Professional Documents
Culture Documents
3.4.2. Zbutja e Ujit Sipas Procedures Sodë-Gelqere
3.4.2. Zbutja e Ujit Sipas Procedures Sodë-Gelqere
Kjo procedure e zbutjes (t’hollimit) te ujit eshte me i vjeter i te gjithave procedurave edhe
ate para dy tri dekadave ka qene teper e len anash.
Sot ai ka vetem vleren historike ngase tani eshte i shtyer ne perdorimin e stabilimenteve
per ndrrimin e joneve.
Reagensat per talozhimin e perberjes se forces se ujit sipas kesaj procedure, ashtu siq
thuhet prej vet emrimit.
- KalciumOksidi (gelqerja) CaO, gjegjsisht Ca(OH)2,dhe
- NatriumCarboni (Soda) e cila mund te shfrytezohet ne forme te kripes pa uje
(Na2CO3 Sode e kalcimuar) apo kripe e kristalizuar (Na2CO3x10H2O).
Parasegjithash roli i gelqeres eshte plotesisht identik sikurse tek dekarbonizimi i ujit me
gelqere e qe sipas reaksioneve te parashtruara Kalcium-karbonatin ne Kalcium-karbonat
dhe ne gjithe kripen e magneziumit e shendrron ne magnezium hidroksid te tretur. Para
kesaj magneziumi kryhet me thartire te forte minerale (klorid,sulfat,nitrat.)zberthehet ne
krypen perkatese me kalcium. Ashtu qe nese ne uje ka dioksid thengjill te tretur e qe
m’varet nga ajo se me qfare temperature ka te beje e qe mund te paraqes ne forme te
kalcium-karbonatit.
Ndrrim Karbonati veq reagon ne kripen me kalcium dhe ne thartirat e forta minerale qe
me pare jane prezente ne uje apo te paraqitura ne reaksionin e parashtruar te kripes
perkatese magnezike me gelqere, e qe parasegjithash formohet kalcium-karbonati i
patretur.
CaSO4+Na2CO3→CaCO3↓+NaSO4
CaCl2+NaCO3→CaCO3↓+2NaCl
Meqe nga soda perfitohet vetem krypa me kalcium me thartira te forta minerale teorikisht
sasise se sodes se nevojshme e perllogaritur ne baze te ujit te forte te pa karbonizuar e
cila zbutet t’hollohet ( ngase pjesa e forte e jo karburanteve nga kripa e magnezuar kalon
ne kripen e kalciumit te pershtatshem).Pasi qe 1ºN Na2CO3 i pergjigjet 18.9mg Na2CO3
ne liter ,sasia e sodes se nevojshme teorike si natriumkarbonat i paster pa uje i nevojshme
per kete destinim.
Qe uji te jete me i bute dhe me i t’holluar sipas kesaj procedure plotesisht do te ishte e
nevojshme te shtohen reagens me shume .Reagenset ,duhet te shtohen ne emer te shtimit
te shumes ngase ato reagojn ne mes veti:
Ca(OH)2+Na2CO3→ CaCO3↓+2NaOH
Natrium hidroksidi i krijuar sipas rregullores pergjat perdorimit te ujit i cili zbutet
t’hollohet sipas procedures sode-gelqer nuk pengon.
Duke marre parasysh si dhe duke marr per faktin se vetem soda (natriumkarbonati) nuk
paraqet forcaten e ujit ,tepricen e sodes e modeomos duhet te jete me i larte se lartesia e
gelqeres.
Ne praktike teprica e gelqeres thjesht sillet rreth 20mg/m3 , e teprica e sodes rreth 100
mg/m3.
Gelqerja me se shpeshti ne praktike shfrytezohet si qumesht gelqeror e natriumkarbonati
si i tretur ne 5-10% .Kuptohet ato modeomos duhet te pergatiten dhe te dozohen veq e
veq ne ene te posaqme .Ena per suspendimin e gelqeres modeomos duhet pasur mikserin
e ndertuar e cila duhet te punoj panderprere ku do te mbante barazpeshen e koncentrimit
te suspendimit te Ca(OH)2, pasi qe Na2CO3 tretet lehte dhe shpejt mikseri ne enen ne te
cilen behet pergatitja e tretjes se natrium karbonatit e coila eshte e kyqur vetem gjate
kohes se tretjes deri sa gjate punes se stabiolimenteve ajo nuk punon.
