okrena stijenaB 2lokovi su maliB uestalost pukotina velikaB povrina pukotina je
prete>ito malaB pojava srednje veliki8 pukotina je uestalaB pukotine su ispunjene
mjeavinom $ragmenata stijene i gline ili poluve1nim 2reamaB
(-+ vrlo jako okrena stijenaB uestala je pojava vrlo mali8 2lokovaB povrina pukotina je vrlo
malaB uoavaju se miloniti1irane 1one (milonitizacija - pro&es usitnjavanja minerala
protolita do kojeg dola1i uslijed pomi&anja veliki8 2lokova stijena)B pojavljuju se
pukotine velike irine ispunjene glinom i $ragmentima stijene ili poluve1anim
2reama%
(4-+ ekstremno okrena stijenaB prevladavaju ekstremno mali 2lokovi i miloniti1irane 1oneB
povrina pukotina je ekstremno malaB a uestalost pukotina ekstremno velikaB
uoavaju se pukotine ekstremne irine ispunjene glinom i $ragmentima stijena te
poluve1anim 2reama%
(44+- $9epovi i vrtae ispunjene su glinom ili mjeavinom gline i $ragmenata stijena%
(-1 4!,E!"ERS6/?GE;/D6A P/D"E;A S24"E!A 4 2;A
n>enjersko-geloka podjela stijena#
ve#ane (vrste+ stijene (u koje 2i primjeri&e pripadale silikatne-masivno kristalaste eruptivne
stijeneB silikatne i kar2onatne kristalasteB prete>ito kriljave metamor$ne stijeneB
nesilikatne kristalasto-1rnate slojevite sedimentne stijeneB okamenjene glinene
sedimentne stijeneB &ementirane klastine sedimentne stijeneB jako ispu&ale i
raspadnute vrste stijene odnosno stijene kristalasteB kristalasto stvrdnuteB
stvrdnuteB kompaktne ili &ementirane strukture)
10-1./
poluve#ane (koherentne+ stijene (ili po nekima Lve#ane glinene stijeneMB a u koje 2i primjeri&e
pripadale neokamnjene kompaktne glineB sugline i supjes&iB 1atim srednje i sla2o
12ijeneB malo &emetirane glinene stijene koje nisu 2ile i1lo>ene 12ijanju i
&ementiranju)
neve#ane (inkoherentneG HnekoherentneI+ stijene (u koje 2i primjeri&e pripadale krupnoklastine
ne&ementirane stijene kao to su padinske ili gleerske dro2ine te ljun&iB 1atim
krupno1rniB srednje1rniB sitno1rni i $ino1rni pijes&i)%
(-8 GRAJE!/?2E3!456A P/D"E;A S24"E!A 4 2;A
Podjela stijena u graevno-te8nikom smislu te>ine ili naina nji8ova iskopa#
(1-%) povrinska LmekaM tla Lvrlo lakaM 1a iskop (primjeri&e 8umusB su8i 1emljani
materijaliB LlakeM glineI mijeana tla pijeskaB ljunka i gline s organskim tvarima)
koja su prema starijim normama odreena kao L kategorija 1emljita odnosno
rastresita #emljaM koja se kopa o2inom lopatomB
(2) teku7a tla 1asi7ena vodom (primjeri&e muljB teku7i pjes&i i sl%) kod koji8 je
nemogu7e uo2iajenim te8nolokim postup&ima odstraniti voduB
(3-%) neve1ana i sla2ove1ana pjeskovitaB ljunkovita i pjeskovito-ljunkovita tla ili ve1ana
glinena tla ra1mjerno LlakaM 1a iskopB a koja su prema starijim normama odreena
kao L% kategorija 1emljita odnosno o=ina #emljaM koja se kopa lakom kopaom
(lakom Lti8aomMB aovom)
(5-%) ve1ana i neve1ana tla ra1mjerno Lsrednje tekaM (i1 ra1liiti8 Lgeoloki8M ra1loga)
1a iskopB a koja su prema starijim normama odreena kao L% kategorija 1emljita
ili vrsta #emljaM koja se kopa tekom kopaom (te>om Lti8aomM) ili lakim
pijukom (trnokopomB LkrampomM)B
(/-=#) 1a iskop LtekaM te vrlo LvrstoM odnosno LtvrdoM do Lvrlo tvrdoM srasla tla (u nekim
sluajevima pomjeana skrjem ili velikom odlom&ima stijene odnosno krupnim
o2lu&ima ljunka) koja su prema starijim normama odreena kao L=% kategorija
1emljita ili trona stijenaM koja se kopa te>im pijukom (LkrampomM)B
(9-=%) 1a iskop LlakeM (LmekeMB prirodno Lde1inegriraneM ra1lomljeneB) trone ili poluvrste
stijeneB 1atim ra1mjerno vrste ali sitnouslojeneB vrlo raspu&ale stijene ali i neka
Lvrlo tvrdaM tla na prijela1u u stijenu (koja se mogu kopati strojno me8anikim
putem 2e1 nji8ova pret8odna ra1aranja miniranjem) a koje se takoer klasi$i&iraju
kao Lvrlo sla2eM rastroene i sla2o-kompaktne sedimentne stijene te Lsla2eM
odnosno sla2o &ementirane sedimentne stijene i kriljav&i)B a koje su prema
starijim normama odreena kao L=% kategorija 1emljita ili meka stijenaM koja se
kopa oso2ito o2likovanom motkom (L7uskijomM) ili se po potre2i ponekad prije
iskopa minira sla2ijim (de$lagrantnim) eksplo1ivom (primjeri&e 2arut)
(;-=% i =%) 1a iskop LtekeM te Lvrlo tvrdeM stijene (koje se kopaju u te8niko-ekonomskom
smislu najisplativije nji8ovim pret8odnim miniranjem) koje se takoer dalje
klasi$i&iraju kao srednje vrste (kvalitne sedimentne stijeneB stijene niske gusto7eB
gru2o1rnate eruptivne stijene)B vrste (kvalitetne eruptivne i metamor$ne stijeneB
$ino1rnati pjeenja&i) i vrlo vrste stijene (kvar&itiB guste $inogranulirane eruptivne
stijene)B a koje su prema starijim normama odreena kao L=% i =% kategorija
1emljita ili vrsta odnosno vrlo vrsta stijenaM koja se prije iskopa minira jakim
(2ri1antnim) eksplo1ivom (primjeri&e dinamit)%
13-1./
(-> P/D"E;A S24"E!A AA P/2REBE C4!ERS643 RAD/A !A B.DE!". ("!E#$
C!N%OVI&, 1983)
Podjela stijena u pogledu 2uivosti 1a potre2e minerski8 radova na 2uenju (prema rnkovi!, 1983)#
magmatske stijene
a=ara#ivne# o2sidijanB riolitB aplitB $elsitB granitB pegmatitB kvar&it-por$irB sili&i$irani tu$
manje a=ra#ivne# 2a1altB doleritB dija2a1B ga2roB ande1itB dioritB sijenitB
rastrone# raspadnute stijeneB kaoliti1irani granitB serpenti1irani peridotit (u sluajevima kada je
potre2no miniranjeB inae se mogu kopati strojno)B
metamorfne stijene
tvr$eG a=ara#ivne# kvar&it (vrlo te>ak 1a 2uenje)B kornit (8orn$els)B gnajsB
sre$nje a=ra#ivne# gnajsB mramorB
mekane# $ilitB kriljav&i niskog kristalinitetaB mramorB
se$imentne stijene
tvr$eG a=ara#ivneG silicijske" $lintB ertB kvar&ni pjeenjakB kvar&ni konglomeratB
a=ra#ivne ali manje tvr$e# siltitiB piroklastitiB sili&i$irani vapnen&iB mnogi pjeenja&iB
ra#mjerno tvr$eG nea=ra#ivne# vapnen&iB ejlovi
mekane nea=ra#ivne# laporB kreda ejlB ugljenB oolitski vapnena&%
(-: 6;AS4<46A74"A 2;A 4 S24"E!A . 7ES2/GRAD!"4 PRECA /2.?.
? knji1i tre7eg i1danja "*? 2..1 u prvom poglavlju o2raeni su 1emljani radovi na nain da se propisuju
minimalni 1a8tjevi kakvo7e 1a materijaleB proi1vode i radove koji se koriste kod i1voenja 1emljani8 radova%
Aa jasno ra1umijevanje dan su de$ini&ije i1meu koji8 pose2no tre2a i1dvojiti#
Sraslo tlo je onaj dio litos$ere na kojem je predviena i1gradnja &este ili kojeg drugog
&estovnog o2jekta%
2emeljno tlo (ureeno sraslo tlo) sraslo je tlo na kojem se i1grauje nasipB a o2raeno je tako
da 1adovoljava propisane geome8anike uvjete%
Sla=o temeljno tlo je onaj sloj koji se uo2iajenim nainom ne mo>e urediti tako da 1adovoljava
propisane geome8anike uvjeteB pa ga 12og nepogodni8 svojstava ili stanja tre2a
ili ukloniti ili pose2nim nainima osposo2iti 1a namijenjenu $unk&iju%
3umus je povrinski sloj tla koji sadr>i organske tvari u takvoj koliini da mu u
graevinskom smislu daju nepovoljna svojstva%
Posteljica je ureeni 1avrni sloj nasipaB u usjeku ureeno sraslo tlo ili 1amijenjeno sraslo tloB
odreene ravnosti i nagi2aB koji svojim $i1ikalnim i kemijskim svojstvima
1adovoljavaju tra>ene uvjeteB tako da mogu 2e1 tetni8 posljedi&a primiti
optere7enje kolnike konstruk&ije i prometno optere7enje%
!asip je dio &este i1graen od 1emljani8B kameni8 ili mijeani8 materijala na temeljnom
tlu (ureenom sraslom tlu)%
Stepenica je stepeniasti o2lik iskopa u nagnutom sraslom tlu%
Graevna jama je iskop u sraslom tlu jamastog o2lika koji slu>i 1a i1radu temelja neke graevine%
Rov je plitki ili du2oki iskop u sraslom tlu 1a postavljanje instala&ija%
rtaa je o2lik prirodnog udu2ljenja u podruju krakog terena%
2.-1./
:lasi$ika&ija tla i stijena u &estogradnji prema "*?-u provodi se prema vrsti LtlaM i primijenjene me8ani1a&ije
na iskopu i dana je slijede7om ta2li&om#
kategorija
materijala
opis materijala
KAK Pod materijalom kategorije L)M ra1umijevaju se svi vrsti materijaliB gdje je potre2no miniranje kod &ijelog iskopa%
*oj skupini pripadaju sve vrste vrsti8 i veoma vrsti8 kameni8 tala kompaktni8 stijena (eruptivni8B metamor$ni8 i
sedimentni8) u 1dravom stanjuB ukljuuju7i i mogu7e tanje slojeve rastresitog materijala na povriniB ili takve stijene s
mjestiminim gnije1dima ilovae i lokalnim tronim ili 1dro2ljenim 1onama%
? ovu se kategoriju u2rajaju i tla koja sadr>e vie od /.G sama&a ve7i8 od .B/ m
3
B 1a iji je iskop takoer potre2no
miniranje%
KBK Pod materijalom kategorije L<M ra1umijevaju se poluvrsta kamenita tlaB gdje je potre2no djelomino miniranjeB a ostali se
dio iskopa o2avlja i1ravnim strojnim radom%
*oj skupini materijala pripadaju# $lini materijaliB ukljuuju7i i rastresiti materijalB 8omogeni laporiB troni pjeenja&i i
mjeavine lapora i pjeenjakaB ve7ina dolomita (osim vrlo kompaktni8)B raspadnute stijene na povrini u de2ljim slojevima
s mijeanim raspadnutim 1onamaB jako 1dro2ljeni vapnena&B sve vrste krilja&aB neki konglomerati i slini materijali%
K7K Pod materijalom kategorije L@M podra1umijevaju se svi materijali koje nije potre2no miniratiB nego se mogu kopati i1ravnoB
upotre2om pogodni8 strojeva - 2uldo1eromB 2ageromB ili skreperom% ? ovu kategoriju spadala 2i#
R sitno1rnata ve1ana (ko8erentna) tla kao to su glineB praineB prainaste gline (ilovae)B pjeskovite praine i lesB
R krupno1rnata neve1ana (neko8erentna) tla kao to su pijesakB ljunak odnosno nji8ove mjeavineB prirodne kamene
dro2ine - siparini ili slini materijaliB
R mjeovita tla koja su mjeavina krupno1rnati8 neve1ani8 i sitno1rnati8 ve1ani8 materijala%
(-@ 4S6/P4 . 7ES2/GRAD!"4 PRECA /2.?.
:ao to je reeno klasi$ika&ija tla i stijena u &estogradnji prema "*?-u provodi se prema vrsti LtlaM i
primijenjene me8ani1a&ije na iskopu% "*? pose2no o2rauje iskope po vrstama materijala (8umusaB te
pojedinim kategorijama)B te iskope prema namjeni (stepeni&eB temelji i graevne jameB rovovi 1a instala&ije i
drena>eB regula&ijski kanali)%
(-@-' 4skop humusa
/P4S RADA
Rad o2u8va7a povrinski iskop 8umusa ra1ni8 de2ljina i njegovo pre2a&ivanje u stalno ili privremeno
odlagalite%
4ARADA
A2og svoji8 svojstava 8umus pod optere7enjem 1natno mijenja o2ujamB a pri promjenama koliine vode
osjetno mu se smanjuje nosivostB tako da nije pogodan kao graevni materijal i mora ga se odstraniti% Fumusno
tlo iskopava se s povrina na trasi &este kao i s povrina nala1ita materijala%
Fumus se iskopava iskljuivo strojnoB a runo jedino tamo gdje to strojevi ne 2i mogli o2aviti na
1adovoljavaju7i nain% +i2lje se mjestimino mo>e odstraniti 1ajedno s 8umusomB ali se od njega mora odvojiti
prije upotre2e 8umusa pri 8umu1iranju kosina nasipa ili usjeka &este%
"dguravanje 8umusa u odlagalite mora se o2avljati tako da ne doe do mijeanja s ne8umusnim
materijalom% )ko postoji viak 8umusaB potre2no je pret8odno predvidjeti loka&iju i o2lik odlagalita 1a njegovo
odlaganje%
Prilikom iskopa 8umusa ne smije se dopustiti du>e 1adr>avanje vode na tlu jer 2i ga ona prekomjerno
ra1vla>ila% 4toga tijekom iskopa tre2a voditi rauna o tome da je omogu7ena stalna poprena i u1du>na
odvodnja% =odu tre2a odvesti i1van trupa &este prikljukom na neki odvodni jarakB potok ili prirodnu depresiju%
Povrine na kojima je nakon iskopa 8umusa predviena i1rada nasipa potre2no je odma8 urediti i 12iti naB te
i1raditi i 12iti prvi sloj nasipa%
De2ljinu 8umusnog sloja ustanovljuje nad1orni in>enjer u prisutnosti ovlatenog predstavnika i1voaaB 1a
svaki pro$il pose2noB ili 1a pojedine dioni&e trase &este ako se de2ljina 8umusnog sloja na pojedinim dioni&ama
ne mijenjaB na osnovu geome8anikog ela2orata i kontrole u tijeku i1ved2e radova%
21-1./
denti$ika&ija 8umusnog sloja o2avlja se na osnovi mirisaB 2ojeB sastojaka 2iljni8 i >ivotinjski8 ostataka koji
podlije>u pro&esima ra1laganja kao i koliine ukupni8 organski8 tvari% )ko 8umusni sloj i tloB pogodno 1a
ureenje u temeljno tloB nije mogu7e jasno odijeliti vi1ualnim nainomB de2ljina 8umusnog sloja odreuje se na
osnovi la2oratorijskog ispitivanja organski8 tvari (FR6 ?%<1%.25)% )ko nije drugaije odreenoB 8umusnim
slojem smatra se povrinski sloj sraslog tla u kojem je koliina organski8 tvari ve7a od 1. mas%

G%
/BRA5.! RADA
Rad se mjeri u ku2inim metrima stvarno iskopanog 8umusaB a pla7a po ugovorenim jedininim &ijenama
koje ukljuuju iskop 8umusaB pre2a&ivanje u odlagalite s ra1astiranjem i planiranjem kao i sve ostalo prema
opisu u ovom potpoglavlju%
(-@-% Diroki iskop
/P4S RADA
"vaj rad o2u8va7a iroke iskope koji su predvieni projektomB P"G-om ili 1a8tjevom nad1ornog in>enjeraB a
to su# iskopi usjekaB 1asjekaB po1ajmitaB iskopi radi korek&ija vodotoka i regula&ija rijekaB iskopi kod devija&ija
&esta i prila1ni8 putovaB kao i iroki iskopi pri gradnji o2jekata% Rad ukljuuje i utovar iskopanog materijala u
prijevo1na sredstva% skop se o2avlja prema visinskim kotama i1 projektaB te propisanim nagi2ima kosinaB a
u1imaju7i u o21ir geome8anika svojstva tla i 1a8tijevana svojstva 1a namjensku upotre2u iskopanog materijala%
4ARADA
12or te8nologije rada kod irokog iskopa ovisi o#
predvienim umjetnim o2jektima (potporni i o2lo>ni 1idoviB drena>eB &estovna kanali1a&ija i
slino)B
vrsti tlaB
mogu7nostima primjene odreene me8ani1a&ije 1a iskop i prijevo1B
visini i du>ini 1a8tijevanog iskopaB
koliini tla koje tre2a iskopatiB
prijevo1nim du>inamaB
rokovima 1avretka iskopaB odnosno rokovima dovretka &esteB
va>nosti pojedinog iskopa 1a dinamiku rada na o2jektuB i
ekonominosti iskopa%
:oriste7i se navedenim elementimaB kao i drugim okolnostima koje mogu utje&ati na i12or te8nologije radaB
i1voa 7eB dr>e7i se odgovaraju7i8 va>e7i8 propisa i normiB i1a2rati optimalnu te8nologiju 1a iskop%
skop se mo>e i1vesti na jedan od ovi8 naina ili nji8ovom kom2ina&ijom#
iskop u punom pro$ilu s elaB
iskop usjeka (1asjeka) sa straneB
iskop u u1du>nim slojevimaB
iskop s u1du>nim prosjekom%
4ve iskope tre2a o2aviti prema predvienim visinskim kotama i propisanim nagi2ima po projektuB odnosno
po 1a8tjevima nad1ornog in>enjera% Pri i1radi iskopa tre2a provesti sve mjere sigurnosti pri radu i sva potre2na
osiguranja postoje7i8 o2jekata i komunika&ija%
Pri radu na iskopu tre2a pa1iti da ne doe do potkopavanja ili ote7enja projektom predvieni8 pokosa
uslijed ega 2i moglo do7i do kli1anja i odrona% 1voa je du>an svaki mogu7i sluaj potkopavanja ili ote7enja
pokosa odma8 sanirati prema uputama nad1ornog in>enjera i 1a to nema pravo tra>iti odtetu ili naknadu 1a
viak rada ili nepredvieni rad% +iroki iskop tre2a o2avljati prema oda2ranoj te8nologiji upotre2om odgovaraju7e
me8ani1a&ije i drugi8 sredstavaB a runi rad ograniiti na nu>ni minimum% "visno o vrsti tlaB te8nologiji i
upotrije2ljenoj me8ani1a&iji kojom je mogu7e o2avljati iskopB kod irokog iskopa ra1likuju se iskopi prema
kategoriji materijala%
22-1./
/BRA5.! RADA
:oliine irokog iskopa 1a o2raun utvruju se mjerenjem stvarno i1vedenog iskopa tla u sraslom stanjuB u
okviru projekta ili prema i1mjenama koje odo2rava nad1orni in>enjer%
)ko je predvieno da se nasip i1radi djelomi&e od materijala i1 usjeka &esteB a djelomi&e od materijala i1
iskopa u po1ajmitu i1van trase &esteB onda tre2a najprije upotrije2iti materijal i1 iskopa &esteB a potom i1
po1ajmita%
Rad se pla7a po ku2inom metru iskopa u sraslom stanju po jedininim &ijenama i1 ugovoraB i to odijeljeno
1a pojedine kategorije materijala (L)MB L<MB L@M)%
(-@-%-' Diroki iskop u materijalu kategorije KAK
Pri radovima na miniranju u ovoj kategoriji materijala i1voa mora raspolagati i1vje>2anom i kvali$i&iranom
radnom snagom 1a takvu vrstu radova% Projekt miniranjaB koji ukljuuje i Lglatko miniranjeMB sastavni je dio
projekta organi1a&ije graenja (P"G-a)B a prije poetka radova mora ga odo2riti nad1orni in>enjer% 4ve i1mjene
i dopune tijekom rada mora odo2riti nad1orni in>enjer%
Pri svakoj upotre2i eksplo1iva potre2no je postupati u skladu s oda2ranom te8nologijomB va>e7im 1akonima i
propisima 1a takve radove radi sigurnosti vlastitog gradilitaB opremeB o2jekataB ljudi i okolia% :od miniranjaB
kao i pri radovima na iskopimaB tre2a svesti na minimum utje&aje koji 2i prou1roili ometanje prometaB ljudi i
okolia% )ko 2i dolo do takvi8 smetnjiB i1voa i8 je du>an odma8 otkloniti o svom troku%
Pri radovima tre2a postaviti svu potre2nu prometnu i sigurnosnu signali1a&iju%
<uotine 1a miniranje u pravilu se i1rauju pomo7u du2inski8 2uili&a opremljeni8 i prilagoeni8 takvoj vrsti
rada% Pret8odnim geote8nikim ispitivanjima utvruju se $i1iko-me8anika svojstva stijenski8 masa i smjer
pru>anja i pad slojeva u odnosu na os &esteB na osnovi ega 7e se oda2rati te8nologijaB tj% odrediti nain
otkopavanjaB nain 2uenjaB ra1mak 2uotina i koliina punjenja eksplo1ivom% Raspored 2uotina kao i koliina
eksplo1iva po minskoj 2uotini tre2aju 2iti takvi da osiguravaju stvaranje najpovoljnije granula&ije odminiranog
materijala i da potre2a 1a naknadnim usitnjavanjem komada kamena 2ude minimalna%
Radi to kvalitetnije i1rade pokosaB o2ve1no je i1vesti Lglatko miniranjeM prije ostali8 mina u pro$ilu iskopa%
*ime se pokosi pri konanom ureenju lake uredeB pravilniji8 su plo8aB a i koliina rastresitog materijala koji
tre2a oistiti s pokosa je minimalna% 6a taj se nain sprjeava rastresanje stijenske mase u pokosima ime
postaju sta2ilniji i lake se odr>avaju% )ko se i1vede odvajanje kamene mase po projektiranoj plo8i pokosa do
nivelete od ostale mase u je1gri iskopaB prekopavanje pro$ila iskopa smanjuje se na minimum% *aj uinak ovisi o
vrsto7i stijenske maseB odnosno pru>anju i padu slojeva prema osi &este kao i o vrsti slojevitosti i ispu&anosti
stijenske mase%
(aterijal se kopa do projektiranog nagi2a pokosa u1 o2ave1no odstranjivanje la2avi8 i rastresiti8 dijelova
stijene do kote postelji&eB po kojoj se tako mo>e odvijati gradilini promet% Potre2no je odma8 urediti privremenu
poprenu i u1du>nu odvodnju% )ko je potre2no nagi2 1asjeka i1raditi strmije od projektiranog (radi 1atite
o2jekata ili slino)B u nekim se sluajevima to mo>e posti7i pravilnom te8nikom 2uenja i miniranja% *im se
nainom nagi2 pokosa mo>e pove7ati 1a pri2li>no 2/GB oso2ito kada slojevi u pokosu imaju povoljan polo>aj%
Aa ovakva rjeenja potre2na je suglasnost nad1ornog in>enjera%
)ko materijal i1 iskopa tre2a upotrije2iti 1a proi1vodnju 1rnatog kamenog materijala 1a i1radu klinova kod
o2jekataB nosivi8 slojeva kolnike konstruk&ijeB agregata 1a 2eton i as$altne slojeveB potre2no je od ovlatenog
tijela do2iti doka1e o upotre2ljivosti koje se temelji na re1ultatima la2oratorijski8 ispitivanja%
)ko se na osnovi pret8odni8 ispitivanja ovlatenog tijela do2ije doka1 o upotre2ljivosti kamenog materijalaB
tre2a predvidjeti odgovaraju7u te8nologiju radaB te o2ratiti pa>nju na to da se iskljui mijeanje glinoviti8
primjesa s kamenim materijalom koji je ispitan% Aa upotre2u takvi8 materijala potre2na je suglasnost nad1ornog
in>enjera%
(-@-%-% Diroki iskop u materijalu kategorije KBK
Aa ovu kategoriju materijala u1 rad strojeva potre2no je i odreeno miniranje% (eutimB 2e1 o21ira na to to
je pri iskopu takvog materijala opseg miniranja maliB i1voa mora u svemu primjenjivati te8nologiju i sigurnosne
mjere kao pri miniranju u istom kamenom materijalu (materijalu kategorije L)M)% Pri iskopu materijala osjetljivi8
na atmos$erske utje&aje tre2a istovremeno osigurati utovar materijalaB prijevo1 do mjesta stalnog odlagalita ili
do mjesta ugradnje u nasipB istovar i ugradnju%
23-1./
skop se do predviene kote planuma postelji&e smije o2aviti samo ako materijal nije osjetljiv na utje&aje
atmos$erlija i ako je tlo u 1oni postelji&e sposo2no da podnese gradilini promet% )ko nije takoB iskop tre2a
o2aviti 1a .B2-.B3 m i1nad predviene kote planuma postelji&eB a konani se iskop o2avlja neposredno prije
i1rade postelji&e i kolnike konstruk&ije% (aterijali i1 irokog iskopa mogu 2iti ra1liitog sastavaB pa poprena i
u1du>na odvodnja mora 2iti u svim $a1ama rada 2esprijekorno rijeena% 4va voda mora se odvesti i1van trupa
&este u pogodne re&ipijente% "te>ani rad kao i 1amjena vodom pre1asi7enog mijeanog materijalaB iji su u1ro&i
nepravilan rad i loa odvodnjaB ne7e se pose2no pla7ati%
Aa vrijeme rada na iskopu pa do 1avretka svi8 radova na projektuB i1voa je du>an 2rinuti se o tome da
12og mogu7e nepravilne odvodnje ne doe do ote7enja i1raeni8 pokosa i da se ne ugro1i nji8ova sta2ilnost
prije o1elenjivanja i predaje o2jekta na upotre2u%
6agi2e pokosa u usjeku i 1asjeku tre2a i1raditi po projektu% 6agi2i mogu 2iti vrlo ra1liitiB jer ova grupa
materijala o2u8va7a irok raspon stijenski8 masa prema nji8ovim $i1iko-me8anikim svojstvima% 6agi2 pokosa
ovisit 7e#
kod pjeara i konglomerata o vrsti ve1iva i stupnju pove1anostiB
kod uslojeni8 stijena o padu slojeva (prema osi &este ili 2rdu)B i
stupnju raspu&alosti i svojstvima tla%
*ijekom radaB na 1a8tjev i1voaa radovaB mogu7e promjene nagi2a pokosa odredit 7e nad1orni in>enjer u1
pret8odno miljenje projektantaB a u skladu sa svojstvima mijeanog materijalaB geolokim nala1imaB
pove7anom potre2om 1a odgovaraju7im materijalom i pojavama u iskopima i sl%%
"vakvi materijali namijenjeni su prete>no 1a i1radu nasipa% Ponekad se materijali te grupe mogu koristiti 1a
i1radu nosivi8 slojeva pristupni8 i drugi8 lokalni8 &estaB to tre2a doka1ati odgovaraju7im ispitivanjima na
pro2nim dioni&ama%
(-@-%-( Diroki iskop u materijalu kategorije K7K
? materijalima ove kategorije iskop se o2avlja i1ravno strojevima% Rijanje se u tim materijalima primjenjuje
ponekad samo radi pove7anja uinka strojeva% 12or vrste strojeva i nji8ov 2roj predvieni su P"G-om i
oda2ranom te8nologijom iskopa%
skop je doputen do du2ine .B2-.B3 m i1nad projektirane kote planuma postelji&eB a konani se iskop o2avlja
tek neposredno prije i1rade kolnike konstruk&ijeB osim kod materijala koji nisu osjetljivi na utje&aj vode%
)ko je iskopani materijal osjetljiv na atmos$erske utje&ajeB njegovo odlaganje u trupu &este nije doputenoB
pa se prilikom iskopa takvi materijali moraju odma8 utovaritiB prevesti i ugraditi u nasipe ili istovariti na mjesto
stalnog odlagalita% 4vi iskopi moraju se i1vesti prema pro$ilimaB kotama i nagi2ima i1 projektaB vode7i rauna o
svojstvima i upotre2ljivosti iskopanog materijala u odreene svr8eB tj% 1a i1rad2u nasipa ili kao graevni materijal
1a druge korisne svr8e%
4ve to je reeno o odvodnji i nagi2ima pokosa kod iskopa u materijalima kategorije L<M vrijedi oso2ito 1a
1emljane materijale ove kategorijeB jer su oni i1ra1ito osjetljivi na utje&aje vode i sta2ilnost pokosaB pa svaka i
najmanja pogreka mo>e i1a1vati smanjenje 2r1ine rada i osjetne materijalne tete% 6agi2 radni8 pokosa pri
iskopu je u grani&ama 1#1 1a neve1ana krupno1rnata tla do 1#3 1a sitno1rnata ve1ana ko8erentna tla% (aterijali
ove kategorije naje7e se upotre2ljavaju 1a i1radu nasipa% :ako i8 esto do2ivamo iskopom u plitkim
1emljanim usje&ima ili 1asje&imaB koliina vlage o2ino im je visokaB a mogu sadr>avati i veliku koliinu
organski8 tvari%
4 o21irom na toB tijekom rada provjerava se kakvo7a materijala la2oratorijskim ispitivanjimaB a na osnovi
kriterija navedeni8 u "*?-u odreuje se nji8ova pogodnost% Pri iskopavanju moraju se na svim promjenama tla
u1eti odgovaraju7i u1or&i 1a ispitivanje upotre2ljivosti tla 1a predvienu namjenu% )ko se ispitivanjima ne potvrdi
upotre2ljivost materijala 1a i1radu nasipaB nad1orni 7e in>enjer odrediti mjesto odlaganja tog materijala i odo2riti
1amjenu prikladnijim materijalom i1 po1ajmita% )ko nije drugaije odreenoB takvim se materijalom uglavnom
proiruju nasipi i stvaraju platoi 1a parkiralita i vidikov&e%
1voa je du>an primjenjivati te8nologiju iskopa predvienu u P"G-u i projektu% )ko je potre2no materijale
8omogeni1iratiB tre2a koristiti vertikalne ili 8ori1ontalne iskope% )ko te8nologija iskopa nije predviena projektom
ili se ne mo>e primijeniti 12og promjena nastali8 tijekom radaB i1voa 7e predlo>iti svoju te8nologiju%
Predlo>enu te8nologiju ra1matra i odo2rava nad1orni in>enjer%
25-1./
Raspored masa s prijevo1nim daljinama naje7e je dan u projektuB a ako nijeB utvrdit 7e ga i odo2riti
nad1orni in>enjer na samom gradilitu% 1 rasporeda masa utvruju se najpogodnije loka&ije stalni8 odlagalita
materijala ako ima vika materijala i1 iskopa ili ako materijal nije pogodan 1a i1radu nasipa% )ko postoji manjak
materijala 1a i1radu nasipaB nadoknauje se i1 po1ajmita koje je odreeno projektom ili koje je odo2rio
nad1orni in>enjer%
Prije poetka upotre2e po1ajmita i1voa 7e u dogovoru s nad1ornim in>enjerom snimiti terenB te i1raditi
prijedlog te8nologije iskopa% Prijedlog te8nologije mora sadr>avati# situa&iju s poprenim pro$ilima predvienog
iskopaB nain iskopa u vertikalnom i 8ori1ontalnom smisluB vrstu strojeva i vo1ilaB mjesta odlaganja 8umusa i
ostali8 neupotre2ljivi8 materijala te prijedlog 1a ureenje po1ajmita nakon 1avrene upora2e%
:apa&itet iskopa u po1ajmitu mora 2iti usklaen s mogu7nostima prijevo1a i ugradnjeB pose2no ako je
materijal osjetljiv na atmos$erske utje&aje% "dvodnja po1ajmitaB kao i nagi2i pokosa u upotre2iB moraju 2iti u
skladu s danim uvjetima 1a 1emljane materijale%
(-@-( 4skop stepenica
/P4S RADA
Rad o2u8va7a iskope stepeni&a na nagnutim temeljnim tlima u svim kategorijama materijalaB s utovarom a
prema pro$ilima i mjerama danim u projektu ili po odred2i nad1ornog in>enjera% (aterijal iskopan u stepeni&ama
ugrauje se u slojeve nasipa%
4ARADA
4av se rad na iskopu stepeni&a o2avlja upotre2om odgovaraju7e me8ani1a&ije% 1nimnoB manji se dio rada
mo>e o2aviti runoB no takav rad tre2a svesti na najmanju mjeru% 6a nagnutim terenimaB 1a sta2ilno nalijeganje
nasipa na temeljno tloB stepeni&e se rade kod svi8 nagi2a ve7i8 od 2.
.
