Liber Mesuesi Letersia10 Me Zgjedhje Albas PDF

Libr pr msuesin
pr tekstin shkollor
Letrsia 10
- me zgjedhje t detyruar -
Shtpia botuese Albas
Elda Mineu
Edlira Gugu

1

S
h
t
p
i
a

b
o
t
u
e
s
e

A
L
B
A
S

P
l
a
n
i

s
i
n
t
e
t
i
k

d
h
e

a
n
a
l
i
t
i
k

i

l
n
d
s

L
e
t
r
s
i
a

1
0

(

m
e

z
g
j
e
d
h
j
e

t

d
e
t
y
r
u
a
r
)

3
6

x

2

o
r

=

7
2

o
r

M
o
d
u
l
i

1

+

2

.

B
o
t
a

d
h
e

n
d
r
y
s
h
i
m
i

N
R
.

N
J
S
I
A

O
R
T

T
E
M
A
T
I
K
A

O
B
J
E
K
T
I
V
A
T

S
P
E
C
I
F
I
K
E

O
b
j
e
k
t
i
v
a

t
r
g
j
i
t
h
s
h
m

t

n
j
s
i
s
s
i
m
o
r
e

B
u
r
i
m
e
t

m
s
i
m
o
r
e

b
a
z

d
h
e

n
d
i
h
m
s
e
:

M
o
d
u
l
i

I
I
.

S
k
n
d
e
r
b
e
u
,

S
a
b
r
i

G
o
d
o

(
3
6

o
r
)

1
.

1
.

A
n
a
l
i
z
:

F
i
g
u
r
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

n

l
e
t
r
s
i
n

g
o
j
o
r
e

d
h
e

l
e
t
r
s
i
a

e

k
u
l
t
i
v
u
a
r

-

T

f
l
a
s
r

k
r
i
j
i
m
t
a
r
i
n

g
o
j
o
r
e
,

t
o
p
o
n
i
m
i
n

d
h
e

k
r
i
j
i
m
e

t

t
j
e
r
a

k
u
s
h
t
u
a
r

f
i
g
u
r
s

s

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
;

-

t

r
e
n
d
i
t

v
e
p
r
a
t

e

p
a
r
a

q

i

j
a
n

k
u
s
h
t
u
a
r

f
i
g
u
r
s

s

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
;

s
i

D
h
i
m
i
t
r

F
r
a
n
g
u
,

B
a
r
l
e
t
i
,

B
a
r
d
h
i

d
h
e

t

v
l
e
r
s
i
m
e

p
r

t
o
,

-

t

r
e
n
d
i
t

v
e
p
r
a

t

l
e
t
r
s
i
s

k
u
l
t
i
v
a
r

k
u
s
h
t
u
a
r

f
i
g
u
r
s

s

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
;

-

t

e
v
i
d
e
n
t
o
j
n
d
s
i
n

e

l
e
t
r
a
r
e

d
h
e

h
i
s
t
o
r
i
k
e

t

v
e
p
r
a
v
e

t

a
u
t
o
r
v
e

s
i

D
e

R
a
d
a
,

D
a
r
a
,

S
k
i
r
o
i
,

M
j
e
d
a
,

S
h
i
r
o
k
a
,

a
j
u
p
i
,

-

t

h
u
l
u
m
t
o
j

d
h
e

t

g
j
e
j

a
u
t
o
r

d
h
e

v
e
p
r
a

t

t
j
e
r
a

k
u
s
h
t
u
a
r

f
i
g
u
r
s

s

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
.

2
.

N
j
s
i
a

1
.

S
k
n
d
e
r
b
e
u

d
h
e

k
r
i
j
i
m
e
t

k
u
s
h
t
u
a
r

f
i
g
u
r
s

s

t
i
j

9

o
r

2
.

A
n
a
l
i
z
:

V
e
p
r
a

H
i
s
t
o
r
i
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

e

M
a
r
i
n

B
a
r
l
e
t
i
t

-
T

e
v
i
d
e
n
t
o
j

v
e
o
r
i
t

e

v
e
p
r
H
i
s
t
o
r
i
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

e

M
a
r
i
n

B
a
r
l
e
t
i
t
;

-

t

a
n
a
l
i
z
o
j

k
o
h
n

k
u
r

u

s
h
k
r
u
a
n
,

q
l
l
i
m
i
n

p
s
e

u

s
h
k
r
u
a
n
,

f
i
g
u
r
n

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
;

-

t

d
a
l
l
o
j

t
i
p
a
r
e
t

e

h
u
m
a
n
i
z
m
i

e
v
r
o
p
i
a
n

n

v
e
p
r
;

-

t

f
l
a
s
r

r
n
d
s
i
n

e

v
e
p
r
s

s

M
.

B
a
r
l
e
t
i
t
,

s
i

g
u
r

t
h
e
m
e
l
i

p
r

v
e
p
r
a
t

e

a
r
d
h
s
h
m
e

h
i
s
t
o
r
i
k
e

d
h
e

l
e
t
r
a
r
e

p
r

f
i
g
u
r
n

e

h
e
r
o
i
t

k
o
m
b
t
a
r
.

l
i
d
h
j
e
n

m
i
d
i
s

v
e
p
r
s
,

a
u
t
o
r
i
t

d
h
e

p
e
r
i
u
d
h
s

l
e
t
r
a
r
e
;

a
n
a
l
i
z
o
j

v
e
p
r
n

n

e
l
e
m
e
n
t
t

e

s
a
j
;

d
a
l
l
o
j

v
e
o
r
i
t

e

g
j
i
n
i
v
e

l
e
t
r
a
r
e

n

t
r
a
j
t
i
m
i
n

e

t
e
m
a
t
i
k
s
;

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j
n
d
r
i
m
i
n

e

t
i
j
/
s
a
j

n
d
a
j

v
e
p
r
s
.

B
u
r
i
m
e

b
a
z
H
i
s
t
o
r
i

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

N
.

F
R
A
S
H
R
I
.

H
i
s
t
o
r
i

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

F
.
S
.

N
O
L
I
;

v
e
p
r
a
.

B
u
r
i
m
e

n
d
i
h
m
s
e

F
i
l
m
i

S
k
n
d
e
r
b
e
u
.

F
i
g
u
r
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
:

K
n
g
t

p
o
p
u
l
l
o
r
e

a
r
b
r
e
s
h
e
.

F
i
g
u
r
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
:

L
e
g
j
e
n
d
a
t

,

g
o
j
d
h
n
a
t
,

t
o
p
o
n
i
m
e
t
.

F
i
g
u
r
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
:

M
a
r
i
n

B
a
r
l
e
t
i
,

F
r
a
n
g

B
a
r
d
h
i
,

J
e
r
o
n
i
m

d
e

R
a
d
a
,

G
a
v
r
i
l

D
a
r
a

(
I

r
i
u
)
,

Z
e
f

S
k
i
r
o
i
,

A
n
d
o
n

Z
a
k
o

a
j
u
p
i
,

N
d
r
e

M
j
e
d
a
,

F
i
l
i
p

S
h
i
r
o
k
a
.

M
e
d
i
a

e

s
h
k
r
u
a
r

d
h
e

e
l
e
k
t
r
o
n
i
k
e
.

I
n
t
e
r
n
e
t
i
.

2
3
.

3
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

F
r
a
g
m
e
n
t

n
g
a

v
e
p
r
a

H
i
s
t
o
r
i
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

e

M
a
r
i
n

B
a
r
l
e
t
i
t

-
t

k
o
m
e
n
t
o
j

f
r
a
g
m
e
n
t
i
n

d
u
k
e

n
x
j
e
r
r

p
a
h

v
e
o
r
i
t

e

f
i
g
u
r
s

s

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
;

-
t

a
n
a
l
i
z
o
j

e
l
e
m
e
n
t
e
t

e

h
i
s
t
o
r
i
s

d
h
e

n
j

v
e
p
r
e

h
i
s
t
o
r
i
k
e

t

l
e
t
r
a
r
i
z
u
a
r
;

-
t

a
n
a
l
i
z
o
j

v
e
o
r
i
t

e

g
j
u
h
s

e

t

s
t
i
l
i
t
.

-

T

d
a
l
l
o
j

q
a
r
t
s
i
s
h
t

f
a
k
t
i
n

n
g
a

p
j
e
s
a

t
r
i
l
l
u
a
r

e

v
e
p
r
s
.

4
.

4
.

A
n
a
l
i
z
H
i
s
t
o
r
i
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

e

N
.

F
r
a
s
h
r
i
t

d
h
e

e

F
.

N
o
l
i
t

-

T
r
c
a
k
t
o
j

k
o
n
t
e
k
s
t
i
n

h
i
s
t
o
r
i
k
,

s
h
o
q
r
o
r
,

e
k
o
n
o
m
i
k

t

n
g
j
a
r
j
e
v
e

t
r
a
j
t
u
a
r

n

v
e
p
r
a
t
.

-

t

a
n
a
l
i
z
o
j

v
e
o
r
i
t

e

v
e
p
r
s
;

d
u
k
e

u

n
d
a
l
u
r

t
e
:

k
o
h
a

k
u
r

u

s
h
k
r
u
a
,

q
l
l
i
m
i
,

f
i
g
u
r
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
,

r
o
m
a
n
t
i
z
m
i

n
r
s
h
k
r
i
m
i
n

e

f
i
g
u
r
s

d
h
e

t

m
j
e
d
i
s
i
t

s
h
q
i
p
t
a
r
,

v
e
o
r
i
t

e

g
j
u
h
s

e

t

s
t
i
l
i
t
;

-

t

d
a
l
l
o
j

e
l
e
m
e
n
t
e
t

e

h
i
s
t
o
r
i
s

l
e
t
r
a
r
i
z
u
a
r
,

-

T
i

v
l
e
r
s
o
j

v
e
p
r
a
t

s
i

m
o
n
u
m
e
n
t
e

t
r
j
e
t
s
i
m
i
t

t

f
i
g
u
r
s

s

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
;

-

t

k
r
a
h
a
s
o
j

d
y

v
e
p
r
a
t

d
h
e

t

e
v
i
d
e
n
t
o
j
r
b
a
s
h
k
t
a
t

d
h
e

d
a
l
l
i
m
e
t
.

-

5
.

5
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

F
r
a
g
m
e
n
t

n
g
a

H
i
s
t
o
r
i

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

e

N
.

F
r
a
s
h
r
i
t

-

t

a
n
a
l
i
z
o
j

f
i
g
u
r
n

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

s
i
p
a
s

k
n
d
v
s
h
t
r
i
m
i
t

n
a
i
m
i
a
n
;

-

t

l
i
s
t
o
n
i

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
t

e

t
j
e
r
a

n

f
r
a
g
m
e
n
t

d
h
e

t
n
v
i
z
o
j

c
i
l
s
i
t

e

t
y
r
e
;

-

t

d
a
l
l
o
j

e
l
e
m
e
n
t
e
t

e
p
i
k
e

d
h
e

l
i
r
i
k
e
,

s
i

d
h
e

f
r
y
m
n

r
o
m
a
n
t
i
k
e

n

f
r
a
g
m
e
n
t
;

-

t

a
n
a
l
i
z
o
j

f
i
g
u
r
a
c
i
o
n
i
n

a
r
t
i
s
t
i
k
.

6
.

6
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

F
r
a
g
m
e
n
t

n
g
a

H
i
s
t
o
r
i
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

F
.

S
.

N
o
l
i

-

t

z
b
r
t
h
e
j

v
e
o
r
i
t

e

f
r
a
g
m
e
n
t
i
t
,

d
u
k
e

u

n
d
a
l
u
r

t
e
:

a
.

f
a
k
t
i

h
i
s
t
o
r
i
k

d
h
e

d
e
t
a
j
e
t

s
t
i
l
i
s
t
i
k
e

m
e

t

c
i
l
a
t

p
r
s
h
k
r
u
h
e
n
;

b
.

d
e
t
a
j
e
t

a
r
t
i
s
t
i
k
e

m
e

t

c
i
l
a
t

p
i
k
t
u
r
o
h
e
t

a
t
m
o
s
f
e
r
a

e

k
o
h
s
.

.

p
r
s
h
k
r
i
m
e
t

a
r
t
i
s
t
i
k
i
s
h
t

t

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
v
e

d
h
e

g
j
e
n
d
j
e
s

s

t
y
r
e

s
h
p
i
r
t
r
o
r
e

;

-

t

k
r
a
h
a
s
o
j

d
y

v
e
p
r
a
t

(
t

N
.

F
r
a
s
h
r
i

d
h
e

t

F
.
N
o
l
i
t
)

p
r

p
r
d
o
r
i
m
i
n

e

f
i
g
u
r
a
c
i
o
n
i
t

7
.

E
s
e

p
r
s
h
k
r
u
e
s
e

7
.

F
i
g
u
r
a

d
h
e

e
p
o
k
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

-

t
r
d
o
r

m
j
e
t
e

a
r
t
i
s
t
i
k
e
,

g
j
u
h
s
o
r
e

n
r
s
h
t
a
t
j
e

m
e

t
e
m
n

e

d
h
r

t

3
p
r

t

s
h
p
r
e
h
u
r

j
e
h
o
n
a

t

n
d
r
y
s
h
m
e

s
h
p
i
r
t
r
o
r
e

r
e
a
l
i
z
u
a
r

p
u
n
n

m
e

s
h
k
r
i
m
;

8
.

E
s
e
.

S
h
k
r
i
m
i

p
r
s
h
k
r
u
e
s

8
.

R
i
s
h
i
k
i
m

i

p
u
n
s

m
e

s
h
k
r
i
m
.

9
.

V
e
p
r
i
m
t
a
r
i

9
.

F
i
g
u
r
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

n

k
i
n
e
m
a
t
o
g
r
a
f
i
.

F
i
l
m
i

S
k
n
d
e
r
b
e
u

-

T

d
i
s
k
u
t
o
j

r
r
e
t
h

v
l
e
r
a
v
e

t

f
i
l
m
i
t

S
k
n
d
e
r
b
e
u
;

a
.

t

d
a
l
l
o
j

f
a
k
t
i
n

n
g
a

t
r
i
l
l
i
m
i
;

b
.

t

a
n
a
l
i
z
o
j

f
i
g
u
r
a
t

e

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
v
e

d
h
e

r
e
a
l
i
z
i
m
i
n

e

t
y
r
e
;

-

t

s
h
p
r
e
h

m
e
n
d
i
m
i
n

e

t
i
j

p
r

v
l
e
r
a
t

e

q
n
d
r
u
e
s
h
m
e

t

f
i
l
m
i
t

d
h
e

a
t
o

q

j
a
n

k
a
p
r
c
y
e
r

n
g
a

k
o
h
a
.

1
0
.

1
.

A
n
a
l
i
z
:

T
e
m
a
t
i
k
a

d
h
e

p
r
o
b
l
e
m
a
t
i
k
a

e

r
o
m
a
n
i
t

H
i
s
t
o
r
i
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

e

S
.

G
o
d
o
s

-

t
r
c
a
k
t
o
j

k
o
n
t
e
k
s
t
i
n

h
i
s
t
o
r
i
k
,

s
h
o
q
r
o
r

d
h
e

e
k
o
n
o
m
i
k

n

v
e
p
r
S
k
n
d
e
r
b
e
u

m
b
s
h
t
e
t
u
r

n

m
a
t
e
r
i
a
l
e

h
i
s
t
o
r
i
k
e
;

-

t
r
c
a
k
t
o
j

t
e
m
a
t
i
k
n
,

p
r
o
b
l
e
m
a
t
i
k
a

d
h
e

s
t
r
u
k
t
u
r
n

e

r
o
m
a
n
i
t

-

a
n
a
l
i
z
o
j

v
e
o
r
i
t

e

v
e
p
r
s

1
1
.

2
.

A
n
a
l
i
z
:

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

s
i

f
i
g
u
r

h
i
s
t
o
r
i
k
e

d
h
e

l
e
t
r
a
r
e

-

t

d
a
l
l
o
j

e
l
e
m
e
n
t
e
t

h
i
s
t
o
r
i
k
e

n
g
a

e
l
e
m
e
n
t
e
t

e

t
r
i
l
l
u
a
r
a

n

v
e
p
r
;

-

t

d
a
l
l
o
j

m
j
e
t
e
t

a
r
t
i
s
t
i
k
e

t
r
d
o
r
u
r
a

n
g
a

a
u
t
o
r
i
.

1
2
.

3
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

S
k
n
d
e
r
b
e
u

s
i

f
i
g
u
r

h
i
s
t
o
r
i
k
e
-
l
e
t
r
a
r
e

-

t

k
o
m
e
n
t
o
j

f
r
a
g
m
e
n
t
i
n

d
h
e

a
.

t

d
a
l
l
o
j

e
l
e
m
e
n
t
e
t

h
i
s
t
o
r
i
k
e

n
g
a

a
t
o

t

t
r
i
l
l
u
a
r
a
t
,

b
.

t

d
a
l
l
o
j

m
j
e
t
e
t

s
h
p
r
e
h
s
e

e

g
j
u
h
s
o
r
e

1
3
.

4
.

A
n
a
l
i
z
:

S
k
n
d
e
r
b
e
u

s
i

s
t
r
a
t
e
g
,

b
u
r
r

s
h
t
e
t
i
,

p
o
l
i
t
i
k
a
n

e

d
i
p
l
o
m
a
t

-
t

d
a
l
l
o
j

r
o
m
a
n

v
e
p
r
i
m
t
a
r
i
n

e

s
h
u
m
a
n
s
h
m
e

t

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
;

-
t

g
j
e
j

d
h
e

t

i
l
u
s
t
r
o
j

m
e

p
j
e
s

n
g
a

n

r
o
m
a
n
i

1
4
.

N
j
s
i
a

2
.

Q
n
d
r
e
s
a

n

v
e
p
r
S
k
n
d
e
r
b
e
u

S
.

G
o
d
o
s

1
0

o
r

5
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

S
k
n
d
e
r
b
e
u

s
i

b
u
r
r

s
h
t
e
t
i
,

p
o
l
i
t
i
k
a
n

e

d
i
p
l
o
m
a
t

-
t

k
o
m
e
n
t
o
j

f
r
a
g
m
e
n
t
i
n
,

d
u
k
e

e
v
i
d
e
n
t
u
a
r

t
i
p
a
r
e
t

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

-
t

z
b
u
l
o
j

m
j
e
t
e
t

m
e

t

c
i
l
a
t

n
d
r
t
o
h
e
t

l
i
g
j
r
i
m
i

b
i
n
d
s

n

f
j
a
l
n

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

-

t
r
s
h
k
r
u
a
j

k
o
n
t
e
k
s
t
i
n

h
i
s
t
o
r
i
k
,

s
h
o
q
r
o
r
,

e
k
o
n
o
m
i
k

t

l
e
t
r
a
r
;

-

t

r
e
f
l
e
k
t
o
j

r
r
e
t
h

l
i
d
h
j
e
v
e

t

v
e
p
r
s

l
e
t
r
a
r
e

m
e

k
o
n
t
e
k
s
t
i
n

h
i
s
t
o
r
i
k
,

s
h
o
q
r
o
r
,

e
k
o
n
o
m
i
k
;

-

t

a
n
a
l
i
z
o
j

a
s
p
e
k
t
e
t

g
j
u
h
s
o
r
e

t

v
e
p
r
s
:

r
e
t
o
r
i
k
a
;

n
d
r
t
i
m
i

i

f
r
a
z
s

d
h
e

t
h
e
k
s
i
;

-

t

e
k
s
p
l
o
r
o
j

b
u
r
i
m
e
t

e

v
e
p
r
s

l
e
t
r
a
r
e
;

-

t

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j
n
d
r
i
m
i
n

e

t
i
j

n
d
a
j

v
e
p
r
s
.

B
u
r
i
m
e
t

m
s
i
m
o
r
e

b
a
z
:

S
a
b
r
i

G
o
d
o

:

S
k
n
d
e
r
b
e
u

B
u
r
i
m
e

n
d
i
h
m
s
e
:

B
i
b
l
i
o
t
e
k
:

a
r
t
i
k
u
j

k
r
i
t
i
k

m
b
i

r
o
m
a
n
i
n
.

T
e
k
s
t
e

g
j
u
h
s
o
r
e

t
r
z
g
j
e
d
h
u
r
a

n
g
a

m
s
u
e
s
i

e

n
x
s
i
.

F
j
a
l
o
r

t
e
r
m
i
n
o
l
o
g
j
i
k
,

f
j
a
l
o
r

t
e
r
m
a
v
e

l
e
t
r
a
r
e
.

E
n
c
i
k
l
o
p
e
d
i

.

M
e
d
i
a

e

s
h
k
r
u
a
r

d
h
e

e
l
e
k
t
r
o
n
i
k
e
.

I
n
t
e
r
n
e
t
i
.

4
1
5
.

6
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

R
e
t
o
r
i
k
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

-

T

a
n
a
l
i
z
o
j

a
s
p
e
k
t
e
t

g
j
u
h
s
o
r
e

t

f
r
a
g
m
e
n
t
i
t
:

r
e
t
o
r
i
k
a
,

n
d
r
t
i
m
i

i

f
j
a
l
i
s

d
h
e

t
e
k
s
t
i
.

1
6
.

D
i
s
k
u
t
i
m

7
.

R
r
e
t
h

v
l
e
r
a
v
e

a
r
t
i
s
t
i
k
e

t

v
e
p
r
s

-
t

d
i
s
k
u
t
o
j

r
r
e
t
h

v
l
e
r
a
v
e

a
r
t
i
s
t
i
k
e

t

v
e
p
r
s
;

-

T

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j
n
d
r
i
m
i
n

e

t
i
j

n
d
a
j

v
e
p
r
s

1
7
.

D
i
s
k
u
t
i
m

8
.

1
8
.

E
s
e

a
r
g
u
m
e
n
t
u
e
s
e

9
.

F
o
r
c
a

e

r
e
t
o
r
i
k
s

n

v
e
p
r

1
9
.

E
s
e

1
0
.

R
i
s
h
i
k
i
m

i

p
u
n
s

2
0
.

1
.

A
n
a
l
i
z
:

F
i
g
u
r
a
t

d
h
e

e
l
e
m
e
n
t
e
t

r
e
a
l
e

d
h
e

j
o
r
e
a
l
e

n

r
o
m
a
n
i
n

S
k
n
d
e
r
b
e
u

-

T

d
a
l
l
o
j

f
i
g
u
r
a
t

d
h
e

e
l
e
m
e
n
t
e
t

r
e
a
l
e

d
h
e

j
o
r
e
a
l
e

n

v
e
p
r
.

-

T

a
n
a
l
i
z
o
j

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
t

r
e
a
l

d
h
e

t

t
r
i
l
l
u
a
r
;

-

T

d
a
l
l
o
j

t
r
i
l
l
i
m
i
n

a
r
t
i
s
t
i
k

n

n
j

r
o
m
a
n

h
i
s
t
o
r
i
k
;

-

T

a
n
a
l
i
z
o
j

m
j
e
t
e
t

g
j
u
h
s
o
r
e

d
h
e

s
t
i
l
i
s
t
i
k
e
.

2
1
.

2
.

A
n
a
l
i
z
:

S
h
k
r
i
r
j
a

e

s
r
t
e
t
s

h
i
s
t
o
r
i
k
e

m
e

t
r
i
l
l
i
m
i
n

t
e

H
i
s
t
o
r
i
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

e

S
.

G
o
d
o
s

-

T

d
a
l
l
o
j

f
a
k
t
e
t

h
i
s
t
o
r
i
k
e

n

v
e
p
r
.

-

T

d
a
l
l
o
j

t
r
i
l
l
i
m
i
n

a
r
t
i
s
t
i
k

n

n
j

r
o
m
a
n

h
i
s
t
o
r
i
k
;

-

T

a
n
a
l
i
z
o
j

m
j
e
t
e
t

g
j
u
h
s
o
r
e

d
h
e

s
t
i
l
i
s
t
i
k
e
:

-

t

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j

,

a
r
g
u
m
e
n
t
o
j

d
h
e

e
v
o
l
u
o
j

i
d
e
t

e

q
n
d
r
i
m
e
t

e

t
i
j

r
r
e
t
h

v
l
e
r
a
v
e

t

v
e
p
r
s
;

-

t

e
k
s
p
l
o
r
o
j

b
u
r
i
m
e

d
h
e

d
o

d
i
s
k
u
t
o
j

r
r
e
t
h

n
j
s
h
t
j
e

s
i

p
.
s
h

t
i
p
i
z
i
m
i

d
h
e

a
r
s
y
e
j
a

f
i
g
u
r
a
t
i
v
e
;

-

t

e
k
s
p
l
o
r
o
j

s
h
k
r
i
m
i
n

p
r
s
h
k
r
u
e
s
.

2
2
.

3
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

K
o
m
b
i
n
i
m
i

i

d
r
e
j
t

i

h
i
s
t
o
r
i
s

m
e

l
e
t
r
s
i
n

-

t

k
o
m
e
n
t
o
j

f
r
a
g
m
e
n
t
i
n

d
u
k
e

d
a
l
l
u
a
r

s
h
k
r
i
r
j
e
n

e

s
r
t
e
t
s

h
i
s
t
o
r
i
k
e

m
e

t
r
i
l
l
i
m
i
n

(
K
o
m
b
i
n
i
m
i

i

d
r
e
j
t

i

h
i
s
t
o
r
i
s

m
e

l
e
t
r
s
i
n
;

k
o
m
p
o
z
i
c
i
o
n
i
,

k
r
o
n
o
l
o
g
j
i
a

e

n
g
j
a
r
j
e
v
e
,

r
r
e
t
h
a
n
a
t
,

k
o
n
f
l
i
k
t
i
,

k
a
r
a
k
t
e
r
e
t
,

p
r
o
l
o
g
u
,

e
p
i
l
o
g
u
)

2
3
.

N
j
s
i
a

3
.

L
e
t
r
s
i
a

d
h
e

h
i
s
t
o
r
i
a

1
2

o
r

4
.

A
n
a
l
i
z
:

K
o
n
c
e
p
t
i
m
e
t

r
o
m
a
n
t
i
k
e

d
h
e

r
e
a
l
i
s
t
e

n

r
o
m
a
n

h
i
s
t
o
r
i
k

-

t

a
n
a
l
i
z
o
j

v
e
o
r
i
t

e

k
o
n
c
e
p
t
i
m
e
v
e

r
o
m
a
n
t
i
k
e

d
h
e

r
e
a
l
i
s
t
e

n

r
o
m
a
n
;

-

t

d
a
l
l
o
j

f
r
y
m
n

r
o
m
a
n
t
i
k
e

n
r
s
h
k
r
i
m
i
n

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
,

s
i
:

p
r
m
a
s
a
t

e

n
g
j
a
r
j
e
v
e
,

r
o
l
i

i

n
a
t
y
r
s
,

d
s
h
i
r
a

p
r

v
e
t
m
i

e
t
j
.

-
t

d
a
l
l
o
j

e
l
e
m
e
n
t
e
t

r
e
a
l
i
s
t
e
:

f
a
k
t
e
t

B
u
r
i
m
e
t

m
s
i
m
o
r
e

b
a
z
:

S
a
b
r
i

G
o
d
o
:

S
k
n
d
e
r
b
e
u

B
u
r
i
m
e

n
d
i
h
m
s
e
:

A
r
t
i
k
u
j

k
r
i
t
i
k
r

r
o
m
a
n
i
n
.

T
e
k
s
t
e

g
j
u
h
s
o
r
e

t
r
z
g
j
e
d
h
u
r
a

n
g
a

m
s
u
e
s
i

e

n
x
s
i

.

F
j
a
l
o
r

t
e
r
m
i
n
o
l
o
g
j
i
k
,

f
j
a
l
o
r

t
e
r
m
a
v
e

l
e
t
r
a
r
e
.

E
n
c
i
k
l
o
p
e
d
i

.

M
e
d
i
a
.

I
n
t
e
r
n
e
t
i
.

5
h
i
s
t
o
r
i
k
e
,

m
i
t
i
z
i
m
i

i

h
e
r
o
i
t
,

2
4
.

5
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

K
o
n
c
e
p
t
i
m
e
t

r
o
m
a
n
t
i
k
e

d
e
r
i

n

r
e
a
l
i
s
t
e

n

r
o
m
a
n

h
i
s
t
o
r
i
k

-

t

k
o
m
e
n
t
o
j

f
r
a
g
m
e
n
t
i
n

d
u
k
e

z
b
u
l
u
a
r

m
j
e
t
e
t

a
r
t
i
s
t
i
k
e

p
r
m
e
s

t

c
i
l
a
v
e

j
e
p
e
t

f
r
y
m
a

r
o
m
a
n
t
i
k
e

d
h
e

r
e
a
l
i
s
t
e

n

r
o
m
a
n
;

-

t

d
a
l
l
o
j

f
i
g
u
r
a
t

l
e
t
r
a
r
e

n

f
u
n
k
s
i
o
n

t

p
a
r
a
q
i
t
j
e
s

s

f
i
g
u
r
s
.

-

-

2
5
.

6
.

A
n
a
l
i
z
:

T
i
s
i

l
e
g
j
e
n
d
a
r

n

f
i
g
u
r
n

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t
;

f
i
g
u
r
a

e

S
k
n
d
e
r
b
e
u
t

-

t

z
b
u
l
o
j

t
i
s
i
n

l
e
g
j
e
n
d
a
r

t

v
e
p
r
s
;

-

t

k
r
a
h
a
s
o
j

t
r
i

v
e
p
r
a
t

p
r

S
k
n
d
e
r
b
e
u
n

d
h
e

t

d
a
l
l
o
j

t
i
s
i
n

l
e
g
j
e
n
d
a
r
;

-

t

d
a
l
l
o
j

n
d
r
y
s
h
i
m
e
t

q

k
a
n

a
t
o

n

d
h
n
i
e
n

e

f
r
y
m
s

l
e
g
j
e
n
d
a
r
e
.

-

-

2
6
.

7
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

A
r
t
i

i

t
r
s
h
k
r
u
a
r
i
t
,

g
j
u
h
a
,

s
t
i
l
i

-

t

k
o
m
e
n
t
o
j

f
r
a
g
m
e
n
t
i
n

d
u
k
e

u

n
d
a
l
u
r

n

a
r
t
i
n

e

t

s
h
k
r
u
a
r
i
t

n
r
s
h
k
r
i
m
i
n

e

p
e
r
s
o
n
a
z
h
i
t
;

-

f
i
g
u
r
a
c
i
o
n
i
n

e

p
r
d
o
r
u
r
.

-

-

2
7
.

D
i
s
k
u
t
i
m

8
.

T
i
p
i
z
i
m
i

d
h
e

a
r
s
y
e
j
a

f
i
g
u
r
a
t
i
v
e

2
8
.

E
s
e

a
r
g
u
m
e
n
t
u
e
s
e

9
.

Q
n
d
r
i
m
i

i
m

n
d
a
j

v
l
e
r
a
v
e

t

v
e
p
r
s

(
s
h
k
r
i
m

a
r
g
u
m
e
n
t
u
e
s
)

-

t

s
h
t
r
o
j

i
d
e
t

e

q
n
d
r
i
m
e
t

e

t
i
j
/
s
a
j

n
r
m
j
e
t

t

s
h
k
r
u
a
r
i
t

a
r
g
u
m
e
n
t
u
e
s
,

2
9
.

E
s
e

a
r
g
u
m
e
n
t
u
e
s
e

1
0
.

R
i
s
h
i
k
i
m

i

p
u
n
s

m
e

s
h
k
r
i
m

-

T

v
l
e
r
s
i
m
i
n

e

s
h
k
r
i
m
i
t

t

t
i
j

d
h
e

t

s
h
o
k
u
t
;

-

T

r
e
d
a
k
t
o
j

s
h
k
r
i
m
i
n

e

t
i
j

n
g
a

a
n
a

e

p
r
m
b
a
j
t
j
e
s
,

s
t
i
l
i
t

d
h
e

k
u
l
t
u
r
s

g
j
u
h
s
o
r
e
.

-

-

3
0
.

P
r
o
j
e
k
t

1
1
.

F
a
q
e
t

s
p
e
c
i
a
l
e

t

r
e
v
i
s
t
s

s
i
m
e

3
1
.

P
r
o
j
e
k
t

1
2
.

F
a
q
e
t

s
p
e
c
i
a
l
e

t

r
e
v
i
s
t
s

s
i
m
e

3
2
.

1
.

A
n
a
l
i
z

+

s
t
u
d
i
m

P
i
m
i

i

k
u
l
t
u
r
s

s

p
o
p
u
l
l
i
t

n
g
a

s
h
k
r
i
m
t
a
r
i

-

T

o
r
g
a
n
i
z
o
j

e

r
e
a
l
i
z
o
j

v
e
p
r
i
m
t
a
r
i

t

n
d
r
y
s
h
m
e

q

k
a
n

t
h
e
l
b

p
u
n
n

n
d
r
v
e
p
r
u
e
s
e

m
e
s

n
x
s
v
e

n

r
e
a
l
i
z
i
m
i
t

t

n
j

a
n
a
l
i
z
e

t

s
u
k
s
e
s
s
h
m
e

l
e
t
r
a
r
e

t

v
e
p
r
s
.

3
3
.

2
.

A
n
a
l
i
z

+

s
t
u
d
i
m

N
d
i
k
i
m
i

i

k
u
l
t
u
r
s

n

f
o
r
m
i
m
i
n

e

i
n
d
i
v
i
d
i
t

3
4
.

N
j
s
i
a

4
.

D
u
k
e

g
j
e
t
u
r

z
r
i
n

t
i
m

o
s
e

T
a
k
i
m

m
e

s
h
k
r
i
m
t
a
r
i
n

5

o
r

3
.

D
i
s
k
u
t
i
m
:

S
i

n
a

-

t

m
b
l
e
d
h

i
n
f
o
r
m
a
c
i
o
n

d
h
e

d
i
s
k
u
t
o
j

r
r
e
t
h

s
h
t
j
e
v
e

q

l
i
d
h
e
n

m
e

r
a
p
o
r
t
i
n

k
u
l
t
u
r
-
i
n
d
i
v
i
d
-
v
e
p
r
;

-

t

g
j
y
k
o
j

r
r
e
t
h

v
l
e
r
a
v
e

t

v
e
p
r
s

d
u
k
e

i
u

r
e
f
e
r
u
a
r

k
r
i
t
e
r
e
v
e
,

c
i
t
i
m
e
v
e

d
h
e

a
r
g
u
m
e
n
t
e
v
e
;

-

t

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j

s
t
r
u
k
t
u
r
u
a
r

P
o
r
t
o
f
o
l
i

i
m
:

d
o
k
u
m
e
n
t
i
m
i

i

p
r
o
g
r
e
s
i
t

p
r
m
e
s

p
u
n
i
m
e
v
e

t
r
z
g
j
e
d
h
u
r
a

B
u
r
i
m
e

n
d
i
h
m
s
e

T
e
k
s
t
e
t

g
j
u
h
s
o
r
e

t
r
z
g
j
e
d
h
u
r
a

n
g
a

m
s
u
e
s
i

e

n
x
s
i
t
;

6
n
d
i
h
m
o
n

k
j
o

v
e
p
r

p
r

t
r
c
a
k
t
u
a
r

i
d
e
n
t
i
t
e
t
i
n

d
h
e

v
l
e
r
a
t

t
o
n
a
.

a
n
a
l
i
z
n
,

q
n
d
r
i
m
i
n

e

v
l
e
r
s
i
m
i
n

p
r
e
j

t
i
j

t

v
e
p
r
s
;

-

t

d
o
k
u
m
e
n
t
o
j

p
r
o
c
e
s
i
n

e

n
x
n
i
e
s
.

3
5
.

E
s
e
.

S
h
k
r
i
m
i

p
r
s
h
k
r
u
e
s

e

b
i
n
d
s

4
.

G
j
u
h
a

d
h
e

k
u
l
t
u
r
a

e

t

s
h
k
r
u
a
r
i
t

n

v
e
p
r
S
k
n
d
e
r
b
e
u

F
j
a
l
o
r

t
e
r
m
i
n
o
l
o
g
j
i
k
,

f
j
a
l
o
r

t

t
e
r
m
a
v
e

l
e
t
r
a
r
e
;

E
n
c
i
k
l
o
p
e
d
i
;

M
e
d
i
a

e

s
h
k
r
u
a
r

d
h
e

e
l
e
k
t
r
o
n
i
k
e
;

I
n
t
e
r
n
e
t
i
.

3
6
.

E
s
e
.

S
h
k
r
i
m
i

p
r
s
h
k
r
u
e
s

e

b
i
n
d
s

5
.

R
i
s
h
i
k
i
m
i

i

p
u
n
i
m
i
t

M
o
d
u
l
i

I
I
.

V
e
p
r
a

J
u
l

e
z
a
r
i

e

U
.

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t

(
3
6

o
r
)

3
7
.

1
.

P
e
r
s
o
n
a
l
i

i

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t
.

s
h
t
j
a

s
h
e
k
s
p
i
r
i
a
n
e

-

T

f
l
a
s
r

j
e
t
n

d
h
e

v
e
p
r
n

e

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t
.

3
8
.

2
.

A
n
a
l
i
z
J
u
l

e
z
a
r
i

-

T

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j

v
e
o
r
i

t

t
r
a
g
j
e
d
i
s

(
s
u
b
j
e
k
t
i
,

k
o
n
f
l
i
k
t
i
,

n
g
j
a
r
j
e
t
,

k
o
h
a

e
t
j
.
)

-

T

i
l
u
s
t
r
o
j

k
a
r
a
k
t
e
r
i
s
t
i
k
a
t

e

d
r
a
m
s

d
h
e

s
t
i
l
i
n

s
h
e
k
s
p
i
r
i
a
n

t

s
a
j
;

-

t
r
k
o
j

e

t

z
b
u
l
o
j

e
l
e
m
e
n
t
e
t

r
e
a
l
e

h
i
s
t
o
r
i
k
e

n

t
r
a
g
j
e
d
i
.

3
9
.

3
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

F
r
a
g
m
e
n
t

n
g
a

s
k
e
n
a

I
I
,

a
k
t
i

I

-

t

z
b
u
l
o
j

v
e
o
r
i
t

t
r
a
g
j
e
d
i
s
J
u
l

e
z
a
r
i

f
r
a
g
m
e
n
t
;

-

t

d
a
l
l
o
j

e
l
e
m
e
n
t
e
t

e

v
e
o
j

g
j
u
h
n

f
i
g
u
r
a
t
i
v
e

t
r
d
o
r
u
r
;

4
0
.

N
j
s
i
a

1
.

V
e
p
r
a

J
u
l

e
z
a
r
i

e

U
.

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t

8

o
r

4
.

A
n
a
l
i
z

:

F
u
q
i
a

p
o
l
i
t
i
k
e

d
h
e

h
a
r
m
o
n
i
a

s
o
c
i
a
l
e

t
e

k
j
o

v
e
p
r

-

t
r
s
h
k
r
u
a
j

s
i
t
u
a
t
n

p
o
l
i
t
i
k
e
,

e
k
o
n
o
m
i
k
e

e

s
h
o
q
r
o
r
e

t

R
o
m
s

s

J
u
l

e
z
a
r
i
t
;

-

t

z
b
u
l
o
j

p
a
r
a
l
e
l
e

n
d
r
m
j
e
t

R
o
m
s

d
h
e

A
n
g
l
i
s

k
o
h
s

s

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t
;

-

t

d
i
s
k
u
t
o
j

s
i

p
r
p
u
t
h
e
t

f
u
q
i
a

e

p
o
l
i
t
i
k
s

d
h
e

h
a
r
m
o
n
i
a

s
o
c
i
a
l
e

k
u
r

a
t
o

j
a
n

k
o
n
f
l
i
k
t
;

-

t

d
i
s
k
u
t
o
j

d
h
e

d
e
b
a
t
o
j

r
r
e
t
h

r
e
t
o
r
i
k
s

d
h
e

k
o
n
f
l
i
k
t
i
t
;

-

t

d
a
l
l
o
j

f
o
r
c
n

e

l
i
g
j
r
i
m
i
t

k
u
n
d
r
s
h
t
u
e
s

-

t

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j

v
e
o
r
i
t

e

p
j
e
s
s
;

-

t

i
l
u
s
t
r
o
j

k
a
r
a
k
t
e
r
i
s
t
i
k
a
t

e

d
r
a
m
s

d
h
e

s
t
i
l
i
n

s
h
e
k
s
p
i
r
i
a
n

t

s
a
j
;

-

t

v
e
o
j

g
j
u
h
n

f
i
g
u
r
a
t
i
v
e

t
r
d
o
r
u
r
,

e
l
e
m
e
n
t
t

e

t
r
i
l
l
i
m
i
t
,

t

p
o
e
z
i
s
,

t

d
r
a
m
s
;

-

t

d
i
s
k
u
t
o
j

d
h
e

d
e
b
a
t
o
j

r
r
e
t
h

r
e
t
o
r
i
k
s

d
h
e

k
o
n
f
l
i
k
t
i
t

;

-

t

d
a
l
l
o
j

f
o
r
c
n

e

l
i
g
j
r
i
m
i
t

k
u
n
d
r
s
h
t
u
e
s

d
h
e

b
i
n
d
s

m
i
d
i
s

p
a
l
v
e
;

-

t

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j

i
d
e
t

e

q
n
d
r
i
m
e
t

e

t
i
j
/
s
a
j

n
r
m
j
e
t

t

s
h
k
r
u
a
r
i
t

b
i
n
d
s
.

V
e
p
r
a

:

J
u
l

e
z
a
r
i

A
k
t
i

p
a
r

B
u
r
i
m
e

n
d
i
h
m
s
e

E
n
c
i
k
l
o
p
e
d
i

M
e
d
i
a

I
n
t
e
r
n
e
t
.

T
e
k
s
t
e

g
j
u
h
s
o
r
e

t
r
z
g
j
e
d
h
u
r
a

n
g
a

m
s
u
e
s
i

e

n
x
s
i
;

F
j
a
l
o
r

t
e
r
m
i
n
o
l
o
g
j
i
k
,

f
j
a
l
o
r

i

t
e
r
m
a
v
e

l
e
t
r
a
r
e

7
d
h
e

b
i
n
d
s

m
i
d
i
s

p
a
l
v
e
.

4
1
.

5
.

A
n
a
l
i
z
:

K
u
l
t
u
r
a

r
o
m
a
n
e

d
h
e

k
a
r
a
k
t
e
r
i

n
j
e
r
z
o
r

t
e

J
u
l

e
z
a
r
i

-

T

a
n
a
l
i
z
o
j

v
e
o
r
i
t

e

k
u
l
t
u
r
s

r
o
m
a
n
e

d
h
e

k
a
r
a
k
t
e
r
i
n

n
j
e
r
z
o
r

n

v
e
p
r
;

-

T

d
i
s
k
u
t
o
j

r
r
e
t
h

t
h
n
i
e
:

K
u
r

j
e

n

R
o
m
,

b
j

a
s
h
t
u

s
i
j
n

r
o
m
a
n

d
u
k
e

u

n
d
a
l
u
r
:

-

a
.

t
e

v
e
o
r
i
t

e

k
u
l
t
u
r
s

r
o
m
a
n
e
;

b
.

t
e

k
a
r
a
k
t
e
r
i

n
j
e
r
z
o
r

i

e
z
a
r
i
t
;

-

c
.

t

s
h
p
r
e
h

m
e
n
d
i
m
i
n

e

t
i
j

r
r
e
t
h

v
l
e
r
a
v
e

t

k
u
l
t
u
r
s

r
o
m
a
n
e
.

-

-

4
2
.

6
.

A
n
a
l
i
z
:

G
j
u
h
a

e

s
h
e
n
j
a
v
e

d
h
e

p
a
r
a
l
a
j
m
r
i
m
e
t

s
i

e
l
e
m
e
n
t
e

t

t
r
i
l
l
u
a
r
a

d
h
e

v
e
o
r
i

t

d
r
a
m
s

-

T

a
n
a
l
i
z
o
j

e
l
e
m
e
n
t
e
t

n
e

t
r
i
l
l
u
a
r
a

n

n
j

v
e
p
r

m
e

k
a
r
a
k
t
e
r

h
i
s
t
o
r
i
k
;

-

T

i
n
t
e
r
p
r
e
t
o
j

s
h
e
n
j
a
t

s
i

p
a
r
a
l
a
j
m
r
i
m
e

d
h
e

q
n
d
r
i
m
i
n

e

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
v
e

n
d
a
j

t
y
r
e
;

-

T

k
r
a
h
a
s
o
j

v
e
p
r
S
k
n
d
e
r
b
e
u

m
e

J
u
l

e
z
a
r
i
n
r
d
o
r
i
m
i
n

e

k
t
i
j

e
l
e
m
e
n
t
i

p
r

t

n
x
j
e
r
r

p
a
h

e
f
e
k
t
i
n

a
r
t
i
s
t
i
k
;

4
3
.

E
s
e

b
i
n
d
s
e

7
.

L
i
g
j
r
i
m
i

k
u
n
d
r
s
h
t
u
e
s

d
h
e

b
i
n
d
s
-
z
g
j
e
d
h
j
a

e

p
a
l
v
e

-

t

s
h
t
r
o
j

i
d
e
t

e

q
n
d
r
i
m
e
t

e

t
i
j
/
s
a
j

n
r
m
j
e
t

t

s
h
k
r
u
a
r
i
t

b
i
n
d
s
,

4
4
.

E
s
e

8
.

R
i
s
h
i
k
i
m

i

p
u
n
s

m
e

s
h
k
r
i
m

-

T

v
l
e
r
s
i
m
i
n

e

s
h
k
r
i
m
i
t

t

t
i
j

d
h
e

t

s
h
o
k
u
t
;

-

T

r
e
d
a
k
t
o
j

s
h
k
r
i
m
i
n

e

t
i
j

n
g
a

a
n
a

e

p
r
m
b
a
j
t
j
e
s
,

s
t
i
l
i
t

d
h
e

k
u
l
t
u
r
s

g
j
u
h
s
o
r
e
.

4
5
.

1
.

A
n
a
l
i
z
:

P
o
l
i
t
i
k
a

d
h
e

h
i
s
t
o
r
i
a
,

p
a
s
q
y
r
e

n
j
e
r
z
o
r
e

t
e

J
u
l

e
z
a
r
i

-

T

z
b
r
t
h
e
j

f
i
g
u
r
n

e

J
u
l

e
z
a
r
i
t

d
u
k
e

a
r
g
u
m
e
n
t
u
a
r

k
a
r
a
k
t
e
r
i
n

n
j
e
r
z
o
r

t
e
z
a
r
i
t
.

-

T

k
o
m
e
n
t
o
j

m
a
d
h
s
h
t
i
n
e
z
a
r
i
t

s
i

n
j

d
u
k
u
r
i

e

k
a
r
a
k
t
e
r
i
t

n
j
e
r
z
o
r
.

4
6
.

2
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

M
o
n
o
l
o
g
t

e

B
r
u
t
i
t

d
h
e

A
n
t
o
n
i
t

d
h
e

g
j
u
h
a

e

t
y
r
e

f
i
g
u
r
a
t
i
v
e

-

T

a
n
a
l
i
z
o
j

f
a
t
i
n

f
i
n
a
l

t
r
a
g
j
i
k

t

p
e
r
s
o
n
a
z
h
i
t

s
i

f
a
k
t

d
h
e

g
j
e
t
j
e

a
r
t
i
s
t
i
k
e
;

-

T

d
a
l
l
o
j

m
o
t
i
v
e
t

q

e

k
a
n

s
h
t
y
r

B
r
u
t
i
n

n

v
r
a
s
j
e

d
h
e

p
r
p
j
e
k
j
e
t

e

t
i
j

n
r
m
j
e
t

m
o
n
o
l
o
g
u
t

p
r

t

j
u
s
t
i
f
i
k
u
a
r

d
h
e

p
r
l
i
g
j
u
r

v
e
p
r
i
m
i
n

4
7
.

