ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΜΑΘΗΤΗ

ΥΠΕΠΘ / ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ»
Γ’ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ
ΕΡΓO ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝO ΚΑΤΑ 80% ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΤ

ΚΑΙ ΚΑΤΑ 20% ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ
«Ολοκληρωμένη Αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στην Εκπαιδευτική Διαδικασία»
ΙΣΤΟΡΙΑ Α’ - Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΜΑΘΗΤΗ
Ανάδοχος:
Διεύθυνση: Χωματιανού 3, 15123 Μαρούσι

Τηλέφωνο: 210 6178290
Fax: 210 6105507
Email: info@korimvos.gr
URL: http://www.korimvos.gr
ΙΣΤΟΡΙΑ
Α΄ - Γ΄
ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
2
ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ - Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 3
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΜΑΘΗΤΗ 1
ΣΚΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ............................................................................. 7
Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 9
ΚΕΦ. 1: Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ ........................................................................................... 10

1.1 Η Παλαιολιθική και Μεσολιθική Εποχή...............................................................................10
1.2 Η Νεολιθική Εποχή................................................................................................................10
ΚΕΦ.2: Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ......................................................................................... 11

2.1.Οι λαοί της Εγγύς Ανατολής..................................................................................................11
2.2. Ο κυκλαδικός πολιτισμός......................................................................................................12
2.3. Ο μινωικός πολιτισμός..........................................................................................................13
2.4 Ο μυκηναϊκός πολιτισμός......................................................................................................13
ΚΕΦ. 3: Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1100 π.Χ. ΩΣ ΤΟ 800 π.Χ. Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ

ΕΠΟΧΗ........................................................................................................................................ 17
3.1 ΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (1100-800 π.Χ.).....................................................................17
3.2 Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ....................................................................................18
ΚΕΦ. 4: Η ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ 800 π.Χ. – 479 π.Χ. .............................................................. 19

4.1. Η ΑΠΟΙΚΙΑΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ (Ο Β’ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ)................................19
4.2 Η «ΠΟΛΗ – ΚΡΑΤΟΣ» - Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ........................................19
4.3 Η ΣΠΑΡΤΗ ...........................................................................................................................20
4.4 Η ΑΘΗΝΑ - ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ................................................21
4.5 Η ΑΘΗΝΑ – Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ............................................................21
4
4.6 ΟΙ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΔΕΣΜΟΙ..............................................................................................22
4.7 ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ: ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ............................................23
4.8 Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ . .....................................24
4.9 ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ...................................................................................................................25
4.10 Η ΤΕΧΝΗ............................................................................................................................25
ΚΕΦ. 5: Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 479 π.Χ – 431π.Χ................................................... 27

5.1 Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΔΗΛΟΥ – Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ .27
5.2 ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙ – Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ...............................................................................................27
5.3 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ – ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ.........................................27
5.4 Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ – Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ......................................27
5.5 ΜΟΡΦΩΣΗ – ΕΡΓΑΣΙΑ - ΕΟΡΤΕΣ......................................................................................27
ΚΕΦ. 6: ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΚΑΜΨΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ 431-

363 π.Χ. ....................................................................................................................................... 30
6.1 Πρώτη περίοδος (431-421 π.Χ.): Αρχιδάμειος πόλεμος........................................................30
6.2 Δεύτερη περίοδος (415-413 π.Χ.): Εκστρατεία στη Σικελία - Τρίτη περίοδος (413-404 π.Χ.):
Δεκελεικός πόλεμος. ...................................................................................................................30
6.3 Ηγεμονία της Σπάρτης – Μια κυριαρχία σε αμφισβήτηση....................................................31
6.4 Κυριαρχία της Θήβας στην Ελλάδα......................................................................................31
ΚΕΦ 7: Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ . .................................................................... 33

7.1 – 7.2 Το κράτος της Μακεδονίας - Το κράτος της Μακεδονίας επεκτείνεται.......................33
7.3 – 7.4 Ο Μέγας Αλέξανδρος – Η κατάκτηση της Ανατολής - Το έργο του Αλέξανδρου........34
7.5 Οι τύχες της Κύπρου..............................................................................................................34
ΚΕΦ.8 ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ............................... 35

8.1 Τα γράμματα..........................................................................................................................35
8.2 Οι τέχνες................................................................................................................................35
8.3 Αρχιτεκτονική........................................................................................................................35
8.4 Γλυπτική και ζωγραφική........................................................................................................35
ΚΕΦ.9 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ........................................................... 37

9.1 Τα ελληνιστικά βασίλεια........................................................................................................37
9.2 Η κατάσταση στον ελλαδικό χώρο........................................................................................37
9.3 Το ρωμαϊκό κράτος αποκτά μεγάλη δύναμη..........................................................................37
9.4 Η υποταγή του ελληνικού κόσμου.........................................................................................37
9.5 Τα γράμματα και οι τέχνες των ελληνιστικών χρόνων..........................................................37

9.6 Ελληνορωμαϊκός πολιτισμός.................................................................................................38
ΚΕΦ.10: ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ........................................................................ 39

10.1 Η Ρωμαϊκή ειρήνη................................................................................................................39
10.2 Ο Χριστός και η διδασκαλία του. Η πρώτη Εκκλησία........................................................39
10.3 Η διάδοση του Χριστιανισμού.............................................................................................39
10.4 3ος αιώνας μ.Χ. Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε κρίση..........................................................40
10.5 Κωνσταντίνος. Η μεγάλη στροφή . .....................................................................................40
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 41
ΚΕΦ. 1: ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (330-717) ............................................ 42

1.1 Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ.................................................................42
1.2 ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ . .....................43
ΚΕΦ.2: ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ .................................. 45

2.1 Οι Σλάβοι...............................................................................................................................45
2.2 Οι Βούλγαροι ........................................................................................................................45
2.3 Οι Άραβες..............................................................................................................................45
ΚΕΦ. 3: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (717 - 1025 μ.Χ)..... 47
3.1 ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝIΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ......47
3.2 ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟIΚΟΝΟΜIΑ . .........................................................................................50
ΚΕΦ. 4: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (1025-1453 μ.Χ.)......................... 53

4.1 Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ..........................53
4.2 ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ...........................53
4.3 ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ................53
ΚΕΦ. 5: Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ...................................................................... 54

5.1 Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο...........................................................................................54
5.2 Βυζαντινή Γραμματεία...........................................................................................................54
5.3 Επιστήμη και Τεχνολογία......................................................................................................54
5.4 Εικαστικές Τέχνες και Μουσική............................................................................................54
ΚΕΦ. 6: Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ..................................................................................... 59

6.1 Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ (5ος -10ος αι.).59
6.2 Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ........59
ΚΕΦ 7: Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (15ος -18ος αι.).......................... 61
6
7.1 ΟΙ ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ...............61
7.2 Αναγέννηση και Ανθρωπισμός...............................................................................................62
7.3 Ο Ελληνισμός υπό Βενετική και Οθωμανική κυριαρχία.......................................................63
Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 65
ΚΕΦ. 1: ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ . ........................................... 66

1.1 Η φεουδαρχία στη Δυτική Ευρώπη........................................................................................66
1.2 Οι σταυροφορίες....................................................................................................................66
1.3 Αστική τάξη...........................................................................................................................66
1.4 Οι ανακαλύψεις......................................................................................................................66
1.5 Αναγέννηση και Ανθρωπισμός...............................................................................................67
1.6 Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση..............................................................................................67
ΚΕΦ.2: Η ΕΥΡΩΠΗ ΑΠΟ ΤΟΝ 15ο ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩΝΑ .................. 68
2.1 Πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις..................................................................68
2.2 Εξελίξεις στα Γράμματα, τις Επιστήμες και τις Τέχνες.........................................................68
ΚΕΦ. 3: (1ο μέρος) Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΝ 18ο ΑΙΩΝΑ ............................................................... 71

3.1 ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ....................................................................................................................71
3.2 ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΒΟΝΑΠΑΡΤΗΣ.............................................................................................72
ΚΕΦ. 4: Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ 15ος - 18ος ΑΙΩΝΑΣ.................................................................. 73
ΚΕΦ. 5: Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ 1821 – 1831............... 76
ΚΕΦ. 6: Η ΕΥΡΩΠΗ (1815 - 1914 μ.Χ.).................................................................................. 80
ΚΕΦ 7: ΕΛΛΑΔΑ (1832- 1912 μ.Χ.)......................................................................................... 82
ΚΕΦ 8: ΕΛΛΑΔΑ (1912- 1918 μ.Χ.)......................................................................................... 84
ΚΕΦ 9: ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ................................................................................. 85
ΚΕΦ 10: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ 1919- 1939............................................................ 86
ΚΕΦ 11: Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ............................................................................... 87

ΣΚΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Ο γενικός σκοπός του μαθήματος της Ιστορίας όπως προσδιορίζεται από το ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ είναι ο ακόλουθος:
Γενικός σκοπός της Ιστορίας είναι η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης και ιστορικής συνείδησης.
Ο κοινά αποδεκτός σκοπός της μελέτης της Ιστορίας που αφορά τη γνώση του παρελθόντος
για την κατανόηση του παρόντος και το σχεδιασμό του μέλλοντος, υφίσταται ως βασική
ιδέα για τον προσδιορισμό της ιστορικής συνείδησης και ιστορικής σκέψης. Ειδικότερα, η
ανάπτυξη ιστορικής σκέψης αφορά την κατανόηση των ιστορικών γεγονότων και τη σύνδεση
αιτίων και αποτελεσμάτων, ενώ η καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης αφορά την κατανόηση
της συμπεριφοράς του ανθρώπου σε συγκεκριμένες καταστάσεις και την εξασφάλιση των
προϋποθέσεων για την εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και το μέλλον. Έτσι
με τη διδασκαλία της Ιστορίας μπορεί ο μαθητής να αποκτήσει όχι μόνο την επίγνωση ότι ο
σύγχρονος κόσμος αποτελεί συνέχεια του παρελθόντος, αλλά και την επίγνωση ότι ο σύγχρονος
ιστορικός ορίζοντας συνδέεται άμεσα με τη ζωή του. Ο σκοπός της ιστορικής σκέψης και
συνείδησης συνδέεται έτσι με το γενικότερο σκοπό της εκπαίδευσης που αναφέρεται στην
προετοιμασία συνειδητών πολιτών.
Για τη ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ο Γενικός σκοπός διδασκαλίας της Ιστορίας

αναλύεται στους παρακάτω επιμέρους σκοπούς:
• Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι ο κόσμος στον οποίο ζουν είναι αποτέλεσμα μιας
εξελικτικής πορείας, με υποκείμενα δράσης τους ανθρώπους.
• Να καταστούν ικανοί, μέσα από τη γνώση του παρελθόντος, να κατανοήσουν το παρόν,
να στοχαστούν για τα προβλήματά του και να προγραμματίσουν υπεύθυνα το μέλλον
τους..
• Να συνειδητοποιήσουν την προσωπική τους ευθύνη για την πορεία της κοινωνίας στην
οποία ζουν.
• Να διαμορφώσουν, μέσα από τη μελέτη των επιμέρους πολιτισμών και της συνεισφοράς
τους στον παγκόσμιο πολιτισμό, πνεύμα μετριοπάθειας, ανοχής και σεβασμού στο
διαφορετικό.
• Να οικοδομήσουν, μέσα από τη μελέτη του δικού τους πολιτισμού, την εθνική και
πολιτιστική τους ταυτότητα.
• Να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα επιλογής και κριτικής αξιολόγησης των
ιστορικών πηγών.
Ειδικότερα για το ΓΥΜΝΑΣΙΟ οι σκοποί που επιδιώκονται είναι οι εξής:
8
• Να γνωρίσουν οι μαθητές την ιστορική πορεία του Ελληνισμού από την αρχαιότητα
μέχρι σήμερα, με αναφορές στην ευρύτερη παγκόσμια ιστορία.
• Να οικειώνονται βαθμιαία το ειδικό λεξιλόγιο της ιστορικής επιστήμης.
• Να συνειδητοποιήσουν ότι η κατανόηση κάθε κοινωνίας προϋποθέτει τη μελέτη όλων
των πτυχών της (πολιτικής, οικονομικής, πολιτιστικής, θρησκευτικής κ.λ.π.).
• Να κατανοούν την έννοια του χρόνου και των τρόπων μέτρησής του και να εντάσσουν
τα γεγονότα στις ιστορικές περιόδους.
• Να εντοπίζουν, κατά τη μελέτη των ιστορικών γεγονότων ή φαινομένων, αίτια και
αποτελέσματα.
• Να συγκρίνουν ιστορικά γεγονότα ή φαινόμενα και να εντοπίζουν ομοιότητες και
διαφορές.
• Να αναλύουν ένα γεγονός ή φαινόμενο και να διαπιστώνουν τις σχέσεις μεταξύ των
επιμέρους στοιχείων.
• Να κατανοήσουν ότι η αξιοπιστία της ιστορικής αφήγησης θεμελιώνεται στην ορθή
αξιοποίηση των πηγών.
• Να αποκτήσουν την ικανότητα να διακρίνουν, στις ιστορικές μαρτυρίες, γεγονότα,
αιτίες, απόψεις κ.λ.π.
• Να προσεγγίζουν τα ιστορικά γεγονότα χωρίς άκριτη αποδοχή των ιστορικών ερμηνειών,
απόψεων κ.λ.π.
• Να αναπτύξουν θετική στάση απέναντι στη σπουδή του παρελθόντος ως παράγοντα
απόκτησης αυτογνωσίας και κατανόησης της κοινωνίας.
• Να συνειδητοποιήσουν την προσφορά του ελληνικού έθνους στον παγκόσμιο πολιτισμό
και να διαμορφώσουν ανάλογη συνείδηση.
ΙΣΤΟΡΙΑ - Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 9
Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
10
ΚΕΦ. 1: Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ
1.1 Η Παλαιολιθική και Μεσολιθική Εποχή
1.2 Η Νεολιθική Εποχή
ΣΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ:

Οι όροι: Προϊστορία, Παλαιολιθική και Νεολιθική εποχή, κυνηγός, τροφοσυλλέκτης,
καρποσυλλέκτης, νομάδες.
ΚΕΦ.2: Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ
2.1.Οι λαοί της Εγγύς Ανατολής

• Η Μεσοποταμία
• Η Αίγυπτος
• Οι Χετταίοι
• Οι Φοίνικες
• Οι Εβραίοι
Σημεία που χρειάζονται προσοχή:

Χρειάζεται να προσδιοριστεί στο χάρτη η περιοχή της λεγόμενης «εύφορης ημισελήνου»
Οδηγίες για τις Ασκήσεις - Δραστηριότητες
Άσκηση εμπέδωσης
Να συσχετίσεις τα στοιχεία της στήλης Α με τα στοιχεία της στήλης Γ, σύροντας τα με το
ποντίκι στην κατάλληλη θέση της στήλης Β.
Α Β Γ
ζιγκουράτ
Βύβλος
ιερογλυφικά
Ουρ Αίγυπτος
Όσιρις Μεσοποταμία
Χαττούσα Χετταίοι
μούμιες Φοίνικες
σφηνοειδής γραφή Εβραίοι
πυραμίδες
μονοθεϊσμός
12
Μέμφις
Ζητούμενα:(καθέτως) Μεσοποταμία, Φοίνικες, Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Αίγυπτος, Χετταίοι,
Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Αίγυπτος, Εβραίοι, Αίγυπτος
Να συσχετίσεις τις εικόνες με τους πολιτισμούς, σύροντας με το ποντίκι το σωστό στοιχείο του
πίνακα πάνω στην εικόνα
Μεσοποταμία
Αίγυπτος
Χετταίοι
Ζητούμενα: Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Χετταίοι, Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Αίγυπτος
2.2. Ο κυκλαδικός πολιτισμός

• Οι Κυκλάδες γέφυρα α ανάμεσα σε Ευρώπη, Μικρά Ασία, Κρήτη. Συνέπεια της
γεωγραφικής θέσης η ανάπτυξη του εμπορίου.
• Η σχετική δραστηριότητα θα δείξει τις εμπορικές σχέσεις των Κυκλαδιτών.
Δραστηριότητα
Εμφανίζεται χάρτης της Ελλάδας, χωρίς λεπτομέρειες στον οποίο εμφανίζονται σταδιακά
καμπύλα χοντρά κόκκινα βέλη που δείχνουν τις εμπορικές σχέσεις των Κυκλαδιτών :
• 1 βέλος προς Σαρωνικό
• 1 βέλος προς Αργολικό
• 1 βέλος προς Κρήτη και
• 2 βέλη προς μικρασιατικές ακτές
Τα βέλη αυτά εμφανίζονται και σβήνουν συνεχώς ώσπου να τα σταματήσει ο χρήστης.
Από κάτω υπάρχουν κουμπιά «λήξη» και «επανάληψη»

2.3. Ο μινωικός πολιτισμός

Η σχετική δραστηριότητα θα δείξει τις εμπορικές σχέσεις των Κρητών.
2.4 Ο μυκηναϊκός πολιτισμός

Η σχετική δραστηριότητα θα δείξει τα κέντρα του μυκηναϊκού πολιτισμού.
Κάνε κλικ στις περιοχές του πίνακα που βρίσκεται κάτω από το χάρτη, για να δεις τα κέντρα
του μυκηναϊκού πολιτισμού σε κάθε περιοχή.
Υπάρχει απλός χάρτης της Ελλάδας χωρίς λεπτομέρειες από τη Θεσσαλία και κάτω.
Κάτω από το χάρτη υπάρχει πίνακας με τα εξής στοιχεία:
• Αργολίδα
• Μεσσηνία
• Λακωνία
• Αττική
• Βοιωτία
• Μαγνησία
Ο χρήστης κάνει κλικ στις περιοχές πάνω στον πίνακα και εμφανίζονται για κάθε περιοχή τα
μυκηναϊκά κέντρα ως εξής:
• Αργολίδα: Μυκήνες, Τίρυνθα (δίπλα στις Μυκήνες), Άργος
• Μεσσηνία: Πύλος (παραλιακά στο Ιόνιο)
• Λακωνία: Βαφειό (κοντά στη Σπάρτη)
• Αττική: Αθήνα, Ελευσίνα, Μαραθώνας
14
• Βοιωτία: Θήβα, Ορχομενός (βορειοδυτικά της Θήβας), Γλας (ανατολικά του

Ορχομενού)
Άσκηση εμπέδωσης 1
Ποια χρονική περίοδος ονομάζεται εποχή του χαλκού στην Ελλάδα; Κάνε κλικ δίπλα στο
σωστό.
3000-2000 π.Χ
3000-1100 π.Χ
1200-500 π.Χ.
Ζητούμενο: 3000 – 1100 π.Χ.
Ποιο ήταν το σημαντικότερο κέντρο του κυκλαδικού πολιτισμού στην περίοδο της μεγαλύτερης
ακμής του;
Η Φυλακωπή στη Μήλο
Το Ακρωτήρι στη Θήρα
Η Κέρος
Ζητούμενο: Το Ακρωτήρι στη Θήρα
Τα μικρά αγαλματάκια που είναι τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα της κυκλαδικής τέχνης
ονομάζονται (γράψε την απάντηση και πάτησε enter):
Απάντηση: ………………..
Ζητούμενο: ειδώλια
Α Β Γ
Πότνια
Ακρωτήρι Θήρας
Ανάκτορο Ζάκρου Κυκλαδικός
γραμμική Α Μινωικός
Άναξ Μυκηναϊκός
γραμμική Β
διπλός πέλεκυς
μέγαρον
Ζητούμενα:(στήλη Β καθέτως) Μυκηναϊκός, Κυκλαδικός, Μινωικός, Μινωικός, Μυκηναϊκός,
Μυκηναϊκός, Μινωικός, Μυκηναϊκός
Πώς ονόμασαν οι κατοπινοί Έλληνες τα τείχη των Μυκηναίων; Κάνε κλικ στο σωστό
τετράγωνο:
ιλλυρικά
κυκλώπεια
γιγάντια
Ζητούμενο: κυκλώπεια
Να συσχετίσεις τις εικόνες με τις λεζάντες τους, σύροντας με το ποντίκι το σωστό στοιχείο του
Πίνακας
• Ταυροκαθάψια
• Τηγανόσχημο σκεύος
• Αίθουσα του θρόνου
• Ο «Αρπιστής»
• Η μάσκα του Αγαμέμνονα»
• Πύλη των Λεόντων
Ζητούμενα:
εικ.1 Ταυροκαθάψια εικ.2 Τηγανόσχημο σκεύος εικ.3 Η αίθουσα του θρόνου
εικ.4 Ο «Αρπιστής» εικ.5 Η «Μάσκα του Αγαμέμνονα» εικ.6 Πύλη των Λεόντων
Ποια είναι τα κυριότερα αίτια της παρακμής του μυκηναϊκού πολιτισμού;
Επιλέξτε όσα είναι σωστά κάνοντας κλικ επάνω τους:

1.οι πόλεμοι ανάμεσα στα μυκηναϊκά κράτη
2. η διαμάχη με τους Μινωίτες
3. η παρεμπόδιση του εμπορίου από τις αναστατώσεις που προκάλεσαν οι «λαοί της

θάλασσας»
4. η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας
16
Ζητούμενα: 1 και 3
Να συσχετίσεις τις εικόνες με τους πολιτισμούς, σύροντας με το ποντίκι το σωστό στοιχείο του
ΠΙΝΑΚΑΣ
Κυκλαδικός
Μινωικός
Μυκηναϊκός
Ζητούμενα: (οριζόντια πάνω και μετά κάτω αριστερά)
• Α. ταύρος Μινωικός
• Β. ειδώλιο Κυκλαδικός
• Γ. ανάκτορο Κνωσού Μινωικός
• Δ. θεά με τα φίδια Μινωικός
• Ε. δίσκος της Φαιστού Μινωικός
• Στ. κύπελλο του Βαφειού Μυκηναϊκός
• Ζ. μάσκα του «Αγαμέμνονα» Μυκηναϊκός
Στον παρακάτω χάρτη κάντε κλικ στις περιοχές με τις οποίες οι Μυκηναίοι είχαν σημαντικές
εμπορικές σχέσεις. Όταν έχεις ολοκληρώσει, πάτησε enter.
Υπάρχει ΧΑΡΤΗΣ Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Ανατολικής Μεσογείου μονόχρωμος, χωρίς

λεπτομέρειες.
Ζητούνται: «Νησιά Αιγαίου», «Μικρά Ασία», «Κύπρος», «Κρήτη», «Συρία», «Παλαιστίνη»,

«Αίγυπτος», «Παράλια Αδριατικής» (βαλκανικά), «Ιταλία» (νότια) , «Σικελία», «Σαρδηνία»,
«Μάλτα», «Ισπανία» (μεσογειακά παράλια) .
ΚΕΦ. 3: Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

ΑΠΟ ΤΟ 1100 π.Χ. ΩΣ ΤΟ 800 π.Χ. Η
ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
3.1 ΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (1100-800 π.Χ.)

• Η περίοδος αυτή εμφανίζεται ως άμεσο επακόλουθο των αναστατώσεων που
σημειώνονται στον ελλαδικό χώρο μετά την πτώση του μυκηναϊκού κόσμου.
• Η σχετική δραστηριότητα θα βοηθήσει τους μαθητές να κατανοήσουν τους στόχους

και την έκταση και του πρώτου ελληνικού αποικισμού.
Δραστηριότητα «Α’ελληνικός αποικισμός»

• Εμφανίζεται χάρτης της ανατολικής Ελλάδας, Αιγαίου Κρήτης και παραλίων Μικράς
Ασίας
• Στο χάρτη είναι μόνο τα εξής ονόματα στις αντίστοιχες περιοχές:
• ΘΕΣΣΑΛΙΑ, ΑΤΤΙΚΗ, ΕΥΒΟΙΑ, ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ, ΚΥΚΛΑΔΕΣ, ΔΡΗΤΗ,

ΤΕΝΕΔΟΣ, ΛΕΣΒΟΣ, ΧΙΟΣ, ΣΑΜΟΣ, ΚΩΣ, ΡΟΔΟΣ
• Από τον ηπειρωτικό κορμό της Ελλάδας ξεκινούν έγχρωμα βέλη με κατεύθυνση τα
παράλια της Μικράς Ασίας ως εξής:
1. Από παράλια Θεσσαλίας: παχύ πορτοκαλί βέλος
2. Από Αττική και Εύβοια και Κυκλάδες: παχιά φούξια βέλη.
3. Από κέντρο Πελοποννήσου: παχύ πράσινο βέλος
Τα παράλια της Μικράς Ασίας χρωματίζονται αντίστοιχα με τα βέλη ως εξής:
1. Από κάτω από την Τροία έως τη Σμύρνη → πορτοκαλί και αναγράφεται «ΑΙΟΛΙΔΑ»
2. Από τη Σμύρνη έως την Αλικαρνασσό → φούξια και αναγράφεται «ΙΩΝΙΑ»
3. Από την Αλικαρνασσό έως ΒΑ της Ρόδου → πράσινα και αναγράφεται «ΔΩΡΙΚΗ
18
ΕΞΑΠΟΛΗ»
Χρώματα στα νησιά του Αιγαίου:
1. Πορτοκαλί: Τένεδος, Λέσβος
2. Φούξια: Κυκλάδες (πλην Μήλου και Θήρας), Χίος, Σάμος, Ικαρία
3. Πράσινα: Κρήτη, Μήλος, Θήρα, Δωδεκάνησα
Σε κάποιο σημείο υπάρχουν τρεις κύκλοι με τα παραπάνω χρώματα και μέσα αναγράφουν το
φύλο:
Αιολείς (πορτοκαλί), Ίωνες (φούξια), Δωριείς (πράσινο)
3.2 Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

• Τα γράμματα
• Η τέχνη

• Αναφορά στις μορφές γραφής 5 που έχουν ήδη γνωρίσει (σφηνοειδής, ιερογλυφική,
Γραμμική Α, Γραμμική Β, φοινικική ).
• Ομοιότητες και διαφορές ελληνικού και φοινικικού αλφαβήτου
Χαρακτήρισε τις παρακάτω προτάσεις με Σ (σωστό) και Λ (λάθος) κάνοντας κλικ στο αντίστοιχο
τετραγωνάκι
Σ Λ
Τα ομηρικά έπη διαμορφώθηκαν στα τέλη του 9ου – αρχές του 8ου αι. π.Χ.
Ο βασιλιάς, κατά τη Γεωμετρική εποχή, ονομάζεται «άναξ».
Τα ομηρικά έπη παρουσιάζουν κυρίως την ομηρική εποχή.
Οι Έλληνες παρέλαβαν το αλφάβητο από τους Φοίνικες.
Οι ναοί στη Γεωμετρική εποχή είναι ίδιοι με τα μικρά μυκηναϊκά ιερά.
Οι Έλληνες χρησιμοποίησαν αυτούσιο το φοινικικό αλφάβητο.
Κατά τη Γεωμετρική εποχή η εξουσία των βασιλέων συχνά αμφισβητείται από

τους ευγενείς.
Ζητούμενα (καθέτως): Σ, Λ, Σ, Σ, Λ, Λ, Σ
ΚΕΦ. 4: Η ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ

800 π.Χ. – 479 π.Χ.
4.1. Η ΑΠΟΙΚΙΑΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ (Ο Β’ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ

ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ)
Να συσχετίσεις τα στοιχεία των στηλών Α και Β σύροντας με το ποντίκι τα στοιχεία της στήλης
Γ στη σωστή θέση στη στήλη Β.
Α Β Γ
οι εν πορεία αποτέλεσμα αποικισμού
αίτια αποικισμού πολιτικές διαμάχες
διεύρυνση πνευματικού
αίτια αποικισμού
ορίζοντα των ανθρώπων
οικιστής μητρόπολη
ανάγκη για μέταλλα κάπηλος
Μεγάλη Ελλάδα αρχηγός αποστολής αποικίας
μητέρα - πόλη οι έμποροι
λιανοπωλητής Κάτω Ιταλία
Ζητούμενα (καθέτως): οι έμποροι, πολιτικές διαμάχες, αποτέλεσμα αποικισμού, αρχηγός
αποστολής αποικίας, αίτια αποικισμού, Κάτω Ιταλία, μητρόπολη, κάπηλος
4.2 Η «ΠΟΛΗ – ΚΡΑΤΟΣ» - Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ

ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ

H διαφορά ανάμεσα στην αριστοκρατία και την ολιγαρχία και ανάμεσα στην ολιγαρχία και την
τυραννίδα.
20
Α Β Γ
οπλιτική φάλαγγα μεγάλοι γαιοκτήμονες
αριστοκρατία Περίανδρος
Πολυκράτης πόλη - κράτος
ολιγαρχία δημοκρατία
Κόρινθος Σάμος
συμμετοχή του πολίτη πλούσιοι έμποροι και

στη διακυβέρνηση της βιοτέχνες
πόλης
Ζητούμενα (καθέτως): πόλη – κράτος, μεγάλοι γαιοκτήμονες, Σάμος, πλούσιοι έμποροι και
βιοτέχνες, Περίανδρος, δημοκρατία
4.3 Η ΣΠΑΡΤΗ

• Ο φόβος επανάστασης
• μπορούσαν να ζουν χωρίς να εργάζονται
• Λιτότητα / ολιγάρκεια, λακωνισμός
• αγωγή των κοριτσιών και η θέση της γυναίκας,
Α Β Γ
αυτοί ουσιαστικά κυβερνούσαν τη Σπάρτη Γερουσία
είχε 28 μέλη άνω των 60 ετών είλωτες
ψηφοφορία δια «βοής» λίγα λόγια
οι απόγονοι των κατακτημένων λαών περίοικοι