%
+irina stepeni&a mo>e 2iti od 2B. do /B. m% 4tepeni&e moraju u smjeru ni12rdo imati nagi2 od 5GB ako
projektom nije drugaije odreeno% :osina 1asjeka stepeni&a i1nosi 2#1 do 3#1B to ovisi o vrsti i svojstvima tla i
nagi2u terena%
:od 2la>e nagnuti8 padina mo>e i1meu stepeni&a 2iti meura1mak od 1 do 1B/ m% :od jae nagnuti8
terena taj se meura1mak i1ostavlja% 4tepeni&e se ne moraju i1voditi na kamenitim terenimaB ako u njima ima
prirodni8 neravnina koje sprjeavaju kli1anje tijela nasipa%
*emeljno tlo mora na stepeni&ama imati tra>enu 12ijenostB ovisno o vrsti tla i visinskom polo>aju%
/BRA5.! RADA
skop stepeni&a mjeri se po stvarno iskopanoj koliini sraslog tlaB u ku2inim metrimaB 1a svaku kategoriju
materijala (L)MB L<M ili L@M) pose2noB raunaju7i i utovar u prijevo1no sredstvo% 6a poprenim se pro$ilima na
mjesto u&rtani8 stepeni&a unosi postotak pojedine kategorije tlaB to je osnova 1a konani o2raun ukupni8
koliina iskopa stepeni&a svake kategorije materijala%
skop stepeni&a pla7a se po ku2inom metru iskopanog tla po jedininim &ijenama u koje jeB osim iskopaB
ukljueno i pre2a&ivanje iskopanog materijala u nasipB potre2no o2likovanje plo8a na padini i u temeljnom tlu%
(-@-* 4skopi #a temelje i graevne jame
/P4S RADA
Rad o2u8va7a iskope 1a temelje irine do 2 m i graevne jame 1a o2jekte ire od 2 mB ra1ni8 du2inaB u svim
kategorijama tla% skopi se rade tono po mjerama i pro$ilima te visinskim kotama i1 projekta%
Prema potre2iB jame se podgrauju i ra1upiruB ili se i1vode pomo7u >murja ili 1agata%
? rad se u2rajaju i dodatni poslovi na sa2iranju i &rpljenju o2orinski8B pod1emni8 ili i1vorski8 vodaB vertikalni
prijenos iskopanog materijala na potre2nu visinuB odlaganje iskopanog materijala potre2nog 1a nasipavanje oko
gotovog temelja i odvo1 vika iskopanog materijala%
2/-1./
4ARADA
*emeljne konstruk&ije mogu 2iti# trakeB sam&iB nosai ili ploe% Prema du2ini temeljenja ra1likujemo#
plitko temeljenjeB
temeljenje u otvorenoj jami%
*emeljenje u otvorenoj jami mo>e 2iti#
2e1 podgraivanja i ra1upiranja s iskopom u nagi2u pokosa koji osigurava najmanji $aktor
sigurnosti Q S 1B3 protiv kli1anjaB i
podgraivanjemB koje mo>e 2iti pomo7u#
drvene oplateB
1a2ijeni8 elini8 i drveni8 talpi (>murje)B
1a2ijeni8 i usidreni8 stupova s odgovaraju7om oplatom i1meu nji8B te
i1rade pose2ni8 o2odni8 1idova od 2etona kru>nog o2lika (2unari)B ili pravokutnog o2lika
(sandu&i)%
Prema prisutnosti vode ra1likujemo#
temeljenje u su8omB
temeljenje u vodi%
*emeljenje se o2avlja prema i1ved2enim na&rtima projekta temeljenja koji tre2a sadr>avati# ispitivanja
u1oraka tla ispod temeljaB proraun doputenog optere7enjaB proraun slijeganja graevinskog o2jektaB
njegovog dijela i susjedni8 o2jekataB dimen1ioniranje temeljaB te i druge podatke prema va>e7im 1akonima i
propisima i1 podruja graevinarstva%
Graevne jame tre2a o2likovati prema projektu%
)ko je projektom predvieno podgraivanjeB a tijekom rada nastanu okolnosti koje i1iskuju promjenu naina
ra1upiranjaB i1voa o tome tre2a o2avijestiti nad1ornog in>enjera% skopani materijal tre2a od2a&iti od stijenki i
ru2a iskopa na potre2nu sigurnu udaljenost od uruavanjaB te ga ra1vrstati po upotre2ljivosti 1a nasipavanje oko
temeljaB 1a ugradnju u nasipe ili prijevo1 u odlagalite%
)ko se graevna jama podgraujeB i1voau se pri1naje iskop 1a radni prostor iri 1a /. &mB koji se rauna
kao svijetli ra1mak i1meu oplate graevne jame i oplate graevinskog o2jekta%
)ko je dno graevne jame u neve1anom materijaluB tre2a ga neposredno prije i1rade temelja urediti
na2ijanjem% )ko je dno temeljne jame u ve1anom materijaluB te ako je dolo do ote7enja dnaB potre2no je
neposredno prije i1rade temelja urediti ote7eni dio u1 eventualnu 1amjenu pogodnim materijalom% )ko je
krivnjom i1voaa graevna jama iskopana predu2okoB i1voa je du>an popraviti jamu prema 1a8tjevima
statikog proraunaB odnosno prema odred2i nad1ornog in>enjera%
)ko se pri iskopu pojavljuju prepreke kao to su ka2eliB kanaliB drena>eB osta&i o2jekataB i1voa je du>an o
tome o2avijestiti nad1ornog in>enjera koji odluuje na koji 7e nain i1voa odstraniti ili osigurati takve
preprekeB potuju7i sve propise i upute ve1ane 1a nji8ovo djelovanje i upravljanje%
)ko se prilikom iskopa o2avlja i &rpljenje vodeB onda se to tre2a raditi tako da se ne smanji 12ijenost tla ili da
se ne odnose sitnije esti&e% Radi smanjenja 2r1ine i koliine dotoka vodeB i1rauje se >murje od dasakaB
2etonski8 ili elini8 talpi sa >lje2ovima%
Pri iskopu tre2a primijeniti sigurnosne mjere radi 1atite pokosaB to je du>nost i1voaa%
6ain preu1imanja iskopa ovisi o 1naaju o2jekta i sastavu tlaB a odreen je projektom (npr% 8o7e li pregled i
prijam o2aviti spe&ijalisti - geome8aniariB geolo1i ili nad1orni in>enjer)%
/BRA5.! RADA
Rad se mjeri u ku2inim metrima po stvarno o2avljenom iskopu u sraslom stanju prema mjerama i1 projekta
ili odred2ama nad1ornog in>enjera% (jeri se od gornjeg ru2a do dna iskopaB pri emu se u1imaju u o21ir i
kategorije tla%
Du2ine se mjere od prosjene kote terena na o2odu graevne jame koja se smatra is8odinom ra1inom 1a
odreivanje du2ine iskopa% (jeri se i iskop 1a potre2ni radni prostor%
29-1./
(-@-1 4skop rovova #a instalacije i $rena9e
/P4S RADA
Rad na iskopu rovova 1a instala&ije i drena>e o2u8va7a iskop materijala tono prema na&rtima i1 projekta sa
svim potre2nim ra1upiranjimaB odvodnjomB privremenim odlaganjem iskopanog materijalaB te ra1astiranje ili
odvo1 vika materijala nakon 1atrpavanja rova% Rad takoer o2u8va7a i ra1astiranje materijala nakon
eventualnog odvo1a u nasip ili na stalno odlagalite%
4ARADA
Rovove 1a instala&ije i drena>e tre2a iskopavati strojnoB jedino ako to nije mogu7eB mogu se raditi i1nimno
runo u1 potre2ne mjere sigurnosti i 1atite na radu%
Rovovi se rade u svim kategorijama materijala (L)MB L<M ili L@M)% Rovovi se mogu raditi slo2odnoB 2e1
ra1upiranja samo kod manji8 du2ina iskopa%
:od ve7i8 se du2ina rovovi o2ve1no moraju ra1upiratiB a nain ra1upiranja ovisi o du2ini iskopa i vrsti tla%
6ain ra1upiranja predla>e i1voaB a odo2rava nad1orni in>enjer% :ao mjera osiguranja od o2ruavanja
iskop mora 2iti postupan% Aa vrijeme iskopa tre2a osigurati &rpljenje vode koja na 2ilo koji nain dospije u rov%
:od rovova 1a drena>u ra1likujemo#
iskop 1a plitke u1du>ne drena>e u usje&ima i 1asje&imaB
iskop 1a vertikalne drena>eB
iskop 1a drena>e klasinog tipa%
skop 1a plitke u1du>ne drena>e u usje&ima i 1asje&ima u ve1anom 1emljanom materijalu i1rauje se prema
projektu% (ogu7i ra1ra8ljeni dio iskopa mora se 12iti pri2li>no na gusto7u okolnog tla%
skop 1a vertikalnu drena>u o2avlja se garniturom 1a 2uenje% Projektom mora 2iti tono odreeno podruje
1a i1radu vertikalni8 2uotinaB pro$il 2uotina kao i du2ina 2uotine%
skop 1a drena>u klasinog tipa s vertikalnim strani&ama o2avlja se strojno% )ko vrsta tla i du2ina rova
1a8tijevaju ra1upiranjeB rov se mora ra1upirati% +irina dna iskopa 1a drena>e pove7ava se s du2inomB ovisno o
svojstvima tla i mora 2iti odreena projektom%
skopani materijal ra1vrstava se (o&jenjuje) prema kategoriji (E)EB E<E ili E@E)%
skopani materijal odla>e se privremeno u1 rovove na takvoj udaljenosti na kojoj ne7e ugro1iti iskopani rov%
*aj se materijal upotre2ljava 1a 1atrpavanje rova ako je pogodanB a viak odvo1i na mjesto odreeno projektom
ili odred2om nad1ornog in>enjera te tamo ra1astire%
Po 1avretku iskopa o2avlja se visinska kontrola dna na svakom projektnom pro$ilu ili po potre2i i gu7e%
/BRA5.! RAD/A
:oliina radova 1a rovove instala&ijaB plitkeB u1du>ne i klasine drena>e mjeri se u ku2inim metrima stvarno
iskopanog rova u sraslom tluB prema projektu%%
skopi 1a vertikalne drena>e mjere se po metru i1raene 2uotine%
Pri i1radi klasine drena>e jedinine &ijene 1a iskop ra1likuju se prema du2ini (. do 2 mI 2 do 5 mI 5 do 9 m i
preko 9 m)%
(-@-8 4skopi regulacijskih kanala
/P4S RADA
"vaj rad o2u8va7a iskope 1a regula&ijeB kanale i sline radove u svim kategorijama tlaB prema poda&ima i1
projekta%
Rad o2u8va7a i odlaganje materijala du> iskopa kanala s ra1astiranjem i planiranjem ili odvo1 materijala u
stalno odlagaliteB kao i dodatne radove koji su potre2ni 1a skretanje vodni8 tokova%
2;-1./
4ARADA
skope tre2a raditi prema oda2ranoj te8nologijiB strojnoB a runi rad svesti na najmanju mjeru i primijeniti
jedino tamo gdje se ne mo>e raditi strojevima%
skopani materijal tre2a privremeno odlo>iti na sigurnu udaljenostB a najmanje na jedan metar od o2je strane
gornjega ru2a kanalaB ako je to s o21irom na terenske i ostale okolnosti mogu7e%
Fumus tre2a odvojiti od ostalog materijala ako se viak materijala koristi 1a i1radu nasipa%
)ko projektom nije predviena upotre2a iskopanog materijala 1a odreene namjene (nasipe)B tre2a ga po
1avretku radova ra1astrti i isplanirati ili prevesti u odlagalite odreeno projektom ili odred2om nad1ornog
in>enjera i urediti i8%
skopani materijal ra1vrstava se (o&jenjuje) prema kategoriji (E)EB E<EB ili E@E)%
6iveleta dna regula&ijski8 kanala mora odgovarati projektu tako da ne mo>e do7i do 1adr>avanja vode u
kanaluB to se provjerava geodetskom kontrolom nakon 1avrenog iskopa na svakom projektnom pro$ilu ili po
potre2i i gu7e%
Rad se mora organi1irati tako da u sluaju vremenski8 nepogoda ne doe do ote7enja na o2avljenim
radovima ili na otvorenim povrinama 12og ispiranja materijala%
:orijenje i sline prepreke u 1oni kanala tre2a odstraniti% "vaj rad je ukljuen u jedininu &ijenu iskopa%
Po 1avretku iskopa o2avlja se visinska kontrola dna i pokosa kanala na svakom projektnom pro$ilu ili po
potre2i i gu7e%
/BRA5.! RADA
Pred poetak radova tre2a pregledati poprene pro$ile terena (i1 projekta) te i8 po potre2i dopuniti% Du2ina
iskopa odreuje se od is8odine visinske kote u osi svakog poprenog pro$ilaB koja se do2ije kao srednja
vrijednost dviju visinski8 kota sraslog tla na o2a kraja ru2a iskopanog kanala%
6a osnovi popreni8 pro$ilaB nji8ovi8 meuso2ni8 udaljenosti i du2ine i1raunava se koliina sraslog tla u
ku2inim metrima% *akoer se odreuje i koliina materijala po kategorijama%
20-1./
* AB4"A!"E 2;A
? i1radi predavanja koriten pregledni rad EA2ijanje tla i drugi8 1rnati8 materijala 1a graevineE (<randlB
2..2) o2javljen u Graevinaru%
*-' ./D
"ptimalno 12ijanje 1emljani8 i 1rnati8 materijala i kontrola tog postupka va>na je ne samo 1a podruje
graenja &esta i >elje1ni&a ve7B i 1a mnoga druga podruja koja se 2ave i1voenjem graevinski8 konstruk&ija%
*re2a ra1likovati povrinsko 12ijanje u slojevima od du2inskog 12ijanja (S po2oljanja tla)%
"vo predavanje 2avi se pitanjem kvalitetnog 12ijanja u slojevima%
Ponekad se u graevinarstvu pod&jenjuje 1naenje 12ijanja tlaB na nain da se 12ijanje tla smatra peri$ernim
pitanjem ili da se smatra da je u tom podruju sve jasno (Edovoljno je nekoliko prijela1a valjkom i sloj je dovoljno
12ijenE ili Eu sluaju potre2e dovoljno je upotrije2iti te>i valjakE)% 6oB optimi1a&ija 12ijanja 1emljani8 i 1rnati8
materijala i pou1dana kontrola tog pro&esa ipak nije tako jednostavna i ovisi o 2rojnim meuso2no pove1anim
$aktorima koji opet ovise o &ilju i nainu 12ijanjaB te o opremi koja se koristi 1a 12ijanje%
slika '-' 48ematski prika1 djelovanje opreme kod du2inskog i povrinskog 12ijanja
Dva primjera opreme 1a 12ijanje pru>a slika 1%1# du2insko i povrinsko dinamiko 12ijanje tekim teretom
(udarno na2ijanje tekim na2ijaima) i povrinsko 12ijanje u slojevima pomo7u valjaka (statikiB vi2ra&ijski i
os&ila&ijski valj&i)% ?oljiva je interak&ija i1meu podloge i opreme 1a 12ijanje% :ontrolom koja ukljuuje mjerenje
parametara interak&ije ostvaruju se tri najva>nija &ilja 12ijanja#
23-1./
/ptimi#acija #=ijanja
:od optimi1a&ije 12ijanja i12or ovisi o kvaliteti 12ijanjaB o potre2noj energiji i
vremenu 12ijanjaB te o potre2nim geote8nikim parametrima materijala koji se
12ija% A2ijanje tre2a 2iti 8omogeno i ujednaenoB ali tre2a i12jegavati i pretjerano
12ijanje i ponovno ra8ljenje tla% 4uradnja geote8nike i strojarstva pru>a ra1voj
EinteligentneE opreme 1a 12ijanje koja 7e sama reagirati na lokalne promjene
svojstava 1emljanog-1rnatog materijala i to automatskim mijenjanjem
odgovaraju7i8 strojarski8 parametara%
=alj&i opremljeni sustavima 1a automatsko reguliranje stupnja 12ijanja (tj%
vi2riranja-os&iliranja) ve7 se smatraju 1naajnim korakom u tom prav&u jer se time
12ijanje podi>e s ra1ine rutinskog umije7a na ra1inu slo>enoga te8nikog pro&esa
utemeljenog na odgovaraju7im 1nanstvenim postavkama%
6ontrola #=ijanja
:ontrolu tre2a o2avljati i tijekom postupka 12ijanjaB pri emu se 2a>darenje
kontrolni8 podataka temelji na interak&iji i1meu tla i opreme 1a 12ijanje%
1meu ostalog &ilj ra1voja EinteligentneE opreme 1a 12ijanje je kontinuirana
kontrola 12ijanja (s pomo7u kontrolni8 ureaja koji su sastavni dio opreme 1a
12ijanje) ime se u konani&i smanjuje 2roj kontrolni8 ispitivanja nakon 12ijanjaB %
Pa takoB EinteligentniE valjak pored odreivanja vrijednosti 2e1dimen1ionalnog
dinamikog 12ijanjaB de$inira i dinamike moduleB a sve to registriranjem i
interpretiranjem stalno promjenljivi8 odnosa i1meu tla i valjka%
Dokumentacija o #=ijanju
? pisanom i1vje7u tre2a iska1ati i vrijednosti tradi&ionalni8 kontrolni8 ispitivanja u
jednoj toki i vrijednosti koje se do2ivaju kontinuiranom kontrolom (1a ra1liku od
tradi&ionalni8 metodaB manipuliranje re1ultatima gotovo da je nemogu7e u sluaju
kontinuirane kontrole s pomo7u ureaja montiranog na valjku)%
Pored 1emljani8 materijalaB 12ijati tre2a i druge 1rnate materijaleB a to ukljuuje i ra1ne otpadne materijale%
Re&iklirani materijaliB lete7i pepeoB produkti i1garanja u spalioni&amaB pret8odno tretirani otpadni materijalB
graevinski otpad itd% sve se e7e ugrauju u nasipeB &estovne o2jekteB 2rtvene slojeveB potporne konstruk&ije
itd% Hak se i nepreraeni komunalni otpad mora na2ijati u slojevima pri odlaganju na odlagalita%
*-% /PE4 ASPE624 D.B/6/G 4 P;426/G AB4"A!"A
Aemljani i drugi 1rnati materijali mogu se 12ijati na vie nainaB a oda2ir postupaka ovisi o &ilju 12ijanjaB o
svojstvima materijala koji se 12ijaB o opremi 1a 12ijanjeB o rokovima graenjaB o ugovorenoj &ijeni itd%
? primjeni se ovi postup&i 12ijanja#
statikoB
vi2ra&ijskoB
os&ila&ijskoB
kru>noB
gnjeenjemB
tlanoB
udarnoB
eksplo1ivnoB
kom2inirano (kom2ina&ija neki8 od gornji8 metoda)%
*i se postup&i mogu provoditi kao 12ijanje# kontinuiranoB &iklinoB isprekidanoB povremeno%
3.-1./
"sim toga ti se postup&i mogu provoditi pri ra1liitim stanjima napre1anja (malo srednje ili veliko napre1anje)
i u1 nanoenje ra1liite energije (malaB srednja ili velika vrijednost) to utjee na re1ultate% 6a primjerB
ani1otropno ponaanje 12ijeni8 slojeva ovisi o omjeru i1meu vrijednosti nanesene energije i vrijednosti
napre1anja te naravno i o parametrima 1emljanog ili drugog 1rnatog materijala%
Du2oko 12ijanje je vrsta po2oljanja tla pri kojoj se naj2olji re1ultati posti>u vi2ro$lota&ijom (skidanjem i
1amjenom materijala)B sna>nim na2ijanjem i du2okim miniranjem% *im se metodama o2ino posti>u re1ultati do
du2ine od 1. do 2. mB ovisno o svojstvima tlaB opremi 1a 12ijanje i energiji 12ijanja% *lo se mo>e po2oljati do
du2ine od 5. m s pomo7u EgigastrojaE 1a udarno na2ijanje (te>ina je 2.. tB visina pada 5. m)B dok se
vi2ro$lota&ijom po2oljanja ostvaruju do du2ine od najvie 9. m%
Postup&i du2okog 12ijanja primjenjuju se i 1a po2oljanje prirodnog tla i 1a po2oljanje umjetni8 nasipaB
naroito kada se provodi u okviru postupaka 1a isuivanje tla% ?darno na2ijanje smatra se naj2oljom metodom
1a inten1ivno du2oko 12ijanje stari8 komunalni8 odlagalita%
=i2ro$lota&ijskim se postupkom mo>e koristiti 1a ljunane pilote i 1a pilote otpadnog materijala%
skustva i opa>anja na terenu poka1uju da se du2okim dinamikim 12ijanjem 1naajno pove7ava otpornost
na likve$ak&iju i sei1miko optere7enje tla i umjetni8 nasipa i to 1ato to se time uvelike i1a1iva dinamiko
optere7enje i trenja tla% "2jekti temeljeni na tako po2oljanom tlu poka1ali su se 2itno otpornijim na sei1mike
utje&aje od graevina koje stoje na tlu koje nije 2ilo po2oljano dinamikim 12ijanjem-pove7anjem gusto7e tla%
*o se odnosi i na plitke i na du2oke temelje%
Povrinsko 12ijanje svakako je glavno podruje 12ijanja 1emljani8 i 1rnati8 materijala u slojevima% :valitetno
12ijanje tra>i se 1a#
&este i auto&esteB
>elje1ni&eB
u1letno-sletne sta1eB 1rane lukeB
parkiralitaB
savitljive temelje na 1rnatom materijalu (npr% 1a spremnike)B
plitke temelje na 1amijenjenom tluB
nasipavanje i1a o2jekata (1idoviB propustiB potporni o2jektiB upornja&i na mostovima)B
1atrpavanje jaraka (naroito jaraka 1a vodoopskr2ne sustave u ur2anim podrujima)B
potporne konstruk&ije (npr% armirano tlo)B
ispune na o2jektima (npr% reetkasti 1id od monta>ni8 elemenata i ostale 7elijaste konstruk&ije)B
nasipe 1a prometni&eB
1emljane 2rane i 2rane od kamenog na2aaja 1a 8idroelektraneB
nasipe 1a 1atitu od poplaveB
nasipe 1a 1atitu od odrona kamenjaB kli1anja tla i lavinaB
nasipe 1a industrijski muljB
1amjenske nasipe i potporne nasipe na pokosima (1a pove7anje sta2ilnosti pokosa)B
2rtvene slojeve na odlagalitima otpada (osnovni 2rtveni slojeviB 2rtveni slojevi na kosinamaB
gornji slojevi)B
odlagalita%
31-1./
Aa posti1anje optimalne vrijednosti 12ijanja (tj% visokog stupnja i ujednaenosti 12ijanja) pose2no su 1naajni
$aktori koji 2itno utjeu na povrinsko 12ijanje (u slojevima)% ? nastavku se daju osnovni $aktori (koji uvelike
ovise jedni o drugima)#
Parametri materijala su#
T vrsta tlaB
T granulometrijski sastavB
T o2lik 1rna (uglatostB o2likB povrinska tekstura)B
T vla>nostB
T grani&e kon1isten&ije sitno1rnatog tlaBB
T krutost sloja koji se 12ijaB
T de2ljina nasipnog slojaB
T krutost i parametri tla 1a donji slojB
T svojstva na kontaktu i1meu susjedni8 slojeva nasipnog materijala%
Parametri valjka (vi2ra&ijskog ili os&ila&ijskog) su#
T smjer sile koja nastaje kao re1ultat dinamikog kontaktaB
T $rekven&ija po2udeB
T amplituda 2u2nja valjkaB
T pokretni ili nepokretni 2u2anjB
T promjer 2u2njaB
T te>ina valjkaB
T omjer i1meu te>ine karoserije i te>ine 2u2nja te omjer i1meu ukupne te>ine i
vi2ra&ijske te>ine valjkaB
T masa 2u2njaB eks&entra i karoserije te nji8ovi omjeriB
T geometrija i o2lik 2u2nja (npr% &ilindrianB viekutan)I
T stanje 2u2nja (&ilindrinost 2u2njaB le>ajeviB prokli1avanje guma)B
T vueni ili samo8odni valjak%
Parametri postupka
T 2roj prijela1a valjkaB
T 2r1ina i smjer valjkaB
T nagnutost povrine koja se na2ijaB
T o2likB nagnutost i glatkost sloja koji se na2ija i (eventualno) postojanje
mjestimini8 neravnina%
6ain rada vi2ra&ijskog valjka#
T stalni kontaktB
T djelomino u1di1anje (S djelomian gu2itak kontakta)B
T preskakanjeB
T nji8anje kotaa (tre2alo 2i se i12jegavati)B
T nekontrolirano kretanje kotaa (tre2a se i12jegavati)%
6aini rada 2u2nja os&ila&ijskog valjka#
T lijepljenjeB
T lijepljenje-kli1anje%
32-1./
6a temelju pret8odno reenog mo>emo 1akljuiti da je 12ijanje slo>en postupakB te da u o21ir tre2amo u1eti
velik 2roj $aktora ako >elimo do2iti prikladno 12ijenu povrinu% Pritom tre2amo naglasiti da je u1 stupanj 12ijanja
va>na i ujednaenost 12ijanja% 6a osnovi iskustva i dugotrajnog pra7enja postupaka 12ijanjaB ustanovljeno je da
nosivostB stupanj de$orma&ijeB indeks sadanje upora2ivosti (P4 K #resent $ervicca%ilit& 'nde() i vijek trajanja
auto&este ili >elje1ni&e uvelike ovise o stupnju 12ijanja i o 8omogenosti vieslojni8 &estovni8 i >elje1niki8
konstruk&ija i postelji&e (vr8a nasipa ili iskopa)%
(euso2ni su utje&aji do2ro ispitani ve7 prije tri do etri desetlje7aB a re1ultati ti8 ispitivanja poslu>ili su 1a
i1radu detaljni8 preporuka% Poda&i koje pru>a ta2li&a 1%1 usvojeni su 130.% godine kao poka1atelji mjerodavni 1a
gradnju &esta i auto&esta u )ustriji% 4ustav kontinuirane kontrole 12ijanja kojim su opremljeni valj&i omogu7uje
so$isti&irano pra7enje 8omogenosti i tre2ao 2i postupno 1amijeniti tradi&ionalne metode 1a o&jenu kakvo7e
12ijene povrine%
ta=lica '-' Aa8tjevi 8omogenosti-ravnomjernosti 1a &este i auto&este koji se odnose na neve1ane slojeve
*-( 6/!2R/;A AB4"A!"A
*-(-' .vo$ne napomene
:ontrola 12ijanja na li&u mjesta va>na je svuda gdje dola1i do interak&ije i1meu konstruk&ije i tla te na
o2jektima koji se sastoje od 1emljanog ili nekog drugog 1rnatog materijala% "dgovaraju7a kontrola i1u1etno je
va>na 1a posti1anje optimalne kvalitete 12ijanja te 1a o&jenjivanje kvalitete%
4tandardne tradi&ionalne metode uspjeno se primjenjuju u geote8ni&i ve7 vie desetlje7a% *e metode
2a1irane su na pojedinanim ispitivanjima koja se provode lokalnoB na manje ili vie nasum&e oda2ranim
mjestima%
Re1ultate ispitivanja pro2nom ploom koje je o2avljeno na gornjem nosivom sloju neki8 dioni&a na
auto&estama pru>aju slika 1%1 i slika 1%2% "ptimi1a&ija 12ijanja i odgovaraju7a kontrola provedeni su na
tradi&ionalan nainB tj% 2e1 kontinuirane kontrole 12ijanja (@@@)% ? sluajevima kada nisu postignute tra>ene
vrijednostiB 1atra>ena je 1amjena lokalnog tla ili dodatno 12ijanje% "mjer modula ponovnog optere7enja i prvog
optere7enjaB tj% )v2# )v1B 2io je mnogo ve7i od doputene gornje granine vrijednosti od 2B2 koja je 1adana u
nekim propisima% "vi primjeri poka1ujuB kao i tisu7e slini8 primjeraB da se omjer )v2# )v1 nikako ne mo>e
smatrati op7epri8vatljivim i pou1danim kriterijem 1a o&jenu kvalitete 12ijanja%
33-1./
slika '-' Fistogram modula (! i omjera !v2 # !v1 (S(!2 (!1) 1a gornji nosivi sloj na jednoj dioni&i auto&este% 6asipni materijal#
pjeani ljunak otporan na smr1avanjeodmr1avanje
slika '-% "dnos i1meu de$orma&ijskog modula !v1 (prvo optere7enje) i omjera i1meu drugog i prvog optere7enjaB )v2 # )v1% Postelji&a
auto&este (pjeani ljunak i1 jednogi1vora)
Rasap vrijednosti koje pru>aju slika 1%1 i slika 1%2 mo>e se pri8vatiti kao tipian 1a gradiline uvjete u kojima
je postignuta srednja do do2ra kvaliteta 12ijanja% *o upo1orava na dvije 1naajne injeni&e#
uglavnom nei12je>nu 8eterogenost postelji&e i tampona na kolnikim i >elje1nikim nasipimaB
ak i u sluaju upora2e pripremljenog nasipnog materijala%
nepou1danost tradi&ionalne metode 1a kontrolu 12ijanja mjestiminim provjeravanjem kvalitete%
A2og sve stro>i8 1a8tjeva koji se postavljaju u ve1i s gradnjom in>enjerski8 konstruk&ija i nasipaB danas se
12ijanje tre2aB kada je god to mogu7eB kontrolirati kontinuirano i to ve7 tijekom samog postupka 12ijanja% *o
danas omogu7uju dvije nera1orne metode#
kontinuirana kontrola 12ijanja (@@@) ureajem koji se nala1i na valjkuB
spektralna anali1a povrinski8 valova (4)4O) ili kontinuirana anali1a povrinski8 valova
(@4O)%
35-1./
"2je su metode 1a kontrolu 12ijanja nera1orne i mogu se primijeniti i 1a 1emljani materijal i 1a sve tipove
ostali8 1rnati8 materijala% (eutimB 1a ra1liku od postupka @@@ koji se o2avlja ureajem ve7 montiranim na
valjkuB kod postupka @4O valja se koristiti pose2nom vanjskom opremom 1a ispitivanje koju tre2a postaviti na
ravnu povrinu tlaB a sastoji se od elektromagnetskog vi2ratora koji generira povrinske valove te od ni1a
geo$ona koji primaju te valove% 4toga stvarno kontinuirana optimi1a&ija 12ijanja (tj% optimi1a&ija tijekom valjanja)
nije mogu7aB a opse>na 2i se 2a>darenja tre2ala o2aviti 1a kontinuiranu kontrolu 12ijanja% 4 druge straneB
prednost postupka @4O sastoji se u du2ini prodiranjaB a to omogu7uje naknadnu kontrolu itave konstruk&ije%
*-(-% 6ontinuirana kontrola #=ijanja (777+ tijekom valjanja
"vaj inovativni postupak unosi 1naajno po2oljanje u podruje kontrole 12ijanja jer su poda&i dostupni ve7
u vrijeme 12ijanja i to 1a itavu povrinu koju valjak 12ija% (etoda se u poetku primjenjivala samo 1a vi2ra&ijsko
12ijanje% :asnije je utvreno da je podo2na i 1a os&ila&ijske valjke%
"snovna prednost kontinuirane kontrole 12ijanja (@@@) tijekom valjanja sastoji se u injeni&i da je sam valjak
sredstvo kojim se o2avlja mjerenjeB pa se kontrola o2avlja istovremeno sa optimali1a&ijom i stalnim
iska1ivanjem podataka o 12ijanju% (jerna se oprema jednostavno postavlja i na os&ila&ijske i na vi2ra&ijske
valjke (glatke valjkeB je>eveB pa ak i na valjke s poligonalnim 2u2njevima)%
skustva poka1uju da su se operateriB nad1orni in>enjeri itd% vrlo 2r1o priviknuli na ovu metodu kontrole% *ime
se eliminiraju nekvalitetni valj&i kojima se posti>u sla2i re1ultatiB a do2iveni poda&i ne mogu se mijenjati%
A2ijanje vi2rovaljkom o2avlja se s pomo7u 2u2nja koji vi2rira djelovanjem rotiraju7e mase% "s&ila&ija 2u2nja
mijenja se ovisno o od1ivu tla% "vom se injeni&om koristi sustav @@@ 1a mjerenje krutosti tla% Prema tomeB
2u2anj vi2ra&ijskog (ili os&ila&ijskog) valjka ra2i se i kao sredstvo 1a mjerenje ( slika 1%1)# 6jegovo se kretanje
2ilje>i ())B anali1ira u pro&esoru (<) gdje se i1raunava vrijednost dinamikog 12ijanjaB a re1ultati se iska1uju na
ureaju s ekranom (@) gdje se mogu i po8raniti% "sim togaB potre2an je i dodatni sen1or kojim se mo>e odrediti
loka&ija i 2r1ina valjka (D)% Primjenom sustava GP4 (glo2alnog sustava 1a po1i&ioniranje) polo>aj valjka mo>e
se lo&irati u1 odstupanje od najvie / &m%
slika '-' Prin&ip rada na valjku montiranog ureaja 1a kontinuiranu kontrolu 12ijanja (@@@)% ) S jedini&a 1a registriranjeI < S pro&esorI @
S jedini&a 1a prika1 re1ultataI D S odreivanje polo>aja i 2r1ine
6ajnovije inova&ije su automatski kontrolirani valj&i koji ugaaju smjer nanoenja sile ovisno o variranju
svojstava tlaB pa tako u1imaju u o21ir i porast krutosti tijekom 12ijanja% =aljak tipa EvarioE kod kojeg se 12ijanje
automatski pre2a&uje s os&iliranja na vi2riranje i o2ratnoB ovisno o automatski registriranim svojstvima tla
prika1uje slika 1%2% Dijagrami koje prika1uje slika 1%3 poka1uju kako pritisak tla ovisi o smjeru po2ude i nainu
rada EvarioE-valjka (ta2li&a 1%2)% DakleB EvarioE-valj&ima mo>emo se koristiti kao univer1alnim valj&ima pogodnim
1a sve vrste tla%
3/-1./
"sim togaB takav optimali1irani postupak 12ijanja omogu7uje vrlo ravnomjerno 12ijanje u1 manji 2roj prijela1a
valjka toB i1meu ostalogB re1ultira i u manjem dro2ljenju i unitavanju 1rna% *o je naroito 1naajno 1a nosive i
tamponske slojeve na &estama itd% koji su i1lo>eni nai1mjeninim &iklusima smr1avanja i odmr1avanja%
slika '-% E=arioE-valjak koji se mo>e automatski i postupno pre2a&iti s vi2riranja (vertikalna po2uda) na os&iliranje (8ori1ontalna po2uda) -
ovisno o lokalnim svojstvima tla
slika '-( Dijagrami pritiska tla ispod 2u2nja EvarioE-valjka koji varira ovisno o smjeru po2ude i nainu rada
39-1./
ta=lica '-% 6ain rada vi2ra&ijskog valjka
=i2ra&ijski valjak mo>e se teoretski modelirati s pomo7u sustava sa dva stupnja slo2ode (slika 2%1)%
Pretpostavlja se da je kretanje valjka de$inirano poma&ima 2u2nja i onog dijela karoserije valjka koji djeluje na
2u2anj% "s&ila&ijski valjak i 8ori1ontalno po2uivani EvarioE-valjak mo>e se opisati s pomo7u sustava sa dva
stupnja slo2ode koji prika1uje slika 2%2% ? svim sluajevimaB postupak 12ijanja u poetku u1rokuje na2iranje tla
(i1di1anje)B 1atim maksimalno slijeganjeB te na kraju plastinu de$orma&iju (slika 2%3)%
slika %-' 4ustav s dva stupnja slo2ode kojim se opisuje vi2ra&ijski valjak
3;-1./
slika %-% 4ustav s dva stupnja slo2ode kojim se opisuje os&ila&ijski valjak (sila po2ude ( &osUt) i 8ori1ontalno po2uivani EvarioE-valjak
(sila po2ude F &osUt)
slika %-( De$orma&ija tla u tri sloja (na povriniB 1/ &m ispod povrine i 5. &m ispod povrine) u1rokovana os&ila&ijskim 12ijanjem
(8ori1ontalna po2uda)% 6eko8erentno tlo
Danas se u !uropi ra2e dva sustava @@@# kompaktometer i terameter% "2a sustava imaju sen1or s jednim ili
dva ak&elerometraB koji su spojeni s le>ajem 2u2nja valjkaB 1atim pro&esorsku jedini&u te ekran s kojeg se
oitavaju i1mjerene vrijednosti% 4en1or stalno registrira ak&elera&iju 2u2nja% Pret8odni ak&elera&ijski signal
anali1ira se u pro&esorskoj jedini&i da 2i se odredile vrijednosti dinamikog 12ijanja u odnosu na 1adane
parametre valjka% =rijednosti dinamikog 12ijanja o1naavaju se sa @(= i "(!G)%
:ompaktometarska vrijednost (@(=) i1raunava se tako da se amplituda prvog 8armonijskog tona
ak&elera&ijskog signala podijeli s amplitudom $rekven&ije po2ude% Prijanja empirijska istra>ivanja poka1ala su
da vrijednost prvog 8armonijskog tona raste usporedo s pove7anjem krutosti tla% "sim togaB 1adana je i
pomo7na vrijednost da 2i se u o21ir u1eo i nain rada 2u2nja% Re1onan&ijska vrijednost (R() i1raunava se
tako da se amplituda polu$rekven&ije ak&elera&ijskog signala podijeli s amplitudom $rekven&ije po2ude% )ko
vrijednost R(= nije jednaka nuliB to 1nai da pri kretanju kotaa dola1i do preskakanja (slika 2%5B ta2li&a 1%2%)%
30-1./
slika %-* =rijednosti dinamikog 12ijanja ("(!G)B @(=B R(=) u $unk&iji dinamikog posminog modulaB ovisno o nainu rada
(kontinuirani kontakt K djelomino u1di1anje - preskakanje 2u2nja
? postupku @@@ kojeg primjenjuje terameterB i1raunava se energija koju apsor2ira tlo (tj% vrijednost
"(!G))% )k&elera&ija 2u2nja mjeri se u dva ortogonalna smjeraB a 2r1ina 2u2nja odreuje se integriranjem
ak&elera&ijski8 komponenata% !nergija se i1raunava tako da se u o21ir u1ima masa 2u2njaB masa rotiraju7eg
eks&entraB statika sila i sila eks&entra% ? integra&iji di$eren&ijalne jednad>2e upotre2ljavaju se dva &iklusa
po2ude da 2i se u o21ir u1eo nain rada jer je to 1naajno 1a tonu interpreta&iju (slika 2%5B ta2li&a 1%2)%
Do sada su se vrijednosti dinamikog 12ijanja naje7e 2a>darile na temelju vrijednosti do2iveni8 i1
tradi&ionalni8 ispitivanja kao to je npr% stupanj 12ijanja (*#r) i gusto7a VB ili pak modul de$orma&ije )v% (eutimB
sve se e7e koriste dinamiki moduli vi2ra&ije koji se i1ravno do2ivaju u tijeku rada valjkaB tako da mo>emo
oekivati da 7e se ti moduli u 2udu7nosti sve e7e upotre2ljavati kao parametri 1a odreivanje kvalitete
12ijanja% "snovne prednosti kontinuirane kontrole 12ijanja tijekom rada valjka su#
T kontinuirano se kontrolira itava povrinaB
T re1ultati su dostupni ve7 tijekom 12ijanja pa stoga nema ometanja niti kanjenja graevinski8
radovaB
T samo 12ijanje je optimalno - i12jegavaju se lokalne pojave pretjeranog 12ijanja (to inae dovodi
do ponovnog ra8ljenja povrinskog sloja)B
T na minimum se svodi dro2ljenje i unitavanje-a2ra1ija 1rna to 2i inae moglo negativno utje&ati
na kvalitetu &estovni8 i >elje1niki8 konstruk&ijaB
T trokovi kontrole su manji od trokova tradi&ionalnog ispitivanjaB
T trajno je dostupna potpuna dokumenta&ija 1a itavu povrinu%
"ito je da se postupak kontinuirane optimali1a&ije i kontrole tijekom 12ijanja tre2a primjenjivati kada god je
to mogu7e% Ponekad naila1imo na miljenja da je taj postupak jako skup% (eutimB to nikako nije tono%
!konomske studije o2avljene u spre1i s geote8nikim istra>ivanjima i nad1orom na gradilitu jasno poka1uju da
ova metoda kontrole na kraju dovodi do utedaB do smanjenja vremena graenjaB i do po2oljanja kvalitete%
Potre2ni su samo odgovaraju7a oprema i o2uka koju provodi geote8niki in>enjer upo1nat s tim mjernim
ureajem%
Du2ina mjerenja je kod ureaja 1a kontinuiranu kontrolu 12ijanja 2itno ve7a od du2ina koje se posti>u
upotre2om tradi&ionalni8 metoda% (jerenje gusto7e se kod tradi&ionalni8 metoda o2avlja do du2ine od .B1 do
.B3 m a standardna ispitivanja pro2nom ploom dopiru do du2ine od .B/ do .B9 m% 4 druge straneB mjerenja
o2avljena postupkom @@@ dose>u do du2ine od 1B/ do 2B2 m% Praktini primjer pru>a slika 2%/B gdje je 1a
i1voenje armirano2etonske temeljne ploe jedne elektrane tre2alo je o2aviti du2insko po2oljanje i djelominu
1amjenu tla da 2i se tako umanjila di$eren&ijalna slijeganja%
Po2oljanje tla u rastresitim rijenim nanosima (pjeani pra8) o2avljeno je i1voenjem ljunani8 pilota koji
su prekriveni geotekstilom i slojevima pjeanog ljunka% *oan raspored i promjer ljunani8 pilota pra7en je
ureajem 1a @@@ sve vrijeme i1voenja 1emljani8 radova i to sve do nanoenja konanog sloja koji se nala1io
1B/ m i1nad ljunani8 pilota (slika 2%/)%
33-1./
slika %-1 Re1ultati kontinuirane kontrole 12ijanja (@@@) o2avljene pomo7u ureaja ugraenog na valjkuB na nasipu de2ljine 1B/ m na
temeljnom tlu po2oljanom postupkom vi2ro$lota&ije% Polo>aj ljunani8 pilota do2ro se vidi na dijagramu
"sim togaB postupkom @@@ pove7ana je trajnost geosintetikog materijala koji je ugraen u vieslojnu
konstruk&iju% Ravnomjerno 12ijana glatka povrina svakog sloja nije podlo>na stvaranju na2ora u geosintetikoj
tkaniniB a i te>e dola1i do nje1ina pro2ijanja% *ime se takoer i12jegava i lokalno pretjerano 12ijanje nasipani8
slojevaB a tako i prekorauje do1voljeni8 napre1anja u 1oni geotekstila ili u pokrovu%
Postupak kontinuirane optimi1a&ije kontrole tijekom 12ijanja poka1ao se kao prikladan na mnogim
gradilitimaB pa je tako upotre2a tog postupka ve7 nekoliko godina o2ve1atna u )ustriji (uglavnom pri i1voenju
dr>avni8 &esta i auto&estaB ali i kod gradnje >elje1niki8 pruga i i1voenja glineni8 2rtveni8 slojeva 1a
odlagalita otpadnog materijalaB te kod gradnje nasuti8 2rana)% (etoda se mo>e primijeniti 1a sve vrste
1emljani8 ili nasuti8 materijalaB pa tako i 1a ra1ne proi1vode do2ivene re&ikliranjemB a uspjeno se ra2i i 1a
12ijanje pokosa do nagi2a od W S 2#3% :od 12ijanja pokosaB valjak se mora tegliti a tre2a se koristiti i pose2nim
postupkom upravljanja (da 2i se i12jeglo kli1anje)% Pou1dana interpreta&ija podataka do2iveni8 mjerenjem
mogu7a je samo ako se u o21ir u1me i nain rada valjkaB a ti uvjeti variraju od kontinuiranog kontakta i1meu
2u2nja i meke podloge pa do ljuljanja ili ak nekontroliranog kretanja u sluajevima kada je krutost tla vrlo velika
(slika 2%5B ta2li&a 1%2)% 6ain rada 2itno utjee na porast dinamiki8 vrijednosti 12ijanja tijekom samog 12ijanjaB
pa se stoga mogu lako uoiti na iska1anim dijagramima% (oduli dinamike vi2ra&ije ()vi%) mogu se i1ravno
odrediti pomo7u pose2no opremljeni8 valjakaB pri emu se u o21irB osim vi2ra&ijski8 karakteristikaB u1ima i
odnos i1meu optere7enja i slijeganja%
Do2ra je korela&ija i1meu ovi8 vrijednosti i statiki8 modula i one su u velikoj mjeri neovisne o parametrima
stroja (npr% o amplitudi i $rekven&iji) te o 2r1ini kretanja valjka% "vaj se so$isti&irani sustav mo>e primijeniti 1a sve
vrste tla i ostali8 1rnati8 materijalaB pa ak i 1a as$altne slojeve%
5.-1./
? 1akljuku vrijedi napomenuti da se optimali1irano 12ijanje ne smije 2a1irati na samo jednoj Evrijednosti
12ijanjaEB tj% na minimalnoj do1voljenoj vrijednosti koja se naje7e propisuje u ve7ini propisa i norma (tj% modulu
optere7enja pro2nom ploom )v i-ili Estupnju 12ijanjaE *#r)% Primjenom ureaja 1a kontinuiranu kontrolu i
optimali1a&iju 12ijanja koji se nala1i na valjku (@@@) mo>e se postaviti ve7i 2roj kriterija% 4toga se
primopredajna ispitivanja mogu 2itno po2oljati 2e1 kompli&iranja primopredajnog postupka% )ko >elimo posti7i
kvalitetno i ravnomjerno 12ijanjeB preporuuje se 1adavanje sljede7i8 kriterija#
T minimalne i maksimalne vrijednosti do1voljenog dinamikog 12ijanja% Casno de$inirani
minimalni-maksimalni kvantil (1.G) ili maksimalna standardna devija&ija (X 1/ do 2. GB u odnosu
na srednju vrijednost)B
T porast vrijednosti dinamikog 12ijanja i1meu dvaju prijela1a valjka# Y/GB
T ne smije do7i do smanjenja vrijednosti dinamikog 12ijanja (jer 2i to 1nailo da dola1i do
ponovnog ra8ljenja i-ili dro2ljenja 1rna) osim kada se o2avlja Evaljanje mikropukotina+ da %i se
umanjila pojava odrazni, pukotina u slojevima koji su sta2ili1irani &ementom (slika 2%9)%
slika %-8 48ema kontroliranog relaksa&ijskog valjanja (valjanje mikropukotina) kojim se smanjuju odra1ne pukotine u slojevima koji su
sta2ili1irani &ementom i to o2avljanjem spe&i$inog dodatnog 12ijanja i naknadnog povrinskog ra8ljenja u spre1i s
dinamikom kontinuiranom kontrolom 12ijanja (@@@) pomo7u kontrolnog ureaja instaliranog na valjku
51-1./
*-(-( Dinamiko ispitivanje pro=nom ploom
*radi&ionalna ispitivanja pro2nom ploom (dakle statika ispitivanja) i ispitivanja ureajem 1a kontinuiranu
kontrolu 12ijanja (@@@) ne mogu se provesti kada 1a to nema dovoljno prostora (npr% kod nasipavanja uski8
jarakaB ili 1asipavanja potporni8 konstruk&ija)% ? takvim se sluajevima sve e7e primjenjuje dinamiko
ispitivanje pro2nom ploom ili Eispitivanje de$lektometrom s padaju7im teretom E%
Aa ra1liku od statikog ispitivanja pro2nom ploomB ovo se ispitivanje mo>e o2aviti vrlo 2r1o i nije potre2an
protuuteg% 48ematski prika1 postupka pru>a slika 1%1% Du2ina mjerenja otprilike odgovara dvostrukom promjeru
pro2ne ploeB tj% i1nosi 9. &m 1a standardnu plou promjera 3. &m% "pse>nim su istra>ivanjima do2iveni
sljede7i re1ultati#
T pou1dani re1ultati ispitivanja mogu se posti7i dovoljno osjetljivim mjerenjem slijeganja ureajem
1a dinamiko ispitivanje pro2nom ploom i pravilnim 2a>darenjem tog ureajaB
T osnovni je poka1atelj stupnja 12ijenosti tla (ili nekog drugog 1rnatog sloja) omjer i1meu
maksimalnog pomaka ploe i maksimalne 2r1ine ploeB
T svojstva opruge-priguivaa moraju 2iti nepromjenjiva u rasponu od . do 5.Z@ jer se ispitivanja
esto o2avljaju u vrlo tekim terenskim uvjetima% 4amo elementi napravljeni od elika
1adovoljavaju te 1a8tjeve% :arakteristike gumeni8 elemenata mijenjaju se ve7 pri manjim
temperaturama%
slika '-' !lementi ureaja 1a dinamiko ispitivanje pro2nom ploom (de$lektometar s padaju7im teretom)
52-1./
*-* PRED!/S24 6A;42E2!/G AB4"A!"A
*-*-' /p0enito
:valitetnim se 12ijanjem 2itno po2oljavaju svojstva tla (ili drugog 1rnatog materijala) a naroito#
T po2oljavaju se svojstva nosivosti-de$orma&ijeB
T smanjuju se tetni utje&aji koji se pojavljuju 12og promjene volumena (2ujanjeB skupljanjeB
u1di1anje 12og 1amr1avanja)B
T posti>e se 2olja kontrola protoka vodeB
T pove7ava se sta2ilnost pokosa itd%
:rajnji su re1ultat ti8 geote8niki8 po2oljanja 2rojni po1itivni uin&i 1a &esteB auto&esteB >elje1ni&eB 1rane
lukeB ra1ne 1emljane radove itd%#
T pove7anje sigurnostiB
T po2oljanje upora2ivosti (npr% kom$ornija vo>nja)B
T pove7anje vijeka trajanjaB
T smanjenje trokova odr>avanjaB
T kra7e vrijeme graenja (to uglavnom vrijedi ako se primjenjuje sustav kontinuirane kontrole
12ijanja @@@)B
T smanjen protok 1agaivaa (u sluaju 12ijanja otpadnog materijala)B
T graenje visoki8 nasipa umjesto mostova (to se naroito odnosi na &este i auto&este)B
T kod mostovaB graenje niski8 upornjaka na visokim nasipima umjesto visoki8 upornjakaI tako se
smanjuje di$eren&ijalno slijeganje i1meu mosta i nasipa a i posti>u se $inan&ijske utede%
*-*-% 7este i 9elje#nice
Pove7anje vijeka trajanja i upora2ivosti naroito je 1naajno u podruju &esta i >elje1ni&a% "vdje nije
potre2an samo vrlo visoki stupanj 12ijanjaB ve7 je od osnovnog 1naenja i ravnomjernost 12ijanja% *o se naj2olje
mo>e provjeravati kontinuiranom kontrolom 12ijanja (@@@) jer je taj postupak 2itno 2olji od tradi&ionalni8
statistiki8 postupaka%
? ovom se postupku uvode i neki novi statistiki kriteriji jer se unose i poda&i kao to su ujednaenost
12ijenog sloja te porast stupnja 12ijanja nakon svakog novog prijela1a valjka% Relevantni su parametri i srednja
vrijednostB maksimalna i minimalna vrijednostB standardna devija&ijaB te porast vrijednosti dinamikog 12ijanja%
"sim togaB mo7i 7e se iskoristiti i Eminimalni kvantilE (isto kao i Emaksimalni kvantilE) poto se stekne
odgovaraju7e iskustvo u primjeni postupka @@@% 4adanji statistiki parametri ne omogu7avaju o&jenu
raspodjele kontrolni8 podataka po dioni&i% Aone koje prika1uje slika 1%1 imaju istu srednju vrijednostB
maksimalnu i minimalnu vrijednost te istu standardnu devija&iju% (eutimB kvaliteta se na njima ipak ra1likuje%
6a slika 1%1 -(1) prika1ana je samo ograniena sla2a 1ona koja se lako mo>e po2oljatiB dok se 1a drugu 1onu
tre2aju podu1eti opse>ne mjere da 2i se postigla dostatno ujednaena kvaliteta slika 1%1 -(2)%
slika '-' 48ematski prika1 kontrole dviju 12ijeni8 1ona isti8 statistiki8 karakteristika% Pojedine trake o1naavaju trakove kojima su se
kretali valj&i i o2avljali kontrolu postupkom @@@% 4tatistiko o&jenjivanje mo>e se 2itno po2oljati Evariogra$ijomE ili
postupkom E:rigingE
53-1./
Dvije metodeB tj% Evariogra$sku metoduE i E:riging metoduEB primjenjujemo 1a statistiko odreivanje
raspodjele kontrolni8 vrijednosti u nekom podruju% Prvo2itno su te metode ra1vijene 1a interpreta&iju
geo$i1iki8 podataka ali je kasnije ustanovljeno da 2i mogle 2iti korisne i u podruju osiguravanja kvalitete
12ijeni8 slojevaB dakle na &estamaB auto&estamaB >elje1nikim prugamaB 1ranim lukamaB nasipimaB 2rtvenim
slojevima i ostalim konstruk&ijama od 1emljanog ili nekog drugog 1rnatog materijala%
6a >elje1nikim se pragovima dinamiko optere7enje pove7ava s porastom krutosti podlo>nog 1astora i
postelji&e% *o negativno utjee na kontakt i1meu trani&e i kotaa% 4toga mnogi in>enjeri spe&ijali1irani 1a
podruje >elje1ni&a smatraju da se u takvim sluajevima tre2a 1adavati ni>i stupanj 12ijanjaB tj% da 12ijanje
takvi8 slojeva ne smije 2iti suvie inten1ivno% (eutim sa stajalita me8anike tlaB tako 2i se situa&ija samo
pogorala%
Aemljani materijal (ili neki drugi 1rnati materijal) koji nije optimalno na2ijen nei12je>no prola1i kro1 pro&es
dodatnog 12ijanja tijekom odvijanja prometa% *o dodatno 12ijanje uglavnom nije ujednaenoB pa su lokalne
ra1like krutosti velike% 4toga 2i se tijekom i1voenja radova 12ijanje tre2alo o2aviti tako da 2ude to inten1ivnije
(da 2i se na taj nain i12jeglo dodatno 12ijanje tijekom prometa)B ali se tre2a koristiti 1emljanim materijalom (ili
nekim drugim 1rnatim materijalom) koji ne posti>e suvie veliku krutosti nakon 12ijanja%
Hesto se na vrlo prometnim &estama nosivi slojevi sta2ili1iraju &ementom% @ementna se sta2ili1a&ija takoer
sve e7e ra2i 1a po2oljanje re&ikliranog materijala koji je do2iven ra12ijanjem stari8 &esta-auto&estaB a
ponovo se upotre2ljava 1a i1radu kvalitetni8 8a2aju7i8 slojeva% *u dola1i do pojave odra1ni8 pukotina%
novativna metoda 1a u2la>avanje pojave odra1ni8 pukotina u &ementom sta2ili1iranim slojevima je
relaksa&ijsko valjanje u1 kontinuiranu kontrolu 12ijanja tijekom valjanjaB a poka1ala se podo2nom jo od sredine
devedeseti8 godina% *aj postupak Evaljanja mikropukotinaE ukljuuje pretjerano 12ijanje (5%3%2%1slika 2%9%) ime
se do2iva $ina mre>a sastavljena od 2rojni8 sitni8 povrinski8 pukotina koje se ne ire u gornji 2itumenski sloj ili
u as$altni 1astor kolnike konstruk&ije%
"sim togaB kontinuirana kontrola 12ijanja K pri emu se valjak ra2i kao mjerno sredstvo K omogu7uje
inten1ivno i vrlo 8omogeno 12ijanjeB a to je i1u1etno 1naajno 1a osiguravanje dugoronosti sta2ili1irani8
slojevaB naroito oni8 koji su i1lo>eni jakom prometnom optere7enju%
55-1./
*-*-( Arane lukeG u#letno?sletne sta#e
? proteklim je desetlje7ima dolo do 1naajnog porasta 1ranog prometaB pa tako i do porasta
statikog-dinamikog optere7enja i 2roja &iklusa optere7enja na pistama i u1letno-sletnim sta1ama% Porast
maksimalni8 te>ina putniki8 1rakoplova pri u1lijetanju prika1uje slika 1%1B a na istoj je sli&i i na1naka te>ina
neki8 od po1nati8 2udu7i8 1rakoplova% (o>emo 1akljuiti da geote8nika kvaliteta nosivog slojaB tampona i
postelji&e postaje sve 1naajniji $aktor tj% $aktor koji sve vie utjee na projektirani vijek trajanja (o2ino 2. do 3.