N
j
s
i
a

2
.

P
o
l
i
t
i
k
a

d
h
e

h
i
s
t
o
r
i
a

t
e

v
e
p
r
a

J
u
l

e
z
a
r
i

8

o
r

3
.

A
n
a
l
i
z
:

T
i
p
i
z
i
m
i
.

K
a
r
a
k
t
e
r
i

n
j
e
r
z
o
r

-

T

a
n
a
l
i
z
o
j

v
e
o
r
i
t

e

f
i
g
u
r
s

s

B
r
u
t
i
t
;

-

T

n
x
j
e
r
r

p
a
h

i
d
e
a
l
i
z
m
i
n

e

t
i
j
;

-

t

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j

v
e
o
r
i
t

e

p
j
e
s
s
;

t

i
l
u
s
t
r
o
j

k
a
r
a
k
t
e
r
i
s
t
i
k
a
t

e

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
v
e
:

-

t
i
p
i
z
i
m
i

d
h
e

e

v
e
a
n
t
a

-

p
r
o
t
o
t
i
p
i

d
h
e

k
o
n
f
l
i
k
t
i
;

t

v
e
o
j

g
j
u
h
n

f
i
g
u
r
a
t
i
v
e

t
r
d
o
r
u
r
;

e
l
e
m
e
n
t
t

e

t
r
i
l
l
i
m
i
t
,

t

p
o
e
z
i
s
,

t

d
r
a
m
s
;

t

d
i
s
k
u
t
o
j

d
h
e

d
e
b
a
t
o
j

r
r
e
t
h

l
i
g
j
r
i
m
i
t

b
i
n
d
s

d
h
e

v
e
p
r
i
m
i
t

d
r
a
m
a
t
i
k
;

-

t

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j

i
d
e
t

e

B
u
r
i
m
e

b
a
z
:

J
u
l

e
z
a
r
i
.

A
k
t
i

I
I
;

F
j
a
l
o
r

t
e
r
m
i
n
o
l
o
g
j
i
k
,

f
j
a
l
o
r

i

t
e
r
m
a
v
e

l
e
t
r
a
r
e
;

T
e
k
s
t
e

g
j
u
h
s
o
r
e

t
r
z
g
j
e
d
h
u
r
a

n
g
a

m
s
u
e
s
i

e

n
x
s
i

.

B
u
r
i
m
e

n
d
i
h
m
s
e
:

E
n
c
i
k
l
o
p
e
d
i
.

M
e
d
i
a
.

-

I
n
t
e
r
n
e
t

8
d
h
e

i
d
e
a
l
i
s
t

i

B
r
u
t
i
t

-

T

d
a
l
l
o
j

m
j
e
t
e
t

s
h
p
r
e
h
s
e

q
r
d
o
r

s
h
k
r
i
m
t
a
r
i
,

m
e

t

c
i
l
a
t

n
d
i
h
e
t

e
d
h
e

s
i
m
p
a
t
i
a

e

t
i
j

p
r

k

f
i
g
u
r
.

4
8
.

4
.

A
n
a
l
i
z
:

A

s
h
t
e
z
a
r
i

p
e
r
s
o
n
a
z
h

k
r
y
e
s
o
r

n

v
e
p
r
n
?

-

T

a
n
a
l
i
z
o
j

v
e
o
r
i
t

e

f
i
g
u
r
s

s
e
z
a
r
i
t
;

-

T

k
o
m
e
n
t
o
j

m
a
n
i
n

e

m
a
d
h
s
h
t
i
s

t
e
k

e
z
a
r
i

s
i

n
j

d
u
k
u
r
i

n
j
e
r
z
o
r
e

-

T

d
i
s
k
u
t
o
j

r
r
e
t
h

v
e
n
d
i
t

q
e
z
a
r
i

n

t
r
a
g
j
e
d
i
n

e

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t

d
h
e

a

s
h
t

t
i
t
u
l
l
i

i

p
r
l
i
g
j
u
r

n

v
e
p
r
;

-

T

r
e
f
l
e
k
t
o
j

m
b
i

k
n
d
v
s
h
t
r
i
m
i
n

e

P
l
u
t
a
r
k
u
t

d
h
e

t

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t

n

t
r
a
j
t
i
m
i
n

e

f
i
g
u
r
s

s
e
z
a
r
i
t

4
9
.

5
.

A
n
a
l
i
z
:

L
i
g
j
r
i
m
i

b
i
n
d
s

d
h
e

g
j
u
h
a

f
i
g
u
r
a
t
i
v
e

t
e

J
u
l

e
z
a
r
i

-

T

a
n
a
l
i
z
o
j

v
e
o
r
i
t

e

l
i
g
j
r
i
m
i
t

b
i
n
d
s

d
h
e

t

g
j
u
h
s

s

f
i
g
u
r
s
h
m
e

n

v
e
p
r
;

-

T

d
a
l
l
o
j

v
e
o
r
i

t

g
j
u
h
s

d
h
e

t

s
t
i
l
i
t
.

5
0
.

6
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

L
i
g
j
r
i
m
i
n

b
i
n
d
s

d
h
e

v
e
o
r
i

t

g
j
u
h
s

f
i
g
u
r
a
t
i
v
e

-

T

k
o
m
e
n
t
o
j

d
u
k
e

p
u
n
u
a
r

i
n
d
i
v
i
d
u
a
l
i
s
h
t

d
h
e

n

b
a
s
h
k
p
u
n
i
m

m
b
i

t
e
k
s
t
i
n
,

s
i
m
p
a
t
i
n

e

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t

p
r

B
r
u
t
i
n

q
n
d
r
i
m
e
t

e

t
i
j
/
s
a
j

n
r
m
j
e
t

t

s
h
k
r
u
a
r
i
t

b
i
n
d
s
,

v
l
e
r
s
i
m
i
t

e

p
r
m
i
r
s
i
m
i
t

t

t
i
j
.

5
1
.

E
s
e

b
i
n
d
s
e

7
.

T
e
m
a
:

N
a
t
y
r
a

k
o
m
p
l
e
k
s
e

n
j
e
r
z
o
r
e

e

B
r
u
t
i
t

-

t

s
h
t
r
o
j

i
d
e
t

e

q
n
d
r
i
m
e
t

e

t
i
j
/
s
a
j

n
r
m
j
e
t

t

s
h
k
r
u
a
r
i
t

b
i
n
d
s
,

5
2
.

E
s
e

8
.

V
l
e
r
s
i
m

i

p
u
n
s

m
e

s
h
k
r
i
m

-

T

v
l
e
r
s
i
m
i
n

e

s
h
k
r
i
m
i
t

t

t
i
j

d
h
e

t

s
h
o
k
u
t
.

-

T

r
e
d
a
k
t
o
j

s
h
k
r
i
m
i
n

e

t
i
j

n
g
a

a
n
a

e

p
r
m
b
a
j
t
j
e
s
,

s
t
i
l
i
t

d
h
e

k
u
l
t
u
r
s

g
j
u
h
s
o
r
e
.

5
3
.

1

A
n
a
l
i
z
:

N
a
t
y
r
a

k
o
m
p
l
e
k
s
e

e

J
u
l

e
z
a
r
i
t

d
h
e

p
i
k
t
a
k
i
m
e
t

e

t
i
j

m
e

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
t

e

t
j
e
r
a

-

T

d
a
l
l
o
j

d
h
e

t

a
r
g
u
m
e
n
t
o
j

p
i
k
a

t

z
a
k
o
n
s
h
m
e

n
j
e
r
z
o
r
e

t
e
k

p
e
r
s
o
n
a
z
h
i

i

B
r
u
t
i
t

(
v
e
p
r
i
m
e
t

e

t
i
j
.
)

5
4
.

2
.

A
n
a
l
i
z
:

T
i
p
i
z
i
m
i
.

K
a
r
a
k
t
e
r
i

n
j
e
r
z
o
r

d
h
e

i
d
e
a
l
i
s
t

i

B
r
u
t
i
t

-

T

d
a
l
l
o
j

t
i
p
a
r
e
t

i
d
e
a
l
i
s
t
e

t
e
k

M
a
r
k

B
r
u
t
i

(
f
j
a
l
t

e

t
i
j
)
.

-

t

g
j
e
j

d
e
t
a
j
e

q

p
a
r
a
q
e
s
i
n

p
r
a
k
t
i
c
i
t
e
t
i
n
,

v
r
t
e
t
s
i
n

d
h
e

e
t
i
k
n

e

B
r
u
t
i
t
.

5
5
.

N
j
s
i
a

I
I
I
.

T
i
p
i
z
i
m
i

i

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
v
e

9

o
r

3
.

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

K
a
r
a
k
t
e
r
i

i
d
e
a
l
i
s
t

i

-

T

z
h
v
i
l
l
o
j

a
f
t
s
i
t

a
n
a
l
i
z
u
e
s
e

d
h
e

k
r
a
h
a
s
u
e
s
e

d
u
k
e

k
r
a
h
a
s
u
a
r

p
e
r
s
o
n
a
z
h
i
n

-

t

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j

v
e
o
r
i
t

e

p
j
e
s
s
;

t

i
l
u
s
t
r
o
j

k
a
r
a
k
t
e
r
i
s
t
i
k
a
t

e

v
e
o
r
i
t

e

p
j
e
s
s
:

-

r
e
t
o
r
i
k
a

e

a
n
a
l
i
z
a

e

s
a
j
;

-

p
i
k
a

k
u
l
m
o
r
e
.

-
t

v
e
o
j

g
j
u
h
n

f
i
g
u
r
a
t
i
v
e

t
r
d
o
r
u
r
;

-

t

d
i
s
k
u
t
o
j

d
h
e

d
e
b
a
t
o
j

r
r
e
t
h

n
j

t
e
m
e

q

l
i
d
h
e
t

m
e

p
j
e
s
n
;

t

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j

i
d
e
t

e

q
n
d
r
i
m
e
t

e

t
i
j
/
s
a
j

n
r
m
j
e
t

t

B
u
r
i
m
e

b
a
z
:

J
u
l

C
e
z
a
r
,

A
k
t
e
t

1
-
3
;

T
e
k
s
t
e

g
j
u
h
s
o
r
e

t
r
z
g
j
e
d
h
u
r
a

n
g
a

m
s
u
e
s
i

e

n
x
s
i

;

F
j
a
l
o
r

t
e
r
m
i
n
o
l
o
g
j
i
k
,

f
j
a
l
o
r

t

t
e
r
m
a
v
e

l
e
t
r
a
r
e
.

B
u
r
i
m
e

n
d
i
h
m
s
e
:

E
n
c
i
k
l
o
p
e
d
i
.

M
e
d
i
a
.

I
n
t
e
r
n
e
t
.

9
B
r
u
t
i
t
.

E
t
i
k
a

d
h
e

f
i
l
o
z
o
f
i
a

e

t
i
j

e

B
r
u
t
i
t

d
h
e

t

H
a
m
l
e
t
i
t
.

5
6
.

V
e
p
r
i
m
t
a
r
i

4

5
7
.

V
e
p
r
i
m
t
a
r
i

5

F
i
g
u
r
a

e

B
r
u
t
i
t

d
h
e

m
o
d
e
l
i

i

t
i
j

s
o
t

-

T

p
u
n
o
j

b
a
s
h
k
p
u
n
i
m

p
r

t

j
e
t

n
j

p
j
e
s

s
h
k
u
r
t
r

(
n
j

s
k
e
n
)

n
g
a

t
r
a
g
j
e
d
i
a
.

s
h
k
r
u
a
r
i
t

b
i
n
d
s
,

v
l
e
r
s
i
m
i
t

e

p
r
m
i
r
s
i
m
i
t

t

t
i
j

.

5
8
.

6

A
n
a
l
i
z
:

N
a
t
y
r
a

p
r
a
g
m
a
t
i
s
t
e

e

K
a
s
i
t

d
h
e

A
n
t
o
n
i
t
.

E
t
i
k
a

d
h
e

f
i
l
o
z
o
f
i
a

e

t
y
r
e

-

t

a
n
a
l
i
z
o
j

v
e
o
r
i
t

e

v
e
p
r
s

n
r
m
j
e
t

f
i
g
u
r
s

s

K
a
s
i
t

d
h
e

A
n
t
o
n
i
t

d
h
e

f
i
l
o
z
o
f
i
s

t
y
r
e
;

-

t

r
e
n
d
i
t

m
j
e
t
e
t

a
r
t
i
s
t
i
k
e
,

g
j
u
h
s
o
r
e

d
h
e

t

s
t
i
l
i
t

q

i

d
a
l
l
o
j
n

n
g
a

n
j
r
i
-
t
j
e
t
r
i

k
t
o

f
i
g
u
r
a
.

5
9
.

7

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

N
a
t
y
r
a

p
r
a
g
m
a
t
i
s
t
e

e

K
a
s
i
t

d
h
e

A
n
t
o
n
i
t
.

-

t

k
o
m
e
n
t
o
j

f
r
a
g
m
e
n
t
i
n

d
h
e

t

i
l
u
s
t
r
o
j

k
a
r
a
k
t
e
r
i
s
t
i
k
a
t

e

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
v
e

m
e

v
a
r
g
j
e
;

-

t

d
a
l
l
o
j

f
r
a
g
m
e
n
t

m
j
e
t
e
t

a
r
t
i
s
t
i
k
e
,

g
j
u
h
s
o
r
e

d
h
e

t

s
t
i
l
i
t

q

i

d
a
l
l
o
j
n

n
g
a

n
j
r
i
-
t
j
e
t
r
i

k
t
o

f
i
g
u
r
a
.

6
0
.

8

A
n
a
l
i
z
:

P
e
r
s
o
n
a
z
h
e
t

f
e
m
r
a

n

v
e
p
r
:

P
o
r
s
h
i
a

d
h
e

K
a
l
f
u
r
n
i
a

-

t

d
a
l
l
o
j

v
e
o
r
i
t

e

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
v
e

f
e
m
r
a
;

-

t

d
i
s
k
u
t
o
j
r

v
e
n
d
i
n

q

t
r
a
g
j
e
d
i

p
e
r
s
o
n
a
z
h
e
t

f
e
m
r
a
.

6
1
.

D
i
s
k
u
t
i
m

9

K
u

t
a
k
o
h
e
n

d
h
e

k
u

n
d
a
h
e
n

B
r
u
t
i

d
h
e

H
a
m
l
e
t
i

-

t

k
r
a
h
a
s
o
j

B
r
u
t
i
n

m
e

H
a
m
l
e
t
i
n

d
u
k
e

v

d
u
k
j
e

t
i
p
a
r
e
t

e

p
r
b
a
s
h
k
t
a

d
h
e

t

v
e
a
n
t
a
;

6
2
.

1

A
n
a
l
i
z
:

R
e
t
o
r
i
k
a

d
h
e

p
u
s
h
t
e
t
i
.

6
3
.

2

A
n
a
l
i
z
:

R
e
t
o
r
i
k
a

d
h
e

p
u
s
h
t
e
t
i
.

-

t

a
n
a
l
i
z
o
j

r
o
l
i
n

e

r
e
t
o
r
i
k
s

n

z
g
j
i
d
h
j
e
n

e

k
o
n
f
l
i
k
t
e
v
e
;

-

t

d
a
l
l
o
j

m
j
e
t
e
t

r
e
t
o
r
i
k
e
,

s
i

m
o
n
o
l
o
g
u
n
,

p
r
s
r
i
t
j
e
t
,

z
g
j
e
d
h
j
e
n

e

a
r
g
u
m
e
n
t
e
v
e

e
t
j
.

6
4
.

3

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

L
i
g
j
r
i
m
i

d
h
e

m
j
e
t
e
t

r
e
t
o
r
i
k
e

n

v
e
p
r

-

t

d
a
l
l
o
j

s
t
r
u
k
t
u
r
n

e

n
j

l
i
g
j
r
a
t
e
;

-

t

d
a
l
l
o
j

m
j
e
t
e
t

r
e
t
o
r
i
k
e
;

-

t

a
n
a
l
i
z
o
j

g
j
u
h
n

e

p
r
d
o
r
u
r
;

6
5
.

4
.

A
n
a
l
i
z
:

G
j
u
h
a

s
k
e
n
i
k
e
.

T
e
a
t
r
a
l
i
t
e
t
i

i

l
i
g
j
r
a
t
s

-

t

d
a
l
l
o
j

e
l
e
m
e
n
t
e
t

t
e
a
t
r
o
r
e

n

p
u
b
l
i
k
i
m
i
n

e

l
i
g
j
r
i
m
i
t
;

-

t

i
n
t
e
r
p
r
e
t
o
j

b
u
k
u
r

m
o
n
o
l
o
g

n
g
a

v
e
p
r
a

d
u
k
e

m
b
a
j
t
u
r

p
a
r
a
s
y
s
h

e
l
e
m
e
n
t
e
t

e

r
e
t
o
r
i
k
s
.

-

t

m
b
l
e
d
h

i
n
f
o
r
m
a
c
i
o
n

d
h
e

d
i
s
k
u
t
o
j

r
r
e
t
h

s
h
t
j
e
v
e

q

l
i
d
h
e
n

m
e

r
a
p
o
r
t
i
n

k
u
l
t
u
r
-
i
n
d
i
v
i
d
-
v
e
p
r
;

-

t

g
j
y
k
o
j

r
r
e
t
h

v
l
e
r
a
v
e

t

v
e
p
r
s

d
u
k
e

i
u

r
e
f
e
r
u
a
r

k
r
i
t
e
r
e
v
e
,

c
i
t
i
m
e
v
e

d
h
e

a
r
g
u
m
e
n
t
e
v
e
;

-

t

p
a
r
a
s
h
t
r
o
j

s
t
r
u
k
t
u
r
u
a
r

a
n
a
l
i
z
n
,

q
n
d
r
i
m
i
n

e

v
l
e
r
s
i
m
i
n

p
r
e
j

t
i
j

t

v
e
p
r
s
;

-

t

d
o
k
u
m
e
n
t
o
j

p
r
o
c
e
s
i
n

e

n
x
n
i
e
s
.

6
6
.

N
j
s
i
a

4
.

R
e
t
o
r
i
k
a

e

d
h
e

o
p
i
n
i
o
n
i

p
u
b
l
i
k

1
1

o
r

5

S
t
u
d
i
m

t
e
k
s
t
i
:

V
e
p
r
i
m
i

n

-

t

k
o
m
e
n
t
o
j

f
r
a
g
m
e
n
t
i
n

d
u
k
e

a
n
a
l
i
z
u
a
r

r
o
l
i
n

q

l
u
a
n

v
e
p
r
i
m
i
;

P
o
r
t
o
f
o
l
i

i
m
:

d
o
k
u
m
e
n
t
i
m
i

i

p
r
o
g
r
e
s
i
t

p
r
m
e
s

p
u
n
i
m
e
v
e

t
r
z
g
j
e
d
h
u
r
a

B
u
r
i
m
e

n
d
i
h
m
s
e

T
e
k
s
t
e
t

g
j
u
h
s
o
r
e

t
r
z
g
j
e
d
h
u
r
a

n
g
a

m
s
u
e
s
i

e

n
x
s
i
t
;

F
j
a
l
o
r

t
e
r
m
i
n
o
l
o
g
j
i
k
,

f
j
a
l
o
r

t

t
e
r
m
a
v
e

l
e
t
r
a
r
e
;

E
n
c
i
k
l
o
p
e
d
i
;

M
e
d
i
a

e

s
h
k
r
u
a
r

d
h
e

e
l
e
k
t
r
o
n
i
k
e
;

I
n
t
e
r
n
e
t
i
.

1
0
v
e
p
r
J
u
l

e
z
a
r
i

d
h
e

e
f
e
k
t
e
t

d
r
a
m
a
t
i
k
e

-

t

a
r
g
u
m
e
n
t
o
j

p
s
e

S
h
e
k
s
p
i
r
i

e

f
i
l
l
o
n

v
e
p
r
i
m
i
n

n

m
o
m
e
n
t
i
n

q

v
r
i
t
e
t

e
z
a
r
i
.

6
7
.

6
.

A
n
a
l
i
z
s
h
t
j
a

e

a
u
t
o
r
s
i
s

v
e
p
r
a
v
e

t

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t

-

t

d
i
s
k
u
t
o
j
r

v
e
p
r
a
t

e

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t

d
h
e

m
e
n
d
i
m
e
v
e

t

s
h
e
k
s
p
i
r
o
l
o
g
v
e

r
r
e
t
h

t
y
r
e
.

-

T

d
i
s
k
u
t
o
j
r

r
o
l
i
n

e

v
l
e
r
a
v
e

t

d
r
a
m
a
v
e

t

S
h
e
k
s
p
i
r
i
t

n

s
h
p
a
l
o
s
j
e
n

e

i
d
e
a
l
e
v
e

t
d
h
a

t

k
u
l
t
u
r
s

p
e
r
n
d
i
m
o
r
e

-

i
n
d
i
v
i
d
u
a
l
i
z
m
i
n
,

n
d
e
r
s
h
m
r
i
n
,

d
r
e
j
t
s
i
n
r
t
e
t
n

-

-

6
8
.

E
s
e

7
.

V
d
e
k
j
a

i

v
j
e
n

e
z
a
r
i
t

a
t
h
e
r

k
u
r

a
i

e

q
u
a
n

v
e
t
e
n

O
l
i
m
p

-

t

s
h
t
r
o
j

i
d
e
t

e

q
n
d
r
i
m
e
t

e

t
i
j
/
s
a
j

n
r
m
j
e
t

t

s
h
k
r
u
a
r
i
t

b
i
n
d
s
,

-

-

6
9
.

E
s
e

8
.

R
i
s
h
i
k
i
m

i

p
u
n
s

m
e

s
h
k
r
i
m

-

T

v
l
e
r
s
i
m
i
n

e

s
h
k
r
i
m
i
t

t

t
i
j

d
h
e

t

s
h
o
k
u
t

-

T

r
e
d
a
k
t
o
j

s
h
k
r
i
m
i
n

e

t
i
j

n
g
a

a
n
a

e

p
r
m
b
a
j
t
j
e
s
,

s
t
i
l
i
t

d
h
e

k
u
l
t
u
r
s

g
j
u
h
s
o
r
e
.

-

-

7
0
.

D
i
s
k
u
t
i
m

9
.

M
b
i

d
r
a
m
n

o
s
e

f
i
l
m
i
n

J
u
l

e
z
a
r
i

7
1
.

V
e
p
r
i
m
t
a
r
i

1
0
.

T
a
k
i
m

m
e

s
h
e
k
s
p
i
r
o
l
o
g
u
n

7
2
.

V
e
p
r
i
m
t
a
r
i

1
1
.

T
a
k
i
m

m
e

s
h
e
k
s
p
i
r
o
l
o
g
u
n

S
h
n
i
m
.

P
l
a
n
i
n

m
s
i
m
o
r

d
h
e

L
i
b
r
i
n

e

m
s
u
e
s
i
t

m
u
n
d

t
a

s
h
k
a
r
k
o
n
i

n
g
a

f
a
q
j
a

j
o
n

e

i
n
t
e
r
n
e
t
i
t
:

w
w
w
.
a
l
b
a
s
.
a
l

N
r
m
j
e
t

k
s
a
j

a
d
r
e
s
e

s
i

d
h
e

a
d
r
e
s
s

s
o
n

p
o
s
t
s

e
l
e
k
t
r
o
n
i
k
e

i
n
f
o
@
a
l
b
a
s
.
a
l
,

j
u

m
u
n
d
s
o
h
e
t

k
o
n
t
a
k
t
i
m
i

m
e

n
e

p
d
o

p
r
o
b
l
e
m
,

s
u
g
j
e
r
i
m

a
p
o

b
a
s
h
k
p
u
n
i
m
.

12
Linja I. Romani Sknderbeu i Sabri Godos

Njsia I. Sknderbeu dhe krijimet kushtuar figurs s tij

Tema 1. Analiz. Figura e Sknderbeut ne letrsin gojore dhe at t kultivuar

Objektiva: N fund t ors s msimit nxnsit t jen t aft:
- t identifikojn vepra letrare dhe folklorike kushtuar figurs s heroit kombtar;
- t identifikojn veorit letrare t periudhs kur u shkruan vepra t ndryshme pr
Sknderbeun;
- t dallojn rolin dhe rndsin e figurs s Sknderbeut n letrsin gojore dhe at
arbreshe;.
- t vlersojn rolin e rndsishm t Sknderbeut n letrsin dhe historin botrore.

Materiale dhe mjete msimore: teksti i nxnsit, folklor-kng t ndryshme pr
Sknderbeun, vepra t ndryshme (sidomos arbreshe), tabela dhe shkumsa t ndryshm.

Struktura msimore: PNP
Fazat e strukturs
Strategjit
msimore
Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Stuhi mendimesh Diskutim idesh Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Diskutim
T msuarit
ndrveprues
Pun me grupe
Prforcimi Pem mendimi
Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me klasn

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Stuhi mendimesh
Msuesi/ja shkruan n tabel emrin e Sknderbeut dhe nxit nxnsit t flasin se far din
rreth ksaj figure kombtare.

13
Ndrtimi i njohurive. Diskutim n grupe

Nxnsit ndahen n grupe dhe secili grup zbulon veorit e figurs s heroit ton kombtar
dhe diskutojn rreth saj duke u mbshtetur:

Grupi I
n
krijimtarin
folkloristike
e toponimi.

- N folklorin arbresh: Knga e Gjorg Golemit.
...ky sulltani qan me lot/ Kam dhe nj Sknderbe n Sopot/ N mal plak, n
nj breg
Gjorg Golemi thot jam mbret...
Sknderbeu dhe Ballabani
...hapi adrat Sknderbeu/ Nn hije shum t gjera/ Ulur rrinin ushtart/
Pran lumit t kulluar...
- n folklorin krutan: Rrethimi i Krujs
....Ky murani i par n`Kruve/ N`fush t`Kosovs fjal ka uve/ Sulltan Murati
m`ka afruve/ Skanderbeu sa mur xhevapin/ Me niher njeshi shpaten...
Lufta e Albulens etj.
Grupi II
n
letrsin
botrore

- n veprat Udhtimet e ajld Haroldit t Bajronit (meqense e njohin
nprmjet letrsis brtham),
- n poezin e amerikanit Henri Llongfellou Sknderbeu ;
- Sknderbeu-lufttari, prijsi dhe njkohsisht heroi m i madh n histori
i Ludvig Hollberg;
- Sknderbeu, Aleksandri i Ri i Oliver Jens Shmidt;
- Sknderbeu i Grigor Prlievit.
Grupi III
n veprat e
humanizmit
shqiptar e
t Rilindjes
- n veprat e humanizmit shqiptar e t Rilindjes
(Marin Barleti, Ndre Mjeda, Naim Frashri, Filip Shiroka).
Grupi IV
n
letrsin
arbreshe
- n letrsin arbreshe (Jeronim de Rada, Gavril Dara i Riu, Zef Skiroi).

Henri Llongfellou (1807-1882) lindi e vdiq n Masauset. Ishte profesor i gjuhve t rralla n kolegjin Boudoin dhe
n universitetin e Havardit. Poezia Sknderbeu ndodhet n veprn Historia e nj hani afr udhs. Kjo poezi flet
pr momentin e largimit t Sknderbeut nga beteja e Nishit pr n Shqipri, vrasjen e Qatipit, hyrjen n Kruj,
marrjen e kshtjells, ngritjen e flamurit, gzimin e popullit pr lirimin e atdheut nga zgjedha e huaj. T gjitha jepen
me forc e gjallri mjeshtrisht nga autori:
...Kur u ngrys e kur u err,
Sknderbeu, nder, lavdi
I asqerit osmanlli
Me turq bashk krismn merr,
Si lfton e si humbet
Ditn e Rushajevet...
... Pastaj sulet si shigjeta
Me treqint pothua veta
Npr lumè pyll e garth
14
Prmi malet Argjendar (malet e Sharrit n Kosov)
Dhe me zemrn plot gzim
Kaprceu lumin Drin...
...Ja kshtu Sknderi trim
Mori Krujn plot gzim.

Burimet e poezis: M.Barleti, Dhimitr Frangu, 1545, Venedik.

Ludvig Hollberg (1684-1754), danez: Skanderbeu sht lufttari, prijsi dhe njkohsisht heroi m i madh n
histori. Vepr n proz q jep historin e heroit ton me shum admirim.
Oliver Jens Shmidt: Skanderbeu, Aleksandri i Ri; pjesa e par titullohet Burri nga Dibra; ndrsa pjesa e dyt
titullohet Nn yllin e prejardhjes.
Grigor Prlievi shkruan n greqisht, m 1861, 3000 vargje me titullin Sknderbeu, me t cilat merr pjes n
konkursin letrar n Athin. Ai sht quajtur Homeri i kohve t reja. Tema kryesore e veprs sht ballafaqimi i
ushtris s Sknderbeut, i historis, vlerave, moralit e fes q prfaqson Gjergj Kastrioti i krishter me Ballaban
Pashn me origjin shqiptare. N vepr jepet kontrasti i plot mes bukuris fizike shqiptare dhe shpirtit t
deformuar nga edukata osmane.

Prforcimi. Pem mendimi
Nxnsit diskutojn t prbashktat dhe ndryshimet e figurs s Sknderbeut nn
kndvshtrime t ndryshme:

Msuesi/ja bn konkluzionet e ors s msimit dhe vlersimet me not.

Detyr: Krijoni nj ese me titull: Figura e Gjergj Kastriotit, nj figur qendrore n kujtesn
historike dhe artistike shqiptare.
15
Tema 2 . Analiz Histori e Sknderbeut e Marin Barletit

Objektiva. N fund t ors s msimit nxnsit t jen t aft:
- t njohin e analizojn veprn e Marin Barletit si gur themeli pr veprat e ardhshme
dedikuar heroit kombtar;
- t dallojn tiparet humaniste t veprs;
- t veojn karakteristikat e veprs s Marin Barletit, si: stilin, gjuhn, tiparet e figurs s
Sknderbeut etj.

Materialet dhe mjetet msimore: libri i nxnsit, vepra e Marin Barletit, kritika t ndryshme
letrare, shkumsa, drrasa etj.

Fazat e strukturs Strategjit
msimore
Veprimtarit e
nxnsve.
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Pema e mendimit Diskutim idesh Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Diskutim T msuarit
ndrveprues
Pun n grupe
Prforcimi Ballafaqim
mendimesh
Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun n grupe

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Pema e mendimit
Msuesi/ja ngre pyetje rreth figurs s Marin Barletit, vendit t tij n letrsin shqiptare dhe
rreth vlerave q mbart vepra e tij pr heroin ton kombtar.
- Kush sht Marin Barleti?
- Pr far flet vepra
- `qndrim mban kritika letrare pr veprn?

Nxnsit ballafaqojn t dhnat e mbledhura gjat javs n lidhje me kto krkesa, ndrkoh
q n drras, nj nxns i zgjedhur nga msuesi/ja hedh prfundimet n pemn e mendimit,
n mnyr q nxnsit t ken mundsin t plotsojn mangsit, n lidhje me temn e
ors.
Marin Barleti
dshmitar i kohs
s Sknderbeut
Qe i pari q shkroi nj
vepr pr Sknderbeun
Shkroi veprn Historia e
Sknderbeut
Barleti e vizatoi me
shum dashuri e ngjyra
fig. e heroit
Kjo vepr u b
paratekst pr veprat
e mvonshme
16

Ndrtimi i njohurive. Diskutim
Msuesi/ja, pasi ndan klasn n tri grupe, ndan detyrat: secilin grup t bj prmbledhjen e tri
shtjeve t diskutuara m sipr:
1. Kush sht Marin Barleti?
2. Pr far flet vepra e tij?
3. Cili sht qndrimi i kritiks pr veprn?
Detyrat e grupeve do t prqendrohen sidomos nn kndvshtrimin e humanizmit t veprs,
pra:
Grupi 1. Roli dhe rndsia e Marin Barletit n letrsin shqiptare si humanist. Tiparet e tij, pse
e shkroi veprn dhe kur e shkroi.
Grupi 2 - Kush sht n qendr t veprs? Flisni pr mnyrn humaniste t trajtimit t figurs
s Sknderbeut nga autori.
Grupi 3 - Si e ka vlersuar kritika shqiptare dhe ajo e huaj humanizmin e veprs?
Pasi u lihet 5 minuta n dispozicion nxnsve pr tù prgatitur, secili grup nxjerr
prfaqsuesin e tij pr t lexuar ose komentuar detyrn e dhn.

Prforcimi. Ballafaqim mendimesh
Klasa ndahet n 5 grupe, q punojn n mnyr t pavarur, secili me temn e tij.
Grupi 1. Vlersoni gjuhn e prdorur, karakteristikat e saj: e pasur, e gjall, elegante, e
vrullshme, poetike, e przier me terma latin, mjeshtri plastike vizatimi t figurs s
Sknderbeut, frym patetike dhe vrull trondits n t shprehur.
Grupi 2. Vlersoni stilin e autorit: i rrjedhshm, i gjall, bukuri dhe lehtsi fraze; figuracion i
pasur.
Grupi 3. Vlersoni sintaksn e prdorur nga autori: fjali t gjata; prdorim i vazhdueshm i
mbiemrave (epitete), prdorimi i shpesht i parantezave. Si i japin t gjitha kto veprs
karakterin epik?
Grupi 4. N raporte jan me njra tjetrn realja dhe trillimi? Si grshetohen ato? Cilat jan
karakteristikat e veprs? Ajo prshkruhet nga ndjenja atdhetare; nga krenaria e autorit pr
vetit luftarake t popullit t tij; nga dashuria dhe adhurimi i tij pr Heroin Kombtar.
Grupi 5. Pse emri i Marin Barletit sht i lidhur pazgjidhshmrisht me at t Sknderbeut?

Secili grup lexon dhe interpreton punn e br.
Msuesja bn vlersimin e arritjes pr punn e br;
-bn verifikimin e realizimit t objektivave t vna;
-bn vlersimin/et me not.

DETYR. Lexoni me vmendje fragmentin e faqes 12-13 n libr dhe prmblidheni at me
gjysm faqeje n fletoren tuaj.

17
Tema 3. Studim teksti. Fragment nga vepra Historia e Sknderbeut e Marin Barletit.

- t komentojn fragmentin duke nxjerr n pah veorit e figurs s Sknderbeut;
- t analizojn elementet e historis n nj vepr historike t letrarizuar;
- t analizojn veorit e gjuhs dhe t stilit;
- t dallojn qartsisht faktin nga pjesa e trilluar e veprs.

Mjetet msimore: libri i nxnsit, vepra e Marin Barletit, drrasa e zez, shkumsa, fletoret
etj.

Fazat e strukturs Strategji msimore Veprimtarit e
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Lexim me kodim t
tekstit
Diskutim idesh Pun individuale
Ndrtimi i njohurive Diskutim i drejtuar T msuarit
ndrveprues
Pun n grupe
Prforcimi Ditari dypjessh Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun n grupe t
vogla

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Lexim me kodim i tekstit
Nxnsve u jepet detyra ta lexojn dhe t bjn kodimin e tij sipas krkesave:
1. Prcaktoni nse fragmenti tregon periudhn para apo pas tradhtis s Hamzait. Cilat
elemente t tekstit ju ndihmojn n gjykimin tuaj?
2. Cilat jan konkretisht shenjat ligjrimore t letrsis dokumentare dhe ku dalloni
interpretimet e lira dhe subjektive t autorit?
3. Tregoni ku kryqzohen n fragment dy tipat e shkrimit:ai legjendar, me bazn n ligjrimin
folklorik dhe ai realist, mbshtetur n humanizm.
4. Ilustroni me pjes nga fragmenti se ku shfaqet madhshtia e ana njerzore e heroit
barletian.
5. Gjeni raste t enumeracionit n fragment dhe shpjegoni si sht ndrtuar ai.
6. Nnvizoni n fragmentin e dhn elementet m t dukshm tregues t :
a- pasuris gjuhsore.
b- poetizimit
c- rrjedhshmris dhe gjallris s stilit.

Ndrtimi i njohurive. Diskutim i drejtuar
Pasi nxnsit prgatisin kodimin, sipas orientimeve t dhna m lart, diskutojn prgjigjet e
prgatitura, duke plotsuar njri-tjetrin dhe shnuar prgjigjet m t sakta. Klasa ndahet n
grupe, t cilve iu jepet detyrat.
Grupi 1. Flisni pr strategjin e prdorur nga Sknderbeu pr sulmin ndaj kampit armik.
Prshkruajeni dhe m pas provoni ta vizatoni (t paktn nj prej momenteve t tij). Pse autori
nnvizon me forc n figurn e Sknderbeut tipare t qensishme, thelbe t virtytshme dhe t
moralshme?far do t thot kjo pr humanizmin?
Grupi 2. Si vepron Hamzai n kt betej?Cila sht strategjia e tij ?
18
Jepni interpretimin tuaj pr fjalt e Hamzait: Pakica , - vazhdonte, - ska gj tjetr, vese furin
e fillimit, bashk me t ciln bie pastaj vrulli dhe guximi njkohsisht. far tregon kjo pr
personalitetin e tij?
Grupi 3. far jehone pati kjo ngjarje?Si reagoi ndaj saj Sulltan Mehmeti? far sht
interesante n reagimin e tij?Po brezat pasardhs si reaguan dhe si e prjetuan ata kt
ngadhnjim t lavdishm? Gjeni metaforat dhe krahasimet e prdorura n kt fragment.
Tregoni elementet e prbashkta q kan ato. Nnvizoni t gjitha epitetet e prdorura. Si
mendoni, a kan ngarkes vlersuese apo hiperbolizuese ata?
Grupi 4. Analizoni nga pikpamja sintaksore fjalin: Nj pal po shijonin nn hije pren
mizore; nj pal kishin ngrn e kishin rn edhe n gjum, disa t tjer po merreshin me
lodra t ndryshme dhe me shakara ushtarsh e mezi qndronin n kmb,sepse stina e vitit
dhe ora e dits ishin n kulmin e trbimit,kur vapa zhuritse e korrikut digjte si flaka dhe dielli
sapo e kishin ln mesin e qiellit.
far ju bn prshtypje n ndrtimin e ksaj fjalie?
Evidentoni synimin e Barletit me shkrimin e ksaj vepre letrare. far i jep me kt vepr
kulturs shqiptare dhe asaj botrore?
Grupi 5. Tregoni se si lidhen fjalit tepr t gjata dhe me paranteza t shumta me karakterin
epik dhe madhshtor. Veoni njsit leksikore q kan lidhje me armatimet. Pr far
shrbejn ato?
Grupi 6. Tregoni se ku duket vrulli i rrfimit, pasionit dhe i prfshirjes s vet autorit n ngjarje
dhe n rrfim. Gjeni rrethanor t mnyrs dhe thoni se cili sht funksioni i tyre dhe me far
shprehen. Shpjegoni pse jan t nevojshm n rrfim.

Prforcimi. Ditari dypjessh
Pasi lexojn fragmentin, nxnsit shkputin nga ai vargjet q kan br m shum prshtypje
ose pyesin rreth gjrave q nuk kuptojn. Pasi e lexojn shkruajn n nj flet fragmentin dhe
n ann tjetr t saj komentin e tyre. Kur e sheh t nevojshme, msuesi/ja ndrhyn duke br
pyetje ose duke komentuar dhe sqaruar dhe duke u ndalur m tepr te pjesa m e
rndsishme e fragmentit.
- Cili sht roli (i padukshm)i autorit n vepr?A sht ai me t vrtet i paanshm?
- Pse e prdor vazhdimisht autori hiperboln?
- sht i rastsishm prdorimi i saj?

Citim/fragment Komenti i nxnsit
Sipas mendimit tjetr, me Hazmn
nismtar, duhej shkuar n Kruj dhe
duheshin provuar qytetart a e pranonin
sundimin e nipes dhe a dshironin t
dorzoheshin.
..........................................................

Por vendin e mbushi anemban me nj
klithm t tmerrshme ai q arriti n kamp
me t katra, duke brtitur se Sknderbeu
ishte pran, se rojat ishin shkuar n thik,
se s shpejti do ti kishin pran gjith
forcat armike
............................................................

19

Po nj mnyr tjetr, skena t tjera t fatit
m t zi po ndodhnin n krahun tjetr, me
lumenj t gjer gjaku po mbytej toka ku
sulmonte Sknderbeu me forcat e
veta......................................................

Tema 4. Analiz. Histori e Sknderbeut e Naim Frashrit dhe e Fan Nolit

Objektivat. N fund t ors msimore nxnsit t jen t aft:
- t prcaktojn karakterin historik, shoqror, ekonomik t ngjarjeve t trajtuara n vepra e
dhna.
- t analizojn veorit e veprs duke u ndalur te:
- koha kur u shkruan veprat;
- qllimi pr t cilin u shkruan veprat;
- figura e Sknderbeut;
- romantizmi n prshkrimin e figurs s Sknderbeut dhe mjetet e prdorura;
- shqiptart e kohs s Sknderbeut;
- shqiptart e kohs s sotme;
- veorit e gjuhs e t stilit.
- t dallojn elementet e historis s letrarizuar;
- t vlersojn veprat si momente t prjetsimit t figurs s Sknderbeut;
- t krahasojn dy veprat dhe t evidentojn t prbashktat dhe dallimet.

Mjetet msimore: libri i nxnsit, veprat e autorve, shkums; drrasa e zez, fletore
shnimesh etj.

nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Prmbledhje e strukturuar
msimore (DDM) - Di
Diskutim idesh Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Dua t di T msuarit
ndrveprues
Pun n grup
Pun dyshe.
Prforcimi Rrjeti i diskutimit-far
msova
Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun individuale

Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Di (prmbledhja e strukturuar e msimit)
Msuesi/ja jep temn e ors msimore dhe m pas e ndan drrasn e zez n tri shtylla, ku
shkruan n drras t zez grafikun organizues t metods Di-Dua t di-Msova dhe n t tri
fazat e msimit bn prmbledhjen e strukturuar t msimit. N kolonn Di msuesi/ja hedh t
gjitha mendimet e nxnsve mbi dy veprat pr Sknderbeun: at t Naim Frashrit dhe t Fan
Nolit N kt faz msuesi/ja prpiqet t bj nxnsit t mendojn dhe t kujtojn sa m
shum njohuri q kan ata pr veprat Histori e Sknderbeut t N. Frashrit dhe t Fan Nolit
dhe i hedh njohurit kryesore n tabel.
20
Di Dua t di Msova
-far dini pr poemn
Histori e Sknderbeut t
Naim Frashrit?
-far dini pr veprn
Historia e Sknderbeut e
Naim Frashrit?
-Si del figura e
Sknderbeut n kto dy
vepra?

M posht ka nj informacion t prmbledhur n ndihm t msuesit n lidhje me shtjet
kryesore t veprave t siprcituara, t cilat msues/ja n bashkpunim me nxnsit do t
evidentohen hap pas hapi gjat ksaj teme.

Ndrtimi i njohurive. Dua t di
Di Dua t di Msova
-far dini pr poemn
Naim Frashrit?
-far dini pr veprn
Naim Frashrit?
-Si del figura e
Sknderbeut n kto dy
vepra?

- Veorit e veprs s tij
dhe roli i figurs s
Sknderbeut n veprn
naimjane.
- Veori t autorit dhe
specifika e veprs s
Nolit. Roli i figurs s
Sknderbeut n jetn
dhe veprn e Nolit.
- far vendi zn faktet
dhe analizat n kto dy
vepra?

Msuesi/ja e ndan klasn n dy grupe dhe do grupi i jep njrin autor (vepr t tij). Nxnsit
lexojn dhe komentojn hulumtimet e tyre n lidhje me N. Frashrin dhe F. Nolin dhe veprn
Histori e Sknderbeutpr t nxjerr n pah se far din.
21
- Kush sht N. Frashri?
- Roli i tij n letrsin shqipe.
- Tiparet e romantizmit t tij.
- Kndvshtrimi i autorit n trajtimin e figurs s Sknderbeut.
- Ku u mbshtet pr ndrtimin dhe realizimin e veprs?
- Kush sht Fan Noli?
- Roli i tij n letrsin shqipe.
- Tiparet e tij artistike.
- Kndvshtrimi i tij n trajtimin e figurs s Sknderbeut.
- Ku u mbshtet n ndrtimin e veprs?
Nxnsit i shkruajn prgjigjet n grafikun organizues t metods Prmbledhje e strukturuar e
msimit: Di-Dua t di dhe shkruajn gjith far di pr secilin nga autort.`

Prforcimi. Msova
N kt faz msimore plotsohet kolona Msova n tabel, me informacionet e reja q
msojn nxnsit mbi kto dy vepra.

1. Vepra Historia e Sknderbeut e Fan Nolit
Figura e Sknderbeut sht dhn si:
- nj figur e rndsishme identifikimi;
-lufttari i qndress ndaj pushtuesit;
- frymzuesi i lufts pr liri.
Lloji i shkrimit: Libri i Fan Nolit sht vepr e mirfillt historike e mbshtetur tek
- t dhnat burimore t Marin Barletit
- kronikat turke t kohs;
- dokumente t reja, nxjerr nga studimet e tij disavjeare rreth Sknderbeut.

T dhna pr veprn e Fan Nolit:
- prpiqet t ndaj e dalloj faktin nga legjenda;
- jep gjykimin e tij objektiv;
- prcakton marrdhniet e Sknderbeut me shtetet e tjera dhe t Ballkanit;
- jep qndrimin e disa vendeve evropiane ndaj lufts s Sknderbeut;
- jep politikn e brendshme t Sknderbeut;
thekson meritn e madhe t Sknderbeut pr formimin e nj shteti t
centralizuar feudal shqiptar;
- jep atmosfern e kohs.

Veori t veprs
- Analizat dhe faktet zn nj vend kryesor n vepr.
- Ndrthur shum bukur artistikisht t vrtetn historike me gojdhnat dhe legjendat.
- Prshkrimet e betejave kan ngjyra t forta romantike.
- Veprn e shkroi n vitet 1921-1947 (n 49 e prktheu n shqip), q sht dhe koha kur
bheshin prpjekjet pr konsolidimin e shtetit shqiptar t pavarur (ndaj ai e merr si model
formimi shteti).

22
2. Vepra Histori e Sknderbeut e Naim Frashrit
Figura e Sknderbeut i tij sht dhn:
- ideale, pa t meta (kemi t bjm me himnizim);
- personazhi simbol q prmbledh idealin e atdhetarizmit;
- simbolizon popullin e tr;
- sht epiqendra e poems.
- heroi sht hero i jashtzakonshm n rrethana t jashtzakonshme (veoria kryesore e
romantizmit).

Lloji i shkrimit: poem epiko-lirike.
- mbshtetet te Marin Barleti;
- vepr epiko-historike me tone lirike;
- vepra sht testamenti i tij poetik.

Veori t poems
-himnizimi i epoks s Sknderbeut dhe i figurs s Sknderbeut;
- moralizimi (Sknderbeu sht hero moral kombtar);
-fjalimet e Sknderbeut jan msime naimjane-sknderbejane.