ζούσαν σε οικισμούς γύρω από τη Σπάρτη πέντε έφοροι
λακωνισμός Απέλλα
Ζητούμενα (καθέτως): πέντε έφοροι, Γερουσία, Απέλλα, είλωτες, περίοικοι, λίγα λόγια
4.4 Η ΑΘΗΝΑ - ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ

ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ

• Στην Αθήνα μορφοποιήθηκαν όλα τα είδη των πολιτευμάτων της αρχαιότητας με
αποκορύφωμα τη δημοκρατία.
4.5 Η ΑΘΗΝΑ – Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

• Σεισάχθεια
• Ο Κλεισθένης και η θεμελίωση της δημοκρατίας.
• λαϊκή κυριαρχία με ενίσχυση του ρόλου της Εκκλησίας του Δήμου .
• ο οστρακισμός
Α Β Γ
ο τελευταίος βασιλιάς της
Σόλων
Αθήνας
αυστηροί νόμοι Κλεισθένης
οστρακισμός Κόδρος
Σεισάχθεια Πεισίστρατος
«Συνοικισμός» ένας από τους 9 άρχοντες
22
10 στρατηγοί Δράκων
διαίρεση σε 4 τάξεις ανάλογα
Θησέας
με το εισόδημα
10 φυλές
τυραννίδα
επώνυμος
Ζητούμενα (καθέτως): Κόδρος, Δράκων, Κλεισθένης, Σόλων, Θησέας, Κλεισθένης, Σόλων,
Κλεισθένης, Πεισίστρατος, ένας από τους 9 άρχοντες
Σ Λ
Στην Αθήνα τη βασιλεία τη διαδέχθηκε η δημοκρατία.
Με τις 10 φυλές ο Κλεισθένης μείωσε το ρόλο της καταγωγής στην πολιτική

ζωή.
Η σεισάχθεια έχει σχέση με τη συμμετοχή στα κοινά.
Μετά τον Κλεισθένη η Εκκλησία του Δήμου γίνεται κυρίαρχο όργανο του

πολιτεύματος.
Ο Σόλωνας διαίρεσε τους πολίτες σε τάξεις ανάλογα με την καταγωγή.
Ζητούμενα (καθέτως): Λ, Σ, Λ, Σ, Λ
4.6 ΟΙ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΔΕΣΜΟΙ

Να καταστεί σαφής η διαφορά ανάμεσα στις έννοιες κράτος και έθνος.
Γ στη σωστή θέση στη στήλη Β
Α Β Γ
οργάνωση πόλεων με
Ολυμπιακοί αγώνες
κέντρο κάποιο μαντείο
κλαδί αγριελιάς Πυθία
Λοξίας Πανελλήνιοι Δεσμοί

ιέρεια Δελφών ολυμπιονίκης
εκεχειρία αμφικτιονία
γλώσσα, θρησκεία,
Απόλλωνας
συνήθειες
Ζητούμενα (καθέτως): αμφικτιονία, ολυμπιονίκης, Απόλλωνας, Πυθία, Ολυμπιακοί αγώνες,
Πανελλήνιοι δεσμοί
α) Ποιο είναι το 2ο έτος της 61ης Ολυμπιάδας;
β) Να χρονολογήσεις τη ναυμαχία της Σαλαμίνας με βάση τις Ολυμπιάδες.
Το ___ο έτος της __ __ ης Ολυμπιάδας.
Ζητούμενα:
α) 535
β) Το 1ο έτος της 75ης Ολυμπιάδας
η λύση :
α) 61 – 1 = 60 β) 777 – 480 = 297
60 Χ 4 = 240 297 : 4 = 74, υπόλοιπο 1
240 + 2 = 242 άρα 1ο 75ης
777 – 242 = 535
4.7 ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ: ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ

ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ

• Η σχετική δραστηριότητα θα βοηθήσει στην κατανόηση των κινήσεων των
αντιπάλων
• Το στρατηγικό σχέδιο του Μιλτιάδη
• η σημασία της νίκης
24
• Ο μαραθώνιος δρόμος
4.8 Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΚΗΣ

ΕΠΙΘΕΣΗΣ

Η σχετική δραστηριότητα θα βοηθήσει στην κατανόηση των κινήσεων των αντιπάλων στη
Σαλαμίνα
Κατάταξε χρονολογικά τα γεγονότα της Α στήλης σύροντας τα με το ποντίκι στη σωστή θέση
στη στήλη Β.
Α Β
Ναυμαχία της Σαλαμίνας 1.
Μάχη των Πλαταιών 2.
Ιωνική επανάσταση 3.
Μάχη του Μαραθώνα 4.
Εκστρατεία του Μαρδόνιου 5.
Ζητούμενα: 1. Ιωνική επανάσταση 2. Εκστρατεία του Μαρδόνιου, 3. Μάχη του Μαραθώνα, 4.
Ναυμαχία της Σαλαμίνας, 5. Μάχη των Πλαταιών
Α Β Γ
Παυσανίας αίτιο περσικής επίθεσης
Θεμιστοκλής Θερμοπύλες
Δάτης και Αρταφέρνης Μάχη του Μαραθώνα
Επιθυμία για επέκταση στη Δύση Ναυμαχία της Σαλαμίνας
Μαρδόνιος «Μιλήτου Άλωσις»
Φρύνιχος Λεωνίδας
Ιωνική επανάσταση Ναυμαχία της Μυκάλης
Λεωνίδας Μάχη των Πλαταιών
αφορμή περσικής
Μιλτιάδης
επίθεσης
«Μολών λαβέ»
Λεωτυχίδης
Ζητούμενα (καθέτως): Μάχη των Πλαταιών, Ναυμαχία της Σαλαμίνας, Μάχη του Μαραθώνα,
αίτιο περσικής επίθεσης, Μάχη των Πλαταιών, «Μιλήτου Άλωσις», αφορμή περσικής επίθεσης,
Θερμοπύλες, Μάχη του Μαραθώνα, Λεωνίδας, Ναυμαχία της Μυκάλης
4.9 ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

• Η σχετική δραστηριότητα θα βοηθήσει στην εμπέδωση των ειδών και των
εκπροσώπων.
4.10 Η ΤΕΧΝΗ

• Η σχετική δραστηριότητα θα βοηθήσει στην κατανόηση των χαρακτηριστικών των
ρυθμών και στην επισήμανση των διαφορών.
Α Β Γ
φιλοσοφία κούρος
ερυθρόμορφη τεχνική Ησίοδος
λυρική ποίηση Αγγείο
άγαλμα νέου δωρικός
κιονοστοιχία σηκός
αρχιτεκτονικός ρυθμός Ηράκλειτος
διδακτικό έπος Αρχίλοχος
μέρος αρχαίου ναού πτερόν
26
Ζητούμενα (καθέτως): Ηράκλειτος, αγγείο, Αρχίλοχος, κούρος, πτερόν, δωρικός, Ησίοδος,

σηκός
ΚΕΦ. 5: Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

479 π.Χ – 431π.Χ.
5.1 Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΔΗΛΟΥ – Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΟΡΓΑΝΟ

ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ

• μεταμόρφωση της ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ σε ΗΓΕΜΟΝΙΑ
5.2 ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙ

– Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ
5.3 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ – ΟΙ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ
5.4 Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ – Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΖΩΗ
5.5 ΜΟΡΦΩΣΗ – ΕΡΓΑΣΙΑ - ΕΟΡΤΕΣ
28
Α Β Γ
Ελληνοταμίες Περικλής
τερματισμός ελληνοπερσικών
Άρειος Πάγος
πολέμων
μέτρα Περικλή Ηλιαία
μεταφορά του ταμείου της
Ειρήνη του Καλλία
συμμαχίας στην Ακρόπολη
περιορισμός δύναμης Αρείου
Εφιάλτης και Περικλής
Πάγου
μεγάλο λαϊκό δικαστήριο φόρος
προπύργιο του συντηρητισμού μισθοφορία-θεωρικά
Ζητούμενα (καθέτως): φόρος, Ειρήνη του Καλλία, μισθοφορία - θεωρικά, Περικλής, Εφιάλτης
– Περικλής, Ηλιαία, Άρειος Πάγος
Στο κείμενο που ακολουθεί συμπλήρωσε τα κενά σύροντας με το ποντίκι λέξεις και φράσεις
από τις παρακάτω:
μετοίκιον, χιτώνας, Παναθήναια, κιθαριστής, λειτουργίες, κρέας, ιμάτιο, παιδαγωγός,

επεξεργασμένα προϊόντα, μέτοικοι, τριηραρχία, δούλοι, όσπρια, γραμματιστής, Μεγάλα
Διονύσια, πρώτες ύλες, σοφιστές
Ένας τρόπος για να φορολογούνται οι πλούσιοι πολίτες ήταν οι ___________. Εκείνη που
περιελάμβανε τα έξοδα για τη συντήρηση πλοίου λεγόταν __________. Οι ξένοι που ζούσαν
στην Αθήνα λέγονταν
_________ και πλήρωναν το __________. Η πιο πολυάριθμη κοινωνική ομάδα ήταν οι

__________. Οι Αθηναίοι έτρωγαν συχνά _______αλλά σπάνια ______. Το πανωφόρι τους
λεγόταν __________, ενώ το ένδυμα που φορούσαν από κάτω _____ . Ο δούλος που πήγαινε
τα παιδιά στο σχολείο λεγόταν ___________ , ο δάσκαλος που τους μάθαινε γράμματα
____________ και ο δάσκαλος της μουσικής ___________. Ανώτερη μόρφωση μπορούσαν να
πάρουν οι Αθηναίοι νέοι από τους __________. Οι Αθηναίοι εισήγαν τρόφιμα και ________
και εξήγαν _________. Κάθε τέσσερα χρόνια γιόρταζαν τα ___________, ενώ η μεγάλη εορτή
προς τιμήν του Διονύσου ήταν τα _______________________.
Ζητούμενα (κατά σειράν): λειτουργίες, τριηραρχία, μέτοικοι, μετοίκιον, δούλοι, όσπρια,

κρέας, ιμάτιο, χιτώνας, παιδαγωγός, γραμματιστής, κιθαριστής, σοφιστές, πρώτες ύλες,
επεξεργασμένα προϊόντα, Παναθήναια, Μεγάλα Διονύσια.
Να χαρακτηρίσεις τις παρακάτω προτάσεις με Σ (σωστό) και Λ (λάθος) κάνοντας κλικ στο
αντίστοιχο τετραγωνάκι.
Με τις μεταρρυθμίσεις του Περικλή η Εκκλησία του Δήμου έγινε το
Σ Λ
κυρίαρχο σώμα του πολιτεύματος.
Οι Αθηναίες σύχναζαν στην Αγορά.
Ο Περικλής ενίσχυσε τη Βουλή των Πεντακοσίων.
Ο Εφιάλτης και ο Περικλής έκαναν το πολίτευμα συντηρητικότερο.
Τα κορίτσια δεν πήγαιναν στα σχολεία.
Οι δούλοι δεν είχαν κανένα δικαίωμα.
Η συμμαχία της Δήλου έγινε τελικά όργανο της αθηναϊκής ηγεμονίας.
Οι Αθηναίοι σπάνια έτρωγαν δημητριακά.
Ζητούμενα (καθέτως): Σ, Λ, Σ, Λ, Σ, Σ, Σ, Λ
30
ΚΕΦ. 6: ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΚΑΙ ΚΑΜΨΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ
ΠΟΛΕΩΝ 431-363 π.Χ.
6.1 – 6.2 Ο Πελοποννησιακός πόλεμος

• Τα αίτια και οι αφορμές του πολέμου - Οι αντίπαλοι
• Περίοδοι του πολέμου - Τα σημαντικότερα γεγονότα του πολέμου
6.1 Πρώτη περίοδος (431-421 π.Χ.): Αρχιδάμειος πόλεμος
6.2 Δεύτερη περίοδος (415-413 π.Χ.): Εκστρατεία στη

Σικελία - Τρίτη περίοδος (413-404 π.Χ.): Δεκελεικός
πόλεμος.
• Οι όροι της ειρήνης
• Οι συνέπειες του πελοποννησιακού πολέμου
Α Β Γ
Εκστρατεία στη Σικελία Μεγαρικό ψήφισμα
Σχέδιο Περικλή Αδιαφορία για ηθικές αξίες
Αφορμή σικελικής εκστρατείας Τρίτη περίοδος του πολέμου
Κατεδάφιση των τειχών Βρασίδας και Κλέων
Τερματίζει την πρώτη περίοδο του Όρος συνθηκολόγησης

πολέμου Αθήνας
Αφορμή Πελοποννησιακού πολέμου δημαγωγοί
Ναυμαχία Αργινουσών Αλκιβιάδης

Μάχη στην Αμφίπολη Μακρά Τείχη
Συνέπεια Πελοποννησιακού πολέμου Έγεστα
Κυριαρχούν μετά το θάνατο του
Νικιείος Ειρήνη
Περικλή
Ζητούμενα (καθέτως): Αλκιβιάδης, Μακρά Τείχη, Έγεστα, όροι συνθηκολόγησης Αθήνας,
Νικιείος Ειρήνη, Μεγαρικό ψήφισμα, Τρίτη περίοδος του πολέμου, Βρασίδας και Κλέων,
αδιαφορία για ηθικές αξίες, δημαγωγοί
Κατάταξε χρονολογικά τα γεγονότα της Α στήλης σύροντάς τα με το ποντίκι στη σωστή θέση
Α Β
Λοιμός στην Αθήνα 1.
Αιγός Ποταμοί 2.
Σφακτηρία 3.
Ψήφισμα κατά Μεγαρέων 4.
Καταστροφή στη Σικελία 5.
Συνθηκολόγηση Αθήνας 6.
Νικίειος Ειρήνη 7.
Ζητούμενα: (καθέτως) 1. Ψήφισμα κατά Μεγαρέων, 2. Λοιμός στην Αθήνα, 3. Σφακτηρία, 4.
Νικιείος Ειρήνη, 5.Καταστροφή στη Σικελία, 6.Αιγός Ποταμοί, 7. Συνθηκολόγηση Αθήνας
6.3 Ηγεμονία της Σπάρτης – Μια κυριαρχία σε

αμφισβήτηση
6.4 Κυριαρχία της Θήβας στην Ελλάδα

Να γίνει αναφορά στη νέα πολεμική τακτική που εφάρμοσαν οι Θηβαίοι.
32
Α Β Γ
μάχη στην Κορώνεια Θρασύβουλος
στρατιωτική μεγαλοφυϊα Ξενοφών
Ιερός Λόχος Κριτίας
Τριάκοντα τύραννοι Ανταλκίδειος Ειρήνη
«Κύρου Ανάβασις» Αγησίλαος
μάχη στα Λεύκτρα Επαμεινώνδας
αποκατάσταση της
Πελοπίδας
δημοκρατίας στην Αθήνα
αποκλείει τις συμμαχίες
λοξή φάλαγγα
πόλεων
Ζητούμενα (καθέτως): Αγησίλαος, Επαμεινώνδας, Πελοπίδας, Κριτίας, Ξενοφών, λοξή
φάλαγγα, Θρασύβουλος, Ανταλκίδειος Ειρήνη
ΚΕΦ 7: Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
7.1 – 7.2 Το κράτος της Μακεδονίας - Το κράτος της