godina)B na upora2ivost i na odr>avanje itavog o2jekta%
slika '-' Povijesni prika1 porasta te>ina &ivilni8 aviona pri u1lijetanjuB ukljuuju7i i po1nate 2udu7e modele
<eton se smatra dominantnim materijalom 1a i1radu kolnika u 1ranim lukama i to uglavnom 12og njegove
&ijene odreene na 2a1i vijeka trajanjaB 1atim 12og njegove otpornosti na utje&aj gorivaB te 12og otpornosti na
lokalne de$orma&ije[% ?glavnom je svugdje o2ve1atna stroga kontrola kvalitete 2etona 1a kolniku konstruk&iju i
1a ve1ane nosive slojeve (tu se uglavnom misli na &emente sta2ili1a&ije)B iako se esto ta ista pravila ne
primjenjuju na neve1ane tamponske slojeve i postelji&u% (eutimB ti slojevi isto tako 1naajno utjeu na
ponaanje kruti8 i savitljivi8 ili pak kom2inirani8 kolniki8 konstruk&ija%
4toga 2i se itava konstruk&ija tre2ala smatrati vieslojnim sustavom sastavljenim od u1ajamno ovisni8
komponenata (donji ustroj plus gornji ustroj)B pri emu su 1naajni sljede7i $aktori#
T djelotvorno prenoenje optere7enja (to ukljuuje i prijenos optere7enja preko spojni&a)B
T de2ljina i naponsko-de$orma&ijsko ponaanje pojedinani8 slojevaB
T geote8nika svojstva postelji&eB
T vrsto7a na savijanje i 1amor 2etona (ili as$alta)B
T utje&aj temperatureB
T optere7enje koje se oekuje 12og uvoenja novi8 1rakoplova%
4la2o i neravnomjerno 12ijanje postelji&eB tamponskog sloja i-ili nosivog sloja dovodi do preuranjenog
poputanja kolnika (jednostruki8 2etonski8 ploaB spojni&a itd%)%
6a primjerB anali1om postoje7i8 vojni8 kolnika utvreno je da 8a2aju7e povrine kolnika postaju
neupotre2ljive poto popusti 3.-/. G kolniki8 povrina% 4toga se tradi&ionalne metode 1a kontrolu 12ijanjaB tj%
metode 2a1irane na pojedinanim (tokastim) ispitivanjimaB danas sve rjee primjenjuju% =isoka kvaliteta itave
konstruk&ije mo>e se posti7i samo u1 kontinuiranu kontrolu 12ijanja (@@@) pomo7u ureaja instaliranog na
valjkuB a taj postupak poka1ao se pri8vatljivim ne samo 1a 1emljane materijaleB ve7 i 1a ostale ve1ane ili
neve1ane 1rnate materijale (poput slojeva sta2ili1irani8 vapnom ili &ementomB as$altni8 nosivi8 slojeva itd%)%
5/-1./
*-*-* Aasipi potpornih graevina
Postavka da se do2rim 12ijanjem pove7ava sigurnost konstruk&ije vrijedi 1a sve vrste konstruk&ija i 1emljani8
radova% Pose2an je sluaj 1asipavanje 1idova i potporni8 konstruk&ija gdje 2i prejako 12ijanje moglo dovesti do
prekomjernog 2onog pritiska tlaB koji 2i na stra>njoj strani 1ida mjestimino mogao dosegnuti i graninu
vrijednost pasivnog otpora tla (slika 1%1)% *akvi Epritis&i 12ijanjaE mogu ak u1rokovati i ruenje kruti8 potporni8
konstruk&ijaB a iskustva poka1uju da je 2ilo takvi8 sluajeva% Do pretjeranog pove7anja napinjana uglavnom
dola1i u gornjem dijelu kruti8 1idova% ako se napre1anje donekle smanjuje u daljnjem tijeku graenjaB preostala
vrijednost tog Epritiska 12ijanjaE mo>e 2iti 1natno ve7a od aktivnog tlaka ili od geostatikog napre1anja% *akva
kon&entra&ija napre1anja mo>e se i12je7i adekvatnijim 12ijanjem i-ili postavljanjem stiljivi8 ploa i1a graevine%
*o takoer olakava kontrolirano poputanje 1idaB a time i smanjenje geostatikog napre1anja prema vrijednosti
aktivnoga tlaka u sluaju relativno kruti8 konstruk&ija (npr% kruti8 upornjaka 1a mostove)% *akvi stiljivi ume&i
uglavnom se sastoje od geopjenastog materijala ali oni mogu 2iti i geokompo1itiB a mogu se postavljati i1a
tradi&ionalni8 2etonski8 1idova ili kao dopuna 1idovima od armiranog tla%
slika '-' Pove7anje 2onog pritiska tla na potpornu konstruk&ijuB upornjak mosta itd% 12og pretjeranog 12ijanja materijala 1asipa% Prika1
1a $a1e graenja
*-*-1 !asip #a in$ustrijski mulj
Pove7anje sigurnosti kao re1ultat odgovaraju7eg 12ijanja pose2no se tre2a anali1irati 1a projektiranje i
i1voenje nasipa 1a industrijski mulj% *i nasipi slu>e 1a 1adr>avanje industrijski8 nusproi1vodaB kao to je npr%
rudnika jalovinaB a po veliini su jednaki ili ak i ve7i od 8idrote8niki8 2rana% ?nato nji8ovoj veliiniB tj% 2e1
o21ira to neki od nji8 pripadaju najve7im konstruk&ijama koje je ovjek ikada napravioB ovi nasipi tek su se
posljednji8 desetlje7a poeli tretirati kao E2raneEB predstavljaju troak u postupku iskoritavanja rudnikaB tj% ne
donose pri8od kao to je to sluaj kod 2rana 1a 8idroelektrane%
A2og tog smo ra1loga i suvie esto svjedo&i poputanja takvi8 nasipaB kod nji8 se katastro$e dogaaju ak
deset puta e7e nego kod o2ini8 nasuti8 2rana% (nogi takvi sluajevi u1rokovali su velike teteB a u nekim je
sluajevima 2ilo i ljudski8 >rtava% 4toga kod takvi8 konstruk&ija veliku pa>nju tre2a posvetiti geote8nikom
projektiranju i samom postupku graenjaB te 2i kontinuirana kontrola 12ijanja takvi8 nasipa tre2ala postati
o2ve1atnom%
59-1./
*-*-8 Aatitni nasipi
n>enjerske konstruk&ije od 1emljanog materijala sve e7e slu>e kao visoki nasipi 1a 1atitu od veliki8
odrona kamenjaB lavina i 2latnog toka% *akve pojave uglavnom ugro>avaju ljudska naselja i ra1ne prometne
o2jekte% 6a 1atitne nasipe uglavnom djeluju dinamika udarna optere7enja koja su superponirana statikim
optere7enjimaB s tim da ima i mjestimini8 pojava prekomjernog tlaka porne vode% ?nutarnja i vanjska sta2ilnost
takvi8 nasipa uvelike ovisi o stupnju 12ijanja% 6ji8ove kritine 1one esto se pojaavaju geosintetikim
materijalom % tu je 12ijanje i1u1etno 1naajnoB jer se inten1ivnim 12ijanjem pove7ava 1ajedniko 1atitno
djelovanjeB pa tako i ukupna otpornost konstruk&ije na udar%
*-*-> /$lagalita otpa$nog materijala
nten1ivnim 12ijanjem krutog otpada smanjuje se protok 1agaivaa i to uglavnom 12og smanjenja
8idraulike propusnosti% "sim togaB smanjuju se i kemijsko-$i1ikalne i 2ioloke reak&ije unutar otpadnog
materijalaB pa tako i 1agaivaki poten&ijal odlagalita%
(jerenja poka1uju da se preostala 2ioloka reaktivnost me8aniki i 2ioloki tretiranog komunalnog otpada
2itno smanjuje ako se otpad inten1ivno 12ija do vrijednosti 8idraulike propusnosti od otprilike k X /\1.-; m-s% ?
takvim se sluajevima protok pro&jedne vode kro1 otpadni materijal smanjuje 1a 0. do 3.G%
konanoB inten1ivno 12ijanje 2itno je i 1a 2rtvene slojeve na odlagalitima otpada% ovdje se uspjeno
primjenjuje metoda kontinuirane kontrole 12ijanja s pomo7u ureaja ugraenog na valjku% ? meuvremenu su
1a materijale uspostavljene korela&ije i1meu vrijednosti dinamikog 12ijanja i 8idraulike propusnosti (slika
1%1)% "va se metoda mo>e primijeniti i 1a kontrolu stupnja 12ijenosti i propusnosti nasipni8 slojeva 1emljani8
2rana u 8idrote8ni&i (to naroito vrijedi 1a 2rane s niskopropusnom je1grom)%
slika '-' *erenska kontrola propusnosti 2rtveni8 slojeva (od jednolike gline do do2ro graduirani8 mjeavina gline i ljunka) pomo7u
kontinuirane kontrole 12ijanja ureajem montiranim na valjak% Primjeri korela&ija i1meu vrijednosti dinamikog 12ijanja
(@(= ili "(=) i koe$i&ijenta 8idraulike propusnosti (k)
5;-1./
1 !AS4P4
1-' /PEE!42/
@esta se kao graevinski o2jekt sastoji od gornjeg i donjeg ustroja%
Pod donjim ustrojem &este ra1umijevaju se #emljani trup i o2jekti - mostoviB propustiB vijaduktiB potporni i
o2lo>ni 1idovi itd% Donji ustroj ima 1ada7u da preu1me prometno optere7enje i &ijelu konstruk&iju gornjeg
ustroja% "n stvara ravnu povrinu na koju nalije>e gornji ustroj% Aemljani trup &este je dio &este nainjen od
1emlje ili drugog materijala (ljunkaB pijeskaB kamena itd%)% Prema polo>aju terenaB 1emljani trup mo>e 2iti u#
nasipuB
usjekuB
1asjeku i
galeriji%
Cedan od o2lika 1emljanog trupa mo>e 2iti i tunel% (eutimB pri i1rad2i tunela osim iskopa postoje i mnogi
drugi radoviB pa se stoga tunel o2ino smatra pose2nim graevinskim o2jektom%
Aemljani trup mora 2iti i1graen tako da to dulje osigura do2ru sta2ilnost &esteB tj% da se ne pojave
slijeganja i de$orma&ije koje 2i mogle u1rokovati ote7enje kolnike konstruk&ije% Da 2i se to postigloB 1emljani
trup tre2a nainiti od kvalitetnog materijala te ga jednolino i do2ro na2iti odgovaraju7im strojevima% Do2ro
na2ijen 1emljani trup slije>e se s vremenom do 1GB a nena2ijeni ak i vie od 1.G% (aterijal 1a i1rad2u
1emljanog trupa mora 2iti odgovaraju7e kvalitete i do2ri8 $i1iko-kemijski8 svojstava% Aa i1gradnju 1emljanog
trupa ne smije se upotre2ljavati materijal organskog podrijetla kao to su tresetB 8umus i mulj%
4trojevi koji se upotre2ljavaju 1a na2ijanje materijala pri i1rad2i 1emljanog trupa mogu se
podijeliti na ove vrste#
statike (na2ija se pritiskom)B
dinamike (na2ija se udarom)B
vi2ra&ijske (na2ija se vi2riranjem)%
? statike strojeve pripadaju# je>eviB parni i motorni valj&iB valj&i s gumenim kotaima%
1-'-' 6asip
6asip je jedan od naje7i8 o2lika 1emljanog trupa% :ota nivelete nala1i mu se i1nad kote terena% *re2a ga
i1vesti tako da kasnije ne doe do slijeganja%
6asip se mo>e i1raivati na vie naina#
u slojevimaB
s ela u punom pro$iluB
sa strane i
sa skele
6aj2olji je nain i1rad2e nasipa u slojevima% De2ljina slojeva u ve1anog tla je 3.-;/ &mB a u neve1anog
(ra8log) tla de2ljina mo>e 2iti i 1.. &m% "p7enitoB de2ljina slojeva ovisi o nainu i1ved2e i o vrsti strojeva koji se
koriste 1a na2ijanje%
50-1./
1-'-% ?sjek
?sjek je 1emljani o2jekt do2iven iskopom odreenoga poprenog pro$ila u 1emlji% 6a usjeku jeB 1a ra1liku od
nasipaB niveleta 2udu7e &este ispod povrine terena%
skop usjeka mo>e se i1vesti na vie
naina#
u u1du>nim slojevimaB
prosjekom s elaB
sa straneB
s u1du>nim presjekomB
u terasama i
s potkopom i oknima
1-'-( Aasjek
Aasjek je spe&i$ian o2lik 1emljanog trupa% "n mo>e 2iti
i1veden kao klasini (tipini) 1asjek ili isti 1asjek% :lasini (tipini)
1asjek sastoji se od usjeka i nasipaB a isti 1asjekB 1a ra1liku od
usjekaB ima samo jednu kosinuB i to onu na strani 2rda% :osine
1asjeka i1vode se u nagi2u koji ovisi o vrsti materijala%
1rad2a 1asjeka slina je nainu i1ved2e usjeka odnosno
nasipa%
1-'-* Galerije
Galerije su spe&ijalni o2lik 1asjeka to se i1vodi u vrstim stijenama% :osine galerije i1vode se u
kontranagi2uB tj% lunim potkopavanjem mase 2rda%
Postoje dvije vrsti galerija%
? prve vrste kamena masa o2u8va7a dio
slo2odnog pro$ila u o2liku kon1ole i1nad planuma%
53-1./
? druge vrsti galerije kamena masa o2u8va7a itav
slo2odni pro$ilB kao i u tunelaB samo je s jedne strane
otvorena i poduprta stupovima%
Galerije se takoer grade i 1a 1atitu &esta od snje>ni8 lavina ili od o2ruavanja stjenovitog
materijala%
1-% 4S/64 !AS4P4 .C"ES2/ C/S2/A
(oderna oprema 1a 12ijanjeB optimi1iranje i kontrolu 1emljani8 radova otvorila je mogu7nost graenja visoki8
nasipa umjesto mostova 1a &esteB auto&este i >elje1ni&e% ? ve7ini sluajevaB takva alternativna rjeenja
umanjuju trokove graenja i olakavaju iskoritavanje o2li>njeg nasipnog materijala (koji se dovo1i i1
graevinski8 iskopa ili 1asjeka)% "sim togaB nasipi se mogu o2lo>iti vegeta&ijom pa stoga nisu tetni 1a okoliB a
i trokovi nji8ovog odr>avanja 1natno su ni>i nego kod mostova% Ponaanje visoki8 nasipa po2oljava se s
vremenomB dok je kod mostova situa&ija upravo suprotna (naroito u sluaju prednapeti8 armirano2etonski8
konstruk&ija)% "sim toga takvim se graevinama i12jegavaju di$eren&ijalna slijeganja koja su prisutna na
kontaktu i1meu upornjaka mosta i prila1ni8 nasipa% B na krajuB visoki nasipi mogu poslu>iti i kao protute>a i
tako pove7ati sta2ilnost nesta2ilni8 pokosa - 1a ra1liku od mostova 1a koje tre2a i1voditi skupe temelje i
provoditi 1atitne mjere da ne 2i dolo do poputanja pokosa% DakleB nasipi su se poka1ali kao vrlo uspjena
alternativa mostovima koji se i1vode na padinama (slika 1%1)%
slika '-' 6asip umjesto mosta na trasi auto&este u pokosu
pak dugogodinje iskustvo s ra1nim nasipimaB ija visina varira od 5. do 12. m (koji su uglavnom 2ili
graeni kao podloga 1a auto&este)B poka1uje da ne postoje sveo2u8vatni kriteriji kojima 2i se jedno1nano
vrednovale prednosti nasipa u odnosu na mostove%
4toga se na svakom pojedinom projektu tre2a donijeti 1ase2na odluka o gradnji 2ilo mosta ili nasipa%
"snovni $aktori koji utjeu na odluku o gradnji nasipa umjesto mosta su#
smjetaj o2jektaB ukljuuju7i i polo>aj postoje7i8 graevina ili naseljaB
1a8tjevi ouvanja okolia i ekosustava (npr% prola1 1a >ivotinje)
geomor$ologijaB sta2ilnost postoje7i8 kosinaB
svojstva tlaB ukljuuju7i i prisutnost vode u tlu i pokosuB
/.-1./
do1voljena apsolutna i di$eren&ijalna slijeganja krune nasipa (u ve1i s ravno7u &estovni8 ili
>elje1niki8 konstruk&ija)B
dostupnost odgovaraju7eg nasipnog materijalaB
koliina materijala (iskop i 1asjek u odnosu prema potre2nom nasipu) na odreenom pote1uB
du>ina i kvaliteta pristupni8 &esta koje 7e se koristiti 1a dopremu nasipnog materijalaB
2rojB promjerB du>ina i loka&ija eventualni8 propustau dnu i-ili u tijelu nasipaB
dinamika graevinski8 radovaB
trokovi graevinski8 radovaB
dugoroni trokovi odr>avanjaB
lokalni klimatski uvjeti i estetika%
1-%-% Propusti u visokim nasipima
Propusti koji se i1vode u dnu ili po visini visoki8 nasipa tre2aju se do2ro proanali1irati i adekvatno projektirati%
slika '-' 1mjerena raspodjela pritiska tla na armirano2etonski propust u dnu nasipa visine 9. m
4ile koje djeluju na te o2jekte ovise o krutosti propusta i okolnog tla pa stoga i o stupnju 12ijenosti nasipa%
4la2a 12ijenost 2oni8 slojeva nasipa i velika krutost propusta dovodi do kon&entra&ije napre1anja na o2jektu%
Primjer 1a sluaj gdje je 2etonski propust na dnu nasipa visokog 9. metara pru>a slika 1%1% 1mjereni pritisak
na vr8u kru>nog propusta 2io je 1a vie od dva puta ve7i od geostatskog pritiska nadsloja.
Pritisak nadsloja mo>e se smanjiti sla2ijim 12ijanjem prvi8 slojeva i1nad propusta ili ugradnjom stiljivi8
umetaka (npr% geopjene)% *akav stiljivi jastuk omogu7uje prijenos optere7enja s nadsloja na 2one 1one
propusta% 4toga se te 2one 1one tre2aju do2ro 12iti%
/1-1./
8 P/2P/R!4 4 /B;/,!4 A4D/4 ? P/2P/R!E 6/!S2R.674"E
8-' /PEE!42/
? knji1i tre7eg i1danja "*? 2..1 u etvrtom poglavlju o2raeni su 1emljani radovi na nain da se propisuju
minimalni 1a8tjevi kakvo7e 1a materijaleB proi1vode i radove koji se koriste na i1ved2i potporni8 i o2lo>ni8
1idova%
Aa jasno ra1umijevanje dan su de$ini&ije i1meu koji8 pose2no tre2a i1dvojiti#
Potporni #i$ovi su masivne ili ralanjeneB trajne ili privremene graevine koje podupiru
vertikalne ili strme 1asjeke terenaB ili nasut materijal%
/=lo9ni #i$ovi su lake kompaktne ili ralanjene graevine koje 1ati7uju vertikalne ili strme
1asjeke terenaB statiki sta2ilne od utje&aja prirodne ero1ije%
2ajaa je 2etonska ili glinena ovalna podloga 1a pri8vat drena>ni8 &ijevi%
Procje$nice (<ar2akane) su &jevasti prodori u tijelu porpornog 1ida 1a odvoenje pro&jedni8
voda koje se skupljaju i1a 1ida%
Bunjasta o=ra$a kamena jest o2rada povrine kamena eki7em i dlijetom (pi&om)%
Dpicanje je o2rada povrine kamena pi&om%
Dtokanje (o1rnjavanje) je o2rada povrine kamena 1upastim eki7em%
/=ru=ljivanje kamena je rad na o2radi ru2ni8 povrina kamena pomo7u dlijeta%
8-% 4ARADA A4D/A
Rad na 1idovima o2u8va7a ne ograniavaju7i se na#
pregled terena prije poetka radaB
iskolenjeB
iskope 1a temeljeB ugraivanje 2etona i armatureB
i1radu 2etonski8 tajaaB polaganje drena>ni8 &ijeviB
i1radu revi1ijski8 okana i popreni8 ispusta drena>eB
i1radu pro&jedni&a (2ar2akana)B
i1radu kamene 1aloge i $iltraB i1radu glineni8 epova i1nad drena>aB kao i
ureenje okolia po 1avretku radova%
8-%-' 4skop temelja
skop 1a temelje o2avlja se u tlu kategorije L)MB L<M ili L@MB prema dimen1ijama i1 projekta% )ko to 1a8tijevaju
terenski uvjeti (ve7a du2ina iskopaB nesta2ilnost terena)B iskop tre2a ra1uprijeti i osigurati odgovaraju7om
konstruk&ijom i oplatom%
)ko se 1idovi temelje u prainastim ili glinovitim materijalimaB posljednji8 2.-3. &m tla potre2no je iskopati
neposredno prije 2etoniranja kako 2i se i12jeglo mogu7e ra1mekavanje tla u dnu temelja 12og kie%
Da se prilikom iskopa ne 2i ugro1ila ravnote>a padineB 1idove tre2a raditi u kampadama s preskokom svake
druge kampade% Duljinu kampada tre2a prilagoditi terenskim uvjetima%
Dno temelja tre2a detaljno pregledati i utvrditi odgovara li 1a temeljenje 1idaB a ako ne odgovaraB iskop tre2a
produ2iti%
/2-1./
8-%-% Betoniranje temelja #i$a
<etoniranjem temelja mo>e se 1apoeti tek poto se o ispravnosti i1ved2e temeljne jame uvjerio projektant i
nad1orni in>enjer%
)ko se iskopi 1a temelje 1ida ra1upiruB nije doputeno ostavljanje dijelova oplate ili ra1upora u temelju%
<etonu u temeljima mo>e se dodati odreena koliina 1dravog i jedrog lomljenog kamena koji mora 2iti istB
navla>en vodom i pravilno rasporeen po temelju%
8-%-( Betoniranje #i$a i#van temelja
Aid i1van temelja tre2a 2etonirati u propisno i1raenoj i pripremljenoj oplatiB koja osigurava mjere i polo>aj
1ida prema projektu%
<eton se mijea strojnoB a ugrauje vi2riranjem tako da ne doe do segrega&ije i da povrine 2etona nakon
skidanja oplate 2udu ravne i glatke% 6e doputaju se 8ori1ontalni prekidi u 2etonu% )ko ipak nastanuB u prekid
1ida tre2a ugraditi sidra od armature u koliini .B3G od 2etonskog presjekaB a povrinu spojeva o2raditi kao pri
nastavku 2etoniranja%
<etonski 1idovi s kamenom o2logom 2etoniraju se prema napredovanju postavljanja kamene o2loge%
8-%-* Ai$anje kamenom
8-%-*-' Ai$anje o=raenim lomljenim kamenom u cementnom mortu
"2raeni lomljeni kamen je onaj koji se o2radi dlijetom (pi&om) i eki7em ili na neki drugi nain u komade
ra1ne veliine prikladne 1a 1idanjeB s najmanje dvije pri2li>no ravne le>ine povrine% Dimen1ije kamena tre2aju
2iti pogodne 1a ve1e u 1idu% ? takve kamene u2raja se i prirodni ploasti kamen s dvije pri2li>no ravne povrine%
:amen se prije 1idanja mora do2ro oprati i oistiti od 1emljeB gline i drugi8 neisto7a%
:amen tre2a imati volumen od pri2li>no .B.2 m
3
B s tim da mu je najmanja mjera 2. &m% 6e 1a8tijeva se
i1ravnavanje kamena u slojevima% Pojedino kamenje tre2a do2ro pove1ati u u1du>nom i poprenom smjeru
1idaB tako da ima to manje upljina%
=idljiva povrina 1ida mora se i1raditi od oda2rani8 krupniji8 komada kamena proi1voljnog o2lika% +irina
spojni&a ne smije 2iti ve7a od 3 &m% 6e doputa se ugraivanje sitni8 komada kamena na li&u 1ida% GornjaB
1avrna povrina 1ida mora imati pravilne i otre ru2ove%
=idljive povrine 1ida moraju se $ugirati &ementnim mortom s o2ilje>enim >lije2om% Quga mora 2iti uvuena u
1id oko 1 &m%
4vaki kamen u 1idu mora 2iti sa svi8 strana o2lo>en mortomB i to odma8 pri postavljanju na njegovo mjestoB
a ne naknadnim 1alijevanjem spojni&a% 6e doputa se neposredno slaganje kamena na kamenB niti ostavljanje
pra1ni8 upljina% 4vaki se kamen prije ugraivanja u 1id mora do2ro navla>iti vodom%
=anjske povrine 1ida prilikom graenjaB u vrijeme visoki8 temperaturaB tre2a polijevatiB a 1a vrijeme prekida
rada povrine i1lo>ene sun&u tre2a tititi i vla>iti vodom% )ko se 1idanje prekine na du>e vrijemeB prije
nastavljanja tre2a oistiti ispu&ani i troni mort kao i ote7ene dijelove 1ida%
8-%-*-% Ai$anje o=raenim lomljenim kamenom u suho
"2lik kamena i o2rada isti su kao kod 1idanja u &ementnom mortu samo to kamen mora 2iti krupniji i
ujednaeniji8 dimen1ijaB od koji8 je najmanja 3. &m% 1rada 1idova u su8oB tj% 2e1 mortaB uglavnom je ista kao i u
mortuB samo to 1a8tijeva 1natno vie pa>nje% *re2a te>iti 1a to 2oljim i1ravnim meuso2nim nalijeganjem
kamena sa to manje klinova% Aa2ranjeno je stavljanje 1emlje ili otpadaka unutar 1idova%
8-%-*-( Ai$anje poluklesanim kamenom
Poluklesani je kamen onaj koji se o2radi u pravilan geometrijski o2lik eki7em i dlijetom (pi&om) ili na 2ilo
koji drugi nainB s ravnim nale>u7im i sudarnim povrinama% Dimen1ije su pojedini8 komada ra1liite% *onost
o2rade mora 2iti takva da kamenje slo>eno u 1idu ne smije imati spojni&e unutar 1ida de2lje od 3&mB a na li&u
1ida i u du2inu do 1/ &m ne smiju 2iti de2lje od 1 do 1B/ &m%
/3-1./
Aidovi od poluklesanog kamena rade se u &ementnom mortu% Aaklinjavanje ili umetanje sitni8 komada nije
doputeno% 4vaki komad kamena mora 2iti sa svi8 dodirni8 strana potpuno o2lo>en mortomB ne smiju ostati
nikakve pra1ne upljineB a kamenje se ne smije meuso2no dodirivati% =ertikalne spojni&e u susjednim
slojevima moraju 2iti na ra1maku od najmanje 2. &m%
Aa dimen1ijeB nalijeganje i sve ostalo vrijedi opis 1a 1idanje o2raenog lomljenog kamenog u mortu%
8-%-*-* Ai$anje o=raenim kamenom
"2raeni je kamen potpuno pravilan kamenB o2raen po na&rtuB s dimen1ijama na1naenim u svim
prav&ima% 4pojni&e i1meu pojedini8 komada u 1idu ne smiju 2iti ire od 1 &mB moraju 2iti potpuno ispunjene
mortomB a kamenje se meuso2no ne smije dodirivati%Aa sve ostalo vrijedi opis 1a 1idanje o2raenog lomljenog
kamenog u mortu %
8-%-*-1 4#ra$a =etonskih tajaa
1a potporni8 1idova radi se 2etonska tajaa i postavlja per$orirana drena>na &ijev 1a pri8vat pod1emne vode
u svemu prema projektu 1a i1radu potpornog 1ida% =isinski polo>aj tajae provjerava nad1orni in>enjer%
Drena>ne &ijevi mogu 2iti 2etonskeB a12est&ementne ili plastineB a promjer im je odreen projektom% @ijevi
moraju 2iti polo>ene u neprekidnom paduB na to tre2a o2ratiti oso2itu pa>nju kod mali8 projektirani8 padova%
8-%-*-8 4#ra$a poprenih ispusta
6a pojedinim mjestimaB kako je dano u projektuB tre2a i1raditi poprene ispuste drena>nog sustava i1a
potpornog 1ida% Popreni se ispusti sastoje od &ijevi projektom predvienog promjeraB polo>eni8 na
odgovaraju7u podlogu% 1ljeve popreni8 ispusta tre2a o2raditi i tara&ati kamenom u &ementnom mortu omjera
1#3 ili i1vesti od 2etonski8 kanali&a%
8-%-*-> 4#ra$a revi#ijskih okana
6a mjestima popreni8 ispusta drena>ni8 sustavaB kao i na mjestima lomova nagi2a drena>ni8 &ijeviB tre2a
raditi revi1ijska okna od 2etona dimen1ija .B0. ] .B0. m ili monta>na revi1ijska okna od a12est&ementni8 &ijevi%
? revi1ijska okna tre2a ugraditi stupaljke i 1atvoriti i8 poklop&em od armiranog 2etona%
8-%-*-: 4#ra$a procje$nica
6a mjestima predvienim u projektuB ili koja odredi nad1orni in>enjerB rade se pro&jedni&e (2ar2akane) kro1
potporni 1id% Pro&jedni&e mogu 2iti i1raene pomo7u 2etonski8 ili plastini8 &ijevi 1. &m% Postavljaju se na
svaka 2 metra du>ine 1ida% Aa vrijeme ugradnje 2etonaB &ijevi tre2aju 2iti do2ro osigurane protiv pomi&anja i
mogu7eg ote7enja% @ijevi koje su predviene 1a ugradnju moraju imati doka1e o tra>enoj kakvo7iB a nji8ovu
primjenu odo2rava nad1orni in>enjer%
8-%-*-@ 4#ra$a kamene #aloge
:amena 1aloga i1a potpornog 1ida radi se prema projektu% Aalogu tre2a i1raditi od 1dravogB pro2ranog
lomljenog kamena minimalne dimen1ije 2. &m% Aaloga se sla>e kao su8o1id u slojevimaB tako da nosi sama
se2eB jer ona ima i statiko djelovanje pri preu1imanju potiska%
8-%-*-'& 4#ra$a filtarskog sloja
Qiltarski sloj radi se i1a 1idaB i1meu glinenog materijala iskopa i kamene 1aloge% 12or materijala i de2ljina
$iltra tre2aju 2iti odreeni na osnovi pret8odni8 la2oratorijski8% )ko je potre2noB $iltar se mo>e raditi i1 vie
vertikalni8 slojeva ra1liiti8 materijala (na primjer# 1. &m krupno1rnatog pijeska i 1/ &m granuliranog ljunka)%
Qiltarski materijal na2ija se laganim na2ijaem% 6e smije se dopustiti mijeanje 1emljanog materijala i1 padine s
materijalom $iltra% Qiltarski se sloj mo>e i1vesti i u1 primjenu geotekstila ako je to predvieno projektom%
8-%-*-''4#ra$a glinenog epa
1nad kamene 1aloge i $iltra i1a potpornog 1ida radi se glineni ep% Glineni ep mora 2iti de2ljine .B/ m kako
2i se sprijeilo mijeanje povrinske i pod1emne vode u drena>nom sustavu% Glina se ugrauje u slojevima
de2ljine 1/ &mB vla>nost joj mora 2iti 2li1u optimalneB a na2ija se runim na2ijaima%
8-%-*-'% 5i0enje gra$ilita
6akon 1avretka radovaB gradilite tre2a oistiti od otpadaka i suvinog materijala i okolni dio terena dovesti
u prvotno stanje%
/5-1./
8-( C/!2A,!4 P/2P/R!4 4 /B;/,!4 A4D/4
Rad o2u8va7a i1radu monta>ni8 potporni8 i o2lo>ni8 1idova ra1ni8 tipovaB s
iskopom 1a temeljeB
i1radom drena>a i popreni8 ispusta drena>aB
i1radomB na2avom i montiranjem predgotovljeni8 i1raeni8 armirano2etonski8 elemenataB
ga2ionski8 koaraB mre>a i koeva 1a i1radu 1ida od armiranog tla i slinoB
te ureenjem okolia po 1avretku radova%
Prije ugradnje i1voa mora osigurati visinske kote krune i temelja 1ida% ?graivati se mogu samo
neote7eni monta>ni elementi%
//-1./
> S2AB4;!/S2 6/S4!A 4 AAD242A /D ER/A4"E
>-' /PEE!42/
Aatita pokosa i drugi8 povrina i1lo>eni8 ero1iji provodi se u skladu s projektnim rjeenjem na vie nainaB a
primjenjuje se pri i1gradnji usjekaB 1asjekaB nasipaB 1eleni meupojas i dr%
Prije poetka rada na ovim 1atitama potre2no je radi sta2ilnosti pokosa ostvariti osnovne uvjete#
pokose i1voditi s nagi2ima koji osiguravaju sta2ilnost terena i onemogu7avaju naknadna
slijeganja (de$orma&ije)B
la2ilne (nesta2ilne) pokoseB nastale djelovanjem vodeB sanirati primjenom odgovaraju7i8
1a8vataB
povrinske i pod1emne vode slivnog 1alea kontrolirano provesti u re&epijente ili odgovaraju7e
depresijeB primjenom travnati8 polukru>ni8 kanali7a ili drena>ni8 kanalaB
no>i&e nasipa i gornje dijelove pokosa usjeka i1voditi u o2liku kru>nog lukaB ako to projektom
nije predvienoB
povrine pokosa nasipa ili usjeka gru2o isplanirati radi ve7e 8rapavosti i 2oljega prianjanja
travnate vegeta&ijeB a glatke povrine tre2a vodoravno i12ra1dati odgovaraju7im sredstvima
(gra2lje i sl%)%
Poslije i1rade nasipaB usjeka ili ostali8 &estovni8 o2jekata i provedeni8 osnovni8 uvjeta sta2ilnostiB potre2no
je odma8 1atititi povrine pokosa odgovaraju7im nainom 1atite%
Prema knji1i tre7eg i1danja "*? 2..1 u drugom poglavlju 1atita pokosa i drugi8 povrina i1lo>eni8 ero1iji
provodi se na slijede7e naine#
primjenom 8umusnog materijala i travnate vegeta&ije
primjenom 2usena
primjenom o2laganja pojedinanim 2usenjem
pomo7u 2usenja u rolama
travnatim pokrivaem - 8idrosjetva
primjenom prekrivaa od netkanog tekstila s ulo>enim sjemenom trave
sadnjom grmlja i travnate vegeta&ije
primjenom pletera
pomo7u koara (ga2iona)
o2laganjem kamenom (roliranje)
primjenom mre>a
mla1nim 2etonom
uvr7ivanjem pojedini8 2lokova
geomre>ama
>-% AAD242A P/6/SA PR4C"E!/C 3.C.S!/G CA2ER4"A;A 4 2RA!A2E EGE2A74"E
"vaj rad o2u8va7a 1atitu pokosa nasipaB usjeka i 1elenog meupojasa koji su i1lo>eni djelovanju mali8
koliina vode primjenom 8umusnog materijala i travnate vegeta&ije na povrinama odreenim projektom ili
prema 1a8tjevu nad1ornog in>enjera% Primjena ove 1atite ovisna je i o pedolokim svojstvima tla%
Prije poetka i1rade ove 1atite i1voa je du>an osigurati osnovne uvjete sta2ilnosti povrine pokosa%
/9-1./
Aa ovu 1atitu upotre2ljava se aktivni 8umusni materijal 2e1 primjesa granaB korijenjaB kameni8 i drugi8
materijala koji nisu pogodni 1a ra1voj vegeta&ije%
Fumusni materijal nanosi se poinju7i od dna pokosa prema vr8u% De2ljina 8umusnog sloja o2ino je
odreena projektom% :ada to nije sluajB 1a pokose se primjenjuje sloj de2ljine .B1/ do .B2/ mB a 1a 1eleni
meupojas do .B5/ m%
Fumusni se sloj planira i 12ija lakim na2ijaima% Po $ino ureenom 8umusnom sloju sije se trava% =rsta i
mjeavina trave oda2ire se u ovisnosti o ekolokim uvjetima podruja 12og sigurnosti rasta vegeta&ije% :oliina
sjemena i1nosi oko /B1-0B. g-m
2
B a gnojiva oko 0. g-m
2
%
6akon i1rade 8umusnog sloja i travnate vegeta&ijeB povrine se moraju njegovati do konanog rastaB a ako je
potre2no pokositi 1-2 puta%
Primjena ove vrste 1atite kod pokosa nasipa prika1uje slika 1%1%
slika '-' Aatita pokosa primjenom 8umusnog materijala i travnate vegeta&ije
1voa mora predoiti nad1ornom in>enjeru re1ultate anali1a o pravilnom i12oru vrste trava i gnojivaB kao i
re1ultate kontrole kakvo7e sjemena% Gotove povrine 1ati7ene 8umusnim materijalom i travnatom vegeta&ijom
preu1imaju se na osnovi koliine o2rasle povrine jednolike gusto7eB svje>e 2oje i 1dravog i1gleda%
>-( AAD242A P/6/SA PR4C"E!/C B.SE!A
"va vrsta 1atite primjenjuje se kada preko pokosa dola1i do protoka ve7i8 koliina o2orinski8 voda% *ada se
o2laganje i1vodi pojedinanim 2usenjem te gotovim kompaktnim 2usenjem u rolama%
>-(-' Aatita pokosa primjenom o=laganja poje$inanim =usenjem
"vaj rad o2u8va7a 1atitu pokosa primjenom o2laganja pojedinanim 2usenjemB na povrinama odreenim
projektom ili prema 1a8tjevu nad1ornog in>enjera% "va vrsta 1atite pokosa naroito se primjenjuje 1a
sta2ili1a&iju no>i&e nasipa uslijed podlokavanja kao i na osjetljivim mjestima na vr8u pokosaB gdje dola1i do
lakog ispiranja 8umusne o2loge%
Aa ovu vrstu 1atite primjenjuje se pojedinano 2usenjeB plodno tloB odgovaraju7a mjeavina trave i kolje%
Pojedinano 2usenje je pravokutnog o2likaB veliine strani&e .B2/ ] .B2/ m ili .B3. ] .B3. mB a de2ljine .B.; m%
Do2iva se o2ino i1 prirodne tratine re1anjem pomo7u stroja% 1re1ano 2usenje odla>e se do upotre2eB ali
najdu>e ; dana% <usenje slo>eno u odlagalite mora 2iti 1ati7eno od propadanja i mora 2iti njegovano% Plodno
tlo i mjeavina trave tre2aju odgovarati pedolokim o2ilje>jima tla i ekolokim uvjetima okoline% =r2ovo i drugo
kolje dugo je oko 3. &mB a promjer mu je 2 do 5 &m%
Prije poetka rada na ovoj 1atiti i1voa je du>an osigurati osnovne uvjete sta2ilnosti povrine pokosa%
1rada 1atite provodi se slaganjem pojedinanog 2usenja na pripremljenim i poravnanim povrinama
pokosa ili na pret8odno postavljenim tepisima od netkanog tekstila%
/;-1./
<usenje se sla>e u o2liku a8ovske ploe s vrlo malim meura1ma&ima% *i se meura1ma&i potom
ispunjavaju plodnim tlom i 1asiju travom% 6a povrinama pokosa koje su i1lo>ene ero1ivnom djelovanju vodeB
2usenje se postavlja tako da reke i1meu pojedini8 2usena 2udu pod 5/
.