Qllimi i veprs
evokimi i kohs s Sknderbeut pr t rizgjuar vetdijen kombtare;
ndrgjegjsimi i kombit.
Dhe kt e bn disa hapa zbulues; t cilat jan: diagnostikimi i aktualitetit; ballafaqimi i heroit
me realitetin e trisht bhet nprmjet fantazms s t atit (si te Hamleti, fakt ky q tregon
ndikimin e Rilindjes Evropiane te rilindsit tan.);
... I zi sterr porsi nat!
I ligur, i dobtuar,
I grisur , i katrryer,
I shkret, i varfruar,
I qar e i mallngjyer!
Ish i venitur, i vdekur
I rridhte si lum gjaku,
Ish i prgjynjur e i tretur
dridhej i tr plaku!..
Zbulimi i bukuris s atdheut. Autori zbulon dashurin e brendshme t shqiptarve pr
atdheun. Heroi epik sht rob i nostalgjis ekstreme, ndaj n natyrn shqiptare ai sheh vetm
mrekullit q e ekzaltojn:
... pa malet e Shqipris
Q nd i vogl i kish par
N kohrat e liris,
Ndjen n zemrt zjarr,
Nj gaz q nuk e kish ndjer,
Q kur lindi gjer ather....
... Ishte plot me mblsir,
E kish nj t nalt ndjenj,
turuar e t mir, t vyer e pa rrfenj
Shty syt e pa mmdhen,
Lott i van si burimi...
Terapia zbulimi i krenaris kombtare
23
Bukurit natyrore t atdheut vihen n kontrast me gjendjen e mjer e t prulur t shqiptarve,
gj q ngacmon ndrgjegjen dhe zgjon krenarin e secilit, ve e ve dhe pastaj te populli, pr
t projektuar rebelimin:
... T hiqte kordhn e gjat
E tu bij sa kish fuqin,
Tja bnte kraharor govat
E ti vriste mushkrin,
Ta shtirte ndr duar,
E porsi berr ta therte,
E ta shkelte n krahruar,
Edhe shpirtin ti merrte,
Porsi ujku qenplakur
Q si kan mbetur dhmb,
E z dhe ngordh pa prgjakur,
Duke xhvatur me kmb!...
E m tej kalohet n njkushtrim t vrtet luftarak:
... N millt shpatn se v kurr
Pa dbuar Tyrqin!
T vinj kush sht burr,
T shptojm Shqiprin...
Zbulimi i dashuris.
Si heronjt e Homerit (ndikimi nga Rilindja Evropiane ), edhe heroi epik i Naimit, prve lufts
dhe betejave dhe idealeve t larta (patriotike) dashurohet me vajzn shqiptare dhe humbet n
kraht e ekstazs:
...Ra n dett t bukuris
Mendjen vala ja mori
Ju afrua Perndis
Se vala atje e nxori...
Mendja kishte fluturuar
Me krah t lehta shum,
Sknderbeu ish qetuar,
As xgjuar ish as n gjum...
Ktu zbulohet himnizimi q autori i bn dashuris.
Heroi dhe vdekja
Edhe pse heroi naimjan ka tipare dhe cilsi mbinjerzore (gjysmhyjnore), ai smund ti
shmanget vdekjes, por e pret n mnyr dinjitoze:
...At q se zinte shpata
Edhe ushta dhe shigjeta,
smundja me duar t thata
Ndr rroba e shty e shkreta...
N shtratin e vdekjes, Sknderbeu u jep kshilla bashklufttarve dhe t birit, si dhe
bashkbisedon me engjllin:
...n dor thuaj
Shqipnia t mos bjer.
Koha kur u shkrua, viti 1898, kur Shqipria sa kishte nisur rrugn drejt prparimit dhe n nj
moment historik, kur Shqipria krcnohej nga fundi i Perandoris Osmane, nga coptimi i saj
prej fqinjve.

24

Veori t veprs
a- i prmbahet historis;
b- ka personazhe t trilluara (Kamani);
c- ndjekin rendin kohor;
d- te vepra e M. Barletit;
N vepr ndrthuret epizmi me lirizmin.

Elementet e epizmit i gjejm n
-gjuhn e rrfimit;
-gjallrin e skenave t lufts;
-madhshtin e figurave historike (Sknderbeu, Gjergj Araniti).

Elemente t lirizmit i gjejm n:
a- prshkrimin e ndjenjave t dashuris intime t heroit;
b- dashurin pr atdheun;
c- prshkrimin e bukuris s atdheut;
d- prdorimin e nj figuracioni t larmishm dhe pasurin leksikore, si prdorimi i epiteteve
t shumta, krahasimeve, similitudave etj.

Gjuha e prdorur nga autori:
a- e folura popullore
b- mjete shprehse t shumta
c- sht e pastruar nga huazimet
d- sht e pasuruar me neologjizma
e- ka shprehje frazeologjike

Di Dua t di Msova
-far dini pr poemn
Naim Frashrit?
-far dini pr veprn
Naim Frashrit?
-Si del figura e
Sknderbeut n kto dy
vepra?

- Veorit e veprs s tij
dhe roli i figurs s
Sknderbeut n veprn
naimjane.
- Veori t autorit dhe
specifika e veprs s
Nolit. Roli i figurs s
Sknderbeut n jetn
dhe veprn e Nolit.
- far vendi zn faktet
dhe analizat n kto dy
vepra?
1.Vepra e Nolit nj
vepr e plot me t
gjitha veorit e nj
vepre historike. Vepra e
tij Nolit sht nj vepr
e mirfillt historike e
mbshtetur tek t
dhnat burimore t
Marin Barletit; kronikat
turke t kohs;
dokumente t nxjerra
nga studimet e tij
disavjeare rreth
Sknderbeut etj.
- Figura e Sknderbeut
sht dhn si nj figur
e rndsishme
identifikimi; si lufttar i
25
qndress ndaj
pushtuesit dhe
frymzues i lufts pr
liri.

2. Vepra e Naimit evokon
kohn Sknderbeut pr t
rizgjuar vetdijen
kombtare dhe synon
ndrgjegjsimin e kombit.

- Figura e Sknderbeut i tij
sht dhn ideale, pa t
meta (sht himnizuar; si
personazh simbol q
prmbledh idealin e
atdhetarizmit;simbolizon
popullin e tr; sht
epiqendra e poems.
Nxnsit krahasojn dy veprat dhe autort dhe hedhin n grafik njohurit e reja q msuan, si
dhe reagimet e tyre vetjake.

Detyr: Lexoni fragmentin nga Historia e Sknderbeut e N. Frashrit dhe punoni n f. 17,
ushtrimin 5 t rubriks Reflektimi mbi kuptimin dhe interpretimin.

Tema 5. Studim teksti. Fragment nga Histori e Sknderbeut e Naim Frashrit

Objektivat. N fund t ors s msimit nxnsit t jen t aft:
- t analizojn figurn e Sknderbeut sipas kndvshtrimit naimjan;
- t dallojn elementet epike dhe lirike, si dhe frymn romantike n poem;
- t analizojn figuracionin artistik t poems;
- t listojn personazhet e tjera t fragmentit, duke nnvizuar cilsit e tyre.
Mjetet msimore: libri i nxnsit, shnimet e marra, drrasa, shkumsi, fletoret etj.

nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi Pyetje-prgjigje Diskutim idesh Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Udhzuesit e t
lexuarit ndrveprues
T msuarit
ndrveprues
Pun individuale dhe me
grupe
studimore
Pun individuale e me
grupe
26

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Pyetje-prgjigje
Lexohen n klas dy detyra shtpie dhe u krkohet nxnsve t bjn vlersimin e tyre duke i
krahasuar me njra-tjetrn. Bhet diskutimi i punimeve.
M pas msuesi/ja u drejton pyetje nxnsve, ku me an t prgjigjeve t tyre synohet t
zbrthehet fragmenti i dhn. Disa nga pyetjet mund t jen:
- far momenti prshkruhet n fragmentin e przgjedhur?
-Si vizatohet figura e Sknderbeut sipas Naim Frashrit?
-Cilat jan disa nga tiparet e tij me t cilat e prshkruan Naimi?
-Cilat jan disa nga ndrhyrjet lirike q bn autori n vlersimet e tij pr figurn dhe bmat e
Sknderbeut dhe pse i bn ato?
-far kuptoni ju me kt fraz t autorit: Tek hidhte syn dridhej dheu?
-Naimi interesohet m tepr pr cilsin e informacionit q jep prmes poems s tij apo
cilsin e realizimit t saj poetik?

Ndrtimi i njohurive. Udhzuesit e t lexuarit ndrveprues
Msuesi/a q m par ka prcaktuar pjest e tekstit q duhet t studiojn me vmendje
nxnsit dhe i ndan ata n tri grupe, ku u jep kto detyra:
Grupi I - Usht. 3 (rubrika Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin.)
Usht. 4 (rubrika Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin)
Gjeni epitetet e prdorura dhe thoni nse jan m shum
vlersuese apo cilsuese.
Grupi II - Usht. 4 (rubrika Reflektim i kuptimit dhe interpretimit).
Usht. 5 (rubrika Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin).
Gjeni n tekst raste t prdorimit t prsritjeve:
a- Prsritje t s njjts fjal
b- T t njjtit tingull
c- Prsritje t tjera.
Grupi III - Usht. 2 (rubrika Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin).
Usht. 6 (rubrika Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin).
Gjeni n fragment raste t prdorimit t anafors, asindetit apo t figurave t
tjera t ngjashme, t pyetjes retorike etj. Msuesi/ja prcakton nxnsit q lexojn me z t
lart detyrn e tyre dhe nxit nxnsit t plotsojn udhzuesin e t lexuarit ndrveprues.
Kshtu nxnsit plotsojn udhzuesin pr do ushtrim t ksaj ore msimore.

Pasi lexojn fragmentin, nxnsit shkputin nga ai vargjet q kan br m shum prshtypje
ose pyesin rreth gjrave q nuk kuptojn. Pasi e lexojn shkruajn n nj flet fragmentin dhe
n ann tjetr t saj komentin e tyre. Kur e sheh t nevojshme, msuesi/ja ndrhyn duke br
pyetje ose duke komentuar dhe sqaruar dhe duke u ndalur m tepr tek pjesa m e
rndsishme e fragmentit.

posi yjt n mest ndrinin
t mbdhenjt e parsis
Nx. 1. Sknderbeu dhe trimat po anin
fushs drejt armikut si yjet n qiell
27

................................

po n jet ata shok skishin,
opopo! sa trima qen.

.......................................

e zuri t bhej dit;
dit e, kthiellt dhe mbar
e bardh pr shqiptar,
shum e zez pr Tyrqin
.................................................
Nx. 2. Ashtu krenar, trima dhe t vendosur,
ndrinin si yjet n qiell trimat e Sknderbeut e
tij

Detyr: Bni me shkrim ushtrimin 5, t rubriks T reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin
n tekst.

Tema 6. Studim teksti. Fragment nga Histori e Sknderbeut e F. Nolit

- t zbrthejn veorit e fragmentit, duke u ndalur te:
fakti historik dhe detajet stilistike me t cilat prshkruhet;
detajet artistike me t cilat pikturohet atmosfera e kohs;
prshkrimet artistike t personazheve dhe gjendjes s tyre shpirtrore;
- t krahasojn t dy veprat (Naimit dhe Nolit), si dhe prdorimin e figuracionit;
- t dallojn faktet historike q prdor autori pr t dhn karakterin e krkuar historik t
veprs.

Mjetet msimore: libri i nxnsit, drrasa, shkumsi, fletoret etj.

nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Kodimi i tekstit Diskutim idesh Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Leximi i kodimit T msuarit
ndrveprues
Pun me grupe
studimore
Pun n grupe

Parashikimi. Kodimi i tekstit
Punohen dy detyra shtpie dhe krahasohen me njra-tjetrn, si dhe plotsohet e vlersohet
nga klasa. Diskutimi rreth evokimit dhe rimarrjes s figurs s Sknderbeut nga autor t
ndryshm, duke shprehur opinionin e tyre pr trajtimin q i sht br nga autor t tjer,
prgatitur orn e kaluar. Kodohet teksti sipas krkesave t usht. 4, 5, 8 (rubrika Reflektojm
mbi kuptimin dhe interpretimin) dhe Usht. 1, 2 (rubrika Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin).

28
Ndrtimi i njohurive. Leximi i kodimeve
Ndahet klasa n 5 grupe dhe u jepen detyrat:
Grupi I Usht. 1, 6 (Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin).
Usht. 3 (Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin).
Grupi II Usht. 2, 7 (Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin).

Grupi III Usht. 3, 9 (Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin).

Grupi IV Usht. 10, 12 (Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin ).

Grupi V Usht. 4, 5 (Reflektim mbi gjuhn dhe stilin).

Detyra realizohet nprmjet tekniks se shkrimit shpejt (xnsit shkruajn pr qndrimin e
tyre dhe japin argumente mbi shtjet e dhna).

Klasa ndahet n grupe prej 4 nxnsish dhe do grup ndrton ditarin dypjessh:
- n njrn an japin reagimet e tyre me shkrim.
-n ann tjetr bjn krahasimin mes dy veprave pr prdorimin e figuracionit.
Nxnsit ndrrojn vendet do 2 min pr t kmbyer dhe plotsuar mendimin mes tyre dhe n
fund referojn punn e br.

-Pra, m 1462, sulltani drgoi tri
ushtrira pr t drrmuar
Sknderben. Q t tria u shtypn
njra pas tjatrs. Sknderbeu i priti n
grykat e maleve t Mokrens dhe i
mundi m 27 t gushtit 1462.
.............................................

-Tani Sknderbeu duhej ta prballte
trbimin e sullatnit pothua i vetm me
nj aliate t pasigurt dhe t pabes si
Venetia. Natyrisht, rrebeshi m i math
do t plciste mbi Shqiprin

................................................

Ktu flitet pr forcn e shqiptarve q, nn
udhheqjen e paepur t Sknderbeut, korrin
vetm fitore, edhe pse shume m t pakt n
numr nga turqit.

Bhet fjal pr momentin dhe vetmin
historike t Sknderbeut dhe shqiptarve t
kohs.

29
Tema 7. Ese prshkruese

Disa tema esesh mund t jen:
1. Si e shoh un sot Sknderbeun naimjan /nolian
2. Si e imagjinoj un Sknderbeun sot
3. T prbashktat dhe t ndryshmet e Sknderbeut nolian me at naimjan

- t prshkruajn figurn e Sknderbeut duke u mbshtetur n dijet e marra;
- t krahasojn dy kndvshtrimet rreth figurs s heroit kombtar;
- t prdorin mjete artistike, gjuhsore n prshtatje me temn e dhn pr t realizuar
punn me shkrim.
Mjetet e puns: fletoret, stilolapsat etj.

Metoda: Shkrim i lir, i drejtuar.

Struktura msimore. Shkrim i lir.

Zhvillimi i msimit:
Pas dhnies s temave dhe t orientimeve t duhura rreth tyre (p.sh., nxnsit jan t lir t
zgjedhin temn e preferuar, n t ciln mund t gjej hapsirn e duhur mendimi vetjak)
msuesi/ja i l t lir nxnsit t shprehin idet e tyre, por pa dal asnjher nga tema. N
fund t ors msimore lexohen 2-3 eset m t mira.

Tema 8. Ese. Shkrim prshkrues
- t njohin e dallojn gabimet, pr t mos i prsritur m ato;
- t njihen me punn/t m t mira.

Mjetet msimore: fletoret e eses, stilolapsat, drrasa, shkumsi etj.

Struktura msimore: Lexo /Mendo/Diskuto/korrigjo
Pasi msuesi/ja bn nj prmbledhje (grafiku n drras) t gabimeve m t prgjithshme t
klass, duke u ndalur veanrisht n ato m tipiket, u shprndan nxnsve fletoret, q
gjithsecili t familjarizohen me gabimet e bra dhe t reflektojn mbi korrigjimet e bra. Secili
reflekton mbi gabimet personale. M pas msuesi/ja bn kalimin e fletoreve nga shoku n
shok, kjo pr dy qllime:
- T ballafaqohen me gabimet e tyre dhe t shokve.
- T verifikojn gabimet dhe arritjet e t tjerve.
N fund msuesi/ja lexon punn/t m t mir para t gjith klass; bn prmbledhjen e
arritjeve; rikujton shikimin e filmit pr orn e ardhshme dhe mbledh fletoret.

30

Tema 9. Figura e Sknderbeut n kinematografi. Filmi Sknderbeu (Veprimtari)

- t diskutojn rreth vlerave t filmit Sknderbeu;
- t dallojn faktin nga trillimi;
- t analizojn figurat e personazheve dhe realizimin e tyre;
- t shprehin mendimin e tyre pr vlerat e qndrueshme t filmit dhe ato q jan
kaprcyer nga koha.

Struktura msimore. Diskutim

Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja punon me t gjith klasn, duke shtruar pr diskutim shtjet e mposhtme:
- Tema e filmit.
- Regjia e filmit.
- Personazhet kryesore.
- Personazhet dytsore.
- Muzika e filmit.
- Nga veprat e lexuara e t punuara, dedikuar Sknderbeut, sa dhe si e ka realizuar filmi
figurn e Heroit Kombtar.
- A afron ajo me imagjinatn e tyre?
- A i qndron kohs filmi apo ka ardhur momenti pr nj realizim t ri?
- Nse duhet nj realizim i ri dhe pse mendoni kshtu?
- Kush mendoni se mund/duhet t jet regjisori i tij: nj shqiptar apo nj i huaj prsri dhe
pse?
- Sa mendoni se sht sjell me vrtetsi fakti dhe ku qndron trillimi n film?

Njsia II. Qndresa n veprn Sknderbeu t S. Godos

Tema 1. Analiz. Tematika dhe problematika e romanit Sknderbeu t S. Godos

- t prcaktojn kontekstin historik, shoqror dhe ekonomik n veprn Sknderbeu,
mbshtetur n materialet historike;
- t prcaktojn problematikn, tematikn dhe strukturn e romanit;
- t analizojn veorit e veprs.

Mjetet msimore: libri i nxnsit, romani i S. Godos, drrasa, shkumsi, fletoret etj.

nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Parashikim me terma
paraprak
31
Ndrtimi i njohurive Shnime mbi shnime T msuarit
ndrveprues
Pun dyshe
Prforcim Pun n grupe

Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun n grupe

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Parashikim me terma paraprak
Msuesi/ja shkruan n drras t zez disa terma dhe u krkon nxnsve t tregojn se far
ju vjen n mendje nga kta terma dhe cila sht lidhja mes tyre:

Msuesi/ja prdor dijet e nxnsve, por njkohsisht shtron edhe pyetje, t cilave nxnsit
kan mundsi tu prgjigjen, si p.sh.:
- Kush sht Sabri Godo?
- Nisur nga titulli, pr far bn fjal vepra e tij?
- Pse e shkroi S. Godo kt vepr?
- Cila sht figura qendrore e romanit dhe kur zhvillohen ngjarjet?
- Cila sht situata historike, ekonomike e shoqrore e Shqipris kur zhvillohen
ngjarjet?
- Si e njohim (historikisht) familjen e Kastriotve?
- Cili sht roli dhe rndsia e tij dhe e veprs n dhnien e qndress shqiptare dhe
forcimin e saj n vitet pasardhse?
- Si del n kt roman qndresa e shqiptarve nn udhheqjen e Sknderbeut?

Informacion pr msuesin

Sabri Godo me Sknderbeun n diktatur

Akad. Rexhep QOSJA
Jan br tridhjete vjet q nga boti mi i pare i romanit t Sabri Godos,
Sknderbeu. Sivjet ribotohet i prpunuar me rastin e gjashtqindvjetorit t lindjes s Heroit ton
Kombtar, Sknderbeut. Por si roman shum i krkuar dhe shum i lexuar, ai sht ribotuar edhe
her t tjera n Tiran e n Prishtin.

Mbamendja e s kaluars, njohja e saj, shpjegimi i saj, msimi prej saj e karakterizojn kulturn
evropiane, prandaj e karakterizojn edhe kulturn ton kombtare si kultur, n radh t par
evropiane. Nuk e thot rastsisht Herodoti se historin e shkruajm, me qllim q "me koh t mos
zvoglohet rndsia e asaj q kan krijuar njerzit, rndsia e veprave t mdha e t
mrekullueshme...". Romani i Sabri Godos, Sknderbeu, sht roman i madh pr figurn m t
madhe historike t popullit shqiptar dhe pr shqiptart n prgjithsi n kohn e tij, prej brezave
t mvonshm t quajtur Moti i Madh.
Si dihet, pr Sknderbeun jan br shum vepra t fushave t ndryshme t dijes e t arteve. Pr
Sknderbeun jan shkruar shum vepra shkencore: monografi, studime, artikuj. Jan br shum
skulptura, piktura, gravura, jan kompozuar vepra muzikore dhe jan br filma artistik. Pr
S. Godo
Sknderbeu
Tematika Problematika Qndresa
32
Sknderbeun m s shumti jan shkruar vepra letrare: poezi, poema lirike, poema liriko-epike,
epope, drama dhe romane. Pr t kan shkruar shum t huajt.
Sknderbeu ishte prijsi i luftrave m t mdha e m t gjata kundr deprtimit t turqve n
Ballkan. Megjithse t bra, kryesisht n truallin shqiptar, luftrat e drejtuara prej tij kishin
prmasn evropiane: me to mbrohej edhe Perndimi prej shtrirjes s Perandoris Otomane dhe
krishterimi prej shtrirjes s islamit. Kjo prmas historike, qytetruese dhe fetare e luftrave t tij,
t shpeshtn e herve, prbn prmbajtjen e veprave letrare q pr Sknderbeun kan shkruar
autor t ndryshm evropian dhe amerikan. N t gjitha periudhat e letrsis shqipe, pr
Sknderbeun dhe luftrat e drejtuara prej tij kan shkruar edhe autor shqiptar. Mund t thuhet,
madje, se numrin m t madh t veprave letrare pr t e kan shkruar vet shqiptart.
Sknderbeu sht figur e madhe e historis kombtare: sht prijsi shpirtror dhe politik i
popullit, sht komandanti dhe strategu i luftrave m t gjata dhe m t lavdishme t popullit
shqiptar pr mbrojtje prej pushtuesve; sht lufttari m i lavdishm pr lirin e popullit shqiptar.
Jeta dhe bmat e tij jan br prmbajtja historike e vetdijes liridashse t kombit shqiptar. Pr
Sknderbeun jan shkruar tipa t ndryshm romanesh. M s shumti jan shkruar romane
romantike, n t cilat historia e vrtet zvendsohet nga kallzime pr historin q dshirohet. N
to idealizohen mjedisi, personazhet, vetit, t brat, n prgjithsi jeta dhe vdekja e tyre!
Pr Sknderbeun jan shkruar shum edhe romane ideologjike, q prfaqsojn nj tip t romanit
romantik, n letrsin ton m t shpesht pas Lufts s Dyt Botrore. Historizmi ktu vihet n
shrbim t ideologjis s shkrimtarit dhe t regjimit t cilit ai i shrben. Dhe sht nj korniz,
brenda s cils e vrteta historike dhe e vrteta artistike psojn thjeshtsim dhe shtrembrim t
madh!
Por, pr Sknderbeun jan shkruar edhe romane n t cilat njeriu prijs, njeriu komandant dhe
strateg, njeriu politik apo njeriu krijues, para s gjithash, jan njerz q, me fatin e tyre, me
prjetimet, gzimet e dhembjet e tyre, n t vrtet e simbolizojn fatin e njeriut n prgjithsi.
Kto jan romane n t cilat arrihet nj domethnie m e prgjithshme. Ktij tipi t romaneve pr
Sknderbeun i takon edhe romani i autorit Sabri Godo.
Poetika e tij
Romani i Sabri Godos, Sknderbeu, pa dyshim, sht romani m i mir i shkruar pr heroin ton
kombtar dhe, njkohsisht, njri nga romanet m t mira t shkruara n gjuhn shqipe deri sot.
Le ta them rishtazi: Dhuntia e veant krijuese, q dshmohet n t gjitha prozat e tij, mjeshtria
posarisht e dukshme gjuhsore, kultura e gjer historike dhe prkushtimi i jashtzakonshm
ndaj historis kombtare i kan br t mundshme Sabri Godos t sendrtoj nj pamje historike
artistike mbi epokn e Sknderbeun, pothuaj, t pasendrtueshme n romanet e tjera pr t.
Romani i Sabri Godos dallon prej romaneve t tjera pr Sknderbeun edhe pr nga procedimi
krijues, edhe pr nga gjersia e lnds s prfshir historike, edhe pr nga thellsia e kuptimit,
por edhe pr nga cilsia artistike e tij. Ky n t vrtet sht roman kronik: n t zbatohet
procedimi q cilson historin dhe kronikn. N t nuk ka fabul dhe nuk ka subjekt, si n romanin
romantik-aventuresk, far shkruanin, fjala vjen, Valter Skoti dhe nj varg romantiksh t
mvonshm. Kompozicioni i tij nuk prcaktohet nga subjekti po nga ballafaqimi i dy botve: i bots
q mbrohet dhe i bots q sulmon. Historia vrtet sht nocioni themelor, prcaktues, i poetiks s
tij. Sabri Godo e hulumton ose, m mir t thuhet, e krijon t vrtetn historike t kohs n t ciln
ka jetuar Sknderbeu duke shfrytzuar dokumentet aty ku ato nuk mungojn; duke futur n
prdorim fiksionin, aty ku dokumentet e ruajtura nuk mjaftojn dhe duke prdorur me dhunti t
rrall krijuese magjin e fjals si n rastin e par, ashtu edhe n rastin e dyt. Dhe, kshtu, n
romanin e tij pr Sknderbeun do t gjejm histori t mjaftueshme, sa t krijojm prfytyrim t
plot pr kohn q e mbulon romani dhe mjeshtri t veant krijuese, sa at prfytyrim ta bj
artistikisht t paharruar. Pr kto arsye mund t thuhet se n romanin e Sabri Godos jan br t
qarta ngjarjet, t brat dhe bmat q prpara jan paraqitur t mjegulluara; jan kthyer s mbari
ato q, si e thot edhe vet autori n prmbyllje t romanit pr Ali Pash Tepelenn, jan
paraqitur s prapthi dhe jan br t shumkuptimshme ato q m par jan paraqitur kuptimisht
t thjeshtsuara.
Koha, hapsira, populli
33
Romani i Sabri Godos. Sknderbeu, sht roman pr nj epok. Ajo sht epoka e daljes edhe e
popullit shqiptar prej t ashtuquajturit terr mesjetar dhe e krijimit t vetdijes s re q sillte
Rilindja Evropiane, para s gjithash, ajo italiane. Koha q mbulon romani sht koh kthese n
historin shqiptare. Fatkeqsisht, epoka q nis pas ksaj kthese nuk do t jet epok e ngritjes q
shnojn popujt e Evrops Perndimore, po epok e rnies nn pushtimin osman, q popullit
shqiptar do t'i sjell humbjen e liris, prapangelje t madhe n zhvillimin historik dhe ndrlikime
n identitetin e tij.
Romani i Sabri Godos sht vepr n t ciln, me ngjarje historike, me bma, me ballafaqime t
mdha luftarake, me jet e me vdekje, mbulohet nj hapsir e madhe, sado m s shpeshti
mbulohet hapsira n t ciln e ka br shtpin e tij populli shqiptar, hapsira udhkryq mes
Lindjes e Perndimit, n t ciln ballafaqohen pushtues t ndryshm, synime dhe interesa t
ndryshme, qytetrime t ndryshme, n t ciln takohen apo edhe ballafaqohen krishterimi dhe
islami. Kjo hapsir e gjer doemos ndikon n prbrjen e romanit, por kjo hapsir e gjer me
konfliktet q ndodhin n t doemos ndikon n zgjerimin e vllimit semantik t tekstit letrar. Prpos
jets s prditshme, ngritjes madhshtore historike dhe, me n fund, vdekjes s Sknderbeut, n
roman jan paraqitur edhe shum personazhe t tjera: personazhe historike dhe personazhe t
imagjinuara. Numri i tyre me t vrtet shum i madh, veantit e tyre, shprehit, virtytet dhe veset
e tyre t ndryshme, fatet e tyre t ndryshme, t berat a mkatet e tyre t vogla a t mdha, jan
artistikisht shume prshtypjelnse. Qoft prmes tyre, qofte edhe prpos tyre, n roman sht
paraqitur jeta e popullit, qndresa e tij, por edhe vuajtjet dhe psimet e tij. T gjitha kto bjn q
romani n shqyrtim t quhet jo vetm roman pr Sknderbeun, por roman pr nj popull: pr
popullin shqiptar. N t vrtet, ky sht roman historik pr ballafaqimin e popullit t vogl
shqiptar, n krye me Sknderbeun, me nj fuqi t madhe t kohs: me Perandorin Otomane.
sht nj roman pr figura t mdha historike, q jetojn n thyerje t dy epokave dhe pr ngjarje
vendimtar historike, q prcaktojn t ardhmen e popullit shqiptar n shekujt q vijn. Romani
Sknderbeu sht njkohsisht roman me shklqim t fuqishm poetik meditativ. Kuptimi q
sendrtohet nga fatet e dshmuara me t vrtetat historike dhe t vrtetat artistike gjithsesi sht
tragjik: liria, idealet, t drejtat, kuptimi i jets n vazhdimsi jan rrezikuar prej fuqie. Pavarsisht
prej s drejts q i takon pr jet, pr liri, pr identitet dhe integritet shpirtror, njeriun e kufizon
apo e rrezikon fuqia e t fortit, q quhet dhun dhe ligji i natyrs, q quhet vdekje.
Koha e shkuar dhe koha jon
Romanet historike zakonisht shkruhen pr t'u mbajtur mend historia, prvojat dhe vlerat e saj. Por,
romanet historike mund t shkruhen edhe pr t'iu shmangur t tanishmes, pr t shprehur
mospajtimin me t kqijat e saj. Nuk ka dyshim se n romanin e Sabri Godos, Sknderbeu, i
shohim qart q t dyja kto arsye pr shkrimin e tij. sht shkruar pr t'u forcuar mbamendja e
asaj kohe t lavdishme t historis shqiptare, pr t'u prjetsuar edhe me fuqin e artit vlerat pr t
cilat sht jetuar jeta dhe sht pranuar vdekja e q jan br prbrs karakterizues t identitetit
kombtar shqiptar. sht shkruar, ndrkaq, edhe pr t'u shprehur me gjuhn e mbuluar t artit
letrar mospajtimi me politikn dhe me ideologjin sunduese t kohs kur sht shkruar; sht
shkruar pr t gjetur shpjegime pr t vrtetat, mashtrimet e gnjeshtrat q nuk mund t
krkoheshin n kohn kur sht shkruar; sht shkruar pr t gjetur ngushllimet pr psimet e
shumllojshme n t tanishmen dhe pr t gjetur shpresn pr t ardhmen. Arsye, pa dyshim, t
mdha, q gjithmon i frymzojn veprat e mdha t artit e t shkencs.
Prishtin, nntor 2005

Ndrtimin e njohurive. Shnime mbi shnime
Msuesi/ja u shprndan nxnsve flet t bardha pr t br skicn e grafikut organizues
Shnime mbi shnime. N kolonn e par jep treguesit t cilt nxnsit, por edhe me
ndihmn e msuesit/es i plotsojn.

34
Tipare t veprs
Sknderbeu i Godos sht nj nga romanet m t mira pr:
- kulturn e gjer historike t autorit.
- prkushtim t jashtzakonshm t tij ndaj historis kombtare.
- konceptimin e tij t veant t historis.
Veori t veprs:
- hulumton t vrtetn,
- trillon duke prdorur magjin e fjals aty ku e vrteta mungon,
- prdor figurn e Sknderbeut pr t treguar dramn e madhe t popullit shqiptar n
udhkryqin Lindje/Perndim;
- pr t rigjetur vlerat, idealet dhe shpresn ndaj t ardhmes.
Heroi i Godos:
- zbret nga froni mitik
- ka patos t kontrolluar historik, pra patos etnik, ndryshe nga heroi naimjan
- lviz n nj bot t besueshme, reale
Tematika e veprs
Qndresa e popullit shqiptar nn udhheqjen e Sknderbeut ndaj:
- pushtuesit osman
- asimilimit nga:
Latinizimi Formula e Pagzimit n shqip nga Pal Engjlli.
Turqizimi konvertimi i Hamza Kastriotit
Struktura e romanit
- Rrfim i strukturuar n form kronologjike
- Kndvshtrimi i figurs s Sknderbeut bhet sipas rendit kronologjik.

Problematika
N qendr t romanit sht ballafaqimi i dy botve
- asaj shqiptare q mbrohet,
- asaj turke q sulmon.
Problematika q rrjedh prej saj:
- Cila sht qndresa e popullit dhe e Sknderbeut?
- Cilat jan rrjedhojat?
- Si prballet islamizmi me krishterimin?
Krijimi i shtetit shqiptar pr Sknderbeun sht:
- mision
- vizion
N prballje, qndresn e Sknderbeut ndaj Perandoris ai prdor:
- ka msuar prej saj;
- ndrtimin e shtetit;
- organizimin e shtetit;
- organizimin e lufts;
35
- trashgimin nga i ati n zgjerimin e zotrimeve, aleancave, dhuntin strategjike
personale
-
Prforcimi. Pun n grupe
Msuesi/ja e ndan klasn n tri grupe dhe duke u dhn t zgjidhin detyrat:
Grupi I usht. 1 dhe 5 n f. 24.
Grupi II usht. 2 dhe 6 n f. 24
Grupi III usht. 3 dhe 7 n f. 24.

M pas e ndan klasn n grupe t vogla prej 2 nxnsish, q ndrveprojn me njri-tjetrin pr
tiu prgjigjur krkesave 8-9-10 n faqen 24.

Detyr: Mblidhni t dhna historike pr figurn e Sknderbeut. Lexoni n tekst temn 2, f. 24,
Sknderbeu si figur historike dhe letrare.

Tema 2. Analiz. Sknderbeu si figur historike dhe letrare

- t dallojn elementet historike nga ato t trilluara n vepr;
- t dallojn mjetet artistikisht t prdorur nga autori;
- t prshkruajn figurn e Sknderbeut duke grshetuar historin dhe veprn artistikisht.

Mjetet msimore: drrasa, shkumsi, hulumtimet personale t nxnsve, fletoret, shnimet
etj.

nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Parashikim me terma
paraprak
Ndrtimi i njohurive Veprimtaria e leximit
t detyruar
T msuarit
ndrveprues
Pun dyshe
Prforcimi Shnime mbi shnime

Ndrtim i shprehive
studimore
Pun n grupe t
vogla

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Parashikimi me terma paraprak
Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez disa koncepte ky si: Sknderbeu-figur historike,
figur letrare, figur reale, legjendare etj., dhe nxit nxnsit t krijojn nj tekst t shkurtr me
kto koncepte.

36

Nj shembull mund t jet:

Ndrtimi i njohurive. Veprimtaria e leximit t detyruar
Msuesi/ja, sipas dshirs s nxnsve, organizon referimin e ushtrimeve 8-9-10, f. 24, t
prgatitur orn paraardhse.
Pas referimit, klasa organizohet n grupe dyshe dhe u jepet si detyr t punojn usht. 2, 3, 4
nga rubrika Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin dhe ushtrimet 1, 2, 3, 4 nga rubrika
Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin. Ndrkoh, tre nxnsve u jep detyr usht. 1 pr ta
prgatitur, s bashku me hulumtimet e bra sipas detyrs s ors paraardhse. Nxnsit, n
grupe dyshe, mendojn prgjigjet m vete dhe i krahasojn me t partnerit dhe prgatitin
referimin me idet e zgjedhura.
Ndrsa 3 nxnsit q prgatitn usht. 1 dhe hulumtimet, prgjigjen n mnyr t alternuar
sipas fazave.

Prforcimi. Shnime mbi shnime
ndihmn e msuesit/es i plotsojn ato.

Sknderbeu si figur historike
- lindi m 1405;
- u mor peng dhe u drgua n Edrene;
- u kthye n atdhe m 1443;
- zhvilloi 14 beteja, ndr t cilat ajo e Vajkalit, idhns, Albulens etj.

Sknderbeu si figur letrare
- n roman ai mendohet, trhiqet n vetmin e tij,
- del n dialog me t tjert,
- del n kndvshtrimin e t tjerve;
- nprmjet prshkrimit t tipareve t jashtme t tij.

Detyr: Lexoni fragmentin nga pjesa I, kreu XXVII, f. 26 duke mbajtur parasysh t dalloni
elementet q e bjn Sknderbeun figur historike-letrare.

Qndroja para bustit t Sknderbeut dhe imagjinoja q t burr me mjekr
t madhe, i hipur mbi kalin e tij, me shpat n dor teksa ante turmn e
pushtuesve. Ishte kaq real para syve t mi. Syt e tij shihnin larg, shum
larg... aq larg sa sht dhe koha kur jetoi kjo figur historike dhe
legjendare e popullit ton...
37
Tema 12. Studim teksti. Sknderbeu si figur historiko-letrare

- t komentojn fragmentin, duke u ndalur te veorit stilistikore t tij:
- t analizojn e personazhet e pjess;
- t dallojn mjetet shprehse e gjuhsore.;
- t argumentoj mendimin e krijuar mbi artin e Godos nisur nga fragmenti.

Mjetet msimore: libri i nxnsit, drrasa, shkumsi, fletoret etj.

nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Diskutim pr
njohurit paraprake
Ndrtimi i njohurive Rrjedhshmria gojore
e dyshes
T msuarit
ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcim Pun n grupe Ndrtim i shprehive
studimore
Pun n grupe

Parashikimi. Diskutim pr njohurit paraprake
Msuesi/ja shnon n drras t zez temn msimore, Sknderbeu si figur historiko-
letrare, ndrsa nxnsit shnojn n nj flet lidhje ose marrdhnie me konceptin e dhn.

Lindi m 1405 M 1415 iu dorzua
peng osmanve Heroi mendohet Prshkimi fizik i tij
trhiqet n vetmin e tij

Zhvilloi 14 beteja U kthye n Kruj
m 28 nntor 1443 Jepet n kndvshtrimin Jepet n
e t tjerve veprimet e tij

Ndrtimi i njohurive. Rrjedhshmria gojore e dyshes
N kt faz nxnsit do t punojn n dyshe pr t lexuar dhe studiuar tekstin. Nxnsi 1 do
t tregoj dika interesante nga pjesa q ka lexuar. Nxnsi i dyt dgjon me vmendje. Pas
1-2 minuta nxnsit ndalojn dhe kmbejn rolet, por gjithmon duke mos prsritur ato q ka
thn shoku m par. Edhe ai flet 1-2 minuta. M pas nxnsit ndalojn dhe radha i kalon
nxnsit 1 pr t br prmbledhjen e pjess n vazhdim, por duke e zvogluar kohn n 1
minut. Vazhdohet kshtu me rishikim e informacionit t dhen n tekst. N prfundim t ksaj
veprimtarie nxnsit pyeten nse kan paqartsi. Msuesi/ja duke aktivizuar sa m shum
nxns, bn rishikimin e shtjeve kryesore t msimit:

-Sknderbeu si figur historike n roman.
-Sknderbeu si figur letrare n vepr.
-Elementet dhe detajet q e bjn Sknderbeun figur historike.
Sknderbeu,
fig. letrare
Sknderbeu,
fig. historike
38
-Elementet dhe detajet q e bjn Sknderbeun figur letrare.

Ndahet klasa n grupe dhe jepen detyra:

Grupi I usht. 1, rubrika Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin.
a) Gjeni fjalt ky dhe i komentoni ato.
b) Gjeni prgjigjet e 5 pyetjeve: Ku? Kur? Si? Pse? far? Dhe, duke u mbshtetur tek a
dhe b, i jepen prgjigjet usht. 1. Kjo realizohet me bashkpunimin e pes nxnsve. Secili i jep
prgjigje nj pyetjeje.
Grupi II usht. 2, rubrika Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin dhe usht. 1 nga rubrika
Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin.
Grupi III Analizon personazhet dhe mendsit e tyre.
- Personazhe t dukshme.
- Personazhe t padukshme.
Dhe punon usht. 4 (Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin).
Grupi IV usht. 3 dhe 5 (Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin)
Grupi V usht. 6 (Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin) dhe 2 (Reflektojm mbi gjuhn
dhe stilin).
Grupi VI usht. 3, 4 (Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin).

Detyr: Diskutim mbi figurn shumplanshe t heroit ton n prgjithsi n t gjith romanin
dhe n fragment n veanti. Paraprgatitje pr orn tjetr: Lexoni msimin n f. 30,
Sknderbeu si burr shteti, strateg, politikan e diplomat.

Tema 13. Analiz. Sknderbeu si burr shteti, politikan e diplomat

- t dallojn n roman veprimtarin e shumanshme t Sknderbeut;
- t gjejn dhe t ilustrojn me pjes nga romani veorit e figurs s Sknderbeut si
burr shteti, politikan dhe diplomat.
- t listojn disa nga veprimet e Sknderbeut si diplomat, strateg apo burr shteti e ti
argumentojn ato.

Mjetet msimore: libri i nxnsit, romani, drrasa, shkumsi, fletoret etj.

Fazat e strukturs Strategji msimore Veprimtarit e nxnsve Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Msim i prqendruar
mbi argumentimin
Ndrtimi i
njohurive
Lexim/prmbledhje
n dyshe
T msuarit ndrveprues Pun n dyshe
Prforcim Rrjeti i diskutimit Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun individuale
39
Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Prvijim i t menduarit
Msuesi/ja paraqet para klass disa foto ose piktura t Sknderbeut duke luftuar, n fush t
betejs, duke iu folur trimave t tij, para popullit, n takime me personalitete t huaja, si papn
e Vatikanit etj. Pasi shohin fotot, nxiten diskutimi mes nxnsve me an t pyetjeve:

-far ndieni teksa shikoni kto foto/piktura?
-N ciln foto/piktur Sknderbeu shfaqet si burr shteti, n ciln si politikan dhe diplomat?
-Cilat jan veorit e Sknderbeut si burr shteti, politikan dhe diplomat?
- Si jan dhn kto tipare nga autori i veprs?

Sknderbeu si burr shteti karakterizohet nga kto tipare:
1. Qe i pari q mendoi t formoj shtetin e bashkuar shqiptar.
2. Simbol bashkimi princash.
3. Mblodhi kuvendin e Lezhs n Lezh pr 3 arsye:
a) si vend asnjans ishte nn sundimin e Venedikut;.
b)nuk ishte pron e tij apo e dikujt prej princrve t tjer.;
c) ishte vendndodhje e afrt me Krujn dhe qendrn e vendit.
4. Ve bashkimit politik, e ushtarak u prpoq pr bashkimin ekonomik dhe at ushtarak.
5. Kishte drejtsi fjale dhe veprimi.
1. Sknderbeu si strateg:
- metodat e tij jan fitoreprurse.
- prdor me sukses strategji sulmi, mbrojtjeje, trheqjeje
- sht i pari q shfrytzoi terrenin e thyer n favor t tij;
- prdor strategji inteligjente jo vetm me turqit, por edhe me princat shqiptar.
2. Sknderbeu si politikan:
- parashikon lvizjet e armikut;
- bn organizimin politik t shqiptarve;
- parashikon se ku do t dal armiku, miku, fqinjt dhe ai vet.
3. Sknderbeu si diplomat:
- Bn aleancat e duhura
- Vendos armpushimin kur duhet
- Di t lidhet me fqinjt
- Di t lidhet kur dhe si duhet me miqt;
Burr shteti Politikan/
diplomat
Sknderbeu
-qe i pari q mendoi t formoj shtetin e
bashkuar shqiptar;
-simbol bashkimi princash;
-ve bashkimit politik, e ushtarak u
prpoq pr bashkimin ekonomik dhe at
ushtarak;
-kishte drejtsi fjale dhe veprimi.
- parashikon lvizjet e armikut;
- bn organizimin politik t shqiptarve;
- parashikon se ku do t dal armiku,
miku, fqinjt dhe ai vet;
- bn aleancat e duhura
- vendos armpushimin kur duhet
- di t lidhet me fqinjt etj.
40
Ndrtimi i njohurive. Lexim/prmbledhje n dyshe
Msuesi/ja u thot nxnsve t krijojn n dyshe, ku njri t lexoj paragrafin me z dhe m
pas t bj nj prmbledhje t shkurtr t tij. U lihet koha e nevojshme, pastaj kontrollohet
prvetsimi duke dgjuar prmbledhjet e disa nxnsve. Pas ksaj nxnsi tjetr bn pyetje
pr pjesn/paragrafin. U lihet koha e nevojshme pr t br kt dhe pastaj kontrollohen se sa
e kan kuptuar duke dgjuar pyetje prej disa nxnsve. Po kshtu vazhdohet me paragraft
n vazhdim, duke ndrruar rolet brenda dyshes, pas do paragrafi.

Prforcimi. Rrjeti i diskutimit
Msuesi/ja shtron nj pyetje binare, si: A mendoni se Sknderbeu shklqeu njsoj n t gjitha
fushat e veprimtaris s tij?

PO JO

Sillen argumente A mendoni se Sknderbeu Sillen argumente
pro shklqeu njsoj n t gjitha kundr
fushat e veprimtaris s tij?

Prfundimi._______________________________________________

Detyr: Ushtrimi 2 (Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin).
Lexoni fragmentin nga Pjesa III, kreu XXVII, n f. 32 t tekstit.

Tema 14. Studim teksti. Sknderbeu si burr shteti, politikan dhe diplomat

- t komentojn fragmentin, duke evidentuar tiparet e Sknderbeut, si burr shteti,
politikan dhe diplomat;.
- ti gjejn tiparet n fragment dhe t ilustroj edhe me pjes nga romani;
- t argumentojn kto karakteristika t tij vlerat e Sknderbeut, duke i shoqruar edhe
me ilustrime konkrete..

Mjetet msimore: libri i nxnsit, romani, shnimet e tij, drrasa, shkumsi etj.

nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi Prmbledhje e
strukturuar
Ndrtimi i njohurive Diskutim i lir
Stuhi mendimesh
T msuarit
ndrveprues
Pun individuale
Prforcimi Pun n grupe

Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me grupe
41

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Prmbledhje e strukturuar
N fillim t ors msuesja kontrollon detyrn e dhn dhe lexohen disa prej tyre. Bhet
ballafaqimi i prgjigjeve dhe vet nxnsit plotsojn ose vlersojn m t mirn. M pas
msuesi/ja drejton pyetjen rreth ors s kaluar:

-Si shfaqet Sknderbeu si burr shteti, si diplomat, politikan dhe si strateg n veprn e S.
Godos?
-Si mendoni ju, n kt roman Sknderbeu sht m shum diplomat, burr shteti, strateg apo
politikan?

Ndrtimin e njohurive. Diagrami piramidal
N kt faz msimore msuesi/ja e ndan klasn n 4 grupe. Secilit grup i jep skedn se ku
duhet t prqendrohen. Aty msuesi/ja ka shkruar pyetjet:

Skeda 1 - Tiparet e Sknderbeut si burr shteti n romanin e S. Godos
Skeda 2 - Tiparet e Sknderbeut si politikan n romanin e S. Godos
Skeda 3 - Tiparet e Sknderbeut si strateg n romanin e S. Godos
Skeda 4 - Tiparet e Sknderbeut si diplomat n romanin e S. Godos

Sknderbeu
Tiparet e tij
Burr shteti Diplomat Strateg Politikan
Qe i pari q mendoi
t formoj shtetin e
bashkuar shqiptar.
Bashkoi princat
shqiptar.
Mblodhi kuvendin e
Lezhs.
Ve bashkimit
politik, e ushtarak u
prpoq pr
bashkimin ekonomik
dhe at ushtarak.
Kishte drejtsi fjale
dhe veprimi.