Μακεδονίας επεκτείνεται

• ο ρόλος της Μακεδονίας ως προμαχώνα του Ελληνισμού.
• Το γεγονός ότι καμία πόλη του ελληνικού νότου δεν μπορεί να έχει την πρωτοπορία.
• Τα ευρήματα της Βεργίνας
Α Β Γ
Μακεδονικό μακρύ δόρυ Αιγές
Αθηναίος αντίπαλος του
Δίο
Φιλίππου
Δημιούργησε πολιτιστικούς Συμμαχικός στρατός

δεσμούς με νότιους Έλληνες Αθηναίων - Θηβαίων
Αλέξανδρος Α’ Αρχέλαος
Συνέδριο της Κορίνθου Σάρισσα
Μακεδονικό Θρησκευτικό
Δημοσθένης
κέντρο
Εκστρατεία κατά των
Μάχη στη Χαιρώνεια
Περσών
Ζητούμενα (καθέτως): σάρισσα, Δημοσθένης, Αρχέλαος, Αιγές, εκστρατεία κατά των Περσών,
Δίο, συμμαχικός στρατός Αθηναίων - Θηβαίων
34
7.3 – 7.4 Ο Μέγας Αλέξανδρος – Η κατάκτηση της Ανατολής

- Το έργο του Αλέξανδρου
7.5 Οι τύχες της Κύπρου
Κατάταξε χρονολογικά τα γεγονότα της Α στήλης σύροντάς τα με το ποντίκι στη σωστή θέση
Α Β
Μάχη στην Ισσό 1.
Συνέδριο στην Κόρινθο 2.
Μάχη με Πώρο 3.
Ο Αλέξανδρος στη Βαβυλώνα 4.
Μάχη στο Γρανικό 5.
Μάχη στη Χαιρώνεια 6.
Ίδρυση Αλεξάνδρειας 7.
Ζητούμενα: (καθέτως) 1. μάχη στη Χαιρώνεια, 2. συνέδριο της Κορίνθου, 3. μάχη στο
Γρανικό, 4. μάχη στην Ισσό, 5. ίδρυση Αλεξάνδρειας, 6. μάχη με Πώρο, 7. Ο Αλέξανδρος στη
Βαβυλώνα
Α Β Γ
άρνηση στρατού να
Δαρείος Γ’ ο Κοδομανός
συνεχίσει
μητέρα του Αλέξανδρου Γρανικός
δάσκαλος του Αλέξανδρου Ρωξάνη
«στρατηγός αυτοκράτορας» συνέδριο της Κορίνθου
σύζυγος του Αλέξανδρου Ύφασης
ηττάται στα Γαυγάμηλα Αριστοτέλης
πρώτη νίκη του
Ολυμπιάδα
Αλέξανδρου
Ζητούμενα (καθέτως): Ύφασης, Ολυμπιάδα, Αριστοτέλης, συνέδριο της Κορίνθου, Ρωξάνη,
Δαρείος Γ’ ο Κοδομανός, Γρανικός
ΚΕΦ.8 ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
8.1 Τα γράμματα
8.2 Οι τέχνες
8.3 Αρχιτεκτονική

• Ο όρος «κλασικός»
• Να γίνει αναφορά σε σύγχρονα ενδιαφέροντα οικοδομήματα
8.4 Γλυπτική και ζωγραφική

• Να γίνει αναφορά σε νεότερους και σύγχρονους μεγάλους ζωγράφους και γλύπτες και
στα έργα τους
• Να αξιοποιηθεί το εικονογραφικό υλικό
Συσχέτισε τα στοιχεία της στήλης Α με τα στοιχεία της στήλης Γ, σύροντάς τα με το ποντίκι
στην κατάλληλη θέση της στήλης Β.
36
Α Β Γ
φιλοσοφία Θουκυδίδης
ρητορική Σοφοκλής
αρχιτεκτονική Πλάτων
γλυπτά Παρθενώνα Μύρων
πατέρας της ιστορίας Ηνίοχος
ιστορία Πελοποννησιακού πολέμου Προπύλαια
μέρος του θεάτρου Λυσίας
δραματική ποίηση Φειδίας
Δελφοί Ηρόδοτος
Δισκοβόλος ορχήστρα
Ζητούμενα:(στήλη Β καθέτως) Πλάτων, Λυσίας, Προπύλαια, Φειδίας, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης,
ορχήστρα, Σοφοκλής, Ηνίοχος, Μύρων
Να συσχετίσεις τις εικόνες με τις λεζάντες τους, σύροντας με το ποντίκι το σωστό στοιχείο του
εικ.1 Ερέχθειο εικ.2 Ο Ερμής του Πραξιτέλη εικ.3 Ακρόπολη
εικ.6 Ο Δορυφόρος του
εικ.4 Ναός της Νίκης εικ.5 Ηνίοχος
Πολυκλείτου
ΚΕΦ.9 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΟΙ

ΧΡΟΝΟΙ
9.1 Τα ελληνιστικά βασίλεια

• Η έκταση του κράτους
• Η σημασία του ηγέτη
• Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, η αρχαία και η σύγχρονη.
9.2 Η κατάσταση στον ελλαδικό χώρο
9.3 Το ρωμαϊκό κράτος αποκτά μεγάλη δύναμη
9.4 Η υποταγή του ελληνικού κόσμου
9.5 Τα γράμματα και οι τέχνες των ελληνιστικών χρόνων

Να αξιοποιηθεί το εικονογραφικό υλικό
38
9.6 Ελληνορωμαϊκός πολιτισμός
Α Β Γ
Κράτος της Αιγύπτου Στωικοί
Εγκαθίδρυση
Πύρρος
Αυτοκρατορίας
καταστροφή Κορίνθου Αρίσταρχος ο Σάμιος
Νέα Κωμωδία Μόμμιος
Ήπειρος Ρώμη
φιλοσοφία Πτολεμαίος
Αστρονομία Αύγουστος
Σύγκλητος Μένανδρος
Ζητούμενα (καθέτως):Πτολεμαίος, Αύγουστος, Μόμμιος, Μένανδρος, Πύρρος, Στωικοί,
Αρίσταρχος ο Σάμιος, Ρώμη.
ΚΕΦ.10: ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
10.1 Η Ρωμαϊκή ειρήνη

• Η δημοκρατία παύει να υφίσταται
• Η κατάργηση των συνόρων,
• η ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων και ιδεών,
• ο συγκρητισμός των θρησκειών
10.2 Ο Χριστός και η διδασκαλία του. Η πρώτη Εκκλησία

• Με βάση ιστορικά στοιχεία που παρέχουν τα Ευαγγέλια, η Γέννηση του Χριστού
τοποθετείται στο 5/4 π.Χ. και ο σταυρικός θάνατος το 28/29 μ.Χ.
• η ελληνική γλώσσα, βοήθησε στη διάδοση του χριστιανισμού.
10.3 Η διάδοση του Χριστιανισμού

• Η συμβολή της προσωπικότητας του Παύλου στη διάδοση του Χριστιανισμού.
• Ο Παύλος χρησιμοποίησε την ελληνική γλώσσα και φιλοσοφία
• Η σημασία των περιοδειών του Παύλου για τη διάδοση του Χριστιανισμού.
40
10.4 3ος αιώνας μ.Χ. Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε κρίση
10.5 Κωνσταντίνος. Η μεγάλη στροφή

Οι λόγοι για τους οποίους ο Κωνσταντίνος επέλεξε ως θέση της νέας πρωτεύουσας το αρχαίο
Βυζάντιο.
ΙΣΤΟΡΙΑ - Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 41
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
42
ΚΕΦ. 1: ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (330-717)
1.1 Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

• Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη
• Εξελίξεις ως τις αρχές του 6ου αι.
• Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις αιρέσεις και την αρχαία θρησκεία
Σ Λ
Το δυτικό ρωμαϊκό κράτος αντιμετώπισε καλύτερα τη γερμανική απειλή.
Η οικονομία του Πρώιμου Βυζαντινού κράτους ήταν εκχρηματισμένη.
Ο Θεοδόσιος Α’ ευνόησε την αρχαία θρησκεία.
Οι Μονοφυσίτες στράφηκαν προς τους Άραβες για προστασία.
Στο Βυζάντιο εφαρμόστηκε η τακτική «άρτος και θεάματα».
Η προσπάθεια του Ιουλιανού να επαναφέρει την αρχαία θρησκεία ήταν επιτυχής.
Ζητούμενα (καθέτως): Λ,Σ,Λ,Σ,Σ,Λ
Α Β Γ
Καθιέρωση Χριστιανισμού
ως επίσημης θρησκείας του Οικουμενικές Σύνοδοι
κράτους
Δείγμα της πνευματικής
Αμφισβήτησε τη θεότητα
ακμής της νέας
του Χριστού
πρωτεύουσας
Μεγάλοι Πατέρες της

Ίδρυση Πανεπιστημίου
Εκκλησίας
Συγκέντρωση της γης
στα χέρια των μεγάλων Άρειος
γαιοκτημόνων
Αντιμετώπισαν τις αιρέσεις Θεοδόσιος Α’
Επιλεκτική αξιοποίηση των
Εξαθλίωση των αγροτών
κλασσικών κειμένων
Ζητούμενα (καθέτως): Θεοδόσιος Α’, Άρειος, Δείγμα της πνευματικής ακμής της νέας
πρωτεύουσας, Εξαθλίωση των αγροτών, Οικουμενικές Σύνοδοι, Μεγάλοι Πατέρες της
Εκκλησίας
1.2 ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ

ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
• Ο Ιουστινιανός και το έργο του
• Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610-717): Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας

επιβίωσης
Α Β Γ
αποκατάσταση Ρωμαϊκής
στρατιωτόπια
Οικουμένης
ανάκτηση περιοχών Εγγύς
Πανδέκτης
Ανατολής
Αγία Σοφία πιστός εν Χριστώ βασιλεύς
καταστολή της Στάσης του
διάδοχοι Ηρακλείου
Νίκα
Ιουστινιάνειο Δίκαιο Ιουστινιανός
θέματα Ηράκλειος
Ιουστινιανός θέματα
Ηράκλειος Ανθέμιος και Ισίδωρος
Ζητούμενα (καθέτως): Ιουστινιανός, Ηράκλειος, Ανθέμιος και Ισίδωρος, θέματα, Πανδέκτης,

στρατιωτόπια, καταστολή της Στάσης του Νίκα, πιστός εν Χριστώ βασιλεύς.
44
Κατάταξε χρονολογικά τα γεγονότα της Α στήλης σύροντας τα με το ποντίκι στη σωστή θέση
Α Β
Πόλεμος Ιουστινιανού με Οστρογότθους 1.
Δημιουργία θεμάτων στη Μικρά Ασία 2.
Στάση του Νίκα 3.
Ο Ηράκλειος συντρίβει τους Πέρσες 4.
Συνθήκη Ιουστινιανού με Πέρσες 5.
Αναστολή λειτουργίας Ακαδημίας στην Αθήνα 6.
Ζητούμενα: 1. αναστολή λειτουργίας Ακαδημίας στην Αθήνα 2. Στάση του Νίκα 3. πόλεμοι
Ιουστινιανού με Οστρογότθους 4. Συνθήκη Ιουστινιανού με Πέρσες 5. Ο Ηράκλειος συντρίβει
τους Πέρσες 6. Δημιουργία θεμάτων στη Μικρά Ασία
ΚΕΦ.2: ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
2.1 Οι Σλάβοι
2.2 Οι Βούλγαροι
2.3 Οι Άραβες
• α. Η εξάπλωση των Αράβων
• β. Το εμπόριο και ο πολιτισμός του Ισλάμ
Α Β Γ
ιερός πόλεμος Χαλιφάτο

όπλο των Βυζαντινών στις νησίδες σλαβικών

ναυμαχίες πληθυσμών
διευκόλυνε την εξάπλωση
Κάρολος Μαρτέλος
των Αράβων
το αραβικό κράτος Χάνος
συνέπεια εξάπλωσης
υγρό πυρ
Αράβων
ηγεμόνας των Βουλγάρων τζιχάντ
σκλαβηνίες Πουατιέ
46
εξάντληση Βυζαντινών και διάσπαση μεσογειακού

Περσών κόσμου
Ζητούμενα (καθέτως): τζιχάντ, υγρό πυρ, Πουατιέ, Χαλιφάτο, διάσπαση μεσογειακού κόσμου,
Χάνος, νησίδες σλαβικών πληθυσμών, διευκόλυνε την εξάπλωση των Αράβων
ΚΕΦ. 3: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ

ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
(717 - 1025 μ.Χ)
3.1 ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ

ΒΑΛΚΑΝIΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
• Η διαμόρφωση της μεσαιωνικής ελληνικής βυζαντινής αυτοκρατορίας
• Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για τη λατρεία των εικόνων
• Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ’ και η αυγή της Νέας Εποχής
• Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους
• Η Βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση της Αυτοκρατορίας
• Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού Κράτους
• Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης. Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων
Να τοποθετήσεις τα στοιχεία του πίνακα Β στη σωστή θέση του πίνακα Α (σύροντάς τα με το
ποντίκι).
Πίνακας Α
ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΟΙ ΕΙΚΟΝΟΦΙΛΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

Πίνακας Β
Ιωάννης Δαμασκηνός
48
Διώξεις - φυλακίσεις - εξορίες

Λέων Γ’ ο Ίσαυρος
Καταστροφές εικόνων, μονών
Ειρήνη η Αθηναία
Κωνσταντίνος Ε’
Λέων Ε’ ο Αρμένιος
Ζητούμενα:
ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΟΙ: Λέων Γ’ ο Ίσαυρος, Κωνσταντίνος Ε’, Λέων Ε’ ο Αρμένιος
ΕΙΚΟΝΟΦΙΛΟΙ: Ιωάννης Δαμασκηνός, Ειρήνη η Αθηναία
ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ: Διώξεις - φυλακίσεις - εξορίες, Καταστροφές εικόνων- μονών
Ποια από τα παρακάτω δεν ήταν αίτια της εικονομαχίας (σημείωσέ τα κάνοντας κλικ
επάνω τους)
1. Οι Ίσαυροι ήθελαν να περιορίσουν τη δύναμη των μοναχών.
2. Υπήρξε αντίδραση στις υπερβολές της λατρείας εικόνων και λειψάνων.
3. Οι Βούλγαροι εκχριστιανίστηκαν διαφορετικά από τους Μοραβούς
4. Οι Ίσαυροι είχαν επηρεαστεί από ιουδαϊκές και αραβικές ανεικονικές αντιλήψεις.
5. Οι εικονολάτρες ήταν υπερόπτες.
6. Οι Ίσαυροι ήθελαν να στηρίξουν τους πληθυσμούς που αντιστέκονταν στους Άραβες