u odnosu na smjer toka vode%
slika '-' Aatita pokosa primjenom sustava o2laganja pojedinanim 2usenjem
<usenje postavljeno na povrinu pokosa uvr7uje se 1atim na podlogu pomo7u vr2ova ili drugog kolja (slika
1%1)% Aatitu pokosa pomo7u pojedinani8 2usenova potre2no je njegovati tijekom i nakon dovrenog radaB a
sve dok se ne pri8vati 1a podlogu i sraste s njom% "visno o vremenskim prilikamaB 1atita i vla>enje vodom slu>i
kao 1atita%
>-(-% Aatita pokosa pomo0u =usenja u rolama
"vaj rad o2u8va7a 1atitu pokosa primjenom gotovog kompaktnog 2usenja u rolama na povrinama
predvienim projektom ili prema 1a8tjevu nad1ornog in>enjera%
"va vrsta 1atite i1rauje se na industrijski nain na velikim povrinama tako da se na odgovaraju7i netkani
tekstil ra1astre 8umusno tlo i 1asije pogodno sjeme trave% 6etkani tekstil na gornjoj povrini ima kovrd>i&e
duljine /. mmB koje osiguravaju pri8va7anje aktivnog tla i trave% 4 druge straneB netkani tekstil slu>i i kao
1atitna o2loga protiv ispiranja esti&a tla s povrine pokosa% Dok trava ne ojaaB 1alijevanje vodom tre2a 2iti
inten1ivno% Re1anje 2usenja u o2liku rola veliine .B3. ] 2B.. metra provodi se odgovaraju7im strojem% Role se
odma8 nakon re1anja prenose na gradilite i odma8 ugrauju na pripremljene povrine pokosa%
Prije i1rade ove 1atiteB povrine se pokosa oiste od gru2i8 otpadaka i poravnaju% Role se postavljaju na
pripremljene povrine tako da se na vr8u i dnu pokosa privrste klinovima 1. mm% (euprostori (reke)
i1meu susjedni8 rola tre2aju 2iti veoma maliB a ispunjavaju se plodnim tlom i 1asijavaju%
"vako i1vedenu 1atitu potre2no je njegovati u tijeku i nakon 1avretka rada sve dok se ne postigne
jednolina vegeta&ija%
>-* AAD242A P/6/SA 2RA!A24C P/6R4A5EC ? 34DR/S"E2A
"vaj rad o2u8va7a i1radu travnatog pokrivaa 8idrosjetvomB ime se posti>e sta2ili1a&ija i vegeta&ijska
1atita pokosa usjekaB nasipaB 1asjekaB 2ankinaB te strmi8 i nepristupani8 terena% *a vrsta 1atite mo>e 2iti
predviena projektom ili se radi na 1a8tjev nad1ornog in>enjera u1 suglasnost projektanta%
Aa ovu vrstu 1atite koriste se odgovaraju7e travne smjese koje se mijeaju s visokomolekularnim
polimernim emul1ijama i vodom u1 dodatak odgovaraju7i8 gnojiva i &elulo1e% Fidrosjetva koristi iskljuivo
travnate vrsteB posve novi8 svojstava# niski rast vegetativne maseB sla2a reproduktivna sposo2nostB visoka
otpornost na ekoloke devija&ijeB veoma sna>an i do2ro ra1vijen korijenov sustav koji preu1ima $unk&iju 1atite
od ero1ije%
/0-1./
"va se 1atita naje7e provodi 2e1 pret8odne pripreme 8umusnog materijala ili 2ilo kakve druge pripreme
na povrinama svi8 vrsta i tipova tlaB neovisno o pedolokom sastavu% *o mogu 2iti tla 2e1 8umusaB sterilna i
devastirana tla (naplavni pijes&iB rijeni nanosiB kamenolomiB nasipni materijaliB odlagalita industrijski8
otpadakaB ugljenB ljakaB jalovina i drugo)% 6edostatak 8umusni8 tvari i $i1ioloko aktivni8 8ranjiva u tlu
navedeni8 tala nadoknauje se organskim 8umusno-tresetnim sastoj&ima u 2a1noj suspen1iji% Rad na ovoj
1atiti odvija se u $a1ama%
Prije poetka rada o2avlja se rekognos&iranje terena radi upo1navanja op7i8 ekoloki8 i vegeta&ijski8
1naajki okoline% *om se prilikom utvruju osnovna svojstva tla i postavlja &iljB koji se 8idrosjetvom >eli posti7i%
6a temelju toga ra1rauje se re&eptura i te8nologija rada%
4ama 8idrosjetva provodi se pose2nim strojemB velikog radijusa djelovanjaB koji u o2liku mla1a i12a&uje
mjeavinu sastavljenu od ra1liiti8 sastojaka neposredno na povrinu tla% Radi velikog uinkaB najra&ionalnije se
primjenjuje kod 1atite veliki8 povrina% 6akon tretiranja tla 8idrosjetvom provodi se njena 1atita sve do
o2likovanja primjerenog travnatog pokrivaa% 6a dijelovima gdje nije uspjelo 1atravnjivanje i1voa je du>an
o2noviti postupak%
>-1 AAD242A P/6/SA PR4C"E!/C PRE6R4A5A /D !E26A!/G 2E6S24;A S .;/,E!4C
S"ECE!/C 2RAE
"vaj rad o2u8va7a 1atitu pokosa primjenom prekrivaa od netkanog tekstila s ulo>enim sjemenom traveB na
povrinama predvienim projektom ili prema 1a8tjevu nad1ornog in>enjera u1 suglasnost projektanta%
Aa ovu vrstu 1atite primjenjuje se proi1vod koji se na1iva jo i travnati tepi8% *o je netkani tekstil
poliesterskog porijeklaB u kojemu je u industrijskoj proi1vodnji ulo>ena odgovaraju7a mjeavina sjemena trave%
(jeavina sjemena trave je selektivna i1raena u omjerima vrsta ovisno o pedolokim svojstvima tlaB a
primjenjuje se ovisno o ekolokim i terenskim uvjetima% *e8nologija kojom je i1raen netkani tekstil daje mu
odgovaraju7a $i1iko-me8anika i 8idraulina svojstvaB a spe&i$ina struktura omogu7uje do2ru 1atitu sjemena i
optimalne uvjete 1a njegov normalan ra1voj%
Aa 1atitu pokosa i drugi8 povrina podlo>ni8 ero1iji upotre2ljavaju se odgovaraju7e mjeavine trave
(Qestu&a ovinaB Qestu&a ru2ra $ala]B Qestu&a ru2ra genuinaB Pao annuaB Pao pratensis (erionB @Pnodon
da&tPlonB *ri$olium repens i slino) u koliini .B2-2B/ kg-m
2
%
Prije poetka rada na ovoj 1atiti o2ino tre2a povrine pokosa o2raditi (ra1ra8liti) na du2ini od /. mm i
oistiti i8 od gru2i8 otpadaka% Aatim se tlo pognoji odgovaraju7im gnojivima% 6a osnovi anali1e tlaB vrstu i
koliinu gnojiva odreuje spe&ijali1irana organi1a&ija%
6akon o2rade i gnojenja gornjeg sloja tlaB povrina se poravna i i1valja i na nju se postavlja travnati tepi8%
:rajevi tepi8a uvr7uju se drvenim klinovima ili prekrivaju 1emljom% 6a tlima koja imaju malu vla>nost
o2ave1no je prskanje vodom u koliini od 1. do 1/ l-m
2
dnevno% Daljnja njega o2avlja se prskanjem vode u
koliini 5-/ l-m
2
dnevno%
1voa je du>an travnate povrine njegovati do konanog rasta i uvr7enja vegeta&ije%
6ad1ornom in>enjeru i1voa mora dati na uvid re1ultate pret8odni8 anali1a radi utvrivanja pravilnog i12ora
vrste trave i gnojivaB kao i re1ultate kontrole sjemena%
Gotove povrine 1ati7ene travnatim tepi8om preu1imaju se na osnovi o2rasle povrine u odgovaraju7em
omjeru prema postoje7im u1an&ama%
>-8 AAD242A P/6/SA SAD!"/C GRC;"A 4 2RA!A2E EGE2A74"E
"vaj rad o2u8va7a 1atitu pokosa sadnjom niskog i rijetkog grmlja i travnate vegeta&ije% Aatita se radi na
povrinama predvienim projektom ili prema 1a8tjevu nad1ornog in>enjera%
Aa ovu vrstu 1atite primjenjuju se sadni&e niskog grmlja i travnata vegeta&ijaB koji se 2iraju u ovisnosti o
pedolokim 1a8tjevima terena% "da2rana vegeta&ija mora 2iti otporna na vjetarB snje>ne nanose i ostale
mogu7e nepovoljne utje&aje%
12or sadnog materijalaB gnojivaB te nain sadnje i njege o2avljaju se po preporukama 8ortikulturni8
strunjaka% Dola1e u o21ir doma7e ili prilagoene vrste grmlja%
Aatita strmi8 pokosa primjenom drve7a ili gustog grmlja nije preporuljivaB jer poslije jaki8 kia nastaje
veliko optere7enje 1a slojeve tla 12og 1adr>avanja vode na li7uB to mo>e ugro1iti sta2ilnost pokosa%
/3-1./
"va se 1atita provodi na pokosima kod koji8 su osigurani osnovni uvjeti sta2ilnosti prema ovim "*?%
Provodi se tako da se sadni&e niskog grmlja sade na odreenim ra1ma&ima (jedna na 2B. m
2
B ako projektom
nije drugaije odreeno)%
6akon toga na pokosu se rade kanali7i polukru>nog presjeka i &ijela se povrina pokosa 1asije travnatom
vegeta&ijom%
slika '-' Aatita pokosa primjenom niskog grmlja i travnate vegeta&ije (a) i 1atita pokosa primjenom pletera (2)
*ravnati kanali7i reguliraju i usporavaju protok vode u1rokovan jakim kiamaB pljuskovima i naglim topljenjem
snijegaB te je kontrolirano odvode u odgovaraju7e re&ipijente ili depresije (slika 1%1 a)%
>-> AAD242A P/6/SA PR4C"E!/C P;E2ERA
"vaj rad o2u8va7a i1radu 1atite pleterom 1a pokose usjeka i nasipa u materijalima la2ilne strukture
(raspadnuti dolomitiB laporiB $liB ra8li vodopropusni materijal i slino)B neotpornim na atmos$erske i 8idroloke
utje&aje%
Aa oslon&e pletera upotre2ljava se vr2ovo ili drugo kolje 2.-/. mm i du>ine .B;.-.B0. m% Aa pletenje
i1meu kolja upotre2ljava se pru7e od svje>i8 vr2ovi8 i2a /-3. mm% :ao ispuna unutar pletera mo>e se
koristiti 2usen ili 8umus% Fumu1irana polja se 1atravljuju% 12or vrste vegeta&ije i gnojiva ovisi o pedolokim
svojstvima tla i ekolokim uvjetima podruja%
Aatita pleterom 8umusiranjem i 1atravljivanjem provodi se na pripremljenim pokosima prete>no usjekaB
kojima su osigurani osnovni uvjeti sta2ilnosti% Aatita se provodi pleterom neposredno na pokosu 2e1 8umusnog
materijala prema rjeenjima i1 projekta% )ko projektom nisu data rjeenja 1atite ona se provode tako da se
kolje 1a2ija na ra1maku oko .B/. mB a i1meu njega se prepletu i2e% Povrine se tre2aju preplesti na ra1maku
do 3B. m ((;%9%1%1slika 1%1 2)% Pleter se i1rauje tako da njegov gornji ru2 2ude na konanoj visini i1ravnan do
povrine pokosa% Pri 1atiti pokosa o2alaB pleter se postavlja koso na smjer toka vode% *rava se sije na tepi8u
od slame ili sijena (koliina .B9. kg-m
2
) koji se prska 2itumenskom emul1ijom (oko .B0. kg-m
2
)B ili neposredno
na 8umusnim povrinama u1 dodatak gnojiva (0. g-m
2
) a koji se mogu 1atititi tankim netkanim tekstilom%
6akon i1radeB 1atitu je potre2no njegovati do konanog rasta% Aatita pleterom radi se na povrinama na
kojima drugi naini ne mogu dati odgovaraju7e re1ultate%
>-: AAD242A P/6/SA P/C/E. 6/DARA (GAB4/!A+
"vaj rad o2u8va7a 1atitu pokosa pomo7u koara (ga2iona)B na povrinama odreenim projektom ili prema
1a8tjevu nad1ornog in>enjera u1 suglasnost projektanta%
Aa ovu vrstu 1atite primjenjuju se elementi koare (ga2iona) koji su i1raeni od omotaa (mre>a) i ispuna
(graevini materijal)% "mota je i1raen od >iani8 ili polimerni8 mre>a%
9.-1./
Diane mre>e i1raene su od elini8 >i&a (H% .159 i H% .15;) sa esterokutnim oi&ama i dvostrukim
navojem na spoju% "2lik mre>e je pravokutna pri1ma% Helina mre>a je po&inana radi trajnosti i ve7e otpornosti
sprjeavanja koro1ije% =eliina oi&a i promjer >i&e ovisni su o materijalu ispune koji mo>e 2iti krupni ljunakB
dro2ljeni kameni materijal ili lomljeni kamen%
Dimen1ije koara su ra1liite i ovisne o proi1vodnom programu proi1voaa% ? praviluB koare se i1rauju u
dimen1ijama 1B. ] 1B. ] 1B. mI 1B. ] 1B. ] 2B. m ili 1B. ] 1B. ] 3B. mB odnosno prema projektu%
Polimerne mre>e i1raene su od polietilena visoke gusto7eB polivinilkloridaB polietilena ili polipropilena% (re>e
normalno imaju etverokutne oi&e% 6ain sastavljanjaB pove1ivanja i i1rade elemenata koara istovjetan je s
onim kod >iani8 mre>a%
:ao materijal 1a ispune mogu se upotre2ljavati lokalni kameni materijaliB koji imaju potre2nu i odgovaraju7u
kakvo7u 1a ovu vrstu radova%
Prije poetka rada i1voa je 1a sve materijale du>an od ovlatenog tijela pri2aviti doka1e o upora2ljivosti te
orignalnu dokumenta&iju o kakvo7i predoiti nad1ornom in>enjeru na uvid i suglasnost%
Aa ovu vrstu 1atite primjenjuju se elementi koaraB koji se ispunjavaju na mjestu i1rade 1ida% Prema projektu
ili 1a8tjevu nad1ornog in>enjera i1vede se najprije iskop 1a temelj% ? i1vedenom iskopu postavljaju se
sastavljene koare koje se ispunjavaju graevnim kamenim materijalom% Pri tomeB najsitniji dijelovi kamene
ispune moraju 2iti ve7i od veliine otvora mre>e% (aterijal se rasporeuje rukom ili prirunim alatomB tako da su
upljine to 2olje ispunjene% Poslije i1raene ispuneB koare se 1atvaraju poklop&imaB pove1uju okomitim i
kutnim ve1ovimaB a ru2ovi se proiruju po &ijeloj duljini traseI koare se poslije toga suk&esivno postavljaju u
istom sloju ili u slijede7im slojevima%
4ve susjedne koare u istom sloju i u slijede7im slojevima pove1uju se meuso2no spojnom elinom >i&omB
radi 1ajednikog djelovanja elemenata i ve7e vrsto7e% 1meu koara i prirodnog tla ugrauje se odgovaraju7i
$iltarski materijalB koji slu>i da sprijei in$iltra&iju esti&a tla u ispunu% sto je tako va>no da se i1 najdu2ljega dijela
temelja 1ida omogu7i odvod vode pomo7u drena>ni8 kanala%
)ko se predvia ve7a visina 1ida od visine jedne koare (vie od 1 m)B potre2no je projektom proraunati i
osigurati njegovu sta2ilnost te odrediti potre2ne dimen1ije%
>-@ AAD242A P/6/SA /B;AGA!"EC 6ACE!/C (R/;4RA!"E+
"vaj rad o2u8va7a 1atitu pokosa kameni8 nasipa o2laganjem oda2ranim kamenom na povrinama
predvienim projektom ili prema 1a8tjevu nad1ornog in>enjera%
Aa ovu vrstu 1atite primjenjuje se kameni materijal koji se upotre2ljava 1a i1radu nasipa% (aterijal mora
imati odgovaraju7i mineraloko-petrogra$ski sastavB mora 2iti 1drav i odgovaraju7e veliine (najve7a strani&a oko
.I5. m)%
"vaj nain 1atite naje7e se primjenjuje kod vii8 kameni8 nasipa radi i1rade strmiji8 pokosa i
sprjeavanja ero1ije%
"2laganje kamenom i1vodi se tako to se tijekom i1rade nasipa na pokosima i1rauje su8o1id od oda2ranog
kamena% Pri tome du>a strana kamena tre2a 2iti okomita na plo8u pokosa kako 2i kamen 2io do2ro uklijeten u
nasip i sta2ilan%
:amen se o2rauje i dotjeruje po potre2i eki7em% Pri i1radi kamene o2loge pose2no je va>no da temelj
no>i&e 2ude ugraen u vrstu i 1dravu podlogu% Aavretak o2loge na vr8u pokosa tre2a 2iti i1veden tako da s
2ankinom ini &jelinu%
"2loga po o2liku i nagi2u mora odgovarati 1a8tjevima projektaB a odstupanje mo>e 2iti u grani&ama
toleran&ije% 6akon 1avretka o2loge tre2a pokos i okolinu oistiti od kameni8 otpadaka%
>-'& AAD242A P/6/SA PR4C"E!/C CRE,A
"vaj rad o2u8va7a osiguranje i 1atitu pokosa u kamenim terenimaB primjenom mre>a na dijelovima gdje
postoji mogu7nost ruenja la2ilni8 dijelova%
91-1./
Aa ovu vrstu 1atite primjenjuju se mre>e od elini8 >i&a ili polimerne mre>e% Helina >iana mre>a ima
esterokutne oi&e s trostrukim navojem >i&e% Helina >i&a je po&inana radi ve7e trajnosti i otpornosti prema
koro1iji% Promjer >i&e je 1B2-3B1 mmB a otvori su veliine /.-1.. mm% :rajevi mre>e imaju de2lji promjer >i&e (
1B5 do 5B. mm)% +irina mre>e ovisna je o nainu primjene i varira od 1B. do 3B. mB a isporuuje se u rolama
du>ine 2/B. m%
Aa uvr7enje mre>a na pokosima primjenjuju se elina sidra 1.-12 mm% Ra1mak i1meu sidra je oko
2B.-3B. m% 4idra se uvr7uju u stijeni pokosa oko .B/. m du2ine% Gornji kraj 1atitne mre>e mo>e se uvrstiti i u
2etonsku gredu ugraenu u pokosB a donji se kraj uvr7uje sidrima ili pomo7u utega od 2etona%
Prije postavljanja ove 1atite potre2no je oistiti pokos od rastreseni8 i la2ilni8 dijelova i odstraniti gru2e
neravnine% Aatim se postavljaju sigurnosne mre>e% (re>e se uvr7uju sidrima% <etonski ute1i na donjem kraju
omogu7avaju odvo1 1aruenog i skupljenog materijala% (re>e se spajaju jedna s drugom pomo7u po&inane ili
plasti$i&irane >i&e%
>-'' AAD242A P/6/SA C;AA!4C BE2/!/C
"vaj rad o2u8va7a 1atitu pokosa od kameni8 materijala podlo>ni8 povrinskoj ero1iji od djelovanja
klimatski8 ili me8aniki8 utje&ajaB odnosno gdje su stijene podlo>ne jaem raspadanju te gdje postoje prosloj&i
gline ili glinena gnije1da%
Aa ovu vrstu 1atite potre2na su sidraB mre>eB injek&ioni mort i 2eton% 4idra se i1rauju od elini8 >i&a 2I.
mm i potre2ne vrsto7e% njek&ioni mort se spravlja po pose2noj re&epturi% (re>e su od elini8 >i&a 2 mmB s
oi&ama kvadratnog ili esterokutnog o2lika i veliine oko 5.. mm% (re>e su o2ino po&inaneB meutim mogu
se primjenjivati i nepo&inane mre>e ali samo ako nisu korodirane% (la1ni 2eton se priprema prema re&epturi
ovlatenog tijela% Primjenjuju se &ementi klase P@ 2/ ili P@ 3/ koji 1adovoljavaju 1a8tjeve norme FR6
<%@1%.11% Pijesak i agregati tre2aju 2iti s odgovaraju7im granulometrijskim sastavomB isti i 2e1 tetni8 primjesa%
=oda mora 2iti kemijski istaB pogodna 1a 2etonske radove% (la1ni 2eton mora imati odgovaraju7u
kon1isten&iju% 4loj mla1nog 2etona nanosi se pose2nim strojem%
Prije poetka i1rade ove 1atiteB pokosi od kamenog materijala ureuju se prema projektu ili 1a8tjevu
nad1ornog in>enjeraB pri emu se uklanjaju svi la2ilni dijeloviB mogu7e gru2e neravnine i praina%
(re>a se uvr7uje 1a pokos pomo7u sidreni8 >i&aB koje se ugrauju u 1dravu stijenu pomo7u i12ueni8
rupa 32 mm i du2ine oko .B2. m% ? te rupe postavljaju se sidrene >i&e tako da o2a kraja vire vanB a >i&a se
uvr7uje &ementnim mortom na 2a1i 2r1ove1uju7eg &ementa% 6a pripremljenu podlogu s uvr7enim >ianim
mre>ama ugrauje seB pomo7u strojaB odgovaraju7i mla1ni 2eton potre2ne de2ljine prema projektu ili najmanje
3. mm%
1vedenu 1atitu potre2no je njegovati ; danaB vla>enjem vodom ili prema1ima provjereni8 kemijski8
sredstava koja onemogu7uju isparavanje vode i1 slojaB a kontrolu kakvo7e provoditi prema odred2ama "*?%
6a pokosima gdje su stijene samo povrinski raspu&aneB ova se 1atita provodi 2e1 >iani8 mre>aB a
de2ljina mla1nog 2etona i1nosi oko 3. mm%
>-'% AAD242A P/6/SA .5RDE4A!"EC P/"ED4!43 B;/6/A
"vaj rad o2u8va7a 1atitu pokosa od kamenog materijala uvr7ivanjem pojedini8 nesta2ilni8 2lokova
pomo7u sidaraB na povrinama s nepovoljnim geolokimI 8idrolokim i geome8anikim svojstvimaB koje su
predviene projektom ili prema 1a8tjevu nad1ornog in>enjera%
Aa ovu vrstu 1atite potre2na su sidra i injek&ioni &ementni mort% :akvo7a materijala i re&eptura injek&ionog
morta doka1uje se odgovaraju7om dokumenta&ijom ovlatenog tijela koju i1voa predouje nad1ornom
in>enjeru u originalu na uvid i suglasnost% 4idra moraju odgovarati 1a8tjevima FR6 1a elikB a i1rauju se od
re2rastog elika 19B 13B 22 i 2/ mm ili se koriste patentirana sidra (Per$oB Gorska di2elB Oilliamsova upljaB
<<R=B PolenskP i A^llnerB (4 i sl%)%
4idra se postavljaju u pret8odno i12uene rupe a uvr7uju se &ementnim mortom% @ementni mort slu>i i kao
protukoro1ivna 1atita% Radi pove7anja visko1nosti mjeavineB &ementni mort se priprema s ekspan1ivnim
&ementom i s in8i2itorima%
92-1./
"va 1atita radi se prema opisu i uvjetima i1 projekta% Rad se sastoji u tome da se u pret8odno i12uene
rupe postavljaju odgovaraju7a sidra koja osiguravaju pojedine la2ilne 2lokove% ?graena sidra ispituju se na
vlana napre1anjaB koja provodi ovlateno tijelo prema odgovaraju7im normama 1a ove materijale i namjenu%
>-'( AAD242A P/6/SA GE/CRE,ACA
"vaj rad o2u8va7a 1atitu pokosa usjeka i nasipa geomre>ama kao ojaanja 8umusaB ime se smanjuje
de2ljina 8umusnog sloja (de2ljina 8umusa je / &m) i pove7ava trenje na kontaktnoj plo8i i 1atita od ero1ije te
1atravljivanje strmi8 i visoki8 pokosa nasipa i usjeka%
Podloga na koju se pola>u mre>e mora 2iti i1vedena 2e1 neravnina% Pomo7u sidara (klinova) u o2liku slova
L?M mre>a se privr7uje 1a pokos nasipa ili usjeka%
Ra1mak i 2roj sidara odreuje se na osnovi sljede7i8 parametara# visina i nagi2 pokosaB vrsta materijala i1
kojeg je i1veden pokosB optere7enje i dr%
?o2iajeni 2roj sidara (klinova) je 5 kom-m
2
B a i1rauju se od armaturnog elika promjera 9-1. mmB du>ine
/. &mB 1ailjeni8 na kraju radi lakega privr7ivanja 1a podlogu% 6a vr8u i dnu nasipa ili usjeka tre2aju se
iskopati kanali%
Polo>ena geomre>a uvr7uje se u kanalu pomo7u klinova te se ra1mota ni1 pokos i uvr7uje klinovima na
svaka 2-3 mB radi 2oljega kontakta i1meu tla i geomre>e%
Geomre>a se prije njenog sidrenja u donji kanal re>e na >eljenu du>inu (pomo7u kara ili re1aa)%
Pri polaganju geomre>a o2ve1atno i8 tre2a preklopitiB i to najmanje 1. &m po du>ini (vertikali) odnosno / &m
po iriniB a klinovi se po2ijaju na ra1maku od pri2li>no 1B/ m%
:anali 1a sidrenje mogu se ispuniti iskopanim materijalomB a mogu7e je 1apunjavanje 2etonom ili kamenom%
6akon toga geomre>a se prekrije i ispuni u potpunosti 8umusnim materijalom% 1nad geomre>e tre2a ostati
oko 1. mm 8umusnog tla%
Predvieno sjeme trave raspruje se po povrini u koliini oko /. g-m
2
ili se o2avlja 8idrosjetva%
93-1./
: /D/D!"A ? DRE!4RA!"E
:-' /PEE!42/
? knji1i tre7eg i1danja "*? 2..1 u tre7em poglavlju o2raeni su 1emljani radovi na nain da se propisuju
minimalni 1a8tjevi kakvo7e 1a materijaleB proi1vode i radove koji se koriste kod i1voenja radova na odvodnji%
Aa jasno ra1umijevanje dan su de$ini&ije i1meu koji8 pose2no tre2a i1dvojiti#
"arci su umjetne udu2ine u tlu kojima se pri8va7a povrinska voda s kolnika &este i
usjeka ili nasipa i odvodi dalje do propustaB vodotokaB vododerina i sl% Car&i se
i1vode segmentnogB trape1nog ili drugog presjeka% (ogu 2iti neo2lo>eni i o2lo>eni%
Drena9e su pod1emne graevine koje se koriste 1a prikupljanje i odvodnju pro&jedni8 voda
i1 kolnike konstruk&ijeB okolnog sraslog tla i pod1emni8 voda%
7estovni propusti su graevine kojima se proputaju vode manjeg o2ima%
Separatori su ureaji koji su konstruirani da omogu7avaju pri8vat i protok o2orinski8 voda u1
1adr>avanje tetni8 e$luenata%
7estovna kanali#acija je sustav odvodnje o2orinske vode s kolnika &esteB 2ankina i pokosa
usjeka pomo7u elemenata povrinske odvodnje (ru2njakB rigol i slivnik s kinom
reetkom) te putem revi1ijski8 okana uvode u kanali1a&iju% Gradi se kao 1atvoreni
ili otvoreni odvodni sustav%
Revi#ijsko okno (R") je okrugla ili etvrtasta graevina sa poklop&em koja slu>i 1a pri8vat
pro&jedni8 ili o2orinski8 voda i revi1iju u sustavu odvodnje%
Slivnici (vodolovna grla) su okrugle ili etvrtaste graevine sa slivnom reetkom 1a pri8vat
o2orinski8 voda s prometni8 povrina%
:-% P/RD4!S6/ /D/D!"AA!"E
"2orinske vode okolnog terena koje se slijevaju ka prometni&i 2ilo da se trasa nala1i u usjeku ili u nasipuB
potre2no je pri8vatiti o2odnim kanalima (jar&ima) kako na ru2u usjeka tako i u no>i&i nasipa te sakupljenu vodu
odvesti i1van pojasa prometni&e%
Car&i se i1vode segmentnogB trape1nog ili drugog presjeka koji je 1adan projektom% Car&i mogu 2iti
neo2lo>eni i o2lo>eni%
Dno jarka u no>i&i nasipaB u 2ilo kojem poprenom presjeku &esteB mora 2iti ni>i od visine vanjskog ru2a
najni>eg nosivog sloja kolnike konstruk&ije 1a min 3. &m%
?koliko tom uvjetu i1 2ilo kojeg ra1loga nije mogu7e udovoljiti potre2no je i1graditi 1atvorenu odvodnju%
:-%-' /$vo$ni jarci
Prema vrsti o2loge ra1likujemo#
"dvodni jarak 2e1 o2loge%
"dvodni jarak o2lo>en 2etonom-monolitno
"dvodni jarak o2lo>en 2etonom-monta>no
"dvodni jarak o2lo>en kamenom
"dvodni jarak o2lo>en 2usenom
Rad o2u8va7a iskop jarakaB te odvo1 ili ra1astiranje iskopanog materijala odvodni8 jaraka u1 no>i&u nasipa
ili u1 ru2 usjeka u sraslom tlu kategorije )B < i @B te nji8ovo o2laganje ra1liitim materijalima# kamenB 2usenB
o2logom 2etonom i1raenim na li&u mjesta ili monta>no%
95-1./
(aterijal i1 iskopa ra1astire se u pojasu &este ako je to mogu7e ili se odvo1i u odlagalite i tamo ra1astire%
Carke s u1du>nim padom dna ve7im od 1.G potre2no je i1vesti sa stepeni&ama koje u2la>avaju taj pad%
)ko je u1du>ni pad jarka ve7i od 2 GB a manji od 1.G jarak je potre2no o2lo>iti o2logom otpornom na
ero1iju%
Prema "*? Projektom tra>ena 12ijenost ureenog dnaB prije ugradnje o2loge jarkaB provjerava se teku7im
ispitivanjem modula stiljivostiB metodom kru>ne ploe ili mjerenjem stupnja 12ijenosti ispitivanjem prostorna
mase tla na svaki8 1.. m
1
ureenog dna rova%B u1 primjenu FR6 ?%<1%.59I FR6 ?%<1%.12 I FR6 ?%<1%.19 i
FR6 ?%<1%.30%
:-%-'-' "arak =e# o=loge
"dvodni jar&i 2e1 o2loge rade se iskopom u sraslom ili nasutom tlu a prema detaljima i1 projekta u svim
kategorijama terena%
Car&ima se pri8va7a povrinska voda s kolnika &este i usjeka ili nasipa i odvodi dalje do propustaB vodotokaB
vododerina i sl%
Car&i 2e1 o2loge rade se u nagi2ima od .B2 do 2G a popreni presjek je dat projektom%
6ije doputeno i1vesti jarke s lokalnim neravninama dna u kojima se 1adr>ava voda%
6agi2i pokosa jarka kao i pad dna jarka moraju 2iti na &ijeloj du>ini ujednaeni%
:-%-'-% "arak o=lo9en =etonom?monolitno
? vodo1atitnim podrujima i u sluaju u1du>ng pada jarka manjeg od 2GB i1vode se jar&i sa
vodonepropusnom 2etonskom o2logom%
skop jarka radi se u svim vrstama kategorije tla odgovaraju7im strojevima a i1nimno na manjim du>inama
runo% Dotjerivanje pokosa u 1adani nagi2 i dna jarka u 1adani pad na mjestima uruenog ili loe i1vedenog
pro$ila jarka i1vriti 7e se runo%
Podloga se i1rauje od prirodnog ili dro2ljenog pijeska ili sitnijeg ljunka ra1astiranjem u sloju po projektuB te
2etoniranje o2loge u odgovaraju7oj oplati sa vi2riranjem i njegom svje>eg 2etona%
"2loga se radi u kampadama% )ko je i1rada runaB ra1djelni&e se i1vode postavljanjem umetaka na preskok
jedne kampade%
)ko se 2etoniranje i1vodi strojnoB ra1djelni&e se i1vode strojnim utiskivanjem umetakaB ili strojnim re1anjem
poluovrslog 2etona o2loge a prema 1a8tjevu projekta ili nad1ornog in>enjera%
)ko vremenski uvjeti nepovoljno utjeu na pro$il iskopani8 jaraka mora i8 se o2lagati neposredno nakon
dovrenog iskopa pojedini8 kra7i8 dioni&a kanala%
6jega 2etona provodi se prskanjem i1vedeni8 povrina vodom ili odgovaraju7im kemijskim sredstvima koja
sprjeavaju isparavanje vlage i1 svje>eg 2etona kao i o2laganje svje>eg 2etona materijalima koji 1adr>avaju
vlagu%
1vedene ra1djelni&eB tre2a 1apunjavajti dro2ljenim kamenim pijeskom veliine 1rna .-5 mmB ili
odgovaraju7om masom 1a 1alijevanje%
"snovna svojstva koje tre2a 1adovoljiti mase 1a 1alijevanje su# plastinostB trajna otpornost na sunevo
1raenjeB vodonepropusnostB otporna na agresivna djelovanja vode ili drugi8 sakupljeni8 e$luenata ukoliko se u
taj jarak slijevaju vode s prometni8 povrina%
6akon 1avretka svi8 radova tre2a oistiti jarak i 1onu oko njega u &ijeloj du>ini%
skopi 1a jarkeB moraju odgovarati mjerama koje 7e omogu7iti i1ved2u projektirane 2etonske o2loge% 6isu
doputena odstupanja koja 2i se odra1ila na i1radu i odstupanje od projektom 1adane de2ljine o2loge 1a vie od
1. mm%
Podloga 1a 2etonsku o2logu mora 2iti isplanirana i sa2ijenaB te geodetski kontrolirana na svakom projektnom
pro$ilu a po potre2i i gu7e%
:-%-'-( "arak o=lo9en =etonom ? monta9no
<etonski elementi se postavljaju na pret8odno i1vedeni iskop i ugraenu podlogu od pijeska granula&ije .-/
mmB ili drugeB u1 suglasnost nad1ornog in>enjera%
9/-1./
Prije i1rade podloge 1a 2etonB nad1orni in>enjer 7e preu1eti iskop nakon ega se mo>e i1voditi podloga 1a
2etonsku o2logu%
Ra1make i1meu pojedini8 gotovi8 ugraeni8 2etonski8 elemenata osiguravaju se ugradnjom odgovaraju7i8
umetakaB koji osiguravaju projektom 1adanu irinu reke i1meu postavljeni8 elemenata o2loge%
skopi 1a jarkeB moraju odgovarati mjerama 1a kasnije o2laganje i nisu doputena odstupanja koja 2i se
odra1ila na i1radu o2loge%
Podloga 1a 2etonsku o2logu mora 2iti isplanirana i sa2ijena prema 1a8tjevu projekta i geodetski kontrolirana
na svakom projektnom pro$ilu a po potre2i i gu7e%
:-%-'-* "arak o=lo9en priro$nim kamenom
"2laganje jaraka se i1vodi od nekoliko o2likaB veliine i o2rade kamena#
lomljenog kamenaB
klesanim kamenom (klesan&em)
kamenim ploama
krupnom i sitnom ko&kom%
Geometrija kamenom o2lo>eni8 jaraka u poprenom presjekuB naje7e je trape1nog ili segmentnog o2likaB
ali i drugog o2lika i1 projekta%
:-%-'-1 "arak o=lo9en =usenjem
<usenje se mo>e pripremiti tijekom odstranjivanja 8umusnog materijala na trasi ili na2avkom i1 po1ajmita%
<usenje se skida s travnati8 povrina i1u1etno pa>ljivo runo ili sa strojemB kao pravokutni elementi /.]/.