Bn aleancat e
duhura
-Vendos
armpushimin kur
duhet
Di t lidhet me
fqinjt
Di t lidhet kur dhe
si duhet me miqt
metodat e tij jan
fitoreprurse.
prdor me sukses
strategji sulmi,
mbrojtjeje,
trheqjeje
sht i pari q
shfrytzoi terrenin e
thyer n favor t tij;
prdor strategji
inteligjente jo vetm
me turqit, por edhe
me princat
shqiptar.
parashikon lvizjet e
armikut;
bn organizimin
politik t
shqiptarve;
parashikon se ku do
t dal armiku,
miku, fqinjt dhe ai
vet

42
Ndahet klasa n 8 grupe dhe do grup zgjedh prgjegjsin e vet, i cili bashkpunon me t
gjith pjestart dhe ndajn detyrat si dhe prgatitin prgjigjen me shkrim, t ciln e referon
prgjegjsi i grupit.
Grupi I usht. 1, 3 te Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin.
Grupi II usht. 2, 6 te Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin.
Grupi III usht. 4, 5 te Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin.
Grupi IV usht. 7, te Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin.
Grupi V usht. 8, 9 te Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin
Grupi VI usht. 10, 11 te Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin.
Grupi VII usht. 2, 3 te Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin
Grupi VIII usht. 1 te rubrika Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin, si dhe usht. 2 te rubrika
Diskutim.

Detyr: (Me shkrim) Ushtrimi 1, te rubrika Diskutim. Lexoni fragmentin pasardhs.

Tema 15. Studim teksti. Retorika e Sknderbeut

- t analizojn aspektet gjuhsore t fragmentit;
- t gjejn n fragment retorikn e Sknderbeut;
- t analizojn ndrtimin e fjalis s retoriks s tij;
- t zbrthejn fragmentin;
- t zbulojn mjetet me t cilat ndrtohet ligjrimi binds n fjaln e Sknderbeut.

Mjetet msimore: libri i nxnsit, romani, fletoret, drrasa, shkumsi etj.

nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Stuhi mendimi Diskutim idesh Hulumtim i
prbashkt
Ndrtimi i njohurive Prmbledhje n dyshe T msuarit
ndrveprues
Pun me grupe
Prforcimi Pyetje-prgjigje Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me grupe

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Stuhi mendimi
Msuesi/ja kontrollon dhe punon me klasn t paktn 3 nga detyrat e shtpis dhe sht vet
klasa q bn vlersimin e tyre
M pas msuesi/ja shkruan n drras t zez fjaln retorik dhe u krkon nxnsve t thon
s far kuptojn me kt fjal. M pas i hedh n tabel mendimet e tyre, disa nga t cilat
mund t jen:

43
Dija q shtjellon Thjeshtsia e t folurit
rregullat e parimet bukur dhe qart
pr t folur bukur

Forca e fjals

E folura n mnyr bindse
tek t tjert pr t ndikuar tek ta

Ndrtimi i njohurive. Prmbledhje n dyshe
Msuesi/ja ndan klasn n 7 grupe dhe u jep detyrat e mposhtme:
Grupi I - usht. 1 n f. 35 dhe usht. 1 n f. 36 te rubrika Reflektojm mbi kuptimin dhe
interpretimin
Grupi II - usht. 2, 3 n f. 35 dhe usht. 2 n f. 36te rubrika Reflektojm mbi kuptimin dhe
interpretimin
Grupi III - usht. 4, 7 n f. 35 dhe usht. 3, f. 36 te rubrika Reflektojm mbi kuptimin dhe
interpretimin.
Grupi IV - usht. 5, 6 n f. 35 dhe usht. 4 n f. 36 te rubrika Reflektojm mbi kuptimin dhe
interpretimin.
Grupi V - usht. 8, 9 n f. 35 te rubrika Reflektojm mbi kuptimin dhe interpretimin dhe usht. 1
n f. 36 rubrika Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin.
Grupi VI - usht. 1, 2 n f. 35 dhe usht. 2 n f. 36 te rubrika Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin.
Grupi VII - usht. 3, 4 n f. 35 dhe usht. 2 n f. 36 te rubrika Reflektojm mbi gjuhn dhe stilin.

Prforcimi. Pyetje-prgjigje
N kt faz prmbyllse t ors msimore, msuesi/ja ngre pyetjet pr diskutim:
-Ku e gjejm n vepr retorikn e Sknderbeut?
-Cili sht mendimi juaj rreth saj?
-Si e ka realizuar ata autori i romanit?
-Si do t silleshit ju nse do t ishit n vendin e Sknderbeut?
-A do t prdornit form tjetr ligjrate n vend t asaj q ka prdorur autori?

Tema 16-17. Diskutim rreth vlerave artistike t veprs
- t diskutojn rreth vlerave artistike t veprs;
- t parashtrojn qndrimin e tij tyre ndaj veprs;
- t argumentojn mendimin e tij me citime nga romani;
- t dallojn ka u plqen m shum n vepr.

Mjetet msimore: libri i nxnsit, romani, fletoret e tyre etj.

Metoda: Ruaje fjaln e fundit pr mua (teknik diskutimi n t ciln nxnsit me radh
komentojn citimet e nxjerra nga teksti)
Retorika
44

Struktura msimore: Diskutim

Zhvillimi i msimit:

Diskutimet e nxnsve prqendrohen rreth shtjeve t mposhtme:
- Cilat jan vlerat artistike t veprs?
- Sa dhe si e ka realizuar qllimin e tij autori?
- far m plqen m shum n vepr (me citimet prkatse)?
- Pse m plqen kjo vepr?
- Si e shoh un n raport me veprat e Nolit, Naimit, De Rads etj.?
- Cila sht e veanta e veprs?
- Cili sht personazhi m i realizuar (jo vetm figura e Sknderbeut) dhe pse mendon se
sht ai?
- Cili sht personazhi negativ m i detajuar i romanit dhe pse? (Sillni argumente dhe citime
nga vepra.)
- Cili sht rroli q luan Moisi Golemi n vepr dhe raporti i tij i ndrlikuar me
Sknderbeun?
- Pse Sknderbeu mban qndrime t ndryshme ndaj tradhtive (t Moisiut, t Hamzait, t
Zerqanit)? Argumentojeni mendimin.
- Cili sht rroli i femrs n vepr?
- Cilat jan t prbashktat dhe t veantat mes Mamics dhe Doniks?
- Cili sht roli dhe qndrimi i Lek Dukagjinit me dhe ndaj Sknderbeut n roman?
- Cili sht fragmenti q t plqen m shum n roman dhe pse?
- Shpjegoni dhimbjen e Sknderbeut ndaj humbjeve, duke u ndalur veanrisht n at t
Beratit.
- Flisni pr stilin e autorit dhe jepni karakteristikat e tij.

Tema 18. Ese argumentuese. Forca e retoriks n vepr
Ku dhe si shprehet retorika e Sknderbeut n vepr
Pse sht e rndsishme t zotrosh nj retorik t fort .

Objektivat: N fund t ors msimore nxnsit duhet t jen t aft :
- t japin argumentimin e duhur pr mendimin e tyre;
- t zbrthejn si duhet temn;
- t shprehen bukur, sakt e qart, pa dal nga tema.
Mjetet msimore: fletoret, stilolapsat, drrasa, shkumsi.

Metoda: Shkrim i lir.

Struktura msimore: Shkrim i lir

45
Pasi msuesi/ja shkruan n drras temat, do nxns sht i lir t zgjedh at q preferon,
at q e ka m afr vetes, at n t ciln mund t shprehet m mir. Pas dhnies s
orientimeve t mundshme, nxnsit fillojn punn e tyre t lir, t pavarur.

Tema 19. Ese argumentuese. Rishikimi i puns
Shih temn nr. 8

Njsia III. Letrsia dhe historia

Tema 1. Analiz. Figurat dhe elementet reale e joreale n romanin Sknderbeu

Objektivat: N fund t ors msimore nxnsit duhet t jen t aft:
- t dallojn figurat dhe elementet reale dhe joreale n vepr.
- t analizojn personazhet reale dhe ato t trilluar.
- t dallojn trillimin artistik n nj roman historik.
- t analizojn mjetet gjuhsore dhe stilistike t fragmentit.

Fazat e strukturs Strategji msimore Veprimtarit e nxnsve Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Shnime mbi shnime Diskutim idesh Pun me klasn
Ndrtimi i
njohurive
Di-Dua t di (DDM) T msuarit
ndrveprues
Pun me grupe
Prforcimi Msova (DDM) Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me grupe

Prforcimi. Shnime mbi shnime
ndihmn e msuesit/es i plotsojn ato.

Romani historik e biografik
me elemente reale
elemente joreale

Elemente reale:
kronologjia e jets s Sknderbeut
fakte, data, beteja t datuara e t faktuara nga kronikat
aleancat me Frederikun dhe Alfoncin e Napolit
pjesmarrja n luftrat italike (Milano, Napoli, Pulia etj )
aleancat me princat shqiptar
46
aleanca me Raguzn
marrdhnia e ndrlikuar me Venedikun
lidhja e Lezhs etj.
Elemente joreale:
trajtimi i gojdhnave dhe legjendave nga autori si t qena
ndrra e Sknderbeut me Shn Gjergjin q i dhuron shpatn
figura t trilluara si ajo e Pejk Emanuelit

Ndrtimi i njohurive. Di-Dua t di (DDM)
Pas prmbledhjes s strukturuar q bn msuesja e v klasn t prdor tabeln , fletoren te
ndar n tre pjes, duke e plotsuar me radh:

Di Dua t di Msova
Kronologjin jetsore t heroit
Si dhe pse u organizua lidhja
e Lezhs.
Pse i ka prdorur autori
elementet joreale n vepr?
Cili sht rolin q luajn n
vepr figurat e trilluara?
Cilat jan elementet reale dhe
ato joreale n vepr?

Plotsimi i tabels
N bashkpunim me klasn, dijet e tyre, i jepen prgjigjet e duhura rubriks Dua t di.

Prforcimi. Msova (DDM)
N kt faz nxnsit prmbledhin njohurit e reja q msuan dhe i shkruajn ato n tabel.
Di Dua t di Msova
Kronologjin jetsore t heroit
Si dhe pse u organizua lidhja
e Lezhs.
Pse i ka prdorur autori
elementet joreale n vepr?
Cili sht rolin q luajn n
vepr figurat e trilluara?
Cilat jan elementet reale dhe
ato joreale n vepr?
Elemente reale:
- kronologjia e jets s
Sknderbeut
- fakte, data, beteja t
datuara e t faktuara nga
kronikat
- aleancat me Frederikun dhe
Alfoncin e Napolit
- pjesmarrja n luftrat
italike (Milano, Napoli, Pulia
etj )
- aleancat me princat
shqiptar
- aleanca me Raguzn
- marrdhnia e ndrlikuar
me Venedikun
- lidhja e Lezhs etj.

Elemente joreale:
- trajtimi i gojdhnave dhe
legjendave nga autori si t
qena
- ndrra e Sknderbeut me
47
Shn Gjergjin q i dhuron
shpatn
- figura t trilluara si ajo e
Pejk Emanuelit

M pas klasa ndahet n 5 grupe dhe u jepen detyrat:
Grupi I dhe II = usht. 1, 2 n f. 38
Grupi III = usht. 3, 5 n f. 38
Grupi IV= usht. 4, 5 n f. 38
Grupi V= usht. 6 n f. 38

Tema 2. Analiz. Shkrirja e t vrtets historike me trillimin

- t dallojn faktet historike n vepr;
- t dallojn trillimin artistik n nj roman historik;
- t analizojn mjetet gjuhsore dhe stilistike.

Struktura: PNP
nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Diagrami i Veni Diskutim idesh Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Pun n grupe T msuarit
ndrveprues
Pun me klasn
Prforcimi Rrjeti i diskutimit Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me grupe

Zhvillimi i msimit:

Parashikimi. Diagrami e Venit
N kt faz t ors msimore, msuesi/ja krkon nga nxnsit q t gjejn n roman
ndrthurjen e t vrtets historike me trillimin; pra shkrirjen me njri-tjetrin t ktyre
elementeve.
Diskutimet e nxnsve drejtohen drejt zbrthimit dhe kompletimit t diagramit.

48

T prbashktat

Ndrtimi i njohurive. Pun n grupe
Msuesi/ja ndan klasn n 4 grupe dhe jep detyrat:
Grupi 1 -usht. 1, f. 39
Grupi 2 - usht. 2-3 f. 39
Grupi 3 - usht. 4, f. 39
Grupi 4 - usht. 5, f. 39
Kto ushtrime i shrbejn prforcimit dhe ndrtimit t shprehive studimore.

Msuesi/ja shtron nj pyetje binare, si: A mendoni se ky roman sht m tepr historik, sesa
artistik?

PO JO

Sillen argumente A mendoni se ky roman sht Sillen argumente
pro m tepr historik, sesa artistik? kundr

Prfundimi._______________________________________________

Detyr: Komentoni frazn: Jasht ishte prap jeta, me t ciln nuk donte t lidhej.
Lexoni fragmentin pasardhs.

R
O
M
A
N
I
49
Tema 3. Studim teksti. Kombinimi i drejt i historis me letrsin

- t komentojn fragmentin duke dalluar shkrirjen e t vrtets historike me trillimin.
- t analizojn kompozicionin, kronologjin e ngjarjeve, rrethanat.
- t zbrthejn konfliktin, karakteret etj.

Mjetet msimore: libri i nxnsit, romani, drrasa, shkumsi etj.

nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi Lexim me kodim i
tekstit
Ndrtimi i njohurive Ditar dypjessh T msuarit
ndrveprues
Pun individuale
Prforcimi Rrjeti i diskutimit Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun n grup

Zhvillimi i msimit
Meqense fragmenti sht i njohur pr nxnsit, msuesja i jep klass detyr q do nxns
individualisht t kodoj fragmentin sipas ktyre krkesave:
- Cilat jan figurat m t prdorura n fragment?
- Cila sht karakteristika kryesore e stilit t prdorur n kt fragment nga
autori?Mbshteteni me argumente mendimin tuaj!
- far t bie m shum n sy n fragment nga ana psikologjike.
- far ka t prbashkt me Nolin fragmenti i Godos?
- Shpjegoni rrethanat q paraprgatitin ngjarjen.
- Cilt jan karakteret q dalin m n pah n fragment?
Nxnsit mund t plotsojn njri-tjetrin n prgjigjet e tyre derisa t plotsohet si duhet
prgjigja.

Ndrtimi i njohurive. Ditar dypjessh
N kt faz, nxnsit nxiten t zbrthejn fragmentin e dhn dhe nprmjet tij t arrijn t
shquajn kombinimin e drejt t historis me letrsin n roman.

50
Citimi/fragmenti

Komenti i nxnsit
-Turku e njihte etjen e pashuar t shqiptarve
pr hakmarrje dhe smund t vinte dor mbi
kapitent. Njzet vjet luft kishin mjaftuar pr
t njohur prirjet dhe zakonet e njri-tjetrit.
........................................................................

Lajmi i kobshm erdhi befas, n perndim t
diellit dhe nuk u besua. Asnjeri nuk dinte gj t
sakt. Burra e gra lan punt dhe u turrn
drejt tregut, me nj frym e me fytyra t
prishura. N qiell vareshin re t lehta, dielli i
verdh po ulej ngadal; ullishta po merret
ngjyrn e arit, skishte asnj shenj oguri t
keq, po do njeri ndiente tani ndrydhje n
zemr, sikur mbi tok po ecte pabesia, dhe,
duke shpejtuar, njeriu i hidhte fqinjit shikime
armiqsore, sikur ky t ishte fajtor pr at q
mund t kishte ndodhur. Kur arrinin sipr n
treg, njerzit shtangnin n vend. Atje, n mes,
kishe dal nj hije e zez me mendjen dhe
gojn e njeriut.
..................................................................

Msuesi/ja shtron para klass pyetjen: Si mendoni ju, a gjejm n kt roman nj kombinim t
drejt t letrsis me historin?

PO JO

Sillen argumente A gjejm n kt roman nj Sillen argumente
pro kombinim t drejt t letrsis kundr
me historin?

Prfundime...............................................................................................................

Detyr:
- Interpretoni fjalin: Kryexhelati prgjigjet me kokn e tij po t vdesin t dnuarit para
pesmbdhjet ditve dhe ai i ushqen e i mjekon natn, q ti rrjep ditn.
- Bni analizn sintaksore t fjalis.

51
Tema 4. Analiz. Konceptimet romantike dhe realiste n roman

- t analizojn veorit e konceptimeve romantike dhe realiste n roman;
- t dallojn frymn romantike n prshkrimin e Sknderbeut, si: prmasat e ngjarjeve,
roli i natyrs, dshira pr vetmi etj.;
- t dallojn elementet realiste: fakte historike, mitizimi i heroit.


nxnsve
Organizimi i
nxnsve
njohurit paraprake
Ndrtimi i njohurive Shnime mbi shnime T msuarit
ndrveprues
Pun n grupe
Prforcimi Rishikim n dyshe Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun n dyshe

Zhvillimi i msimit

Pasi bhet kontrolli detyrave t shtpis dhe lexohen t paktn dy prej tyre, msuesi/ja
shnon n tabel temn Konceptimet romantike dhe realiste n roman, dhe u krkon
nxnsve q t shnojn n nj flet lidhje apo marrdhnie me konceptet e dhna. Pasi
shnojn disa emrtime, msuesi/ja i shkruan ato n tabel sht ind i
gjall

Hero i jashtzakonshm Dhnia e sakt
Himnizimi i heroit e ngjarjeve
Portretizimi i heroit

Heroi trhiqet
n vetmin e tij Idealizimi i Motit t Madh
Parateksti historik Ngjarjet historike

M pas nxitn nxnsit t diskutojn rreth disa ideve t dhna, si p.sh:
- Idealizimi i Motit t Madh dhe t heroit
- Autori prdor nj prshkrim fizik realist t heroit dhe nj prshkrim idealist t veprimeve dhe
bmave t tij.
- Ku takohen dhe ku ndahen konceptimet romantike dhe ato idealiste n roman?

Nj nxns shkruan n tabel mendimet q japin nxnsit e tjer lidhur me diskutimet e
msiprme.
Konceptime
realiste
Konceptime
romantike
52

Prforcimi i njohurive. Shnime mbi shnime
Msuesi/ja udhzon nxnsit t punojn n mnyr individuale pr t organizuar informacionin
e marr nga teksti: modeli i shnimeve mbi shnime pr konceptimet realiste dhe romantike n
roman. Pr ti orientuar, msuesi/ja pasi e ndan klasn n dy grupe t mdha, shtron
krkesn:

- Listoni disa konceptime realiste dhe disa konceptime romantike q hasni n roman.
M pas grupet listojn disa prej tyre.

Grupi 1. Konceptet romantike n roman:
- figura qendrore = Sknderbeu
- forca e brendshme dhe patosi luftarak i heroit = idealizim i tij
- hero i jashtzakonshm n rrethana t jashtzakonshme = sipas rrfimit
- veorit e prshkrimit t tij = duket si hero i idealit
- himnizimi i tij arrihet n situata t jashtzakonshme (dhimbja pr humbjen e Beratit, t
oficerve etj.)
- e madhrishmja q jepet nga tensioni dramatik, prmasat epike e legjendare t figurs
etj.
- idealizimi i Motit t Madh .
- heroi i mbyllur n vetmin e tij.
- projekti i atdheut sipas dshirave, ndrrave.
- krijimi i mitit t lufttarit.

Grupi 2. Konceptimet realiste n roman:
- kronologjia e vrtet e ngjarjeve.
- portretizimi i heroit.
- ngjarjet e vrteta historike.
- zhbirilimet psikologjike.
- arsyetimi realist i veprimeve shkak-pasoj.
- tonet e kroniks dokumentare.
- vendosja e figurave historike t patransformuara.
- gjuha historike me t ciln sht shkruar.

Prforcimi i njohurive. Rishikimi n dyshe
N kt faz t ors msimore, nxnsit reflektojn pr qndrueshmrin e t nxnit mbi
konceptet dhe shprehit e fituara n temn e siprprmendur, duke e zbatuar at n detyrn
q u afrohet me an t tekniks Rishikimi n dyshe pr afrsisht 10 minuta.

Detyr: Lexoni fragmentin pasardhs.

53
Tema 5. Studim teksti. Konceptimet realiste e romantike n roman

Objektivat: N fund t ors msimore nxnsit duhet:t jen t aft:
- t komentojn fragmentin duke zbuluar mjetet artistike prmes t cilave jepet fryma
romantike dhe realiste n roman;
- t dallojn figurat letrare n funksion t paraqitjes s figurs;
- t dallojn elementet realist dhe ato romantik n fragment.

nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Analiza e tipareve
semantike
Ndrtimi i njohurive Rrjedhshmria gojore
e dyshes
T msuarit
ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi Shkrim i shpejt Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun n grupe t
vogla

Zhvillimi i msimit

Ndrtimi i njohurive. Analiza e tipareve semantike
Duke qen se kjo sht nj tem q nxnsit u njohn nj or m par, kt faz msuesi/ja e
realizon duke prdorur teknikn e analizs s tipareve semantike. Ndrton n drrasn e zez
tabeln e mposhtme dhe s bashku me nxnsit bjn plotsimin e saj. N rastet kur ka
informacion q nuk njihet nga nxnsit, at e plotson vet msuesi/ja.

Konceptet Romantike Realiste
Portretizimi i heroit - +
Prdorimi i figurave historike - +
Sknderbeu si figur qendrore e romanit + -
Ngjarjet e vrteta historike - +
Hero i jashtzakonshm n rrethana t
jashtzakonshme
+ -
Idealizimi i Motit t Madh . + -
Heroi i mbyllur n vetmin e tij. + -
Gjuha historike me t ciln sht shkruar
romani
- +
Krijimi i mitit t lufttarit + -

Prforcimi i njohurive. Rrjedhshmria gojore e dyshes
Nxnsit n dyshe emrtohen njri A dhe tjetri B. Nxnsi A fillon t tregoj far mban mend
apo sht interesante nga teksti. Nxnsi B dgjon me vmendje. Pas 1 minute nxnsit
ndalojn dhe ndrrojn rolet dhe procedura vazhdon njsoj me koh tjetr pr 30 sekonda.

54
Prforcimi. Grupi i ekspertve
Meqense nxnsit fragmentin e kan t njohur (si detyr nga ora e kaluar ) msuesi/ja ndan
klasn n 8 grupe dhe i jep do grupi detyrn e tij:
Grupi I= N f. 45 usht 1 i reflektim mbi kuptimin e interpretimin.
Grupi II = N f. 45 usht. 2 i reflektim mbi kuptimin e interpretimin.
Grupi III = N f. 45 usht. 3 i reflektim mbi kuptimin e interpretimin.
Grupi IV = N f. 45 usht. 4 i reflektim mbi kuptimin e interpretimin.
Grupi V= N f. 45 usht. 5, 6 i reflektim mbi kuptimin dhe interpretimin.
Grupi VI = N f. 45 usht. 7 i reflektim i kuptimit dhe interpretimit.
Grupi VII= N f. 45 usht. 8 i reflektim mbi kuptimin dhe interpretimin dhe usht. 2 i
reflektim mbi gjuhn dhe stilin.
Grupi VIII= N f. 45 usht. 1, 3 i reflektim mbi gjuhn dhe stilin.

Detyr: Lexoni fragmentin pasardhs.

Tema 6. Analiz. Tisi legjendar n figurn e Sknderbeut

- t zbulojn tisin legjendar q vesh figurn e Sknderbeut;
- t krahasojn t tri veprat pr Sknderbeun dhe t dalloj tisin legjendar n to.
- t dallojn ndryshimet q kan ato n dhnien e fryms legjendare.

nxnsve
Organizimi i
nxnsve
njohurit paraprake
Ndrtimi i njohurive Grupi i ekspertve T msuarit
ndrveprues
Pun n grupe
Prforcimi Shkrim i shpejt Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun individuale

Msuesi/ja u krkon nxnsve t thon far din rreth tisit legjendar qe vesh figurn e
Sknderbeut n romanin e Sabri Godos, duke i orientuar ata me an t pyetjeve:
- Si e paraqitet autori figurn e Sknderbeut?
- Si paraqitet Sknderbeu n syt e bashkkohsve t vet?
- Cili sht tisi legjendar q vesh figurn e Sknderbeut n kt roman?
- Cili sht tisi legjendar qe vesh figurn e Sknderbeut n veprat e Naimit, Nolit dhe
Barletit?
- Nga kta 4 autor, ku ndihet m shum tisi legjendar q vesh heroin?

Nj nxns shkruan n tabel mendimet q japin nxnsit e tjer pr to.
55

Personazh-hero

Ideali kalorsiak
Besimi i madh tek ai

Fisnikria
Lartsimi
shpirtror

Ndrtimi i njohurive. Grupi i ekspertve
Nxnsit tashm i njohin t 4 veprat e autorve: M. Barleti, N. Frashri, F. Noli dhe S. Godo,
ndaj msuesi/ja e ndan klasn n 4 grupe t mdha, ku t gjith antart duhet t
bashkpunojn me njri-tjetrin dhe jep detyrat pr secilin grup:

Grupi I.
- Cili sht tisi legjendar i Historis s Sknderbeut t M. Barletit?
- Ku dhe si e dalloni at, me shembuj konkret nga vepra(citime)?
- Pse e prdor legjendarizimin e veprs e t heroit autori?
Grupi II.
- Cili sht tisi legjendar i Historis s Sknderbeut t N. Frashrit?.
- Ku dhe si e dalloni at, me shembuj konkret nga vepra (citime).
- Pse e prdor legjendarizimin e veprs e t heroit autori.
Grupi III.
- Cili sht tisi legjendar i Historis s Sknderbeut t F. Nolit?

Grupi IV.
- Cili sht tisi legjendar i Historis s Sknderbeut t S. Godos?

Prforcimi. Shkrim i shpejt
N kt faz, msuesi/ja jep si detyr t komentojn:
- Sknderbeu mbinjeri dhe Sknderbeu nj njeri i zakonshm.
M pas, nse ka koh, lexohen 2-3 punime.

Detyr: Usht. 5 n f. 47 (me shkrim) dhe lexoni fragmentin pasardhs.

Tisi legjendar i
figurs s
Sknderbeut
56

Tema 7. Studim teksti. Arti i t prshkruarit, gjuha dhe stili i veprs

- t komentojn fragmentin duke u ndalur n artin e t shkruarit n prshkrimin e
personazhit;
- t analizojn figuracionin e prdorur;
- t bjn portretizimin e brendshm e t jashtm t personazheve.
Mjetet msimore: libri i nxnsit, romani, fletoret, stilolapsat etj.

nxnsve
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi Lexim me kodim i
tekstit
Ndrtimi i njohurive Grupi i ekspertve T msuarit
ndrveprues
Pun n grupe
Prforcimi Diskutim i lir Ndrtimi i shprehive
studimore
Pun me klasn

Msuesi/ja punon detyrn e shtpis, me dshirn e nxnsit dhe, nse t tjert kan ndonj
gj pr t shtuar, mund ta bjn at. Msuesi/ja jep detyr klass t bjn kodimin e
fragmentit sipas krkesave:
- Cilt jan personazhet e fragmentit dhe karakteristikat e karakteret e tyre.
- Cili sht stili i prdorur nga autori n prshkrimin e tij.
- Analizo gjuhn e prdorur nga autori n prshkrimet e tij.
- Cili sht figuracioni i prdorur.
- Gjeni fjalt ky t fragmentit.

M pas msuesi/ja e ndan klasn n 7 grupe dhe u jep detyrat: :
Grupi I usht. 1 i rubriks Reflektim mbi kuptimin dhe interpretimin n f. 48
Grupi II usht. 2 i rubriks Reflektim mbi kuptimin dhe interpretimin.
Grupi III usht. 3 i rubriks Reflektim mbi kuptimin dhe interpretimin.
Grupi IV usht. i rubriks Reflektim mbi kuptimin dhe interpretimin.
Grupi V usht. 5 i rubriks Reflektim mbi kuptimin dhe interpretimin
Grupi VI usht. 6 i rubriks Reflektim mbi kuptimin dhe interpretimin.
Grupi VII usht. 7 i rubriks Reflektim mbi kuptimin dhe interpretimin.

Prforcimi. Diskutim i lir
Msuesi/ja hap n klas diskutimin: Interpretoni thnien: Bje tokn t luftoj pr ty!
N fund t ors msuesja bn vlersimin.

Detyr: N tekst, f. 48, Detyr.
57
Tema 8-9: Projekt. Faqet speciale t revists sime

- t realizojn prgatitjen e revists;
- t zbrthejn figurn e Sabri Godos si shkrimtar dhe historian;
- t shpalosin politikanin e urt q fshihej brenda tij;
- t japin e mbledhin opinione dhe fakte t ndryshme q lidhen me figurn e tij
komplekse.
Mjetet e puns: Informacione t ndryshme nga interneti, gazeta e revista (t hulumtuara prej
tyre) e deri n mendimin e tyre kritik t mirfillt.

Metoda: Hulumtim i prbashkt.
Nj metod kjo q shrben pr t kryer diskutime q krkojn t menduar kritik dhe gjykime t
pavarura.

Struktura:
N fazn e par msuesi/ja bn prezantimin e tems s projektit:Faqet speciale t revists
sime, kushtuar shkrimtarit S. Godo
M pas bn ndarjen n grupe dhe jep detyrat pr secilin grup. Revista do t ket 5 faqe, pra
secili grup nga 1 faqe.
Grupi I = Jeta e shkrimtarit dhe ngjarjet q ndikuan n jetn dhe krijimtarin e tij.
Grupi II = Figura e S. Godos si politikan, si hartues i Kushtetuts, roli dhe rndsia e tij n
demokracin e re e t brisht shqiptare.
Grupi III = Figura e Godos si shkrimtar.
Grupi IV = Opinione dhe mendime t ndryshme mbi figurn e Godos brenda e jasht vendit.
Grupi V= Mendimi i tyre kritik n lidhje me figurn e Godos si shkrimtar, historian e politikan.

Msuesi/ja udhzon gjithashtu q nxnsit edhe brenda grupit t ndajn detyrat prkatse, n
mnyr q t realizohet n afatin e duhur prgatitja e revists, si detyr projekti.
Msuesi/ja jep afatin e prgatitjes pr fazn e dyt t projektit, ku nxnsit do t referojn
punt e tyre paraprake, para se revista t ohet pr botim.
Msuesi/ja zgjedh stafin drejtues t revists:
- kryeredaktorin.
- redaktorin.
- gazetart.
- fotograft.
- dizajnert.

N fund t njsis msimore:
- t kontrollohen punt e nxnsve pr t par se ku kan arritur ata;
- t verifikohen arritjet e tyre.
- t filloj puna me revistn;
- t realizohet ajo.

58
Tema 10. Ese argumentuese. Qndrimi im ndaj vlerave t veprs
- t shtrojn idet e qndrimet e tij /saj nprmjet t shkruarit argumentues;
- t arrijn t japin bukur mendimin e tyre rreth veprs.

Mjetet msimore: fletoret, stilolapsat.

Metoda: shkrimi i argumenteve/kundrargumenteve.

Struktura msimore: Shkrim i lir i drejtuar.

Tema 11: Rishikimi i puns me shkrim
Objektivat: N fund t ors msimore nxnsit duhet:
- t bjn vlersimin e shkrimit t tij dhe t shokut;
- t redaktojn shkrimin e tij nga ana e prmbajtjes, stilit dhe kulturs gjuhsore.
Shih orn 8.

Tema 12. Primi i kulturs s popullit nga shkrimtari

Objektivat: N fund t ors msimore nxnsit duhet t jen t aft :
- t analizojn se n mnyr autori pron kulturn popullore n vepr;
- t diskutojn se pr far shrben kjo frym n vepr;
- t shpjegojn rolin e romanit n forcimin e kulturs popullore n letrsin e re shqiptare.

Mjetet msimore:T ndryshme

Metoda: Rrjeti i diskutimit

Struktura msimore:
N fillim msuesi/ja kontrollon detyrn e dhn dhe punon, sipas dshirs dhe aktivizimit t
nxnsve me punn e prgatitur.

Msuesi/ja hap rrjetin e diskutimit sipas shtjeve t mposhtme :
1. Ku e shohim ndikimin e kulturs popullore n vepr?
2. Si e ka realizuar kt autori?
3. Ku sht m e dukshme kjo?
4. Nga ana stilistikore, cilat jan figurat m t dukshme t ndikuara prej saj?
5. Si mendoni, a mund t ishte po kshtu kjo vepr pa ndikimet popullore?
6. A u ndikua n kt Godo edhe nga shkrimtart e tjer t mparshm pr t shkruar
romanin e tij?
7. Si prohet kultura e popullit shqiptar n kt vepr?

Nxnsit plotsojn njri-tjetrin n diskutimet e tyre, pr t realizuar objektivat e vn n fillim
t ors. N fund t ors msuesi/ja bn vlersimin e arritjes s ors s msimit.

59
Tema 13. Ndikimi i kulturs n formimin e individit

- t analizojn si duhet temn e dhn;
- t argumentojn mendimin e tyre n lidhje me temn
- t shpjegojn rolin e romanit n kulturn dhe formimin e individit.

Mjetet msimore: T ndryshme

Metoda: Kundrshti akademike. (Nj veprimtari bashkpunuese pr t diskutuar shtje pr t
cilat ka mendime t ndryshme ose t kundrta. )

Struktura msimore: Diskutim i mbshtetur n metodn e msiprme.
Msuesja nxit nxnsit q t ndrtojn vet rrjetin e diskutimeve, shtjet pr t diskutuar, n
mnyr t lir e aktive.

Jan ata vet q do t organizojn diskutimet e tyre n dy mnyra :
1. Duke menduar, shkruar pyetjet/shtjet pr t diskutuar n fletore ose n drras.
2. Duke u ndar n dy grupe, n form konkursi, ku njri grup ndrton pyetjet e grupit
tjetr.

Tema 14. Diskutim. Si na ndihmon kjo vepr pr t prcaktuar identitetin dhe vlerat
tona?

- t diskutojn pr rndsin dhe vlerat e veprs n lidhje me identitetin kombtar;
- t nxjerrin vlerat kombtare t veprs;
- t diskutojn pse nj vepr e till s`duhet t mungoj n bibliotekn personale.

Mjetet msimore: T ndryshme.

Metoda: Diskutim i drejtuar/Stuhi mendimesh.

Struktura msimore: Diskutim i organizuar, i lir,me pjesmarrjen e t gjith nxnsve.
Msuesi/ja shkruan n drras shtjet kryesore ku do t mbshtetet diskutimi i nxnsve :
1) Cilat jan vlerat kryesore t veprs n lidhje me identitetin kombtar?
2) Si dhe sa ndikon vepra n forcimin e identitetit ton kombtar?
3) Roli i figurs s Sknderbeut n kt identitet?
4) Cilat jan mesazhet m t rndsishme t veprs?
5) Pse kjo vepr s`duhet t mungoj n bibliotekn personale?
6) Flisni pr luftn ballkanike pr t rrmbyer figurn e Sknderbeut.
7) Cila sht rndsia e figurs s Sknderbeut sot?
8) Cila sht rndsia e romanit historik n letrsi?

Nxnsit plotsojn njri-tjetrin deri n realizimin e plot t krkesave dhe t objektivave. N
fund, sipas dshirs, nxnsit mund t shprehin preferencat personale n lidhje me veprn
(far u plqen m shum nga romani).

60

Tema 15. Ese prshkruese e bindse. Gjuha dhe kultura e t shkruarit veprn
Sknderbeu

- t prdorin mjete artistike e gjuhsore n prshtatje me temn e dhn pr t realizuar
punn me shkrim;
- t japin vlersimin personal pr gjuhn dhe kulturn e autorit;
- t realizojn si duhet esen prshkruese.

Mjetet msimore: fletoret, stilolapsat etj.

Metoda: Shkrim i lir.

Struktura msimore: Pasi jep udhzimet e duhura n lidhje me temn e eses, msuesi/ja i
l nxnsit t punojn n heshtje e n mnyr t lir e t pavarur.

Tema 16. Ese prshkruese bindse. Rishikimi i puns me shkrim
- t bjn vlersimin e puns s tij dhe t shokut;
- t redaktojn shkrimin e tij nga ana e prmbajtjes, stilit dhe kulturs gjuhsore.
(shih orn 8)

61

Test i letrsis s avancuar e Historia e Sknderbeut e S. Godos

Grupi A
1. far kan t prbashkt M. Barleti dhe N. Frashri n Histori e Sknderbeut?

2. far i diferencon veprat e Godos dhe Nolit nga ato t Frashrit dhe Barletit?

3. Rrethoni alternativn e duhur.
Pr far dallohet vepra e N. Frashrit:
a. pr realizm;
b. pr romantizm;
c. pr antipati ndaj heroit.

4. Tregoni n `mnyr figura e Sknderbeut sht figur e trefisht n romanin e S.
Godos.
5.
6. far donte t realizonte Noli me veprn e tij dhe, sipas jush, a ia arrin ktij qllimi?

7. Rrethoni alternativn e gabuar:
S. Godo n romanin e tij Sknderbeu
a. e hiperbolizon historin;
b. e idealizon historin;
c. e realizon paraqitjen e heroit si e imagjinon;
d. e paraqet me prpikmri t madhe.

8. Cili rrfim sht m i bindshm, i Nolit apo ai i Frashrit? Argumentoni prgjigjen tuaj.
9. Komentoni n form eseje fjalt e sulltan Mehmetit:
Nj luan t ktill nuk do t lind m dheu askurr! Dhe pastaj shtoi: Tani Evropa dhe Azia
jan t miat! Mjer krishterimi, se i humbi shpata dhe mburoja.

62
Grupi B

1. far kan t prbashkt Noli dhe Godo n Histori e Sknderbeut .
2. Cilat jan qllimet e Godos me veprn e tij she a i realizon ai ato ?
3. A mund t themi se romani i Godos sht nj pasqyr reale e historis s kohs s
Sknderbeut?Argumentoni prgjigjen tuaj.
4. Shpjegoni se prse lufta sht kaq e rndsishme n romanin e Godos .ku duket kjo?
a. N dendurin e prdorimit t ksaj fjale.
b. N fjalorin e luftimit.
c. Te ngjarjet q ndodhen n t.
d. Tek t gjitha kto.
5. Shpjego se si grshetohet gjuha e artit me ligjratn shkencore n romanin e Godos.
6. Figura e Sknderbeut n romanin e Godos sht m shum figur reale apo e trilluar.
Argumentoni mendimin tuaj.
7. Rrethoni alternativn e sakt :
Arsyeja e torturimit t tet gjeneralve sht :
a. Hakmarrja
b. Dhnia e nj shembulli mizorie
c. Trysnia pr t kthyer kundr Sknderbeut.
8. Komento n form eseje fragmentin :
Tani nuk i duhej gj, edhe sikur t binin t gjitha kshtjellat,ve ta linin t qet. Po
vezirt,agallart e ushtris, jeniert, krkonin q ai t mbahej, qoft dhe i vdekur, derisa t
merrej kshtjella dhe t kthehej me triumf n Edrene: Ai ishte nj skllav n fron, pa shptim
dhe pa shpres.

63
Njsia I. Vepra Jul ezari e Shekspirit

Tema 1. Personali i Shekspirit. shtja shekspiriane

- t njohin jetn dhe krijimtarin e Shekspirit;
- t klasifikojn krijimtarin e tij dramatike sipas kategorive prkatse;
- t krahasojn mendime t ndryshme t shkrimtarve t shquar rreth krijimtaris s Shekspirit;
- t argumentojn opinionin e tyre rreth krijimtaris s Shekspirit dhe vlerave t saj.

Materialet dhe mjetet msimore: teksti msimor Letrsia 10 (me zgjedhje t detyruar), vepra t ndryshme t
Shekspirit, shkumsa me ngjyra, tabela, vlersime t ndryshme pr veprn e Shekspirit etj.

Fazat e strukturs Strategjit msimore Veprimtarit e nxnsve Organizimi i nxnsve
Parashikimi Stuhi mendimi Nxitja e diskutimit Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Grupi i ekspertve T msuarit ndrveprues Pun n grupe
Prforcimi Hapsira e fjals Ndrtimi i njohurive e shprehive studimore Pun me klasn

Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja e nis msimin duke pyetur nxnsit se far din rreth figurs dhe veprs s Shekspirit. Nxnsit
japin prgjigjet e tyre rreth ktij shkrimtari botror, t cilat msuesi/ja i hedh n skemn e stuhis s mendimit
dhe m pas nis shpjegimin, duke shtuar informacione t reja rreth Uilliam Shekspirit.

M pas msuesi/ja nis shpjegimin dhe prezantimin e Shekspirit si dramaturg. U shprndan nxnsve pr t
lexuar fragmente t shkurtra nga tragjedit, sonetet, komedit e tij dhe iu drejton pyetjet:
- dini pr krijimtarin e Shekspirit?
- Si mund ta klasifikojm at?
- Listoni disa nga dramat e tij.

figur e shumanshme
jetoi n vitet 1564-
1616
trajtoi tematik t
j
shkrimtari m me ndikim n t
gjith letrsin angleze
prfaqsuesi m n z
i teatrit elisabetian
dramaturgu m i
rndsishm i Rilindjes
i
krijimtaria e tij u ndikua
fillimisht nga Plauti dhe
Seneka
shkroi sonete, komedi,
tragjedi
Uilliam Shekspiri

64
Msuesi/ja ndan klasn n grupe, duke u krkuar ta prqendrojn vmendjen n shtje q kan t bjn me
klasifikimin e krijimtaris s Shekspirit, si dhe kontekstin n t cilin u krijuan kto vepra:

Grupi I emrton veprat-tragjedi t Shekspirit, duke u mbshtetur n kto pyetje:
- N koh jan shkruar ato?
- lloj tematike trajtojn?
Grupi II emrton veprat-komedi t Shekspirit duke u mbshtetur n kto pyetje:
- Cila sht tematika e tyre?
- A godasin ato vese t shoqris s kohs?
Grupi III emrton dramat historike:
- Cili sht konteksti historik i tyre?
- A ka n qendr t tyre figura t rndsishme historike?
Grupi IV emrton romancat.
- far e veant i karakterizon ato n lidhje me pjesn tjetr t krijimtaris s Shekspirit?
- Cila sht problematika q ngrihet tek to?

Grupi V rendit opinionet vlersuese pozitive pr veprn dhe figurn e Shekspirit.

Grupi VI rendit opinionet mohuese t vlerave t veprs s Shekspirit.

N fund plotsohen tabelat nga grupet.

Krijimtaria e Shekspirit

Tragjedi Komedi Drama historike Sonetet
Makbethi
Mbreti Lir
Hamleti
Otello
Antoni dhe Kleopatra
Romeo dhe Xhulieta
Nata e dymbdhjet
Grat gazmore t Uindsorit
Shum zhurm pr asgj
ndrra e nj nate vere
Jul ezari
Henri VI
Rikardi III
Rikardi II

Faza e dyt e ors s msimit prqendrohet n mendimet dhe vlersimet e shkrimtarve dhe kritikve t
ndryshm mbi krijimtarin dhe rolin e Shekspirit n letrsin botrore.

Msuesi/ja e ndan klasn n dy grupe t mdha, t cilt evidentojn vlersimet pozitive dhe negative. N
fund plotsojn tabeln prmbledhse.

Vlersimi pr veprn e Shekspirit

Vlersime pozitive
nga:
Citate Vlersime jopozitive
nga:
Citate

Samuel Koldrixh,

Gte

Shekspiri e njihte mir
mendjen njerzore,
ndaj n veprat e tij nuk
futi kurr asnj fjal apo
mendim t kot: nse
ne nuk e kuptojm at,
ather ky sht faji
yn, jo i tij.

V theksin te harmonia
dhe unitetit i ideve

Tolstoi

Shekspiri smund t
vlersohet m tepr sesa
nj autor mesatar

Shekspirit i mungon
aftsia e portretizimit t
personazheve

T gjith personazhet
flasin n nj gjuh jo t
natyrshme

65
Francesko de Sanktis,

Xhejms Xhojsi etj.
At q nuk e kan
br historiant e ka
br me gjenialitetin e
vet Shekspiri

... do t m plqente
Dantja, por do t merrja
me vete Shekspirin,
sepse ai sht m i
pasur...

Bernard Shou mendon
se vepra e Shekspirit
karakterizohet nga:
Ngjarjet n burimet e tyre
jkan m t arrira, sesa
realizimet q bn
Shekspiri...

Zbraztia filozofike;
Cektsia dhe vjetrsia e
moralit;
Pafuqia dhe jokoherenca
si mendimtar

Prforcimi. Hapsira e fjals
N fund t puns, t przgjedhurit e grupeve shprehin mendimin prfaqsues t grupit t tyre rreth shtjes
s prcaktuar dhe plotsojn tabeln pr veprat e Shekspirit t ndar sipas llojeve dhe mendimet pr
vlersimet pozitive dhe negative t krijimtaris s Shekspirit.

U krkon nxnsve t japin opinionet e tyre n lidhje me:
- gjersin kohore dhe historike t veprs s tij,
- gamn e gjer t personazheve dhe portretizimin e tyre.

Detyr. Ese: Shekspiri dhe vepra e tij, sa afr dhe larg n koh.


Perandoria Romake

Shtrirja e Perandoris Romake
Zgjerimi dhe rnia e Perandoris Romake
Perandoria Romake u ngrit dhe u qeveris nga qyteti i Roms gjat qindvjearve 6 p e. s. dhe 5-6 e. s.
Dy datat q shnojn fillimin dhe fundin e Perandoris Romake jan viti 27 p. e. s., fillimi i vitit t principats s
Oktavianit, me marrjen e titullit "August" dhe viti 395 e. s, kur me vdekjen e Teodosit perandoria u nda
prfundimisht n pjesn perndimore dhe at lindore.

