OSOBINE MATERIJALA

OPSTA I SPECIJALNA SVOJSTVA

Parametri stanja: strukturalna karakteristika, fizicka, fizicko-mehanicka, konstrukciona, tehnoloska, reoloska,
hemijska, eksploataciona
Svojstva u vezi sa strukturom: sastav
Struktura se dijeli na 3 nivoa: ultramikrostruktura-unutrasnja struktura, mikrostruktura-pod mikroskopom,
mikrostruktura-okom
Osobine na 2 nivoa: atomsko-molekularni nivo, fenomenoloskim pristupom (experimentalni podaci, bez
detaljnije hemijsko-fizicke analice)
Od karakteristika hemijskih veza u strukturi zavise osobine materijala
Mikrostruktura: amorfna i kristalna (stabilnija)
Makrostruktura: konglomeraticna (betoni, keramicki materijali), celijasta (ima makropore, gas beton, pjeno
beton, celijaste plasticne mase), porozna ( kod keramickih meterijala, drvo , plastcne mase), slojevita (viseslojni
plasticni materijali), rastresita (granulati za beton, cement, gips)
Hemijska svojstva- ocjenjivanje otpornosti na visoku temperaturu trajnost i sl
Mineraloska-kad se radi o kamenim materijalima ili mineralnim vezivima
Podjela gradjevinskih materijala: konstukcioni (prirodni kamen, otpadni materijal, vjestacki kameni materijali),
gradjevinski materijal specijalne namjene ( za termo, hidro, zvucnu izolaciju , premazni, antikorozioni)
Gradjevinski proizvod je ono sto se trajno zgradjuje u objekt. Moza se znati tehnologija proizvodnje, oblasti
primjene, nacini prepade, bitne osobine, ponasanje u eksploataciji.
1.PARAMETRI STANJA I STRUKTURNE KARAKTERISTIKE
SPECIFICNA MASA (BEZ PORA I SUPLJINA)

(kg/m
3
g/cm
3
)Va-zapremina u apsolutno gustom stanju (suhe cvrste
mase)

V=Va+Vp Vp=Vv+Vw V-ukupna zapremina materijala Va-zapremina cvrste materije Vp-zapremina tecne Vv i gasovite
(Vw pore i supljine) materije
Rasprostiranjen postupak za izracunavanje specificne mase se sastoji u prethodnom susenju materijala na 105 +-5 C,
izvlacenju vazduha iz pora putem vakuma i ispunjavanje pora tecnostima.
BITNIJI NACINI, koji se koristi u praksi je pretvaranje materijala u fini prah koji se prvo susi na 105+-5 do konstantne
mase, pa se mjeri mo i onda se potapa u tecnost. Izmjeri se kolicina istisnute tecnosti, primjenom ARHIMEDSKOG
ZAKONA, putem raznih volumenametara i piknometara (zapreminska boca) i tako se dobije Va. Koriste se tecnosti koje
zadovoljavaju uslov da nisu u hemijskoj vezi s materijalom. Specificna masa se koristi kod projektovanja betona, za
ocjenu porounosti i mehanickih osobina.
ZAPREMINSKA MASA (SA PORA I SUPLJINA) masa jedinice zapremine u prirodnom stanju

(kg/m
3
g/cm
3
) m-ono
stanje vlaznosti za koje se trazi zapreminska masa
Mase se dobiju mjerenjem na vagi, a V, ako je pravilnog oblika uzorak, matematskim putem. Ako je uzorak nepravilnog
oblika-putem volumenametara i piknometara. Ako je materijal porozan, pore se moraju napuniti tecnoscu do zasicenja.
Primjenjuje se i postupak prevlacenja spoljasnih povrsina uzorka tankim slojem zaptivnog materijala (parafina), pa se
onda slijedi unosenju u volumenometre i piknametre.
ZAPREMINSKA MASA POROZNIH MATERIJALA JE UVIJEK MANJA OD SPECIFICNE MASE. Za rastresite materijala,
zapreminska masa se mjeri u psudama u koje se unosi suhi materijal i sipa sa odredjene visine, pa se zapreminska masa
racuna na bazi izmjerene posude zajedno sa materijalom koji je u njoj i poznate zapreminske mase posude. Kod
rastersitih mareijala, mora se navesti o kojem stepenu zbijenosti je rijec.

POROZNOST

) p=p
o
+p
z
p
o
-pore otvorene p
z
-pore zatvorene
Pore-otvori velicine koje ljudsko oko ne moze vidjeti. Postoje kapilarne (10
-7
do 10
-9
) i ne kapilarne jos manje. Supljine-
vidljive golim okom. Postoje i otvorene pore (komunicira sa spoljasnjom sredinom, imaju veci znacaj) i zatvorene
(komuniciraju medjusobno samo). Opsta, otvorena i zatvorana poroznost. Opsta poroznost-odnost zapremine pora u
materijalu prema zapremini materijala.
Otvorena pora se odredjuje pod pretpostavkom da su pore ispunjene vodom:

mv-razlika mase u vodo zasicenom i suhom stanju

Oderdjuje se postupkom mjerenja kolicine upijene vode.
v
=1000 kg/m3 pri 20 C
RASTRESITOST za zrnaste i praskaste materijale ko se sastoje od medjusobno nepovezanih zrna. Odredjuje se kao po.
Predpostavka da su zrna apsolutno kompaktna. SPZ (spec povrsina zrna) je ukupna povrsina svih zrna u jedinici
materijala.
SPZ=S=

a-povrsina jedne molekule N-avogadrov broj M- molarna masa

q=100-p % stepen kompaktnosti (suprosno od poroznosti)
2.FIZICKA SVOJSTVA
HIDROFIZICKA SVOJSTVA
HIGROSKOPNOST-sposobnost kapilarno poroznih materijala da upijaju vodenu paru iz vlaznog zraka. Proces se u
pocetku odvija u obliku absorbcije, a onda prelazi u kondenzaciju. Moguce asmo u kapilarima manjim od 10
-7
m.
Higroskopski sadrzaj vlage u materijalu je funkcija relativne vlaznosti i temperature zraka. Maximalni
higroskopski znacaj = ravnotezni sadrzaj koji odgovara datoj temperaturi i relativnoj vlaznosti zraka od 100%. On
raste sa poroznoscu materijala. Sto su precnici kapilara manji, maximalni higroskopski sadrzaj vlage je veci.
KAPILARNO UPIJANJE VODE javlja se kad se samo dio poroznog materijala nalazi u vodi
m
uv
=k*A* muv-masa upijene vode k-konstanta koja se experimentalno utvrdjuje A-povrsina preko koje se upija voda
t-promatrano vrijeme
TIJELO UPIJA VODU PREKO POVRSINE, NE ZAPREMINE!
Mjerenje upijanja vode vrsi se po tacno propisanim postupcima (uzorci, temperatura vode, metode ispitivanja).
Primjenjuje se dvije metode: metoda postupnog potapanja i metoda kapilarnog penjanja. Kod metode kapilarnog
penjanja propisuje se odredjena visina ho do koje se uzorak uranja u vodu. Kod metode postupnog potapanja postje 3
metode-nacina: 1.metoda porapanjem uzorak u vodu (u), 1.metoda u kljucaloj vodi pri povecanoj temperaturi (u1),
3.metoda pri povecanju pritiska-150 bara(up) up>u1>u
Upijanje vode se moze dati formulom: u=u
1
=u
p
=