και οι οποίοι είχαν ανεικονικές αντιλήψεις.
Ζητούμενα: Οι φράσεις 3 και 5.
Να αντιστοιχίσεις τα στοιχεία των στηλών Α και Γ σύροντας με το ποντίκι τα στοιχεία της
στήλης Γ στη σωστή θέση στη στήλη Β.
Α Β Γ
Ανάκτηση Κρήτης Φώτιος
Σχολή της Μαγναύρας Βασίλειος Β’
Εκχριστιανισμός των
Κύριλλος
Ρώσων
Έδωσε προνόμια στους
Μάχη στο Κλειδί
Βενετούς
Γάμος Βλαδίμηρου Νικηφόρος Φωκάς

Αγώνες κατά Αράβων Λέων ο Φιλόσοφος
Ενδιαφέρον για τους
Σλαβικό αλφάβητο
κλασικούς
Βασίλειος Β’ Ακριτικά τραγούδια
Ζητούμενα(καθέτως): Νικηφόρος Φωκάς, Λέων ο Φιλόσοφος, Σλαβικό αλφάβητο, Βασίλειος
Β’, Εκχριστιανισμός των Ρώσων, Ακριτικά τραγούδια, Φώτιος, έδωσε προνόμια στους
Βενετούς
ΚΕΙΜΕΝΟ
«Λίγο αργότερα (856), ο πρωθυπουργός Βάρδας, θείος, του αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ’‘, ιδρύει
ένα δεύτερο πανεπιστήμιο στα ανάκτορα της Μαγναύρας. Ο Ιωάννης Γραμματικός διδάσκει
μαζί με τον μετέπειτα πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φώτιο γραμματική, ρητορική και
φιλοσοφία. Ένας από τους μαθητές ήταν ο περίφημος απόστολος των Σλάβων Κωνσταντίνος
(Κύριλλος), ο οποίος χάρις στον βιβλιοθηκάριο της Α. Σοφίας Θεόκτιστο είχε αναλάβει εκ
παραλλήλου την διδασκαλία της φιλοσοφίας. Ο αυτοκράτορας Λέων ΣΤ’ ο Σοφός φροντίζει
για την οργάνωση της Νομικής.
Σ’ αυτήν διδάσκουν δύο διαφορετικών επιπέδων καθηγητές: οι «διδάσκαλοι» που έδιναν τη

βασική εκπαίδευση («εγκύκλιος παίδευσις») και οι «παλαιοδιδάσκαλοι νομικοί», καθηγητές
νομικής που δίδασκαν τον Πρόχειρο νόμο και τις Βασιλικές. Ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος
και ο Ιωάννης Τσιμισκής αναφέρονται ως προστάτες της δημόσιας εκπαίδευσης».
Ασπασία Λούβη-Κίζη, «Η εκπαίδευση στο Βυζάντιο», Αρχαιολογία, τεύχος 25, σ. 28
Αφού μελετήσεις το παραπάνω παράθεμα, να τοποθετήσεις τα ζητούμενα στοιχεία στον

παρακάτω πίνακα (σύροντάς τα με το ποντίκι)
Πρόσωπα (εκτός
τομείς γνώσεων
διδάσκοντες διδασκόντων) που έπαιξαν
(μαθήματα)
ρόλο στη σχολή

Ζητούμενα :
• διδάσκοντες: Ιωάννης Γραμματικός, Φώτιος, Κωνσταντίνος (Κύριλλος), {δεκτά και
50
τα δύο είτε μαζί είτε χωριστά}

• Μαθήματα: γραμματική, ρητορική, φιλοσοφία, Πρόχειρος Νόμος, Βασιλικές
• Πρόσωπα(…): Βάρδας, Θεόκτιστος, Λέων ΣΤ’ ο Σοφός, Κωνσταντίνος ο
Πορφυρογέννητος, Ιωάννης Τσιμισκής.
3.2 ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟIΚΟΝΟΜIΑ

• Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία
• Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους «δυνατούς»
Να τοποθετήσεις τα στοιχεία του πίνακα Β στη σωστή στήλη στον πίνακα Α, σύροντάς τα με
το ποντίκι.
Πίνακας Α
ύπαιθρο-επαρχίες πόλεις

Πίνακας Β
ακτήμονες
συντεχνίες
αριστοκρατία αξιωμάτων
πάροικοι
μεσαία τάξη
αριστοκρατία της γης
Δήμος
βιοτεχνία
ελεύθεροι μικροί γαιοκτήμονες
χωρία
Ζητούμενα:
• ύπαιθρο-επαρχίες: ακτήμονες, πάροικοι, αριστοκρατία της γης, ελεύθεροι μικροί
γαιοκτήμονες, χωρία
• Πόλεις: συντεχνίες, αριστοκρατία αξιωμάτων, μεσαία τάξη, Δήμος, βιοτεχνία
Συμπλήρωσε τα κενά στο παρακάτω κείμενο σύροντας με το ποντίκι λέξεις και φράσεις από
τον πίνακα που προηγείται:
οι αγρότες ήταν η κύρια δύναμη

του στρατού
οι δυνατοί
Νεαρές
οι αγρότες κυρίως πλήρωναν τους

φόρους
το κράτος
__________ ήθελαν να αρπάξουν τις περιουσίες των μικρών καλλιεργητών, αλλά

__________ ήθελε να τους προστατεύσει για δύο λόγους: α) _________________________
και β)_________________________. Οι αυτοκράτορες με τις ________ προσπάθησαν να
περιορίσουν την αρπακτικότητα των μεγάλων γαιοκτημόνων.
Ζητούμενα: οι δυνατοί, το κράτος, οι αγρότες ήταν η κύρια δύναμη του στρατού, οι αγρότες
κυρίως πλήρωναν τους φόρους, Νεαρές.
(Νεαρά του 934)
«Η εξουσία τέτοιων ισχυρών προσώπων αύξησε υπερβολικά τη μεγάλη ταλαιπωρία των

φτωχών, διότι [οι δυνατοί] με το πλήθος των οικόσιτων υπηρετών τους των μίσθαρνων οργάνων
τους και των άλλων παρατρεχάμενων και ακολούθων τους προκάλεσαν βίαιες επιθέσεις
διώξεις αγγαρείες (υποχρεωτική προσφορά υπηρεσιών), άλλες θλίψεις και στενοχώριες (στους
φτωχούς) και προξένησαν μεγάλη καταστροφή στο κοινό συμφέρον [...].
52
Αλλά η ύπαρξη πολλών μικροϊδιοκτητών προσφέρει μεγάλα οφέλη στο κράτος, καθώς αυτοί
πληρώνουν φόρους και παρέχουν στρατιωτικές υπηρεσίες στο κράτος. Τα οφέλη αυτά θα
εκλείψουν, αν μειωθεί ο αριθμός των μικροκτηματιών. Όσοι λοιπόν είναι επιφορτισμένοι με τη
δημόσια ασφάλεια πρέπει να απαλλαγούν από τους ταραξίες να απομακρύνουν τα ενοχλητικά
στοιχεία και να διασφαλίσουν τη δημόσια σωτηρία».
N. Svoronos, Les Novelles des empereurs Macedoniens, Αθήνα 1994, 85.
Αφού μελετήσεις το παραπάνω παράθεμα, να τοποθετήσεις τα ζητούμενα (λέξεις και φράσεις)

στον παρακάτω πίνακα σύροντάς τα με το ποντίκι.
Λέξεις ή φράσεις που αποτελούν Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν ποιες

χαρακτηρισμούς των Δυνατών ενέργειες έκαναν

Ζητούμενα:
• Λέξεις ή φράσεις που αποτελούν χαρακτηρισμούς των Δυνατών: ισχυρών προσώπων,
ταραξίες, ενοχλητικά στοιχεία
• Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν ποιες ενέργειες έκαναν: αύξησε υπερβολικά τη
μεγάλη ταλαιπωρία των φτωχών, προκάλεσαν βίαιες……(στους φτωχούς), προξένησαν
μεγάλη καταστροφή στο κοινό συμφέρον
ΚΕΦ. 4: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (1025-1453 μ.Χ.)
4.1 Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ

ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ
• Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081 μ.Χ.)
• Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας
• Η Ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών
4.2 ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ

ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης
• Η περίοδος της Λατινοκρατίας και τα ελληνικά κράτη
4.3 ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΟΤΑΓΗ

ΣΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ
• Εξάπλωση των Τούρκων και τελευταίες προσπάθειες για ανάσχεσή τους
• Η Άλωση της Πόλης
• Η κληρονομιά και η προσφορά του Βυζαντίου στον πολιτισμό
54
ΚΕΦ. 5: Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
5.1 Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
5.2 Βυζαντινή Γραμματεία
5.3 Επιστήμη και Τεχνολογία
5.4 Εικαστικές Τέχνες και Μουσική
Χαρακτήρισε τις παρακάτω προτάσεις με Σ (σωστό) ή Λ (λάθος) κάνοντας κλικ στο αντίστοιχο
Σ Λ
Στο Βυζάντιο το κράτος επέτρεπε το διαζύγιο
Η Εκκλησία διαφωνούσε με τη μαγεία
Το στιχάρι ήταν είδος ασπίδας
Οι γυναίκες είχαν ίδια δικαιώματα με τους άντρες
Το μοναχικό κίνημα ξεκίνησε από την Αίγυπτο
Στα κοσμικά σχολεία οι μαθητές δεν πλήρωναν δίδακτρα
Ζητούμενα (καθέτως): Σ, Σ, Λ, Λ, Σ, Λ.
Να συσχετίσεις τα στοιχεία των στηλών Α και Γ σύροντας με το ποντίκι τα στοιχεία της στήλης

Α Β Γ
Χρονογραφία Φώτιος
Διδασκαλείον των Νόμων Προκόπιος
Κοινωνική κριτική Αγώνες κατά των Αράβων
Τεχνολογία Οπτικός τηλέγραφος
Θρησκευτικός χαρακτήρας
Χρονικόν του Μορέως
βυζαντινού πολιτισμού
Αρχαιομάθεια Θεοφάνης
Πτωχοπροδρομικά
Ιστορία
ποιήματα
Φραγκοκρατία Δίκαιο
Δεν αναπτύχθηκαν οι
Ακριτικά τραγούδια
φυσικές επιστήμες
Ζητούμενα (καθέτως): Θεοφάνης, Δίκαιο, Πτωχοπροδρομικά ποιήματα, Οπτικός τηλέγραφος,
Δεν αναπτύχθηκαν οι φυσικές επιστήμες, Φώτιος, Προκόπιος, Χρονικόν του Μορέως, Αγώνες
κατά των Αράβων
Να τοποθετήσεις τα στοιχεία του πίνακα Α στις κατάλληλες στήλες του πίνακα Β σύροντάς τα
με το ποντίκι
Α
Βασίλειος Διγενής Ακρίτας (έπος)
Ιπποτικά μυθιστορήματα
Ελληνική Ανθολογία
Ρωμανός ο Μελωδός
Άννα η Κομνηνή
Θεόδωρος Πρόδρομος
Β
Λόγια Γραμματεία Δημώδης Λογοτεχνία
56

Ζητούμενα:
• Λόγια Γραμματεία:
Βασίλειος Διγενής Ακρίτας (έπος)
Ελληνική Ανθολογία
Ρωμανός ο Μελωδός
Άννα η Κομνηνή
• Δημώδης Λογοτεχνία:
Ιπποτικά μυθιστορήματα
Θεόδωρος Πρόδρομος
Να συνδυάσεις τα αίτια της στήλης Γ με τις παρατηρήσεις της στήλης Α σύροντας τα με το
ποντίκι στη σωστή θέση της στήλης Β.
Α Παρατηρήσεις Β Γ Αίτια
Δεν ενδιέφερε η εξωτερική Συνδεόταν με την αρχαία

διακόσμηση των ναών θρησκεία
Στη ζωγραφική μορφές
Αποφεύγεται η προβολή
ακίνητες σε μετωπική
του μάταιου κόσμου
στάση
Έπρεπε να δηλώνεται
Η μουσική στην Εκκλησία
η αυστηρότητα και η
δεν είχε όργανα
επισημότητα της θρησκείας
Η γλυπτική δεν Η λατρεία γινόταν στο

αναπτύχθηκε στο Βυζάντιο εσωτερικό του ναού
Αποστεωμένες μορφές στη Δεν έπρεπε να καλύπτεται η

ζωγραφική διδακτή δύναμη του λόγου
Ζητούμενα (καθέτως): Η λατρεία γινόταν στο εσωτερικό του ναού, Έπρεπε να δηλώνεται η
αυστηρότητα και η επισημότητα της θρησκείας, Δεν έπρεπε να καλύπτεται η διδακτική δύναμη
του λόγου, Συνδεόταν με την αρχαία θρησκεία, Αποφεύγεται η προβολή του μάταιου κόσμου
ΚΕΙΜΕΝΟ
Αν μ’ έλειπαν τα γράμματα και μάθαινα τεχνίτης
Ως δ’ ήκουσα του γέροντος, δέσποτα, του πατρός μου
έμαθα τα γραμματικά, πλην μετά κόπου τόσου!
Αφού δε τάχα γέγονα γραμματικός τεχνίτης,
επιθυμώ και το ψωμίν, και κύταλον και ψίχαν,
και δια την πείναν την πολλήν και την στενοχωρίαν,
υβρίζω την γραμματικήν και κλαίγω και φωνάζω:
ανάθεμαν τα γράμματα, Χριστέ, και που τα θέλει!
Αν μ’ έλειπαν τα γράμματα και μάθαινα τεχνίτης
απ’ αυτούς όπου κάμνουσι τα κλαπωτά και ζούσιν
να μάθαινα τέχνην κλαπωτήν και να ‘ζουν μετ’ εκείνην
α ‘νοιγα το ερμάριν μου να το ‘βρισκα γεμάτον
ψωμίν, κρασίν πληθυντικόν και θυννομαγειρίαν [...]
Απόσπασμα από πτωχοπροδρομικό ποίημα, στο Η. Βουτιερίδης, Σύντομη Ιστορία της

Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αθήνα 1976, σ. 81.
Κύταλον: κόρα του ψωμιού /κλαπωτή τέχνη: ραπτική /πληθυντικόν: άφθονο / θυννομαγερία:
φαγητό με ψάρι τόνο.
Αφού μελετήσεις το παραπάνω ποιητικό απόσπασμα, να τοποθετήσεις στις σωστές θέσεις