66
Nga koha e Augustit gjer te rnia e Perandoris Osmane, Roma zotronte Euroazin Perndimore dhe Afrikn
e Veriut. Ajo prbnte shumicn e popullsis s rajonit. Zgjerimi i Perandoris Romake nisi shum m par se
shteti romak t kthehej n nj perandori dhe arriti kulmin e saj nn sundimin e perandorit Trajan, me pushtimin
e Dacis n vitin 106, duke zotruar nj siprfaqe q prfshinte rreth 5 900 000 km .
N zonat e qeverisura nga Perandoria Romake, tregtia, artet dhe kultura arritn lulzimin e tyre m t lart, po
ashtu edhe cilsia dhe niveli i jetess s popullsis s asaj kohe do t riarrihej n Europ dhe Afrikn e Veriut
shekuj m von.
Perandoria Romake ushtronte ndikimin e saj jo vetm brenda kufijve t saj, por edhe prtej tyre. N gjysmn e
saj lindore ky ndikim u przje me elemente greko-helene dhe orientaliste. Prkundrazi, Perndimi u latinizua.
Gjuha latine si gjuha e Roms, ishte gjuha zyrtare q prdorej n mbar Perandorin Romake, ndonse u
prdorn dhe u ruajtn edhe gjuht vendase. Latinishtja qe m pas n mbar Europn me qindra vjet gjuha e
t shkolluarve, sidomos n shkenc, gjer n kohn baroke. Ende n ditt e sotme latinishtja prdoret n disa
deg t shkencs, si p.sh., n mjeksi dhe biologji. Prej gjuhs latine kan lindur disa gjuh moderne romane
europiane (italishtja, frngjishtja, spanjishtja, portugalishtja dhe rumanishtja. Shum fjal t huazuara gjenden
n gjuht gjermanike dhe n sllavishte. Edhe gjuha shqipe sht ndikuar shum nga latinishtja dhe n t
gjenden shum huazime nga latinishtja.
Gjuha latine ka mbetur gjuha meshtare e kishs katolike romake deri n Kshillin e Dyt Vatikanor.
Vlen t prmendet se, ndikimi n kultur, ligje, teknologji, arte, gjuh, fe, qeverisje, ushtri dhe arkitekturn e
qytetrimeve q pasuan, vazhdon ende sot. Sistemi qeveritar i Perandoris Romake ka ndikuar shum n
sistemin shtetror europian, para s gjithash, n drejtsi dhe ligjshmri.
Republika Romake sipas t dhnave t shkrimtarve t mvonshm, si Tit Livi, u krijua rreth vitit 509 p.e.s, kur
i fundit nga shtat mbretrit romak, Tarkuin Krenari, u rrzua dhe u vendos nj sistem i bazuar n kuvende me
prfaqsues t ndryshm t zgjedhur nj her n vit, q ndryshe quheshin magjistrat. Nj kushtetut u
vendosn nj varg normash dhe rregullash pr balancimet dhe ndarjet e pushtetit. Magjistratt m t
rndsishm ishin dy konsujt, q, s bashku, ushtronin pushtetin ekzekutiv. Konsujt duhet t punonin me
senatin romak, q fillimisht ishte nj kshill i prbr nga patric (fisnik), por q u rrit n madhsi dhe fuqi me
kalimin e kohs.
Poste t tjera magjistratsh n republik ishin pretort, edilt dhe kuestort. N fillim, postet e magjistratve i
kishin vetm patrict, por m von ato u bn t mundura edhe pr njerzit e thjesht ose plebenjt.
Institucionet votuese t Republiks ishin komitia senturiata (asambleja e centurionve), q votonte pr shtjet
e lufts dhe paqes dhe zgjidhte njerzit m t rndsishm, dhe komitia tributa (asambleja tribunale), q
zgjidhte postet m pak t rndsishme.
Romakt gradualisht mposhtn popujt e tjer n Gadishullin Italik, duke prfshir etruskt. Krcnimi i fundit i
hegjemonis romake erdhi nga Taranto, nj koloni e madhe greke, q krkoi ndihmn e Pirros s Epirit n vitin
281 p.e.s, por kjo prpjekje dshtoi. Romakt i shtrin kolonit e tyre n zonat strategjike, duke vendosur
kontroll t qndrueshm mbi rajon. N gjysmn e dyt t shek. III p.e.s, romakt pushtuan Sicilin dhe Spanjn
dhe rritn fuqin e Roms. Pasi mundn Maqedonin dhe Perandorin Seleucide n shekullin II p.e.s, romakt
u bn fuqia zotruese n detin Mesdhe.
Mbizotrimi i jashtm oi n grindje t brendshme. Senatort u bn t pasur, por ushtart, shumica fermer t
vegjl, duke qndruar larg shtpis pr m shum koh, nuk mund t mbronin tokn e tyre, e cila ra n duar t
pronarve t mdhenj t tokave.

67
T ardhurat nga plaka e lufts, tregtia n provincat e reja dhe sistemi i ri i taksave q prcaktonte nj kufi pr
seciln klas t shoqris, krijoi mundsi t reja ekonomike pr t pasurit, duke formuar nj klas t re
tregtarsh: ekuestriant. Ligji Lex Claudia pengonte senatort q t angazhoheshin n tregti, kurse
ekuestriant teorikisht mund t bheshin antar t Senatit, por pushtetin politik e kishin shum t kufizuar. N
senat shpesh shprthenin grindje, duke penguar reformat e rndsishme t toks dhe duke refuzuar ti jepej
klass s ekuestrianve nj vend m i lart n qeveri.
Banda t dhunshme t njerzve t papun npr qytete, t kontrolluara nga senatort rival, friksonin
elektoratin me an t dhuns. Situata arriti kulmin n fund t shekullit II p.e.s., nn sundimin e vllezrve
Grakus, nj ift tribunsh q tentuan t kalojn reformat e toks, q synonin t rishprndanin tokat e mdha t
patricve ndrmjet plebenjve. T dy vllezrit u vran, por Senati kaloi disa nga reformat e tyre n nj tentativ
pr t ulur gjakrat e trazirs dhe pr t qetsuar plebenjt dhe ekuestriant.
N mes t shek. I p.e.s, tre burra, Jul ezari, Pompeu dhe Krasi, formuan nj pakt sekret, Triumviratin e Par,
pr t kontrolluar Republikn. Pas pushtimit t Galis nga ezari, nj paknaqsi ndrmjet ezarit dhe Senatit
oi n luft civile me Pompeun q kryesonte forcat e Senatit. ezari doli fitimtar dhe u b diktator i prjetshm.
N vitin 44 p.e.s, ezari u vra nga senatort q ishin kundr prpjekjeve t tij pr t marr pushtetin absolut
dhe donin t rivendosnin qeverin kushtetuese. Por pas ksaj, n nj Triumvirat t Dyt, t prbr nga
pasardhsi i prcaktuar i ezarit, Oktaviani dhe ish-mbshtetsit e tij, Mark Antoni dhe Lepidi, morn fuqi.
Gjithsesi, kjo aleanc s shpejti u katandis n nj prleshje pr mbizotrim. Lepidi migroi dhe kur Oktaviani
mposhti Antonin dhe Kleopatrn e Egjiptit n betejn e Akciumit n vitin 31 p.e.s, ai u b sunduesi i
padiskutueshm i Roms, duke e br Romn perandori.

Jeta dhe vepra e Jul ezarit

Gai Jul ezari (Gaius Julius Caesar) ishte ushtarak dhe burr shteti i madh i Perandoris Romake. Ai ka luajtur
nj rol t rndsishm n transformimin e Republiks Romake n Perandori Romake. U vra nga kundrshtart e
tij politik. Ai konsiderohet si nj prej gjenive ushtarak m t mdhenj t kohs dhe nj prej udhheqsve m t
fort. N vitin 42 p.e.s., dy vjet pas vdekjes s tij, senati romak e quajti Jul ezarin Zoti Romak.
Jul ezari ka lindur n Rom m 12 korrik 100 p.e.s. dhe ka vdekur m 15 mars t vitit 44 p.e.s. Rridhte
nga nj familje e vjetr aristokrate. Ai ka qen antar i Partis Demokratike dhe Popullore. Edhe pse ishte nip i
Caius Mariusit, ezari, martohet me Kornelian, vajzn e Lucius Corneliusit, Cinna, mbshtetsit m t madh t
Mariusit dhe armikut t Sullasit. N vitin 82 p.e.s., kur ezari refuzoi t ndahej me Kornelian, ai u detyrua t
largohej nga Roma.
Pas vdekjes s Sullasit, ezari kthehet n Rom dhe nis karriern e tij politike. Ai fiton popullaritet si antar i
partis s tij dhe si orator. M 74 p.e.s., ai shkon n Azi, pr t rikthyer ushtrin kapadokiane. Pasi u kthye, ai
nxiti reformimin e qeveris dhe ndihmoi n prparimin e pozicionit politik t Pompeit. N vitin 70 p.e.s. ezari u
b oficer dhe ishte prgjegjs pr administrimin e qeverise dhe ushtris n Spanjn e largt. N vitin 69 p.e.s., ai
ndihmoi Pompein t merrte drejtimin e lufts n Lindje. Jul ezari u kthye n Rom n vitin 68 p.e.s. dhe n
munges t Pompeit, drejtoi Partin Popullore.
N vitin 63 p.e.s., Jul ezari u emrua pontifex maximus (kryeprift). Reforma pr kalendarin ishte nj nga
kontributet e tij m t mdha pr historin. Shrbimet konsullore q kreu n Spanje, nxitn te Jul ezari ambiciet
e tij pr pushtet. Kur kthehet n Rom, pr t realizuar qllimin e tij, n vitin 60 p.e.s., krijon Triumviratin e Par,
e cila ishte aleanca e tre burrave, Jul ezarit, Pompeit, dhe Mark Lici Krasi (Marcus Licinius Crassus). Pompei
ishte komandant i ushtris, kurse Mark Lici Krasi ishte njeriu m i pasur n Rom. Ky nuk ishte nj triumvirat i

68
mirfillt, sepse kjo aleanc nuk u konfirmua zyrtarisht nga senati. Tre burrat ishin n gjendje t kontrollonin
Romn dhe kjo aleanc bri t mundur q ezari t ndiqte Luftn n Gali.
N vitin 59 p.e.s., ezari martohet me Kalfurnian. Po n t njjtin vit, si konsull, ai miraton nj ligj agrar, i cili
siguronte tok bujqsore pr 20 000 qytetar dhe veteran t varfr. Ai gjithashtu siguroi mbshtetjen e t
pasurve, duke paksuar taksat q ata paguanin pr kontratat n Azi. Kjo e bri at drejtues t nj koalicioni
ndrmjet popullit dhe plutokratve.
N vitin 55 p.e.s., ezari kreu nj eksplorim n Britani dhe mundi britanikt. N Gali ezari hasi n kundrshtarin
e tij m t fort n Vercingetorixin, t cilin ai e mundi n Alesia n 52 p.e.s. Me fundin e lufts, ezari kishte
arritur kontrollin e pjess m t madhe t Galis. Kjo arritje i siguroi atij titullin komandanti m i madhe i kohrave,
si dhe mbshtetjen dhe besnikrin e legjioneve. Kujdesi i ezarit ndaj ushtarve, dshira pr t realizuar ai vet
sulme t vshtira ushtarake, e ktheu at n idhullin e ushtarve, nj element i rndsishm pr karriern e tij
pasardhse.
N vitin 54 p.e.s. vdes e bija e Jul ezarit, e shoqja e Pompeit, e cila q prej pes vjetsh kishte qen lidhja
kryesore ndrmjet dy burrave. Gjat viteve kur ezari ishte n Gaul, Pompei kishte filluar t msonte gjithnj e
m shum mbi Partin Senatoriale. Arritjet ushtarake t ezarit fillojn e rritin xhelozin e Pompeit. Vdekja e
Crassusit, n 53 p.e.s., sjell fundin e Triumviratit t Par dhe vendosjen e ezarit kundr t tjerve.
Pasi prfundoi Triumvirati i Par, senati mbshtet Pompein, i cili u b konsull individual m 52 p.e.s.
Ndrkoh, ezari ishte br nj hero ushtarak, si dhe nj lider i popullit. Senati druhej prej ezarit dhe donte q
ai t hiqte dor prej ushtris s tij. Ata e dinin q ezari shpresonte t bhej konsull, pasi periudha e tij n Gali t
prfundonte. N dhjetor t vitit 50 p.e.s., ezari i shkruan nj letr senatit, n t ciln thoshte se do t hiqte dor
nga ushtria e tij, n rast se Pompei hiqte dor nga posti q kishte. Senati e priti letrn me egrsi dhe i krkoi
ezarit t hiqte menjher dor nga ushtria, prndryshe do t shpallej armik i popullit.
Dy oficert besnik t ezarit, Mark Antoni dhe Kuint Kasi (Quintus Cassius Longinus), nuk e aprovuan ligjin dhe
u prjashtuan nga senati. Ata udhtuan drejt ezarit, i cili mblodhi ushtrin dhe i krkoi mbshtetjen kundr
senatit. Ushtria krkoi t sulmonte dhe m 12 janar t vitit 49 p.e.s., ezari me fjaln Iacta alea est (vdekja
sht larg) kaloi Rubikonin, kufiri q ndante provincn e tij nga Italia. Lufta civile kishte filluar.
Marshimi i ezari drejt Roms ishte triumfues. Senati u arratis pr n Kapua. ezari u drejtua m pas pr n
Brundisium, ku rrethoi Pompein, prpara se ai t arratisej pr n Greqi. Ai iu drejtua Spanjs, ku vepronin oficert
e Pompeit dhe bri paqe me t. Pasi u kthye n Rom, ezari u zgjodh konsull dhe m pas iu drejtua Greqis, n
krkim t Pompeit. Ai mblodhi nj ushtri t vogl n Brundisium dhe nisi lundrimin. Ushtria ishte aq e vogl, sa
Bibulus, i cili po e priste n ngushtic, pr ta penguar kalimin e tij n Epir, e lejoi pa problem. ezari prballet n
Dyrrah me Pompein, ku zhvillohet Beteja e Dyrrahut. Ai u detyrua t trhiqej, me Pompein q e ndiqte pas
shpine. ezari e vendosi kampin n nj vend mjaft strategjik, pran Pharsalus-it. Pompei, i cili kishte nj ushtri t
madhe, e sulmoi ezarin, por u mund dhe u detyrua t trhiqej drejt Egjiptit, ku dhe u vra.
ezari, i cili kishte ndjekur Pompein drejt Egjiptit, qndroi atje edhe pr pak koh, duke jetuar me Kleopatrn. E
mbshteti at kundr t vllait dhe t shoqit, Ptolemeut XII dhe bri t mundur q Kleopatra t forconte fronin.
Nga Egjipti ai shkoi n Siri dhe Pontus, ku n vitin 47 p.e.s. mundi me aq lehtsi Farnacinin II, gj q e pasqyroi
me fjalt: Veni, vidi, vici (shkova, pash, fitova). Po t njjtin vit, ai u nis drejt Afriks (Libis), ku ndodheshin
mbshtetsit e Pompeit, pr ti dhn fund revolts s nisur nga Katoja.
ezari u kthye n Rom, me katr triumfe t mdha dhe i fali t gjith armiqt e tij. Ai nisi reforma pr ndryshimin
e kushteve t jetess, duke prmirsuar ligjet agrare, si dhe ato t kushteve t jetess. Jul ezari mori gjithashtu
masa pr t konsoliduar mbretrin dhe vendosjen e siguris. N dimrin e viteve 46 - 45 p.e.s., ezari ishte n
Spanj, ku zhduku partine e fundit senatoriale t Gaus Pompeit, t birit t Pompeit.
Jul ezari kthehet n Rom n shtator t 45 p.e.s. dhe emrohet pr t pestn her n postin e drejtuesit t
konsujve. Po n t njjtin vit, ai u shpall perandor i prjetshm dhe vendosi t ndrmerrte nj fushat kundr
Parthias, rreziku i vetm q kanoste kufijt e Roms. Fuqia e tij diktatoriale kishte ngjallur paknaqsi dhe ishte
kritikuar rnd nga armiqt e tij.

69
Kundrejt ezari u prgatit nj komplot prej vet miqve dhe mbrojtsve t tij, ndr t cilt mund t prmendim
Cimberin, Kaskn, Kasin dhe Brutin. M 15 mars t vitit 44 p.e.s., ai u godit pr vdekje me thik, n dhomn e
senatit. N testament ezari ia linte gjithka nipit t tij 18-vjear, Oktavianit, i njohur m von si Augusti.
ezari ka qen gjithmon nj prej figurave m kontradiktore historike. Ndjeksit e tij kishin par te ezari
mbrojtsin e t drejtave t njeriut nga oligarkia. Armiqt e tij e kishin par ezarin si nj demagog ambicioz, i cili
e hapi me dhun rrugn e tij drejt pushtetit diktatorial dhe shkatrroi republikn. Ai ishte i shklqyer n luft,
oratori dhe si drejtues shteti.
Prve veprimtaris s tij ushtarake, ezari u shqua edhe pr veprimtarin letrare e historike. M veprat e tij
letrare ai klasifikohet ndr shkrimtart m t mir t kohs s vet. Nga koha e ezarit e deri m tani dihet se jan
ruajtur dy vepra t plota me prmbajtje historike, komente (ditar) dhe q n fakt nuk jan asgj m shum se
kujtime apo broshura politike t prgatitura n stilin e raporteve ushtarake.
Si shkrimtar, ezari shquhet pr stilin shembullor, pr thjeshtsin e qartsin e gjuhs. Kshtu, n veprat e tij, si
"De bello civilile" (Mbi luftn civile) dhe at kushtuar lufts gale, "De bello Gallico", ai prshkruan plot gjallri
ngjarjet ushtarake kundr Pompeit, edhe pse nuk mund t thuhet se sht i paanshm.N veprat e ezarit ka
prshkrime gjeografike t Iliris, ku prshkruan trthorazi pjes t Iliris, n t ciln jan zhvilluar edhe disa
ngjarje.

Tema 2. Analiz e tragjedis Jul ezari

- t analizoj tragjedin duke u mbshtetur n:
kontekstin n t ciln u shkrua vepra;
subjektin dhe strukturn e strukturn e saj;
kohn dhe hapsirn e ngjarjes ;
veorit e tragjedis Jul ezari

Materialet dhe mjetet msimore: teksti msimor Letrsia 10 (me zgjedhje t detyruar), vepra t ndryshme
t Shekspirit, shkumsa me ngjyra, tabela, vlersime t ndryshme pr veprn e Shekspirit etj.


Parashikimi Stuhi mendimi Nxitja e diskutimit Pun me klasn/grupe
Ndrtimi i njohurive Pyetja sjell pyetjen T msuarit ndrveprues Pun n grup
Prforcimi Shkrimi i lir Ndrtim i shprehive t t shkruarit Pun individuale/grupe dyshe

Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabel termin Drama Jul ezari e Shekspirit dhe u krkon nxnsve t shprehen se
far din pr kt vepr. Mendimet e tyre i shnon n drras t zez, n skemn e stuhis s mendimit.
Nxnsve u sht rekomanduar q n ort e mparshme q ta lexojn veprn.

70

Ndrtimi i njohurive. Pyetja sjell pyetjen
Msuesi/ja ndan klasn n grupe, duke u krkuar ta prqendrojn vmendjen n skemn e ndrtimit t
veprs. Msuesja sqaron se drama ndahet n pes pjes, por ato nuk korrespondojn plotsisht me aktet
(ndrtimi tradicional i veprs dramatike).

Skema e ndrtimit t pjesve:
I hyrja (1.1; 1.2)
II stuhia (1.3; 2.1; 2.2; 2.3; 2.4),
III hapsirat e jashtme (3.1; 3.2; 3.3)
IV hapsirat e brendshme (4.1; 4.2; 4.3)
V Filipia (5.1; 5.2; 5.3; 5.4; 5.5)

Grupi I rol luan hyrja pr ecurin e mtejshme t veprimit n vepr?
Hyrja: prezantimi me personazhet dhe me qndrimin e tyre ndaj figurs s ezarit. Heqja e stolive nga
statuja e ezarit sht shenja e par q lajmron se ezarin nuk e duan t gjith.

Pse t gzoheni? vitore sjell?
Dhe tributar i vijn pas n Rom
ti zbukurojn qerren triumfale?

- far ndodh n skenn e dyt t aktit t par?

N skenn e dyt t aktit t par, q prmblidhet afrsisht n treqind vargje, tregohet se komplotistve
tashm iu sht mbyllur goja, pikrisht pr veprimin q kan br. Kjo lajmron pr atmosfern e
rrezikshme q mbretron n Rom. N kt sken paraqitet edhe ezari, njeriu i madh me vese t vogla, si
dhe marrdhniet e tij me personazhet e tjera t veprs.

Grupi II Msuesi/ja shtron pr t pyetjet t cilat prqendrojn vmendjen e nxnsve n dukuri paralele
mes natyrs dhe ngjarjes n qytet:
e ndrtuar me
5 akte
e shkruar n vargje

me tem nga
bota romake
Personazhi
kryesor Jul ezari
do akt sht
i ndar n
skena
Subjektin e prbjn dy
linja:
- vrasja e Jul ezarit
- dhe prpjekjet pr
restaurimin e republiks
Dram historike
Personazhe t tjera:
Mark Antoni, Bruti, Kasi
Drama Jul ezari

71
- far simbolizon Stuhia
- Cilat situata historike prfaqson ajo n vepr?
- Cilat detaje e shprehin stuhin si dukuri fizike, natyrore dhe shoqrore?

Grupi III diskuton mbi shpejtsin e veprimeve, t cilat duken sikur ndodhin njkohsisht: Shfaqja e falltarit,
letra e Artemidorit, ndrhyrja e Popilit, mbledhja e komplotistve, shmangia e Antonit, krkesa e Metel
Cimbrs, goditja e ezarit, t gjitha kto duket sikur ndodhin brenda nj momenti. Pr t lehtsuar punn e
nxnsve, msuesi/ja shtron pyetjet:
- Cilat jan veprimet q ndodhin n hapsirat e jashtme?
- Cila sht simbolika e gjymtimit t trupit t ezarit?
- Cili sht roli i kundrvnies s dy personazheve ky t ksaj skene (Brutit dhe Mark Antonit)?

Grupi IV diskuton mbi rolin e zhvendosjes s veprimit nga mjediset e jashtme n ato t brendshme;
Duke iu prgjigjur pyetjeve:
- Cilat jan veprimet q ndodhin n hapsirat e brendshme?
- Cili sht roli i Mark Antonit dhe i Brutit n to?
- Cili sht dimensioni i vrtet njerzor i Mark Antonit q zbulohet n kt fragment?
- Si ndrtohet profili i Brutit prkundrejt tij? Pse e bn kt Shekspiri?

Grupi V diskuton mbi skenn finale q ndodh n Filipi.
- far ndodh n Filipi?
- Prse zihet Antoni me Oktavin? far tregojn raportet e tensionuarat aleancs n mes Oktavit dhe
Antonit?
- Si prshkruhet marrdhnia e Brutit me Kasin?
- Si mbyllet ky akt dhe e gjith vepra?

N fund t puns, prfaqsuesit e grupeve shprehin mendimin e grupit t tyre rreth shtjes s prcaktuar
dhe diskutojn pr t me prfaqsuesit e grupeve t tjera.

Shnim. Nxnsit mund t ritregojn subjektin duke ilustruar me pjes nga vepra.

Prforcimi. Shkrimi i lir/ rishikim n dyshe
Msuesi/ja u krkon nxnsve t komentojn fragmentin e mposhtm:

Koha n dramat e Shekspirit jepet e prjetuar emocionalisht. Te vepra Jul ezari nga asti kur merret
vendimi pr ta vrar ezarin deri n astin e ekzekutimit t vendimit, kalon realisht shum pak koh, kurse
Brutit i duket e zgjatur dhe e ngadalt, madje tmerruese: Koha n mes, - thot Bruti, - na duket si fantazm,
ndrr e shmtuar.

Pasi e prfundojn detyrn, nxnsit e lexojn n dyshe dhe bjn korrigjimet e nevojshme.
N fund, msuesi/ja bn konkluzionet e ors dhe vlerson me not. Sipas kohs n dispozicion, lexohen
komentet e bra nga nxnsit.

Detyr: Prcaktoni motivet q jan n baz t secils prej ktyre pjesve. Ilustroni me shembuj nga teksti.
Lexoni fragmentin nga Akti I, skena II dhe III.

72
Tema 3. Studim teksti. Vepra Jul ezari

- t komentojn fragmentin duke u mbshtetur n:
gjuhn e veprs;
dykuptimsin e ligjrimit t personazheve;
stilin e autorit;
portretizimin e personazheve prmes gjuhs.

Materialet dhe mjetet msimore: teksti msimor Letrsia 10 (me zgjedhje t detyruar), vepra Jul ezari e
Shekspirit, shkumsa me ngjyra, tabela etj.

Parashikimi Parashikim me terma paraprak Nxitja e t shkruarit Pun me klasn/grupe
Ndrtimi i njohurive Mbajtja e strukturuar e shnimeve T msuarit ndrveprues Pun n grupe
Prforcimi Harta e mendimit Ndrtim i shprehive studimore Pun n dyshe/klasn

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Parashikim me terma paraprak
Msuesi/ja vendos n tabel figurat e Brutit, Kasit, Jul ezarit dhe u krkon nxnsve t shkruajn nj
paragraf t shkurtr ku t tregojn pr lidhjen e ktyre personazheve.

Ndrtimi i njohurive. Mbajtja e strukturuar e shnimeve
Pasi ndahet klasa n 4 grupe, nxnsit hapin tekstin dhe lexojn fragmentin. M pas caktohet detyra pr do
grup. Msuesi/ja shtron pyetjen, s cils do grup do ti prgjigjet pr nj personazh. Gjat leximit t
fragmentit nxnsit mbajn shnime rreth shtjes s caktuar.

- far e karakterizon ligjrimin e personazheve?

Grupi I: Tiparet e Brutit
Grupi II: Gjuha e Brutit
Grupi III: Tiparet e Kasit
Grupi IV: Gjuha e Kasit
Grupi V: Tiparet e Jul ezarit prmes monologve t Brutit dhe t Kasit

Ndrsa nxnsit punojn pr disa minuta, msuesi/ja ndrton n drras t zez tabeln, e cila do t
plotsohet nga prfaqsuesi i do grupi me veorit e gjuhs s personazhit t veprs q i sht caktuar. Po
kshtu plotsohen t gjitha kolonat e tabels. N prfundim diskutohet me gjith klasn pr veorit e gjuhs
s personazheve t veprs, duke br krahasimet mes gjuhs s personazheve.
Bruti Kasi Jul ezari
Dikur n Romn e lasht ishin tre miq, shok t ngusht: ezari, Bruti dhe Kasi. Fillimisht miqsia
mes tyre ishte e vyer. Por, me kalimin e kohs, Bruti dhe Kasi po shihnin tek miku i tyre ambicien
pr pushtet. N syt e tyre ezari synonte vetm fronin dhe asgj tjetr nuk i bnte prshtypje. Ai
po kthehej n nj diktator t pamshirshm dhe idealet e tyre republikane smund ta lejonin nj
gj t till. Bruti dhe Kasi bashkpunojn me njri-tjetrin kundr ezarit dhe e vrasin me nj kam
n dhomn e senatit...

73

M pas, po ashtu n grupe, msuesi/ja u krkon nxnsve t portretizojn figurat e Brutit dhe t Kasit.

Krkesat Grupi I -Tiparet e Brutit Grupi III -Tiparet e Kasit Grupi V - Tiparet e ezarit
Karakteri
Temperamenti
Zotsia
Bruti zgjedh pr t arritur
qllimin nj politik t
ndryshme nga ajo e Kasit.

Pr t br portretizimin e figurave nxnsit punojn ushtrimin 2, 3, 4.

Prforcimi. Harta e mendimit
Msuesi/ja ngre pyetjen pr diskutim:
- Cili sht roli i gjuhs n veprn e Jul ezarit?

Msuesi/ja ndrton n drrasn e zez grafikun organizues Harta e mendimit, t ciln e plotson me
prgjigjet e nxnsve.

Grupi II: Tiparet e gjuhs s
Brutit

Ilustrime Grupi IV: Tiparet e gjuhs
s Kasit
Ilustrime
Ligjrimi i Brutit sht i
drejtprdrejt:

Metaforik:

Ligjrimi i Brutit ka fuqi
shndrruese, prcakton dhe
justifikon, n njfar mnyre,
protagonizmin e tij n
ndryshimin e rrjedhs s
ngjarjeve
Stili i fjalimit t Brutit sht i
qart dhe i prmbledhur.
Ligjrimi i tij sht i organizuar
me fjali t shkurtra, q jan t
qarta dhe me kuptim t
drejtprdrejt.

Tepr gjakderdhs
dukemi.... nga zemrimi e
smira pr kufomn;
Ta vrasim me guxim, por
pa mri .....
Sikur t mundim ti
goditnim frymn....
kshtu e shpallim punn
t domosdoshme dhe jo t
urryer;
...quhemi n sy t bots
spastronjs dhe jo vrass

Metaforik
ironik
dykuptimshme
Gjuha e Kasit prcakton
natyrn pragmatiste t tij. Ajo
u prshtatet situatave dhe
veprimeve q ndrmerr Kasi.
Gjuha e tij her sht
aluduese,
metaforike; her
dykuptimshme (ambiguide) e
her e qart dhe logjike.
po e durojn dimrin
po na dridhej perndia
Dhe ay sy, q botn tr e
tund, kish humbur dritn.....

74

Detyr: Komentoni vargjet:
Dhe kur e kapi e keqja, vura re
Q dridhej: po na dridhej perndia!
Nga buz e ngordhur i kish ikur gjaku;
Dhe ay sy, q botn tr e tund
Kish humbur dritn.

Tema 4. Analiz: Fuqia politike dhe harmonia sociale n vepr

- t ndrtojn kontekstin historik t veprs duke u mbshtetur n:
ngjarjet historike;
faktor t brendshm dhe t jashtm q ndikuan n ngjarjet historike t asaj kohe n Romn e lasht;
paralelizmin e kontekstit historik t Roms s lasht me periudhn elisabetiane.

t Shekspirit, shkumsa me ngjyra, tabela, materiale historike pr periudhn elisabetiane dhe Romn e lasht
etj.

Parashikimi Di Diskutim i ideve Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Dua t di T msuarit ndrveprues Pun n grupe
Prforcimi Msova Ndrtim i shprehive studimore Pun n dyshe

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. Di
N kt faz t ors msimore, msuesi/ja shtron pr diskutim pyetjet:
- dini ju pr Romn e lasht?
- Cilat ishin ngjarjet historike me t cilat lidhet edhe subjekti i veprs?
sht lakonike dhe
karakterizon natyrn e
personazheve
prcakton rolin e
personazheve n vepr
n Romn e Jul ezarit, gjuha sht
pushtet dhe personazhet ngrihen dhe
bien n baz t aftsis s tyre pr ti
prdorur fjalt, retorikn
pr komplotistt gjuha plotson
veprimin, ndrsa veprimi duhet ti
prshtatet gjuhs
prdoret ironia, paradoksi,
ambivalenca
Gjuha e personazheve
n fragment

75

Msuesi/ja pret prgjigje t nxnsve duke plotsuar pjesn e par t tabels Di/Dua t di/Msova.
Nxnsit lexojn tekstin dhe plotsojn pjesn e tret t tabels duke u udhhequr nga msuesi/ja.

Di Dua t di Msova
Ngjarjet n veprn Jul ezari
zhvillohen n Romn e lasht, n vitin
44 p.e.s, kur Roma ishte qendra e nj
perandorie t madhe q shtrihej nga
Britania n Afrikn Veriore dhe nga
Persia n Spanj.

Ndrtimi i njohurive. Dua t di
Msuesi/ja u krkon nxnsve q duke u nisur nga titulli i msimit, njohja me veprn dhe, veanrisht pas
leximit t tekstit, t shtrojn pyetjet pr t cilat krkojn prgjigje, t cilat i shkruajn n grafikun organizues.

Prforcimi. Msova
Pasi kan lexuar msimin, nxnsit u japin prgjigje pyetjeve q kan shtruar.

Di Dua t di Msova
Ngjarjet n veprn Jul ezari
zhvillohen n Romn e lasht, n vitin
44 p.e.s, kur Roma ishte qendra e nj
perandorie t madhe q shtrihej nga
Britania n Afrikn Veriore dhe nga
Persia n Spanj.
1.- Cilt ishin faktort e brendshm
dhe t jashtm q krcnonin
pushtetin politik t Roms?
Pushtetin politik e krcnonin:
S pari, grindjet e vazhdueshme mes
udhheqsve ushtarak, t cilt kishin
ambicie pr t marr pushtetin dhe
senatorve, t cilt rrekeshin t
mbronin vullnetin dhe t drejtat e tyre;
S dyti, konflikti mes qytetarve, t
cilt ishin t prfaqsuar n senat dhe
shtress s paprfaqsuar.
2..- A e mbshtesnin qytetart
pushtetin e ezarit?
Qytetart, t msuar me
demokracin, i friksoheshin pushtetit
t ezarit, diktator-perandor. U rrit
numri i atyre q nuk e miratonin nj
prqendrim absolut t pushtetit n
duart e nj personi t vetm.
3. - Cilat ishin arsyet q shtyn
komplotistt t vrisnin ezarin?
Komplotistt edhe prkrahsit e
ezarit kishin frik nga degjenerimi i
Republiks n tirani e despotizm.
4. - Cilat ishin marrdhniet mes
shtresave sociale n Romn e kohs?
Kishte munges t marrdhnieve
antagoniste midis shtresave sociale.
5. ndodh n Rom pas vrasjes s
ezarit?
Lufta pr pushtet e t njjts shtres
shoqrore dhe jo lufta ndrmjet
shtresave, krijon tension shoqror
edhe pas vrasjes s ezarit.
6. - Cili sht paralelizmi ndrmjet
atmosfers politiko-sociale t Roms
me at t periudhs elisabetiane?
Shekspiri me kt vepr bn paralele
me zgjerimin e pushtetit monarkik t
mbretreshs Elisabeta. Historia e
ezarit i shrben pr t sjell n

76
vmendje situatn politiko-sociale t
kohs s tij.
7. - A ishte e domosdoshme vrasja e
Jul ezarit?

8. - A dini ju t ken ndodhur vrasje
politike q jan br thelbi i veprave
artistike?

Shnim. Ndrtimi i njohurive dhe prforcimi mund t ndrtohet edhe me metod tjetr. P.sh.:

Ndrtimi i njohurive. Diskutim/Diagrami i Venit
Mbshtetur n kt kontekst t ndrtuar nga nxnsit, duke shfrytzuar edhe njohurit e marra n lndn e
historis, msuesi/ja pasi ndan klasn n tri grupe, shtron pr diskutim kto shtje:

Grupi I Si e pasqyron (paraqet ose prthyen, sepse pasqyrimi nnkupton pikrisht shpalosjen haptazi, t
ciln censura nuk do ta lejonte) Shekspiri n vepr atmosfern politiko shoqrore t kohs?
Msuesi/ja mund t krkoj q antart e grupit t ndajn detyrat, ku mes tyre t ket nxns q sjellin
ngjarjet politike, argumentojn rreth tyre dhe ilustrojn me fragmente nga vepra.

Grupi II A e reflekton vepra jetn politike t anglezve t periudhs elisabetiane?

Grupi III Ndrtoni Diagramin e Venit duke evidentuar t prbashktat dhe t veantat mes ktyre dy
personazheve.

Shekspiri e prdori historin e ezarit pr t komentuar situatn politiko-sociale t kohs s tij.

T prbashktat

Forcimi i pushtetit monarkik dhe humbja e lirive demokratike

Prforcimi. Hapsira e fjals
Msuesi/ja shtron pr diskutim shtje, t cilat lidhen me konceptin e kohs n veprn e Shekspirit.
Nprmjet figurs s ezarit, prqendrohuni n luftn mes njerzve t fuqishm.
- far roli kan njerzit e zakonshm (turma) n dram?
- A jan ata aq t paqndrueshm sa i prshkruajn Flavi dhe Marulli, n skenn e hapjes s drams?
- Jul ezari sht ndr dramat m t cituara n fjalimet e politikanve modern. Pse mendoni se kjo dram
q flet pr komplotin dhe vrasjen, mund t trheq politikant e sotm?

Roma - Jul ezari
- Cezari synonte t kthente Romn nga
republik n monarki;
- Pushteti i Cezarit krcnonte qytetart me
skllavri;
- Edhe mbshtetsit shihnin se prqendrimi i
pushtetit n duar t nj personi do t sillte
tirani dhe do t kalohej n despotizm;
- Shekspiri i mshon n vepr elementit
demokratik dhe mirkuptimit shoqror
Anglia - Mbretresha Elisabet
-Mbretresha Elizabet, q kishte gati
dyzet vjet q qndronte n fron, synonte
t forconte pushtetin monarkik;
-mungesa e nj trashgimtari e
friksonte mbretreshn se mos vendi
zhytej n kaos;
ekzistencà e censurs e bn Shekspirin
t shkruaj pr Romn duke shpalosur
problematikn e kohs.

77
Detyr: Si e kuptoni shprehjen e Kierkegardit: Njeriu q nuk ka nj gjykim personal pr nj ngjarje, n nj
moment t caktuar pranon opinionin e shumics ose, nse sht grindavec, t pakics. Cili sht rreziku i
ksaj te Jul ezari?

Tema 5. Analiz. Kultura romake dhe karakteri njerzor te Jul ezari

- t evidentojn elemente t kulturs romake t paraqitura n vepr;
- t evidentojn cilsi t karakterit njerzor n vepr;
- t zbulojn veori t oratoris si pjes e kulturs romake;
- t flasin rreth ritualeve romake si elemente t bots shpirtrore dhe kulturs romake.

t Shekspirit, shkumsa me ngjyra, tabela etj.

Ndrtimi i njohurive Grupi i ekspertve T msuarit ndrveprues Pun n grup
Prforcimi Shkrim i lir Aftsia pr t prsosur t shkruarin Pun individuale

Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shtron pr diskutim pyetjen:
- dini ju pr kulturn e Roms s lasht?
- Cilat elemente t kulturs romake nga koha e ezarit jan pranishme n veprn e Shekspirit?
Msuesi/ja pret prgjigje t nxnsve duke i hedhur n skemn e stuhis s mendimit.

Ndrtimi i njohurive. Grupi i ekspertve (T nxnit me kmbime)
Msuesja, pasi e ndan klasn n grupe me nga 5-6 nxns dhe i v ata t lexojn pr disa minuta pjesn
Kultura romake dhe karakteri njerzor te Jul ezari, krijon grupet e ekspertve me nxns me t njjtin
numr. Grupet e ekspertve lexojn pyetjet q ka paraprgatitur n fisha msuesi/ja. U prgjigjen pyetjeve n
grupin e ekspertve dhe diskutojn pr shtjet e paqarta. Kjo etap mund t zgjat rreth 10. Pastaj
ekspertt kthehen n grupet e tyre dhe zbrthejn para grupit shtjet pr t cilat ishin prgjegjs. Nxnsi e
tjer do t dgjojn dhe mund t bjn pyetje, t krkojn sqarim dhe t plotsojn informacionin.

Fishat mund t prgatiten me pyetje t tilla:
Fisha e ekspertit I: Elementet e kultit t oratoris n vepr.
oratoria
ritualet romake
shkollat filozofike
virtyte si besnikria,
respekti, ndershmria
Kultura romake
stoicizmi
superticionet
figura e Ciceronit
roli i individit n
jetn romake

78
- Cili sht roli i oratoris n kontekstin romak?
- Cilat jan personalitetet e njohura t oratoris romake?
- Pse Shekspiri ka zgjedhur pikrisht ata?

Fisha e ekspertit II: Virtytet romake n vepr, si: nderi, besnikria, respekti etj.
- Cilat jan virtytet romake?
- Te cilat personazhe shfaqen ato?
- far virtytesh dalin n ligjrimin e personazheve?
- Cili sht qllimi i prdorimit t tyre?

Fisha e ekspertit III: Ritualet romake, si elemente t bots shpirtrore t kulturs romake.
- Cilat jan ritet romake?
- Cila sht domethnia e riteve?

Fisha e ekspertit IV: Karakteri njerzor n veprn Jul ezari.
- Pse kjo vepr sht cilsuar si dram e karakterit njerzor?
- Si prshkruhet Jul ezari prmes fjalimit t Mark Antonit e Brutit?
- Si e prshkruan Plutarku Jul ezarin?

Fisha e ekspertit V: Roli dhe ndikimi i qytetarve n ngjarje.
- Pse qytetart konsiderohen nga disa kritik si protagonistt kryesor t drams?
- Cili sht roli i tyre n dram?
- Thuhet se romakt q e pushtuan ushtarakisht Greqin, u pushtuan kulturalisht prej saj, far dini
nga ndikimi i kulturs greke n botn romake? Sillni argumente, duke nxjerr informacione nga burime t
ndryshme.

Bazuar n diskutimet e msiprme dhe njohurit e marra n letrsin brtham, nxnsit mund t krahasojn
aspekte t kulturs greke m at romake duke i shnuar n organizuesin grafik.

Kultura greke Kultura romake
Kultura greke pati nj ndikim t fuqishm n Perandorin
Romake: n art, kultur, fe etj.
Romakt e lasht i prvetsuan shum gjra nga kultura
greke. Ata asimiluan mitologjin e vjetr greke, personazhet
e saj dhe i prshtatn sipas tipologjis s tyre.
Greqia klasike konsiderohet si kultura themelore q
mundsoi themelimin e qytetrimit perndimor.
Hyjnit m t rndsishm romak jan identifikuar me
zotat m antropomorfe dhe perndeshat greke.

N fund t puns, t przgjedhurit e grupeve shprehin mendimin prfaqsues t grupit t tyre rreth shtjes
s prcaktuar dhe diskuton pr t me prfaqsuesit e grupeve t tjera.

Prforcimi. Shkrim i lir
N kt faz t ors msimore msuesi/ja u jep nxnsve si detyr n klas t shkruajn nj ese
prshkruese pr figurn e Jul ezarit.
Pasi mbarojn detyrn e tyre, lexohen punimet e 2-3 nxnsve dhe diskutohet rreth tyre.

Oh, unjuni roman, roman, unjuni,/
T ngjyejm n gjakun e ezarit/
Gjer n brryl duart dhe shpatat tona!/
Pastaj t dalim jasht gjer n for,/
Dhe, duke shkundur armt prmbi kok,/
Le t brtasim: Paqe dhe liri!

79
Tema 6. Gjuha e shenjave dhe paralajmrimet si elemente t trilluara dhe veori t drams
- t analizojn elementet e trilluara n nj vepr me karakter historik;
- t interpretojn shenjat si paralajmrime dhe qndrimin e personazheve ndaj tyre;
- t prcaktojn elementet gjuhsore t prdorura pr kt funksion.

Materialet dhe mjetet msimore: teksti Letrsia 10 (me zgjedhje t detyruar), vepra Jul ezari,
shkumsa me ngjyra, tabela etj.
Ndrtimi i njohurive Mbajtja e strukturuar e shnimeve T msuarit ndrveprues Pun n grupe
Prforcimi Rishikim n dyshe Ndrtim i shprehive studimore Pun n dyshe

Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja e nis orn msimore duke pyetur nxnsit se far vendi zn shenjat paralajmruese n vepr
dhe shtron pr diskutim pyetjet:
- Cilat jan shenjat dhe paralajmrimet q prdor Shekspiri?

Msuesi/ja pret prgjigje t nxnsve, duke i hedhur n organizuesin grafik n tabel.

Msuesi/ja e ndan klasn n grupe dhe shtron para tyre shtjet pr diskutim, pasi t lexojn fragmentet.
Gjat leximit t fragmenteve, nxnsit mbajn shnime rreth shtjes s prcaktuar.
Grupi I interpreton ndrrn e Kalfurnias
Pas leximit, grupi evidenton shenjat paralajmruese t tilla, si:
Luanesha q ulriti mbudh
Varret u hapn dhe dualln t vdekurit.
Mbi re luftuan zjarr- ushtar ....,
gjak mbi kapitolin ka pikuar...,
t ndezur hingllinin kuajt,
fantazmat rrugve klthisnin.
- Cili sht roli i ndrrs s saj?

Variantet e ndrrs sipas
ezarit dhe Brutit
Shenjat paralajmruese
para vetvrasjes s
Kasit
ndrra e Kalfurnias
Shenjat paralajmruese
para vetvrasjes s Brutit
Shenjat
paralajmruese

80
Grupi II lexon ndrrn e Kalfurnias si e interpreton ezari. Evidentojn shenjat paralajmruese t tilla, si:
...statuja ime si shatrvan i madh
me njqind sope.
Ka derdhur gjak ...
turma prej romansh
me buzqeshje vinin lanin duart.

Grupi III lexon ndrrn sipas Deci Brutit. Evidenton kto shenja paralajmruese:...
sht lajm i bukur dhe fatbardh;
statuja gjak-vrvitse,
ku laheshin romant duke buzqeshur.
Tregon q Rom e madhe
po ththit prej teje pirje jete pr rilindje...

Msuesi/ja ndrton organizuesin grafik ,duke shnuar detajet e dhna nga t tria grupet. U krkon nxnsve
t evidentojn ndryshimet mes tyre.

ndrra e Kalfurnias/
detajet/figurat letrare t
prdorura/intensiteti i
veprimit/tensioni dramatik
ndrra e Kalfurnias sipas ezarit/
detajet/figurat letrare t prdorura
intensiteti i veprimit / toni neutral
ndrra e Kalfurnias e treguar nga Deci
Bruti/detajet /figurat letrare t
prdorura/ironia e prdorur

Shtron pr diskutim me nxnsit shtjen:
A sht keqinterpretimi i shenjave shkak i fatit tragjik t ezarit, Brutit dhe Kasit?
Msuesi/ja mund tu krkoj nxnsve t ndrtojn grafikun e rritjes s tensionit dramatik n ligjrimin e
Pindarit, Kalfurnias. Ktu msuesi/ja e drejton vmendjen e nxnsve n foljet e prdorura q tregojn
veprime t tilla, si:
te Pindari ..e qarkuan, e ndjekin pas, kalon, mend e arrin, ca zbresin , zbriti, e zun...
shenjat e piksimit jan pjes e rritjes s tensionit, prdorimi i pikpresjes bn t mundur t rendis veprimet
me t njjtn vler duke rritur intensitetin e tyre;
Te Kalfurnia rritet tensioni nga nj sr veprimesh...luanesha ulriti...varret u hapn, dualn t
vdekurit...luftuan zjarr-ushtar tegr...gjak mbi kapitolin ka pikuar...t ndezur hingllinin kuajt.
ndrra e Kalfurnias karakterizohet nga nj dinamik veprimesh t shpejta, me nj tension q vjen n rritje nga
renditja e veprimeve t shprehura nprmjet foljeve, ndrton nj panoram t plot t situats.
Msuesi/ja mund t shnoj n tabel kurbn e veprimeve t Pindarit dhe Kalfurnias

81

Kurba e veprimeve t Kalfurnias Kurba e veprimeve t Pindarit

Prforcimi. Rishikim n dyshe
Nxnsit punojn n dyshe pr t prcaktuar fjaln q shnon ndryshimin e interpretimit t ndrrs.
Diskutojn mbi kuptimet e reja q ajo ka marr. Pastaj po n dyshe ato i bjn pyetje njri-tjetrit. Msuesi/ja
kontrollon grupet duke dgjuar prgjigjet e disa nxnsve dhe ndrhyn aty ku e sheh t arsyeshme pr t
shtuar ose saktsuar.
M pas bhet vlersimi i puns s nxnsve.

Detyr: Bni nj shkrim analitik duke u mbshtetur n fjalt e Kalfurnias:
Kur vdes nj lyparak, sdel nj komet,
Po ndizen qiejt, kur na vdesin princat.

Njsia II. Politika dhe historia te vepra Jul ezari
Tema 1. Analiz: Politika dhe historia, pasqyr e jets njerzore te Jul ezari
- t njohin aspekte t jets politike n periudhn pr t ciln flet drama e Shekspirit;
- t identifikojn shfaqjen e tyre n dramn e Shekspirit dhe ti krahasoj ato me veprn e Plutarkut;
- t argumentojn duke u mbshtetur n prfundimet e arritura, rreth klasifikimit t drams Jul ezari si
dram historike.

Materialet dhe mjetet msimore: teksti Letrsia 10 (me zgjedhje t detyruar), vepra Jul ezari e


Plutarku

Jett paralele dhe vepra e tij

E hn, 27 nntor 2006
Nga prof. dr. Muzafer Xhaxhiu

Plutarku, historian e biograf grek, lindi n qytetin Kerone t Beocis rreth vitit 50 para ers s re.

82
Ishte bir i nj familjeje t njohur. Rinin e tij e kaloi duke udhtuar dhe duke ndjekur shkollat m
t njohura t kohs. Disa vjet qndroi n Athin, ku dgjoi msimet e filozofit Amon n Akademin
e themeluar nga Aristoteli n vitin 387 para ers s re.

Pasi fitoi emr si njeri shum i msuar, Plutarku udhtoi n Egjipt, Maqedoni dhe n Kret pr tu
njohur me fen, me traditat dhe ligjet e tyre....Shkoi dy her n Rom, ku dha leksione publike mbi
shtje t ndryshme t filozofis, t moralit dhe t dijes n prgjithsi. Edhe ktu, si n vendlindje,
fitoi emr t madh. I dha msim perandorit Trajan, ndrsa perandori Adrian e bri guvernator n
Ahaje, krahin n veri t Peloponezit.

Emri i Plutarkut n vendin ton u b i njohur me botimin n vitin 1980 t tet biografive me
titullin Jet njerzish t shquar t lashtsis, prkthyer nga Shptim uka. Me botimin nga
shtpia botuese Logoreci e nj prmbledhjeje m t gjer biografish nga vepra Jet paralele e
Plutarkut n prkthimin e helenistit t shquar, prof. Sotir Papahristo, lexuesi do t krijoj nj
prfytyrim m t plot rreth individualitetit krijues t ktij historiani-shkrimtar, q t rrmben me
bukurin dhe patosin e prshkrimit t figurave t shquara t antikitetit grek dhe romak. ...