mov-masa uzorka koji je vodozasicen ali povrsinski suh

Koeficijent upijene vode: k
u
=

Koeficijent zasicenosti-odnos izmedju cvrstoce na pritisak u sasicenom stanju i u suhom stanju.

VLAZNOST ona kolicina vode koju materijal sadrzi pod odredjenim uslovima. Definise se ralativna i apsolutna
vlaznost.
Ha=

-apsolutna vlaznost, pojmovno jednaka upijanju vode

Hr=

-relativna vlaznost
Upijanje vode zavisi od : vremena i postupka potapanja, kapilarnih efekata, temperature materijala i vode, pritiska pod
kojim se izvodi natapanja i dr.
KOEFICIJENT RAZMEKSAVANJA odnos cvrstoce materijala zasicenog vodom prema cvrstoci potpuno suhog materijala.
Karakterise ga otpornost materijala prema djelovanju vode, pri cemu njegova vrijednost varira od 0 do 1. Ako je kr<0,8
ne treba se koristiti.

=0,7-0,9
VODOPROPUSTLJIVOST definise se preko koeficijenta filtracije, predstavlja osobinu materijala da pod
odredjenim pritiskom propusti vodu.
kf=

a-debljina elementa Vv-zapremina vode u m

3
S-povrsina p-povrsina vodenog stuba t-vrijeme
VODONEPROPUSTLJIVOST da materijal pri zadatom pritisku vode i u zadatom vremenu nece propustiti vodu.
Ovo je osnovna osobina materijala u eksploataciji. Zavisi od otvorenih pora-vodoneporpustivost je veca ako je
njegova otvorena poroznost manja. Vrlo kompaktni materijali su vodonepropustljivi. Beton ne moze biti
vodoneprepustljiv. Metode ispitivanja: 1.sprijecen prodor vode na bocnim stranicama (izolacija) 2. Kroz isti otvor
se pusta voda, pa se prati da li ce ici sa bocnih strana. Materijal je vodonepropustljiv ako se nakon odredjenog
tretmana u smislu porasta i duzine trajanja pritiska kroz njeg ne registruje prolaz vode.
SKUPLJANJE I BUBRENJE javljaju se zbog promjene vlaznosti materijala. Skupljanje-smanjivanje linearnih
dimenzija i cjelokupne zapremine materijala i to uzrokovane susenjem. Pri susenju dolazi do smanjivanja slojeva
vode koja okruzuje cestice materijala, pa to dovodi do povecanja unutrasnjih kapilarnih sila koje teze da cestice
materijala sto vise priblize jedna drugoj. Bubrenje pri povecanju vlaznosti. Polarne molekule vode se ubacuju u
materijal i razmicu cestice materijala sto djeluje na smanjivanje kapilarnih sila koje djeluju u masi materijala.
Skupljanje i bubrenje javljaju se samo ako su u materijalu prisutne kapilarne pore. Isparavanje vode iz krupnijih
pora ne dovodi do priblizavanja cestica materijala i ne izaziva zapreminske promjene.
TERMOTEHNICKA SVOJSTVA
TOPLOTNA PROVODLJIVOST propustanje stacionarnog toplotnog protoka kroz materijale jedinicne debljine i
povrsine i razliku temperature na granicnim povrsinama.
koeficijent toplotne provodljivosti =

q=a/t-stacionarni toplotni fluks Q-kolicina toplote t-vrijeme

trajanja a-debljina uzorka T1-T2-razlika temperatura S-povrsina uzorka
-kolicina toplote koju u jedinici vremena propusti sloj nekog materijala jedinicne debljine i to upravo na njegovu
jedinicu povrsine, ako razlika temperature u stacionarnom stanju izmedju granicnih napona iznosi 1 C.
Mjerenje koeficijenta toplotne provodljivosti se vrsi na uzorcima u obliku ploca pri cemu se koristi grijana ploca,
zastitni prsten koji se pomocu struje zagrijavaju. U praksi se odredjuje na osnovu zapreminske mase, i ovaj
koeficijent RASTE sa povecanjem zapreminske mase, a opada sa povecanjem poroznosti. Toplotna provodljivost
zavisi i od dimenzija pora. U porama malog precnika vazduh miruje, dok kod vecih dolazi do kretanja vazduha
cime se povecava toplotna provoljivost.
TERMICKI KOEFICIJENT LINEARNOG SIRENJA MATERIJALA t(1/C) dilatacija stapa izradjenog od dredjenog
materijala pri promjeni temperature za 1 C.
TERMICKA STABILNOST veca sto je t manja i sto je materijal homogeniji. Materijal je termicki stabilan ako se na
njemu poslije odredjenog vremena ne pojave pukotine. Kvarcni pijesak-viskou termicku stabilnost.
OTPORNOST NA DEJSTVO POZARA sposobnost materijala da se suprostavi kratkotrajna djelovanju visokih
temperatuja koje se razviju u uslovima pozaara do 1000 C. Zavisi od stepena sagorivosti materijala. Nesagorivi
materijal:beton opeka calik i dr. Ali i neki nesagorivi materijali dobijaju prsline i pukotine (granit) a neki se jako
deformisu (metali). Za sastitiu sagorivih materijala se koriste antipireni.
VATROSTALNOST sposobnost materijla da se bez topljenja suprostavi dejstvu visokih temperatura. Vatrostalni
materijali oni sa vatrostalnoscu preko 1600 C (samotne opeke i sl).
OSTALA VAZNIJA SVOJSTVA
VISKOZITET unutrasnje trenje u tecnosti koje karakterise sila potrebna da se izvrsi pomjeranje jednog sloja
tecnosti u odnosu na susjedni sloj. Viskozitet zavisi od vrste tecnosti i temperature. Sa povecanjem temperature
viskozitet se smanjuje. Razmatra se pod pretpostavkom laminarnog tretanja tecnosti u cijevima gdje sile trenja
unutar tecnosti djeluju paralelno osi kretanja. Te sile uticu tako da slojevi tecnosti koji se krecu brze povlace za
sobom koji se krecu sporije. Brzine nekih slojeva pri laminarnom kretanju u cijevima smanjuju se iduci prema
zidovima cijevi. Koeficijent vikoziteta utvrdjuje se pomocu lijevka-viskozimetra koji rade po principu isticanja
odgovarajuce tecnosti kroz cijevi odgovarajuceg precnika. Svaka od dobijenih vrijednosti odgovara samo onoj
temperaturu i pritisku pod kojima je mjerenje izvrseno.
U PRAKSI kao mjera viskoziteta se uzima ono vrijeme u sekundama koje je potrebno da odredjena zapremina
tecnosti istekne kroz otvor utvrdjenih dimenzija. Vrijeme da tekucina od 1l istekne u menzuru uzima se kao
mjera viskoziteta. Mersov lijevak, Redvudov viskozimetar, Englerov viskozim.
PROPUSTLJIVOST GASOVA PARE kad se na povrsinama koje ogranicavaju uzorak pojavi razlika pritisaka gasa ili
pare, i tako dolazi do kretanja gasa kroz pore i pukotine materijala. Ta pojava se zove difuzija. Izrazava se putem
koeficijenta propustljivosti ona kolicina gasa koja za vrijeme od 1 s prodje kroz uzorak jedinicne povrsine i
debljine, pro razlici pritisaka od 1 Pa na stranicama uzorka.
=