&m ili trake duljine 2-3 mB de2ljine pri2li>no 1. do 1/ &m *rake se smotaju u kolute i tako se odla>u i
transportiraju%
<usenje se odla>e u 1ati7eni prostor i1van mogu7eg utje&aja sunevog 1raenja i utje&aja atmos$erilija%
<usenje ili rolane travne trake se odma8 dopremaju na gradilite i ugrauju kao o2loga jarka%
Prije poetka rada na o2lo1iB nad1orni in>enjer mora preu1eti iskop 1a jarak% Prije poetka postave 2usenja
i1voa 7e u projektiranoj de2ljini i1raditi podlogu i1radom sloja 8umusa sa 12ijanjem u svemu prema
odred2ama ovi8 "*?-a%
<usenje se 1a pro$ilirani iskop jaraka privr7uje drvenim kol&ima duljine do /. &m%
1rada jaraka mora 2iti u svemu prema projektu a pose2no u pogledu u1du>ni8 padova do 1G% 6ije
doputeno i1vesti jarke s lokalnim neravninama dna u kojima se 1adr>ava voda% 6agi2i pokosa jarka moraju 2iti
na &ijeloj du>ini ujednaeni a pad dna istosmjeran i usmjeren ka ispustu%
:valitetu i vrstu trave 2usena koji 7e se koristiti 1a o2laganje jarkaB pose2no i1 po1ajmitaB tre2a odo2riti
strunjak 1a 8ortikulturu odnosno projektant 1a 8ortikulturo ureenje okolia &este u1 predoenje valjani8
doka1a ugradivosti 1a 2usenje i1 ra1liiti8 po1ajmita%
:-( DRE!A,E
Drena>e su pod1emne graevine koje se koriste 1a prikupljanje i odvodnju pro&jedni8 voda i1 kolnike
konstruk&ije i okolnog sraslog tla i pod1emni8 vodaB u sluaju da trasa &este presije&a kontaktne plo8u
vodopropusnog i vodonepropusnog sloja tla%
Projektna rjeenja 1a pri8vat i odvodnju pro&ijedni8 voda i1 kolnike konstruk&ije &estovni8 prometni&a u
nasipu su jednostavne konstruk&ije dok je i1ved2a drena>ni8 sustava kod &esta u usjeku i 1asjeku 1natno
slo>enija%
"*? o2u8va7a sljede7i tipove drena>a#
dreniranje kolnike konstruk&ije pro&ijedni&ama
klasine plitke drena>e i
du2oke drena>e%
99-1./
:-(-' 4#ra$a procije$nica
Rad o2u8va7a i1ved2u tankog sloja 1rnatog kamenog materijala kao produ>etak donjeg nosivog sloja
kolnike konstruk&ije u irini 2ankinaB o2ostrano ili samo u irini ni>e 2ankine%
Arnati kameni materijal ugrauje se u de2ljini prema projektuB ali min 1. &m strojnoB ili i1nimno u manjim
koliinamaB runo% (aterijal se ugrauje i sa2ija laganim sredstvima do modula stiljivosti koji i1nosi (s 3/
(6-m
2
%
:-(-% 4#ra$a plitkih $rena9a
Rad o2u8va7a strojni iskop materijala 1a drena>ni rovB u L<M i L@Mkategorijama tla%
Dno rova mora 2iti na du2ini ve7oj od du2ine smr1avanja tlaB ureeno i isplanirano u 1adani nagi2 i pad dna
prema projektu%
6a i1ravnano i ureeno dno rova ugrauje se podloga od gline ili 2etona prema detaljima i1 projekta%
Glina mora 2iti visoke plastinostiB a ugrauje se pri optimalnoj vla>nosti i 12ija tako da stupanj 12ijenosti
i1nosi najmanje 41 3/G od standardnog postupka po Pro&toru%
<etonska podloga se ugrauje na ureenu podlogu prema projektu najni>e klase @ 2.-2/% Drena>ne &ijevi su
tvorniki proi1vedene per$orirane &ijevi od 2etonaB a12est&ementa ili tvrdog P=@ pro$ila 1.B 1/ ili 2. &m%
Drena>ne &ijevi se pola>u na preu1etu podloguB o2la>u se $iltarskim slojem od ljunka ili tu&anika krupno7e
0-93 mm%
?gradnja $iltarskog kamenog sloja prema projektu i1vodi se nakon ugradnje drena>ne &ijevi%
Rov se i1nad drena>nog sloja ispunjava 1rnatim kamenim materijalom kakvo7e i 12ijenosti ovisno o uvjetima
i1 projekta%
Arnati kameni materijal u rovu tre2a pa>ljivo 12iti da se ne otete drena>ne &ijeviB a da materijal ipak 2ude
dovoljno 12ijenB kako ne 2i dolo do naknadni8 slijeganja% 6ain 12ijanja odo2rava nad1orni in>enjer%
?mjesto $iltarskog kamenog sloja mogu7a je upora2a geotekstila u kom2ina&iji sa ljunkom prema detaljima
i1 projekta%
Drena>ne &ijevi su spojene na vodolovna grla ili se na kra7im usje&ima (pri2li>no do
1.. m)B isputaju i1ravno u terenB prema rjeenom detalju i1 projekta%
*onost ugradnje drena>ne &ijevi provjerava se geodetskim mjerenjem na svakom projektnom pro$ilu a ako
je potre2no i gu7e%
Projektom tra>ena 12ijenost dna rovaB prije ugradnje drena>ni8 &ijeviB provjerava se teku7im ispitivanjem
modula stiljivosti metodom kru>ne ploe ili mjerenjem stupnja 12ijenosti ispitivanjem prostorna mase na svaki8
1.. m
1
ureenog dna rovaI sve prema FR6 ?%<1%.59I FR6 ?%<1%.12 I FR6 ?%<1%.19 i FR6 ?%<1%.30%
:-(-( Du=oka $rena9a
:-(-(-' 4skop rova
Rad o2u8va7a strojni iskop rova u L<M i L@M kategorijama materijala%
skop rova 1a du2oke drena>e radi se u kampadama u ra1ma&ima prema rjeenju i1 projekta i s o2ve1nim
osiguranjem iskopa od uruavanja%
skopani materijal odla>e se privremeno u1 ru2 iskopanog rova na takvoj udaljenosti na kojoj ne7e i1a1vati
uruavanje rova% Dio materijala se koristi 1a 1atrpavanje rova a viak odvo1i na odreeno odlagalite i tamo
ra1astire%
(inimalna irina iskopa rova 1a du2oku drena>u uvjetovana je projektiranom du2inom rovaB te geote8nikim
oso2inama tla i konstruktivnim rjeenjima osiguranja iskopa od uruavanja%
Rovove tre2a i1voditi tako da se osigura struna ugradnja drena>nog sustava%
9;-1./
?koliko to projektom nije de$iniranoB doputeno odstupanje kote iskopa ureenog dna rova mo>e 2iti lokalno
3 &m od projektirane kote% 6a mjestima i1ved2e revi1ioni8 okanaB kod pada dna drena>e manjeg od 1GB
odstupanje od projektom 1adane kote dna doputeno je do ma]% 1 &m%
4ta2ilnost pokosa rova tre2a posti7iB ako je to potre2noB o21irom na $i1iko-me8anika svojsva tlaB prikladnim
ra1upiranjem ili drugim prikladnim nainom% ?klanjanje ra1upora tre2a o2aviti sukladno sa statikim proraunom
tako da se drena>na &ijev ne oteti i ne promjeni polo>aj%
?koliko sraslo temeljno tlo ili op7enito dno iskopaB ne udovoljava tra>enim uvjetima nosivostiB potre2no ga je
po2oljati do 1adane 12ijenosti% *o se posti>e 12ijanjem ili 1amjenom materijala%
:-(-(-% 4#ra$a po$loge o$ =etona ili gline
6a pripremljeno i preu1eto dno iskopa rova mogu7e je 1apoeti ugradnju podlo>nog sloja od 2etona ili
glineprema rjeenjima i 1adanoj geometriji i1 projekta%
De2ljina podlo>nog sloja je od / do 1/ &m ovisno o rjeenju i1 projekta%
:-(-(-( Postavljanje $rena9nih cijevi
6a i1ravnano i ureeno dno rova ugrauje se podloga od gline ili 2etona prema detaljima i1 projekta te
potom postavljaju drena>ne &ijevi%
Drena>ne &ijevi su tvorniki proi1vedene per$orirane &ijevi od 2etonaB a12est&ementa ili tvrdog P=@ pro$ila
prema projektu%
Drena>ne &ijevi se pola>u na preu1etu podlogu u u1du>nom padu prema projektu%
:-(-(-* 4#ra$a filtarskog i #avrnog glinovitog sloja
? drena>ni rov se ugrauje $iltarski 1rnati kameni materijal po &ijeloj du>ini s jedne ili s o2je strane rova%
Qiltarski materijal se ugrauje u drena>ni rov po &ijeloj visini propusnog sloja tlaB sa pri2re>ne strane u
de2ljini 2. &m ili prema dimen1iji i1 projekta%
Qiltar mora odgovarati strukturi tla i1 kojeg pri8va7a vodu i mora 2iti takvog granulometrijskog sastava koji 7e
smanjiti 2r1inu teenja u odnosu na 2r1inu koju je imala u sraslom tlu%
1a $iltarskog sloja u drena>ni rov se ugrauje kamena ispuna krupnijeg kamenog materijala po &ijeloj visini
rova odnosno $iltarskog sloja%
Drena>ni rov se s gornje strane 1atvara vodonepropusnim materijalomB glinomB glinovitim materijalom u
de2lini prema projektu%
:-* 7ES2/!4 PR/P.S24
@estovni propusti su graevine kojima se proputaju vode manjeg o2ima%
"ni mogu 2iti#
@ijevniB svoeniB ploasti i okvirni propusti koji se rade na li&u mjesta
(onta>ni &ijevni i okvirni propusti
1rada propusta o2u8va7a sve potre2ne radove kao to su# iskopi s odvo1om iskopanog materijalaB
planiranjeB i1radu svi8 potre2ni8 oplataB skelaB na2avu i postavljanje armatureB sva 2etoniranjaB i1radu i1ola&ijeB
montiranje 2etonski8B a12est&ementni8 ili metalni8 &ijeviB i1radu tajaaB slapitaB uljevaB i1ljeva i sve druge
radove potre2ne 1a potpuno dovrenje propusta prema projektuB odnosno 1a8tjevu nad1ornog in>enjera
skop 1a temelje propusta o2avlja se prema mjerama danim u projektu ili mjerama naknadno odreenim na
terenu u ovisnosti o terenskim prilikamaB a odo2renim od nad1ornog in>enjera% skop se i1vodi strojno a samo u
i1nimnim sluajevima i kod mali8 koliina iskopa runo%
Geometrijska tonost i1ved2e iskopa tre2a 2iti propisana u projektu% ?koliko to projektom nije de$iniranoB
do1voljeno odstupanje je 2 &m od projektirane kote% 1vedeno stanje kontrolira se geodetski%
90-1./
:-1 7ES2/!A 6A!A;4AA74"A
4ve o2orinske vode s kolnika &esteB 2ankina i pokosa usjeka pri8va7aju se elementima povrinske odvodnje
(ru2njakB rigol i slivnik s kinom reetkom) i putem revi1ioni8 okana uvode u kanali1a&iju% @estovna kanali1a&ija
se s8odno postavljenim uvjetimaB gradi kao 1atvoreni ili otvoreni odvodni sustav% *retman pri8va7ene vode ovisi
o postavljenim uvjetima i mjerama vodo1atite 1a podruja kro1 koji &esta prola1i%
:anali1a&ijske &ijevi se pola>u na dno iskopanog rova na podlo>ni slojB koji mora 2iti uredno isplaniranB
sa2ijenB i1raen u projektiranim mjerama i 1adanim nagi2ima%
:-1-' Revi#ijska okna (R/+
Revi1ijsko okno (R") je okrugla ili etvrtasta graevina sa poklop&em koja slu>i 1a pri8vat pro&jedni8 ili
o2orinski8 voda i revi1iju u sustavu odvodnje% ? &estogradnji se naje7e revi1ijska okna i1vode kao#
monolitna 2etonirana na li&u mjesta
monta>na od tvorniki proi1vedeni8 2etonski8 elemenata
polumonta>na od tvorniki proi1vedeni8 gotovi8 elemenata od a12est&ementni8 ili plastini8
&ijevi%
:-1-% Slivnici
4livni&i (vodolovna grla) su okrugle ili etvrtaste graevine sa slivnom reetkom 1a pri8vat o2orinski8 voda s
prometni8 povrina% ? &estogradnji se slivni&i i1rauju naje7e kao#
monolitni 2etonski i1vedeni na li&u mjesta
monta>ni od tvorniki proi1vedeni8 2etonski8 elemenata
monta>ni od tvorniki proi1vedeni8 elemenata od a12est&ementa%
:-1-( Ru=njaci
Ru2nja&i se ugrauju s vanjske strane prometni8 traka odnosno kolnika s &iljem vi1ualnog voenja prometa i
kontrolirane odvodnje kolnika% :oriste se ru2nja&i ra1liiti8 veliina i o2lika% <etonski ru2nja&i su naje7e
tvorniki proi1vedeni elementi du>ine 1.. &m ili 0. &mB s poprenom presjekom 10-25 &m% Ru2nja&i se ugrauju
na 2etonsku podlogu%
:-1-* Rigoli
Rigoli mogu 2iti#
2etonski (monolitni ili monta>ni)B
kameni
+irina dna rigola je .B/. ili .B;/ mB to ovisi o inten1itetu o2orina% Rigoli se moraju 1avriti prije poetka
i1rade slojeva kolnike konstruk&ije koji su po de2ljinama u 12roju tanji od de2ljine (visine) tijela (dna) rigola%
Dno rigola se i1rauju u poprenom nagi2u 1. G do 1/ G i drugim 1adanim mjerama i1 projekta%
:-1-*-' 4#ra$a =etonskih rigola
<etonski rigoli se ugrauju na podlo1i nosivog sloja od 1rnatog kamenog materijala ili na sloju &ementom
sta2ili1iranog kamenog materijala%
<etonski rigoli se i1vode naje7e u dva dijela od tvorniki proi1vedeni8 elemenataB ru2njaka i pose2no ploe
dna rigola u 1adanom nagi2u (poprenom padu)%
93-1./
Dno rigola radi se od monolitnogB tvorniki proi1vedenog 2etona Bdimen1ija i klase prema projektu ili od
tvorniki proi1vedeni8 elemenata 1adani8 dimen1ija prikladni8 1a i1ved2u dna rigola%
(onolitna i1ved2a rigola radi se u kampadama du>ine prema projektuB o2ino 3 do / m%
Ra1djelni&e kod kampada du>ine do 3B. mB rade se s odgovaraju7im umet&ima koja ostaje u ra1djelni&i koju
po 1avretku 2etoniranjaB re>u ili na drugi nain uklanjaju neposredno u1 povrinu dna rigola%
<etonski se rigoli mogu ugraivati i strojno u punom pro$iluB pose2nim strojevima 1a i1radu rigola na li&u
mjesta% ? tom sluaju i1voa mora pokusnim radom pret8odno doka1ati posti1anje 1adovoljavaju7e kvalitete
2etona i tonosti geometrijski8 elemenata nakon i1ved2e%
Podloga 1a i1ved2u rigola mora imati potre2nu ravnost i geometrijske elemente prema projektu% A2ijenost
podloge mora 2iti takva da je modul stiljivosti Cs 0. (6-m
2
%
:od monolitne i1ved2e dna rigola s kampadama du>i8 od 3 m ra1djelni&e se rade irine 1. mmB s umet&ima
koji se odstranjuju i1 reke nakon uvr7ivanja 2etona% ? tom se sluaju ra1djelni&e 1alijevaju masom 1a
1alijevanje%
)ko se rigoli rade u pret8odno i1raenoj oplatiB ona mora 2iti do2ro i ravno uvr7ena i otporna na
vitoperenje% <eton se u oplatu ugrauje vi2riranjem% Povrina 2etona mora 2iti na odgovaraju7i nain o2raena%
Ravnost povrine rigola mora 2iti u grani&ama od / mm mjereno letvom du>ine
5B. m%
?1du>ni nagi2 ne smije 2iti manji od .B2 GB a i1u1etno na kratkoj du>ini .B1 G% =oenje vode rigolom (2e1
slivnika ) ne smije 2iti du>e od 1.. m%
:-1-*-% 4#ra$a rigola o$ kamena
Rigoli od prirodnog kamena moraju 2iti i1raeni od 1dravogB kvalitetnogB eruptivnog ili sedimentnog jedrog
kamenaB dimen1ija prema projektuB otpornog prema smr1avanju%
:ameni rigol je sastavljen od dva pose2no ugraena dijela# pret8odnog ugraenog kamenog ru2njaka i
nakon toga ugraene kamene ploe kao dno rigolaB dimen1ija i kakvo7e propisane projektom
:ameni ru2njak kao dio rigola ugrauje se prije ploe dna% Dno rigola od kamena ugrauje se na pret8odno
me8aniki 12ijeni 1rnati kameni materijal kolnike konstruk&ije &esteB s tim da gornji8 / &m podloge 2ude od
12ijenog prirodnog ili dro2ljenog pijeska veliine .-/ mm% Reke i1meu pojedini8 komada lomljenog kamena ne
smiju 2iti ire od 2 &m%
:ameni rigoli moraju 2iti raeni po kotama i mjerama i1 projekta% ?1du>ni nagi2 ove vrste rigola ne smije 2iti
manji od .B5 G% Gotova povrina rigola mora 1adovoljavati estetske 1a8tjeve to odo2rava nad1orni in>enjerB
nakon i1rade kra7eg pokusnog odsjeka i pregleda na poetku rada%
:-1-1 4#ra$a ispusta rigola ili ru=njaka
spusti vode s kolnika predviaju se na ra1ma&ima 5. do /. metara% 6a mjestima vertikalni8 1ao2ljenja
nivelete prometni&e ra1ma&i ispusta mogu 2iti i do 2. m% :anali&e se tvorniki i1rauju prema 1adanim
dimen1ijama i1 projekta%
:anali&e se pola>u na sloj pijeska de2ljine /-1. &mB veliine 1rna .-/ mm% ?ljev i i1ljev u trape1nu kanali&u
rade se monolitno na li&u mjesta od 2etona klase @ 5.-5/B a sve prema detaljima i1 projektu% ? no>i&i nasipaB 1a
uvr7ivanje kanali&a i konstruk&ije ispustaB i1vodi se 2etonski prag%
:-8 SEPARA2/R4 4 PRE;"E4
4eparatori su po 1ada7i i $unk&iji ureaji koji su konstruirani tako da omogo7avaju pri8vat i protok o2orinski8
voda u1 1adr>avanje tetni8 e$luenata u koliini min% 1/ m
3
B koji i1 2ilo koji8 ra1loga dospiju na prometne
povrine%
"vi ureaji naje7e su po1i&ionirani u najni>im tokama terena u1 trasu prometni&eB u depresijama terena
u1 trasu ili u prostoru prijela1a trase i1 usjeka u nasip%
6a loka&iju separatora mora 2iti omogu7en pristup vo1ila 1a odr>avanje i servisiranjeB 2ilo neposredno s
prometni&e u1 koju se gradi ili drugom pristupnom &estom koja je spojena na javnu prometnu mre>u%
;.-1./
=rste radova koje je potre2no o2aviti da 2i se potpuno 1avrio ovaj o2jekt ukljuuje# 1emljane radoveB
armirake radoveB 2etonske radoveB 1idarske radoveB 2ravarske radove i druge radove potre2ne 1a potpuno
dovrenje ureaja% "ve graevine odnosno ureaji tipi1irani su 1a nain pri8vata i privremenog 1adr>avanja
tetnog prolivenog e$luentaB kao i svoji8 dimen1ija%
;1-1./
@ GE/2E3!4564 ASPE62 6/;!45643 6/!S2R.674"A
@-' /PE4 P/"C/4
B!S je 2itumeni1irani nosivi sloj i1veden od as$altne mjeavine najve7e na1ivne veliine 1rna 19B 22 ili 32
mmB sastavljene prema naelu najgu7ega pakiranja 1rnaB a upotre2ljava se 1a i1ved2u nosivi8
as$altni8 slojeva kolnike konstruk&ije%
B!3S je 2itumeni1irani nosivo-8a2aju7i sloj i1veden od as$altne mjeavine najve7e na1ivne veliine 1rna 19
ili 22 mmB sastavljene prema naelu najgu7eg pakiranja 1rnaB a upotre2ljava se 1a i1ved2u
jednoslojni8 as$altni8 konstruk&ija%
5vrsto0a sta=ili#acijske mjeavine je parametar kakvo7e koji se odreuje na ispitnim tijelima kao
monoaksijalna vrsto7a nakon ; i 20 dana%
Co$ul stiljivosti i1ra>ava mjeru 12ijanja ispitanog materijala pod odreenim tlakom u1 utvrene uvjete%
"dreuje se upotre2om kru>ne ploe promjera 3.. mm prema normi
!osivi sloj o$ #rnatog kamenog materijala =e# ve#iva kao dio kolnike konstruk&ije ugrauje seB u
praviluB i1meu postelji&e i ve1anog nosivog sloja (&ementna sta2ili1a&ijaB <64)% *akav se sloj
ugrauje u kolniku konstruk&iju &esta svi8 skupina prometni8 optere7enja% 1rauje se od
neve1ani8 1rnati8 kameni8 materijala koji se sta2ili1iraju me8anikim 12ijanjem% 4pe&i$i&iraju se
vrste materijalaB 1a8tjevi nji8ove kakvo7e i ugradljivostiB kao i 1a8tjevi kakvo7e ugraenog nosivog
sloja% ?graeni nosivi sloj od me8aniki 12ijenog 1rnatog kamenog materijala u smjesi 1rnjaB
de2ljini i polo>ajuB tre2a 2iti sukladan projektuB odnosno "p7im te8nikim uvjetima ("*?)% 6osivi
sloj 2e1 ve1iva ini mjeavina nedro2ljenog i-ili dro2ljenog 1rnatog kamenog materijala% Glavna
1naajka kakvo7e ovog sloja jest 12ijenost (nosivost) koja se i1ra>ava stupnjem 12ijenosti i
modulom stiljivosti%
!osivi sloj o$ #rnatog kamenog materijala sta=ili#iranog (ve#anog+ hi$raulinim ve#ivom kao dio
kolnike konstruk&ije ugrauje seB u praviluB i1meu nosivog sloja od 1rnatog kamenog materijala
2e1 ve1iva i 2itumeni1iranog nosivog sloja auto&esta i &esta s vrlo tekim i tekim prometnim
optere7enjem% =e1ani nosivi sloj i1rauje se od materijala opisani8 u /-..%1%2 i idu7im poglavljima
koja slijede% 4pe&i$i&iraju se vrste materijalaB 1a8tjevi nji8ove kakvo7e i ugradljivostiB kao i 1a8tjevi
kakvo7e ugraenog nosivog sloja% ?graeni nosivi sloj od 1rnatog kamenog materijala sta2ili1iran
8idraulinim ve1ivom u smjesi 1rnja osnovnog 1rnatog kamenog materijalaB mjeavini osnovnog
materijala ve1iva i vodeB te de2ljini i polo>aju tre2a 2iti sukladan projektuB odnosno "*?% 6osivi
sloj sta2ili1iran 8idraulinim ve1ivom ini mjeavinu kamenog materijala odreenog stupnja
1rnatosti s 8idraulinim ve1ivom i vodom% Glavna 1naajka kakvo7e ovog sloja jest vrsto7a
(nosivost) to se i1ra>ava tlanom vrsto7om i stupnjem 12ijenosti%
Pokusna $ionica je dio &este u gradnji na kojem se doka1uje osposo2ljenost i1voaa radova 1a i1ved2u
pojedinog as$altnog sloja kolnike konstruk&ije sukladno 1a8tjevima kakvo7e propisanim ovim
"*?%
Pretho$ni sastav as$altne mjeavine je la2oratorijski doka1 da je s oda2ranim materijalima i oda2ranim
sastavom mogu7e posti7i >eljenu kakvo7u as$altne mjeavine%
Ra$ni (ugovoreni+ sastav as$altne mjeavine je doka1 da je na oda2ranom as$altnom postrojenju mogu7e
proi1vesti as$altnu mjeavinu kakvo7e postignute pret8odnim sastavom%
Sta=ili#acijska mjeavina sastavljena je od 1rnatog kamenog materijala odreene granula&ijeB 8idraulinog
ve1iva odreene klase u tono odreenoj koliini i optimalne koliine vodeB koja je dostatna 1a
8idrata&iju 8idraulinog ve1iva i o2avijanje 1rnaB a odreena je pret8odnim sastavom%
Stupanj #=ijenosti je omjer i1meu su8e prostorne mase ugraenog sloja odreene prema normi FR6
?%<1%.19 i maksimalne su8e prostorne mase odreene po modi$i&iranom Pro&torovu postupku
prema normi FR6 ?%<1%.50B i1ra>en kao postotak%
2lana vrsto0a je omjer jednoaksijalne sile i povrine ispitnog u1orka na koju sila djelujeB u1 slo2odno
2ono irenjeB a prema normi FR6 ?%<1%.3.%
aljani asfalt je as$alt spravljen po vru7em postupku koji se tijekom ugradnje 12ija valjanjem%
;2-1./
Bitumen je &rna ljepljivaB na normalnoj temperaturi poluvrsta ili vrsta masaB koja se sastoji od ugljikovodika
i nji8ovi8 nemetalni8 derivataB topljiva je u toluenuB a nala1i se u prirodi ili se do2iva preradom
na$te% ? as$altnim mjeavinama 2itumen ima ulogu ve1ivnog sredstva%
Bitumenska emul#ija je disper1ni sustav od 2itumena dispergiranog u vodiB koji sadr>i emulgiraju7e
sredstvo%
7estograevni =itumen upotre2ljava se 1a proi1vodnju as$altni8 mjeavinaB a do2iva se i1 ostatka
vakuumske destila&ije na$te%
Dro=ljeni ljunak sadr>i vie od 3. G dro2ljeni8 1rnaB tj% 1rna koja imaju vie od /. G lomljene povrine%
(o>e postojati kao neseparirani dro2ljeni ljunak ili kao djelomino separirani dro2ljeni ljunak%
Dro=ljeni kameni materijal je djelomino separirana mjeavina dro2ljeni8 kameni8 1rna krupno7e od . mm
do promjera najve7ega 1rnaB odnosno do na1ivne krupno7e%
Djelomino separirani #rnati kameni materijal je nedro2ljeni (ljunakB sipina) ili dro2ljenjem kamenaB
ljunka ili sipine do2iveni 1rnati kameni materijal na1ivne veliine 1rna od . do najvie 32 mmB
separiran i deklariran prema gornjoj na1ivnoj veliini 1rna%
Dro=ljena kamena sitne9 je 1rnati materijal krupno7e 1rna od 2 do 32 mm do2iven dro2ljenjem kamenaB
ljunka i sipineB te separiran sukladno normi FR6 <%<3%1..% :amena sitne> do2ivena dro2ljenjem
ljunka mora sadr>avati najmanje 3. G(m-m) dro2ljeni8 1rna ljunka (dro2ljeno 1rno je ono koje
ima najmanje /.G lomljene povrine)B a potpuno nedro2ljeni8 1rna smije imati najvie 2 G(m-m)%
Dro=ljeni pijesak je 1rnati kameni materijal krupno7e 1rna od . do 2 mm ili krupno7e 1rna od . do 5mmB
do2iven dro2ljenjem kamenaB ljunka i sipine%
4n$ustrijski nusproi#vo$i kao to su 1gure i1 visoki8 pe7i >elje1ara i slino jesu neseparirani 1rnati
materijali% 6ji8ov volumen i 1rnatost moraju 2iti pod utje&ajem atmos$erilija sta2ilni% Qi1iko-
me8anika svojstva moraju 2iti u skladu sa 1a8tjevima 1a kamene materijale%
6amen je dio stijeneB odvojen pod utje&ajem prirodni8 sila ili odvojen planiranim djelotvornim me8anikim
djelovanjem% 4tijena (stijenska masa) sastavni je dio Aemljine koreB odreene tekstureB struktureB
mineralnog sastava i naina geolokog pojavljivanja% 4tijene se genetski dijele na eruptivneB
sedimentne i metamor$ne%
6amena sitne9 (kameni agregat) je 1rnati kameni materijal krupno7e 1rna od 2 do 32 mm i separiran na
osnovne $rak&ije ili meu$rak&ije prema uvjetima norme FR6 <%<3%1..%
6ameno =rano je dro2ljeni ili mljeveni 1rnati kameni materijal krupno7e do .B;1 mm% (ora sadr>avati
najmanje 0. G(m-m)B odnosno 9/ G(m-m) punilaB ovisno o kakvo7i kamenog 2rana to je
propisano normom FR6 <%<3%.5/%
!e$ro=ljena kamena sitne9 je prirodno usitnjen 1rnati kameni materijalB ljunak i sipina krupno7e 1rna od 2
do 32 mmB separiran sukladno normi FR6 <%<3%1..%
!eseparirani $ro=ljeni kameni materijal je mjeavina dro2ljenog kamena krupno7e 1rna od . do
maksimalne na1ivne veliine 1rna (i1ra>ene u milimetrima)%
Priro$ni ljunak je neseparirani i neve1ani sediment koji najve7im dijelom ine 1ao2ljene valuti&e veliine
od 2 mm do 93 mmB odnosno esti&e od . mm do promjera najve7ega 1rna na1ivne krupno7e%
)ko u prirodnom ljunku ima 1rna ve7i8 od 93 mm potre2no ga je na odgovaraju7i nain prosijati%
Priro$na sipina je prirodno usitnjeniB neseparirani i neve1ani kameni materijal nastao na nala1itu ili nakon
vrlo kratkog premjetanja (uglavnom gravita&ijskog)B s veliinom ne1ao2ljenog 1rna ve7om od 2
mmB odnosno esti&a od . mm do promjera najve7ega 1rna na1ivne krupno7e% )ko u prirodnoj
sipini ima 1rna ve7i8 od 93 mmB potre2no ju je na odgovaraju7i nain prosijati%
Priro$ni pijesak je neve1ani klastini sediment veliine 1rna od .B.2 mm do 2 mm%
Polimerom mo$ificirana =itumenska emul#ija je disper1ni sustav od polimerom modi$i&iranog 2itumena ili
lateksa dispergiranog u vodiB koja sadr>i emulgiraju7e sredstvo%
Polimerom mo$ificirani =itumen (PmB+ je smjesa &estograevnog 2itumena i ra1ni8 vrsta polimera
(elastomeraB plastomeraB duromeraB terpolimera)%
Punilo je dio kamenog 2rana krupno7e do .B.3 mm%
Ra#rijeeni =itumen je 2itumen naknadno ra1rijeen odgovaraju7im uljima%
;3-1./
Separirani $ro=ljeni kameni materijal je dro2ljeni kameni materijalB separiran na najmanje tri $rak&ije ili
separiran prema normi FR6 <%<3%1..%
Separirani #rnati kameni materijal je nedro2ljeni kameni materijal (ljunakB sipina) ili dro2ljenjem kamenaB
ljunka ili sipine do2iveni 1rnati kameni materijal od najmanje na1ivne veliine 1rna 2 mm do
najve7e na1ivne veliine 1rna 32 mmB koji nije separiran sukladno normi FR6 <%<3%1..B nego je
separiran na neke druge $rak&ije deklarirane prema donjoj i gornjoj na1ivnoj veliini 1rna%
Sipina je usitnjeniB ne1ao2ljeni i neve1ani kameni materijal nastao troenjem stijena u prirodi (in situ) ili
nakon vrlo kratkog transporta (uglavnom gravita&ijski)B s veliinom 1rna ve7om od 2 mm%
Dljunak je neve1ani klastini sediment koji ine 1ao2ljene valuti&e veliine od 2 mm do 93 mm% (o>e 2iti
nesepariranB djelomino separiran ili separiran sukladno normi FR6 <%<3%1..%
Arnati kameni materijal je granulirani kameni materijal krupno7e 1rna od . do najve7e na1ivne veliine
(i1ra>ene u milimetrima)B nedro2ljen (ljunak i sipina) ili proi1veden dro2ljenjem kamenaB ljunka
ili sipine%
@-% !/S44 S;/" /D AR!A2/G 6ACE!/G CA2ER4"A;A BEA EA4A
@-%-' 6/!2R/;A 6A6/EE
RS2E CA2ER4"A;A
Aa i1radu ovog nosivog sloja mogu se koristiti materijali i1 potpoglavlja /-..%1%1%
.A/R6/A!"E CA2ER4"A;A
(aterijali se u1orkuju sukladno uvjetima i1 norme FR6 ?%<1%.1.%
;AB/RA2/R4"S6A 4SP424A!"A
? la2oratoriju se ispitiju sljede7a svojstva 1rnatog kamenog materijala#
granulometrijski sastav prema normi FR6 ?%<1%.10B
gusto7a prema normi FR6 <%<1%.15B
vla>nost prema normi FR6 <%<0%.3/B
prostorna masa i upijanje vode prema normi FR6 <%<0%.31B
o2lik 1rna kameni8 agregata prema normi FR6 <%<0%.50B
odreivanje sla2i8 1rna prema normi FR6 <%<0%.3;B
postojanost prema mra1u natrijevim sul$atomB prema normi FR6<%<0%.55B
otpornost prirodnog i dro2ljenog agregata na dro2ljenje i 8a2anje postupkom 'os )ngeles
prema normi FR6 <%<0%.5/B
pri2li>no odreivanje 1agaenosti organskim tvarima prema normi FR6<%<0%.33B
odreivanje sagorljivi8 i organski8 tvari prema normi FR6 ?%<1%.25B
odreivanje laki8 esti&a prema normi FR6 <%<0%.35B
optimalni udio vode prema normi FR6 ?%<1%.30B
kali$ornijski indeks nosivosti prema normi FR6 ?%<1%.52
mineraloko-petrogra$ski sastav prema normi FR6 <%<0%..3%
@-%-'-' Aahtjevi kakvo0e #a #rnate kamene materijale
:ontrola kakvo7e 1rnatog kamenog materijala provodi se ispitivanjem u ovlatenom la2oratoriju%
;5-1./
GRA!.;/CE2R4"S64 SAS2A
Granulometrijska se krivulja 1rnatog kamenog materijala mora nala1iti unutar dani8 grani&a u ta2li&i /-.1%1%1-
1%
?1 uvjet i1 ta2li&e /-.1%1%1-1 1rnati kameni materijal mora 1adovoljavati jo i ove granulometrijske uvjete#
udio 1rna manji8 od .B.2 mm ne smije 2iti ve7i od 3GB
promjer najve7eg 1rna ne smije 2iti ve7i od polovine de2ljine slojaB odnosno ma] 93 mmB i
stupanj neravnomjernostiB kao mjera do2re ugradljivosti materijalaB tre2a 2iti#
? Sd9.-d1. od 1/ do 1.. 1a ljunakG i
? Sd9.-d1. od 1/ do /. 1a dro2ljeni kameni materijalG
gdje je#
d9. promjer 1rna pri kojem ima 9. G maseB
d1. promjer 1rna pri kojem ima 1. G mase%
!apomenaL ? pojedinim sluajevima mogu se dopustiti i 1rnati materijali s neto drugaijim sastavimaB ako
se ostalim ispitivanjima doka>e nji8ova upora2ljivost i ako to odo2ri nad1orni in>enjer%
?dio 1rna manji8 od .B.2 mm smije 2iti i ve7i od 3G (ne ve7i od /G) ukoliko se radi o esti&ama kamenog
porijekla u podrujima manji8 du2ina smr1avanja (2lagi8 klimatski8 uvjeta)%
:akvo7a materijala mora 2iti takva da osigura 1a8tijevanu nosivost kolnika tijekom ukupnog projektiranog
vijeka trajanja%
/DREJ4A!"E /RGA!S643 2AR4
?1orak se potopi u otopinu s reagensomB te se nakon odreenog vremena 2oja otopine i1nad u1orka
usporedi s 2ojom standardne otopine% )ko je 2oja otopine i1nad u1orka tamnija od standardneB u u1orku se
gravimetrijski odreuje udio organski8 tvari i laki8 esti&a%
.D4/ /RGA!S643 2AR4 4 ;A643 5ES247A
Arnati materijal ne smije sadr>avati vie od 2G organski8 tvari i laki8 esti&aB kao to su drveni osta&iB
korijenjeB esti&e ugljena i sl%
;/-1./
/P24CA;!A ;A,!/S2 4 CA6S4CA;!A S.3A PR/S2/R!A CASA
?1orak 1rnatog kamenog materijala 12ija se energijom modi$i&iranog Pro&torovog postupka (2B99 (6 m-m3)%
Re1ultat ispitivanja je optimalna vla>nostB tj% ona koliina vode u u1orku koja omogu7uje maksimalnu 12ijenost
materijala u1 navedenu energijuB pri kojoj se do2iva maksimalna su8a prostorna masa% ?gradnja 1rnatog
kamenog materijala u nosivi sloj naj2olja je pri optimalnoj vla1i%
(aksimalna su8a prostorna masa po modi$i&iranom Pro&torovu postupku ovisi o mineraloko-petrogra$skom
sastavu materijala i njegovu granulometrijskom sastavuB a koristi se kao parametar pri odreivanju stupnja
12ijenosti ugraenog sloja%
6A;4</R!4"S64 4!DE6S !/S4/S24 ? 7BR
6osivost sloja o&jenjuje se na temelju la2oratorijski odreenog kali$ornijskog indeksa nosivosti - @<R% @<R
se odreuje na pokusnim tijelima 12ijenim u1 optimalnu vlagu prema normi FR6 ?%<1%.52%
Aa8tjevi 1a nosivost 1rnatog kamenog materijalaB i1ra>eni kao kali$ornijski indeks nosivosti @<RB jesu#
#a priro$ni ljunak ili mjeavinu ljunka s manje od /. G dro2ljenog kamenog materijalaB
najmanje 5. GBi
#a $ro=ljeni kameni materijal ili mjeavinu prirodnog ljunka s vie od /. G dro2ljenog
kamenog materijalaB najmanje 0. G%
<4A456/?CE3A!456A S/"S2A
Prirodni i dro2ljeni 1rnati kameni materijali moraju 1adovoljavati 1a8tjeve prema ta2li&i /-.1%1%1-2 u pogledu
o2lika 1rnaB upijanja vodeB troni8 (nekvalitetni8) 1rnaB otpornosti prema smr1avanju i otpornosti prema
dro2ljenju i 8a2anju%
@-%-'-% Dokumentacija o pretho$nim ispitivanjima materijala
4ukladno potpoglavlju /-.1%1%1 i1voau ili proi1voau se na temelju provedene kontrole kakvo7e u
ovlatenom la2oratoriju i1daje i1vjetaj o pogodnosti 1rnatog kamenog materijala 1a i1radu nosivog sloja 2e1
ve1iva%
1vjetaj o pogodnosti materijala potvruje mogu7nost proi1voaa da od sirovineB s postrojenjem koje
posjedujeB proi1vede pogodan materijal 1a i1radu nosivog sloja%
*akav i1vjetaj takoer potvruje da ve7 proi1vedena odreena koliina materijala odgovara 1a8tjevima
kakvo7e%
Doe li do 2itne promjene granulometrijskog sastava u smislu odstupanja od graninog podruja ili loka&ije
nala1itaB naruitelj i1vjetaja mora pri2aviti novu dokumenta&iju o kakvo7i novog materijala%
1vjetaj sadr>i#
_ op7i dio s poda&ima o naruiteljuB mjestu i datumu u1orkovanjaB porijeklu i vrsti materijalaB
ovlatenom la2oratoriju u kojem su ispitivanja o2avljenaB 1a8tjevima naruitelja i normama
prema kojima su ispitivanja o2avljenaB
;9-1./
_ re1ultate la2oratorijski8 ispitivanja svojstava materijala navedeni8 u potpoglavlju /-.1%1%1
"*?B
_ 1akljuak u kojem se daje miljenje o pogodnosti 1rnatog kamenog materijala 1a i1radu
nosivog sloja 2e1 ve1iva%
spitivanje pogodnosti provodi se na repre1entativnim u1or&ima u ijem u1orkovanju o2ave1no sudjeluju
predstavni&i ovlatenog la2oratorija i naruitelja i1vjetaja%
)ko doe do 2itne promjene svojstava 1rnatog materijala 12og promjene stijenske mase u kamenolomuB ili
12og promjene u te8nologiji proi1vodnje 1rnatog kamenog materijalaB kao i do 2itne promjene granulometrijskog
sastava sedimentnog kamenog materijala ili promjene loka&ije nala1itaB naruitelj i1vjetaja tre2a pri2aviti
dokumenta&iju o kakvo7i novog materijala i predati ju nad1ornom in>enjeru%
@-%-'-( Aahtjevi kakvo0e #a ugraeni nosivi sloj
Aavreni nosivi sloj od 1rnatog kamenog materijala 2e1 ve1iva mora 1adovoljavati 1a8tjeve propisane u
projektu% )ko nije drugaije odreenoB moraju 2iti 1adovoljeni 1a8tjevi 1a modul stiljivostiB stupanj 12ijenostiB
granulometrijski sastavB ravnost povrine slojaB visinu i de2ljinuB te polo>aj i nagi2 sloja i1 ovi8 "*?%
C/D.; S24D;"4/S24 4 S2.PA!" AB4"E!/S24
6a ugraenom sloju od 1rnatog kamenog materijala ispituju seB nakon geodetskog prijama u pogledu visina i
polo>ajaB sljede7a svojstva#
modul stiljivosti metodom kru>ne ploe prema FR6 ?%<1%.59B i
stupanj 12ijenosti ispitivanjem prostorne mase prema normi FR6?%<1%.19%
(odul stiljivosti i stupanj 12ijenosti nosivog sloja 2e1 ve1ivaB kako su de$inirani u potpoglavlju /-..%1%1 "*?B
moraju 1adovoljavati 1a8tjeve i1 ta2li&e /-.1%1%3-1%
2a=lica 1?&'-'-(?' Aa8tjevi 1a ugraeni nosivi sloj od 1rnatog kamenog materijala 2e1 ve1iva
GRA!.;/CE2R4"S64 SAS2A
Granulometrijski sastav materijala mora 1adovoljavati 1a8tjeve i1 potpoglavlja /-.1%1%1 "*?B u1orkovan na
mjestu ugradnjeB a prije 12ijanja%
RA!/S2 P/RD4!E S;/"A
Ravnost povrine mjeri se kao odstupanje povrine sloja od letve duljine 5 m% "dstupanje od letve smije 2iti
najvie 2. mm%
4S4!A 4 P/;/,A"
=isinski polo>aj i1vedenog sloja provjerava se geodetskim snimanjem na mjestima ispod ru2ova kolnikaB te
sredine kolnikaB a odstupanja mogu 2iti najvie ` 1/ mm%
1nimnoB u1 odo2renje nad1ornog in>enjeraB odstupanja nani>e mogu 2iti do najvie -3. mmB s time da se 1a
visinu odstupanja i1vede nadomjestak sljede7im slojem na troa i1voaa%
!AG4B
? praviluB nagi2 mora 2iti jednak poprenom i u1du>nom nagi2u projektirane povrine%
;;-1./
"dstupanja ne smiju 2iti ve7a od ` .B5 G apsolutno od nagi2a 1adanog projektom%
@-%-'-* Dokumentacija o teku0im i kontrolnim ispitivanjima
Potre2na dokumenta&ija 1a teku7a ispitivanja sukladna je potpoglavlju /-.1%3%2%
Potre2na dokumenta&ija 1a kontrolna ispitivanja sukladna je potpoglavlju /-.1%3%2%
@-%-% PR/4A/D!"AG PR4"E/A 4 .GRAD!"A
@-%-( Proi#vo$nja #rnatog kamenog materijala
Arnati kameni materijal 1a i1radu me8aniki 12ijenog nosivog sloja proi1vodi se dro2ljenjem odminirane
stijenske maseB ili dro2ljenjem ve7i8 valuti&a ljunka (2atuda) u dro2ilinim postrojenjima%
Prirodni ljunak ili prirodna sipina 1a i1radu nosivog sloja do2ivaju se odsijavanjem nad1rnjaB koja se nakon
toga mogu predro2iti na odgovaraju7u granula&iju%
)ko u proi1vedenom ili prirodnom 1rnatom materijalu nedostaju 1rna odreene granula&ijeB granulometrijski
sastav se mo>e korigirati dodatkom odgovaraju7e $rak&ije 1rnatog kamenog materijala% Pri tome mjeavinu
1rnatog kamenog materijala tre2a do2ro 8omogeni1irati%
@-%-* Prijevo# #rnatog kamenog materijala
Proi1vedeni ili prirodni 1rnati kameni materijal prevo1i se do mjesta ugradnje pogodnim prijevo1nim
sredstvima%
@-%-1 .gra$nja #rnatog kamenog materijala
6osivi sloj od me8aniki 12ijenog 1rnatog kamenog materijala kao dio kolnike konstruk&ije ugrauje seB u
praviluB i1meu postelji&e i ve1anog nosivog sloja (&ementna sta2ili1a&ijaB <64)% Pri rekonstruk&iji postoje7i8
&estaB katkada se na postoje7u as$altnu podlogu ugrauje nosivi sloj koji ima ulogu i1ravnavaju7eg slojaB na koji
se 1atim dograuju ostali slojevi kolnike konstruk&ije%
."E24 AA P/D;/G.