I pajisur me kultur t gjer e duke pasur interesa t shumt historiko-filozofik, letrar e etik, i
frymzuar nga dashuria pr atdheun dhe prirja iluministe pr ti shrbyer shoqris, Plutarku u b
nj nga shkrimtart m prodhimtar t epoks s tij. Ka shkruar mbi 210 vepra, prej t cilave kan
arritur ve 130 shkrime. Midis tyre vepra m e muar sht Jet paralele. N t autori ka
prfshir 44 personazhe, duke i marr dy e nga dy: njri grek e tjetri romak. Plutarku i heq
paralelet i mbshtetur n njfar afrie dhe ngjashmrie midis njri-tjetrit. sht kjo nj mnyr pr
t hedhur drit mbi tiparet e dy figurave paralele, t shquara kto pr virtyte apo pr dobsi, nga
historia e Greqis dhe e Roms.

Kto 22 ifte paralele jan: 1. Tezeu dhe Romuli, 2. Likurgu dhe Numa, 3. Soloni dhe Valer
Publikola, 4. Themistokliu dhe Kamili, 5. Perikliu dhe K. Fabius Maksimus, 6. Alqiviadhi dhe
Koriolani, 7. Timoleoni dhe Paul Emili, 8. Pelopida dhe Marceli, 9. Aristidi dhe Katoni Plak, 10.
Filoplomeni dhe Flamini, 11. Pirroja dhe Mariusi, 12. Lisandri dhe Syla, 13. Kimoni dhe Lukuli,
14. Nikia dhe Krasi, 15. Eume dhe Sertori, 16. Agezilau dhe Pompeu, 17. Aleksandri dhe Jul
Cezari, 18. Foqioni dhe Katoni i Ri, 19. Agisi dhe Kleomeni, 20. Demosteni dhe Ciceroni, 21.
Demetr Poliorketi dhe Mark Antoni, 22. Dioni dhe M. Junius Bruti. U dha kjo pasqyr pr cilindo
q do t donte t dinte prfaqsojn kto personazhe kur ende veprn Jet paralele nuk e kemi
t plot n gjuhn shqipe. Gjithsesi, vet emrat e personazheve jan tregues pr tiu drejtuar
enciklopedive apo historis s ktyre dy vendeve.

N kohn kur jetoi dhe krijoi Plutarku, Greqia ishte pushtuar nga Roma. N kto kushte u thellua
m tepr kriza politike dhe ekonomike e vendit. U trondit shum ndjenja e dashuris ndaj atdheut.
U b e dits parulla Aty ku sht mir, aty sht atdheu. Si pasoj e ktyre zhvillimeve dhe
prirjeve kozmopolite, letrsia, artet dhe kultura n prgjithsi psuan nj rnie t ndjeshme.
Shkrimtart u ndan n dy kahe, disa shkruanin vepra me t cilat krkonin t vinin n dukje
virtuozitetin e tyre si mjeshtr t forms, disa evokonin n to t kaluarn me ant e saj m heroike.
N kt kah e shohim Plutarkun t krijoj veprn e tij, me t ciln i vuri si qllim vetes synime
morale didaktike, duke i dhn ato n ballafaqim me shthurjen e prgjithshme t shoqris greke
t kohs. Edhe n kto jetshkrime t zgjedhura me kujdes, t kthyera n gjuhn shqipe nga
helenisti i shquar prof. Sotir Papahristo, dalin qart idet prparimtare demokratike t autorit,
dashuria ndaj atdheut, pr t vrtetn dhe drejtsin, urrejtja pr tiranin dhe pr do gj q sht
n kundrshtim me pastrtit morale t njeriut. Ashtu si e pohon edhe vet jetshkruesi, qllimi
kryesor i tij nuk sht historia, por morali. Prandaj sht marr me jetn e figurave historike q i
kan shrbyer m mir pr t ilustruar parimet humane iluministe. Qndrimin e tij ndaj historis
Plutarku e ka shprehur n jetshkrimin e Aleksandrit: Ne shkruajm jo histori, po biografi, dhe
virtyti apo vesi jo gjithnj duket n bmat m t lavdishme; shpesh nj veprim i parndsishm, nj
fjal apo nj shaka, e zbulon m mir karakterin e njeriut sesa prleshjet me dhjetra mijra t
vrar, ushtrit e mdha dhe rrethimet e qyteteve. Edhe n jetshkrimin e Nikias, strateg dhe

83
politikan athinas, autori kumton se nuk mbledh njoftime t panevojshme historike, por vetm
faktet q shrbejn pr t kuptuar ann morale t njeriut dhe t karakterit t tij. Kt mendim
Plutarku e shtyn me tutje, pr t treguar se sa ndikon nj trajtim i till edhe te vet ai. N
jetshkrimin e Paul Emilit, konsull dhe figur politike romake, shnon: Duke shkruar historin si
t ishte nj pasqyr, un prpiqem ta bj m t virtytshme jetn time dhe t ndrtoj sipas shembullit
t atyre, pr trimrin e t cilve un tregoj n kto shnime.

Plutarku, si rrallkush, e v historin n shrbim t qllimeve t tij morale didaktike, prandaj pak
kujdes tregon pr ngjarjen dhe faktet pragmatike, t thata e t padobishme. Prkundrazi, kujdes t
veant tregon pr t kapur ato aste nga historia, q krijojn t lexuesi prfytyrime me forc
emotive, t jap pamje tronditse e me ngjyra dramatike, si pr shembull n jetn e Pelopides,
gjeneral teban, t vllezrve Grake, tribun dhe orator romak, t Brutit, personazh politik romak
etj. Prandaj autori se ka pr gj tu referohet edhe burimeve t mitologjis, anekdotave dhe
burimeve gojore t kapura posht e lart, t cilat i shrbejn pr ti dhn m tepr relief dhe gjallri
rrfimit historik.
Filozofin morale, s cils i sht prkushtuar me nj zell t madh, Plutarku e shpalos gjersisht
n Vepra morale, ku hyn pothuajse gjysma e asaj ka sht ruajtur nga tr krijimtaria e tij. N
kt vepr hyjn shkrime me prmbajtje t gjithllojshme. Do ti quanim traktate t vogla, ku
trajtohen probleme nga universi njerzor, ndonj tez mendjeholl, ndonj mendim a kshill e
urt me karakter praktik. T gjitha kto nuk kan domosdoshmrish lidhje me moralin. Gjithsesi,
edhe n shkrimet q flasin pr fen, pr politikn, filozofin, pr letrsin e madje edhe pr fizikn,
(ka dhe t tjera q prfshijn anekdota e fjal t urta), ndihet prirja moralizuese, dora e mjeshtrit
q di vetm t ndrtoj kalan prrallore ku mbretron e mira. Kto shkrime disa, sa pr t pasur
nj ide, jan: Gostia e shtat t urtve, Hulumtime rreth gostive, Dialogu mbi dashurin
(himn pr dashurin bashkshortore, me nj numr t madh anekdotash q kurorzojn
besnikrin e famshme t Eponins. Dashuria legjende midis vajzs gale, Eponines, dhe oficerit
romak me origjin gale, Jul Sabinit, i cili nxiti kryengritjen e Galis kundr Roms, viti 69 era e re.
U kap dhe u burgos n nj qeli nn tok, ku gruaja e tij, Eponina, i sillte ushqime. T zbuluar m
n fund u drguan n Rom, ku u ekzekutuan). Mbi Osorisin dhe Isiden (bhet fjal pr nj
intrig dashurie midis Osirisit dhe Isids, dy hyjni t Egjiptit t lasht). Mbi demonin e Sokratit,
Mbi muzikn, Mbi bestytnit, Kshilla si duhet t qeveriset shteti, Bised mbi personin e
vshtruar n hn, Si duhet ti lexojn t rinjt veprat politike, Mbi qetsin e shpirtit. Ka dhe
shum shkrime t tjera, por dhe kaq i dham sa pr t pasur nj dit pr horizontin e gjer dituror
dhe pr brendin intime t ktij erudicioni.

...Veprn Jet paralele e prshkojn prpjekjet e njerzimit pr ta ndryshuar dhe pr ta br
jetn paksa m t drejt e m t virtytshme. Nga ky kndvshtrim jan vizatuar portretet e
reformatorve dhe ligjvnsve t prmendur, Likurgut dhe Solonit (Greqi), Tiberit dhe Kaj Grakut
(Rom). Ata jan vendosur gjithmon n nj sfond konkret historik t lvizjeve shoqrore. N
jetshkrimin e ktij t fundit, autori jep me nota patetike gjendjen e vshtir t skllevrve dhe t
masave t gjera t plebsit, q prfaqsonte masat e ulta t popullit romak dhe q gzonte t drejta
politike, civile, fetare dhe ushtarake, si i gzonin kto patrict q prbnin klasn e privilegjuar.
Kta reformator t shquar, si Likurgu e Soloni, me ligjet e tyre konsoliduan bazat e shtetit q u
formua pas nj procesi t gjat lufte civile midis aristokracis fisnore dhe rendit t ri skllavopronar.
Edhe figurat e tjera t prfshira n kt prmbledhje jetshkrimesh lidhen ngusht me luftn q
bhet brenda shtetit, tanim t konsoliduar skllavopronar midis forcave demokratike, q prpiqen
t ruajn demokracin dhe republikn, dhe atyre aristokratike dhe patriarkale, q krkojn t
vendosin diktaturn, q nga Likurgu e deri te Jul ezari, Bruti etj., parakalon n veprn e
Plutarkut nj periudh e tr historike e mbushur me prleshje politike e klasore, me kryengritje,
me prapaskena e komplote plot mizori e gjakderdhje. Krijesa e burra shteti hedhin kurorn tutje
me prbuzje, disa t tjer mbushin botn me krime pr ta vn at n krye. Plutarku qndron n
pozita prparimtare iluministe kur tregon pr mbretrit, t cilt skan asgj t veant nga njerzit
e tjer, madje jan t shtyr nga ambicia pr t kryer vepra mizore. Nj mij e dyqind vjet m von,
shkrimtari francez Zhan d Meni do t shprehte pothuajse t njjtin mendim: Mbretrit skan
asgj t veant, as edhe nga njerzit m t varfr, sepse vet natyra thot: Un i krijoj njerzit t

84
gjith t barabart. Pesqind vjet m pas Zhan d Menit, shkrimtari dhe mendimtari i madh
francez Zhan-Zhak Rusoi do ta shtyj edhe m tej kt mendim mbi diferencim shoqror kur do t
shkruaj n Kontrata sociale: Njeriu ka lindur i lir, kurse ai kudo sht n vargonj. Dhe n nj
vepr tjetr ai do t shpreh mendimin s kta vargonj u vun qysh kur I pari njeri, i cili pasi
gardhoi copn e toks, pati guximin t thot: Kjo tok sht imja!.

Prball fytyrave t urryera t satrapve dhe mbretrve tiran si Aleksandri i Fers, Krezi, Kiri,
Kserksi dhe t tjer q dalin aty ktu n ndonj jetshkrim n disa situata episodike, parakalojn
figurat madhshtore e heroike t Pelopides, Aristidit, Brutit etj., t ktyre romantikve t shquar t
antikitetit, q sprfilln as edhe jetn e tyre prpara idealeve q mbronin. Aristidi, - shkruan
Plutarku, - ishte plotsisht n gjendje q, pr hir t s drejts, t mposhtte do ndjenj, qoft edhe at
t miqsis dhe t prkrahjes, qoft t zemrimit dhe t urrejtjes. Apo Bruti, i cili nuk u akuzua
kurr pr synim despotizmi as nga armiqt e tij, i vetmi nga t prbetuarit kundr ezarit, q
udhhiqej nga idealet e republikanizmit... ndrkoh q t tjert ishin shtyr prej urrejtjes dhe smirs
karshi ezarit. Duke lexuar Jetn e Brutit, t bie n sy teza e Plutarkut, q sipas s cils fmija
edukohet moralisht n gjirin e familjes. Bruti ishte biri i Jun Brutit, t cilit romakt i patn ngritur
n Kapitol nj statuj bronzi midis atyre t mbretrve, sepse Jun Bruti kishte shkatrruar
prfundimisht pushtetin e Tarkuinve, mbretrit e fundit t Roms. Jun Bruti ishte republikan,
ashtu si do t bhej m von edhe i biri, Bruti. Ve asaj, edhe e ma rridhte nga familja e Servil
Ahals, i cili kishte vrar njfar Spur Mali, i cili synonte t bhej tiran. Kshtu Bruti u rrit dhe u
edukua n nj mjedis republikansh.

Gjat gjith historis mendjet e ndritura prparimtare jan prpjekur me kan mundur t
zhdukin pabarazin midis njerzve, t vendosin nj rend t drejt n nj shoqri t organizuar
mir. Likurgu, ligjvnsi legjendar n Greqin e lasht, nxori n Spart reformn pr ndarjen e
toks midis t varfrve dhe nevojtarve t tjer, t cilt mbushnin qytetet, ndrsa e tr pasuria ishte
grumbulluar n pak duar (Plutarku Likurgu). Ndr reformat e shumta q bri ai, m e
rndsishmja qe krijimi i nj kuvendi t pleqve, i cili, sikundr thot Platoni, i vendosur prbri
sundimit t paprmbajtur t mbretrve dhe i veshur me t njjtat fuqi pr shtjet e dors s par,
solli siguri pr shtetin dhe mbarvajtje n qeverisjen e vendit (Plutarku, po aty).

Mesa duket, shumka nga e kaluara historike e prligj politikn e shumkaje q sht
praktikuar n koht moderne... n vazhdn e idealeve demokratike dhe prparimtare sht dhn
edhe jeta e dy figurave t shquara nga historia e Roms, e vllezrve plebeas, Tiber Graku dhe Kaj
Graku, t cilt luftuan pr t nxjerr popullin romak nga varfria, nga intrigat dhe kurthet q
ngrinin patrict pr ta mbajtur at n dorn e hekurt t tiranis. Ndr projektet e guximshme t
vllezrve Grake, ishte edhe ndarja e tokave t republiks plebenjve t varfr, pr tu dhn t
gjith banorve t Italis t drejtn pr tu quajtur qytetar. Vllezrit Grake mendonin q me tokat
q do tu faleshin t varfrve t rimkmbnin ekonomin e krahinave t shkatrruara nga luftrat.
sht me interes t shnojm pr t par natyrn demokratike t republiks romake, ashtu si e
prshkruan kt proces Plutarku: Romakt e kishin zakon ta shisnin nj pjes t tokave q u
pushtonin armiqve t tyre n Itali, pjesn tjetr e bnin pron t republiks. Kto t fundit u
jepeshin qytetarve q skishin asnj truall, t cilt paguanin nj detyrim t vogl n thesarin e
shtetit. T pasurit e kishin shtuar kt detyrim dhe i kishin zhveshur kshtu t varfrit nga pronat
e tyre: u hartua, pra, nj ligj, i cili ndalonte q nj qytetar romak t zotronte m tepr se pesqind
juger (rreth 90 hektar M. Xh.) nga tokat e republiks.
M tutje Plutarku shkruan: N fillim ky ligj i vuri ledh lakmis s t pasurve dhe u erdhi n
ndihm t varfrve, t cilt qndruan ksisoj n trojet q u qen dhn dhe ruajtn sikush sasin e
caktuar q kur ishte br ndarja. Por m von fqinjt e pasur arritn ti gllabronin kto bashtina,
duke u fshehur nn emra t rrem, pastaj e shpalln hapur pronsin e tyre, dhe t varfrit, t
shpronsuar ksisoj, nuk tregoheshin m t gatshm pr shrbimin ushtarak, as e anin kokn t
rritnin fmij.

... heqja e paraleleve n baz t nj lloj ngjashmrie, e shtyn autorin t diferencoj personazhet ift
prmes vrojtimeve t holla psikologjike e gjithfar lloji detajesh. Personazhet e marra n shqyrtim

85
jan veshur me nj jet t pasur poliedrike, kshtu q autori nuk e ka t vshtir t gjej n ta
cilsi, vlera, virtyte apo mkate q i bashkojn apo i diferencojn ata. Duke shkruar pr
Demostenin dhe Ciceronin, autori thot: N kt libr... un do t analizoj n mnyr krahasuese
karakterin dhe natyrn e secilit, duke u nisur nga veprimtaria e tyre politike, pa br ndonj prqasje
t ligjratave, pr t thn se cili fliste mbl e cili m rrept.... Me sa duket, fati e gatoi q n fillim
Ciceronin njlloj me Demostenin, duke futur n natyrn e romakut shum tipare t ngjashme me
ato t grekut, si dashurin pr lirin e republiks, frikn prpara rreziqeve t lufts...

Duke lexuar Jet paralele kujtohesh se ke t bsh me nj traktat, nga i cili mson nj prvoj t
pasur me probleme t gjithllojshme me t cilt ballafaqohesh n jet. Prvojn q shkrimtari
krkon t transmetoj e ilustron me shembuj nga jeta dhe vepra e personazheve. Duke folur pr
vlern e vullnetit dhe t sakrifics pr t prballuar do lloj vshtirsie n emr t nj ideali, sjell si
shembull Brutin apo oratorin e madh grek, Demostenin, i cili, pr qllimin q i vuri vetes hapi nj
dhom pune nn tok, ku ushtrohej do dit pr t prsosur mnyrn e deklamimit dhe pr t
rregulluar zrin. Shpesh qndronte aty edhe tre muaj rresht. Demostenin dhe Ciceronin i bashkon
jo vetm aftsia e jashtzakonshme pr t folur bukur, por edhe pasioni i zjarrt pr t msuar dhe
pr tu dhn pas filozofis. Kt pasion, Plutarku, iluminist i shquar i antikitetit, e gjen edhe te
Bruti, personalitet politik romak, i cili synoi t reformonte karakterin e vet nprmjet studimit t
letrsis dhe t filozofis... N pushimet midis betejave e kalonte kohn me lexime dhe studime.
Duke qen vet njeri me virtyte, i lidhur ngusht me familjen e tij, i ngre himn dashuris s
pastr bashkshortore. Mishrimi i saj sht Porshia, gruaja e Brutit, e cila, si shkruajn
bashkkohsit, cituar nga Plutarku, kur dgjoi pr vdekjen e t shoqit mori nga zjarri thngjij t
ndezur, i glltiti dhe mbylli gojn aq fort, sa u mbyt. N kohn e Plutarkut, Greqia e Likurgut, e
Solonit, e Perikliut, e poetve, e tragjedianve, e filozofve t mdhenj ishte n rnie, ashtu si Roma
e vllezrve Grake, e Virgjilit, e Horacit, e Ciceronit, e grryer dhe e goditur nga lufta e ashpr
civile, nga lakmia vrasse pr pushtet, nga turbullira dhe kryengritje skllavrish.
Nga demokracia e polisit helen dhe republikanizmi romak kishte mbetur vetm kujtimi i
madhshtis s tyre t dikurshme. Mbase ishte nostalgjia q prcaktoi te Plutarku at not t
ngroht patetike emocionale q ndrthur historin me thesarin e vlerave shpirtrore t krijuara n
shekuj. Prandaj do epok ka gjetur te Plutarku vetveten. N epokn e Rilindjes evropiane, kur n
qendr t vmendjes u vu personaliteti i lir i njeriut dhe prpjekja pr t rilindur vlerat e
qytetrimit antik greko-romak, n epokn e iluminizmit e njjta gj ndodhi, ve me nj ndikim m
t theksuar n mendimin filozofik. N kto dy periudha, nga vepra e Plutarkut u frymzuan figura
t shquara t kulturs dhe t letrsis, si Erazmi i Roterdamit, Montenjja, Rasini, Korneji, Gtja,
Shileri, Hajne etj. Shekspiri sidomos e pati shum pran veprn Jet paralele n tragjedit e tij.
Vepra e Plutarkut jehon si nj kamban q sjell npr shekuj mesazhin e madh pr nj jet t
ndryshme, kaq aktuale, sidomos sot kur bota sht tejet e prishur, si klith Hamleti.
Marr me shkurtime nga gazeta Korrieri

Ndrtimi i njohurive Veprimtari e leximit t drejtuar T msuarit ndrveprues Pun individuale/klasn
Prforcimi Diagrami i Venit/ Rrjeti i diskutimit Ndrtim i shprehive studimore Pun n dyshe

Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shtron pyetjen pr diskutim:
- dini pr figurn e Jul ezarit?

Msuesi/ja i shnon n skemn e stuhis s mendimit prgjigjet e nxnsve, disa prej t cilave mund t jen:

86

Ndrtimi i njohurive. Veprimtari e leximit t drejtuar
Msuesi/ja lexon titullin dhe shtron pyetjen:
- A trajtohet politika si pasqyr e jets njerzore n kt dram? Cilat jan argumentet tuaja?
Shkruhen disa prej prgjigjeve t nxnsve n drrasn e zez.

Pasi nxnsit diskutojn rreth titullit, msuesja u krkon atyre t lexojn nnshtjen e par dhe tu prgjigjen
pyetjeve:
- Ku mbshtetet fabula e ksaj vepre?
- Si ndikon politika n jetn e personazheve?
- Po politika si ndikon te personazhet?
Disa nga prgjigjet e nxnsve, ato q kan m shum informacion, fakte dhe argumente shkruhen n
drras n nj shtyll t dyt.

M pas msuesi/ja shtron pyetjen:
- Cilat jan ambiciet politike t ezarit?
Pasi nxnsit i prgjigjen pyetjes, lexojn nnshtjen. Pr ta zbrthyer sa m mir, msuesja u krkon pas
leximit tu prgjigjen pyetjeve:
- Si zbulohet n vepr qndrimi politik i ezarit?
- Cilat jan ambiciet e tij politike? Si zbulohen?
- Cila sht arsyeja e vetme e vrasjes s ezarit?

Pr nnshtjen e fundit msuesi/ja shtron pyetjet
- Cilat jan shmangiet e Shekspirit nga vepra e Plutarkut?
- Pse i ka br kto shmangie?

Shnim: Pr realizimin e ksaj rubrike, msuesi/ja duhet t ket udhzuar paraprakisht nxnsit t ken
lexuar rreth veprs s Plutarkut dhe t mbledhin informacione rreth ngjarjeve historike t kohs.

ushtarak, burr shteti i
Perandoris Romake
luajti rol t rndsishm n
transformimin e Republiks
romake n Perandorin Romake
marshoi deri n Britanin e
Madhe, e shtriu botn romake
deri n oqeanin Atlantik
dy vjet pas vdekjes senati e
quajti Zoti Romak
prfaqson nj rrym t
re t politiks n Rom.
Prqendroi pushtetin
n duart e nj individi

n vitin 44 p.e.s ai u vra n
senat nga nj komplot i
organizuar nga Bruti
konsiderohet si nj prej
gjenive ushtarak dhe
liderve m t fort t
kohs
Jul ezari

87
Plutarku Shekspiri
Te Plutarku triumfi i ezarit ndodh m 15 gusht pikrisht n
ditn e festivalit t Luperkalit
Te Shekspiri triumfi i ezarit ndodh m 15 shkurt,
pikrisht n ditn e festivalit t Luperkalit, n vend q
t ndodh gjasht muaj m hert.
Plutarku e vendos skenn e vrasjes s ezarit n teatrin e
Pompeit
Pr arritur nj efekt m t madh dramatik, Shekspiri e
ka vendosur skenn e vrasjes s ezarit n Kapitol
dhe jo n teatrin e Pompeit
Te Plutarku,vrasja e ezarit bhet m 15 mars (Idat e
Marsit), testamenti publikohet m 18 mars, funerali bhet me
20 mars dhe mbrritja e Oktavit vetm n maj.
Vrasja e ezarit, funerali e tij, fjalimi i Mark Antonit,
leximi i testamentit dhe mbrritja e Oktavit, zn vend
brenda nj dite n dramn e Shekspirit
Vendi i takimit t triumvirve (Antoni,Oktavi, Lepidi, Titi) te
Plutarku takimi bhet n Bolonj.
Vendi i takimit t triumvirve (Antoni,Oktavi, Lepidi,
Titi) n dramn e Shekspirit bhet n Rom.
Te Plutarku dy betejat n Filipi zhvillohen me 20 dit
ndrmjet , pra mes tyre ka 20 dit koh
Ndrsa te Shekspiri t dyja betejat n Filipi
bashkohen n nj dit t vetme.
Sipas Plutarku, ezari para se t vdiste nuk thot asgj,
vetm trheq mantelin e tij mbi kok kur pa Brutin n mes
konspiratorve.
Shekspiri ia v ezarit fjaln e fundit Edhe ti, Brut?,
pastaj bie (Et tu,Brute?).

N fund msuesi/ja i drejton nxnsit t shohin shpjegimin q i dhan ata titullit dhe u krkon t bjn
korrigjimet e nevojshme, nse duhen br t tilla.

Pas shnimeve n tabel, msuesi/ja mund t shtroj pr diskutim shtje t tilla, si:
- Cila sht hapsira q i kushton Shekspiri ngjarjeve politike t kohs?
- Cili sht qllimi i Shekspirit, n evidentimin e ngjarjeve politike n vepr? A jan ato qllim n vetvete?
- A mund t jet nj vepr letrare pasqyr reale e jets njerzore? N raport jan trilli letrar dhe historia
n veprn e Jul ezarit?
- A na ndihmon analiza e figurs s ezarit t shohim si prcaktohet politika romake e kohs ku ndodh
ngjarja?

Prforcimi. Diagrami i Venit/Rrjeti i diskutimit
Msuesi/ja mund tu krkoj nxnsve t krahasojn Jul ezarin me njrn nga dramat historike t
Shekspirit, shfaqjen e elementeve historike n dram.

Pasi gjejn ndryshimet historike mes ktyre dy dramave, nxnsit me ndihmn e msuesit/es gjejn edhe
ndryshimet historike mes tyre.
Pas ksaj msuesi/ja shtron pyetjen binare: A sht vepra Jul ezari nj dram historike?

T prbashktat
-
Jul ezari Rikardi III

88
PO JO

- A sht vepra Jul ezari
Arsyet nj dram historike? Arsyet

Prfundime: .........................................................................................................................
...........................................................................................................................................

N fund msuesi/ja bn konkluzionet e ors dhe vlerson nxnsit me not.

Detyr: Bni nj shkrim analitik, duke u mbshtetur n fjalt e Kalfurnias:
Kur vdes nj lyparak, sdel nj komet,
Po ndizen qiejt, kur na vdesin princat.

Tema 2. Studim teksti: Monologt e Brutit dhe Antonit dhe gjuha e tyre figurative
- t analizojn fatin final tragjik t personazhit si fakt dhe gjetje artistike;
- t dallojn motivet q e kan shtyr Brutin n vrasje dhe prpjekjet e tij nprmjet monologut pr t
justifikuar dhe prligjur veprimin;
- t zbulojn karakteristika t monologve t personazheve dhe elemente t gjuhs figurative t
prdorura n fragment.

Ndrtimi i njohurive Prvijim i t menduarit/Diskutim T msuarit ndrveprues Pun n grupe/klasn
Prforcimi Diagrami i Venit Ndrtim i shprehive studimore Pun me klasn

Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shtron pr diskutim pyetjet:
- sht monologu?
- Ku prdoret ai?
- Cilat jan karakteristikat e monologut?

89

Ndrtimi i njohurive. Prvijim i t menduarit/Diskutim

Msuesi/ja e ndan klasn n dy grupe, q do t komentojn:

Grupi I fragmentin e monologut t Brutit.
Grupi II fragmentin e monologut t Antonit.

Grupet identifikojn se si personazhet prmes monologut, si mjet artistik, tregojn qndrimin e tyre ndaj
vrasjes s ezarit, nxjerrin n pah tiparet e tyre, q shpalosen prmes fjalve q ata thon, si dhe veori
gjuhsore dhe stilistike t monologve. Lihen nxnsit pr disa minuta t punojn t pavarur. N prfundim,
nj prfaqsues nga do grup paraqit n tabel informacionin e krkuar.
Nxnsit diskutojn se si i shrben monologu Shekspirit pr t zbrthyer:
- motivet q i kan shtyr personazhet t kryejn veprime t caktuara;
- argumentet q parashtrojn, pr t justifikuar veprimet e kryera;
- tiparet q shpalosin prmes fjalve q thon;
- gjuhn e prdorur

Bruti Antoni
Motivi: Prpiqet t justifikoj pjesmarrjen n komplot me
misionin q ka ai pr t mbrojtur republikn;
Motivi: Denoncon vrasjen e ezarit.
Argumentet q sjell: nuk mbron interesin vetjak, por at t
prgjithshmin;
Argumentet: ezari burri m bujar;
Justifikon rendjen e ezarit pas fronit;
Dallon perspektiva e tij nga e t tjerve Paralajmron luftn q mund t ndodh
Flet me doza kritike Bn thirrje prmes nj gjuhe t ashpr q t merret
haku i Cezarit
Tiparet: njeri parimor, q pr interesin e prgjithshm
sht i pandashm;
Tiparet: nuk sht parimor; mbron kauzn e ezarit n
dm t republiks, hipokrit, i pamshirshm,
Gjuha: Prdor gjuh t figurshme, si metonimin (kurorn),
metafora, krahasime. Prdor folje n mnyrn lidhore, t
shoqruar me foljen modale duhet, pr t treguar
domosdoshmrin e pjesmarrjes n eliminimin e ezarit,
dftoren q shtjellon dhe mbron idet e veta, mnyrn
urdhrore pr t bindur veten se duhet vepruar
Gjuha: e figurshme, e ngritur. Prdor metafora, epitete,
thirrorin, q hap monologun. Prdor folje n mnyrn
dftore, me t cilat nj t ardhme t zymt pr Romn
pas vdekjes s ezarit, urdhroren, thirrja q bn pr t
marr hakun e ezarit.

mjet artistik
prdoret n tekstin
dramatik
nprmjet tij personazhet
shprehin botn e
brendshme shpirtrore
shpreh qndrimet/synimet e
personazhit
Monologu

90
Nxnsit e t dyja grupeve diskutojn rreth informacionit t paraqitur. Nse kan mendime t tjera, i japin
duke i ilustruar edhe me vargje.
Grupi I ilustron informacionin e dhn me:
- vargjet ku jepet vendimi i Brutit pr tu br pjes e komplotistve;
- vargjet ku Bruti justifikon vrasjen e ezarit.

Zbrthehet domethnia kuptimore e vargjeve:
Shprdorj e madhris vjen, kur ndahet
Ndrgjegjja nga fuqia; dhe, t them
T drejtn, pr ezarin nuk di kur pasionet po zotrojn
M tepr se sa arsyj e tij.

M pas nxnsit e grupit I prshkruajn gjendjen shpirtrore dhe psikologjike t Brutit.
Identifikojn prdorimin e metaforave, me t cilat sht ndrtuar ligjrimi i Brutit, t tilla si:
Se dit e ngroht na e rrit neprkn,
ambicje e re prunjen ka shkall,
ia kthen ahere shkalls shpatullat,
lind me helm pas fars ...
Identifikojn prdorimin e inversionit. Cili sht roli i tij n funksion t logjiks argumentuese t monologut t
Brutit?

Grupi II identifikon:
- vargjet ky ku Mark Antoni paralajmron t ardhmen e Roms;
- vargjet ku ai pohon se do t marr hakun e mikut t tij.
M pas nxnsit zbrthejn kuptimin e vargjeve:
Gjakderdhja ngatrresa dhe tmerrimet
Do t na bhen aq t zakonta
Sa nnat buzqeshur do t shohin
kur foshnjat mu n djep tu coptohen
strvitja n egrsi mshirn do ta mbys.

Nxnsit prshkruajn gjendjen shpirtrore dhe psikologjike t Antonit.
Identifikojn prdorimin e epiteteve q prdor Antoni pr t prshkruar ezarin.
Argumentojn se przgjedhja e veant e epiteteve t prdorura lidhet me prmasn e madhshtis s
figurs s ezarit.
Identifikojn metaforat dhe antitezat q prshkruajn ezarin.
Identifikojn n tekst figurat q mbartin dhimbjen shpirtrore t Antonit prpara trupit t ezarit.

Prforcimi. Diagrami i Venit
N kt faz t ors msimore, msuesi/ja u krkon nxnsve t krahasojn monologt e Brutit dhe Antonit
dhe t bjn dallimet mes tyre.

91

Detyr: Bni nj ese t krahasim-kontrastit pr natyrn e Brutit dhe Antonit, duke u mbshtetur te monologt
e tekstit. Prpiquni t gjeni te Ferri i Dantes pjes t ngjashme prshkrimi.

Tema 3. Tipizimi. ezari njeri dhe ezari personazh

- t analizojn tipare t figurs s ezarit;
- t zbulojn t dhna nga jeta personale e tij;
- t krahasojn t dhnat nga jeta reale me ato q jepen n veprn letrare;
- t dallojn mjetet shprehse t cilat prdor shkrimtari pr t prshkruar kt figur.

Materialet dhe mjetet msimore: teksti Letrsia 10 me zgjedhje t detyruar, vepra Jul ezari e Shekspirit,
Struktura e msimit: PNP
Fazat e strukturs Metodat Veprimtarit e nxnsve Organizimi i nxnsve
Parashikimi Stuhi mendimi Diskutim i ideve Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Ditari dypjessh T msuarit ndrveprues Pun n grup

Zhvillimi i msimit

N kt faz t ors msimore, msuesi/ja iu krkon nxnsve t shprehin se far din rreth figurs s Jul
ezarit sipas Plutarkut nga ato q kan msuar deri tani apo nga krkimet n internet rreth ksaj figure. M pas
bhet nj prmbledhje e ktyre informacioneve t sjella nga nxnsit.
Msuesi/ja i ndihmon nxnsit edhe me an t pyetjes:
- Cila sht figura e Jul ezarit sipas Plutarkut?

Nxnsit japin mendime t ndryshme, t cilat msuesi/ja i hedh n skemn e ndrtuar n drras t zez.

Dialogu i Brutit
- Prpiqet t justifikoj misi-
onin e tij.
- Prdor argumente duke u
bazuar n vlera
Dialogu i Antonit
- Prdor gjuh t ashpr prjeton
me dhimbje humbjen e ezarit
- sht emotiv
T prbashktat
-

92

Ndrtimi i njohurive. Ditari dypjessh

N kt faz t ors msimore msuesi/ja prmbys skemn e ditarit dypjessh dhe n kolonn e par shnon
disa prfundime dhe komente q mund t dalin nga drama dhe krkon nga nxnsit t gjejn vargjet ilustruese
t tyre.

Komente Citime/fragmente nga vepra
(Aktet e para) Drama nis me smirn e tribunve ndaj
dashuris q gzonte ezari te populli i thjesht

Ofrimi i kurors perandorake q Antoni ia zgjat ezarit n
festn e Luperkales.

Refuzimi jo i sinqert nga ana e ezarit.
Dyshimi i ezarit n lidhje me Kasin
Kasi e manipulon pak nga pak Brutin n prbetim; pusullat
me yshtje q i shkruan, diskutimi nse Antoni duhet t vdes
bashk me ezarin dhe gjykimi i padrejt i Brutit ndaj
Antonit.

Ankimet e Porshias, pr shkak se Bruti e quan t padenj
pr ti besuar dhe dshmia e forcs s saj, duke ngulur
thikn n kofsh.

T gjitha shenjat paralajmruese t ngjarjeve q i paraprijn
vrasjes: (kafsht e flijuara pa zemr, shiu i zjarrt dhe dallgt
e zjarrta n ajr, ndrra paralajmruese e Kalfurnias).

Vendimi i ezarit pr t mos shkuar n senat m 15 mars,
prpjekjet e Deci Brutit pr tia ndrruar mendjen...

M pas msuesi/ja mund tu shtroj pr diskutim pyetjet.
- Ka ndonj element q mendoni se nuk i prket Plutarkut?
- Pas gjith ktyre elementeve t huazuara nga Plutarku, a mund t themi q Shekspiri ska br gj tjetr,
vetm sa e ka kopjuar at?

Msuesi/ja i ndan nxnsit n tri grupe dhe krkon q:
Grupi I t gjej argumentet q n tekstin e Shekspirit ka elemente t veprs q nuk i gjen n veprn e
Plutarkut, t tilla si:
- Shekspiri i e rindrton ngjarjen duke iu larguar mjaft burimit historik, pasi kemi t bjm me nj vepr
letrare.
Ishte fans i
demokratve
Ishte unik, i
shumanshm dhe aktiv
Jeta e tij ishte e mbushur me
prova t shpirtmadhsis s tij
Ishte i gjat, i dobt, me sy t
gjallrueshm t zinj dhe shpeshher
rrezatonte mblsi dhe mirsi.
Jul ezari sipas
Plutarkut

93
- Te Shekspiri triumfi i ezarit ndodh m 15 shkurt, pikrisht ditn e festivalit t Luperkalit, n vend q t
ndodh 6 muaj m hert.
- Shekspiri ka vendosur skenn e vrasjes n Senat.
- Nj sr veprimesh pas vrasjes zn vend n nj dit vrasja e ezarit, funerali i tij, fjalimi i Mark Antonit
etj.
- Vendi i takimit t triumfeve n dramn e Shekspirit bhet n Rom etj.

Grupi II ta prqendroj vmendjen te figura e ezarit si e ka sjell at Shekspiri. Msuesi/ja u krkon nxnsve
t evidentojn kt veori duke u nisur nga fjalimi i Mark Antonit:
ezar i lart! Kaq posht u shtrive?
T gjith ngadhnsat e triumfet,
n kaq pak tu shtrydh?
Lamtumir!...

Antoni e quan ezarin shpirtin botror, duke theksuar se ai ishte njeri i madhrishm. N fjalimin e Antonit,
ezari na paraqitet ashtu si e kuptonin t vjetrit madhshtin. Shekspiri na flet pr ato an t ezarit, t cilat
jan muar si virtyte romake.
Shekspiri nuk e paraqet aktiv ezarin n vepr, por ne e prftojm at sikur ai na flet drejtprdrejt pr t.
Grupi III t evidentoj veori t figurs njerzore t ezarit, sipas Plutarkut. Pr Plutarkun, edhe pse ezari
ishte i madhrishm, ai vuante nga t meta t tilla, si:
- egoizmi, i cili ishte nj cilsi thelbsore dhe stimul pr t gjitha veprimet e tij;
- prirja meskine ndaj atributeve t jashtme t pushtetit;
- egoja pr pushtet t pakufishm etj.
Plutarku e ndan jetn e ezarit n dy periudha: kufi ndrmjet tyre sht lufta e Galis, me t ciln, sipas fjalve
t vet ezarit, nis nj epok e re dhe ku ai nis t veproj e jetoj ndryshe.
ezari, sipas Plutarkut, fillimisht jo vetm nuk u shqua pr ndonj gj t veant, por bri edhe mjaft pun t
kqija. Por m pas u b nj ushtarak dhe strateg i zoti. U b i njohur pr faktin se zhvilloi shum beteja dhe
shpartalloi armiqt m t mdhenj t Roms. N kapitullin e dyt Plutarku na bn me dije nj fakt interesant mbi
bujtjen e ezarit te cubat kilikian, tek t cilt ezari krkonte t ushtronte pushtetin e tij, duke qen se i shihte
si t pagdhendur dhe kishte mundsi t evidentonte madhshtin e tij mes ktyre njerzve mjeran. Pluarku e
prmend kt histori pr t treguar q ezari nuk kishte qen aspak njeri me vlera, por u b i till: i guximshm,
fisnik, i mshirshm, shpirtmadh, bujar, i pakorruptueshm etj., pikrisht q ta quanin t till.

N kt faz t msimit msuesi/ja shtron pr diskutim shtje t tilla si:
- tipare t prbashkta dhe t veanta ka figura ezarit e sjell nga Plutarku dhe Shekspiri?
- Cilat jan mjetet gjuhsore q prdorin autort e sidomos Shekspiri?
Pasi diskutojn fillimisht n dyshe, diskutimi bhet me t gjith klasn, ku msuesi/ja korrigjon dhe plotson
prgjigjet e nxnsve.
Detyr: Mbshtetur n diskutimet e bra rreth ushtrimit 6, shkruani nj ese me tem Raporti rreth fatit dhe
vullnetit t lir n vepr.

Tema 4. Analiz. A sht ezari personazh kryesor n vepr?
- t analizojn personazhet n raport me vendin q zn brenda veprs letrare;
- t diskutojn rreth vendit q z ezari n tragjedin e Shekspirit dhe prligjjes s titullit t veprs;
- t flasin rreth opinioneve t ndryshme q ekzistojn rreth personazhit kryesor t veprs;

94
- t komentojn manin e madhshtis te ezarit si dukuri njerzore.

Ndrtimi i njohurive T nxnit me kmbime/Grupi i
ekspertve
T msuarit ndrveprues Pun n grupe
Prforcimi Rrjeti i diskutimit Ndrtim i shprehive studimore Pun individuale/klasn

Zhvillimi i msimit
- sht personazhi kryesor i nj vepre letrare?
- Cili sht roli i tij?
N Greqin e lasht personazh kryesor quhej aktori i par q hynte n dialog me korin, personazhi q bart
peshn kryesore t ngjarjeve n vepr.
M pas nxnsit japin prgjigjet e tyre, t cilat msuesi/ja i hedh n skemn e stuhis s mendimit e vizatuar n
drras t zez.

Ndrtimi i njohurive. T nxnit me kmbime/Grupi i ekspertve

Shnim: Pr mnyrn se si formohen grupet e ekspertve dhe se si realizohet metoda kemi folur m lart.

Msuesi/ja ka prgatitur fishat me pyetjet prkatse pr grupet e puns.
- Cili sht personazhi kryesor n veprn Jul ezari? Pse?
- A ka vepra nj sistem t personazheve? Si jan grupuar ato?

Grupi I sjell argumentet q lidhen me mendimin rreth shtjes A ka personazh kryesor n vepr dhe a sht i
motivuar titulli i pjess ?:
- Pjesa m e madhe e studiuesve pohojn se personazhi kryesor i tragjedis sht ezari, prandaj titulli
sht i justifikuar.
- Personazhi kryesor shfaqet n vepr vetm n tri skena, i kufizuar vetm n 150 vargje.
Personazhi kryesor
Personazhi rreth t
cilit shtjellohet ngjarja
Mbart konfliktin
kryesor
Figura qendrore e
nj vepre
Rreth tij sillen
personazhet e tjera

95
- Emri i ezarit shfaqet 219 her n dram, ndrsa ai i Brutit vetm 134 her.
- Drama sillet m tepr rreth mitit t ezarit sesa rreth njeriut ezar etj.

Fisha e prgatitur pr grupin e dyt mund t jet:
- Cili ishte qllimi i Brutit ndaj ezarit?
- A u realizua qllimi i tij? Pse?
- Cili prej ktyre sht personazh kryesor?
- Cila sht mosprputhja mes veprimeve t prfaqsuesve t personazheve dhe pritshmrit e tyre?
-

Grupi II kundrv mes tyre personazhet m t rndsishme t veprs: ezarin, Brutin, Antonin dhe analizon
rolin dhe pozicionin e secilit n vepr. Nxnsit mund ta nisin arsyetimin nga argumentet e dhna n libr t tilla
si:
- Pas vdekjes s ezarit personazhet mendojn dhe flasin shum pr t. Ato i ndjek dhe i magjeps hija
e tij. Pr Brutin ishte e rndsishme t zhdukte frymn dhe jo trupin e ezarit etj.
- Ndodh e kundrta: ai ka vrar trupin, por jo shpirtin e tij, pasi pr ironi t fatit, shpirti i ezarit
shprndan m shum fuqi sesa kur ishte gjall.
- Tragjedia e Brutit varet trsisht nga ajo e ezarit, pasi vdekja e tij shrben si pik kthese n dram.
Ajo ndrlidh dy pjest e saj...
- Ka nj mosprputhje n dram mes veprimeve t personazheve pr t realizuar qllimet e tyre - Bruti
fundin e ezarit e quan aktin final t shpagimit pr at q ezari kish kryer n saje t ambicies s tij.
Pr Antonin sht momenti i kaosit dhe gjakderdhjes mizore... etj.
- Nxnsit bazuar n fragmente t ndryshme t veprs mund t sjellin argumente t tjera lidhur me
raportin mes personazheve m t rndsishme t veprs. Cilin prej tyre quajn personazh kryesor dhe
pse ku duket n fragmente .

Fisha pr grupin e tret mund t jet:
- Cili ishte motivi q nxiste veprimet e ezarit?
Grupi III nxjerr n pah manin e madhshtis s ezarit si dukuri njerzore. Nxnsit mund ta nisin
argumentimin mbi kt shtje nga pohime t tilla, si:
- Motiv kryesor q nxit t gjitha veprimet e ezarit ishte egoizmi i tij dhe etja pr lavdi. Ky pohim
mund t mbshtetet edhe n biografin t shkruar nga Plutarku.
- Plutarku nuk i beson ktij heroi, edhe pse t gjitha veprimet e tij e mahnitin, pasi pas ktyre
veprimeve fshihet ambicia pr pushtet
- Bazuar n kt thnie t Ciceronit: ezari duke ngritur statujn e Pompeut, prforcon akoma m
fort statujn e vet, nxnsit mund t analizojn se ku duket n veprn e Shekspirit pikrisht kjo
madhshti. A mos ndoshta vall pr shkak t ksaj madhshtie kundrvnia e ksaj figure me at
t Brutit sjell mesazhin se vepra ka si qllim t evidentoj atributet, vlern dhe cilsit e nj
politikani t vrtet, Brutit?

Msuesi/ja n prfundim t ors msimore shtron pyetjen e cila sht dhe tema e msimit: A sht ezari
personazhi kryesor i veprs? Nxnsit ndahen n dy grupe sipas mendimit q ata kan, duke dhn edhe
arsyet se prse mendojn ashtu.

96
PO JO

Arsyet - A sht ezari personazhi
kryesor i veprs? Arsyet

Prfundime:...................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................

Detyr: Cila nga figurat, ezari apo Bruti, sht m madhshtore dhe pse?

Tema 5. Ligjrimi binds dhe gjuha figurative te Jul ezari
- t identifikojn veori t ligjrimit binds dhe gjuhs figurative te Jul ezari;
- t flasin rreth veorive t ligjrimit t Mark Antonit dhe t Brutit;
- t njohin veorit e gjuhs figurative n vepr;
- t krahasojn veori t ligjrimit t Mark Antonit dhe Brutit.

Ndrtimi i njohurive Prvijim i t menduarit T msuarit ndrveprues Pun n grup
Prforcimi Diagrami i Venit Ndrtim i shprehive studimore Pun n dyshe

Zhvillimi i msimit
- sht ligjrimi binds?
- Cilat jan disa nga karakteristikat e tij?
Pasi merr mendime nga nxns t ndryshm, i hedh ato n skemn e ndrtuar n drras t zez dhe pastaj
s bashku me nxnsit diskutojn rreth ligjrimit binds n vepr.

Ligjrimi binds
stili sofist bind dgjuesin me an t
mjeteve bindse
prdorimi i efekteve
emocionale
kundrthnia nprmjet
ironis luan rol n ligjrim

97

Ndrtimi i njohurive. Prvijim i t menduarit
N kt faz t ors msimore msuesi/ja ka prgatitur disa skeda me shtjet m kryesore ose i shkruan ato
n drras t zez:
- fjalt ky n ligjrimin e Antonit
- veori t ligjrimit t Antonit
- gjuha figurative dhe stili i ligjrimit

Mbshtetur n kt kontekst msuesi/ja mund tu krkoj nxnsve t ndahen n tri grupe sipas shtjeve t
paraqitura. Nxnsit lexojn me vmendje tekstin n baz t shtjeve t prcaktuara dhe prpiqen t
ndrtojn skemat e tyre rreth materialit q studiojn.