Q-masa gasa a/S-debljina/povrsina uzorka t-vrijeme opita -razlika pritisaka

Propustljivost gasova i pare zavisi od strukture materijala. To znaci da zavisi od zapreminske mase i otvorene
poroznosti. Za jedinicu je usvojena propustljivost opeke. Materijeli za izradu zidova moraju biti dovoljno
propustljivi, da disu. Pri difuziji vodene pare kroz gradj.elemente znacajne su temperatura unutrasnjosti
elemenata, jer ovisno o njima moze doci do kondezacije vodene pare, tako se povecava vlaznost elementata sto
dovodi do povecanja toplotne provodljivosti, opasnosti do destrukcija pod djelovanjem mraza.
POSTOJANOST NA MRAZU sposobnost da materijal u stanju vodozasicnosti bez vidljivih tragova destrukcije i bez
znacajnog smanjenja cvrstoce podnese odredjen broj ciklusa smrzavanja i odmrzavanja. Postojanost na mraz
predstavlja fizicku agresiju (agresivna sredinu). Glavni uzorak nepostojanosti poroznih materijala na mraz je voda
koja se nalazi u kapilarnim porama. Tokom ispitivanja bitno je da se ostvari potpuna zasicenost materijala vodom
sto se postize odgovarajucim drzanjem materijala u vodi sve dok se uzastopnim mjerenjima ke konstatuje
stalnost mase uzorka. Materijal je postojan na mrazu ako se po zavrsetku tertmana smrz-odmrz njegova cvrstoca
ne smanji vise od 25% i ako gubitak mase uzorka nije veci od 5 %.
Metoda smrzavanja se odvija na -20+-2 C i odmrzavanja u vodi na 20+-2 C. Izmjena ciklusa smrz-odmrz propisana
je standardom, 2 ciklusa u 24h, tj 3 ciklusa u 24 h, sto zavisi od dimenzija i oblika tijela koje se ispituje a to
definise modul povrsine: Mp=O/A obim/povrsina. Na osnovu modula povrsine se utvrdjuje da li ce biti 2 ili 3
ciklusa. Nepostojanost materijala na dejstvo mraza lezi u poroznosti. Kad se voda u porama zaledi led koji u
odnosu na vodu od koje je nastao ima za 3 % vecu zapreminu djeluje kao unutrasnje optercenje na zidove pora i
izaziva u materijalima visoke napone zatezanja. Tako dolazi do prslina u materijalu usljed cega on gubi cvrstocu.
Kompaktni materijali imaju vecu postojanost na mraz od nekompaktnih. Ali i kekompaktni mogu biti dosta
postojani ako imaju odranicenu kolicinu otvorenih pora.
Kako ocjeniti da li je uzorak dobar ili los?
Prvo se mora imati etalon, uzorak s kojim se poredi.
1. Na vizualnom pregledu na uzorak koji se tretira , ne smije biti destrukcija
2. Vaganje gubitak mase (2-5%)
3. Gubitak cvrstoce (obicno na pritisak) ne smije preci 25%
AKUSTICNE OSOBINE Zvuk-niz mehanickih oscilacija i vibracija u elasticnim ili viskoznim sredinama koje
osjeca ljudsko uho. Glavna osobina zvuka- frekfrencija f(Hz) koja oznacava broj oscilacija u 1 s.
Vazdusni zvuk zvuk koji potice od govora, rada pojedinih uredjaja (masina itd). Ti uredjaji izazivaju
promjene vazdusnog pritiska i samim tim oscilacije pojedinih gradjevinskih elemenata. Postoji i zvuk izazvan
udarom.
Zvucna izolacija-sposobnost konstrukcije da u susjednu prosotiju propusti samo jedan dio zvucne energije i
zato se koriste materijali sa izradjenom otvorenom poroznoscu niske zapreminske mase (staklena vuna
mineralna vuna) kao zvukoizolacioni materijali. Ocjenjivanje izolacione moci vrsi se putem tzv.indexa
izolacije od vazdusnog zvuka. Za izolaciju od udarnog zvuka najveci znacaj ima povrsina masa pregrade. Zato
se kod medjuspratnih konstrukcija, koje su izlozene udarnom zvuku (hodanje) koriste se plivajuci podovi.
4. FIZICKO-MEHANICKA SVOJSTVA
DEFORMACIONA SVOJSTVA Uzorci se stavljaju u uredjaje za ispitivanje obicno hidroulicke prese pa se na
bazi apliciranih napona i na osnovu izmjerenih dilatacija crtaju odgovarajuci - dijagrami. Napon se
odredjuje =P/Ao, a dilatacija =L/Lo. Dijagrami - su uslovni dijagrami jer se uzima pocetna povrsina
uzorka Ao, a ne stvarna. Sa povecanjem napona dolazi do pojave poprecnih deformacija, tj do promjene
povrsine poprecnog presjeka, gdje se ona smanjuje pri aksijalnom zatezanju, a povecava pri pritisku. Zato se
uvodi pojam stvarnog dijagma, pa je st=P/Ast , a Ast je stvarna povrsina poprecnog presjeka.
a) Krt materijal-slom nastupa poslije nulte ili nikakve plasticne deformacije
b) Duktilan materijal-koji izrazdavaju velike plasticne deformacije prije sloma ugleda
U ovim dijagramima se vidi da postoje zavisnosti izmedju napona i deformacije, tjda vazi hukov zakon. Ta
proporcionalnost postoji sve do tacke P dijagrama.
P-granica proporci, napon je linearan i proporcionalan dilataciji do ove tacke
T-dolazi do tecenje,materijal ne moze vise da pruza otpor, t-napon tecenja
M-najveca vrijednost napona, cvrstoca materijala ili granicni napon
S-lom ugleda pri malo manjem naponu
Elasticnost osobina materijala da u potpunosti vrati svoj prvobitni oblik i dimenzije nakon prestanka
djelovanja opterecenja, znaci da na tijelu izlozenom opterecenju ne nastaju trajne deformacije. Granica
elasticnosti je najveci napon na - dijagramu za koji se materijal ponasa elasticno. Napon pri kojem
izduzenje pocinje da raste primjetno brze neko do tada, a to je napon t , naziva se granica velikih
deformacija, tj.granica velikih izduzenja.
Modul elasticnosti E odnos izmedju napona i dilatacija u pocetnom linearnom dijelu - dijagrama. E je
nagib tg.
Poasonov koeficijent == pop/ odnos velicine poprecne dilatacije prema velicini poduzne dilatacije pri
jednoaksijalnom naprezanju
Zapreminski modul elasticnosti K=