(σύροντας με το ποντίκι) τα σημεία του κειμένου που απαντούν στα ζητούμενα.
58
Τι σπούδασε ο ποιητής;
Ποιος τον έπεισε;
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;
Πού στρέφει την οργή του;
Ζητούμενα (καθέτως): έμαθα τα γραμματικά /γραμματικός τεχνίτης (δεκτά και τα δύο), του
πατρός μου, επιθυμώ…ψίχαν /και δια την πείναν… στενοχωρίαν (δεκτά και τα δύο), υβρίζω
την γραμματικήν /ανάθεμα τα γράμματα (δεκτά και τα δύο).
ΚΕΦ. 6: Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
6.1 Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

ΤΩΝ ΛΑΩΝ (5ος -10ος αι.)
• Οι συνέπειες της μετανάστευσης των γερμανικών φύλων για την Ευρώπη
• Ο Καρλομάγνος και η Εποχή του
• Η φεουδαρχία στη Δυτική Ευρώπη
6.2 Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΤΑ

ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
• Πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές (11ος -15ος αιώνας)
• Ο ρόλος της Καθολικής Εκκλησίας και των μοναστηριών στην οργάνωση της ζωής
κατά το Μεσαίωνα
• Η καθημερινή ζωή στη μεσαιωνική Ευρώπη
• Λογοτεχνία, Επιστήμη και Τέχνη της μεσαιωνικής Ευρώπης
Α Β Γ
Στέφτηκε αυτοκράτορας το
Τελετή περιβολής
800
Περιφερειακή Δίαιτα Κάρολος Μαρτέλος
Γοτθικός ναός Παναγία των Παρισίων
Γαλλικό λογοτεχνικό έργο Γερμανία
Φεουδαρχικό σύστημα Καρλομάγνος
60
Αναχαίτισε τους Άραβες

Άσμα του Ρολάνδου
στο Πουατιέ
Ζητούμενα (καθέτως): Καρλομάγνος, Γερμανία, Παναγία των Παρισίων, Άσμα του Ρολάνδου,
τελετή περιβολής, Κάρολος Μαρτέλος
Χαρακτήρισε τις παρακάτω προτάσεις με Σ (σωστό) ή Λ (λάθος) κάνοντας κλικ στο αντίστοιχο
Σ Λ
Ο Χλωδοβίκος ίδρυσε τη δυναστεία των Μεροβιγγείων
Η τριζωνική καλλιέργεια μείωσε την παραγωγή
Οι βασάλοι ήταν άμεσοι υποτελείς του βασιλιά
Ο Μεγάλος Χάρτης Δικαιωμάτων περιόρισε τη βασιλική εξουσία
Η Ιερά Εξέταση είχε σχέση με τις αιρέσεις
Η φιλοσοφική λίθος είχε σχέση με την αλχημεία
Οι ναοί γοτθικού ρυθμού ήταν ψηλότεροι από τους ρομανικούς
Ζητούμενα (καθέτως): Σ,Λ,Λ,Σ,Σ,Σ,Σ

ΚΕΦ 7: Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ

ΧΡΟΝΟΥΣ (15ος -18ος αι.)
7.1 ΟΙ ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
• Οι ανακαλύψεις
Τοποθέτησε τα κουτάκια με τις συνέπειες στη σωστή θέση στον πίνακα, σύροντάς τα με το
ποντίκι
Θετικές Συνέπειες Αρνητικές Συνέπειες
Αναπτύχθηκαν οι επιστήμες. Χιλιάδες ιθαγενείς εξοντώθηκαν.

Καταστράφηκαν σημαντικά μνημεία
Αυξήθηκαν οι τιμές των αγαθών.
πολιτισμών της Κεντρικής Αμερικής.
Αποδυναμώθηκε η φεουδαρχική
Οι έμποροι έγιναν παντοδύναμοι.
αριστοκρατία.
Ο πίνακας συμπληρωμένος θα είναι έτσι:
Θετικές Συνέπειες Αρνητικές Συνέπειες
Αναπτύχθηκαν οι επιστήμες. Χιλιάδες ιθαγενείς εξοντώθηκαν.
Καταστράφηκαν σημαντικά μνημεία

Αυξήθηκαν οι τιμές των αγαθών.
πολιτισμών της Κεντρικής Αμερικής.
Αποδυναμώθηκε η φεουδαρχική
Οι έμποροι έγιναν παντοδύναμοι.
αριστοκρατία.
62
Ποιες ήταν οι συνέπειες των Μεγάλων Ανακαλύψεων; Κάνε κλικ στις φράσεις που θεωρείς
σωστές.
Αν επιλέξεις τις σωστές απαντήσεις θα εμφανιστεί η μαγική εικόνα.
1. Ακμή της Βενετίας και της Γένοβας
2. Σημαντικός πλούτος στους εμπόρους
3. Ακμή της φεουδαρχίας.
4. Ανάπτυξη της αστικής τάξης
5. Εκμετάλλευση του πλούτου των νέων χωρών εις βάρος των ιθαγενών
6. Μετατόπιση των οικονομικών δραστηριοτήτων έξω από τη Μεσόγειο
7. Αναπτύσσεται το ιεραποστολικό έργο της Καθολικής εκκλησίας
8. Ανάπτυξη επιστημονικών κλάδων
9. Μειώθηκε η ζήτηση αγαθών
10. Προστατεύτηκαν οι ιθαγενείς πληθυσμοί των νέων χωρών
Ζητούμενα οι φράσεις 2,4,5,6,7,8.
Με κάθε σωστή απάντηση εμφανίζεται το ένα έκτο της εικόνας του Κολόμβου, μέχρι να
ολοκληρωθεί η εικόνα.
7.2 Αναγέννηση και Ανθρωπισμός
Α Β Γ
Θερβάντες Μποτιτσέλι
Πολιτεία των Γραμμάτων Έρασμος
Ντα Βίντσι Οπτική του Μεσαίωνα
Μιχαήλ Άγγελος Βησσαρίων
Κουατροτσέντο Καπέλα Σιξτίνα
Βυζαντινός λόγιος που πήγε

Δον Κιχώτης
στη Δύση
Μωρίας εγκώμιον Ανθρωπιστές
Αποχή από τις χαρές της
Οικουμενικός άνθρωπος
ζωής
Ζητούμενα (καθέτως): Δον Κιχώτης, Ανθρωπιστές, Οικουμενικός άνθρωπος, Καπέλα Σιξτίνα,
Μποτιτσέλι, Βησσαρίων, Έρασμος, οπτική του Μεσαίωνα
Να συσχετίσεις τα έργα με τους καλλιτέχνες σύροντας με το ποντίκι το όνομα πάνω στην
εικόνα:
Μιχαήλ Άγγελος
Τιτσιάνο
Ραφαήλ
Ντα Βίντσι
Θεοτοκόπουλος
Μποτιτσέλι
Ο μαθητής σύρει το όνομα που επιλέγει πάνω στην εικόνα. Αν η επιλογή του είναι σωστή, το
όνομα γράφεται κάτω από την εικόνα.
• Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση
• Πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις από το 15ο ως το 18ο αι.
• Εξελίξεις στα Γράμματα, τις Επιστήμες και τις Τέχνες κατά το 17ο και 18ο αιώνα
7.3 Ο Ελληνισμός υπό Βενετική και Οθωμανική

κυριαρχία
64
ΙΣΤΟΡΙΑ - Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 65
Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
66
ΚΕΦ. 1: ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΟΥΣ

ΝΕΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ
Εξελίξεις που οριοθετούν τη μετάβαση από το Μεσαίωνα στους νεότερους χρόνους.
1.1 Η φεουδαρχία στη Δυτική Ευρώπη

• συνθήκες διαμόρφωσης της φεουδαρχίας.
• τα βασικά χαρακτηριστικά της
1.2 Οι σταυροφορίες
• αίτια και συνέπειες των σταυροφοριών.
1.3 Αστική τάξη

• συνθήκες κάτω από τις οποίες σημειώνεται η άνοδος της αστικής τάξης
1.4 Οι ανακαλύψεις
• τα αίτια των ανακαλύψεων των νέων χωρών
• άμεσες συνέπειές τους
• απώτερες συνέπειες που είχαν στην ιστορία.
Άσκηση
Ποιες ήταν οι συνέπειες των Μεγάλων Ανακαλύψεων; Κάνε κλικ στις φράσεις που θεωρείς
σωστές.
Αν επιλέξεις τις σωστές απαντήσεις θα εμφανιστεί η μαγική εικόνα.

1. Ακμή της Βενετίας και της Γένοβας
2. Σημαντικός πλούτος στους εμπόρους
3. Ακμή της φεουδαρχίας.
4. Ανάπτυξη της αστικής τάξης
5. Εκμετάλλευση του πλούτου των νέων χωρών εις βάρος των ιθαγενών
6. Μετατόπιση των οικονομικών δραστηριοτήτων έξω από τη Μεσόγειο
7. Αναπτύσσεται το ιεραποστολικό έργο της Καθολικής εκκλησίας
8. Ανάπτυξη επιστημονικών κλάδων
9. Μειώθηκε η ζήτηση αγαθών
10. Προστατεύτηκαν οι ιθαγενείς πληθυσμοί των νέων χωρών
Ζητούμενα: οι φράσεις 2,4,5,6,7,8.
1.5 Αναγέννηση και Ανθρωπισμός

• σημασία του κινήματος για την Ευρώπη
• μερικές κορυφαίες στιγμές της τέχνης
1.6 Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση

• τα αίτια της θρησκευτικής Μεταρρύθμισης
• αντίδραση της Καθολικής Εκκλησίας (Αντιμεταρρύθμιση)
68
ΚΕΦ.2: Η ΕΥΡΩΠΗ ΑΠΟ ΤΟΝ 15ο ΜΕΧΡΙ

ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩΝΑ
2.1 Πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις

• πολιτικές εξελίξεις (δημιουργία ισχυρών εθνικών κρατών, ενίσχυση αλλά και
περιορισμός της μοναρχίας)
2.2 Εξελίξεις στα Γράμματα, τις Επιστήμες και τις Τέχνες

• κορυφαίοι εκπρόσωποι του πνεύματος και της τέχνης
Άσκηση 1
Αντιστοίχισε τις φράσεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β.
Α. Ο 16ος αιώνας μπορεί να θεωρηθεί
η αυγή της νεώτερης επιστήμης και
1. Ιβάν ο Τρομερός ο Ευκλείδης, ο Αρχιμήδης βρήκαν
συνεχιστές στον Παράκελσο, το Ντα
Βίντσι, τον Κοπέρνικο...
Β. Στη Γαλλία οι αστοί συσπειρώθηκαν
2. Αήττητη αρμάδα γύρω από το βασιλιά, εκπρόσωπο της
απολυταρχίας το 17ο αιώνα
Γ. Ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ αντλεί τα θέματά
3. Η ένδοξη επανάσταση του από την ελληνική και ρωμαϊκή
αρχαιότητα και μεσαιωνικούς θρύλους
Δ. Κατασκεύασε χερσαίους δρόμους
4.Η εξέγερση των ευγενών, γνωστή ως
που ένωσαν την Βαλτική με την Κασπία,
επανάσταση ης Σφενδόνης, είχε αντίθετα
αναπτύχθηκε έτσι το εμπόριο και
αποτελέσματα.
αναζωογονήθηκαν οι πόλεις
5. Η ελισαβετιανή περίοδος Ε. Η καταστροφή της από τους Άγγλους το
χαρακτηρίζεται από οικονομική και 1588 άνοιξε στην Αγγλία το δρόμο για την
πολιτιστική άνθηση κυριαρχία της στη θάλασσα
ΣΤ. Ο θρίαμβος της αστικής τάξης,

6. Η άλγεβρα πήρε το όνομά της από το
ενίσχυση του κοινοβουλευτισμού και
αραβικό αλ- γιάμπρ, που σημαίνει ένωση
με τη διακήρυξη των δικαιωμάτων
χωρισμένων τμημάτων, συμπλήρωση,
εξασφαλίστηκαν τα συνταγματικά
εξίσωση
δικαιώματα
Όταν συμπληρωθεί σωστά ο πίνακας θα εμφανίζεται η φωτογραφία του Λουδοβίκου ΙΣΤ’
Οι σωστές απαντήσεις είναι

1 Δ
2 Ε
3 ΣΤ
4 Β
5 Γ
6 Α
Άσκηση 2
Ο Έρασμος έγραφε το 1517 ότι στην Ευρώπη αρχίζει ο χρυσός αιώνας. Συμπλήρωσε το
παρακάτω κείμενο το οποίο δείχνει μερικούς βασικούς λόγους για τους οποίους ο 16ος αιώνας
είναι ο χρυσός αιώνας της Ευρώπης
Οι Ευρωπαίοι έχουν κατακτήσει τους -------- και η Ευρώπη γνωρίζει μια παγκόσμια οικονομική
------ . Στα ------- της φτάνουν χρυσάφι, ασήμι και πολλά και νέα αγροτικά προϊόντα και στις
------ οικοδομούνται λαμπρά αρχιτεκτονικά κτήρια.
Η ---------- καταρρέει και με την ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας γεννιέται η ------
τάξη, που θα αλλάξει τον κοινωνικό ιστό.
Οι ρίζες της νεότερης -------- βρίσκονται στο 16ο αιώνα. Οι λογοτέχνες έθεσαν τις βάσεις
για τις ------- λογοτεχνίες. Στην Ιταλία δημιούργησαν αριστουργήματα οι σημαντικότεροι
καλλιτέχνες όπως ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Ραφαήλ Σάντι, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ο Τιτσιάνο.
Στη -------- μεγαλούργησε ο Άλμπερτ Ντύρερ και στην --------- ο Ελ Γκρέκο
Στην άσκηση της προηγούμενης σελίδας οι λέξεις ακουμπούν σε γραμμές, μία για κάθε γράμμα
και όταν δεν συμπληρώνονται σωστά τα γράμματα σβήνονται και πρέπει να ξαναδοκιμάσει ο
μαθητής. Μόλις συμπληρωθεί η κάθε λέξη εμφανίζεται ένα θαυμαστικό.
Οι σωστές απαντήσεις είναι:
ωκεανούς, άνθιση, λιμάνια, πόλεις, φεουδαρχία, αστική, επιστήμης, εθνικές, Γερμανία,

Ισπανία
70
Άσκηση 3
Συμπληρώστε το όνομα του ζωγράφου κάτω από το έργο του
Κάτω από κάθε πίνακα υπάρχει κενή η λεζάντα και ο μαθητής μπορεί να γράψει το όνομα του
ζωγράφου. Αν το γράψει σωστά, η λεζάντα ενσωματώνεται με τον πίνακα
Οι πίνακες ακολουθούν στις επόμενες σελίδες
• Ελ Γκρέκο
• Ντα Βίντσι
• Ραφαήλ
• Ντύρερ
ΚΕΦ. 3: (1ο μέρος) Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΝ 18ο