Prezenca e sodes-gelqeres eshte e pershtatshme per zbutjen t’hollimin e ujit me perforcim
te karbonatit ,me perforcim te larte te jo karbonatit dhe perforcim te vogel te
magneziumit.Duke pasyr parasysh ate se prodhimet te cilat fitohen me reaksionin e sodes
dhe gelqeres me perberesit te forcimit te ujit CaCO3 gjegjesisht Mg(OH)2 deri dikui
tretur gjate punes ne te ftohte uji i theshte zbutet t’hollohet gjer ne 3-4 ْ N e gjat punes ne
te nxehte (70-90)ْ C gjer ne 2-3 ْ N perforcimeve te mbetura.
Ne rastin me te mire uji me perberje te destinuar gjate punes ne te nxehte dhe me shtim te
dukshem te sodes mundet me I zbute gjer ne 0.5 ْ N perforcimet e mbetura.
Ca(HCO)2+2Na OH→CaCO3↓+Na2CO3+2H2O
Mg(HCO3)2+4NaOH→Mg(OH)2↓+Na2CO3+2H2O
Si dhe reaksionet:
MgSO4+2NaOH→Mg(OH)2↓+Na2SO4
MgCl2+2NaOH→Mg(OH)2↓+2NaCl
Ne keto reaksione nga uji menjanohen te gjitha sasit e karbonateve te sforcuara si deh
magneziumet e forta njekohsisht me paraqitjen e natrium karbonatit ne sasine ekvividente
te prezences se rendesishme te forces se ujit te karbonizuar ,keshtu formohet Na2CO3,
me pas mund te reagoj me kalcium soden e mbetur nepermjet thartirave te forta minerale
(CaCl2,CaSO4) forme e pershkruar ne pasuesin paraprak 3.4.2,e sasise teorike te
nevojshme NaOH si substance pa uje 100% e paster llogaritet.
3Ca² + 2Na3PO4 → Ca3(PO4)2 ↓ 6Na (Na jon pozitiv), (3Ca² jon pozitiv)
3Mg² + 2Na3PO4 → Mg3(PO4)2↓ 6Na (Na jon pozitiv), (3Mg² jon pozitiv)
Prane se ciles formohet agresiviteti i CO2 si dhe ne NaOH i cili e kushtezon lajmerimin e
ujit alkaloid tej mase ne kazana.Veq saj ne prezenc te sasise se shtuar ne NaHCO3 nuk e
neutralizon shtimin e NaOH.
Nese alkaliteti i ujit ne kazan rritet tej mase ai mund te zvoglohet duke i shtuar fosfat
thartinen apo edhe fosfor thartinen nga se vjen gjer te reaksioni:
Ne kete formular mund te thuhet se shfrytezohet edhe Na3PO4 si dhe krype pa uje ne
100% te paster.
Ne lterature shpesh hasim ne formlaret qe kane te bejne me krypen komerciale
PO4 x (OH2O) i cili thote:
Parasegjithash duke asur parasyesh ato se vlera e ujit nuk merret gjithsej forcata e nisjes
se ujit te pa perpunar por merret forca e mbetur pas zbutjes paraprake te ujit, si psh:
procedura(sod- Gelqere).
Ashtu siq kemi thene zbutja e ujit me tri natrium fosfat me heret ka qen praktik dhe e
vetmja form e pergatitjes se ujit per kazanat e nxemjes me shtypje me te madhe te
nxemjes se avullit\(me teper se 15 bar).
Per ta mbrojtur kazanin nga demtimet eventuale neper mjet leshimit te llamit te kalciumit
krypes dhe magneziumt ne siperfaqet me nxemje, ne kazanat e furnizuar em uji gjithnje
duhet me qene prezent 1 deri 5 mg/l, fosfat (si P2O5), gjersa ne ujet e kazanave fosfat
koncentrimi gjithnje duhet me qene 10 deri 20mg/l e qe per llogaritjen teknike eshte e
nevojshme sasia e trinatrium fosfatit (si krip komerciale), ne praktike rritet rreth 30g/m3.
Perveq trenatrium fosfatit per pengimin e efektit negativ te forces ne uje [per ftohje ap o
ne uje te kazanit tek kazanat me shtypje te ulet (me nenpresion prej 15bar) perdoret edhe
kripa me thartira fosforike : metafosfatet dhe polifosfatet , prej tyre mese shpeshti
zabatohet natrium heksa meta fosfat (NaPO3)6, kalium fosfati (KPO3), natrium
tripolifosfate(Na5P3O10) dhe heksa natrium tetra polifosfate (Na6P4O13).