modul kompresije
Modul smicanja G=

Stvarni radni dijagram materijala-polazi se od predpostavke da zapremina uzorka tokom ispitivanja ostane
konstantna. Za stvrni napon u uzorku koristi se formula st= (1+).
Objasnjene deformacionih svojstva materijala: Unutrasnje slike koje povezuju cestice izgradjivace materijala
zavise od rastojanja ovih cestica i u slucaju kad tijelo od datog materijala nije izlozeno opterecenju,
uspostavljaju se ravnoteza rastojanja. Kad je tijelo izlozeno opterecenju dolazi do promjene tih rastojanje.
Ako su promjene rastojanja izmedju cetica izgradjivaca materijala mala, smatra se da je promjena
unutrasnjih sila proporcionalna ovim promjenama rastojanja.
CVRSTOCA
Cvrstova- najveci napon koji odredjeni materijal moze da podnese. Kod ispitivanja cvrstoce primjenjujeu se
staticka i dinamicka opterecenja.
Staticko opterecenje se u toku vremena ne mijenja ili se mijenja dovoljni sporo, tj moguca je promjena
potencijalne, ali ne i kineticke energije uzorka.
Dinamicko opterecanje promjenjivo sa vremenom, a inteziteti opterecenja se vrlo brzo mijenja ili se nanosi
jednokratno sa vrlo kratikm dejstvom u vidu udara, kod dinamickih opterecenja dolazi do promjene i
potencijalne i kinteticke energije uzorka. Na velicinu cvrstove u velikoj mjeri ztice na brzinu nanosenja
opterecenja i duzina trajanja.
Podjela opterecenja prema duzini trajanja: a. Izuzetno kratkotrajna (djelovi sekunde ili sekunde) samo ona
spadaju u dinamicko opterecenje b.kratkotrajna normalnog inteziteta (2-3h) c.dugotrajna (mjeseci godine).
Cvrstoca o kojoj mi govorimo dobijena je na kratkotrajnim opterecenjima normalnog inteziteta. Kod cvrstoce
nema slobodnog izbora, nijedna druga osobina nije tako standardizovana.
Cvrstoca na pritisak fp=Ppmax/A (N/mm
2
) A-povrsina preko koje se nanosi opterecenje.
Na njenu velicinu najvise utice oblik i dimenzija uzorka kojki se ispituje ali i temperatura, vlaznost, starost,
trenje koje se javlja na kontaktnoj povrsini uzorka sa plocama prese. Mora se ispitivati na tijelu pravilnog
oblika geom. Pri ispitivanju na obliku kockem kocke sa manjim stranama pokazuju vecu cvrstocu , neko
kocke sa duzim stranama. Cvrstoca prizme i valjka su manje od cvrstoci kocki istog materijala i pop.presjeka.
ove dvije pojave mogu se objasniti uticajem trenja koje se javlja na kontaktu izmedju uzorka i ploce prese.
Do loma dolazi iskljucivo zbog napona smicanja. Ukoliko se trenje smanji cvrstoce pritisnuth kocki ce se
smanjiti, pa ce se izmjeniti i karakter loma. Pod ovakvim uslovima do loma dolazi putem stvaranja prslina
paralelnih sili pritiska.
Cvrstoca na zatezanje fz= n=Pmax/A naponsko stanje koje utvrdjujemo tako sto se uzorak aksijalno
optereti. Mnogo se primjenjuje postupak koji se sastoji u izlaganju izvjesnog cilindra liniskom pritisku po
dvoje suprotne izvidnice(brazilski opit). U uzorku se javljaju naponi zatezanja okomiti na pravac dejstva
liniskog opterecenja, pa dolazi do cijepanja cilindra, pa se ovo ispitivanje moze zvati ispitivnje na cijepanje.
Cvrstoca na zatezanje koja se dovija ovim nacinom nije pravi pokazatelj zvrstoce materijalam ona je za
10-20% veca od one koja bi se dobila na uzorcima izlozenim cistom aksijalnom zatezanju. Inace se radi kod
mikroarmiranih betona.
Cvrstoca na zatezanje pri savijanju uzorci u obliku gedica opterecenih sa jednom ili dvije koncentrisane sile,
pa:fzs=Mgr/W fzs=3/2*Pzs*l/bh
2
Mgr-moment savijanja koji odgovara max granicnom opter. M=P*L/4
W-otporni moment pop presjeka gredice W=bh
2
/6 (kvadrat a*a, pravougaonik a*b(h)) l=2,5-3,5a (obicno)
osnovci su polu valjkastog oblika
Ispitivanjem na savijanje moze se odrediti i mogul elasticnosti. Rade se i cvrstoca na savijanje, torziju i
smicanje.
Kod ispitivanja cvrstoce, ukoliko je brzina opterecenja veca, dobija se veca cvrstoca i veca vrijednost modula
elasticnosti. Sa povecanjem temperature dolazi do pada cvrstoce i smanjenja modula elasticnosti. Neki
materijali sa smanjenjem temperature iz zilavih prelazu krte. Bitan uticaj na cvrstocu ima prisustvo pora i
supljina, te makro i mikroprlina. Ako se radi o prisustvu mikroprslina, doci ce do pojave koncentracije
napona u blizini mikroprsline.
Zilavost (krtost) materijala Osnovni podaci dobijaju se iz - dijagrama, pri cemu je znacajan odnos
deformacije pri max naponu i deformacije na granici velikih deformacija. Duktilnost konstrukcija- odonos
deformacija velicine pri max.opterecenju i iste deform velicine koja odgovara pojavi velikih deformacija.
U trenutku loma, relativno izduzenje uzorka je: =l-lo/lo * 100% a kontrakcija poprecnog presjeka:
=Ao-A/Ao *100%.
Uzorci koji nemaju kruzne poprecne presjeke pokazuju nize vrijednosti kontrakcije nego uzorci kruznog
presjeka od istog materijala. Velicina relativnih izduzenja pri lomu i kontrakcija u pokazatelji duktilnosti
materijala. Vrlo duktilni materijali imaju visoke i .
5. KONSTRUKCIONA SVOJSTVA-za nosivost konstrukcije. Tvrdoca i otpornost na habanje su prvenstveno exploatacione
osobine
TVRDOCA sposobnost nekog materijala da se suprotstavi prodiranju nekog drugog materijala u njega.
Definise se na bazi Mosove skale tvrdoce (koja se zasniva na stavu da svaki pojedini materijal ima takvu
tvrdocu da je u stanju da zapara sve minerale koji su prije njega). Tvrdoca drveta, metala, betona se ispituje
tako sto se u njih utiskuju celicne kuglice ili piramidalni (konusni) skriljci. Kao mjerilo tvrdoce uzima se sila
utiskivanja po jedinici povrsine otiska.
OTPORSNOST NA HABANJE sposobnost materijala da se suprostavi gubitku mase (ili zapremina) pri izlaganju
izvjesnim dejstvima usmjerenim na to da se materijal pohaba/izlize/istruze. Zavisi od tvrdoce veca tvrdoca,
vece habanje. Ispituje se metodom brusenja na Bemeovoj masini gdje je rezultat gubitak zapremine na
zadatoj povrsini.
HB=