Grupi I ndahet n nngrupe m t vogla dhe shnon n organizuesin grafik veori t ligjrimit binds t Antonit.
Nxnsit komentojn ngjyrimet kuptimore t fjalve ky t prdorura dhe renditin argumentet.

Fjal ky Stil i prdorur Mjetet retorike
Nder Stili sofist, fjalimi i gjat Prdorimi i pyetjeve retorike
I ndershm Trheqs, finok, Prdorimi i provave okulare q ndezin
imagjinatn e turms
ambicioz Nxit qytetart Prsritja ironike
Rikontekstualizim i fjalve ky, t cilat
i zhvesh nga kuptimi q kan marr
n fjalimin e Brutit
Hartohet n vargje Prdorimi i ironis deri n sarkazm
Zhvlerson akuzn duke i dhn nj kah
tjetr

Grupi II evidenton veori t ligjrimit t Brutit.
Lloji i ligjrimit Mjetet retorike Stili i prdorur
Organizohet n proz Fjali me struktura t prsritura I thjesht
I qart, i prmbledhur Pa prdorim t shumt t figuracionit
dhe shprehjes artistike
Lexim nprmjet rreshtave, teknika e
mbushjes s hapsirave t bardha t
tekstit
Ligjrim i varfr n dukje

Fjalimi i Brutit sht i that. Nuk trheq vmendjen duke iu imponuar m shum ta dgjojn, sesa e bn fjalimin
interesant. Prdor etos n hyrje, duke tentuar t ruaj besimin q ka turma tek ai si element i ditur.
Flet n proz duke u prpjekur t sqaroj, por nuk ndikon emocionalisht tek turma. Prdor pyetje retorike

Grupi III evidenton veori t gjuhs dhe stilit
Sugjeron t kundrtn e kuptimit
Situata kontrastuese
Prdorim i pyetjeve retorike
Prdorim i prsritjeve
Struktura t ngjashme n disa vargje
Sigurim i argumenteve


Veori t gjuhs
dhe stilit

98
Msuesi/ja u krkon nxnsve t krahasojn dy ligjrimet e personazheve, konkretisht t Brutit dhe t Antonit,
dhe t gjejn t prbashktat dhe dallimet q kan kto dy ligjrime.

Nxnsit ilustrojn veorit e stilit t Mark Antonit dhe Brutit me pjes nga vepra.
Detyr: Sillni argumente duke u mbshtetur edhe n modele t sotme t fjalimeve politike. Shkruani nj ese
argumentuese me tem: Pse m plqen ligjrimi i Antonit.

Tema 6. Studim teksti: Ligjrimi binds dhe gjuha figurative n vepr
- t komentojn fragmentin duke u mbshtetur n:
veorit e ligjrimit t Mark Antonit dhe t Brutit duke i ilustruar me shmebuj;
mjetet retorike t prdorura;
gjuhn dhe stilin e ligjrimit t personazheve.

Parashikimi Prmbledhje e strukturuar Nxitja e diskutimit Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Ditari dypjessh T msuarit ndrveprues Pun n grup

Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja u flet shkurt nxnsve rreth ligjrimit binds, far sht ai dhe si ndrtohet.
N kt or msimore ata do t konkretizojn n fragment kto veori t ligjrimit dhe gjuhs s prdorur n
vepr.
M pas msuesi/ja u tregon nxnsve se n kt or msimore do t msojn:
- far tregojn kto dy mnyra t ndryshme hyrjeje t ligjrimeve pr vazhdimsin e mtejshme
t tyre n vepr?
- A mund t jet prcaktuese n ligjrim mnyra se si u drejtohen ata qytetarve? Pse?
- A mund t parashikojm se cili do t jet rezultati final n fund t do ligjrimi? Pse?
N kt or msimore do t studiojm fragmentin nga dy ligjrimet e dhna dhe do tu japim prgjigje
pyetjeve t shtruara m lart.

Stili i ligjrimit t Antonit Stili i ligjrimit t Brutit
T prbashktat
-

99
Ndrtimi i njohurive. Ditari dypjessh
Msuesi/ja e ndan klasn n dy grupe dhe u krkon t rikujtojn edhe nj her far kan thn n orn
pararendse mbi veori t ligjrimit t Antonit dhe Brutit. Pasi ndahet edhe fragmenti n paragraf, udhzohen
nxnsit t bjn nnvizimet e fjalive q iu bn m shum prshtypje e q jan t rndsishme.
Pasi t jet lexuar mir fragmentin, msuesi/ja mund tu krkoj nxnsve t ilustrojn me shembuj veori t
ligjrimit t prcaktuar n fazn pararendse. Pas leximit dhe nxjerrjes s citimeve, ato hidhen n tabel.

Citimi nga fragmenti Komenti i nxnsve
Ligjrimi i i Brutit
Duroni gjer sa t mbaronj,
Roman! Qytetar! Miq! Dgjomni q tjua tregonj
punn; dhe heshtni, q t mundni t dgjoni ....
-Fillimi i ligjrimit sht i pazakont. Duket q turma sht shum
e revoltuar.
-Prdorimi i tre thirrorve sht kuptimplot. Ai u drejtohet
qytetarve si bashkvuajts me ta duke u rrmbyer zemrat.

Ligjrimi i Antonit
O miq, roman, qytetar, m dgjoni.
Vinj ta varros, jo ta lvdonj ezarin.
Prdor kundrshtin kontekstuale pr t theksuar veprimet: vij ta
varros dhe jo ta lvdoj ezarin. Prdorimi i foljeve prek n
mnyr t drejtprdrejt dgjuesit.
Ligjrimi i i Brutit
A do t deshnit m mir t rronte ezari dhe ju t vdisnit
robr q t gjith, se sa t vdiste ezari dhe t rronit t
gjith t lir? Qanj pr ezarin, se m deshte; gzohem,
se qe dormbar; e nderonj, se qe trim; po e vrava, se qe
ambicioz
Prdorimi i inversionit vendos theksin n at aspekt q i intereson
folsit
Ligjrimi i Antonit
Njhere desht q t gjith jo pa shkak;
Prse tani sju vjen asfare keq pr t?
Nr egrsirat paske ikur, o gjykim,
Dhe njerzit e paskan humbur arsyen!
***
Dhe rnd shum e pagoi ezari.
Ktu, pas lejes Brutit e t tjerve, -
Se Bruti sht burr i nderim,
T nderim jan q t gjith, ay dhe shokt, -
***
Kjo qe ambicia e ezarit? Si ju duket?
ezari qante kur thrisnin t vobegtt.
Prdorimi i ironis pr tiu kundrvn fjalve t Brutit: E mira
mbulohet shpesh n varr me kockat... n paska qen ashtu, qe faj
shum i rnd.

Zhvlersimi kuptimor i fjalve ky: Bruti sht burr i nderim, t
nderim jan t gjith... etj.
Prdorimi i figurave letrare t ndryshme: ironi: T nderim jan t
gjith, ay dhe shokt,....por Bruti prap thot qe ambicioz...

Prdorimi i pyetjeve retorike: Kjo qe ambicia e ezarit?...qe
ambicie kjo?
Kontrasti: ezari i solli Roms shum robr lufte dhe arkat me
shprblime i ka mbushur etj.

N kt faz, msuesi/ja u krkon nxnsve t analizojn ndrtimin e fjalive t ligjrimit t Brutit dhe Antonit
dhe figuracionin q prdor nga secili prej tyre. Pasi bjn krahasimet mes tyre, ato nxjerrin t prbashktat dhe
dallimet e gjuhs s prdorur n kto dy ligjrime.

Gjuha figurative tek Antoni Gjuha figurative te Bruti
T prbashktat
-

100

Detyr: Komentoni me shkrim vargjet: Kur sht kufom, figura e ezarit, nprmjet zrit t Mark Antonit,
bhet m elokuente sesa kur ai ishte gjall.

Njsia III. Tipizimi i personazheve

Tema 1. Natyra komplekse e Jul ezarit dhe piktakimet e tij me personazhet e tjera

- t njohin natyrn komplekse t Jul ezarit duke u mbshtetur n:
cilsi t karakterit t tij;
n prshkrimet e Plutarkut;
n ann njerzore dhe n delirin e madhshtis q e karakterizon.

t Shekspirit, shkumsa me ngjyra, tabela etj.
Parashikimi Imagjinat e drejtuar Diskutim i ideve Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Prvijim i t menduarit T msuarit ndrveprues Pun n grupe
Prforcimi Diagrami i Venit Ndrtim i shprehive studimore Pun individuale

Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Imagjinat e drejtuar
N kt faz t ors msimore, msuesi/ja i udhzon nxnsit ta imagjinojn pr disa minuta veten si ezari
n Romn e lasht dhe se si do t kishin vepruar ata pr t udhhequr vendin. Ata i hedhin mendimet e tyre
n nj flet t bardh dhe n fund lexojn at far kan shkruar.
Nj nga detyrat e nxnsve mund t jet:

Msuesi/ja shtron para nxnsve pyetjen:
- Cila sht natyra komplekse e Jul ezarit, sipas Shekspirit dhe sipas Plutarkut?
Jam Jul ezari, gjeneral, burr shteti, q ndryshova rrjedhn e historis s bots greko-
romake. Disa m konsiderojn si nj prej gjenive ushtarak m t mdhenj t kohs n
Perandorin Romake. Un ndihmova Pompein n prparimin e pozicionit politik t
Pompeit. Un di t fal, edhe pse mund t jem nj gjeneral i ashpr! M plqen t
kujdesem pr veten, veshjen, t strvitem, t mbaj trupin n form etj.

101
- Ku jan piktakimet e Jul ezarit me personazhet e tjera?
Pr tiu prgjigjur ktyre pyetjeve nxnsit do t shfrytzojn materialin e tekstit, njohurit e marra n lndn
e historis, si dhe nj informacion shtes q ka prgatitur paraprakisht msuesi/ja. Klasa ndahet n 4 grupe.
Grupi I zbulon tipare t ezarit, si ambicia, etja pr pushtet, tirania etj., q tregojn natyrn e tij komplekse,
mbshtetur n veprn e Shekspirit, dhe qndrimin q mbahet nga Shekspiri n lidhje me komplotin ndaj tij.
Nxnsit diskutojn mbi cilsit q mbizotrojn tek ai, duke ilustruar dhe shembuj nga vepra.
Grupi II zbulon tiparet e ezarit, mbshtetur n informacionin e tekstit pr rrfimet e Plutarkut dhe plotsuar
edhe me skedn e paraprgatitur nga msuesi/ja.

Skeda e paraprgatitur

Justifikimi i komplotit ndaj ezarit lidhet me natyrn e tij komplekse.
Natyra komplekse e ezarit sipas Shekspirit Natyra komplekse e ezarit sipas Plutarkut
N dramn e Shekspirit, komplotistt e akuzojn si njeri
ambicioz, t etur pr pushtet, q synimi ndaj fronit do ta
onte vendin drejt sundimit monarkik.
Mnyra si sillet ezari e justifikon vendimin e komplotistve
pr ta vrar.
Jul ezari, ishte nj lider shum i suksesshm, gzonte
prkrahjen e popullit, por ishte aq shum ambicioz, sa etja
pr pushtet (kurorn) ia ndryshonte natyrn (edhe cilsit
pozitive). Ai donte t bhej nj diktator i
pakundrshtueshm.
Komplotistt shihnin te ezari tiranin q do t krcnonte
Romn dhe do t shkatrronte Republikn.
ezari lufton pr t zotruar pushtet absolut dhe e
konsideron veten si figur q do t jetoj prgjithmon n
mendjen e njerzve.
Tiparet e ezarit sipas Plutarkut
ezari nuk ishte as bujar, as fisnik, as i mshirshm, as shpirtmadh, por, ngaq ishte madhshtor, ishte
dhe fisnik. Personaliteti i tij ishte unik, i shumanshm dhe shum aktiv. Ishte politikan, ligjvns, jurist, orator,
shkrimtar, historian, poet. Mbante pran vetes njerzit e duhur, q do ta ndihmonin n arritjen e qllimit t tij.
ezari ishte i gjat dhe i dobt, me sy t gjall e t zinj, q shprehnin shpeshher mblsi dhe mirsi.
Demonstronte vazhdimisht trupin e tij, t cilin e mbante n nj form t shklqyer duke u strvitur prdit. Ishte
njeri i prmbajtur, q shmangte gjithmon ekzagjerimet me pijet e ushqimin, gj q e ndihmonte t mbetej i
shndetshm, por edhe pa ia prishur qejfin vetes. Ishte shum trheqs dhe kishte nj xhentiles natyrale, q
buronte nga thellsia e zemrs s tij. Madhshtia e strategjis s tij dhe lidhja e veant me ushtart e bnin t
pushtetshm deri te ushtari m i fundit. Ai besonte se vetm nprmjet sinqeritetit arrihet besimi midis tij dhe
ushtarve t tij. Luftonte gjithmon s bashku me ta dhe jo vetm n raste t veanta. I strviste vet ushtart e tij
dhe ishte gjithmon i gatshm ti shprblente pr shrbime trimrie, duke u dhn arm t muara dhe grada. Me
t njjtn mnyr fitoi dhe besimin e popullit, sidomos n fillimin e aktivitetit t tij politik. Nj burr me nj rrezatim
t till u bnte shum prshtypje dhe grave.

102
N veprn e Shekspirit paraqitet me tiparet e nj tirani t
vrtet, q karakterizohet nga deliri i madhshtis. Pikrisht
kto sjellje prej tirani s bashku me delirin e madhshtis e
uan drejt vdekjes. Arroganca e ezarit shihet qart nga
mnyra se si sillet me Metel Cimbrn dhe parin q kan
ardhur pr ti krkuar nj favor. Arsyeja e vetme e vrasjes s
ezarit jan arroganca dhe ambicia e tij, t cilat n gjuhn e
komplotistve prkthehen si rrezik pr ta shndrruar
Republikn n nj tirani.
Mendjemadhsia e tij shfaqet te:
Prdor vetn III kur i drejtohet vetes, jo si njeri, por si
institucion, duke u prpjekur t legjitimoj dshirn pr tu
konsideruar hyjni;
Ai ishte mosbesues shenjave paralajmruese dhe i injoron
ato
Ambicia e ndjesia e madhshtis e bjn t mos i marr n
konsiderat paralajmrimet e falltarit, t natyrs dhe
parandjenjat e s shoqes.
ezari ishte nj njohs i mir i natyrs njerzore. I njeh
veorit e bashkpuntorve t tij (Kasi kndon paprer,
sht vrejts i holl,... sht shum i rrezikshm)
Ambicia e tij politike pr tu br i vetmi udhheqs i
Republiks Romake ndikon te raportet miqsore q ai ka
me personazhet e tjera, n veanti me Brutin. Bruti,
republikan i bindur, i kundrvihet politiks s ezarit, ndaj
kthehet dhe n armikun e tij t betuar.

Edhe pse Shekspiri nuk prmend asgj nga lufta dhe skema
e ezarit pr t marr pushtetin, indirekt tregon se ezari
nuk i konsideronte virtytet e romakve si shtjen m t
rndsishme n jetn politike.

Shekspiri gjurmon e skalit disa tipare njerzore t Cezarit,
prmes prcaktimeve q i bn M. Antoni, (i mshirshm
ndaj t varfrve, zemrbut), n fjalt e Brutit (trim,
dormbar, i dashur). Ai karakterizohet nga ambicia, ndjenja
e madhshtis, verbria, manipulimi, keqkuptimet

Grupi III Kndvshtrimi i Plutarkut dhe i Shekspirit mbi ezarin, ku ngjan dhe ku ndryshon kjo figur sipas
tyre.
Ky grup evidenton tiparet e prbashkta mbi mnyrn si sillet ezari. Figura prej tirani, deliri i madhshtis
cilat jan ant pozitive dhe negative t sjelljes s tij. A jan sjelljet e tij prej tirani q solln fundin tragjik. Cilat
fragmente t veprs mund t mbshtesin kt pohim?

Grupi IV diskuton mbi raporte njerzore q ndrton ezari dhe si njohs i natyrs njerzore.
- Cilat jan marrdhniet q ezari ka ndrtuar me personazhe t caktuar t veprs.
- Nga e kan origjinn kto marrdhnie?
- A mund t themi q ezari arrin t zbuloj thelbin e do individi me t cilin ai bashkpunon.
- A kishte ai t drejt mbi opinionin e tij t ndrtuar pr Kasin.

103
- Cilat fragmente e zbulojn kt aftsi?

Bruti sipas ezarit Kasi sipas ezarit

Nxnsit n dyshe diskutojn mbi aspekte t ngjashmris dhe ndryshueshmris mes Brutit dhe ezarit

Detyr: Bni nj punim me shkrim me tem: Ambicia dhe ndjenja e madhshtis tek un.

Tema 2. Analiz. Tipizimi, karakteri njerzor dhe idealist i Brutit
- t dallojn tiparet idealiste te Mark Bruti (fjalt e tij);
- t zbulojn tiparet t tij njerzore;
- t gjejn detaje q paraqesin prakticitetin, vrtetsin dhe etikn e Brutit.

Ndrtimi i njohurive Prvijim i t menduarit T msuarit ndrveprues Pun me klasn/grupe
Prforcimi Rrjeti i diskutimit Ndrtim i shprehive studimore Pun individuale/klasn

ezari
-
Bruti
-
T prbashktat

104

Zhvillimi i msimit

N fillim t ors msimore msuesi/ja krkon nga nxnsit t tregojn se far din rreth figurs s Brutit, duke
qen se edhe ora msimore trajton vetm kt figur t ksaj drame, karakterin e tij dhe si shfaqet ai.
Msuesi/ja i ndihmon nxnsit edhe me an t pyetjeve:
- far prfaqson Bruti si figur historike?
- Po nga pikpamja etike?

Ndrtimi i njohurive. Prvijimi i t menduarit
N kt faz t ors msimore, msuesi/ja u krkon nxnsve t ndahen n dy grupe.
Grupi I portretizon Brutin si figur historike.

Grupi II evidenton cilsit e figurs s Brutit sipas veprs s Shekspirit.

Bruti si figur historike Figura e Brutit sipas Shekspirit
Bruti sht nj nga romantikt e shquar t antikitetit, q sprfilli as
edhe jetn e tij prpara idealeve q mbronte.
Shekspiri, ashtu si Plutarku, ndjek linjn e idealit deri n
fund.
Bruti, - shkruan Plutarku, - nuk u akuzua kurr pr synim
despotizmi as nga armiqt e tij. Ishte i vetmi nga t prbetuarit
kundr ezarit, q udhhiqej nga idealet e republikanizmit...
ndrkoh q t tjert ishin shtyr prej urrejtjes dhe smirs karshi
ezarit.
Bruti u bashkua me komplotistt si idealist q krkon t
mbroj republikn dhe jo si armik personal i Jul Cezarit.
Ishte lakonik n mnyrn e t folurit dhe gjithmon dinte
far thoshte. Ishte orator i vrtet.
Bruti ishte biri i Jun Brutit, nj republikan, ashtu si do t bhej m
von edhe i biri, Bruti. Ve asaj, edhe e ma rridhte nga familja e
Servil Ahals, i cili kishte vrar njfar Spur Mali, i cili synonte t
bhej tiran. Kshtu Bruti u rrit dhe u edukua n nj mjedis
republikansh.
Si republikan atij i dhemb m shum humbja e liris s
ndrgjegjes, e liris politike dhe vlerave t tradits, sesa
miqsia e tij.
veprimet e tij mbartin
tipare t forta fisnikrie
prfaqson vlerat m t
mira t tradits romake
ishte idealist dhe kishte
pikpamje republikane
I shrben
Republiks
Me virtytet e tij fitonte
respektin e t gjithve
fjalpak, me vullnet t
hekurt, i duruar n
fatkeqsi, gjakftoht n
rrezik, i shpejt si rrufe
n veprim.
Mark Bruti

105
Bruti ishte shembull i vullnetit dhe i sakrifics pr t prballuar do
lloj vshtirsie n emr t nj ideali.
Ishte gjithmon vetvetja. Shekspiri e shfaq at si
mendimtar, filozof
Bruti udhhiqej nga pasioni i zjarrt pr t msuar dhe pr tu
dhn pas filozofis. Ai synoi t reformonte karakterin e vet
nprmjet studimit t letrsis dhe t filozofis... N pushimet midis
betejave e kalonte kohn me lexime dhe studime.
Zotronte tipare t larta dhe pr kt me veprimet e tij ai
tregonte se nuk e duronte dot skllavrin. Kshtu filozofi
q ka ln mbres t thell n gjenerata t ndryshme
dijetarsh. Me an t librave i jepte nj kuptim t lart
jets s tij.
Bruti prfaqson nga pikpamja etike prfaqson vlerat m t mira
romake, si: nderi, besnikria dhe prkushtimi
Karakterizohet nga t qenit gjithmon njerzor.
Njeri me virtyte, i lidhur ngusht me familjen e tij, i ngre himn
dashuris s pastr bashkshortore. Mishrimi i saj sht Porshia,
gruaja e Brutit, e cila, si shkruajn bashkkohsit, cituar nga
Plutarku, kur dgjoi pr vdekjen e t shoqit mori nga zjarri thngjij
t ndezur, i glltiti dhe mbylli gojn aq fort, sa u mbyt.

Pasi shnohen n tabel t dhnat nga prfaqsuesit e grupeve pr figurn e Brutit dhe karakterin e tij,
msuesi/ja u krkon nxnsve t diskutojn rreth t dhnave t evidentuara, duke u ndalur kryesisht n shtje
t tilla si:
- Bruti idealist
- Bruti njerzor.
Nxnsit marrin n analiz t gjith zhvillimin e tij si personazh, duke evidentuar momente nga vepra, t cilat
kan t bjn me zbulimin e bots s brendshme shpirtrore dhe karakteristikat e tij, si politikan, mendimtar,
filozof, njeri etj.

Diskutimi duhet t prqendrohet n aspekte q kan t bjn me:
- natyrn e tij
- mnyrn si mendon
- mnyrn si vepron
- luftn e brendshme shpirtrore
- rezultatin q arrin
- gabimet e tij
- ndikimin q ka tek turma
- fundin e tij
- rolin e tij n vepr
- preferencn e Shekspirit ndaj tij (ku duket kjo)
Msuesi/ja u krkon nxnsve t japin mendime t argumentuara n fakte, duke tentuar t rrit te nxnsit
qndrimin dhe t menduarit kritik:

N kt faz t ors msimore, msuesi/ja shtron pr diskutim pyetjet binare: A jan t ndara te Bruti idealizmi
nga njerzorja? A kemi hasur personazhe t tjera n letrsi, t cilat karakterizohen nga idealizmi i njjt me
figurn e Brutit? Po sot, a kemi shfaqje t tilla t idealizmit? Pse?

Nxnsit japin prgjigjet e tyre duke e argumentuar at.

106

PO JO

- Arsyet - Po sot, a kemi shfaqje t tilla t idealizmit? Pse? - Arsyet

Prfundime: ..................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................

Detyr: Komentoni vargjet e mposhtme:
Me at kam do ti bie edhe vetes,
kurdoher q ta quaj vdekjen time t nevojshme vendi im.

Tema 3. Studim teksti: Karakteri idealist i Brutit. Etika dhe filozofia e tij

- t prshkruajn figurn e Mark Brutit;
- t zbulojnn fragment tiparet njerzore dhe idealiste t Brutit;
- t krahasojn tipare t ligjrimit t tij n proz me ato n vargje;
- t komentojn fragmentin duke u prqendruar n cilsit e Mark Brutit.

Parashikimi Stuhi mendimesh Nxitja e diskutimit Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Mbajtja e strukturuar e shnimeve T msuarit ndrveprues Pun n grup

Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Stuhi mendimesh
sht mir q msuesi/ja tu ket sugjeruar nxnsve q n fillim t modulit t ken lexuar introduktn e Nolit
mbi Jul ezarin. Nse sht br ky hap, nxnsit do ta ken t leht t shohin dhe t bjn krahasime apo
paralelizma. Msuesi/ja shtron pr diskutim pyetjet:
- Cili sht mendimi i Nolit pr Brutin?
- Pse ai arrin n kt prfundim?

Msuesi/ja i hedh n tabel mendimet q japin nxnsit rreth vlersimit t Nolit pr figurn e Mark Brutit.

107

Pasi vlersojn figurn e Brutit sipas Nolit, msuesi/ja hap n klas nj diskutim t shkurtr se a prputhet
mendimi i Nolit pr figurn e Mark Brutit me mendimin q kan vet ata. Mendimet dhe idet e tyre ata i japin
duke i argumentuar.

N kt faz t ors msimore, klasa ndahet n 5 grupe me nga 5-6 nxns. Nxnsit hapin tekstin msimor
dhe nisin t lexojn n heshtje fragmentet e dhna. Ata mbajn shnime gjat leximit. Qllimi i tems do t jet
trsisht praktik dhe lidhet me zbrthimin e figurs nprmjet vargjeve t fragmentit. Nxnsit do t krkojn t
analizojn dhe komentojn figurn e Brutit dhe ann artistike t fragmenteve.

Grupi I lexon fragmentin dhe zbulon detajet q paraqesin idealizmin e Brutit.
Idealizmi i tij lidhet ngusht me konceptin q zotron pr termat nder dhe vdekje
....n njrin sy vr nder, n tjetrin vdekje;
dhe padyshim do ti shikonj t dy...
M mir u bfsha qen e leha kundr hns sesa roman i till...

Grupi II evidenton cilsit e Brutit sipas figurs q ka ndrtuar Shekspiri.
Hulumton fragmentin pr detaje t lidhura me konceptin e mira e prgjithshme, si parim thelbsor i karakterit
t tij.
Detajet:
... n qoft pr t mirn e prgjithshme...
...pres monedh zemrn...dhe gjakun derdh pr drakma, se t shkul nga dore
ashpr e fshatarve paran e mjer...
E ti mohonj rezil- paran mikut
O perndira krismani rrufen.

Grupi III evidenton detajet q lidhen me konceptit e korrupsionit dhe njerzve t korruptuar
...Qysh ne po ndyjm me ryshfete duart...
dhe shesim nder e gjer dhe t lart...

Grupi IV zbulon prmes detajeve aspektin e krenaris pr at q prfaqson si personazh apo figur politike/
historike/letrare.
Dhe tani shkonj me kt fjal q, ashtu si e vrava mikun m t mir,
pr t mirn e Roms, me at kam do ti bie edhe vetes, kurdoher q ta quaj
vdekjen time t nevojshme vendi im.

Grupi V analizon gjuhn artistike me t ciln Shekspiri realizon portretizimin e Brutit, e cila sht e ngarkuar me
figuracion artistik:
-metafora: m mir t pres monedh zemrn, paran e mjer me shtrnges e
shtrydhje...krismani rrufen,...shesim nder e gjer dhe t lart...
-apostrofa: o perndi...
Bruti sipas Nolit
dishepull i shkolls
filozofike t stoikve
paraplqen t vras
veten sesa t dorzohet
zgjedh mnyra t
sigurta pr t vepruar
romak kryelart
njeri i mendjes
prdor mjete bujare pr
realizimin e qllimit t tij

108
-pyetje retorike:... kjo a t ka hije? Pr drejtsi ezar a nuk e vram etj?

Msuesi/ja u trheq vmendjen nxnsve n prdorimin e foljeve n mnyrn dftore (do t shikonj, pres,
mohove, vram), n mnyrn lidhore (t shkul, t lypa, t paguaj, t bhem), dshirore (u bfsha, ndihmofshin,
krismani, coptomni), urdhrore (vr, kujto).
- Cili sht funksioni i tyre?

Me an t prdorimit t mnyrs dftore n skenn II (akti I), autori tregon qndrimin e Brutit ndaj nderit
dhe vdekjes, gj q do t duket n t ardhmen. Prdorimi i dshirores (perndit m ndihmofshin!) shpreh
dshirn q n rrugn e tij t nderit t ket edhe ndihmn e perndive.
Prdorimi i mnyrs lidhore tregon veprime, si; lejim, mundsi apo domosdoshmri.
Prdorimi i urdhrores (krismani, coptomni) n nj fjali nxitse thirrmore, i jep ligjrimit shum forc dhe
shpreh bindjen e palkundur t Brutit pr mbrojtjen e idealit t vet.

Pra, prdorimi i mnyrave t ndryshme t foljeve sht n funksion t plot t karakterit t fort dhe idealist
t Brutit, duke pranuar, s pari, ndshkimin te vetja n rast shprfilljeje dhe shkelje t vlerave.

N kt faz t msimit msuesi/ja hap nj diskutim n klas se cili nga personazhet e veprs do t donin t
ishin. Duke iu drejtuar pyetjet, msuesi/ja krkon prgjigjet e tyre t argumentuara.

- Cili nga personazhet e veprs do t donit t ishit ju? Pse?
- far ju plqen nga ky personazh q zgjodht dhe far do t korrigjonit n karakterin e tij?

Msuesi/ja u jep nxnsve 5 min. koh t bjn nj shkrim t lir me tem: Un jam... me njrin nga
personazhet e veprs, dhe m pas nse, ka koh, diskutojn rreth disa punimeve q lexohen n klas.

Tema 4. Analiz. Natyra pragmatiste e Kasit dhe e Antonit
- t identifikojn cilsi dhe karakteristika t personazheve dytsore t rndsishme n vepr;
- t prshkruajn filozofin e ktyre personazheve;
- t krahasojn personazhet mes tyre.


Parashikimi Diskutim pr njohurit paraprake Nxitja e diskutimit Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Lexim i drejtuar T msuarit ndrveprues Pun n dyshe/klasn

Zhvillimi i msimit

109
Msuesi/ja shkruan n qendr t drrass s zez fjalt Kasi dhe Antoni dhe hedh t gjitha mendimet q
japin nxnsit pr kto dy figura.

Nxnsit i shoqrojn mendimet e tyre edhe me shpjegimet prkatse.

Ndrtimi i njohurive. Lexim i drejtuar
N kt faz t ors msimore msuesi/ja u rekomandon nxnsve t lexojn n dyshe pjesn e par t
tekstit Figura e Kasit. Para se t nisin leximin e nnshtjes s par, nxnsit japin parashikimin e tyre pr
prmbajtjen e pjess.

Pasi lexojn nnshtjen e par, bhet krahasimi i informacionit q ata kishin, me informacionin e ri q morn
nga teksti. Gjat ksaj kohe msuesi/ja sqaron koncepte apo u prgjigjet pyetjeve q mund tu lindin
nxnsve.

Disa pyetje mund t jen:
- Si shfaqen veorit e Kasit si epikurian?
- N t vrtet a ishte trim Kasi apo shfaqej si i till sa pr t rn n sy?
- Pse Kasi sht pragmatist?

Po kshtu vazhdohet edhe me nnshtjen e dyt: Figura e Mark Antonit. N fillim nxnsit japin
parashikimin e tyre rreth ksaj shtjeje, pra rreth figurs s Mark Antonit dhe far mishron ai, pastaj
ballafaqojn informacionin e tyre me at t tekstit. Msuesi/ja gjat gjith kohs sqaron koncepte apo pyetje
q mund tu lindin atyre gjat leximit t pjess nxnsve.

Msuesi/ja u krkon nxnsve t krahasojn figurn e Kasit me at t Antonit dhe t gjejn ngjashmrit dhe
dallimet mes ktyre dy figurave.
Msuesi/ja i ndihmon nxnsit edhe me an t pyetjes:
- A ka pika takimi mes ktyre dy figurave? Ku bashkohen dhe ku ndahen ato?
Kasi Antoni
pragmatist
dinak
ziliqar
ambicioz
pragmatist
largpams
Inferior
Inteligjent
lakmitar
gjakftoht
pa skrupull
moral
Veori

110

Kasi Antoni

Vij ta varros, jo ta lvdoj ezarin
E keqja q ka br do njeri mbetet
E mira i mbulohet shpesh n varr me kockat
Ashtu i qoft edhe ezarit.

Tema 5. Studim teksti: Natyra pragmatiste e Kasit
- t komentojn fragmentin e dhn n tekst;
- t identifikojn cilsi dhe karakteristika t personazheve dytsore t rndsishme n vepr dhe
filozofin e tyre;
- t dallojn n fragment mjetet artistike gjuhsore dhe t stilit q karakterizojn secilin nga personazhet;
- t krahasojn personazhet me njri-tjetrin.

Ndrtimi i njohurive Ditari tripjessh T msuarit ndrveprues Pun n grupe
Prforcimi Rishikim n dyshe Ndrtim i shprehive studimore Pun n dyshe/klasn

Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shtron para nxnsve pr diskutim pyetjen:
- Kush sht Kasi?far dini ju rreth ksaj figure?
Ngjashmrit
- Ishin pjes prbrse e jets
politike romake
- pragmatist, komplotist
- ambicioz, lakmitar dhe ziliqar
- pjesmarrs n komplot
- lakmitar, largpams, pa skrupuj
moral
dinak, dinak, gjakftoht;
transformohet vazhdimisht

profilizon natyrn e politikanit
ziliqar, inferior, inteligjent, m i
drejtprdrejt

111

Msuesi/ja i hedh n tabel mendimet e tyre.

Ndrtimi i njohurive. Ditari tripjessh
Msuesi/ja vizaton n drras t zez tabeln e ditarit dypjessh dhe plotson vet njrn kolon t saj. Pastaj
e ndan klasn n dy grupe, ku njrit grup i cakton q, pasi t lexojn fragmentin, t ilustrojn me vargje cilsit
e personazhit t Kasit, ndrsa grupi tjetr, duke punuar me veprn, t ilustrojn me vargje cilsit e personazhit
t Antonit. Gjithashtu nxnsit gjat puns analizojn edhe figuracionin letrar t vargjeve.

Pra:
Grupi I evidenton cilsit e figurs s Kasit n fragment.

Kasi /cilsit Ilustrime nga teksti Figuracioni letrar
Ambicioz,
ziliqar, inferior
- ...ay shtit tani te bot e ngusht si nj kolos;
dhe ne t vegjlit po i baresim nn kmb ...
- n shkres, yt i bukur sa i tij, n goj, sa i tij i
hieshm i yti,
- tani pr perndit t gjitha bashk, mese ushqehet
ky ezari yn, q kaq i madh u rrit?
- Moj Rom, slindke bij bujar m!
- qiejt e shkallmuar, cilsi monstruoze,
Krahasim

Metonimi

Pyetje retorike

Thirror, metonimi
Epitet metaforik
Politikan
Pragmatist
Inteligjent
Fanatik i nj ideali
politik

Karakterizohet nga
kontradikta

Grupi II portretizon dhe evidenton cilsit e Antonit n fragment duke u mbshtetur edhe n komentet q jep
Noli

Antoni /cilsit Ilustrime nga teksti Figuracioni letrar
Ska skrupuj moral ..Vij tani t varros, jo ta lvdonj ezarin.
E keqja q ka br do njeri mbetet...

Politikan ...Vij q te flas n funeralin e Cezarit
Ish-miku im, m qe i drejt dhe i bess

profilizon natyrn
e politikanit
ska skrupuj moral
dhe ka ego t

prfaqson zilin,
ambicien dhe lakmin
karakterizohet
nga kontradikta t
vazhdueshme
inteligjent,largpams,
pragmatist, komplotist
Kasi

112
Po Bruti thot qe ambicioz
Dhe Bruti sht burr' i ndershm...
Pragmatist
Inteligjent, largpams
Vrass i ftoht dhe i pamshirshm
Shfaqet gjithmon n transformim

Nxnsit analizojn t gjith zhvillimin e tyre si personazhe, duke evidentuar thelbin e cilsive n momentet
kulmore t veprs, si sht vrasja e ezarit. Diskutimi duhet t prqendrohet n aspekte q kan t bjn me
mjetet gjuhsore dhe ligjrimin e personazheve.

N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve t gjejn mjetet artistike t ligjrimit dhe figurat letrare t
fragmentit n tekst. Pasi t gjejn figurat n fragment, nxnsit i analizojn ato fillimisht n dyshe me shokun e
banks dhe m pas i diskutojn me gjith klasn. N fund msuesi/ja u jep si detyr nxnsve tu prgjigjen
pyetjeve:
- Cila sht filozofia e Kasit dhe e Antonit?
- Ku ndryshon personazhi i Kasit nga ai i Antonit?

Kshtu o qiell e bn t dobtin t fort/
kshtu o qiell tirant i prmbys.

Tema 6. Personazhet femra n vepr. Porshia dhe Kalfurnia
- t identifikojn tiparet dhe karakterin e personazheve femra n vepr;
- t prcaktojn rolin e tyre n vepr;
- t zbulojn detajet q ka prdorur Shekspiri pr t nxjerr n dukje aspekte t ndryshme t karakterit t
tyre;
- t krahasojn figurat e Porshias dhe Kalfurnias.

Parashikimi Diskutim i drejtuar Nxitja e diskutimit Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Ditari trepjessh T msuarit ndrveprues Pun n grup
Prforcimi Diagrami i Venit Ndrtim i shprehive studimore Pun n dyshe

Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Diskutim i drejtuar
Msuesi/ja shtron para nxnsve pyetjen:
- Cilat jan personazhet femra n veprn Jul ezari?
Pasi merr prgjigjet e tyre, msuesi/ja ndrton n tabel nj skem t thjesht.
- Cili sht vendi q zn n vepr personazhet femra?

113
- Pse Shekspiri nuk u ka kushtuar rndsi n kt dram, kur dihet q figura e femrs ka luajtur rol t
rndsishm n krijimtarin e tij?
- A mund t themi q ai sht ndikuar trsisht nga qndrimi i Plutarkut, i cili kishte nj tjetr
kndvshtrim ndaj figurs s femrs?

Ndrtimi i njohurive. Ditari trepjessh
Msuesi/ja u krkon nxnsve t ndahen n dy grupe dhe t lexojn fragmentet e dhna n tekst pr dy
personazhet femra: Poshia dhe Kalfurnia.

Nxnsit analizojn rolin dhe pozicionin e secils prej tyre n vepr dhe n fragment,
duke u ndalur n aspekte t ndryshme q kan t bjn me:
- natyrn e tyre
- mnyrn si mendojn dhe veprojn
- konceptet q zotrojn n lidhje me virtytet romake
- rolin q luajn n situata t ndryshme n vepr
- mbshtetjen q u japin bashkshortve t tyre
- ndjenjat e dashuris dhe respektit q ushqejn pr ta.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t marrin n konsiderat faktin q t dyja personazhet veprojn n nj bot t
ashpr trsisht mashkullore. Kshtu q edhe prcaktimi i prmass dhe shfaqjes s tyre si karaktere dhe
personazhe do t analizohet brenda ktij kuadri. Nxnsit duhet t analizojn rolin e tyre si katalizator t
situats apo si nxitse dhe ndoshta mund ta thellojn pak m tej kuadrin e analizs duke hequr vija paralele me
figura t tjera t femrave n veprn e Shekspirit, si zonja Makbeth etj., duke i konkretizuar, sigurisht, edhe me
situatat n t cilat ato ndodhen.

Grupi I lexon fragmentin dhe zbulon detajet q paraqesin karakteristika t Porshias.

Personazhi Veorit e personazhit Citimi/fragmenti
Nxitse, kureshtare T desha tishe atje dhe ktu prap
Gjer sa t them pse t drgonj atje.
Karakterizohet nga mosmbajtja e fjals/sekretit Qndres, mu forco; dhe vr nj mal
Personazhet
femra
Kalfurnia Porshia
Zn nj hapsir
t vogl n vepr
Por jan katalizatore t
situats. Ato nxitin burrat e
tyre t veprojn.
Jan t rndsishme, sepse
shrbejn pr t zbuluar
personalitetin e burrave t tyre.

114
T lart midis zemrs sime e gjuhs;
Sa zor e mbajtka gruaja sekretin
Shfaq dobsin femrore Mjera un! Sa e dobt
Na qenka zemr e gruas! Brut i dashur
Krkon t jet e barabart me t shoqin
Grua e fort dhe trime nga prejardhja ...Grua me nder, e bija e Katonit...
Porshia/
gruaja e Brutit
Besnike ndaj t shoqit T desha tishe atje dhe ktu prap
Gjer sa t them pse t drgonj atje.

Grupi II portretizon dhe evidenton cilsit e Kalfurnias:

Personazhi Veorit e personazhit Citimi/fragmenti
Grua e prulur dhe e bindur ndaj t shoqit ...M gjunjazi t lutem, bj si thash...
Ushqen ndjenja dashurie dhe respekti ndaj t shoqit
Nuk i dgjohet shum fjala tek i shoqi
Prfaqson frikn dhe besimet paragjykuese t epoks s
Roms s lasht n lidhje me t mbinatyrshme.

Inferiore dhe e mbyllur n familjen e saj

Kalfurnia/
gruaja e ezarit

Pasi prfaqsuesit e grupeve plotsojn kolonat e tabels, nxnsit diskutojn rreth pyetjes q ngre msuesi/ja:
- Cila sht gjuha dhe mjetet stilistikore q prdor Shekspiri pr t portretizuar figurat e femrave?

N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve t krahasojn dy figurat e femrave, duke i ndihmuar
edhe me an t pyetjes:
- Ku duket m shum forca shprehse e tyre/mbshtetja dhe dashuria q u japin bashkshortve? Pse?

Disa nga tiparet e personazheve femra n veprn Jul ezari

Kalfurnia jepet nga Shekspiri si grua e prulur dhe i bindur ndaj burrit t saj, Jul ezarit. Por ajo sht grua inteligjente dhe e
njeh mir karakterin e burrit, prandaj shqetsohet pr fatin dhe jetn e tij. Kjo e bn at t pushtohet nga nj frik intuitive, q i
prforcohet nga ndrra dhe shenjat paralajmruese, pr interpretimin e t cilave ajo sht shum e aft. Ajo prpiqet me
autoritetin dhe zgjuarsin e saj, me mjaft argumente dhe me sugjerime pr zgjidhje, ta parandaloj ezarin q t mos shkoj n
Senat, pasi ka pasur ankthe t tmerrshme. Por ambicia e bn ezarin q t mos i dgjoj fjalt e s shoqes. Kalfirnia shfaqet
pak, por nprmjet saj shpaloset m mir karakteri i ezarit. Vetm ajo sht e aft ta njoh thell ezarin dhe t kuptoj natyrn
e tij t vrtet.

Porshia, gruaja e Brutit, sht vajza e nj fisnik romak, me pikpamje republikane, i cili ishte kundr ezarit. Ajo ishte
jashtzakonisht besnike ndaj tij dhe konsiderohej si shtylla kryesore e Brutit. Ndryshe nga Kalfurnia, Porshia shfaqet m
vepruese, m e fuqishme dhe kishte m shum autoritet te bashkshorti i saj sesa Kalfurnia. Ajo prpiqet t jet gjithmon n
krah t tij dhe ngre zrin tek i shoqi q ai ti besoj dhe ta dgjoj. Ajo ngjan m shum me grat e ditve t sotme. sht e fort
dhe e gatshme pr t vepruar dhe nuk do t lr asgj t zr rrugn e saj.

115
Porshia Kalfurnia

T prbashktat
1. Jan besnike dhe nj shtyll e fort mbshtetse pr bashkshortt e tyre
2. Jan gra t mbyllura n familjet e tyre
3. Jan gra t prulura dhe inferiore
4. Zbulojn shum nga veorit e personalitetit dhe karakterit t burrave t tyre
5. Luajn nj rol ky n veprimet e burrave t tyre

Detyr: Komentoni me shkrim vargjet:
... mjera un? Sa e dobt
Na qnka zemr e gruas! Brut i dashur,
Ta shpnin punn mbar perndit...

Njsia IV. Retorika dhe opinioni publik
Tema 1-2. Analiz. Koncepti romak i retoriks dhe opinioni publik
- t flasin rreth retoriks dhe rolit t saj n Romn e lasht;
- t analizojn rolin e retoriks n zgjidhjen e konflikteve;
- t zbulojn veori t retoriks romake n oratorin e personazheve Brut/Anton;
- t krahasojn stilin e ligjrimit t Brutit me at t Antonit.


Parashikimi Stuhi mendimi Diskutim i ideve Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Prvijim i t menduarit T msuarit ndrveprues Pun n grupe
Prforcimi Diagrami i Venit/Rrjeti i diskutimit Ndrtim i shprehive studimore Pun me klasn

Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez termin retorik dhe i nxit nxnsit t shprehin lirshm mendimet e
tyre rreth ktij termi.
- sht vepruese, m e fuqishme dhe kishte
autoritet te bashkshorti i saj;
- lufton t jet n krah t Brutit,
- ngre zrin tek i shoqi q ai ti besoj dhe ta
dgjoj.
- m pak vepruese dhe ska shum
autoritet mbi ezarin;
- e trhequr dhe m pasive se Porshia;
- sht inteligjente dhe prpiqet t jet n
krah t burrit t vet n rrethana t vshtira
pr t.

116

Njohuri plotsuese n ndihm t msuesit
1. Shkolla Azianike kultivoi nj oratori t stilit t lart dhe ishte nn ndikimin e oratoris greke t shekullit
III. Ajo ishte pro stilit t lart emocional dhe imitonte ligjrimin ritmik t stilit t lart grek, me fjal t
kumbueshme e zbukurime gjuhsore t stilit.
2. Shkolla Aticiste, gjithashtu nn ndikimin helen, kultivoi e ult. Sipas saj, oratoria nuk kishte si synim t
krijonte emocione, por t jepte m shum informacion, t msonte. Ishte reaksion ndaj s pars, q tingllonte
e fryr, artificiale.
Prfaqsues t shkolls s par njihen Lysias n periudhn rreth shek. I para Krishtit n Greqi, ndrsa n
kohn e Ciceronit si i till prmendet Hortensius.
Sa i prket shkolls s dyt, prve kontributit t rndsishm t Ciceronit, prfaqsues t ktij orientimi
oratorik ishin Jul ezari dhe Mark Bruti. N fakt, n shkrimet e veta retorike dhe filozofike Ciceroni nuk e
identifikon veten me asnjrn nga kto dy drejtime oratorike. Atij nuk i prshtatet stili pompoz dhe artificial i
Shkolls Azianike, mirpo edhe stili tepr i thjesht dhe i ult i tjetrs (Aticizmi) sht i paprshtatshm pr
natyrn e shprehjes s tij. Ai e kishte ndjer mosfunksionimin e rolit q duhet t luanin ligjrime t tilla: n
kohn kur ishte vrar ezari, Bruti kishte mbajtur nj fjalim t till, i cili duhej ta prligjte vrasjen e tij dhe ti
jepte atij dorn e pushtetit, mirpo stili i tij i thjesht e kishte ln t ftoht masn e romanve q e kishin
dgjuar dhe prfundimisht e kishin braktisur, sado q qllimi i tij kishte qen i lart dhe n mbrojtje t
sistemit republikan t Roms. Ciceroni e kishte kuptuar q nj orator i aft duhej t zotronte t dyja stilet:
stilin e lart me fjal t zgjedhura, q tingllojn dhe krijojn emocione, dhe stilin e ult dhe t thjesht,
informativ. Kjo ishte vija e ndrmjetme, t ciln ai e preferonte dhe t ciln ai prpiqej ta ndrtonte me
praktikn e vet. Ky sht stili i ndrmjetm ose stili i mesm q i mundsonte folsit, q n do moment t
kalonte n stilin tjetr, sipas nevojs dhe shijes s atyre t cilve u drejtohej dhe qllimit q donte t realizonte.
Ka aq stile, sa ka dhe fols, thoshte Ciceroni, duke u prpjekur t arsyetonte larmishmrin e madhe t
stileve dhe prishjen e rregullave t retoriks. Pr t nj orator i mir duhet t ket pes cilsi:
- t ket kapacitetin pr t zgjedhur materialin drejtprdrejt;
- t ket dituri pr rregullimin e materialit;
- t ket fuqin e t shprehurit;
- t ket kujtes t mir;
- t shprndaj mir t argumentet.
N ndryshim nga Ciceroni, koh m von Kuintiliani, i njohur si msuesi i par i Katedrs s Retoriks, t
themeluar n kohn e Vespasianit, detyr t ciln e ka kryer pr 20 vjet. Vepra e tij m e njohur sht
Ushtrimi i oratorit, e cila ka prmbledhur gjith prvojn e tij n kt fush. Mbshtetja n traditn e
retoriks dhe inkuadrimi i pikpamjeve t kohs, si dhe i pikpamjeve individuale sht rruga q ndjek
Kuntiliani n veprn e vet. Ai ishte pro modifikimit t tradits klasike t retoriks, duke pretenduar se
rezultatet do t vinin nga t rinjt. Kuintiliani e prcaktonte oratorin si nj njeri me parime morale t mira dhe
Pr shoqrin romane t folurit
publik kishte rndsi edukative
dhe pr karriern n pushtet
Ciceroni , Kuintiliani
Arti i t folurit
Aftsia pr ta
prdorur gjuhn n
mnyr efektive
N Rom u zhvilluan dy shkolla
oratorike: shkolla azianike kultivoi
stilin e lart emocional nn ndikimin
e oratoris greke dhe ajo aticiste
q favorizonte stilin e ult
Retorika sht prdorur pr t
informuar dhe bindur t tjert
Retorika
T folurit
n publik
U shfaq n Greqin
e lasht

117
me arsimim t shklqyer, i cili prve t tjerash, duhej t zotronte dhe mjeshtrin e arteve t lira. Duke mos
qen larg koncepteve t Ciceronit mbi retorikn, mund t thuhet se Kuntiliani u prpoq t zgjeronte apo
modifikonte teorin t tij retorike, me qllim q t prfitonte n ann praktike, pr kohn dhe formn e
edukimit t ciln ai referonte. Retorika e Kuintilianit sht quajtur ndryshe edhe Ciceronizm pr t
sotmen, pr shkak t mbshtetjes q gjeti vepra e tij tek idet e Ciceronit. Kuintiliani ka pasur nj ndikim t
madh n sistemin e edukimit n Rom, duhet thn q ky ndikim vazhdoi t ishte i madh q nga mesjeta e
deri n Rilindje.