ΑΙΩΝΑ
• το κίνημα του Διαφωτισμού
• το φαινόμενο της βιομηχανικής επανάστασης
• τα αίτια και η σημασία της Γαλλικής επανάστασης
• τα αίτια και η σημασία της Αμερικανικής επανάστασης
3.1 ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Ο 18ος αιώνας ονομάστηκε Αιώνας των Φώτων από τον διαφωτισμό, το πνευματικό κίνημα που
ασχολήθηκε με προβλήματα κοινωνικά και ανθρωπιστικά. Οι φιλόσοφοι έχοντας τελικό στόχο
την ελευθερία, τη γνώση και την ευτυχία πραγματοποίησαν αυτή την αναίμακτη επανάσταση
που με όπλα αρχές και ιδέες ανέτρεψε πολιτικά συστήματα και οδήγησε στην πρόοδο της
επιστήμης και της κοινωνίας
Άσκηση:
Ένωσε τις προσωπικότητες της Α στήλης με το έργο τους στη Β στήλη
Α.Βενιαμίν Φρανκλίνος 1.Ανεξιθρησκία
Β.Βιβάλντι 2.Θεωρία της εξέλιξης των ειδών
Γ.Μότσαρτ 3.«Το πνεύμα των Νόμων»
Δ. Βολταίρος 4.Ηλεκτρισμός- αλεξικέραυνο
Ε. Καντ 5.Εκκλησιαστική μουσική
ΣΤ. Λαμάρκ 6.Λυρικά έργα

7.Εγκυκλοπαίδεια ή Συστηματικό λεξικό
Ζ. Μοντεσκιέ των Επιστημών, των Τεχνών και των
Επαγγελμάτων»
72
Η. Ρουσσό 8.Αερόστατο
Θ. Μπαχ 9.«οι τέσσερις εποχές»
Ι. Τζέιμς Βατ 10.«Κριτική του καθαρού Λόγου»
ΙΑ. Ντιντερό 11.Μοιρογνωμόνιο- ατμομηχανή
ΙΒ.Μονγκολφιέ 12. «Αιμίλιος ή περί αγωγής»
Α-4, Β-9, Γ-6, Δ- 1, Ε- 10, ΣΤ- 2, Ζ- 3, Η- 12, Θ- 5, Ι- 11, ΙΑ- 7, ΙΒ- 8
Αν δοθούν σωστές απαντήσεις, θα σχηματιστεί το πρόσωπο του Μότσαρτ,
3.2 ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΒΟΝΑΠΑΡΤΗΣ

Η προσωπικότητα του Μεγάλου Ναπολέοντα και το ιστορικό κλίμα μεσα στο οποίο έδρασε ο
μεγαλοφυής στρατηλάτης.
ΚΕΦ. 4: Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ 15ος - 18ος

ΑΙΩΝΑΣ
• συνθήκες διαβίωσης του υπόδουλου Ελληνισμού
• δυνάμεις συντήρησης και ανανέωσής του
• σημαντικές προσωπικότητες του πνεύματος και της δράσης
Άσκηση
Απάντησε με ένα ναι (v) ή ένα όχι (κενό τετράγωνο) στις παρακάτω ερωτήσεις
• Στα μέσα του 17ου αιώνα ελληνικές παροικίες αναπτύχθηκαν μόνο στις Παραδουνάβιες
ηγεμονίες
• Η συνεργασία τους με τους κλέφτες έγινε πολύ στενή
• Ο Μακρυγιάννης ονόμασε τους κλέφτες «μαγιά της λεφτεριάς»
• Στη Βιέννη εκδόθηκε η πρώτη ελληνική εφημερίδα το 1791
• Ο θεσμός των αρματολών ίσχυσε μόνο στην Ελλάδα;
• Το παιδομάζωμα, η βαριά φορολογία, η καταπίεση από τους Τούρκους και τους

συνεργάτες τους δημιούργησαν τους κλέφτες
Οι ερωτήσεις έχουν δίπλα κουτάκια για να τσεκάρει ο μαθητής ναι ή όχι. Μόλις ολοκληρώσει
σωστά, εμφανίζεται μια εικόνα του Ανδρούτσου
Ζητούμενα: Ο, Ν,Ν,Ν,Ο,Ν
Άσκηση
Να συσχετίσεις τα στοιχεία της στήλης Α και Γ σύροντας με το ποντίκι τα στοιχεία της στήλης
Γ στη θέση της στήλης Β για να δώσεις την εικόνα της κατάστασης στην Ελλάδα από το 16ο
μέχρι και τον 18ο αιώνα
74
Α Β Γ
1.Η σύσταση των
Α. Πολλαπλασιάστηκαν
κοινοτήτων ήταν ένα
τα σχολεία στα Ιωάννινα,
από τα προνόμια των
Σμύρνη, Χίο, Πήλιο...
ορθοδόξων
Β. Οι κλέφτες, ένοπλοι
2. Οι Φαναριώτες,
ελεύθεροι στις ορεινές
διοικητική αριστοκρατία
περιοχές λεηλατούσαν
στην Υψηλή Πύλη,
Τούρκους και πλούσιους
προστάτεψαν τους Έλληνες
Έλληνες
3. Η ανάπτυξη του
εμπορίου, η διάδοση των
βιβλίων με τη συμβολή της Γ. Πρόκριτοι, δημογέροντες
εκκλησίας ανέπτυξαν την
παιδεία
Δ. Πολλά τα ναυτικά
4. Οι αρματολοί φύλαγαν
κέντρα το 18ο αιώνα. Το
για τους Τούρκους
1764 οι Γαλαξιδιώτες
παραμεθόριες περιοχές,
διέθεταν 50 πλοία,
διαβάσεις και εμπορικούς
χωρητικότητας 20.000
δρόμους
τόνων
5. Οι δομολογήσεις-
συμφωνίες κρατών για Ε. Δραγουμάνοι του
προνόμια των υπηκόων στόλου, διερμηνείς στη

τους ανέπτυξαν το εμπορικό Ευρώπη, ηγεμόνες στις
ναυτικό των ελληνικών παραδουνάβιες περιοχές
νησιών
Στ. 24 εργαστήρια
κατασκευής και βαφής
6. Δημιουργήθηκαν νημάτων στα Αμπελάκια,
συντεχνίες βιοτεχνικές και μεταλλεία αργύρου στα
εμπορικές Μαντεμοχώρια, έφεραν
οικονομική ανάπτυξη στα
μέρη.
Ζητούμενα (καθέτως): για το 1 το Γ, για το 2 το Ε, για το 3 το Α, για το 4 το Β, για το 5 το Δ,
για το 6 το Στ.
Στη στήλη Β για κάθε σωστή απάντηση εμφανίζεται τμήμα της εικόνας με Έλληνες εμπόρους
Άσκηση
Στον παρακάτω χάρτη να επιλέξεις με το ποντίκι τις πόλεις στις οποίες θεωρείς ότι έδρασαν
Έλληνες που υπήρξαν σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών. Συζήτησε
με τους συμμαθητές σου τους λόγους και μελετήστε τον ελληνικό διαφωτισμό
Πολιτικός χάρτης της Ευρώπης με κουκίδες στο Λονδίνο, Παρίσι, Βενετία, Λειψία, Μόσχα,
Βιέννη, Λισσαβόνα, Μαδρίτη, Στοκχόλμη, Αθήνα, Πράγα, Ιωάννινα
Στον χάρτη της Ευρώπης υπάρχουν τα ονόματα διαφόρων πόλεων με κουκίδα στο πλάι. Μόλις
ο μαθητής πατάει τη σωστή κουκίδα εμφανίζεται ένα πρόσωπο ή ένα έντυπο.
• Για τη Λειψία ο Νικηφόρος Θεοτόκης
• Για τα Ιωάννινα ο Κοσμάς ο Αιτωλός
• Για τη Βιέννη ο Ρήγας
• Για το Παρίσι ο Κοραής
• Για τη Μόσχα ο Ευγένιος Βούλγαρης
• Για το Βουκουρέστι ο Ιώσηπος Μοισιόδακας
76
ΚΕΦ. 5: Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ

ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ 1821 – 1831
• συνθήκες κάτω από τις οποίες κηρύχτηκε η επανάσταση του 1821
• δυνάμεις που προετοίμασαν την εξέγερση
• τα κυριότερα πολεμικά γεγονότα.
• πρωταγωνιστές της Επανάστασης
• ο ρόλος των Φιλελλήνων
• ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων
• η προσωπικότητα του Καποδίστρια ο ρόλος του στη δημιουργία του ελεύθερου

κράτους
Άσκηση
Αντιστοίχισε τις λέξεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β σύροντας με το ποντίκι
Α Β
1. Αγώνας Σουλιωτών Α. Φιλική εταιρεία
2. Το περιοδικό «Ερμής ο Λόγιος» Β. Απελευθέρωση της Καλαμάτας
3. Αλέξανδρος Υψηλάντης Γ. Αλή Πασάς

Δ. Ιερά συμμαχία εναντίον των
4. 23 Μαρτίου 1821
επαναστατικών κινημάτων
5. Νικόλαος Σκουφάς Ε. Έλληνες λόγιοι του διαφωτισμού
Στ. 200 Ιερολοχίτες έπεσαν ηρωικά στο
6. Μέττερνιχ, καγκελάριος της Αυστρίας
Δραγατσάνι της Μολδοβλαχίας
Μόλις συμπληρωθεί σωστά ο πίνακας στο κάτω μέρος της σελίδας θα εμφανιστεί είτε η εικόνα
με τα σύμβολα της Φιλικής εταιρείας
Απαντήσεις : για το 1 το Γ,2 Ε, 3 ΣΤ, 4 Β, 5Α, 6 Δ

Άσκηση
Αντιστοίχισε τα στοιχεία της στήλης Α με αυτά της στήλης Β σύροντας με το ποντίκι
1. Εμφύλιος πόλεμος (1823-1825) άρχισε ως
Α. Κατήργησε τις τρεις τοπικές εξουσίες
πολιτική διαμάχη και συνεχίστηκε ως ένοπλη
και ενίσχυσε την κεντρική διοίκηση
σύγκρουση.
Β. Ζητούν μεσολάβηση της Αγγλίας,
2. Πρώτη Εθνική συνέλευση κοντά στην
πρόεδρος της Διοικητικής Επιτροπής της
Επίδαυρο (Οκτώβριος του 1821)
Ελλάδας ο Ανδρέας Ζαΐμης
Γ. Κυβερνήτης ο Ιωάννης
Καποδίστριας, αρχηγός του στρατού ο
3. Δεύτερη Εθνική συνέλευση (Μάρτιος του 1823
Άγγλος Τσωρτς και του στόλου ο Άγγλος
Κόχραν
4. Τρίτη Εθνική Συνέλευση (Απρίλιος του 1826) Δ. Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδας
5. Τρίτη Εθνική Συνέλευση (β’ περίοδος - Ε. Διακήρυξη της ανεξαρτησίας,

Μάρτιος- Απρίλιος του 1827) σύνταγμα- Μαυροκορδάτος Υψηλάντης
Στ. Προσωπικές φιλοδοξίες, ατομικά,

6. Συνέλευση την 1η Μαΐου 1827 πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα η
αιτία.
Μόλις συμπληρωθεί σωστά ο πίνακας στο κάτω μέρος της σελίδας θα εμφανιστεί η φωτογραφία
του Κολοκοτρώνη
Απαντήσεις : 1 ΣΤ, 2 Ε, 3 Α, 4 Β, 5 Γ, 6 Δ
Οι Φιλέλληνες βοήθησαν σημαντικά στην υπόθεση της Ελληνικής επανάστασης
Άσκηση
Ποιες οδούς της Αθήνας μπορείς να συνδέσεις με ονόματα Φιλελλήνων; Σε ποιες περιοχές
μπορείς να βρεις αυτά τα ονόματα οδών; Κάνε το ίδιο και στη δική σου πόλη.
Κ- - - - - - ς
Σ- - - - - - - - - - υ
Φ- - - - - - υ
Β- - - - - ς
78
Με κάθε σωστή λέξη σχηματίζεται (κομμάτι – κομμάτι) το πορτρέτο του λόρδου Βύρωνα.
Οι σωστές απαντήσεις είναι: Κάνιγγος, Σατωβριάνδου, Φαβιέρου, Βύρωνος
Άσκηση
Να επιλέξεις τη σωστή απάντηση:
1. Η πρώτη απόπειρα της ελληνικής επανάστασης έγινε
• Στις παραδουνάβιες ηγεμονίες
• Στην Πελοπόννησο
2. Στη Χίο η θέση του νησιού και το ενδιαφέρον του Σουλτάνου για τα Μαστιχοχώρια
• Έκανε δύσκολη κάθε επαναστατική ενέργεια
• Διευκόλυνε την εξέγερση, η οποία είχε επιτυχία
3. Οι Πελοποννήσιοι πρόκριτοι στις εκλογές του 1824
• παραμερίστηκαν στο εκτελεστικό σώμα από τους νησιώτες και τους

Στερεοελλαδίτες
• Διέλυσαν το βουλευτικό σώμα και ετοιμάστηκαν για εμφύλιο
4. Η αλλαγή της στάσης των μεγάλων δυνάμεων απέναντι στην ελληνική επανάσταση
• έγινε όταν ο Άγγλος φιλέλληνας Κάννινγκ ανέλαβε υπουργός εξωτερικών
• έγινε όταν διαμορφώθηκε αγγλόφιλη μερίδα πολιτικών στην Ελλάδα
5. Όταν ανέλαβε ο Καποδίστριας κυβερνήτης της Ελλάδας
• η εξουσία του περιοριζόταν μόνο στο Ναύπλιο και σε λίγα νησιά του Αιγαίου
• είχε απελευθερωθεί η Στερεά Ελλάδα και είχε εξουδετερωθεί η πειρατεία
6. Με το πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830)
• Το βόρειο σύνορο της Ελλάδας ορίστηκε η γραμμή από τις Πρέσπες μέχρι την
Αλεξανδρούπολη
• Το βόρειο σύνορο της Ελλάδας ορίστηκε η γραμμή από τον Παγασητικό ως τον
Αμβρακικό κόλπο
Σωστές απαντήσεις: 1Α, 2Α, 3Α, 4Α, 5Α, 6Β
Όταν συμπληρωθούν όλα σωστά, εμφανίζεται ο πίνακας του Ντελακρουά «Η σφαγή της
Χίου»
80
ΚΕΦ. 6: Η ΕΥΡΩΠΗ (1815 - 1914 μ.Χ.)
• σημασία των επαναστάσεων και των πολέμων του 19ου αιώνα.
• η σημασία της ίδρυσης αποικιακών αυτοκρατοριών
• ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας κατά τα τέλη του 19ου αιώνα
• εξελίξεις στη λογοτεχνία και στις εικαστικές τέχνες
Άσκηση
Αντιστοίχισε τους εφευρέτες με τις εφευρέσεις τους
1. Γουλιέλμος Μαρκόνι Α. Ηλεκτρικό ψυγείο 1858
2.Κάρολος Παίητζ Β. Βάκιλος φυματίωσης 1882
3. Φερδινάνδος Καρρέ Γ. Ερτζιανά κύματα 1887
4. Γκράχαμ Μπελ Δ. Ασανσέρ 1861
5. Ροβέρτος Κωχ Ε. Κινητήρας 1892
6. Χάινριχ Χερτς Στ. Τηλέφωνο 1876
7. Ελ. Ότις Ζ. Κινηματογράφος 1893
8. Ρούντολφ Ντήζελ Η. Αερόπλοιο 1852
9. Θωμάς Έντισον Θ. Ηλεκτρικός σιδηρόδρομος 1851
10. Ερρίκος Ζιφάρρ Ι. Ασύρματος Τηλέγραφος 1895
Μόλις ολοκληρωθεί η αντιστοίχιση, εμφανίζεται στην οθόνη μια διαφήμιση με τις εφευρέσεις
του Τέσλα.
Οι σωστές απαντήσεις είναι:1-Ι,2-Θ,3-Α,4-ΣΤ,5-Β,6-Γ,7-Δ,8-Ε,9-Ζ,10-Η
Το 19ο αιώνα στη λογοτεχνία επικράτησε ο ρομαντισμός και αργότερα ο ρεαλισμός