(cm
3
/50cm
2
) Koeficijent habanja: kh=

(cm) Fh-povrsina izlozena habanju

m-gubitak mase uzorka poslije zavrsenih 440 obrtaja na masini Fstv-stvarna povrsina koja se ispituje
7,07/7,07/7,07-projektovane dimenzije idealnog uzorka
Koeficijent konstrukcione povoljnosti-Kkp-odnos cvrstoce materijala prema zapreminskoj masi. Utice na
tezine konstrukcija: sto je Kkp vece, konstrukcije su lakse.
6.TEHNOLOSKA SVOJSTVA
Specificna za pojedine vrste materijala, ne moze se dati generalni pregled. Znacajna zbog prerade materijala (kod metala
se vrse ova ispitivanja radi odredjivanja sposobnosti savijanja, previjanja, uvijanja, kovnosti, zavarivosti) ili radi
neposredne primjene materijala u procesu grdjenja (konzistencija svjeze: betonske mjesavine tj njegove tvrdoce ovo
ima veliki znacaj jer konzinstecnija betona utice na ugradljivosti i obradivosti betona, tj na kvalitet betonske
konstrukcije). Kod ispitivanja metala uvijek se simuliraju uslovi koji vladaju tokom obrade, prerade i primjene metala u
praksi. Ova ispitivanja ne mogu da pruze dovoljno prezizna izracunacanja, samo podatke sa gledista neposredne
primjene. Kod ovih svojstava vrse se i ispitivanja plasticnosti glinenog testa. Pod plasticnoscu koji mu se daje, a da se ne
kruni i ne puca, i da zadrzi dobijeni oblik poslije dejstva pritiska. Ovo ispitivanje se vrsi tako sto probni uzorak izlaze
prititsku, pa se nakon toga mjere dimenzije uzoraka prije i poslije opterecenja. Kao mjera plasticnosti moze se uzeti i
velicina sile koja je izazvala pojavu prvih pukotina na uzorku.
7. REOLOSKA SVOJSTVA
Ispiticanje uzoraka razlicitih materijala izlozenih dugotrajnim opterecenjima pokazuju da i u slucaju kad je opterecenje
nepromjenjivo u toku vremena, dolazi do neprekidnog porasta deformacije uzorka. To se zove TECENJE MATERIJALA. I
ono se zapaza kod svih materijala u odredjenoj mjeri. Na tecenje utice nivo naprezanja (vece naprezanje-vece deform) i
temperatura (za celik i deformacije rastu s porastom temp). Postoje i materijali kod kojih su znacajna tecenja prisutna u
cjelokupnom naponskom podrucju-beton. Iako su deformacije tecenja materijala prisutne u svim nivoima naprezanja,
razmatrat cemo samo deformaciju tecenja radnih napona materijala, tj onim naponskim podrucjima u okviru kojih se
materijali u praksi najcesce koriste. To su ona tecenje koja se javljaju pri naponima koji su znatno nizi od granice v za
posmatrani materijal.
Treba razlikovati plasticno tecenje i deformacije viskoznog tecenja. Plasticno tecenje javlja se u podrucju napona bliskih
granici loma, nema dugotrajniji karakter, brzo se gubi tokom ispitivanja i materijal brzo dozivljava lom. Deformacija
viskoznog tecenja-duzi period, ispoljavaju se samo pri dugotrajnijim opterecenjima.
Reologija nauka koja se bavi utvrdjivanjem opstih zakona pojave i razvitka deformacije materijala u funkciji vremena.
Koncept reologije daje mogucnost formulisanja veza izmedju napona i deformacija u materijalima u okviru kojih je
zasutpljen i parametar vremena t, sto pruza mogucnost adekvatnijeg opisivanja ponasanja materijala u realnim
uslovima.
Zapreminske deformacije: skupljanje i bubrenje, se zbog svog vremenskog karaktera svrstavaju u reoloska svojstva. Ove
pojave nisu rezulatati i ne zavisi od vanjskih opterecenja na materijal, nego vecinom zavise od hemijskih reakcija unutar
materijala i fizickih uticaja na materijal. (temperatura, vlaznosti)
8. HEMIJSKA SVOJSTVA
Ispitivanje se vrsi uobicajnim hemijskim metodama, tj metodama kvalitativne i kvantitativne hemijske analize. Hemijska
svojstva su znacajna prilikom mijesanja razlicitih materijala, kao i kod primjene materijala u agresivnim sredinama. Zato
se posebno tretira hemijska/horoziona otpornost (sposobnost materijala da se suprostavi djelovanju agrsivnih tecnosti i
gasova). Da bi se rijesili ovi problemi moraju se utvrditi faktori na relaciji materijal-sredina koji dovode do hemijskih
procesa koji mogu da razore materijale. Npr soli rastvorene u morskoj vodi lose uticu na beton, pa je pri projektovanju
betona neophodno da se primjeni takav cement koji ce u uslovima agresije biti otporan. Hemijski sastav bitan i sa
gledista problema izlaganja materijala povisenim temperaturama. Najbolji primjer je krecnjak koji pri povisenoj
temperaturu prelazi u zivi krec koji ima potpuno drugacije osobine. CaCO
3
->
900 C
CaO+CO
2