Ndrtimi i njohurive: Prvijim i t menduarit
Msuesi/ja e ndan klasn n tri grupe dhe jep krkesat:.

Grupi I - mbshtetur n materialet q u jep msuesi/ja paraprakisht, nxnsit kodojn tekstin pr kto
shtje: marrdhniet e ngushta t retoriks me pushtetit n Romn e lasht, evidentimi i pjesve ku autori
tregon fuqin e fjals kundrejt ushtrimit t pushtetit arbitrar dhe dhuns etj.

Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn n tekst pjest e koduara dhe t shprehin mendimin dhe prshtypjet
e tyre (akti III).

Grupi II - evidenton cilsit e fjalimit t Brutit, si modeli m i mir i konceptit romak t retoriks dhe i ilustron
me shembuj.
- Stil i prer, i qart, i prmbledhur
- Ligjrim n proz
- Mesazh i shkurtr, i qart, pa zbukurime retorike, i leht pr tu kuptuar
- I drejtohet mendjes s publikut
- Organizim i sakt dhe i thjesht i fjalis
- Ndjek traditn romake t ndrtimit dhe mbajtjes s fjalimit:
-
a) Inventio (gjetja ku duhet t mbshteten argumentet)
b) Dispositio (ndrtimi i nj skice t prgjithshme t fjalimit)
c) Elokutio (zgjedhja e mnyrs s t folurit q do t prdoret)
d) Memoria (mnyra e ligjrimit q e ndihmon mesazhin t mbahet mend)
e) Pronutiatio (mnyra e transmetimit t fjalimit, prdorimi i zrit dhe i gjesteve)
f) Beson te forca e argumenteve dhe nuk ndalet te ngacmimi i imagjinats etj.

Msuesi/ja mund tu krkoj nxnsve t krahasojn variantet e fjalimit t tij sipas Plutarku dhe Shekspirit.

Grupi III evidenton veori t ligjrimit dhe oratoris s Antonit, i referohen edhe variantit t Plutarkut mbi
veorit e ligjrimit dhe oratoris s Antonit.
- Stil me gjallri dhe ngjyr (azianik)
- Sipas zakonit t lasht: lavdrimi i burrave fisnik
- Prdor patosin pr t ngacmuar imagjinatn dhe ndjenjat e qytetarve etj
- Nuk lexon testamentin e ezarit.

Prforcimi. Diagrami i Venit/ Rrjeti i diskutimit
N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve t krahasojn stilin e ligjrimit t Brutit me at t
Antonit.

118

T prbashktat

Dallimet n ligjrimet e: T prbashktat
Brutit Antonit
- Stili i ligjrimit t tij sht i prer,.
-Bruti e ndrton ligjrimin e tij n
proz, q ti prshtatet korrektsis s
karakterit t tij.
-Proza mundson q mesazhi t jet i
shkurtr, i sakt, pa shum zbukurime
retorike dhe n kt mnyr i leht pr
tu kuptuar. Ai i drejtohet mendjes s
publikut
-Bruti anashkalon nj prej elementeve
t rndsishme q ka t bj me
publikun: nuk arrin t manipuloj dhe
kontrolloj ndjenjat e publikut. Ai
beson te forca e argumenteve t tij,
ndaj nuk ndalet te ngacmimi i
imagjinats dhe emocioneve t
publikut, nj element q do ta
shfrytzoj mjaft mir rivali i tij, Antoni.
-Stili i fjalimit t Antonit sht shum i
ndryshm nga ai i Brutit.
-Ai karakterizohet nga gjallria dhe sht
plot ngjyra (ai e quan at stil azianik).
- Antoni mban nj fjalim sipas zakonit t
lasht t lavdrimit t burrave fisnik n
funeralin e tyre. Por kur pa se njerzit po
e ndiqnin me interes dhe dshironin t
dgjonin t flitej pr ezarin, ai przjeu
n fjalimin e tij detaje q ngacmonin
drejtprdrejt imagjinatn dhe emocionet e
publikut.
-Ligjrimi i tij sht me teatral se i Brutit

T dy ligjrimet jan shembull i konceptit
romak t retoriks.
Fjalt e t dy ligjruesve ndikojn n
mendjen e n zemrat e njerzve, duke i
br ata t ndryshojn opinion

N fund t ors, msuesi/ja shtron pr diskutim pyetjen binare: A sht fjalimi i Brutit shembulli m i mir
romak i retoriks? Nxnsit japin prgjigjet e tyre duke i argumentuar ato.

PO JO

-A sht fjalimi i Brutit shembulli
m i mir romak i retoriks?
Arsyet Arsyet

Prfundimi: ...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................

Detyr shtpie: Bni nj ese duke u mbshtetur n thnien e Ciceronit:
E admirojm oratorin q flet rrjedhshm dhe me menuri.

Ligjrimi i Brutit Ligjrimi i Antonit

119
Tema 3. Studim teksti. Ligjrimi dhe mjetet retorike
- t komentojn fragmentin e dhn duke vn n dukje:
strukturn e nj ligjrate;
mjetet retorike n fragment;
gjuhn e prdorur.

Materialet dhe mjetet msimore: teksti Letrsia 10 me zgjedhje t detyruar , vepra Jul ezari e
Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim i ideve Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Prvijim i t menduarit T msuarit ndrveprues Pun n grup

Zhvillimi i msimit
Parashikimi. Pyetja sjell pyetjen
Msuesi/ja shtron para klass pyetjet pr diskutim:
- Cilat jan mjetet e retoriks?
- Cilat mjete retorike prdor Shekspiri n veprn e tij?
- N cilat pjes t veprs jan prdorur ato?

argumentet emocionaliteti

oratoria monologu

Nxnsit mund t ilustrojn prdorime t argumenteve n fragmente t tilla si:
- Kasi n ligjrimin e tij sjell argumente pr t bindur Brutin q ti bashkohet komplotit
- N prdorimin e monologut:
fjala e Brutit me antart e tjer t komplotit (refuzimi pr t br betimin si shprfillje t nderit).
- N prdorimin e oratoris:
fjalimi i Brutit n senat pas vrasjes s ezarit dhe fjalimi i Antonit q i kthen njerzit kundr Brutit dhe
komplotistve.

Msuesi/ja i ndan nxnsit n tri grupe dhe u jep atyre fishat e prgatitura m par me shtjet q do t
shqyrtojn.
.

Mjetet e retoriks

120
Grupi I gjen n tekst argumentet q jep Kasi pr t bindur Brutin dhe prcakton llojin e tyre. M pas
diskutojn mbi mnyrn si jan prdorur nga Shekspiri n veprn e tij:
uditem qysh njeri si ky trup-dobt
Iu sul mbi supet bots madhshtore.

Grupi II prqendron vmendjen te monologu i Brutit: gjuha dhe elementet prbrse ligjrimore. Msuesi/ja u
krkon nxnsve t evidentojn mnyrn se si sht ndrtuar monologu dhe t przgjedhin argumentet q
prmbajn parime morale dhe i japin nj forc t veant ligjrimit. Kto parime jan pasqyr e karakterit dhe
moralit t tij si personazh idealist dhe ndikon n ndjenjat e dgjuesit:
Jo jo ska be; n qofshim faqe burrash...
Shkaqe pa forc....
tjetr be prve q nderi u lidh prpara nderit
q a e bjm a vdesim pr kt?....
Pr shtje t dyshimt bjn be t shtrembrit.
Pra, le t mos i ndyjm virtytn , e rndsin e planit ton...

Gjuha e tij sht e ngarkuar me figuracion artistik, si epitete: tirania shtypse, gra shpirtshkrira, pleq
trupkufoma, skllevr frymngrohur, roman bujar.
- pyetjet retorike prdoren jo vetm pr t trhequr vmendjen e dgjuesit e pr ti bashkprfshir n
fjaln e tij, por edhe pr ti dhn shkas vetes t prdor argumentet e lidhura fort me parimet dhe moralin e
shoqris romane pr at q po thot:
nevoj kemi ne aher, o qytetar.
Pr nj tjetr shpotje prve shtjes son
si shtyrje pr rindreqjen?...
tjetr be prve q nderi u lidh prpara
nderit q a e bjm a vdesim pr kt?...
- inversioni (rendi i anasjellt-kryefjala del n fund t fjalis) q prdoret pr t theksuar fjalt m t
rndsishme:
Le t vazhdoj tirania shtypse...
pr shtje t dyshimt bjn be t shtrembrit...

Grupi III evidenton veori t ligjrimit dhe oratoris s Antonit.
Ligjrimi i Antonit lidhet ngusht me karakterin e tij. Fjalimi i tij fillon me fjalin: N keni lot, ejani ti derdhni...,
n mnyr q t trheq vmendjen e turms dhe t ndikoj drejtprdrejt n ndjenjat e tyre. Fjalt q pasojn
rikrijojn skenn e vrasjes dhe rolin e do komplotisti n t, veanrisht t Brutit. Me kt prshkrim ai nxit
urrejtjen e turms ndaj tyre. Pas ktij asti t ligjrimit, fjalt ky, miq, sdua tju shpoj, ata, t nderm, jan
njerz turt dhe t nderm, nuk erdha tju vjedh zemrat vllezr, sjam orator si Bruti... sa t rrmbeheni, t
ngrini krye prdoren qllimisht pr tu treguar q ai qndron n pozita t kundrta me ta. Duke shfrytzuar
situatn, duke u hequr viktim e fatit, ai prpiqet t kthej situatn n favor t tij dhe t prfitoj prej saj.
Tregohet modest. Prpiqet t hiqet i ndershm prpara turms. Nprmjet shprehjeve q prdor, i shton t
folurit t tij tragjicitetin e ngjarjes.
- Forca e fjals s tij ndryshe nga ajo e Brutit nuk qndron tek argumentet, morali e virtytet, por tek
teatraliteti i ligjrats.
- Mjetet retorike q prdor jan: metafora: sdua tju shpoj, nuk erdha tju vjedh zemrat, q ti ndez gjakun
bots, do tju kishte ndezur zemrat dhe do ti kishte vn do plage t ezarit nga nj gjuh q t ngrente jo
Romn, por edhe gjuht pr gjakmarrje...
- Prpiqet t prdor logos t grshetuar me patos: sflas ve t vrtetn...dhe po ju them at q dini q t
gjith... t flasim n vendin tim. Po sikur t isha un Antoni...

121
- E organizon fjalimin n vargje dhe prdor fjali t shkurtra, t shprehura me nj intonacion t larmishm: si
me fjali nxitse thirrmore, fjali dftore e dftore thirrmore, fjali pyetse etj. N t shkruar intonacioni jepet
nprmjet shenjave t piksimit, si jan: prdorimi i retiencs, presjes, pikpresjes, pikuditjes,
pikpyetjes etj.

N kt faz t msimit msuesi/ja shtron pr diskutim shtje t tilla si:
- Cili nga ligjrimet i shrben nj kauze t vrtet?
- A i shrben retorika n kt rast kur retorika shoqris apo i sjell dme asaj? Argumentojeni.
- Kemi raste t tilla sot?
M pas krkon q nxnsit tu prgjigjen pyetjeve n dyshe, me shokun e banks, dhe m pas diskutimi
bhet me t gjith klasn.

Tema 4. Gjuha skenike dhe teatraliteti i ligjrats
- t identifikojn veori t gjuhs skenike;
- t prcaktojn tiparet e teatralitetit t ligjrats s personazheve;
- t zbulojn detaje t gjuhs skenike dhe t teatralitetit t ligjrats;
- t praktikojn vet disa ligjrata skenike.

Ndrtimi i njohurive Ditari dypjessh/Pun me grupe T msuarit ndrveprues Pun n grup
Prforcimi Ditar dypjessh Ndrtim i shprehive studimore Pun n dyshe

Zhvillimi i msimit
- Cili sht kuptimi q keni ju pr gjuhn skenike?
M pas msuesi/ja i hedh n tabeln e ndrtuar n drrasn e zez mendimet e nxnsve.

Mjete t komunikimit
teatror.
Personazhet
individualizohen sipas
gjuhs q flasin
E folura skenike
Gjuha e personazhit, e
gjall dhe e kuptueshme
dhe q reflekton kultur
Gjuha e drams
Prdorimi i dialekteve
dhe i zhargoneve
Gjuha skenike

122
Ndrtimi i njohurive. Ditari dypjessh/Pun me grupe
Msuesi/ja shpjegon termin teatralitet i ligjrats/gjuha skenike:

Nxnsit analizojn strategjit retorike q prdor Antoni n fjalimin e tij pr ta br m t efektshm at.
Nxnsit ndahen n tri grupe. Pas studimit t tekstit ata plotsojn me fragmente nga teksti kolonn e ln
bosh n tabeln e ditarit dypjessh t ndrtuar n tabel nga msuesi/ja ose t ndrtuar nga vet ata n nj
flet t bardh. Konkretisht nxnsit do t punojn pr kto shtje:

Grupi I do t evidentoj se nj ndr mjetet e suksesshme q prdor Antoni n ligjrimin e tij, sht teatraliteti,
q merr ligjrata nprmjet rikrijimit t skens s vrasjes s ezarit me detaje aq konkrete e t gjalla, sikur
turma ta kishte ngjarjen para syve. Kt ai e realizon duke zotruar nj aftsi t veant ligjrimi, me an t
secils ai e prpunon opinionin e turms n at drejtim q i intereson atij.
Nxnsi mund t ilustroj me shembuj nga teksti elemente t fjalimit ku sht i prdorur ky mjet.
Shembuj:
Po, si e dini, jam njeri pa djallzi.
Ah un i ziu! Skam as kok, as goj, as sy.
Dhe sdi t flas me mjeshtri dhe forc,
q ti ndez gjakun bots.
Shikoni ja ktu goditi kam e Kasit,
shikoni si e ori Kaska plot me smir...
ktu e shpoi i dashuri i zemrs Bruti.
Dhe kur e hoqi jasht thikn e mallkuar,
shikoni si i vajti pas edhe gjaku i ezarit
sikur u sul prjashta q t shoh m mir,
n qe me t vrtet Bruti q goditi...

Grupi II do t evidentoj si mjet t rndsishm n ligjrimin e Antonit prdorimin e suspansit n
lexim/mosleximin e testamentit t ezarit. Ai e bn turmn pjes t lojs s tij, duke e ftuar q t kmbngul
n leximin e testamentit. Nxnsit ilustrojn me shembuj nga fragmenti kt situat.

Grupi III evidenton si mjet t prdorur nga Antoni dimensionin universal q ai i jep rnies s ezarit, duke e
prngjasuar me konceptin jud-kristian t rrzimit.
Nxnsit ilustrojn me shembuj, duke evidentuar frazat m interesante q pasqyrojn kt aspekt t tilla, si:
Oh, rnie qe ajo qytetar!
Ahere un e ju e t gjith ram,
dhe na prmbyti tradhti e gjakt.
Oh po !Tani po qani ju vjen keq;
dhe lott po ju rrjedhin .
Skena e grindjes mes Brutit dhe Kasit e lidhur ngusht me kontekstin e fjals vlla, vllazror, n nj kuptim
ironik, e cila pasohet nga nj situat t tensionuar q i jep dramacitet ligjrimit. Nxnsit ilustrojn me shembuj
momentin kur Bruti dhe Kasi prdorin fjaln vlla. Ktu nxnsit bjn dallimin n shqiptimin dhe nuancat
kuptimore q merr fjala n t dyja rastet.

Grupi I

Komenti Citimi/fragmenti

Teatraliteti i ligjrats
- Aftsia pr ta dhn ngjarjen ashtu si do t donte ta
prjetonte publiku.
- Aftsia teatrore e Antonit pr t shkatrruar perceptimin e
publikut.
Po, si e dini, jam njeri pa djallzi.
Ah un i ziu! Skam as kok, as goj, as sy.
Dhe sdi t flas me mjeshtri dhe forc,
q ti ndez gjakun bots.
Shikoni ja ktu goditi kam e Kasit,
shikoni si e ori Kaska plot me smir...
ktu e shpoi i dashuri i zemrs Bruti.
Dhe kur e hoqi jasht thikn e mallkuar,
shikoni si i vajti pas edhe gjaku i ezarit

123
sikur u sul prjashta q t shoh m mir,
n qe me t vrtet Bruti q goditi...

Grupi II


Prdorimi i suspanss

Po ja nj pergamen me vuln e ezarit!
Ia gjeta nn sndyq; kjo sht dhjat e tij.
Po ta dgjoni, qytetar, kt dhjat-
Q skam ndr mend tjua kndonj,m ndjeni-
................................................................
Se sbn t dini sa ju desh ezari,-
Se keni gjak,si njerz, sjeni as gur, as drur;
Se posa ta dgjoni dhjatn e ezarit,
kam frik se ju ndez, ju egrson;

Grupi III


Dimensioni universal i rnies s ezarit

Oh, rnie qe ajo qytetar!
Ahere un e ju e t gjith ram,
dhe na prmbyti tradhti e gjakt.
Oh po !Tani po qani ju vjen keq;
dhe lott po ju rrjedhin .

Prforcimi. Ditar dypjessh
N kt faz t msimit, msuesi/ja u krkon nxnsve t argumentojn q keqinterpretimi q karakterizon
gjuhn e veprs sht prcaktuese e fatit t personazheve. Keqinterpretimet n vepr krijojn nj zinxhir logjik
me marrdhnie shkak-pasoj. Nxnsit plotsojn tabeln e ditarit dypjessh dhe diskutojn rreth
keqinterpretimit t gjuhs s prdorur, duke ilustruar me pjes nga fragmenti. Nxnsit praktikohen n
prdorimin e gjuhs skenike n klas dhe vlersojn njri-tjetrin n prdorimin e elementve t
siprprmendura.

Keqinterpretimet Citime/fragmente nga vepra
Keqinterpretimi q karakterizon gjuhn e veprs
Si rrjedhoj edhe gjuhn e romakve
Prcakton fatin e personazheve: Kasit, Titinit, Brutit

Detyr: Komentoni me shkrim vargjet: ...Dielli i Roms perndoi. Shkoi dita.

Tema 5. Studim teksti. Veprimi n veprn Jul ezari dhe efektet dramatike
- t identifikojn veori t veprimit dhe efekteve dramatike n veprn e Jul ezarit;
- t prcaktojn tipare t veprimit n vepr;
- t zbulojn detaje t efekteve dramatike n vepr;
- t analizojn prdorimin e tyre n nj shkrim argumentues.

124
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Letrsia 10, me zgjedhje t detyruar, vepra Jul ezari e
Parashikimi Prmbledhje e strukturuar Nxitja e diskutimit Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive Grupi i ekspertve T msuarit ndrveprues Pun n grupe

Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja e nis orn msimore duke br nj prmbledhje t shkurtr pr linjat kryesore t veprs Jul ezari,
kur fillon veprimi etj.
- Cili jan linjat kryesore t veprimit n ngjarje?
- Kur e fillon veprimin e vrtet n vepr Shekspiri?
- Cilat jan argumentet q mund t sjellim lidhur m kt shtje?

M pas msuesi/ja iu tregon nxnsve q n kt or msimore do t flasin pr veprimin dhe efektet dramatike
n vepr. Gjat ksaj faze nxnsit nxiten t bjn pyetje dhe komente rreth shtjes.
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe me nga 5-6 nxns. Secili antar i grupit lexon nj pjes t tekstit.
Msuesi/ja ka prgatitur pr do grup ekspertsh fishn me pyetje. Nxnsit prcaktojn mjetet me t cilat
arrihen efektet dramatike t veprimeve n trsi n vepr. Pr kt arsye msuesi/ja u krkon nxnsve t
rishikojn edhe nj her elementet pr t cilat sht folur n ort pararendse.
- A ka nj efekt zinxhir t lidhjes s tyre?
- Si realizohet kjo?

Grupi I flet pr falltarin dhe letrn e Artemidorit. Identifikon detajet dhe efektet e tyre q bjn t mundur ti japin
dramaticitet veprs.
Grupi II rikthen vmendjen tek tri interpretimet e ndrrs s Kalfurnias, prcakton detajet dhe efektet dramatike
q servir secili prej tyre.

Grupi III evidenton detaje t suspansit t testamentit

Grupi IV evidenton detaje q lidhen me prdorimin e vrimave n tunikn e ezarit dhe plagt e trupit si
spektakl

Grupi V komenton edhe njher kndshikimin e rnies s ezarit, brenda konceptit jud-kristian t rrzimit

Grupi VI evidenton detajet e grindjes s Brutit me Kasin.

Grupi I Grupi II Grupi III Grupi IV Grupi V Grupi VI
Falltari dhe letra e
Artemidorit

ndrra e Kalfurnias Suspansi pr
leximin e
testamentit
Vrimat n tunikn e
ezarit dhe plagt
Konceptit jud-
kristian t rrzimit t
ezarit
Grindja e Brutit me
Kasin

125

Pas evidentimit t ktyre detajeve, msuesi/ja e udhzon klasn t zbuloj detaje t efekteve dramatike n
fragmentin e dhn n tekst. Ai/ajo i udhzon nxnsit se duhet tu mshoj detajeve t tilla, si dhe t
diskutojn pr rolin e tyre dhe mnyrn si jan ndrtuar: M vjen m leht t varem... ish nj komedi e
thjesht...ia blatoi kurorn...por prap sqe tamam kuror, .....kuja blatoi prsri; aher ai e vuri prsri... si
bnte zemra fare ti largonte gishtrinjt prej saj.... dhe do her refuzonte ay ,turma brohoritnin dhe trokitnin
duart e krasitura... sa i ra zali dhe e rrzuan prdhe...
N fund ekspertt e grupeve paraqesin prgjigjet e tyre dhe diskutojn me njri-tjetrin duke krahasuar
punt e tyre. M pas diskutimi shtrihet edhe tek antart e tjer t grupeve, duke br kshtu nj organizim t
informacionit.

Msuesi/ja u sugjeron nxnsve t shkruajn shkurtimisht n formn e nj eseje argumentuese pse prdorimi i
efekteve dramatike i jep veprs realizimin e plot t qllimit t saj. Pasi punojn pr disa minuta, lexohen 2-3
prej punimeve dhe m pas bhet diskutimi rreth tyre. Nxnsit lexojn dhe vlersojn eset e njri-tjetrit.
N fund msuesi/ja bn konkluzionet e ors dhe vlerson me not.

Detyr: Sillni n klas materiale t ndryshme q diskutojn mbi shtje t autorsis n veprat e Shekspirit

Tema 6. shtje t autorsis s veprave t Shekspirit
- t njihen me problemin e autorsis s veprave t Shekspirit;
- t flasin rreth hipotezave t ndryshme mbi identitetin e tij;
- t zbulojn mendime t ndryshme t kritikve rreth ksaj shtjeje;
- t krahasojn situata t ngjashme pr shkrimtar t tjer t rndsishm t letrsis botrore.

Materialet dhe mjetet msimore: teksti Letrsia 10, me zgjedhje t detyruar, portret i Shekspirit , vepra Jul
ezari e Shekspirit, shkumsa me ngjyra, tabela etj.

Material ndihms pr msuesin
Spekulimet e shumta n lidhje me vrtetsin e ekzistencs s Shekspirit sa vijn e shtohen, pasi pyetjet e
shumta t ngritura rreth jets s tij vazhdojn t mbeten pa prgjigje konkrete.

Kush fshihet pas Shekspirit?
Shekspiri sht nj nga shkrimtart m t mdhenj t Rilindjes Evropiane dhe nj nga vigant mendimtar m t
fuqishm q lindi kjo epok. Shekspiri sht nga dramaturgt m t mdhenj t letrsis botrore t t gjitha
kohrave. Krijimtaria e Shekspirit karakterizohet nga madhshtia e dimensioneve t saj, me gamn e mendimeve
dhe gjersin e pazakonshme t mesazheve. Dramat e tij dallohen pr shumllojshmrin e tipave, situatave,
personazheve, epokave, popujve, mjediseve shoqrore. Kjo begati e imagjinats, tempi i shpejt i veprimit, forca
e pasioneve t paraqitura dhe tensioni i personazheve t caktuara jan tipike pr epokn e Rilindjes. Mirpo te
Shekspiri kto tipare i jan nnshtruar nj ligjshmrie t prkryer t harmonis s brendshme. Burimet e
frymzimeve t Shekspirit jan t ndryshme, mirpo gjithka q ka huazuar, ai e ka prpunuar n nj mnyr t
vetn, origjinale. Si burime mund t prmendim artin antik grek e romak, Rilindjen italiane dhe traditn popullore
t dramaturgjis angleze. Shekspiri sht origjinal edhe pr sa i prket prdorimit t gjuhs. Begatia e
jashtzakonshme e gjuhs s prdorur nuk qndron vetm n numrin tejet t madh t fjalve dhe t shprehjeve,

126
por edhe n llojshmrin e nuancave shprehse. N veprat e tij gjejm nj shumsi shprehjesh, proverbash dhe
fragmentesh t kngve popullore. T gjitha veprat e Shekspirit kan karakter demokratik e humanist. Me nj
realizm t mpreht kritik ato trajtojn ide prparimtare t Rilindjes. Prandaj Shekspiri ushtroi nj ndikim kolosal
n letrsin evropiane, veanrisht pas Revolucionit borgjez Francez. Duke marr shembull nga Shekspiri shum
krijues t vendeve t tjera do t vn themelet e dramaturgjive t veta kombtare, si bn Lesingu, Gte,
Shileri, Hygoi, Pushkini etj.

Kjo sht ajo far din t gjith pr Shekspirin. Por cili ishte me t vrtet ai? Si ka qen jeta e tij?

Pr vite me radh jan br studime e krkime t shumta rreth jets s Shekspirit t famshm, por pa rezultate t
qensishme. Spekulimet e shumta n lidhje me vrtetsin e ekzistencs s tij sa vijn e shtohen, pasi pyetjet e
shumta t ngritura rreth jets s tij vazhdojn t mbeten pa prgjigje konkrete. Dyshimi kryesor jan provat e
pakta t ekzistencs q ka ln pas vetes dramaturgu anglez. Ashtu si autopsit e trupave t alienve dhe
pranis s nj qitsi t dyt n vrasjen e Presidentit amerikan Kenedi, besimi se emri i Shekspirit sht ve nj
mbulim dhe se i ka shkruar dikush tjetr veprat e tij, nuk arrin t rrnjoset. Skeptikt nisn ta vinin n dyshim
identitetin e vrtet t gjeniut n fund t shekullit XIX. Q ather, teoria e ekzistencs s nj autori tjetr ka
fituar legjitimitet fal kmbnguljes s disa studiuesve dhe historianve. sht nj shtje shum e rndsishme
t njihet m tej jeta e Shekspirit dhe, nse do t jet e vrtet se ka qen dikush tjetr q prdorte kt emr,
duhet t njihet patjetr identiteti i tij dhe arsyeja prse ka dashur t qndroj n hije. Tani, pothuajse 300
personalitete kan krkuar publikisht q teoria e tyre t merret seriozisht n konsiderat dhe t zbulohet e gjith e
vrteta q fshihet pas ktij emri me fam botrore. M 10 shtator, aktori shekspirian Derek Xhekobi dhe ish-
drejtori artistik i "Shakespeare's Globe Theatre", Mark Rilans, shpalln publikisht "deklaratn e dyshimit t
arsyeshm". I prpiluar nga "Koalicioni i autorsis s Shekspirit", nj fondacion dedikuar trheqjes s
vmendjes s publikut mbi identitetin e vrtet t gjeniut t drams, dokumenti i krkon bots akademike t
pranoj se, "ka mjaft hapsir pr t pasur dyshime mbi identitetin e Shekspirit" dhe q ktij problemi t'i jepet
rndsia e duhur nga ana e studiuesve. Bashk me firmat e Xhakobit dhe Rilensit, gjenden ato t arls amplin,
ish-redaktori pr artin i s prditshmes amerikane "L. A. Times"; Maikll Delahoid, profesor n Universitetin e
"Uashingtonit" dhe Robin Foks, profesor i teoris shoqrore n Universitetin "Rutxhers" t Nju-Xhersit. Por edhe
disa emra m t famshm, si Mark Tuein, arls Dikens dhe Orson Uells, gjenden n listn njerzve q besonin
se nn firmn e Shekspirit fshihej dikush tjetr. N zemr t debatit qndron fakti se, pr nj njeri aq t aft t
pens, q e kaloi jetn duke shkruar, Shekspiri ka ln prapa shum pak prova t ekzistencs s tij. Pjesa m e
madhe e studiuesve bien dakord se ekzistojn mjaftueshm prova pr t vrtetuar se Uilliam Shekspir lindi n
Stratford mbi Avon, u b aktor dhe u kthye n qytetin e lindjes, ku qndroi deri kur vdiq, n vitin 1616. Por udht e
mbshtetsve t secils teori ndahen pikrisht ktu. Stratfordiant, si njihen, besojn se Uilliam Shekspir sht i
njjti individ q shkroi at, q m pas do t vlersohej si vepra m e madhe letrare n historin britanike.
Antistratfordiant thon se nuk ekziston asnj e dhn bindse pr t lidhur Shekspirin me dramat, poemat dhe
punt e tjera q i atribuohen atij. Dhe kshtu nis loja e polemikave, q mesa duket nuk e po e ln gjeniun e
madh t prehet n paqe. Stratfordiant vrejn se emri i Shekspirit sht shtypur n faqet e shum dramave t
publikuara gjat kohs q ishte gjall. Antistratfordiant nnvizojn se askush nuk e ka iden as si e shkruante
Shekspiri emrin e tij: gjenden vetm gjasht firma t hedhura me shpejtsi nga dora e tij, t cilat mund t lexohen
n mnyra t ndryshme. Stratfordiant thon se disa bashkkohs e zn n goj Shekspirin n veprat e tyre;
pala tjetr kmbngul se i referohen vetm si aktor, pa e prmendur kurr si autor. Pastaj, ekziston nj dallim i
qart mes jets s Uilliam Shekspir dhe jetve, pr t cilat shkroi n veprat e tij. Antistratfordiant dalin me tezn
se vepra e tij karakterizohet nga njohja e shklqyer e literaturs botrore, e gjuhs, e jets aristokratike dhe
udhtimeve jasht vendit, gjra q duhej t ishin krejt t huaja pr aktorin e nj qyteti t vogl pa shkollim
universitar. Si shkruhet n Deklarat, "studiuesit nuk kan asnj ide pr mnyrn si ai e krijoi at bagazh t
thell e t detajuar njohurish q tregohet m s miri n vepr". sht kjo arsyeja pr t ciln pr t gjetur

127
Shekspirin e vrtet kta studiues i hedhin syt tek aristokratt dhe njerzit q kishin luksin pr t udhtuar npr
bot. Eseisti Frensis Bekon, poeti dhe dramaturgu Kristofer Marlou, aristokrati Eduard de Ver: jan kta
kandidatt m t mundshm. Por pala tjetr e hedh posht me forc kt snobizm, duke thn se edhe nj
formim m se normal do t kish mjaftuar q Uilliami t arrinte t shkruante veprat e famshme n fund t fundit jo
m kot quhej nj gjeni. Dhe kt stratfordiant krkojn ta argumentojn, duke ngulmuar te fakti q shumica e
dramave t Shekspirit jan adaptuar nga vepra m t hershme. Sipas tyre, Uilliami u mbshtet tek autor t tjer
pr t kompensuar at q nuk kishte marr n universitet apo prvojat e munguara t udhtimeve. Ata
argumentojn se Shekspiri n vepra sht mbshtetur shum edhe te prvojat personale", thot Xhonatan Beit,
nj ndr emrat kryesor t stratfordianve. "Por nj imazh i till ku shkrimtari fut shum nga vetja n vepr i
autorve sht shum i vonshm, nj ide shum romantike n literatur. N kohn kur Shekspiri shkroi punt e
tij, nuk veprohej kshtu". Por, pak rndsi ka fakti, nse kto kryevepra t letrsis botrore i shkroi Shekspiri, De
Veri apo Frensis Bekon - far do t ndryshoj n rndsin e tyre n rast se msohet q autori ka prdorur
emr t rrem. Prse duhet t bhen kaq shum krkime intensive. Prse gjith kjo zhurm? Q t dyja palt
insistojn n iden se zbulimi i identitetit t njeriut q qndron pas "Hamletit" e "Mbretit Lir" sht thelbsor pr
kuptimin e veprave. "Interpretimi q u bjm veprave t Shekspirit do t ishte krejt i ndryshm n rast se do t
dinim me saktsi kush i shkroi ato", thot Bill Ribinshtein, profesor historie n Universitetin e "Uellsit", njhersh
edhe kshilltar akademik n Fondacionin "Koalicioni i autorsis s Shekspirit". "N rast se ka qen i prfshir
thellsisht n politik, pr shembull, do rresht i secils vepr do t kishte motivime t tjera", shton profesori. Me
an t "Deklarats s dyshimit t arsyeshm", firmtart e koalicionit nuk duan t thon se din kush i ka shkruar
veprat e Shekspirit, por q kjo pikpyetje "t vlersohet me rndsin e duhur nga qarqet akademike, si nj
shtje s cils i duhen kushtuar studime e thellime". Me kt shpres, Uilliam Lihi, kreu i katedrs s anglishtes
n Universitetin "Brunel", pr her t par do t prfshij n kurset e tij edhe leksione mbi autorsin e Shekspirit.
"Studimet mbi Shekspirin merren me veprn e tij, duke e trajtuar nga shum kndvshtrime: feminist,
postkolonialist, historik", thot ai. "Mendoj q do t ishte e rndsishme q ta prfshinim edhe autorsin mes
tyre". N fund t fundit, zhurms dhe spekulimeve t shumta nuk kishte se si tu shptonte edhe Shekspiri.
Tashm studiuesit dhe historiant m t famshm i kan vn qllim vetes q t zbulojn t vrtetn q fshihet
pas hijes s misterit t tij. Megjithat, atij mund t'i vihet nj emr fardo, mund ta quash Shekspir ose edhe
vetm "gjeniu". Fama dhe magjia e veprave t tij nuk ka t bj aspak me misterin q e rrethon. Kryeveprat e tij
kan arritur t vetme t magjepsin t gjith botn pa pasur nevoj t ken suportin e jets apo emrit t autorit t
tyre. Si ka thn edhe Zhulieta n kryeveprn e famshme t "gjeniut": "Ai q ne e quajm trndafil, do t kishte
t njjtn er sikur ta quanim ndryshe".
Prgatiti: KLARITA BAJRAKTARI

Parashikimi Diskutim i drejtuar Nxitja e diskutimit Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive T nxnit me kmbime/Grupet e
ekspertve
T msuarit ndrveprues Pun n grupe

Zhvillimi i msimit

Parashikimi. T nxnit me kmbime / Diskutim i drejtuar
Msuesi/ja vendos n drras t zez nj foto t shkrimtarit t madh botror, Uilliam Shekspirit. M pas u
krkon nxnsve se far din ata rreth autorsis s veprave t tij?
- A keni dgjuar rreth autorsis s Shekspirit?
- Pr far flet kjo shtje?

128
- Cilat jan disa nga tezat q shtrohen rreth autorsis s tij?
- Cilat elemente t biografis s tij i njihni, t cilat vrtetojn autorsin e veprave t tij?

N baz t prgjigjeve t nxnsve msuesi/ja plotson skemn n drras t zez.

Ndrtimi i njohurive. T nxnit me kmbime/Grupet e ekspertve
Msuesi/ja u krkon nxnsve t risjellin n vmendjen e tyre edhe nj her kronologjin e jets dhe veprave t
Shekspirit. Qllimi i ksaj lidhet me shtjen delikate t autorsis s veprave t tij. Pr kt sjell n vmendjen
e nxnsve eksperiencat e profesionet q ai ka br. T dhna nga biografia e tij dhe realiteti kur ai ka jetuar.
Msuesi/ja mund t shfrytzoj njohuri t nxnsve t marra edhe n lndn e arteve dhe u krkon atyre t
ndahen n grupe dhe japin t dhna mbi jetn dhe personazhet, t cilat pretendohen t njjtsohen me emrin e
Shekspirit. Msuesi/ja e ndan klasn n grupe me nga 5-6 nxns. Secili antar i grupit zgjidh shtjen q i
jepet nga msuesi/ja.
Grupi I mbron tezn q pas Shekspirit fshihej filozofi Frensis Bekoni.
Grupi II mbron tezn q pas Shekspirit fshihej Ben Xhonsoni.
Grupi III mbron tezn q pas Shekspirit fshihej Kristofor Marlou.
Grupi IV mbron tezn q pas Shekspirit nuk fshihet asnj individ tjetr, vese origjinali njihet me t njjtin
identitet dhe jep argumente lidhur me t.

Grupi I Grupi II Grupi III Grupi IV
Pas Shekspirit fshihet Frensis
Bekoni

Pas Shekspirit fshihet Ben
Xhonsoni
Pas Shekspirit fshihej
Kristofor Marlou
Pas Shekspirit nuk fshihet asnj
individ tjetr, vese origjinali

N fund ekspertt e grupeve paraqesin prgjigjet e tyre dhe diskutojn me njri-tjetrin duke krahasuar punt e
tyre. M pas diskutimi shtrihet edhe tek antart e tjer t grupeve, duke br kshtu nj organizim t
informacionit.

Diskutohen aspekte t ndryshme q kan t bjn me identitetin e Shekspirit; gjersia gjeografike e veprave t
tij, tematika e shfrytzuar nga realiteti italian i kohs, problematika e thell lidhur ngusht edhe krizn
psikologjike dhe ambicien pr pushtet q sht karakteristik e veprave t tij etj

Autorsia e veprave t
Shekspirit
Ka provat t pakta t
ekzistencs s tij
Dyshohet se Mark Tuein,
arls Dikens dhe Orson
Uells fshihen pas Shekspirit
Ka dyshime gjithashtu se
veprat e tij i shkroi De
Veri apo Frensis Bekoni
Biografia e tij sht e
errt, emri i tij mund t
jet pseudonim letrar

129
Mbshtetur n materialin e dhn n tekst mbi autorsin e veprave t Molierit dhe Shekspirit, nxnsit
ndrtojn Diagramin e Venit mbi t prbashktat dhe t veantat q ndajn problemin e dy gjenive mbi
autorsin e veprave t tyre.

T prbashktat
1. Pr t dy kta gjeni ka dyshime q nuk kan ekzistuar dhe pas tyre fshihen persona t tjer.
2. Kta dy emra dyshohet t jen pseudonime letrare t emrave t vrtet ose t jen shpikur kto
karaktere imagjinare.
3. Kto teza q mohojn autorsin e veprave t ktyre dy shkrimtarve lidhen mbi t gjitha me faktorin
koh dhe at kulturor.
4. Shekspiri dhe Molieri kishin nj arsimim t pakt pr tu br gjeni t prmasave t tilla.

Detyr: Sillni n klas materiale t ndryshme q diskutojn mbi shtje t autorsis n veprat e Shekspirit.

Pun me projekt

Tema: Ambicia pr pushtet, individi dhe drama e tij - tem e universale e trajtuar gjersisht n veprat
e Shekspirit, si nj analiz e thell karakteri dhe marrdhniesh. Veorit e stilit t tij

Veprat: Dramat e Shekspirit: Jul ezari, Makbeth, Mbreti Lir, Hamleti, Otello, Tregtari i Venedikut, Rikardi III.

Qllimi i projektit: Nxnsit n mnyr t pavarur t analizojn n veprat dramatike t Shekspirit ambicien
pr pushtet si ndjenj, e cila e on qenien njerzore drejt fatalitetit.

Objektivat. N fund t projektit nxnsit t ken arritur:
a. t identifikojn pranin e ambicies pr pushtet si dukuri universale n krijimtarin dramatike t Shekspirit;
b. t analizojn thellsisht dukurin, shfaqjen e prmasave t saj brenda veprs s Shekspirit, pasojat e sjella
tek individi dhe shoqria si rezultat i prezencs s saj n shoqrin njerzore;
c. t krahasojn shfaqjen e ksaj dukurie n vepra t ndryshme t Shekspirit
. t reflektojn rreth ksaj dukurie n realitetin e sotm

Grupet e interesuara: klasa ndahet n gjasht grupe, sipas tematiks s prcaktuar.

Shekspiri Molieri

130
PROJEKT

Kohzgjatja e projektit: 60 dit

Referimi: 3 or

Partner n projekt:

Msuesi/ja e historis:
a) pr t ndihmuar nxnsit n ndrtimin e kontekstit historik n t cilin ka jetuar Shekspiri dhe kontekstet me t
cilat lidhen veprat e tij
b) pr sqarimin e shpjegimin e termave dhe koncepteve t ndryshme historike, nse sht e nevojshme;

Msuesi/ja e psikologjis:
a) pr sqarimin termave psikologjik;
b) pr sqarimin e shpjegimin e koncepteve t ndryshme psikologjike si : ambicia , frika, dashuria,etj;

Msuesi i informatiks:
a) n prdorimin e Word-processor n shkrimin e materialit;
b) n prdorimin e Power Point-it pr t prgatitur prmbledhjen e materialit.

Msuesi/ja i gjuhs angleze:
a) n shpjegimin e fjalve t panjohura n materialet e gjetura n gjuhn angleze.

Msuesi i filozofis/sociologjis:
a. pr shpjegimin e dukurive dhe marrdhnieve t ndryshme shoqrore, si: ambicia pr pushtet, gnjeshtra,
mashtrimi, figura e liderit dhe koncepti i tij nga kohet e hershme deri n ditt e sotme etj.
T tjer q japin mbshtetjen e tyre pr punn e nxnsit n kt projekt.

Veprimtarit e projektit:
Mbledhja e materialit dhe prezantimi i tems
- ndarja n grupe pune dhe prcaktim i detyrave t tyre;
- leximi i veprs dhe hulumtimi i tematiks dhe plotsimi i skedave t ndryshme me informacionin prkats;
- konsultimi i grupit me msuesin n ort konsultuese;
- hartimi i materialit prfundimtar;
- paraqitja para klass dhe diskutimi rreth tij.

Shnim. Pr shtjen e dhn mund t formohen edhe nngrupe, t cilat do t ndjekin pr shtjen q do t
referojn t njjtn ecuri. N fund nngrupet bjn prmbledhjen q do t referohet.

Grupet e puns

Grupi I
Tema: Jeta dhe krijimtaria e Shekspirit, universaliteti i veprs s tij
- kronologjia e plot e jets dhe veprave t Shekspirit.
- tematikat e trajtuara, problemet e qenies njerzore t evidentuara, prmasa universale e tyre.
- stili i tij dhe gjuha

Grupi II
Tema: Ambicia pr pushtet te Makbethi
- subjekti i veprs;
- sistemi i personazheve;
- tema dhe mesazhi, problemet q sjell n vmendjen ton ajo;
- marrdhniet e individit me shoqrin kur ai ndikohet nga ambicia pr pushtet, pasojat e saj;
- stili dhe gjuha e veprs;

131
- krahasimi mes Jul ezarit dhe Makbethit

Grupi III
Tema: Ambicia pr pushtet te Hamleti
- subjekti i veprs
- marrdhniet e individit me shoqrin kur ai ndikohet nga ambicia pr pushtet, pasojat e saj;
- krahasimi mes Jul ezarit dhe Hamletit.

Grupi IV
Tema: Ambicia pr pushtet dhe para te Mbreti Lir
- subjekti i veprs
- sistemi i personazheve.
- tema dhe mesazhi, problemet q sjell n vmendjen ton ajo .
- marrdhniet e individit me shoqrin kur ai ndikohet nga ambicia pr pushtet, pasojat e saj
- stili dhe gjuha e veprs.
- krahasim mes Jul ezarit dhe Mbretit Lir

Grupi V
Tema: Ambicia pr pushtet dhe para tek Otello
- subjekti i veprs
- sistemi i personazheve.
- tema dhe mesazhi, problemet q sjell n vmendjen ton ajo .
- stili dhe gjuha e veprs.
- krahasim mes Jul ezarit dhe Otellos

Grupi VI
Tema: Ambicia pr pushtet dhe para te Rikardi III
- subjekti i veprs
- krahasim mes Jul ezarit dhe Rikardit III.

(Literatura pr t gjitha grupet: Parathnia; prmbajtja e librit; t dhna nga interneti)

Dorzimi dhe diskutimi i punimit
do prgjegjs grupi paraqit para klass materialin e prgatitur nga grupi. Ve punimit me shkrim, i cili duhet t
mbaj edhe emrin e redaktorit dhe korrektorit t grupit, materiali mund t paraqitet i prmbledhur me power-
point dhe t shoqrohet edhe me materiale ilustruese.

Ora I prezantimi i tems ndarja n grupe, prcaktimi i detyrave
Ora II konsult pr punn e br deri m tani
Ora II paraqitja punimeve nga grupet prkatse

Treguesit e vlersimit t projektit:
do nxns mban shnimeve rreth punimit, seriozitetit t paraqitjes dhe bn vlersimin individual
Diskutimi n klas pr punn e shokve
Vlersimi prfundimtar nga msuesi/ja pr punn individuale dhe n grup

Liber Mesuesi Letersia10 Me Zgjedhje Albas PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Liber Mesuesi Letersia10 Me Zgjedhje Albas PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Liber Mesuesi Letersia10 Me Zgjedhje Albas PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Libr pr msuesin

You might also like