6osivi sloj od 1rnatog kamenog materijala mo>e se raditi kada nad1orni in>enjer preu1me postelji&u te odo2ri
poetak rada% 6ad1orni in>enjer provjerava# ravnostB projektiranje nagi2aB pravilno i1vedenu odvodnjuB polo>aj i
tra>ene uvjete kakvo7e%
1voa je du>an odr>avati postelji&u u stanju u kakvom je 2ila u vrijeme preu1imanja od nad1ornog
in>enjera% )ko i1 2ilo kojeg ra1loga doe do ote7enja postelji&eB i1voa ju je du>an ponovno dovesti u stanje
koje odgovara tra>enim 1a8tjevima i o tome podnijeti doka1e nad1ornom in>enjeru%
RECE!S64 ."E24
6osivi se sloj ne smije ugraivati na smr1nutu podloguB kao niti od smr1nutog materijala%
*akoerB poslije o2ilnije kie i otapanja snijega tre2a priekati sa 12ijanjem dok se suvina voda ne o&ijedi i1
materijala%
4ARADA
6osivi sloj od 1rnatog kamenog materijala mo>e se na ureenoj postelji&i raditi navo>enjem 1rnatog
kamenog materijala i ra1astiranjem pomo7u grejderaB te 12ijanjem i ra1astiranjem 1rnatog kamenog materijala
pomo7u ra1astiraa ($iniera) i 12ijanjem%
? o2a sluaja odreena se koliina materijala ra1astire s takvim nadvienjem da se nakon 12ijanja do2ije sloj
projektirane de2ljineB to se odreuje na pokusnoj dioni&i%
? radu tre2a pa1iti da ne doe do segrega&ije 1rnatog materijala% Dogodili se toB segregirana mjesta tre2a
1amijeniti 8omogenim materijalom%
;0-1./
Prije 12ijanja i tijekom 12ijanja tre2a regulirati vla>nost materijala tako da 2ude oko optimalne
vla>nostiodreene po normi FR6 ?%<1%.30%
A2ijanje poinje nakon 1avrenog planiranja i pro$iliranja%
A2ijanje se o2avlja vi2ra&ijskim strojevima# vi2roploamaB kompaktorimaB vi2rovalj&ima ili valj&ima s
gumenim kotaimaB kom2iniranim valj&ima s gumenim i metalnim kotaimaB pose2no ili u kom2ina&iji%
A2ijanje tre2a o2avljati pa>ljivoB nakon ra1astiranja materijalaB preko &ijele povrine sloja% =alj&i i-ili ureaji 1a
na2ijanje moraju se kretati stalnom 2r1inom od 2B/ km-8 do 5 km-8% Pose2nu po1ornost tre2a posvetiti do2roj
12ijenosti sloja% Povrina sloja mora 2iti do2ro 1atvorenaB jednoliko - mo1ainog i1gleda%
4va mjesta koja mo>da nisu dostupna strojevima 1a 12ijanje tre2a 12iti drugim sredstvima i nainima u
skladu sa 1a8tjevima% *akva mjesta kao i naine rada odo2rava nad1orni in>enjerB a na prijedlog i1voaa%
4vi 1a8tjevi 1a ugraeni sloj moraju 2iti 1adovoljeni prije polaganja idu7eg sloja% A2ijanje sloja mora se
ponovitiB ako je u ra1do2lju i1meu ugradnje nosivog sloja i slijede7eg sloja kolnike konstruk&ije dolo do
smr1avanjaB jai8 o2orinaB ote7enja 12og gradilinog prometa ili naknadni8 radova na postoje7em sloju%
@-%-8 /S4G.RA!"E 6A6/EE CA2ER4"A;A 4 RAD/A
Pod osiguranjem kakvo7e nosivog sloja od 1rnatog kamenog materijala 2e1 ve1iva podra1umijeva se ni1
postupaka opisani8 i de$inirani8 u "*?B iji je konani &ilj do2ivanje pogodnog nosivog sloja kolnike
konstruk&ije%
Ra1likuju se dvije vrste aktivnosti#
aktivnosti prije poetka i1rade nosivog sloja od 1rnatog kamenog materijala 2e1 ve1ivaB i
ispitivanja tijekom i1rade nosivog sloja o 1rnatog kamenog materijala 2e1 ve1iva%
@-%-8-' Postupci prije poetka i#ra$e nosivog sloja o$ #rnatog kamenog materijala =e# ve#iva
Postup&i prije poetka i1rade nosivog sloja od 1rnatog kamenog materijala 2e1 ve1iva jesu#
pret8odno ispitivanje materijala s o&jenom pogodnostiB i
odreivanje te8nologije ugradnje na pokusnoj dioni&i%
4vi ovi postup&i o2ve1a su i1voaa% 1voa i8 o svom troku mora o2aviti pravodo2noB prije poetka
i1voenja radova%
1voa radova o2ve1an je re1ultate svi8 pret8odni8 ispitivanja predati nad1ornom in>enjeru na uvid i
suglasnost%
PRE23/D!/ 4SP424A!"E CA2ER4"A;A S /7"E!/C P/G/D!/S24
Pret8odno ispitivanje materijala slu>i kao doka1 upotre2ljivosti tog materijala 1a i1radu nosivog slojaB a
provodi se u skladu s potpoglavljem /-.1%1 "*?%
Re1ultati pret8odni8 ispitivanja materijalaB na temelju koji8 se daje o&jena pogodnostiB predaju se nad1ornom
in>enjeru u o2liku i1vjetaja o ispitivanju pogodnosti 1a i1radu nosivog sloja od 1rnatog kamenog materijala 2e1
ve1ivaB u originalu%
1vjetaj sadr>i#
_ op7i dio s poda&ima o naruiteljuB mjestu i datumu u1orkovanjaB porijeklu i vrsti materijalaB
ovlatenom la2oratoriju u kojem su ispitivanja o2avljenaB 1a8tjevima naruitelja i normama
prema kojima su ispitivanja o2avljenaB
_ re1ultate la2oratorijski8 ispitivanja svojstava materijala navedeni8 u potpoglavlju /-.1%1
"*?B i
_ 1akljuak s miljenjem o pogodnosti 1rnatog kamenog materijala 1a i1radu nosivog sloja 2e1
ve1iva%
/DREJ4A!"E 2E3!/;/G4"E .GRAD!"E !A P/6.S!/" D4/!474
Pokusna dioni&a slu>i kao doka1 da se sa 1rnatim kamenim materijalomB u1 odgovaraju7u te8nologiju
ugradnjeB mo>e i1raditi nosivi sloj kolnika kakvo7e propisane u projektu ili "*?%
;3-1./
Prije dopreme materijala na mjesto ugradnjeB i1voa predaje nad1ornom in>enjeru i1vjetaj o pogodnosti
1rnatog kamenog materijala 1a i1radu nosivog slojaB na temelju ega nad1orni in>enjer odo2rava i1radu
pokusne dioni&e%
"dsjeak &este 1a pokusnu dioni&u odreuje nad1orni in>enjer na prijedlog i1voaa%
6a pokusnoj dioni&i utvruje se 2roj prijela1a i vrsta strojeva 1a 12ijanjeB u svr8u provjere posti1anja
propisani8 parametara kakvo7e%
:akvo7a ugraenog sloja na pokusnoj dioni&i provjerava se ispitivanjem#
visineB polo>aja i nagi2a geodetskim snimanjemB
modula stiljivosti (kru>nom ploom promjera 3.. mm) a(6-m2[B
stupnja 12ijenosti aG[B
ravnosti povrine amm[B i
de2ljine sloja a&m[%
Provjeru o2avlja nad1orni in>enjerB a trokove ispitivanja snosi i1voa radova%
:ada je na pokusnoj dioni&i ustanovljen nain rada strojeva 1a 12ijanjeB kojim se posti>e tra>ena kakvo7a
slojaB nad1orni in>enjer odo2rava i1radu tog sloja%
Postoji li po1itivno iskustvo o 1rnatom kamenom materijalu i o uinku strojeva 1a 12ijanje ovog nosivog slojaB
pokusna dioni&a nije potre2na%
@-%-8-% 4spitivanja tijekom i#ra$e nosivog sloja o$ #rnatog kamenog materijala =e# ve#iva
spitivanja koja se o2avljaju tijekom i1rade nosivog sloja od 1rnatog kamenog materijala 2e1 ve1iva jesu#
teku7a ispitivanjaB i
kontrolna ispitivanja%
2E6.EA 4SP424A!"A
*eku7a ispitivanja o2avlja (osigurava) i1voaB preko svog ovlatenog la2oratorijaB ili ako ga ne posjedujeB
preko drugog ovlatenog la2oratorija% *a ispitivanja slu>e 1a o&jenu kakvo7e i1vedenog slojaB na osnovi ega se
pristupa kontrolnim ispitivanjima%
*eku7a ispitivanja o2u8va7aju#
ispitivanje modula stiljivosti kru>nom ploom promjera 3.. mm na svaki8 /.. m2B ili
stupnja 12ijenosti volumometrom u odnosu na maksimalnu 12ijenost po modi$i&iranom
Pro&torovu postupkuB najmanje na svaki8 /.. m2B ili
nuklearnim den1imetromB najmanje na svaki8 /.. m2B ili
ispitivanje modula stiljivosti kru>nom ploom promjera 3.. mm i stupnja 12ijenosti
volumometrom u odnosu na maksimalnu 12ijenost po modi$i&iranom
Pro&torovu postupkuB ili den1imetromB najmanje na svaki8 1... m2B
ispitivanje granulometrijskog sastavaB najmanje na svaki8 3... m2B
ispitivanje ravnosti povrine sloja letvom duljine 5 mB na svakom poprenom pro$ilu ili prema
1a8tjevu nad1ornog in>enjeraB i
ispitivanje sloja po visiniB polo>aju i nagi2u geodetskim snimanjem%
6eposredno po o2avljenim teku7im ispitivanjimaB i1voa radova re1ultate ispitivanjaB u pisanom o2likuB
dostavlja nad1ornom in>enjeru%
Po 1avretku radova re1ultati ispitivanja u okviru teku7i8 ispitivanja prika1uju se u pisanom i1vjetaju koji
sadr>i#
_ op7i dio s poda&ima o investitoruB i1voauB graevini i upotrije2ljenom kamenom materijaluB
_ podatke o opsegu teku7i8 ispitivanja prema "*? (program ispitivanja)B
0.-1./
_ podatke o i1vrenom opsegu teku7i8 ispitivanjaB
_ re1ultate teku7i8 ispitivanja i norme po kojima su ispitivanja o2avljena i
_ 1akljuak o kakvo7i i1vedeni8 radova%
6/!2R/;!A 4SP424A!"A
:ontrolna ispitivanja nosivog sloja o2avlja (osigurava) investitorB preko ovlatenog la2oratorijaB u svemu
prema potpoglavlju .-13B a 1ajedno s teku7im ispitivanjima slu>e kao potvrda postignute kakvo7e sloja kolnike
konstruk&ije% :ontrolna ispitivanja se provode nakon o2avljeni8 teku7i8 ispitivanja i potvrde kakvo7e sloja u
pogledu 12ijenostiB ravnostiB visineB polo>aja i nagi2a%
"pseg kontrolni8 ispitivanja je takav da na dva teku7a ispitivanja dola1i jedno kontrolno ispitivanje%
Po 1avretku radova re1ultati kontrolni8 ispitivanja prika1uju se u pisanom i1vjetaju koji sadr>i#
_ op7i dio s poda&ima o investitoruB i1voauB graevini i upotrije2ljenom kamenom materijaluB
_ podatke o opsegu kontrolni8 ispitivanja prema "*? (program ispitivanja)B
_ podatke o i1vrenom opsegu kontrolni8 ispitivanjaB
_ re1ultate kontrolni8 ispitivanja i norme po kojima su ispitivanja o2avljenaB
_ 1akljuak o kakvo7i i1vedeni8 radovaB na temelju teku7i8 i kontrolni8 ispitivanjaB
_ ispitivanje sloja po visini i polo>aju geodetskim snimanjem%
6a osnovi re1ultata teku7i8 i kontrolni8 ispitivanja investitorB odnosno njegov nad1orni in>enjerB donosi
konanu o&jenu o kakvo7i i1vedenog sloja%
@-%-8-( Preu#imanje i#ve$enog sloja
?graeni nosivi sloj od 1rnatog kamenog materijala 2e1 ve1ivaB preu1ima nad1orni in>enjer na osnovi
1adovoljeni8 1a8tjeva i1 "*?%
4ve mogu7e manjkavosti prema tim 1a8tjevima i1voa mora otkloniti o svom trokuB ukljuuju7i i sva
dodatna ispitivanja i mjerenja koja je potre2no provesti da se ustanovi valjanost sana&ije%
)ko nakon preu1imanja nosivog sloja doe do njegovog ote7enja uslijed vremenski8 nepogoda ili i1 2ilo
kojeg drugog ra1logaB sloj se mora popraviti i doka1ati njegova kakvo7a prije i1rade slijede7eg sloja kolnike
konstruk&ije%
@-%-8-* Dokumentacija o $oka#u kakvo0e
_ 1vjetaj o pogodnosti materijalaB potpoglavlja .-1;B .-13 i /-.1%1%1B "*?B
_ 1vjetaj o teku7im ispitivanjimaB potpoglavlja .-1;B .-13 i /-.1%3%2B "*?B
_ 1vjetaj o kontrolnim ispitivanjimaB potpoglavlja .-1;B .-13 i /-.1%3%2B "*?B
_ 1vjetaj o kontrolnim ispitivanjima sloja geodetskim snimanjemB potpoglavlja 1-.2 i /-.1%1%3
"*?B
_ 1vjetaj nad1ornog in>enjera o i1vedenim radovima%
@-( !/S44 S;/" /D AR!A2/G 6ACE!/G CA2ER4"A;A S2AB4;4A4RA!/G 34DRA.;45!4C
EA4/C
@-(-' 6/!2R/;A 6A6/EE
/S!/!4 AR!A24 6ACE!4 CA2ER4"A;4
Aa i1radu nosivog sloja od 1rnatog kamenog materijala sta2ili1iranog 8idraulinim ve1ivima mogu se
primijeniti osnovni materijali kao to je to navedeno u potpoglavlju /-..%2%1 "*?%
01-1./
.A/R6/A!"E CA2ER4"A;A
(aterijali se u1orkuju sukladno uvjetima norme FR6 ?%<1%.1.%
;AB/RA2/R4"S6A 4SP424A!"A
? la2oratoriju se ispituju sljede7a svojstva 1rnatog kamenog materijala#
vla>nost prema normi FR6 <%<0%.3/B
prostorna masa i upijanje vode prema normi FR6 <%<0%.31B
o2lik 1rna kameni8 agregata prema normi FR6 <%<0%.50B
odreivanje sla2i8 1rna prema normi FR6 <%<0%.3;B
postojanost prema smr1avanju natrijevim sul$atom prema normi FR6 <%<0%.55B otpornost
prirodnog i dro2ljenog agregata na dro2ljenje i 8a2anje postupkom E'os )ngelesE prema normi
FR6 <%<0%.5/B
prostorne mase prema normi FR6 ?%<1%.19B
granulometrijski sastav prema normi FR6 ?%<1%.10B
gusto7a prema normi FR6 <%<1%.15B
odreivanje sagorljivi8 i organski8 tvari prema normi FR6 ?%<1%.25B
kemijsko ispitivanje agregata 1a 2eton prema normi FR6 <%<0%.52B
optimalni udio vode &ementom sta2ili1iranog tla prema normi FR6 ?%<1%.50B i1rada nosivi8
slojeva kolniki8 konstruk&ija &esta od materijala sta2ili1irani8 &ementom i slinim 8idraulinim
ve1ivima prema normi FR6 ?%!3%.25%
@-(-'-' 1?&%-'-' Aahtjevi kakvo0e #a #rnate kamene materijale
:ontrola kakvo7e 1rnatog kamenog materijala provodi se ispitivanjem u ovlatenom la2oratoriju%
GRA!.;/CE2R4"S64 SAS2A
Granulometrijska se krivulja 1rnatog kamenog materijala 1a ovaj sloj mora nala1iti unutar grani&a dani8 u
ta2li&i /-.2%1%1-1 ili /-.2%1%1-2%
Aa auto&este i &este vrlo tekog prometnog optere7enjaB odnosno kolnike konstruk&ije projektirane 1a
prometno optere7enje ve7e od 3 ] 1.9 ekvivalentni8 standardni8 osovina od 1.. k6B kao i 1a slojeve 1a
pojaanje svi8 &estaB granulometrijski sastav 1rnatog kamenog materijala mora 1adovoljiti uvjete i1 ta2li&e /-
.2%1%1-1 1a tip ) i tip <B gdje je#
tip )I podruje 1rnatog kamenog materijala maksimalne krupno7e 1rna od 0 mm do 31B/mmB
tip <I podruje 1rnatog kamenog materijala maksimalne krupno7e 1rna od 31B/mm do /.
mm%
2a=lica 1?&%-'-'?' Granino podruje 1a nosivi sloj od 1rnatog kamenog materijala sta2ili1iranog
8idraulinim ve1ivom 1a auto&este i &este vrlo tekog prometnog optere7enja
02-1./
Aa &este tekogB srednjeg i lakog prometnog optere7enjaB odnosno kolnike konstruk&ije projektirane 1a
prometno optere7enje od 1 ] 1./ do 3 ] 1.9 ekvivalentni8 standardni8 osovina od 1.. k6B mogu se u1 1rnati
kameni materijal tipa ) ili < upotrije2iti jo i ovi materijali#
ljunkovito-pjeskoviti materijali s udjelom prainasto glinoviti8 esti&a od .G do 1.G esti&a
manji8 od .B.2 mmB ako 1adovoljavaju uvjete i1 ta2li&e /-.2%1%5-2%
pjeskoviti materijal rijenogB gla&ijalnog ili eolskog porijeklaB ako 1adovoljavaju 1a8tjeve i1
ta2li&e /-.2%1%1-2%
2a=lica 1?&%-'-'?% Granino podruje 1a nosivi sloj od 1rnatog kamenog materijala sta2ili1iranog
8idraulinim ve1ivom 1a &este tekog i srednjeg prometnog optere7enja
:akvo7a materijala mora 2iti takva da osigurava 1a8tijevanu nosivost kolnika tijekom ukupnog projektiranog
vijeka trajanja &este%
/DREJ4A!"E /RGA!S643 2AR4
?1orak se potopi u otopinu s reagensomB te se nakon odreenog vremena 2oja otopine i1nad u1orka
usporedi s 2ojom standardne otopine% )ko je 2oja otopine i1nad u1orka tamnija od standardneB u u1orku se
gravimetrijski odreuje udio organski8 tvari i laki8 esti&a%
.D4/ /RGA!S643 2AR4 4 ;A643 5ES247A
Arnati materijal ne smije sadr>avati vie od 2G organski8 tvari i laki8 esti&aB kao to su komadi drvetaB
korijenjeB esti&e ugljena i sl%
/P24CA;!A ;A,!/S2 4 CA6S4CA;!A S.3A PR/S2/R!A CASA S D/DA26/C EA4A
?1orak 1rnatog kamenog materijala u1 dodatak pri2li>no oekivane koliine 8idraulinog ve1iva 12ija se
energijom modi$i&iranog Pro&torova postupka (2B99 (6m-m3)% Re1ultat ispitivanja je optimalna vla>nostB tj% ona
koliina vode u u1orku koja omogu7uje maksimalnu 12ijenost sta2ili1a&ijske mjeavine u1 navedenu energijuB a
koja je dostatna i 1a 8idrata&iju ve1iva% 4ta2ili1a&ijska mjeavina od 1rnatog kamenog materijala ugrauje se u
nosivi sloj pri optimalnoj vla1iB ili pri optimalnoj vla1i uve7anoj do 1 G%
03-1./
(aksimalnu su8u prostornu masu do2ivenu po modi$i&iranom Pro&torovu postupku koristimo kao parametar
pri odreivanju stupnja 12ijenosti ugraenog 1rnatog kamenog materija sta2ili1iranog 8idraulinim ve1ivima u
nosivi sloj%
<4A456/?CE3A!456A S/"S2A
Prirodni ljunak i dro2ljeni kameni materijal moraju 1adovoljavati 1a8tjeve i1 ta2li&e /-.2%1%1-3%
2a=lica 1?&%-'-'?( Qi1iko-me8anika svojstva 1rnatog kamenog materijala 1a i1radu nosivog sloja
sta2ili1iranog 8idraulinim ve1ivom
@-(-'-% Aahtjevi kakvo0e #a hi$raulino ve#ivo
:ao ve1ivo upotre2ljava se isti portlandski &ementI portlandski &ement s dodatkom pu&olana ili 1gure i
metalurki &ement klase 2/B 3/ i 5/%
?potrije2ljeni &ementi moraju odgovarati 1a8tjevima 8rvatski8 normi kako slijedi#
Portlandski &ement% Portlandski &ementi s doda&ima% (etalurki &ement% Pu&olanski &ementi
prema normi FR6 <%@1%.11B i
@ement% 6ain isporukeB pakiranjaB smjetaja i u1imanja u1oraka prema normi FR6
<%@1%.12%
Aa sta2ili1iranje nosivi8 slojeva de$inirani8 standardom FR6 ?%!3%.25 mogu se upotrije2iti i druga slina
8idraulina ve1iva kao to su lete7i pepeoB mljevena 1guraB pu&olani i sl%B ako se la2oratorijskim ispitivanjima
utvrdi nji8ova upora2ivostB a ovlateni la2oratorij odredi uvjete 1a primjenu%
?potrije2ljeni &ementi moraju odgovarati 1a8tjevima norme FR6 <%@1%.11%
6a svim u1or&ima ve1iva ispituju se sljede7a svojstva#
standardna kon1isten&ijaB
vrijeme ve1ivanjaB
postojanost 1apremineB
ostatak na situ 53.. otvora-&m2B
tlana vrsto7a (1a &ement klase 2/ i 3/ nakon ; i 20 danaB a 1a &ement klase 5/ nakon 3 i
20 dana)%
@-(-'-( Aahtjevi kakvo0e #a vo$u
Aa i1radu nosivi8 slojeva sta2ili1irani8 8idraulinim ve1ivima mo>e se upotrije2iti voda koja ispunjava ove
uvjete#
da je pF-vrijednost ve7a od 9B.B
da je udio sul$ata (4"3) manji od 2;.. mg-l vodeB
da je udio klorid iona (@l-) manji od 3.. mg-l vodeB
da je poka1atelj organski8 tvari (8umusne kiselineB e7eri i dr%) i1ra>en kao utroak kalijeva
permanganata (:(n"5) po metodi oksida&ije manji od 2.. mg-l vodeB
05-1./
da je ukupna koliina soliB i1ra>ena kao su8i ostatakB manja od /... mg-l vode%
Pitka voda ili voda i1 vodovoda mo>e se upotrije2iti 2e1 ispitivanja%
@-(-'-* Aahtjevi kakvo0e #a sta=ili#acijsku mjeavinu
6a sta2ili1a&ijskoj mjeavini ispituju se sljede7a svojstva#
odreivanje tlane vrsto7e pri jednoaksijalnoj kompresiji prema normi FR6%?%<1%.3.B
ispitivanja otpornosti &ementom sta2ili1iranog tla na smr1avanje prema normi FR6 ?%<1%./.%
4ta2ili1a&ijska mjeavina mora 1adovoljavati 1a8tjeve i1 ta2li&e /-.2%1%5-1%
"vi 1a8tjevi odnose se na &emente klase 2/B 3/ i 5/ (FR6 <%@1%.11)%
)ko se primijeni drugo ve1ivoB kao to je lete7i pepeoB 1gura ili slinoB vrijede iste grani&e vrsto7eB ali se
ustanovljuju drugi (dulji) vremenski rokovi 1a njegu epruveta% *o se radi na osnovi la2oratorijski8 ispitivanja i u1
suglasnost nad1ornog in>enjera%
2a=lica 1?&%-'-*?' Aa8tijevana tlana vrsto7a sta2ili1a&ijski8 mjeavina*lana vrsto7a sta2ili1a&ijske
mjeavine
4ta2ili1a&ijska mjeavinaB osim navedeni8 tlani8 vrsto7a mora 2iti postojana premasmr1avanju%
ndeks smanjenja tlane vrsto7e prema normi FR6 ?%<1%./. smije 2iti najmanje 0.G%
@-(-'-1 Dokumentacija #a i#ra$u pretho$nog sastava
4ukladno potpoglavlju /-.2%1B naruitelju se na osnovi provedene kontrole kakvo7e osnovnog 1rnatog
kamenog materijalaB ve1ivaB vode i mjeavine ti8 sastojaka i1daje #ret,odni sastav (receptura) 1a i1radu
nosivog sloja od 1rnatog kamenog materijala sta2ili1iranog 8idraulinim ve1ivom%
Pret8odni sastav slu>i kao la2oratorijski doka1 da je s odo2renim materijalima i projektiranim sastavom
mogu7e posti7i kakvo7u mjeavine propisane "*?%
4astav sta2ili1a&ijske mjeavine prema pret8odnom sastavu mora 2iti takav da tijekom proi1vodnje manje
os&ila&ije kakvo7e i udjela sastavni8 materijala ne7e 2itno utje&ati na $i1iko-me8anika svojstva mjeavine%
Pret8odnim sastavom odreuje se#
granulometrijski sastav osnovnog 1rnatog kamenog materijalaB
udio osnovnog 1rnatog kamenog materijalaB
udio ve1ivaB
udio vodeB
optimalna vla>nost i maksimalna su8a prostorna masa mjeavineB
tlana vrsto7a mjeavine nakon ; i 20 dana i
otpornost mjeavine na smr1avanje i odmr1avanje%
4va ispitivanja potre2na 1a i1radu pret8odnog sastava o2avljaju se prema normi FR6 ?%!3%.25B a re1ultati
ispitivanja prika1uju se u pisanom o2liku u i1vjetaju (Pret8odni sastav 1a i1radu mjeavine 1a &ementnu
sta2ili1a&iju) kojiB osim navedeni8 ispitivanjaB u op7em djelu mora sadr>avati i podatke o naruiteljuB mjestu i
datumu u1orkovanja materijalaB porijeklu i vrsti materijalaB ovlatenom la2oratoriju u kojem su ispitivanja
o2avljenaB 1a8tjevima naruitelja i normama prema kojima su ispitivanja o2avljena%
0/-1./
)ko doe do 2itne promjene svojstava 2ilo kojeg od sastavni8 materijalaB ili loka&ije nala1ita osnovnog
1rnatog kamenog materijalaB kao i poi1voaa ve1ivaB mora se pristupiti i1radi novog pret8odnog sastava%
Pret8odni sastav vrijedi godinu danaB odnosno do najvie tri godineB )ko se doka1nim radnim sastavom
svake godine potvrde svojstva materijala i mjeavine i1 pret8odnog sastava%
@-(-'-8 Aahtjevi kakvo0e #a ugraeni nosivi sloj sta=ili#iran hi$raulinim ve#ivom
?graeni nosivi sloj sta2ili1iran 8idraulinim ve1ivom mora 1adovoljavati 1a8tjeve kakvo7e u pogledu stupnja
12ijenostiB ravnosti povrineB de2ljine slojaB 8omogenosti pri ostvarenoj 12ijenostiB te visineB polo>aja i nagi2a
sloja%
S2.PA!" AB4"E!/S24
4upanj 12ijenostiB kako je de$iniran u potpoglavlju /-..%1%2 "*?B mora 2iti najmanje 30G%
RA!/S2 P/RD4!E
Ravnost povrine mjeri se kao odstupanje povrine sloja od letve duljine 5 m% "dstupanje od letve smije 2iti
najvie 1/ mm%
DEB;"4!A S;/"A
De2ljina sloja odreena je projektom% 6osivi sloj sta2ili1iran 8idraulinim ve1ivom i1vodi se jednoslojno u
de2ljini od 1/ &m do 3. &m% ? sluaju da je potre2na de2ljina tog nosivog sloja ve7a od 3. &mB sloj se i1vodi u
dvije ili vie $a1aB kako je to sluaj kod i1ravnavaju7i8 nosivi8 slojeva% "dstupanje de2ljine ugraenog slojaB od
projektiraneB ne smije 2iti ve7e od ` 1/ mm%
3/C/GE!/S2 S;/"A
4loj mora imati potre2nu 8omogenost pri ostvarenoj 12ijenosti%
6osivi sloj sta2ili1iran 8idraulinim ve1ivom smatra se 8omogenim ako je koe$i&ijent varija&ije mjerenja
12ijenosti ugraenog sloja manji od 3 G%
:oe$i&ijent varija&ije := rauna se prema i1ra1u#
4S4!A 4 P/;/,A"
=isinski polo>aj i1vedenog sloja provjerava se geodetskim snimanjem na mjestima ispod ru2ova kolnikaB te
sredine kolnikaB a odstupanja mogu 2iti najvie ` 1/ mm%
1nimnoB u1 odo2renje nad1ornog in>enjeraB odstupanja nani>e mogu 2iti do najvie -3. mmB s time da se 1a
visinu odstupanja i1vede nadomjestak slijede7im slojem na troak i1voaa%
!AG4B
6agi2 moraB u praviluB 2iti jednak poprenom i u1du>nom nagi2u projektirane povrine% "dstupanja ne smiju
2iti ve7a od ` .B5 G apsolutno od nagi2a 1adanog projektom%
@-(-'-> Dokumentacija o teku0im i kontrolnim ispitivanjima
Potre2na dokumenta&ija 1a teku7a ispitivanja sukladna je potpoglavlju /-.2%3%2 "*?%
Potre2na dokumenta&ija 1a kontrolna ispitivanja sukladna je potpoglavlju /-.2%3%2 "*?%
09-1./
@-(-% PR/4A/D!"AG PR4"E/A 4 .GRAD!"A
@-(-%-' Proi#vo$nja sta=ili#acijske mjeavine
Arnati kameni materijal mijea se s ve1ivom i vodom u 8omogenu mjeavinu%
Postrojenje 1a mijeanje mora osiguravati tono i pre&i1no do1iranje koliine 1rnatog kamenog materijalaB
ve1iva i vode%
Prije poetka radaB vage 1a 1rnati kameni materijal i ve1ivo te ureaj 1a mjerenje protoka vode moraju 2iti
atestirani%
Postrojenje 1a proi1vodnju mjeavine tre2a 2iti to 2li>e gradilituB jer je ugradnja mjeavine vremenski
uvjetovana%
Aa mijeanje se primjenjuju spe&ijalna postrojenja 1a proi1vodnju sta2ili1a&ijski8 mjeavina ili pogodne
2etonske mijeali&e 2unkerskog ili kontinuiranog tipa%
(jeavina &ementne sta2ili1a&ije 1a i1radu nosivog sloja auto&esta i &esta vrlo teke skupine prometnog
optere7enja proi1vodi se u postrojenjima 1a mijeanjeB dok se 1a &este tekogB srednjeg i lakog prometnog
optere7enja mjeavina mo>e proi1voditi i postupkom mijeanja odgovaraju7im strojevima na mjestu ugradnje u1
odo2renje nad1ornog in>enjera%
=rijeme mijeanja sastojaka 1a sta2ili1a&ijsku mjeavinu mora 2iti podeeno tako da i1 postrojenja i1la1i
mjeavina s potpuno o2avijenim 1rnima osnovnog kamenog materijala mortom od 8idraulinog ve1ivaB sitni8
esti&a kamenog materijala i vode% Gotova sta2ili1a&ijska mjeavina ne smije sadr>avati su8a 1rna kamenog
materijalaB niti dijelove su8og i nedovoljno i1mijeanog 8idraulinog ve1iva%
(jeavina &ementne sta2ili1a&ije ne smije se proi1voditi od smr1nutog 1rnatog kamenog materijala%
@-(-%-% Prijevo# sta=ili#acijske mjeavine
Proi1vedena sta2ili1a&ijska mjeavina prevo1i se na mjesto ugradnje kamionima kiperimaB a naroito je
va>no da se prijevo1 o2avi u kratkom vremenuB jer je vrijeme od proi1vodnje mjeavine do 1avrene ugradnje u
sloj ogranieno%
@-(-%-( .gra$nja sta=ili#acijske mjeavine
6osivi sloj od 1rnatog kamenog materijala sta2ili1iran 8idraulinim ve1ivom kao dio kolnike konstruk&ije
ugrauje seB u praviluB i1meu nosivog sloja od neve1anog 1rnatog kamenog materijala i 2itumeni1iranog
nosivog sloja auto&esta i &esta od vrlo tekog do lakog prometnog optere7enja%
."E24 AA P/D;/G.