9. EKSPLOATACIONA SVOJSTVA
Svojstva koja obezbjedjuju mogucnost primjene datog materijala u toku vremena. Tu spada otpor na zamor, termicka
stabiljnost, otpor na dejstvo pozara itd. Sva ta svojstva imaju jednu od najbitnijih eksplotacionh karakteristika-TRAJNOST.
TRAJNOST-osobina elementa izradjenog od izvjesnog materijala koja se ogleda u ocuvanje radne snage tog elementa do
odredjenog vremena. Obicno se mjeri vremenom koristenja bez gubitka exploatacionih svojstva. Najcesce tri stepena
trajnosti: 25g,50g,100g.
SIGURNOST-osobina elementa izradjenog od izvjesnog materijala koji se manifestuje u vidu ocuvanja radne sposobnosti
tog elementa tokom vremena, u okviru datog rezima i uslova exploatacije. Znaci da u toku odredjenog vremena ne dodje
do potrebe nepredvidjenih prekida eksploatacije radi remonta.
Pod granicnim vremenom vodeci racuna o sigurnosti i ekonomicnosti u eksploataciji, smatra se ono vrijeme kad nasutpa
potpuno otkazivanje elemenata.




ISPITIVANJE MATERIJALA METODAMA BEZ RAZARANJA
Ako uzorci nisu izvodjeni iz samog objekta mogu da pokazu razlicite vrijednosti u odnosu na one vrijednosti u samom
objektu, a ako su izvadjeni iz bojekta, zbog njihovog malog broja, nisu u stanju da pruze dovoljno pouzdane podatke o
svojstvima materijala u objektu kao cjelini. Potreba klasicnog ispitivanja uzorka izvadjenih iz samih objekata vise ne
postoji, jer se koristeispitivanja bez razaranja. Ovi postupci se primjenjuju u cilju odredjivanja pojedinih fizicko
mehanickih osobina ili kao metode defektoskopije materijala. Postoje merode koje su primjenjive za sve vrste materijala
(metoda ultrazvuka, rezonantne frekfrencije materijala itd). Prednosti nedestruktivnih metoda: ocuvanje cjeline
elementa koji se ispituje, mejerenja na velikom broju mjeste, mogucnost ponavljanja mjerenja, te treba puno vremena,
odredjuju karakter u svakoj tocki elementa, i za mjerenja na standardnim i specificnim uzorcima. Nedostaci:do
vrijednosti karakteristika se ne dolazi direktno, vec preko fizickog parametra koji se mjeri, a koji sa trazenim svojstvom
stoji u funkcionalnoj zavisnosti. Do rezultata ispitivanja se moze doci samo ako se zna funkcija S=S(fv) gdje je S-svojstvo
materijala fv-fizicka velicina koja se mjeri. Funkcije S imaju empirijski karakter i do njih se dolazi prethodnim
labaratorijskim ispitivanjem koja se svode na paralelna mjerenja na istim uzorcima i fv i S. Ako se rezultati unesu u
kordinatni sistem fv-S dobice se graficki prikaz zavisnosti. Rezultati ce se grupisati u jednoj sirokoj zoni, pa se moze
postaviti pitanje aproksimacije dobijenih rezultata krivom koja ce biti definisana u grafickom i analitickom obliku i
stepena tacnosti ovakvog postupka. Najcesce se primjenjuju postupci koji se zasnivaju na stavovima teorije vjerovatnoce
i statistike.
METODA ULTRAZVUKA
Ultrazvuk-vibracije iste prirode kao i zvuk, ali visokih frekfrencija koje ljudsko uho ne moze da registruje. Te
vibracije imaju mehanicki karakter, karakterisu ih frekvencije od 20kHz.
f=V/ V(m/s)-brzina prostiranja ultrazvucnog talasa -talasna duzina
Za dobijanje ultrazvuka se primjenjuje prezoelektricni metod, koji se zasniva na sposobnosti pojedinih kristalnih
tijela da pod dejstvom el struje mijenjaju svoje dimenzije i tako proizvode visokofrekfrentne impulse. Ovi kristali
imaju i sposobnost suprotnog efekta pod uticajem visokofrekfrentnih impulsa dolazi do njihovog naelektrisanja
(piezoefekata). U praksi ultrazvucni impulsi se dobijaju primjenom specijalnog generatora, a unosenje ovih
impulsa u elemanat na kojem se sprovode mjerenja vrsi se putem posebnih predajnika. Proizvodjenjem
odgovarajucih impulsa, kroz elemenat ce doci do prenosa poduznih, poprecni i povrsinskih ultrazvucnih talasa.
Najvecu brzinu imaju poduzni, poprecno-duplo manju od poduznih, a povrsinski manj 90% na poprecne. Najvise
se koristi princip prenosa UZ talasa.
Svaka aparatura koja radi na principu poduznih talasa sastoji se od generatora impulsa, predajnika kojim se
ultrazvuk uvodi u tijelo-materijal koji se ispituje, prijemnkika ultrazvuka gdje se mehanicki impulsi pretvaraju u
elektricne, pojacivaca i indikatora vremena koji omogucava dobijanje vremena prolaza UZ talasa kroz posmatrani
elemenat. U svojstvu indikatora vremena , mogu se upotrebljavati razni tipovi osviloskopa, ili spec.sistem za
direktno digitalno ocitavanje. Brzina prolaza poduznih talasa kroz homogena tijela zavisi od fiz meh osobina
predmetnog materijala, kao i od geometrijskih karakteristika. V=S/t
Svi navedeni stavovi vaze za slucaj rasprostiranja ultrazvucnih talasa kroz homogena tijela. Ako se radi o
nehomogenom tijelu, pri rasprostiranju ultrazvucnih talasa dolazi do odbijanja, prelamanja i difrakcije. Koriste se
dva osnovna postupka ispitivanja koja se zasnivaju na mjerenju brzina poduznih UZ talasa: a)metoda
prozvucavanja b)eho-metoda
Metoda prozvucavanja U okviru mjerne aparature predajnik i prijemnik su dva posebna elementa koja se
postavljaju na razlicitim mjestima u tijelu u kojem se vrsi ispitivanje, a na medjusobnom rastojanju. Moguci su
razliciti rasporedi predajnika i prijemnika, pa tako postoji direktno, poludirektno i indirektni prenost ultrazvuka.
Pri direktnom se dobijaju talasi koji se propagiraju u pravcu okomitom na povrsinu prijemnika. Direktni prenos
daje najvecu tacnost, pa se najvise primjenjuje. Indirektni-najmanja tacnost, nije dobar za uzorke vece od 50-
60cm.
Metoda eho ova metoda zahtjeva poseban tip ultrazvucne aparature. Tu je uvijek prisutan samo jedan dio koji je
u kontatku sa elementom na kome se vrse mjerenja, sto znaci da je u tom dijelu smijesten i predajnik i prijemnik.
Eho uredjaj emituje kratke impulse blagodareci sinhrozatoru cije je funkcija da istovremeno sa predajom impula
iskljuci predajnik, a ukljuci prijemnik, tako da on bude spreman za hvatanje onih UZ talasa koji nastaju
odbijanjem oznovnih talasa od povrsine koja ogranicava tijelo. Kako je energija odbijenih UZ talasa mala, eho
uredjaji moraju imati veliku osjetljivost. Prilikom njihovog koristenja mjeri se vrijeme prolaza UZ, a vrijeme
potrebno da predje put duzine S=2d. Dolja od prethodne metode.
Ova metoda UZ koristi se i u defektoskopiji materijala. Njena primjena se zasniva na zavisnosti brzine prostiranja
UZ talasa od fiz meha svojstava. Dimenzija defekta d
f
ima uticaja na rasprostiranje UZ talasa samo kad je < d
f
,
jer tad talasi nisu u stanju da prodju kroz defektno mjesto, pa prijemnici UZ ne primaju nikakve impulse. Za > d
f