Keto kripra nuk e zbusin ujin ne kuptim te fjales se drejt por vetem ndikon ne formen
inhibride kunder krijimit te llamit te kazanave e gjith substanca i shtohet ne sasi shume
te vogla vetem prej dy deri tre gram te 1 m3 uji.
Kjo krip perdoret en uje temp-e se ciles nuk e kalon 50% grad C, ngase ne temperatura
me te larta vjen gjer tek ramja e hidroulikve e metafosfatit dhe e polifosfatit ne
ortofosfat.
Gjate kohes se zbatimit ne kazana polifosfatet dhe meta fosfatet jan njer a nder
komponenntet mbi pengimin e lajmrimit te guralecave te njohur me emrin “kunder
kazana”.
Ne kohe te fundit nen kushte termike jo stabile krijohet caku jo organik- ku polifosfattet
shum e me shume i ndrrojn bashkedyzimet e caktura organike.
Keto bashkedyzime kan efektin e ngjahjshem stabilizues e nuk kan veti te permendura
negative mbi bashkdyzimin jo organik te fosforit.
Pajisjet për zbutjen kimike apo për dekarbonizimin kimik të ujit zakonishtë punojnë në
vazhdimësi , në diskontinualitet të përgatitjes së tretjes , respektivishtë kemikaliet në
pezullim të kemikalive . për të siguruar punën neometaneve , paisjet duhet përfshirë :
Pasi është kuptuar (a) që për zhvillimin e shpejtë të reaksionit është e nevojshme që me
dridhje (turbulenc ) të fortë sigurohet kontakti më i mir i reagjentëve dhe përbërësve të
ujit (b) që vetëm në fudnrim fitohen sedimente të mëdha , voluminoze që pozitivisht
ndikojnë , vetëm grimcat e fudnrruara , vjen gjer te aplikimi i akselaratorit (shiq. Fig.2.5)
dhe pajisjeve të ngjajshme për hollimin e ujit . Me këtë përmbajtje të ujit që bënë
hollimin në proces të shkurtuar me 12-14 në vetëm disa (1- 3 ) orë dhe e gjithë paisja
mundet me qenë kuptimisht me dimenzione të vogla. .
Në princip , hollimi I ujit mund të bëhet në të njëjtën kohë me flokulimin e qartë të tij
në akselerator , qka ndonjëherë edhe bënë . Sidoqoftë , zakonishtë hollohet uji që është
mjaftë i kthjellët , apo janë të nevojshme sasit e holluara të ujit shum më pak nga sasia e
nevojshme e ujit të kthjellët , ashtu që ekonomikishtë nuk paguhet hollimi i krejtë ujit që
kthjellohet me rrugë kimike , po edhe vetë akseleratori për hollim është shumë kompleks
, repsektivishtë paisje shumë e shtrenjtë .
I thjeshtë dhe i njohur , por edhe paisje e lirë është i ashtuquajtur precipitatori ( fig.
3.1) , i cili në princip të punës na kujton në akcelerator . Në konstruksion , ai paraqet
formën e rezervuarit të kopartimentit (vaskës ) përmbys ( kthyeshëm) , i cili në ndërtesat
e banimit e formës së dhomëz është e ndarë në dy pjesë : e brendshme , në të cilën
shtrohen reaksionet me llumin e fundruesit dhe risuspendimi i saj , veçanërisht me
përzierësit e ndërtuar dhe e jashtme, i cili në të vërtet paraqet zonën boshe , me komoren
e ndërtuar zhytëse . për dallim nga akselaratori , në këtë tank nuk ka rikthim të ujit dhe
llumit ( vetëm një sasi e vogël e llumit e cila në fund të zonës boshe , tërheqin duke
verpuar rregullisht krehërat të vendosur mbi fundin e zonës së brendshme ) .
Uji i cili intimishtë përzihet me kemikalie është futur në pjesën e lartë të zonës së
brendshme , kalon nëpër të me përzierje të butë dhe mbi fund del në zonën e jashtme ,
nga e cila ngadalë rrjedh nga maja te lartë nëpërmjet të shtresës së llumit. Seksioni konik
i kësaj zone siguron zvogëlimin e rrymimit te ujit , ashtu që llumi arrin vetëm në
lartësinë e caktuar dhe në pjesën e lartë në kanalin rrjedhës kalon holluesi , praktikisht uji
plotësishtë i kthjellët .