6osivi sloj od 1rnatog kamenog materijala sta2ili1iranog 8idraulinim ve1ivom mo>e se raditi kada nad1orni
in>enjer preu1me sloj na koji se on pola>e te odo2ri poetak rada%
6ad1orni in>enjer provjerava# ravnostB projektirane nagi2eB pravilno i1vedenu odvodnjuB polo>aj i tra>ene
uvjete kakvo7e% Prije polaganja sta2ili1a&ijske mjeavineB podloga na koju se ona pola>e mora 2iti vla>na%
4ta2ili1a&ijska se mjeavina ne smije ugraivati na smr1nuti sloj%
)ko je sloj na koji dola1i sta2ili1a&ijska mjeavina 1asi7en vodomB kao poslije o2ilnije kie ili otapanja
snijegaB tre2a priekati s ugradnjomB dok se suvina voda ne o&ijedi i1 podloge%
1voa je du>an odr>avati me8aniki 12ijeni neve1ani nosivi sloj u stanju u kakvom je 2io u vrijeme
preu1imanja od nad1ornog in>enjera% )ko i1 2ilo kojeg ra1loga doe do ote7enja nosivog slojaB i1voa ga je
du>an ponovno dovesti u stanje koje odgovara tra>enim 1a8tjevima i o tome podnijeti doka1e nad1ornom
in>enjeru%
RECE!S64 ."E24
4ta2ili1a&ijska se mjeavina ne smije ugraivati pri temperaturi 1raka ni>oj od /.@ i kada su i1gledi da
temperatura u roku 25 sata padne ispod te vrijednosti%
)ko tijekom i1rade sloja padne kiaB odma8 se prekida proi1vodnja sta2ili1a&ijske mjeavineB a ra1astrta se
mjeavina 8itno 12ija u sloj te prekriva 1atitnom $olijom%
:ad je toploB a oso2ito ako je i vjetrovito vrijemeB tre2a o2ratiti pa>nju na 2r1i gu2itak vlage i1 ra1astrte
mjeavine i ugraenog sloja%
0;-1./
4ARADA
6a pripremljenu podlogu mjeavina se ra1astire odgovaraju7im ra1astiraima ili $inierima da 2i se osigurala
jednolina de2ljina sloja i ravnost povrine% 4vje>a mjeavina ra1astire se odjednom po &ijeloj povrini%
6eposredno i1a ra1astiranjaB sloj tre2a jednoliko i pa>ljivo 12ijati preko &ijele povrine vi2roploamaB
kompaktorimaB vi2rovalj&ima i valj&ima s gumenim kotaimaB pose2no ili u kom2ina&iji%
4va mjesta koja mo>da nisu dostupna strojevima 1a 12ijanje tre2a 12iti u skladu s tra>enim 1a8tjevima
drugim sredstvima i nainima% *akva mjesta kao i naine rada odreuje nad1orni in>enjer%
=rijeme od mijeanja sta2ili1a&ijske mjeavine do 1avrenog 12ijanja ovisi o vrsti primijenjenog ve1iva% ?
sluaju upotre2e portlandskog &ementaB to vrijeme ne smije 2iti dulje od 2 sata%
Povrina sloja nakon 1avrenog 12ijanja mora 2iti ravnaB do2ro 1atvorenaB 2e1 u1du>ni8 tragova i pukotina%
Pose2nu po1ornost tre2a posvetiti pravilnom i potpunom 12ijanju u 2li1ini u1du>ni8 i popreni8 spojeva% :od
savitljivi8 konstruk&ija kolnika u1du>ni spojevi moraju 2iti ispod sredinji8 &rtaB &rta koje ra1graniuju kolnike
trake i ru2ni8 &rta%
4va podruja na kojima je vidljiva segrega&ija materijalaB kao i mjesta na kojima je dolo do ote7enja sloja
uslijed nedovoljnog odr>avanjaB gradilinog prometaB vremenski8 nepogodaB naknadni8 radova i drugogB moraju
se 1amijeniti u punoj de2ljini sloja i naknadno 12iti%
:ada je projektirana de2ljina sta2ili1iranog nosivog sloja ve7a od 3. &mB on se radi u dva i vie slojeva%
:od &esta tekog i srednjeg prometnog optere7enja nosivi sloj od 1rnatog kamenog materijala sta2ili1iranog
8idraulinim ve1ivom mo>e se raditi i pogodnim strojevima na mjestu ugradnje u1 odo2renje nad1ornog
in>enjera%
6a kraju radnog dana pri i1radi sloja radi se poprena vertikalna radna spojni&a 1asije&anjem sloja pri kraju%
*o se i1vodi kao posljednja opera&ija na kraju radnog dana ili kao prva na poetku sljede7eg dana%
@-(-( /S4G.RA!"E 6A6/EE CA2ER4"A;A 4 RAD/A
Pod osiguranjem kakvo7e radova na &ementnoj sta2ili1a&iji podra1umijeva se ni1 postupaka opisani8 i
de$inirani8 u "*?B iji je konani &ilj do2ivanje kvalitetnog 8idraulinim ve1ivom sta2ili1iranog nosivog sloja u
kolnikoj konstruk&iji%
Ra1likuju se tri vrste aktivnosti#
aktivnosti prije poetka i1rade 8idraulinim ve1ivom sta2ili1iranog nosivog slojaB
ispitivanja tijekom i1rade 8idraulinim ve1ivom sta2ili1iranog nosivog slojaB
postup&i nakon i1rade 8idraulinim ve1ivom sta2ili1iranog nosivog sloja%
@-(-(-' Postupci prije poetka i#ra$e nosivog sloja sta=ili#iranog hi$raulinim ve#ivom
Postup&i prije poetka i1rade ovog nosivog sloja ukljuuju#
pret8odno ispitivanje svi8 sastavni8 materijala s o&jenom pogodnostiB
i1radu pret8odnog sastava sta2ili1a&ijske mjeavineB
prenoenje pret8odnog sastava sta2ili1a&ijske mjeavine na postrojenje 1a mijeanjeB
i1radu doka1nog radnog sastavaB i
i1radu pokusne dioni&e%
4ve ove postupke provodi ovlateni la2oratorijB a i1voa o svom troku mora osigurati nji8ovo provoenje%
6ad1orni in>enjer tre2a na temelju pret8odni8 ispitivanjaB prije poetka radovaB odo2riti i1radu ovog nosivog
sloja%
PRE23/D!/ 4SP424A!"E CA2ER4"A;A S /7"E!/C P/G/D!/S24
Pret8odno ispitivanje materijala slu>i kao doka1 upotre2ljivosti tog materijala 1a odreenu namjenu%
Pret8odno ispitivanje materijalaB koji su sastavni dijelovi sta2ili1a&ijske mjeavineB provodi se u skladu s
potpoglavljima /-.2%1%1B /-.2%1%2 i /-.2%1%3 ovi8 "*?%
00-1./
)ko se pret8odnim ispitivanjem ustanovi pogodnost sastavni8 materijala u skladu s potpoglavljem .-1; i .-13
"*? pristupa se i1radi pret8odnog sastava%
4ARADA PRE23/D!/G SAS2AA S2AB4;4AA74"S6E C"EDA4!E
1rada pret8odnog sastava sta2ili1a&ijske mjeavine 1a i1radu nosivog sloja od 1rnatog kamenog materijala
sta2ili1iranog 8idraulinim ve1ivom mora 2iti sukladna potpoglavlju /-.2%1%/ "*?%
PRE!/DE!"E PRE23/D!/G SAS2AA S2AB4;4AA74"S6E C"EDA4!E !A P/S2R/"E!"E AA
C4"EDA!"E
Pret8odni sastav potre2no je prenijeti na postrojenje 1a proi1vodnju sta2ili1a&ijske mjeavine potuju7i
odred2e i1 potpoglavlja /-.2%2%1 "*?% Pri tome tre2a ustanoviti tone odnose do1iranja masa 1rnatog kamenog
materijala ili mjeavine $rak&ija 1rnatog kamenog materijalaB ve1iva i vode% *re2a u1eti u o21ir postoje7u
vla>nost 1rnatog materijalaB tako da se dodaje samo ra1lika vode potre2na da vla>nost mjeavine 2ude
optimalna%
1 pokusne proi1vodnjeB koja mora 2iti u takvoj koliini da osigura ujednaenost sastavaB u1imaju se u1or&i
netom proi1vedene sta2ili1a&ijske mjeavine na kojima se ispituje odgovaraju li nje1ina svojstva tra>enim
1a8tjevima% spituju se najmanje tri u1orka mjeavine%
spituje se#
granulometrijski sastav i
tlana vrsto7a na ispitnim tijelima i1raenim od svje>e sta2ili1a&ijske mjeavine%
4ARADA D/6AA!/G RAD!/G SAS2AA
6a najmanje tri u1orka netom proi1vedene sta2ili1a&ijske mjeavine i1 pokusne proi1vodnje ispituje se tlana
vrsto7a nakon ; dana i granulometrijski sastav 1rnatog kamenog materijala%
:ada se ustanovi 1adovoljavaju7a podudarnost s pret8odnim sastavomB doka1ni radni sastav se u pisanom
o2liku predouje (Doka1ni radni sastav 1a i1radu mjeavine 1a &ementnu sta2ili1a&iju) nad1ornom in>enjeru radi
do2ivanja suglasnosti 1a rad%
)ko podudarnost ne 1adovoljavaB o2avljaju se korek&ije sastava sve dok se ne postignu 1adovoljavaju7i
re1ultati% ? tijeku proi1vodnje sta2ili1a&ijske mjeavine i1voa mora stalno odr>avati doka1ni radni sastav na
postrojenju%
4ARADA P/6.S!E D4/!47E
)ko ne postoje provjerena iskustva o posti1anju tra>ene kakvo7e sta2ili1iranog nosivog sloja 1a odreeni
sastav sta2ili1a&ijske mjeavine i odreenu te8nologiju ra1astiranja i 12ijanjaB potre2no je nain rada odrediti na
pokusnoj dioni&i% Pokusna dioni&a mora imati povrinu od najmanje 9.. m2 i po mogu7nosti tre2a sadr>avati
2arem jedan u1du>ni i jedan popreni spoj% A2ijenost (stupanj 12ijenosti u odnosu na 12ijenost po modi$i&iranom
Pro&torovou postupku) ispituje se na svje>e ugraenom slojuB dok jo nije dolo do ve1ivanjaB na najmanje etiri
mjesta 1a svaku pojedinu $a1u rada sredstava 1a 12ijanje (odreeni 2roj prijela1a)% 6a tim se mjestima ispituje i
granulometrijski sastav%
6ajmanje na dva mjesta ispituje se i tlana vrsto7a nakon ; dana na ispitnim tijelima i1raenim od svje>e
sta2ili1a&ijske mjeavine%
6akon to je ustanovljen nain rada i re>im rada strojeva 1a 12ijanjeB koji daje 1adovoljavaju7e re1ultateB
dokumenta&ija se predaje nad1ornom in>enjeru radi do2ivanja suglasnosti 1a rad%
@-(-(-% 4spitivanja tijekom i#ra$e nosivog sloja sta=ili#iranog hi$raulinim ve#ivom
spitivanja koja se o2avljaju tijekom i1rade nosivog sloja sta2ili1iranog 8idraulinim ve1ivom jesu#
teku7a ispitivanja i
kontrolna ispitivanja%
2E6.EA 4SP424A!"A
(inimalna teku7a ispitivanja tijekom rada koja o2avlja (osigurava) i1voa jesu#
ispitivanje stupnja 12ijenosti (u odnosu na 12ijenost po modi$i&iranom Pro&torovu postupku)
svje>e ugraenoga sloja na svaki8 /.. m2B
ispitivanje granulometrijskog sastava 1rnatog kamenog materijala na svaki8 3... m2B
03-1./
ispitivanje osnovni8 parametara koji odreuju kakvo7u ve1iva na svaki8 1.. tona ve1ivaB
ispitivanje tlane vrsto7e na ispitnim tijelima i1raenim od svje>e sta2ili1a&ijske mjeavine na
svaki 1... m2B
stalna kontrola ravnostiB tonosti pro$ila i de2ljine ugraenog sloja na svakom poprenom
pro$ilu ili prema odlu&i nad1ornog in>enjera%
6eposredno po o2avljenim teku7im ispitivanjimaB i1voa radova re1ultate ispitivanja u pisanom o2likuB
dostavlja nad1ornom in>enjeru%
Po 1avretku radova re1ultati ispitivanja u okviru teku7i8 ispitivanja prika1uju se u pisanom i1vjetaju koji
sadr>i#
_ op7i dio s poda&ima o investitoruB i1voauB graevini i upotrije2ljenim materijalimaB
_ podatke o opsegu teku7i8 ispitivanja prema "*? (program ispitivanja)B
_ podatke o i1vrenom opsegu teku7i8 ispitivanjaB
_ re1ultate teku7i8 ispitivanja i norme po kojima su ispitivanja o2avljena i
_ 1akljuak o kakvo7i i1vedeni8 radova%
6/!2R/;!A 4SP424A!"A
(inimalna kontrolna ispitivanja tijekom rada koja o2avlja (osigurava) investitor jesu#
ispitivanje tlane vrsto7e na pokusnim tijelima i1raenim od svje>e sta2ili1a&ijske mjeavine
na svaki8 3... m2B
kontrola de2ljine slojaB ispravnosti pro$ila i ravnosti povrine na svaki8 3... m2B
ispitivanje stupnja 12ijenosti u odnosu na 12ijenost po modi$i&iranom Pro&torovu postupkuB na
svaki8 2/.. m2B
stalna kontrola ravnostiB tonosti pro$ila i de2ljine ugraenog sloja na svakom poprenom
pro$ilu ili prema odlu&i nad1ornog in>enjera%
6eposredno po o2avljenim kontrolnim ispitivanjimaB re1ultati ispitivanja u pisanom o2liku dostavit 7e se
nad1ornom in>enjeru%
Po 1avretku radova re1ultati kontrolni8 ispitivanja prika1uju se u pisanom i1vjetaju koji sadr>i#
_ op7i dio s poda&ima o investitoruB i1voauB graevini i upotrije2ljenim materijalimaB
_ podatke o opsegu kontrolni8 ispitivanja prema "*? (program ispitivanja)B
_ podatke o i1vrenom opsegu kontrolni8 ispitivanjaB
_ re1ultate kontrolni8 ispitivanja i norme po kojima su ispitivanja o2avljenaB
_ ispitivanje sloja po visini polo>aju i nagi2u geodetskim snimanjemB i
_ 1akljuak o kakvo7i i1vedeni8 radovaB na temelju teku7i8 i kontrolni8 ispitivanja%
6a osnovi re1ultata teku7i8 i kontrolni8 ispitivanja investitorB odnosno njegov nad1orni in>enjerB donosi
konanu o&jenu kakvo7e ugraenog sloja%
@-(-(-( Postupci nakon i#ra$e nosivog sloja sta=ili#iranog hi$raulinim ve#ivom
6akon i1rade nosivog sloja sta2ili1iranog 8idraulinim ve1ivom svi su postup&i usmjereni na njegovanje i
odr>avanje sloja%
Po toplom vremenu tre2a o2ratiti pa>nju na gu2itak vlage i1 sloja% Aa nastavak 8idrata&ije ve1iva i
ovr7ivanje sloja nu>no je 1adr>ati dovoljno vlage u sloju% *o se posti>e redovitim prskanjem sloja vodom%
Prskanje tre2a provoditi tako da se ne ote7uje povrinu ugraenog slojaB a sloj tre2a odr>avati vla>nim
najmanje sedam dana nakon ugradnje%
Po i1raenom sloju ne smije se sedam dana odvijati prometB niti se smiju raditi sljede7i slojevi kolnike
konstruk&ije%
3.-1./
1nimnoB u1 odo2renje nad1ornog in>enjeraB ovaj se rok mo>e skratitiB ali pret8odno mora 2iti la2oratorijskim
ispitivanjima doka1ano da je u sloju postignuta 1a8tijevana kakvo7a%
Po 8ladnom vremenu ugraeni sloj tre2a 1atititi od smr1avanja nanoenjem pogodnog 1astoraB odnosnoB
nakon sedam dana ugradnjom sljede7eg sloja kolnike konstruk&ije%
Prije ugradnje sljede7eg sloja kolnike konstruk&ije s povrine nosivog sloja sta2ili1iranog 8idraulinim
ve1ivom tre2a ukloniti sav neve1an materijal ispu8ivanje komprimiranim 1rakom ili etkanjem me8anikom
etkom%
@-(-* /7"E!A 6A6/EE
@-(-*-' 1?&%-*-' Preu#imanje i#ve$enog sloja
?graeni nosivi sloj od 1rnatog kamenog materijala sta2ili1iranog 8idraulinim ve1ivomB preu1ima nad1orni
in>enjer na osnovi 1adovoljeni8 1a8tjeva i1 potpoglavlja /-.2%3 "*?%
4ve mo>e2itne manjkavosti prema tim 1a8tjevima i1voa mora otkloniti o svom trokuB ukljuuju7i i sva
dodatna ispitivanja i mjerenja koja je potre2no provesti da se ustanovi valjanost sana&ije%
)ko nakon preu1imanja sloja doe do njegovoga ote7enjaB uslijed vremenski8 nepogoda ili i1 2ilo kojeg
drugog ra1logaB sloj se mora popraviti i doka1ati njegova kakvo7a prije i1rade sljede7eg sloja kolnike
konstruk&ije%
@-(-*-% 1?&%-*-% Dokumentacija o $oka#u kakvo0e
Dokumenta&ija o doka1u kakvo7e ugraeni8 materijala i i1vedeni8 radova kod te8nikog pregleda graevine
o2u8va7a#
_ Pret8odni sastavB potpoglavlje /-.2%1%/B
_ Doka1ni radni sastavB potpoglavlje /-.2%3%1B
_ 1vjetaj o teku7im ispitivanjimaB potpoglavlje /-.2%3%2B
_ 1vjetaj o kontrolnim ispitivanjimaB potpoglavlje /-.2%3%2B
_ 1vjetaj o kontrolnim ispitivanjima sloja geodetskim snimanjemB prema potpoglavlju /-
.2%1%9B i
_ 1vjetaj nad1ornog in>enjera o i1vedenim radovima%
31-1./
'& GE/2E3!46A . 2.!E;/GRAD!"4
'&-' ./D
*unel je vrsta pod1emne graevina koja predstavlja linijski o2jekt kod kojeg je jedna dimen1ija 1naajno
ve7e u odnosu na druge dvije dimen1ije%
=a>nost geote8nikeB a pose2no geologijeB u planiranju tunela je presudna pri smanjenju nei1vjesnosti i ri1ika
koji postoje u projektima tunela% Geote8niki in$orma&ije su od nepro&jenjive vrijednosti pri odreivanju trase i
pose2nostima projekta tunela%
Geologije u1 geometriju tunela igra dominantnu ulogu u ve7ini glavni8 odluka koje se moraju donijeti u
planiranju B projektiranju i i1gradnji tunela% Geologija odreuje i1vedivost B ponaanje i trokove svi8 tunela % ako
i8 je teko pro&ijenitiB te8nika svojstva geoloke sredineB te varija&ije ti8 svojstava su jednako va>na kao i
svojstva 2etona i elika koji se koristi 1a i1gradnju konstruk&ije tunela% 4togaB je 2itno da se geote8niki istra>ni
radovi provode u ranoj $a1i planiranja 1a 2ilo koji tunel% skustvo poka1uje da su tuneli koji su istra>ivani
temeljitije imali manja prekoraenja trokova i manje 1astoja tijekom gradnje% 6eoekivani pro2lemi mogu
stvoriti skupa kanjenja i sporove tijekom gradnje tunela% 6eki od pro2lema i i1a1ova u tunelogradnji suI
projekti tunela imaju ogromnu nei1vjesnost
trokoveB pa i i1vedivost projekta odreuje geologije
svaki aspekt geolokog istra>ivanja 1a tunele je 1a8tjevniji od istra>ivanja ostali8 geote8niki8
konstruk&ija
po1navanje lokalne geologije i 8idrogeologije je va>noB
u ve7ini sluajeva pojavu i re>im pod1emne voda je najte>e predvidjeti i tijekom gradnje je
najte>e kontroliratiB
raspon vodopropusnost je 1natno ve7i nego kod 2ilo kojeg drugog te8nikog parametra (od 1.
-
;
do 1.
b3
)
ak i sveo2u8vatnim programom istra>ivanja ispita se je1gra 2uotine volumena manjeg od
.B.../ G od 2udu7eg volumena iskopa tunela
'&-% DE<4!474"E P/"C/A . 2.!E;/GRAD!"4
2unel je pod1emna graevina ispod povrine terena koji osigurava prostor 1a ra1liite namjene i s jednim
ili o2a kraja i1la1i na povrinu%
7estovni tunel je pod1emna graevina koja osigurava prostor 1a odvijanje &estovnog prometa%
Galerija je uo2iajan na1iv 1a tunel koji je s jedne 2one strane otvoren%
/kno je vertikalni potkop manjeg presjeka%
Potkop je tunel manjeg presjeka%
6alota je gornji dio (1akrivljen) iskopa poprenog pro$ila tunela%
/statak profila (=ench+ je preostali dio iskopa do punog pro$ila tunela%
2unelska nia je i1graeni prostor van osnovnog pro$ila tunela%
Portalna graevina je pose2no i1graena graevina na ula1u i i1la1u i1 tunela%
Svo$ je 1akrivljeno krovite pod1emne prostorijeB konstruk&ija koja u o2liku luka premo7uje i 1atvara
pod1emni otvor%
6runa je najvia toka poprenog presjeka tunelske primarne ili sekundarne o2loge%
/porac ili #i$ je 2oni dio tunela i1meu kalote i temelja o2loge tunela%
Po$no9ni svo$ je konstruk&ija u o2liku luka koja premouje i 1atvara pod1emni otvor ispod kolnike
konstruk&ije%
32-1./
!osiva o=loga tunela je 2etonska ili armirano 2etonska konstruk&ija u tunelu koja je dimen1ionirana tako
da prima sile pod1emnog pritiska u svim presije&ima%
/=loga tunela je 2etonska ili armirano 2etonska konstruk&ija koja slu>i kao 1atita prometa u tunelu%
!A2C je skraeni&a od !eN Austrian 2unneling Cet8od (nova austrijska tunelska metoda) i o1naava
metodu iskopa i i1gradnje tunela
2BC je skraeni&a od 2unnel Boring Ca&8ine i o1naava metodu i1gradnje tunela koriste7i ove strojeve
1a iskop i i1gradnju tunela%
7ut an$ cover o1naava metodu i1gradnje tunela s povrine terena primjenjuju7i iskop s povrine
i1gradnju tunela te 1atrpavanje istog do povrine terena %
Primarna po$gra$a je konstruk&ija koja osigurava sta2ilnost pod1emnog otvora kod iskopa%
Si$ra dio su primarne podgradeB a &ilj im je aktivirati spregnuto djelovanje i1meu okolne stijene i
mla1nog 2etona%
S!?si$ra nainjena su od re2rasti8 elini8 ipki i potpuno su pove1ana &ementnim mortom sa okolnom
stijenom% Rupa se ispunjava masom 1a injektiranje prije postavljanja sidra%
PG?si$ra (naknadno injektirana ili injek&iona sidra) nainjena su od re2rasti8 elini8 ipki sa
privr7enim &rijevom% njektira se nakon postavljanja sidra kro1 &rijevo%
4B/?si$ra (injek&iona samo2ue7a sidra) su kom2inirani sustav tapnog sidra i ipke 1a 2uenje% *ijekom
2uenja sidro se koristi kao ipka 1a 2uenje uvr7ena sa 2ua7om krunom% +ipka i tjeme
ostaju u 2uotini kao tapno sidroB koje se 1alijeva kro1 otvor 1a ispiranje% ? sluaju
uruavanja 2uotinaB ovaj sustav jo uvijek omogu7uje postavljanje tapni8 sidara%
SMelleN tapna si$ra (trenjem $iksirana tapna sidra) su me8aniki sklopljene eline &ijevi% =isoki
pritisak vode napu8ava &ijev i prilagouje njen o2lik nepravilnostima 2uotine%
Ekspan#ijska si$ra su sidra s ekspan1ijskom glavom na vr8u koja se ugradnjom iri te vrstim kontaktom
sa stijenom omogu7uje sta2ilnost pod1emnog otvora%
'&-( PR4PREC!4 RAD/4
Radovi na pripremi gradnjeB geodetski radoviB i7enje i priprema terenaB 1atita i o2nova vlasnitvaB
spomenikaB vodotokaB je1eraB uma%
'&-(-' GRAD4;4D2E
'&-(-'-' 4#ra$a pristupa gra$ilitu
Rad o2u8va7a i1radu pristupne &este od dr>avni8B >upanijski8 ili lokalni8 &esta pa do gradilita tunela%
Podra1umijeva i1radu potre2ni8 usjekaB nasipaB propusta i privremeni8 ili stalni8 mostovaB te kolnike
konstruk&ijeB ukljuivo i i1radu 1astora te sve potre2ne i neop8odne prometne signali1a&ijeB ukljuivo i
odr>avanje tijekom graenja%
'&-(-'-% 4#ra$a gra$ilinih prometnica
Rad o2u8va7a i1radu svi8 gradilini8 prometni&a koje su potre2ne 1a proved2u predviene te8nologije
i1ved2e svi8 radova na tunelu%
'&-(-'-( 4#ra$a skla$ita eksplo#ivnih tvari
Rad o2u8va7a i1radu skladitaB priruni8 skladita ili prijenosni8 spremita (kontejnera) koji se i1grauju radi
smjetajaB uvanja i dr>anja eksplo1ivni8 tvari tijekom graenja i nji8ovu ra1gradnju te dovoenja terena nakon
gradnje u prvo2itno stanjeB ako je potre2no i u1 odgovaraju7u sana&iju%
*a skladita mogu 2iti#
1idana skladita 1a koliine eksplo1ivni8 tvari ve7i8 od /... kg i to ra1dvojeno od sredstava
1a paljenje (upaljae) i uvarske ku7i&eB
prijenosni spremnik (kontejner) namjenjuje se 1a odr>avanjeB smjetaj i uvanje eksplo1ivni8
tvari do /... kg i /... komada detonatoraB a i1raen je od metalaB
33-1./
priruno skladite je prostorija gdje se mo>e smjestitiB uvati i dr>ati do 2. kg eksplo1ivni8
tvari%
4va skladita koja 2udu postavljena na gradilite tre2aju imati graevnu i upora2nu do1volu i1danu od
mjerodavni8 tijela% 1rauju se na loka&ijama podalje od ostali8 o2jekata kako se 1a8tjeva propisimaB u
prirodnim udolinama i na mjestima gdje ne smetaju i1voenju svi8 radova na &esti i tunelu%
4kladita moraju 2iti osigurana od pristupa neovlateni8 oso2a stalnim $i1iko-te8nikim osiguranjem% (oraju
1adovoljavati i pose2ne uvjete graenja i1 podruja 1atite od po>ara i eksplo1ije i druge odgovaraju7e propise%
6u>no je postaviti i sve potre2ne 1nakove upo1orenja i 1a2rane prema va>e7im propisima%
6a svim o2jektima nu>na je gromo2ranska instala&ijaB a ograeni prostor skladita sa uvarskom ku7i&om
tre2a 2iti no7u osvijetljen%
'&-(-'-* 4#ra$a kompresorske stanice s cjevnim ra#vo$om po gra$ilitu
Rad o2u8va7a na2avuB dopremu i monta>u kompresorski8 ureaja u 1oni portala tunelaB ra1vod 1rani8
vodova u1du> tunela tijekom i1ved2eB te demonta>u isti8 ureaja i odvo1 sa gradilita%
'&-(-'-1 4#ra$a prikljuka visokog napona i trafostanica (2S+
Rad o2u8va7a i1radu visoko naponskog prikljuka sa postoje7eg dalekovodaB 1ranim ili ka2elskim nainom
i i1rada odgovaraju7eg 2roja tra$ostani&a ovisno o du>ini tunela%
<roj tra$ostani&a (*4) u tuneluB kao i nji8ove karakteristike 2iti 7e ovisni o du>ini tunela i te8nikim
karakteristikama ka2lova 1a visoki napon% Postavljanje ti8 tra$ostani&a u tunelske nie i ka2liranje kao i nji8ova
1atita 2iti 7e provedena tako da se 1adovolje svi uvjeti i propisi 1a takvu vrstu rada%
'&-(-'-8 4#ra$a prikljuka #a sna=$jevanje gra$ilita vo$om
Rad o2u8va7a i1radu vodovodnog prikljuka sa postoje7e vodovodne mre>e do gradilita i ra1vod po
gradilitu% ?koliko nema mogu7nosti prikljuka sa postoje7eg vodovodaB rad o2u8va7a i i1radu 1a8vata
(kapta>e) vode na odgovaraju7em prirodnom i1voru%
'&-(-'-> /$laganje iskopnog materijala i o$vo$ vo$e i# tunela
Rad o2u8va7a odlaganje iskopnog materijala i odvod vode i1 tunelaB ureenje odlagalitaB 12rinjavanje
upotre2ljivog materijala i i1radu potre2ni8 o2jekata u 1oni portala 1a proi7avanje voda i1 tunela%
skopni materijal i1 tunela mo>e 2iti#
neupotre2ljivi otpadni materijal
upotre2ljivi mjeani materijal 1a nasipe
upotre2ljivi isti i kvalitetni kameni materijal%
6eupotre2ljivi otpadni materijalB je 1emljani materijal sa prevelikom ili potpunom 1asi7enosti s vodomB koji
nije mogu7e dalje korisno upotrije2itiB ve7 je potre2no o2aviti njegovo odlaganje na trajno odlagalite predvieno
projektom ili odred2om nad1ornog in>enjera%
(ijeani materijal (kameno-1emljani) koji nema preveliku vla>nostB odla>e se na pose2no odlagalite ili se
odma8 ugrauje u nasipe &este% Aa ovakvu upotre2u ovog materijala nu>no je da i1voa o2avi potre2na
ispitivanja i is8odi doka1e o njegovoj upora2ljivosti i predoi i8 u originalu nad1ornom in>enjeru%
Histi i kvaliteti kameni materijal odla>e se na pose2no odlagalite radi naknadne dorade i predro2ljavanja 1a
proi1vodnju kamenog materijala 1a nosive slojeve kolnike konstruk&ije i $rak&ija kamenog agregata 1a
2etonske i as$altne radove% Doka1e upotre2ljivosti istog kamenog materijala i1voa je du>an pri2aviti odma8
na poetku iskopa tunela i predati i8 u originalu nad1ornom in>enjeru%
<e1 o21ira na potre2u i1voaa radova 1a ovim materijalimaB du>an i8 je ra1vrstavati prema nji8ovoj
upora2ljivosti na 1a to predviena mjesta% )ko su odlagalita upotre2ljivi8 materijala na ve7oj du>ini od
predvieni8 projektomB nad1orni in>enjer 7e pri1nati i1voau radova du>i prijevo1 iskopnog materijala% ?vjeti
koritenja upotre2ljivi8 materijala 2iti 7e de$inirana ugovorom i1meu i1voaa i investitoraB a provedena
1apisniki tijekom i1ved2e%
"dvod otpadni8 i 2rdski8 voda i1 tunela mora 2iti kontroliran tako da se neposredno ispred portala i1vedu
odgovaraju7i o2jekti 1a pri8vat i proi7avanjeB a sve u1 suglasnost nadle>ni8 tijela%
35-1./
'&-(-'-: /stalo
Pored svi8 navedeni8 o2jekata i ureaja navedeni8 u ovoj toki 0-.1%2 i1voa mo>e i1vesti i druge kao to
su#
8idro$orsko postrojenjeB
1atvoreno skladiteB
otvoreno skladite 1a graevne materijaleB
skladite 1a kisikB
armirako-tesarski pogonB
stani&a 1a sna2djevanje gorivomB
rampa 1a utovar strojevaB
parkiralite teki8 strojevaB
talo>ni&a u1 2etonaruB
sportski tereni 1a rekrea&ijuB i
&entralna porta gradilita%
'&-(-% RAD!/ /6R.,E!"E
1voa 7e organi1irati gradilita na takav nain da njegove privremene 1gradeB postrojenjaB oprema itd%B
ne7e ometati 1avrne radove na prometni&i &estovnom tunelu i drugim o2jektima%
1voa 7e organi1irati gradilite prema svojoj vlastitoj te8nologiji i o2ve1an je da gradilite koje 7e se koristiti
tijekom i1gradnje opremi sa svojom vlastitom te8nologijom i na svoj troak% 1voa je takoer o2ve1an
organi1irati pristupne &este i prijevo1 materijala do mjesta i1gradnje%
1voa 7e is8oditi sve potre2ne do1vole koje se odnose na i1gradnju kao to su#
odo2renje od distri2utora elektrine energije 1a sna2dijevanje gradilitaB
do1vola 1a prikljuak na postoje7i sustav do2ave vodeB
sanitarna do1vola potre2na 1a odvod te8noloke (1agaene) vode i1 iskopa tunelaB
kao i sve druge potre2ne do1vole koje se odnose na i1voenje radova%
? sluaju da se radovi i1gradnje prekinu radi vie sileB ili prema uputi nad1ornog in>enjeraB i1voa je
odgovoran 1a sigurnost na gradilitu tijekom ovakvi8 prekida rada%
1voa 7e ukloniti sve svoje privremene o2jekte koji su 2ili postavljeni 1a i1voenje radova i ponovo urediti
sve povrine koje tre2a dovesti u prvo2itno stanje%
'&-(-%-' Privremena elektrina instalacija
nstala&ije moraju 2iti u skladu s !69.2.5B i dodanim odgovaraju7im FR6% 1voa mora imenovati oso2u
odgovornu 1a sigurnost sve privremene elektrine opreme na gradilitu%
'&-(-%-% Sustav ventilacija #a vrijeme gra$nje
*unelB jameB okna i potkopi moraju se &ijelo vrijeme iskopa provjetravati kako 2i se stvorili uvjeti 1a siguran
rad 2e1 poten&ijalno eksplo1ivni8 ili tetni8 plinovaB praine i nedostatka kisika% 1voa mora podu1eti
odgovaraju7e mjere kako 2i stvorio uvjete 1a sigurno i djelotvorno i1voenje radova% ? svim 1a8vatima i1voa
mora postupati u skladu s va>e7im 8rvatskim propisima 1a 1atitu na radu.