UZ talasi ili zaobilaze defekt ili prolaze kroz njega. Znaci metoda ultrazvuka najvecu primjenu ima za utvrdjivanje
fiz mehan osobina i defektoskopiju (mogucnost otkrivanja defekata u strukturi materijala). Frekfrencija zavisi od
vrste materijala: za porozna 50-150 kHz, za metale 0,5-5MHz. Defekt se ne moze vidjeti ako je veci do . Citanje
defekata pociva na tome da se zvuk kroz razlicite materijale krece razlicitom brzinom(voda 1470m/s, beton
2000-5000m/s, celik 5760 m/s). Defekt kod metala moze biti greska u livanju, proizvodnji, itd. Otkrivanje
defekata pociva na tome da se neki drugi materijal nalazi u zoni gdje je defekt. Sa malom frekfrencijom se ne
moze ustanoviti stanje pora. Metoda UZ nije bas pouzdana, mjerodavna.
METODA GAMA ZRACENJA Ispitivanja se zasnivaju na zakonima uzajamnog djelovanja ove vrste zracenja i
pojedinih supstacni. Najcesce se koriste nuklidi cezijum,kobalt i iridijum, jer imaj prihvaljiv period poluraspada i
niske cijene. Gama zraci imaju veliku moc pordiranja kroz materijeal pri cemu njihov intezitet slabi. Izvor
zracenja se postavlja tako da se njegovo zracenje usmjerava kroz meterijal, pa se posebnim detektorom
registruje intezitet zracenja dobiven nakon prolaza kroz materijal. Ispitivanje se vrsi na dva nacina: primjenom
geometrije sirokog snopa ( metoda rasijanog zracenja) i primjenom gemetriski uzanog snopa ( metoda
prozracivanja).
U rasijanom rzacenju i prozracivanju, smanjenje inteziteta gama zracenja je funkcija pojedinih karakteristika
materijala. Intezitet zavisi od zapreminske mase, poroznosti, cvrstoce i E. Primjenom gama zracenja mogu se
odredjivati ona svojstva materijala koja su u funkcionalnog vezi sa zap masom. Gama zraci se koriste i u
defektoskopiji, uz njohovu pomoc se mogu vidjeti defekti poput supljina, pukotina, stranih primjesa itd.
METODA NEUTRONSKOG ZRACENJA koristi se za utvrdjivanje vlaznosti materijala. Zasniva se na zakonima
usporavanja kretanja neutrona tokom njohovog prodiranja kroz vlazan materijal. Tkom prodiranja kroz vlazan
materijal od brzih neutrona se stvaraju spori, pa se stepen vlaznosti moze definisati na bazi broja(gustine) ovako
dobijenih sporih neutrona. Ovi dijelovi uredjaja koji radi na ovom principu su izvor neutronskog zracenja i
detektor (brojac sporih neutrona).
METODA MEJRENJA POVRSINSE TVRDOCE Spada u nedestruktivne metode;prednosti: materijal se zanemarljivo
malo ostecuje, podatak o cvrstoci omogucava ocjenjivanje cvrstoce pri zatezanju/pritisku. Nedostatak: pojavljuje
se veliko rasipanje materijala. Potrebno je poznavati funkcionalnu zavisnost izmedju tvrdoce (mjerene velicine) i
cvrstoce (osobine koja se ispituje). Kod nekih materijala, te zavisnosti su precizno odredjene, a kod ostalih se
mogu dobiti paralelnim ispitivanjem (betona). Postoje dvije metode:
1) metoda bazriana na utiskivanju siljaka,kuglica u materijal koji se ispituje (najcesce kod metala) gdje se velicina
tvrdoce utvrdjuje: a) mjerenjem dimenzija otiska pri konstantnoj sili b) velicini sile utiskivanja potrebne da se
dobije otisak odredjene velicine. Manji otisak-veca tvrdoce i cvrstoca, veca sila utiskivanja-veca tvrdoca i
cvrstoca.
2) metoda mjerenja velicine odskoka izvjesne mase koja se pusta da se odredjenom udarnom energijom djeluje
na povrsinu materijala. Ispit se vrsi sklerometrom (midlov cekic), ali je problem veliko rasipanje materijala.
Ostecenja kod metala su do 1mm. Veci odskok veca tvrdoca i cvrstoca. Da bi dobili jedan razultat , mora se
uraditi 30 mjerenja.
MAGNETNE METODE bazirane na mjerenju primjena u magnetnom polju u zavisnosti od prisustva defekta.
Korisi se specijalni uredjaj-feromagnetofluks. Materijal se stavi izmedju polova elektromagneta koji se napaja
strujom. Kad se u materijau nalazi defkt, linije magnetnog polja, iduci od jednog pola ka drugom skrecu i zbijaju
se. Ova metoda se koristi u defektoskopiji zavarenih spojeva celicne konstrukcije.
ELEKTRICNE METODE npr mjerenjem el.provodljivosti moze se doci do podataka o poroznosti, vlaznosti i cvrstoci
kamena i betona. Tzv termoelektricni metod koji se zasniva na zavisnosti izmedju toplotne provodljivosti i
vlaznosti nevezanih materijala. Postoji i dielektricni metod.
ISPITIVANJE FLUORESCENCIJOM primjena u defektoskopiji metala. Povrsina materijala se premaze
fluorescentnom masom koja prodire u unutrasnjost pukotina i ostaje u njima i nakon prisanja povrsine. Povrsine
se onda osvjetljavaju ultraljubicastim zracima pa masa u pukotinama onda svijetli.
METODE LOKALNE DESTRUKCIJE za ispitivanje cvrstoca betona. Zasnivaju se na mejrenju sile koja je potrebna da
se sa povsine betonskog elementa otkine komad betona odredjen velicine.
VIBRACIONE METODE zasnivaju se na zavisnostima izmedju pojedinih osobina materijala i dinamickih
karakteristika. Rezultati ispitivnja se ne odnose samo na jedno usko podrucje, pa spadaju u integralne metode
ipsitivanja. Ispitivanje se vrsi na prizmaticnim uzorcima koji se pobudjuju na oscilovanje (transvezalne,
longitudinalih i torzionih osvilacija). Ovdje je rijec o slobodinim osvilacijama sistema, gdje svaki od ovih sistema
postoji teotijski izraz koji definise nacin oscilovanja. Primjenjuju se uredjaju koji se sastoje od pobudjivaca
oscilacija, prijemnika i mjerne aparature za ocitanje frekfrencija osvilacija. Na osnovu izmjerenih frekfrencija,
koje su osnovna karakteristika oscilacija, moze se ocjeniti cvrstoca, otpornost na dejstvo mraza, itd.