Megjithëse paisjet e tipit siq janë akselaratorët apo precipitator paraqesin përparësi të
madhe në krahasim me reaktorët klasik për zbutjen e ujit , edhe pse ata kanë mundësuar
zvogëlimin e dimensionit të tërë hapsirës , ata megjithatë kan ëmundësuar që hollimi
kimik në konkurencë me metodën e këmbyesëve jonik mban vendit e tij. Siq është
thënë veq përpara , pra dekarbonizimi i ujit me gëlqere edhe sot aplikohet në shumë
paisje për pregatitjen e ujit , në të vërtet duke ju faliminderuar zhvillimit të paisjeve të
përshtatshme , respektivisht reaktori në të cilin reaksioni në mes bikarbonatit të
kalciumit dhe gëlqeres , bëhen gati momentale dhe në të cilat fundrimi i karbonat
kalciumit gati mbetet në sasi . Kjo është e ashtuquajtur reaktor i shpejtë ranor, i cili në
literaturën profesionale më së shpeshti mban emër origjinal anglez “ spicator”.
Fig. 3.1 Precipitatori: 1- përzierësi lopatëz , 2- rregulluesit krehër , 3- elektromotor ,4- komora e llymit , 5-
zona e qëndrimit , 6- hyrja e ujit , 7- kanali rrjedhës për dalje të ujit , 8- gypi për marrjen e mostrës , 9 –
gypi për zbrazje , 10 – niveli i ujit , 11- niveli i llymit .
Fig. 3.3 Reaktori i shpejtë ranor . a) Pamja e pajisjes tipike ;b) sektori i reaktorit (prerja ) – hyrja e ujit të
papërpunuar , 2 –dalja e ujit të dekarbonizuar , 3- Hyrja e kemikalive , ventili për zbrazjen dhe lëshimin e
grimcave të rritura të katalizatorit .
Duke ju falemnderuar lëvizjes turbulente – rrethore masa e ujit me gëlqere , në pjesën e
poshtme të reaktorit vjen deri te fluidizimi i rërës dhe masës së ujit me të cilin sigurohet
kontakti intim i molekulave dhe bikarbonatit të Ca , me tretjen e hidroksidit të Ca dhe me
grimcat e katalizatorit (rërës) . Këndi i enës konike dhe shpejtësia e futjes së ujit
llogariten ashtu që grimcat e rërës të jenë të fluidizuara dhe të arrin gjer në 2/3 e lartësisë
së enës . në abzë të kësaj mbahen në reaktorë , nga kjo në pjesën e lartë del uji i pastër i
dekarbonizuar .
Kur granulat e rërës në pjesën e lartë të reaktorit rriten në përmasat e caktuara ( rreze 2-
3mm) , ajo në mes të madhësisë dhe masës “ kapërcejnë” vendin e prurjes së ujit dhe
kemikalive dhe bien në “ shaht” nga e cila koh pas kohe bien .
Në praktik rëra e freskët hedhet një herë në javë , e rëra e hargjuar lëshohet për çdo ditë .
Rekcioni në mes të bikarbonatit të Ca dhe gëlqeres në grimcat e rërës janë gati
momentale . Për këtë reaktori shpejton është llogarit ashtu që uji në te rrinë 5-20min.
Fig. 3.4 – Paisja për dekarbonizim të gëlqeres i cili punon nën presion .- 2.
hyrja e ujërave të varfura 3. shprëndarësi i ujit , 4.ena për qumështin gëlqeror , 5.ena për gëlqeren e ujit , 6.
reaktori shpejtë , 7. filtri ,8- dalja e ujit të dekarbonizuar , 9. –kanali lëshues
Në reaktorin e shpejtë nuk është mundur dekarbonizimi i ujit në të cilin ka shumë kripëra
të magneziumit , me të cilat fundërrina është e formës MgOH) 2 nevojitet më shumë
hidroksid kalciumit Ca (OH) 2 . Hidroksidi i magnezit fundërron edhe ë formën e
fluskave të fndruara ë cilat vështir ndahen . Në bazë të kësaj shpejtësia reaktori është i
kufizuar për dekarbonizimin e ujit me karbonate të larta , kalcium të lartë dhe me fortësi
të vogël magnezi (Mg) .