? pod1emnim i 1atvorenim prostorima 1rak koji se udie ne smije imati manje od 13G kisika po volumenu%
Puenje je 1a2ranjeno u tunelimaB potkopimaB jamama ili oknima i svim 1atvorenim prostorima%
:od prisilnog sistema ventila&ijeB ventilatori se postavljaju van tunela% 4vaki ventilator kod prisilnog sistema
ventila&ije koji je montiran van tunela mora imati nesmetan dovod svje>eg 1raka% 6e smije 2iti u 2li1ini spremita
uljaB kemikalija ili 2aava s gorivom%
3/-1./
=entilator mora 2iti tako smjeten da ne uvlai ispune plinove vo1ila kao ni pare i plinove od punjenja
2aterijaB kao i i1la1ni8 onei7enja i1 tunela%
:od iskljuenja i ponovnog ukapanja ventilatora stanje 1raka mora se ispitati prije ulaska 1aposleni8 u tunel%
)ko se upotre2ljava samo prisilni sustav ventila&ije isti se mora ponovno pokrenuti i raditi neprekidno kako 2i se
ispu8ala svaka nakupina 1raka u kojem nedostaje kisika ili ima 1apaljivi8 ili plinoviti8 smjesa%
(ora se pa1iti da radni&i ne naiu na nakupine takvi8 plinova na ponovnom ulasku u tunel% 1voa mora
voditi rauna da vrijeme potre2no 1a provjetravanje dugi8 tunela mo>e 2iti od pola sata do nekoliko sati te da se
slojevi plinova ra1ni8 gusto7a teko uklanjaju pose2no tamo gdje se nagi2 tunela mijenja% *amo gdje se pri
iskopu tunela stvara prainaB sustav provjetravanja mora 2iti u mogu7nosti 2r1o ukloniti prainu i1 radnog
podruja%
:od gradnje du>i8 tunelaB gdje nije mogu7a 2r1a prirodna ventila&ijaB iskop nije do1voljen ako nije
uspostavljen siguran sustav ventila&ije%
Dna svi8 okanaB jama i du2oki8 rovova moraju se provjetravati ispunim sustavom ventila&ije%
"prema 1a mjerenje u tunelu mora 2iti pogodna 1a kontinuirano mjerenje ra1ine eksplo1ivni8 i tetni8
plinova i udjela kisika% "prema mora 1vunim i vi1ualnim signalima odavati postojanje eksplo1ivni8 ili tetni8
plinova i tamo gdje sadr>aj kisika padne ispod ra1ine sigurne 1a rad% 6eposredan i djelotvoran nain davanja
signala mora 2iti postavljen na povriniB odnosno portalima tunela%
6a poetku svake smjene svako radno okno i &ijela duljina tunela moraju se pregledati radi prisustva
eksplo1ivni8 ili tetni8 plinova ili 12og manjka kisika% )ko je u radnom prostoru ra1ina eksplo1ivni8 ili tetni8
plinova i1nad doputene ili ako je sadr>aj kisika ispod do1voljene ra1ine sve aktivnosti 7e prestati i oso2e
evakuirati dok se ne uspostave sigurni uvjeti 1a rad%
)ko i1 nekog ra1loga sustav ventila&ije nije u pogonu dulje od dva sataB mora se primijeniti postupak
putanja u pogon% *o uvjetuje da oso2lje ne mo>e u7i u tunel ili u okno dok se ne o2avi kompletna i1mjena
1raka% "so2e koje nakon gaenja sustava ventiliranja ponovno ula1eB ako je to potre2noB moraju nositi
instrumente 1a detektiranje opasni8 plinova i mjerenje sadr>aja kisika% *i se instrumenti moraju neprestano
upotre2ljavati kod ponovnog ula>enja%
'&-(-%-( Gra$ilina rasvjeta
Rasvjeta re$lektorima mora omogu7iti sigurno i1voenje radova% Po potre2i svjetlo se mo>e 1asjeniti kako 2i
ga se usmjerilo na podruja unutar gradilita i i12jeglo iritiranje% Rasvjeta u tunelu mora pokrivati &ijelu duljinu i
ne smije 2iti manja od potre2ne 1a siguran rad i pristupB najmanje 1.. Oata na svaki8 1. m du>ine tunela%
)lternativan i1vor energije i sustav rasvjete u sluaju nu>de mora postojati kako 2i se omogu7ilo i1voenje
nu>ni8 1a8vata i sigurna evakua&ija u sluaju prekida primarnog napajanja% *akoer mora 2iti dostupan
odgovaraju7i 2roj runi8 svjetiljaka na kljunim mjestima u tunelu%
'&-(-%-* Aatita o$ =uke i vi=racija
Ra1ina 2uke i grani&e vi2ra&ije moraju 2iti u skladu s Aakonom o 1atiti na raduB kao i ostalim 1akonskim
odred2ama i propisima%
1voa mora oda2rati i primijeniti metodu radaB dijelove pogona i kontrole u radu kako 2i smanjio ra1inu
2uke i vi2ra&ija ukljuuju7i pro$esionalnu 2uku i i1lo>enost vi2ra&ijama od radnog pogonaB te kako se ne 2i
prela maksimalna do1voljena ra1ina 2uke i vi2ra&ije%
Po potre2i i1voa 7e u tijeku gradnje podi7i i 1adr>ati privremene ograde odgovaraju7e visine u1imaju7i u
o21ir da ta ograda mora istovremeno predstavljati i 1vunu 2arijeru oko radni8 podruja%
Po potre2i da 2i sprijeio re$leksiju 2uke i1voa mora o2lo>iti unutarnju stranu ograde s odo2renim
materijalom koji smanjuje 2uku%
1voa 7e dopremiti na gradilite i koristiti ekoloki pri8vatljivu opremu s ti8im radom u skladu sa sigurnim i
djelotvornim i1voenjem radova% "prema takoer mora pro$esionalnu 2uku i emitiranje vi2ra&ije svesti na
najmanju mogu7u mjeru%
'&-(-%-1 Promet u tunelu i na gra$ilitu
1voa mora omogu7iti siguran pristup gradilitu i oko njega kao i u samo radilite u tunelu% 1voa mora
omogu7iti neprestani pjeaki pristup tunelu%
39-1./
Pristup mora imati vrstuB ravnuB kontinuiranu povrinu koja nije skliska i mora 2iti pogodna 1a koritenje u
nu>di kada nema rasvjete% 1voa mora &ijelo vrijeme odr>avati sredstvo 1a i1la1 i1 svakog ela tunela% *akvo
sredstvo 1a i1la1 pored strojeva 1a pro2ijanje tunelaB vlakova i slini8 prepreka mora 2iti u skladu s minimalnim
dimen1ijama u !6 12339%
Aavrne ra1ine iskopa (nivelete postelji&e) 1a i1gradnju kolnike konstruk&ije 2it 7e 1ati7ene protiv troenja
ili smanjenja svojstava stijene tijekom prometa na gradilitu nasipanjem kamenim materijalom iskopanim u
tunelu ili slinim u de2ljini od najmanje .B/ metara% Aadr>avanje vode u depresijama i promet kro1 nakupljenu
vodu ne7e se doputati% 4av istroeni materijal uklonit 7e se i 1amijeniti prije radova na kolnikuB prema uputi
nad1ornog in>enjera% (aterijal 1a nasipanje koji se koristi u &ilju 1atite ne7e se ukloniti sve do neposredno prije
i1ved2e kolnike konstruk&ije%
'&-(-%-8 /$laganje otpa$nog materijala i# tunela
1voa mora ukloniti sav otpadni i suvini materijal i sme7e i1 2ilo kojeg i1vora na gradilitu i moraB osim
tamo gdje je to drugaije spe&i$iranoB odlo>iti taj otpad i osigurati sva sredstva potre2na 1a toB a u skladu s
propisima%
'&-(-%-> /$vo$nja u tunelu #a vrijeme graenja
1voa 7e isporuitiB postavitiB pustiti u rad i odr>avati dovoljan 2roj &rpki i &ijevi 1a kontrolu i odvod vode i1
2ilo kog dijela pod1emni8 radova% Aadr>avanje vode ne7e 2iti doputeno% :apa&itet &rpki instalirani8 na svakom
radnom elu uvijek 7e 2iti 2ar jedan i pol puta ve7i od nominalnog volumena dotoka vode plus koliina vode 1a
ispiranje koju koristi 2ua7a oprema% 1voa 7e po8raniti ili dr>ati neposredno na raspolaganju re1ervne &rpke
u do2rom pogonskom stanju i to istog kapa&iteta ili ve7eg od oni8 koji su instalirani u tunelu%
1voa 7e pri2aviti ureaje 1a proi7avanje ili druge ureaje 1a dekontamina&iju kako to 2ude 1a8tijevao
nad1orni in>enjer prije nego se proi7ena voda ispusti u okoli%
1voa 7e ukloniti sav nakupljeni muljB naplavine i ostale osuline preostale nakon pod1emni8 radovaB kako
to 1atra>i nad1orni in>enjer% 1voa 7e instaliratiB odr>avati i dr>ati u pogonu potre2ne ureaje i postrojenja 1a
pripremu i proi7avanje 1agaene vode koja se isputa na portalima tunela tijekom i1gradnje% *akvi ureaji i
postrojenja o2u8va7aju 2 2a1ena 1a sedimenta&ijuB separator 1a lake teku7ine (mastolov)B ureaj 1a
neutrali1a&iju i potre2ne kontrolne stani&e% ?reaj 1a neutrali1a&iju i1vest 7e se i staviti u pogon kako 2i se
1adr>ala pF vrijednost proi7ene vode i1meu 9B/ i 0B/ prije isputanja%
*unel 7e se drenirati tijekom i1ved2e putem jaraka% Rovovi 7e se 2rtvitiB ako je potre2noB mla1nim 2etonom%
? podrujima velikog dotoka vodeB mo>da 7e 2iti potre2no instalirati drena>ne &ijevi od tvrdog P=@-a ili
strukturiranog P!FD promjera od 1/. do 2/. mmB ovisno o koliini vode koju tre2a ukloniti%
1voa 7e posvetitiB u stijenskoj masi osjetljivoj na voduB najve7u mogu7u pa>nju prikupljanju i drena>i
pro&jedne vode i vode potre2ne 1a 2uenja%
? tunelima i1vedenim u propusnom tlu ili visokoporo1noj stijeniB &ijevi promjera najmanje 5 &m postavit 7e se
sustavnoB kako 2i se i12jegao porast vodenog pritiska i1a o2loge od mla1nog 2etona%
'&-(-( 4ARADA PRED.S"E6A
Rad o2u8va7a i1radu pripremni8 i 1emljani8 radova na trasi &esteB a u du>ini predusjeka do samog ula1nog i
i1la1nog portala tunela%
'&-(-(-' /siguranje ela pre$usjeka
Rad o2u8va7a osiguranje ela predusjeka na ula1nom i i1la1nom portalu tunela u &ijeloj irini i visini u skladu
sa projektom%
6akon i1vrenog iskopa predusjeka ili jo 1a vrijeme njegovog iskopa (kod du2oki8 usjeka) o2avlja se i
osiguranje ela predusjeka kad 1a to postoje utvreni svi elementi sraslog tla%
?gradnja sidaraB armaturni8 mre>a i mla1nog 2etona o2avlja se na potpuno isti nain kakav je predvien i
kod osiguranja tunelskog iskopa% :od vanjski8 temperatura i1nad 2.Z@ i ispod .Z@ 2iti 7e potre2no o2aviti i
pose2ne dodatne mjere 1a osiguranja kvalitete mla1nog 2etona (njega mla1nog 2etona i osiguranja 1a 1imsko
2etoniranje)%
)ko se poetak iskopa tunela predvia miniranjemB onda se na elu predusjeka i1van ugovorne linije po
o2odu poprenog pro$ila tre2a i1vesti dodatno osiguranje sidrima du>ine 5-9 m s ojaanjem armaturnim
mre>ama i mla1nim 2etonom%
3;-1./
'&-* 2.!E;S64 4S6/P
1voa 7e i1vesti sve radove iskopa i podgraivanja na nain da ispuni uvjete 1a osiguranje iskopa 1a
ustanovljenu tunelsku kategoriju i da na najmanju mogu7u mjeru svede pogoranje i poputanje stijenske mase
koja okru>uje iskopB da ogranii prekopro$ilni iskop i da sprijei ote7enje pret8odno postavljene o2loge%
Qa1e iskopa i ra1rada pro$ila iskopa 2it 7e u skladu s projektomB te8nikim uvjetima i na&rtima i1 i1ved2enog
projektaB koga 7e i1raditi i1voa prema ustanovljenom stanju stijene tijekom iskopa tunela%
1voa je odgovoran 1a oda2ir potre2ne opreme i mo>e predlo>iti alternativnu metodu iskopaB ako drugim
dokumentima nije drugaije odreeno%
Grani&u 1a o2raun i1meu vanjskog iskopa (tunelskog predusjeka) i iskopa u tuneluB u1ima se sta&iona>a
projektirane trase koja odgovara sraslom tlu (ili stijeni) na tjemenu tunela%
'&-*-' 6ategori#acija iskopa
"vim potpoglavljem se de$inira postupak kategori1iranja stijenski8 masa tijekom gradnje tunelaB
karakteristian opis pojedini8 kategorija stijenski8 masa s naelnim mjerama na iskopu i sta2ili1a&iji pod1emnog
iskopa te podruje odgovornosti pojedini8 uesnika u gradnji%
:ategori1iranje stijenski8 masa provodi se na osnovi geome8anike kategori1a&ije (<ieniaNski 13;3)%
Primjenjuje se pri i1voenju &estovni8 tunela u stijenskim masama 2uenjem i miniranjem ili strojnim iskopom u
pod1emlju% 6e primjenjuje se kod iskopa tunela u tlu kao i tunela koji se i1vode metodom otvorenog iskopa i
1atrpavanja (&at and &over)%
'&-*-'-' /snovni postupak
"snovu 1a kategori1iranje stijenski8 masa ine re1ultati in>enjerskogeolokog kartiranja tunela% 6akon
svakog napredovanja potre2no je i1vriti in>enjerskogeoloko kartiranje iskopanog dijela tunela% ? sklopu
in>enjerskogeolokog kartiranja potre2no je snimiti sve relevantne parametre potre2ne 1a kategori1iranje
stijenski8 masa% Re1ultati in>enjerskogeolokog kartiranja tunela prika1uju se na ra1vijenom pro$ilu tunela i
predaju nad1ornom in>enjeru%
6a osnovi re1ultata in>enjerskogeolokog kartiranja i pregleda ela iskopa nad1orni in>enjer provest 7e
kategori1iranje stijenski8 masa prema geome8anikoj kategori1a&iji i odrediti kategoriju stijenske mase te
pripadne mjere na iskopu i podgraivanju propisane projektom 1a predmetnu kategoriju stijenske mase%
:ategori1iranje je potre2no provoditi samo kod 2itni8 promjena geoloki8 i geote8niki8 karakteristika stijenske
mase du> trase tunelaB a ne nakon svakog napredovanja%
<e1 o21ira na odluke nad1ornog in>enjera i projektanta geote8niaraB i1voa je jedini odgovoran 1a
sigurnost radova koji se i1vode u tunelu%
1voa 7e u sluaju 2ilo kakvi8 1nakova nesta2ilnosti u tunelu ili u sluaju ponaanja pod1emnog iskopa
koje nije sukladno s pretpostavkama datim geote8nikim projektom o tome o2avijestiti projektanta i nad1ornog
in>enjera koji 7e utvrditi u1roke i modi$i&irati projektom propisane mjere na iskopu i sta2ili1a&iji pod1emnog
iskopa%
'&-*-'-% /pis kategori#acije stijenskih masa
Geome8anika kategori1a&ija se temelji na 2odovanju slijede7i8 est parametara stijenske mase#
jednoaksijalna tlana vrsto7a stijenskog materijalaB
RJD - indeks kvalitete je1greB
ra1mak pukotina (diskontinuiteta)B
stanje diskontinuitetaB
stanje pod1emne vodeB
pru>anje i nagi2 diskontinuiteta%
Podjela parametara stijenske mase po vrijednostima kao i pripadni 2odovi dati su u ta2li&i 0-.2-1B 0-.2-2 i 0-
.2-3 danoj u "*?% A2roj 2odova prema ta2li&i 0-.2-5 danoj u "*?B odreuje kategoriju stijenske mase% "sim
navedeni8 ta2li&a 1a pre&i1nije odreivanje 2odova mogu se koristiti i dijagrami dati u prilogu (<ieniaNski 1303)%
30-1./
4nimanje i odreivanje kategori1a&ijski8 parametara tre2a provesti u skladu s odgovaraju7im preporukama
4R(-a% Pri tom tre2a u1imati prosjene vrijednosti parametaraB a ne najloijeB jer je kategori1a&ija temeljena na
do sada i1vedenim projektima te impli&itno sadr>i $aktor sigurnosti%
"e$noaksijalna tlana vrsto0a stijenskog materijala odreuje se na intaktnom u1orku
stijenskog materijala standardnim la2oratorijskim pokusomB a prema preporu&i
nterna&ionalnog drutva 1a me8aniku stijena (4uggested (et8ods $or Determining
t8e ?nia]ial @ompressive 4trengt8 and De$orma2ilitP o$ Ro&k (aterialsB 4R(
13;3)% 6ad1orni in>enjer 7e oda2rati u1orke stijenskog materijala 1a ispitivanje
jednoaksijalne vrsto7e u la2oratoriju ukoliko o&ijeni da vrsto7a stijenskog
materijala u iskopu 2itno odstupa od vrijednosti dati8 geote8nikim projektom%
ROD (Ro&k JualitP Designation) je linearni poka1atelj &jelovitosti stijenske mase% Do2iva se
2uenjemB a predstavlja omjer 12roja du>ina svi8 na2ueni8 komada je1gre du>i8
od 1. &m i intervala 2uenjaB i1ra>en u posto&ima% Pri odreivanju parametra RJD-
a potre2no je pridr>avati se preporuka 4R(-a (4uggested (et8ods $or t8e
Juantitativ Des&ription o$ Dis&ontinuities in Ro&k (assesB 4R( 13;0)% ?
pod1emnom iskopu RJD se mo>e odrediti na osnovi ukupnog 2roja diskontinuiteta
sadr>ani8 u jedininom volumenu stijenske mase prema aproksimativnoj korela&iji
(Palmstr^m 1302)%
Ra#mak pukotina ($iskontinuiteta+ odreuje se mjerenjem mjernom trakom okomito na
diskontinuiteteB na u1orku deset puta ve7em od pro&jenjenog ra1maka% Pri
odreivanju parametra ra1mak diskontinuiteta potre2no je pridr>avati se preporuka
4R(-a (4uggested (et8ods $or t8e Juantitativ Des&ription o$ Dis&ontinuities in
Ro&k (assesB 4R( 13;0)% <odovi pridru>eni parametru Era1mak diskontinuitetaE
odnose se na stijensku masu s tri skupa pukotina% ? sluaju kada imamo manje od
tri skupa pukotina 2odove tre2a pove7ati 1a 3. G ('au2s&8er 13;;)% ?koliko
nedostaju poda&i 1a RJD ili ra1mak diskontinuiteta 1a pro&jenu parametra koji
nedostaje mo>e se koristiti dijagram na sli&i 0-.2-5 (<ieniaNski 1303)B nastao na
osnovi korela&ioni8 podataka (PriestB Fudson 13;9)%
Stanje $iskontinuiteta odnosno pripadni 2odovi mogu se tonije odrediti na osnovi ta2li&e 0-.2-/
(<ieniaNski 1303)% Pri odreivanju parametra stanje diskontinuiteta potre2no je
pridr>avati se preporuka 4R(-a (4uggested (et8ods $or t8e Juantitativ
Des&ription o$ Dis&ontinuities in Ro&k (assesB 4R( 13;0)%
Po$#emna vo$a ima 1naajan utje&aj na ponaanje ispu&ali8 stijenski8 masa uglavnom na dva
naina# ispiranjem pukotinske ispune i smanjenjem posmine vrsto7e pukotina te
dodatnim optere7enjem uslijed pritiska vode u sustavu pukotina% Pripadni 2odovi
odreuju se na osnovi ta2li&e 0-.2-1%
.tjecaj pru9anja i nagi=a $iskontinuiteta u tunelogradnji dat je kvalitativno u ta2li&i 0-.2-2B a
pripadni 2odovi u ta2li&i 0-.2-3% Pri snimanju parametra pru>anja i nagi2a
diskontinuiteta potre2no je pridr>avati se preporuka 4R(-a (4uggested (et8ods
$or t8e Juantitativ Des&ription o$ Dis&ontinuities in Ro&k (assesB 4R( 13;0)%
'&-*-% Pose=ne o$re$=e
? 1onama portala i 1onama malog nadsloja gdje je visina nadsloja manja od irine tunela (FY<) stijenska
masa se 2e1 o21ira na re1ultate kategori1iranja tre2a svrstati u = kategoriju%
?koliko se prilikom iskopa registriraju ra1liite kategorije stijenske mase u istom presjekuB kategorija 7e se
odrediti prema dijelu stijenske mase koji ima odluuju7i utje&aj na sta2ilnost &ijelog iskopaB odnosno podgradne
1a8tjeve% ? ve7ini sluajeva to 7e 2iti stijenska masa u svodu tunela%
skopi nia i proirenja tunela kao i popreni8 prola1a isto se kategori1iraju kao i osnovni tunelski presjek%
'&-*-( 4#ve$=eni projekt
1voa 7e kro1 &ijelo vrijeme odvijanja radova imati osiguranog projektnog kon1ultanta koji 7e 1a potre2e
i1voaa i1raivati dopune i1ved2enog projekta u1 ovjeru projektanta%
33-1./
6ad1ornom in>enjeru predat 7e se svi na&rti dovoljno vremena prije i1gradnje (najmanje 15 dana)B ili na
meuso2no dogovorene datume%
Prije poetka 2ilo kakvog tunelskog iskopa i1voa 7e nad1ornom in>enjeru podnijeti na odo2renje
i1ved2ene na&rte i-ili opis ponuene metode i $a1a iskopaB ukljuuju7i mjere podgraivanja iskopaB potre2nu
odvodnju gradilitaB mjere sigurnosti i re1ultate provedeni8 pro2ni8 ispitivanja%
6a temelju sustava kategori1a&ije stijenaB i1voa 7e podnijeti nad1ornom in>enjeru na odo2renje detaljni
plan $a1nosti rada 1a iskop i podgraivanje u svakoj kategoriji stijene i 1a svaki tip poprenog pro$ila iskopa kao i
metodu iskopaB gdje 7e 2iti opisana metodaB nain iskopa i nain prijevo1a%
Prije planirane upotre2e eksplo1iva i1voa mora o2avijestiti nad1ornog in>enjeraB tre7e straneB nadle>ne
institu&ije i slu>2e koji imaju interese u tim 1a8vatima ili na koje 7e ti 1a8vati vjerojatno utje&ati% 1voa mora
o2avijestit nad1ornog in>enjera i ostalenavedene oso2e i slu>2e najmanje 15 dana prije planirane upotre2e
eksplo1iva%
Projekt miniranja podnosi se nad1ornom in>enjeru 1a svaki tip poprenog presjeka ili dijela presjekaB a
o2u8vatit 7e sljede7e podatke#
model 2uenjaB promjere 2uotinaB udaljenostB du2inu i nagi2%
tipB jainuB koliinu (te>inu) i patrone eksplo1iva koji 7e se koristiti u svakoj pojedinoj 2uotiniB
u svakom slijedu i ukupne vrijednosti 1a svaki &iklus miniranja%
raspored optere7enja u 2uotinama i prvo punjenje u svakoj 2uotini%
tipB slijed i 2roj usporenjaB u1orak usporenjaI s8emu o>ienja 1a miniranjeI veliinu i tip
uvr7eni8 vodova i vode7i8 vodovaI tip i kapa&itet i1vora paljenjaI tip stroja 1a miniranje sa
ispustom konden1ata%
uvr7enje-1atita 2uotina i prekrivanje ili pokrivanje miniranog podruja%
pisani doka1i o kvali$ika&ijama oso2a koje 7e 2iti i1ravno odgovorne 1a nad1or punjenja i
paljenja%
'&-*-* 4#voenje
'&-*-*-' Definiranje profila iskopa
Pro$il iskopa naveden u na&rtima projekta odnosi se na projektirani pro$il iskopa koji se de$inira kao *-linija
(vidi sl% 0-.2-/ "*?)%

Slika :?&%?1 De$orma&ijske i konstruk&ijske toleran&ije i prekopro$ilski iskop usljed nepovoljni8 geoloki8
uvjeta%
1..-1./
"visno o kakvo7i stijeneB i1vest 7e se odgovaraju7e proirenje kako 2i se ostavilo dovoljno prostora 1a
radijalne de$orma&ije (*d) i konstruk&ijske toleran&ije (*k)%
Pro$il iskopa de$iniran kao -linija (vidi sl% 0-.2-/) odnosi se na teorijski pro$il 1a kompen1a&iju radijalne
de$orma&ije 1a ra1ne kategorije stijenske maseB i u1ima u o21ir mogu7nost de$orma&ije (*d)%
*ijekom iskopa temeljem iskustva vrijednosti date u projektnoj dokumenta&iji 1a oekivanu de$orma&iju
potre2no je podeavati stvarnim de$orma&ijama% Podeavanja 7e o2avljati 1a i1voaa projektni kon1ultantB a
odo2ravat 7e i8 nad1orni in>enjer%
-linija predstavlja najmanji pro$il iskopa% "p7enitoB stijena ne7e striti unutar te linije u asu iskopa%
1voa 7e podu1eti sve mogu7e napore da pro$il 1adr>i onako kako je de$inirano -linijomB o2avljaju7i
pa>ljivo kontrolu 2uenja i variraju7i ra1liite elemente metode glatkog miniranja (smoot8 2lasting) ili metode
miniranja pre-spliting%
:ako 2i se pro$il iskopa odr>ao kako je de$inirano -linijomB i1voa mora u1eti u o21ir kontruk&ijsku
toleran&iju (*k) 1a iskop i postavljanje podgrada% :onstruk&ijska toleran&ija (*k) takoer 7e o2u8va7ati
nepre&i1nost mjerenja%
'&-*-*-% Prekoprofilni iskop
Prekopro$ilni iskop je prostor stvoren kad se tlo odlomi vie od projektiranog pro$ilaB ukljuuju7i i
de$orma&ijske i konstruk&ijske toleran&ije% "vaj prekopro$ilni iskop mo>e nastati radi neodgovaraju7e i1ved2e i
nepa>ljive te8nike rada (to se mo>e i12je7i) i-ili i1 ra1loga na koje i1voa ne mo>e utje&ati (to je nei12je>no -
opravdano)%
"pravdani prekopro$ilni iskop u1rokuju dva i1vora#
prirodno odlamanje koje se ne mo>e i12je7i pa>ljivim radom i odgovaraju7om i1ved2om%
ekstremno nepovoljni i-ili nepredvidivi geoloki uvjeti%
"pravdani prekopro$ilni iskop i odvale 1nai da je i1voa posvetio najve7u pa>nju i o2avio naj2olju mogu7u
i1ved2uB a da ipak nije mogao sprijeiti prekopro$ilni iskop radi prevladavaju7i8 nepovoljni8 geoloki8 uvjetaB t%j%
da dola1i do iskopa i1van granine linije iskopa koja je odreena projektom 1a odreenu kategoriju stijene%
? sluaju prekomjernog prekopro$ilnog iskopaB odma8 je potre2no postaviti podgradu kako 2i se sta2ili1iralo
tlo%
Prekopro$ilni iskop i sve nastale odvaleB kaverne ili piljeB 2e1 o21ira da li su nastali i1 geoloki8 opravdani8
ra1loga ili krivi&om i1voaaB potre2no je detaljno snimiti u poprenom i u1du>nom smjeru i to prije i nakon
i1vrene sana&ije% ?1 svaku snimku tre2a prilo>iti nain rjeenja sana&ije s predmjerom i1vreni8 radova i1 ega
7e 2iti vidljiv prekopro$ilni iskop i 1apremina odvala ili kaverni kao i koliina i vrsta utroenog materijala 1a
sana&iju%
'&-*-*-( Geo$etsko voenje osi tunela
1voa je du>an imati na gradilitu tunela strunu geodetsku ekipu &ijelo vrijeme graenja tunela% !kipa
mora 2iti opremljena suvremenim geodetskim instrumentarijemB odgovaraju7om opremom 1a mjerenja u
1atvorenom tamnom prostoruB s adekvatnim prijevo1nim sredstvima% Du>nost joj je da itavo vrijeme graenja
odreuje i kontrolira tlo&rtni i visinski polo>aj i1vedeni8 elemenata tunela%
nvestitor je preko nad1ornog in>enjera du>an predati i1voauB geodetski ela2orat tunelske osnove 1a sve
tunele dulje od 2.. mB te sve numerike podatke i na&rte 1a pravilno voenje iskopa tunela te graenja
pojedini8 elemenata tunela%
nvestitor je preko nad1ornog in>enjera du>an 1apisniki predati i1voau propisno postavljene sta2ili1irane
stalne geodetske toke kod portala tunela s pripadnim polo>ajnim opisimaB nji8ovim koordinatama i visinama u
sustavu dr>avne i1mjere%
"ve stalne geodetske toke i1voa mora uvati od ote7enja tijekom &ijelog vremena graenja tunela% ?
sluaju ote7enja ili potre2e 1a dodatnim tokama i1voa 7e o2avijestiti nad1ornog in>enjera radi potre2e
nji8ovog strunog o2navljanja ili premjetanja%
*ijekom radova na iskopu tunelske &ijevi i1voa 7e sta2ili1irati na svaki8 /.. m stalnu toku prema
geodetskim pravilima i 1atititi je od ote7enja% "ve stalne toke slu>it 7e 1a kontrolna mjerenja ostvarene osi
tunela 1a potre2e investitora i kontrolu i1voenja iskopa tunelske &ijevi%
Postavljanje stalni8 toaka tre2a i12jegavati na mjestima gdje postoje mogu7nosti i1di1anja podno>nog dijela
iskopaB odnosno pomaka radi spe&i$ini8 geoloki8 uvjeta%
1.1-1./
'&-*-*-* Geo$etska kontrola iskopa
Aa potre2e geodetske kontrole iskopa tunela i1voa mora upotre2ljavati adekvatan suvremeni geodetski
instrumentarij s mogu7nosti primjene elektroniki8 daljinomjera i pose2ni8 ureaja 1a in$ra&rveno ili lasersko
mjerenje pro$ila iskopa tunelske &ijevi (pro$iler)%
4nimanje iskopanog pro$ila potre2no je vriti po mogu7nosti nakon svakog koraka kod napredovanja iskopaB
ali ne manje od jednog mjerenja na 1. m iskopaB radi potre2ni8 korek&ija polo>aja minski8 rupa kod 2uenja%
(jerenja provodi i1voa preko svoje geodetske ekipe neposredno nakon iskopa na o2odu stjenske plo8e
tunelskog otvora ili na prvom sloju mla1nog 2etona kod do2ri8 kategorija (1B 2 i 3 )%
)ko je stjenska masa 5 i / tunelske kategorije mjerenja se provode nakon potpunog 1avretka primarne
podgrade poto je runo po o2odu elini8 lukova na svaka 2B.m i1mjeren ra1mak od unutarnjeg vr8a elinog
luka do sraslog tla konture iskopa%
4va geodetska mjerenja potre2no je prika1ati i u gra$ikoj $ormi u mjerilu koje odredi nad1or i redovno
dostavljati na uvid nad1ornom in>enjeru%
*unelsku os potre2no je iskoliti s tono7u od ` 1B. &m%
Postavljanje o2odni8 minski8 2uotina potre2no je i1vesti s tono7u od ` 3B. &m%
Geodetska mjerenja iskopa i opravdani8 odvala tre2a 2iti s tono7u od ` 3B. &m%
)ko se iskop vri rota&ionim 2uili&ama u punom pro$ilu (krti&ama)B nu>no je potre2no osigurati
automatsko lasersko voenje 2uili&e na osnovu redovno kontrolirane geodetske osnove i kontrolni8 stalni8
toaka u tunelskoj &ijevi%
4vako opravdano prekopro$ilsko odstupanje iskopa mora se redovno konstatirati i geodetskim mjerenjem
evidentirati u1 o2ve1nu suglasnost od strane nad1ornog in>enjera%
4vako neopravdano prekopro$ilsko odstupanje iskopa mora se konstatirati i geodetskim mjerenjem
evidentirati u1 o2ve1nu suglasnost od strane nad1ornog in>enjera
Donja ra1ina iskopa (niveleta postelji&e) ili dno podno>nog svoda i1vesti sa tono7u . do `/B. &m u odnosu
na teorijsku kotu iskopa%
)ko ra1ina iskopa dnaB nakon i7enja od mulja ili loeg materijala 2ude ni>a od -/B. &m ispod projektiranogB
i1voa 7e taj prekop popuniti kvalitetnim materijalom 1a donji nosivi sloj kolnike konstruk&ije ili 2etonom sve
do projektirane teorijske ra1ineB ili prema uputi i odo2renju nad1ornog in>enjera%
'&-*-1 4S6/P
12or metode iskopaB nain miniranja i sustav podgraivanja 1avisit 7e o kategoriji stijene u kojoj se i1vodi
tunelski iskop% Postotak ue7a pojedini8 kategorija stijenske mase u &ijelom tunelu dat je progno1no na 2a1i
progno1nog geolokog pro$ila% Pove7anje ili smanjenje ue7a pojedini8 kategorija stijene u iskopu tunela od
projektom predvienogB ne daje pravo i1voau 1a i1mjenu ugovoreni8 jedinini8 &ijena iskopaB ve7 mo>e imati
samo utje&aj na skra7enje ili produljenje roka 1a radove na iskopu%
?koliko se kod iskopa u pro$ilu pojavi stijena koja spada u ra1ne kategorije iskopaB 1a odreivanje kategorije
iskopa ima odluuju7i 1naajB svojstvo stijene u kaloti iskopaB prema kojem 7e se oda2rati nain iskopa i odrediti
osiguranje &ijelog pro$ila%
<uenje i miniranje o2avlja se na takav nain da se osigura da stijena pu&a u1du> >eljeni8 linija% 1voa je
du>an 1a svaku kategoriju stijene 2e1 pose2ne naknadeB i1vesti pro2nu doni&u miniranjaB kako 2i oda2rao
najsvrsis8odniji nain tunelskog iskopa i i1vrio promjenu pretpostavljeni8 parametara miniranja%
Promjer i ra1mak 2uotina prilagodit 7e se stvarnim uvjetima stijene na gradilitu%
1voa 7e ra1vijati i neprekidno usavravati te8nike miniranja onako kako radovi napreduju kako 2i do2io
naj2olju mogu7u povrinu iskopa nakon miniranja%
skop stijene o2avlja se primjenom suvremeni8 metoda miniranja% :ontrolirane metode miniranja kao to su
glatko miniranje 4(""*F <')4*6G ili metoda PR!4P'**6Gkoristit 7e se kako 2i prekopro$ilnog iskopa
2ilo to manje i kako 2i se sprijeilo dro2ljenje povrina stijene%
Prije svakog ispaljivanja i1voa mora dati usmeno upo1orenje ispra1niti podruje i podu1eti potre2ne mjere
kako 2i sprijeio ula1ak oso2lja u opasno podruje%
1.2-1./
6i u kojem sluaju otvori se ne smiju puniti dok se ne 1avre svi 1a8vati na 2uenju%
skop nia u 2onim 1idovima tunela i popreni prola1iB osim nia 1a parkiranjeB i1vest 7e se nakon
postavljanja primarne podgrade u tunelu%
Primarna podgrada 2oni8 1idova tunela 2it 7e pa>ljivo re1ana u1du> pro$ila nia ili popreni8 prela1aB a
iskop 7e se o2avljati tako da preostala podgrada ne pretrpi nikakvo ote7enje%
skop podno>nog svodaB ukoliko je njegova i1ved2a potre2naB tre2a i1vesti neposredno nakon iskopa i
osiguranja 2a1nog dijela tunelskog pro$ila% (jere osiguranja prve i druge $a1e iskopaB tj% gornja i donja polovi&a
tunela moraju 2iti u potpunosti gotove prije poetka iskopa podno>nog svoda%
skop nia 1a parkiranje i1vest 7e se proirenjem regularnog presjeka glavnog tunela%
skop u vrstama stijenske mase koje su visokoosjetljive na voduB potre2no je o2aviti u1 pose2nu pa>njuB
kako 2i se i12jeglo svako ote7enje na stijeni% ? ovim 1onama potre2na je takva i1ved2a i kvaliteta i1rade da se
i12jegne kontakt i1meu stijenske mase i vode%
"dma8 nakon miniranja i 2e1 ikakvog suvinog odlaganjaB i1voa tre2a i1vriti podgraivanje da osigura
iskop i 1aposlene%
!lementi projektirane podgrade smatraju se dovoljnima 1a op7u sta2ilnost tunelaB meutimB i1voa 7e
postaviti tapna sidraB ako to 2ude potre2noB na onim mjestima u stijeni da se sprije7i ra8ljenje stijenski8
2lokova u1 tolne i potkope%
1voa 7e redovno pregledavati tunelske 2one 1idove i tjemene 1one kako 2i otkrio mogu7e pukotine ili
1nake nesta2ilnosti tunelske podgrade% Pro&jenu pukotina o2avljat 7e projektant u suradnji sa nad1ornim
in>enjerom u1imaju7i u o21ir geote8nika mjerenja%
skop tunela tre2a se odvijati kontinuiranoB osim ako drugaije odo2ri nad1orni in>enjer%
Prekid se ne7e dopustiti sve dok se ne 1avre svi elementi podgrade 1a utvrenu kategoriju stijene% "sim
togaB elo iskopa 1atitit 7e se mla1nim 2etonom (odgovaraju7e de2ljine)B osim u uvjetima sta2ilne stijeneB a po
odo2renju nad1ornog in>enjera%
Aa o2jekt u 2li1ini miniranjaB utje&aj vi2ra&ija od miniranja mjerit 7e se na loka&ijama neposredno u1 o2jekt
naj2li>i povrini koja se pro2ija ili na nekoj drugoj loka&iji gdje je potre2no ograniiti jainu vi2ra&ija%
Aa svaku kategoriju stijenski8 masa u nastavku je dat karakteristian opis stijenske mase i uo2iajeno
ponaanje pri iskopu te naelne mjere na iskopu i sta2ili1a&iji pod1emnog iskopa%
'&-*-1-' Stijenska masa 4 kategorije
(asivna stijenska masa s manje od tri skupa pukotina ili stijenska masa s tri skupa valoviti8 i 8rapavi8B
1atvoreni8 pukotina koje onemogu7uju ispadanje 2lokova% 4tijenska masa se u 1oni pod1emnog iskopa ne
plasti$i&ira% De$orma&ije su reda veliine par milimetara i ostvaruju se tijekom i neposredno nakon iskopa%
Prekopro$ilni iskop je 1anemariv%
(ogu7 je iskop u punom pro$ilu u1 maksimalna napredovanja% "p7enito nije potre2no podgraivanje osim
eventualnog mjestimino pojedinanog sidrenja%
'&-*-1-% Stijenska masa 44 kategorije
4tijenska masa s tri skupa pukotina% Pukotine ne1natno rastroene na ra1maku ve7em od .B/ m% "p7enito
se stijenska masa u 1oni pod1emnog iskopa ne7e plasti$i&irati% De$orma&ije su reda veliine par milimetara i
ostvaruju se tijekom i neposredno nakon iskopa%
(ogu7nost ispadanja plitki8 2lokova tijekom iskopa u1rokovat 7e manji prekopro$ilni iskop%
(ogu7 je iskop u punom pro$ilu u1 maksimalna napredovanja%
Podgraivanje je potre2no u svodu tunela% Podgraivanje je mogu7e i1vesti 2. m od ela iskopa% !ventualne
lokalne pojave nesta2ilni8 2lokova u svodu tre2a rijeiti pojedinanim sidrenjem neposredno nakon iskopa%
'&-*-1-( Stijenska masa 444 kategorije
4tijenska masa s tri i vie skupova pukotina% Pukotine su rastroene na prosjenom ra1maku od .B2-.B9 m%
"p7enito 7e se stijenska masa mjestimino plasti$i&irati u plitkoj 1oni oko pod1emnog iskopa ovisno o
primarnom stanju napre1anja% Prosjene de$orma&ije i1nositi 7e nekoliko milimetara u1 2r1o smirivanje nakon
iskopa i poetka podgraivanja% :oliina prekopro$ilnog iskopa ovisit 7e o lokalnoj orijenta&iji diskontinuiteta%
(ogu7a su ispadanja 2lokova tijekom iskopa i kavanja koja 7e u1rokovati ve7i prekopro$ilni iskop%
1.3-1./
(ogu7 je iskop u punom pro$ilu u1 du>inu napredovanja koja 7e ovisiti o mogu7nosti ispadanja 2lokova%
Preporuuje se napredovanje do 3 m%
4ustavno podgraivanje svoda u1 podgraivanje 1idova prema potre2i% Podgraivanje je potre2no 1apoeti
nanoenjem mla1nog 2etona neposredno nakon iskopa i podgradu dovriti 1. m od ela tunela%
'&-*-1-* Stijenska masa 4 kategorije
Potpuno ispu&ala stijenska masa s potpuno rastroenim pukotinama na ra1maku do .B2 m%
"p7enito 7e se stijenska masa plasti$i&irati oko &ijelog pod1emnog iskopa% Du2ina plasti$ika&ije ovisit 7e o
primarnom stanju napre1anja% De$orma&ije ne7e imati tenden&iju smirivanja do postavljanja podgrade% (ogu7a
su 1naajna ispadanja materijala prije postavljanja podgradnog sklopa%
Preporua se iskop u dvije $a1eB gornja i donja polovi&a tunela% Doputeno napredovanje i1nosi 1-2 m%
Potre2no je sustavno podgraivanje svoda i 1idova tunela% Podgraivanje tre2a 1apoeti neposredno nakon
iskopa i dovriti nakon slijede7eg napredovanjaB a 1a minimalnu kvalitetu stijenske mase podgradu tre2a dovriti
prije slijede7eg napredovanja%
'&-*-1-1 Stijenska masa kategorije
Potpuno de1integrirana stijenska masa (rasjedne 1one)% "p7enito se oekuju du2lje 1one plasti$ika&ije
stijenske mase oko pod1emnog iskopa% De$orma&ije ne7e imati tenden&iju smirivanja do postavljanja podgrade i
u prosjeku 7e i1nositi nekoliko &m% :od navedene kategorije uo2iajeno ne postoji ini&ijalna sta2ilnost
pod1emnog iskopaB te je prije iskopa potre2no i1vriti predpo2ijanje elini8 kopalja ili u sluaju neko8erentni8
materijala elini8 plati&a u svodu tunela% *ime 7e se prekopro$ilni iskop svesti na minimum%
Preporua se iskop u tri $a1eB gornja i donja polovi&a tunela te podno>ni svod% Do1voljena su napredovanja u
prvoj $a1i iskopa od .B/-1 m%
Potre2no je sustavno podgraivanje svoda i 1idova tunela te ugradnja podno>nog svoda% Podgraivanje
tre2a 1apoeti neposredno nakon iskopa i podgradu dovriti prije slijede7eg napredovanja% ? odreenim
sluajevima 2iti 7e potre2no podgraditi i elo iskopa%
? = kategoriji su o2ve1atna mjerenja pomaka na osnovi koji8 7e se pro&jeniti sta2ilnost pod1emnog otvora u
svakoj $a1i iskopa i podgraivanja%
'&-*-1-8 Prekoprofilni iskop
Prekopro$ilni iskop je prostor stvoren kad se tlo odlomi vie od projektiranog pro$ilaB ukljuuju7i i
de$orma&ijske i konstruk&ijske toleran&ije% "vaj prekopro$ilni iskop mo>e nastati radi neodgovaraju7e i1ved2e i
nepa>ljive te8nike rada (to se mo>e i12je7i) i-ili i1 ra1loga na koje i1voa ne mo>e utje&ati (to je nei12je>no-
opravdano)%
1.5-1./
'' RE<ERE!7E
<randlB F (2..2)B A2ijanje tla i drugi8 1rnati8 materijala 1a graevineB GraevinarB Frvatski save1 graevinski8
in>enjeraB =ol% /5 6o% 3 pp /13-/2;B Aagre2 2..2%
FR6 !6= 133;-1#2..0 en !urokod ;# Geote8niko projektiranje - 1% dio# "p7a pravila (!6= 133;-1#2..5)
nstitut graevinarstva FrvatskeB Aagre2 (2..1)# "p7i te8niki uvjeti 1a radove na &estamaB nstitut
graevinarstva FrvatskeB Aagre2% (8ttp#--NNN%8rvatske-&este%8r-Pu2lika&ije-op&iG2.te8ni&ki
G2.uvjeti%8tm)
'inari7B A% (c)#*e8nologija graenjaI % Aemljani radoviI Graevinski $akultet 4veuilita u Aagre2u
6onveillerB !% (13;3)# (e8anika tla i temeljenje graevinaB +kolska knjigaB Aagre2B p%;0.%
?4 6ational Resear&8 @oun&il *ransportation Resear&8 <oard (133.)# Guide to eart8Nork &onstru&tion
=rkljanB # Pod1emne graevine
1./-1./