DEFINISANJE KARAKTERISTIKA MATERIJALA
ISPITIVANJE MATERIJALA
S obzirom na karakter: ispitivanja bez razaranja (klasicna) i sa razaranjem.
S obzirom na svrhu i nacin sprovodjenja: standardna i naucno-istrazivacka.
Jedan rezultat ispitivanja nikad nije dovoljan, mora biti najmanje 3. S povecanjem broja identicnih ispitivanja
ostvarjue se mogucnost tacnije ocjene.
STANDARDNA ISPITIVANJA
Korristi se da bi se omogucio pravilan i racionalan izbog materijala za gradjenje nekih projekata, sto doprinosi
njihovoj funkcionalnosti, stabilnosti, estetici, trajnosti i ekonomicnosti. Ova ispitivanja su tacno precizirana
odredjenim standardom, normom, imaju mogucnost uporedjenja sa drugim prostorm opremom i sl. Dijele se na
prethodna i kontrolna.
PRETHODNA da se provjeri da li neki materijal odgovaram ispunjava zahtjeve prije pocetka gradjenja, koristi se
kod izgradnje brane i mostova:ispit sljunka, pijeska , primjena da li mogu biti sastavni dio betona, zatim
ispitivanje kvaliteta vode, ispitivanje samog betona i toga da li ispunjava postavljene uslove, kad se koriste gotovi
materijali provjeravaju se deklarisane karakteristike (npr da li je fasadna opeka otporna na mraz).
KONTROLNA tokom gradjenja objekta. Cilj je da se provjere svojstva utvrdjena prethodnim ispitivanjem, tj
provjera predvidjenjih i deklarisanih karakteristika. Npr kod izgradnje brana-ipitivanja komponenata betona i
samog betona koji se ugradjuje. Takodjer moze se vrstiti kontrola vec ugradjenog materijala kad postoji sumnja
da ugradjeni materijal ne ispunjava uslove (cesto kod betonskih konstrukcija). Ova ispitivanja se vrse i u
posebnim slucajcevima, npr u slucaju spora s investitom, nadzorom kad je u pitanju kvalitet zavrsenog objekta.
Rezultat standardnih ispitivanja moraju biti direktno upotrebljivi, logicni, medjusobno uporedivi i ne smiju zavisti
od subjekta koji vrsi ispitivanje, te da budu reproduktivna. Da moze se dozvoliti sloboda u smislu izbora metoda,
uslova ispitivanja i drugih faktora, ako bi se omogucilo medjusobno poredjenja.
NAUCNO ISTRAZIVACKA ISPITIVANJA dugotrajna, specificna, obicno u okviru nekog projekta, ne postoje
odredjena pravila niti uobicajni postupci
PRIMJENA STANDARDA I DRUGIH PROPISA
Ispitivanje se vrse na bazi JUSa ali postoji i mogucnost primjene inostrane regulative. Danas se radi na
formulisanju medjunarodnih standarda gdje je posebno angazovan organ za standardizaciju ISO.
Klasicna ispitivanja (sa razaranjem) vrsi se prodor u konstrukciju. Nedostatak ogranicnenost, samo dio
materijala se moze uzeti (zbog rasipanja)
Ispitivanja bez razaranja-dosta prednosti; veliki borj mjerenja;ponovljivost rezultata mjerenja. Nedostaci-nisu
prihvacenje kao mjerodavne, nego kao komparativne, uz metode razaranja. 99,9% ovih metoda se razvilo da bi
mjerili cvrstocu na pritisak. Pri utvrdjivanju pojedinih osobina materijala primjenom ove metode, mjere se neke
druge osobine koje stoje u odgovarajucoj funkcionalnoj zavisnosti sa odredjenom osobinom S=S(fv)-(pogledaj lekciju
ispitivanje materijala metodama bez razaranja)
OBRADA REZULTATA ISPITIVANJA
Opisivanje i poredjenje se izbjegavaju jer se u rezultate unose elementi neodredjenosti i subjektovnosti. Jedini ispravan
nacin je numericko definisanje. Kao rezultat ispitivanja dobice se jedan skup razlicitih nimerickih vrijednosti. Uvijek se
postavlja pitanje uzorka veceg ili manjeg rasipanja pa se numericki rezultat ispitivanja uvijek podvrgavaju razlicitim
oblicima obrade.
Pri ispitivanju dolazi do razlika u rezultatima ispitivanja:
1. Stohaka promjenljivost osobina materijala od uzorka do uzorka
2. Nemogucnost ispitivanjasvih uroraka pod istim uslovima
3. Prisustvo razlicitih gresaka
Greske mogu biti;
1. Slucajne(tehnologija , ljudske pogreske)
2. Sistematske (netacnost uredjaja)
3. Grube (nedovoljna paznja)
Najcesce se kao osnova za definisanje mjerodavne vrijednosti usvaja aritmeticka sredina. Ako zeli tacnije definisanje
mjerodavnih vrijednosti treba primjeniti stavove matematicke statistike i teorije vjerovatnoce.