Άσκηση
Σε ποια λογοτεχνικά ρεύματα ανήκουν οι παρακάτω συγγραφείς:
Γκαίτε, Ίψεν, Ζολά, Βίκτωρ Ουγκώ, Ντίκενς, Μπάιρον, Τόμας Μαν, Λαμαρτέν, Ντοστογιέφσκι,
Τολστόι, Σέλλευ
Τοποθέτησε τους σύροντας με το ποντίκι στη σωστή θέση
Ρομαντισμός Ρεαλισμός
Μόλις ολοκληρωθούν σωστά οι κατηγορίες σχηματίζονται στο χώρο του ρομαντισμού το

πορτρέτο του Γκαίτε, στο δε χώρο του ρεαλισμού ο Ντοστογιέφσκι.
Η σωστή κατηγοριοποίηση είναι
• Ρομαντισμός: Γκαίτε, Μπάιρον, Σέλλευ, Λαμαρτέν, Βικτώρ Ουγκώ
• Ρεαλισμός: Ίψεν, Ζολά, Ντίκενς, Τόμας Μαν, Ντοστογιέφσκι, Τολστόι
82
ΚΕΦ 7: ΕΛΛΑΔΑ (1832- 1912 μ.Χ.)
• τα κυριότερα γεγονότα της βασιλείας του Όθωνα
• σημασία της επανάστασης του 1843.
• η προσωπικότητα του Χαρίλαου Τρικούπη
• σημασία της ήττας του 1897 και του κινήματος στο Γουδί
• σημασία της ανόδου του Ελευθερίου Βενιζέλου στην εξουσία
Άσκηση
Τοποθέτησε, σύροντας με το ποντίκι, κάτω από τα πρόσωπα τη σωστή λεζάντα και θα έχεις μια
εικόνα αυτής της ιστορικής περιόδου.
1. Επί βασιλείας του λειτούργησε το πρώτο Ελληνικό πανεπιστήμιο
2. Η εξέγερση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1844 έδωσε σύνταγμα στον Ελληνικό λαό
3. Οι Κανάρης, Ζαΐμης, Γρίβας του πρόσφεραν το στέμμα
4. Στην εποχή του έγιναν η διώρυγα της Κορίνθου, η εταιρεία των Σιδηροδρόμων
Πειραιώς- Αθηνών- Πελοποννήσου, η Σχολή Ευελπίδων, η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων
κ.α
5. Υπέγραψε ταπεινωτική συνθήκη το 1897 με την Τουρκία και πήρε δάνειο από τις
Μεγάλες δυνάμεις
6. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος που έκανε το κίνημα στο Γουδί τον κάλεσε να σχηματίσει
κυβέρνηση το 1909
Ο μαθητής σύρει τις λεζάντες κάτω από τις εικόνες και όταν τις συμπληρώσει όλες προκύπτει
μια εικόνα από το κίνημα στο Γουδί
• Όθωνας- Επί βασιλείας του λειτούργησε το πρώτο Ελληνικό πανεπιστήμιο
• Δημήτριος Καλλέργης- Η εξέγερση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1844 έδωσε σύνταγμα
στον Ελληνικό λαό
• Γεώργιος ο Α’- Οι Κανάρης, Ζαΐμης, Γρίβας του πρόσφεραν το στέμμα
• Χαρίλαος Τρικούπης- Στην εποχή του έγιναν η διώρυγα της Κορίνθου, η εταιρεία
των Σιδηροδρόμων Πειραιώς- Αθηνών- Πελοποννήσου, η Σχολή Ευελπίδων, η Σχολή
Ναυτικών Δοκίμων κ.ά
• Θεόδωρος Δεληγιάννης- Υπέγραψε ταπεινωτική συνθήκη το 1897 με την Τουρκία και

πήρε δάνειο από τις Μεγάλες δυνάμεις
• Ελευθέριος Βενιζέλος- Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος που έκανε το κίνημα στο Γουδί τον
κάλεσε να σχηματίσει κυβέρνηση το 1909
84
ΚΕΦ 8: ΕΛΛΑΔΑ (1912- 1918 μ.Χ.)
• τα αίτια και τα κυριότερα γεγονότα των Βαλκανικών πολέμων
• σημασία των Βαλκανικών πολέμων
• τα αίτια και τα κυριότερα γεγονότα του Α’ παγκοσμίου πολέμου
• σημασία της Ρωσικής Επανάστασης του 1917
• σημασία της Συνθήκης των Σεβρών για την Ελλάδα.

ΚΕΦ 9: ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
• τα κυριότερα γεγονότα της Μικρασιατικής Εκστρατείας
• η σημασία του Διχασμού
• αποτελέσματα της Μικρασιατικής καταστροφής
• σημασία της Συνθήκης της Λωζάνης για την Ελλάδα.
Άσκηση
Πρόσθεσε στις εικόνες τις λεζάντες σύροντάς τες κάτω από τις αντίστοιχες εικόνες.
Λεζάντες:
Α. Μετά την απόβαση του ελληνικού στρατού άρχισε να οργανώνει αντίσταση με σύνθημα
«Η Τουρκία για τους Τούρκους».
Β. Ήταν ανεπιθύμητος από τους συμμάχους του συνασπισμού της Αντάντ και οι μεγάλες
δυνάμεις εγκατέλειψαν τους Έλληνες.
Η συνθήκη της Λωζάννης (1923) επέβαλε ανταλλαγή πληθυσμών και στην Ελλάδα έφτασαν
1.500.000 πρόσφυγες
Μόλις ολοκληρωθεί η άσκηση, σχηματίζεται ένα κείμενο από το βιβλίο της Διδώς Σωτηρίου
«Ματωμένα χώματα».
Οι λεζάντες αντιστοιχούν στις παρακάτω εικόνες:
• Κεμάλ Ατατούρκ- Α. Μετά την απόβαση του ελληνικού στρατού άρχισε να οργανώνει
αντίσταση με σύνθημα «Η Τουρκία για τους Τούρκους».
• Β. Βασιλιάς Κωνσταντίνος- Ήταν ανεπιθύμητος από τους συμμάχους του συνασπισμού

της Αντάντ και οι μεγάλες δυνάμεις εγκατέλειψαν τους Έλληνες.
• Πρόσφυγες φεύγουν σε πανικό- Η συνθήκη της Λωζάνης (1923) επέβαλε ανταλλαγή

πληθυσμών και στην Ελλάδα έφτασαν 1.500.000 πρόσφυγες
86
ΚΕΦ 10: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

1919- 1939
ΚΕΦ 11: Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Άσκηση
Να διαβάσεις στο βιβλίο σου τη σχετική ενότητα.
Να ενώσεις τις φράσεις της Α στήλης με αυτές της Β. Όταν συμπληρωθεί ο πίνακας σωστά θα
έχεις μια εικόνα των γεγονότων του Β’ παγκοσμίου πολέμου.
Α. 1939. Ο γερμανικός στρατός εισβάλει στην 1. Ήταν η πρώτη ουσιαστική αντίσταση
Πολωνία. κατά του άξονα
Β. 1939. Ο Γάλλος στρατάρχης Πεταίν
2. Αρχίζει η αντίσταση και τα σαμποτάζ
υπογράφει ανακωχή και οι Γερμανοί μπαίνουν
από Έλληνες και Γιουγκοσλάβους.
στο Παρίσι.
Γ Μέχρι το 1940 η γερμανική αεροπορία 3. Ο σοβιετικός στρατός με την τακτική
βομβαρδίζει την Αγγλία. της καμένης γης αντιστέκεται
4. Ο στρατηγός Ρόμελ και ο γερμανικός
Δ. 1941 ο Χίτλερ καταλαμβάνει τα Βαλκάνια στρατός ηττάται και αιχμαλωτίζεται το
αφρικανικό σώμα
5. Όλη η Ευρώπη ελευθερώνεται και
Ε. 1941 Οι Ιάπωνες βομβαρδίζουν τον το 1945 οι Ρώσοι καταλαμβάνουν το
Αμερικάνικο στόλο στο Περλ Χάρμπορ Βερολίνο, ο Χίτλερ αυτοκτονεί και η
Γερμανία συνθηκολογεί
ΣΤ. !942 Εισβολή των Γερμανών στη Σοβιετική
6. Αφορμή του πολέμου
Ένωση.
7. Ο Χίτλερ έχει καταλάβει όλη την
Ζ. 1943 Ήττα των Γερμανών στο Στάλινγκραντ
κεντρική Ευρώπη.
Η. 1943. Νίκη των συμμαχικών δυνάμεων στην 8. Η Αμερική κηρύττει τον πόλεμο
Βόρειο Αφρική. εναντίον των δυνάμεων του Άξονα
9. Η γενναιότητα του ρωσικού λαού και ο
Θ. 1944 οι σύμμαχοι έχουν απελευθερώσει την
βαρύς χειμώνας αλλάζουν την πορεία του
Ιταλία και αποβιβάζονται στη Νορμανδία.
πολέμου
10. Υπογράφονται συνθήκες Το
Ι.1945. Οι Αμερικανοί ρίχνουν ατομικές βόμβες
1946 αποφασίστηκε η ένωση των
στην Ιαπωνία
Δωδεκανήσων με την Ελλάδα
Οι αντιστοιχίες είναι οι ακόλουθες: Α-6, Β-7, Γ-1, Δ-2, Ε-8, ΣΤ-3, Ζ-9, Η-4, Θ-5, Ι-10
88

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΜΑΘΗΤΗ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΜΑΘΗΤΗ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΜΑΘΗΤΗ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΥΠΕΠΘ / ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ»

Γ’ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΕΡΓO ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝO ΚΑΤΑ 80% ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΤ

«Ολοκληρωμένη Αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στην Εκπαιδευτική Διαδικασία»

Διεύθυνση: Χωματιανού 3, 15123 Μαρούσι

ΣΚΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ............................................................................. 7

ΚΕΦ. 1: Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ ........................................................................................... 10

1.2 Η Νεολιθική Εποχή................................................................................................................10

ΚΕΦ.2: Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ......................................................................................... 11

2.2. Ο κυκλαδικός πολιτισμός......................................................................................................12

2.3. Ο μινωικός πολιτισμός..........................................................................................................13

2.4 Ο μυκηναϊκός πολιτισμός......................................................................................................13

ΚΕΦ. 3: Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1100 π.Χ. ΩΣ ΤΟ 800 π.Χ. Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ

3.2 Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ....................................................................................18

ΚΕΦ. 4: Η ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ 800 π.Χ. – 479 π.Χ. .............................................................. 19

4.2 Η «ΠΟΛΗ – ΚΡΑΤΟΣ» - Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ........................................19

4.3 Η ΣΠΑΡΤΗ ...........................................................................................................................20

4.4 Η ΑΘΗΝΑ - ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ................................................21

4.5 Η ΑΘΗΝΑ – Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ............................................................21

4.6 ΟΙ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΔΕΣΜΟΙ..............................................................................................22

4.7 ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ: ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ............................................23

4.8 Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ . .....................................24

4.9 ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ...................................................................................................................25

ΚΕΦ. 5: Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 479 π.Χ – 431π.Χ................................................... 27

5.2 ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙ – Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ

5.3 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ – ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ.........................................27

5.4 Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ – Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ......................................27

5.5 ΜΟΡΦΩΣΗ – ΕΡΓΑΣΙΑ - ΕΟΡΤΕΣ......................................................................................27

ΚΕΦ. 6: ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΚΑΜΨΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ 431-

6.3 Ηγεμονία της Σπάρτης – Μια κυριαρχία σε αμφισβήτηση....................................................31

6.4 Κυριαρχία της Θήβας στην Ελλάδα......................................................................................31

ΚΕΦ 7: Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ . .................................................................... 33

7.5 Οι τύχες της Κύπρου..............................................................................................................34

ΚΕΦ.8 ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ............................... 35

8.4 Γλυπτική και ζωγραφική........................................................................................................35

ΚΕΦ.9 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ........................................................... 37

9.2 Η κατάσταση στον ελλαδικό χώρο........................................................................................37

9.3 Το ρωμαϊκό κράτος αποκτά μεγάλη δύναμη..........................................................................37

9.4 Η υποταγή του ελληνικού κόσμου.........................................................................................37

9.5 Τα γράμματα και οι τέχνες των ελληνιστικών χρόνων..........................................................37

9.6 Ελληνορωμαϊκός πολιτισμός.................................................................................................38

ΚΕΦ.10: ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ........................................................................ 39

10.2 Ο Χριστός και η διδασκαλία του. Η πρώτη Εκκλησία........................................................39

10.3 Η διάδοση του Χριστιανισμού.............................................................................................39

10.4 3ος αιώνας μ.Χ. Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε κρίση..........................................................40

10.5 Κωνσταντίνος. Η μεγάλη στροφή . .....................................................................................40

ΚΕΦ. 1: ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (330-717) ............................................ 42

1.2 ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ . .....................43

ΚΕΦ.2: ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ .................................. 45

2.2 Οι Βούλγαροι ........................................................................................................................45

3.2 ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟIΚΟΝΟΜIΑ . .........................................................................................50

ΚΕΦ. 4: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (1025-1453 μ.Χ.)......................... 53

4.2 ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ...........................53

4.3 ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ................53

ΚΕΦ. 5: Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ...................................................................... 54

5.2 Βυζαντινή Γραμματεία...........................................................................................................54

5.3 Επιστήμη και Τεχνολογία......................................................................................................54

5.4 Εικαστικές Τέχνες και Μουσική............................................................................................54