SOFTWERSKI POTPOMOGNUTO DIZAJNIRANJE I DIO AUTOCAD

1. KOMPJUTERSKI SOFTVER
U kompjuterskoj nauci i softver inenjeringu kompjuterski softver predstavlja sve kompjuterske programe
Teorija, koja predstavlja osnov za veinu modernih softvera, je razraena od strane Alana Turing-a u njegovom
eseju iz 1935. godine 'Computable numbers with an application to the Entscheidungsproblem'
Softver je program koji omoguava kompjuteru da izvodi odreene zadatke kao protivrjenost fizikim
komponentama sistema (hardver). Ovo ukljuuje aplikativne softvere, kao to je word procesor i sistemske softvere
kao to je operativni sistem koji omoguava rad ostalih softvera meudjelujui sa hardverom i drugim softverima.
Softver je smjeten u RAM i izvravan u centralnoj procesnoj jedinici
Na najniem nivou softver sadri mainski jezik, koji je sastavljen od grupa binarnih vrijednosti koje odgovaraju
pojedinim procesorskim instrukcijama. Softver je ureen iz niza sekvenci instrukcija kojima se mijenja stanje
kompjuterskog hardvera po pojedinim sekvencama. Obino su napisani u programskim jezicima visokog nivoa koji
su mnogo jednostavniji i efikasniji za ljudsko koritenje nego mainski jezik.

2. PROGRAMI I BIBLIOTEKE
U nekim sluajevima sam program nije dovoljan da bi se mogao izvriti na kompjuteru. Iz tog razloga postoje
zahtijevi za dodatnim dijelovima softvera iz softverske biblioteke da bi se glavni programski kd mogao
kompletirati i izvriti u punom obimu. Takva biblioteka moe da ukljuuje softverske komponente koje se same po
sebi ne mogu izvriti. Tako program moe da ukljuuje standardne rutine koje su uobiajene za mnoge programe i
koje se pozivaju iz biblioteke programa. Biblioteke takoe mogu da sadravaju programe koji se aktiviraju sa
odreenim kompjuterskim dogaajem ili pri izvoenju odreene funkcije i da pri tome ne vraa vrijednost u
program.

3. TIPOVI SOFTVERA
Ljudi koji koriste moderne kompjutere opte svrhe (suprotno od umetnutih sistema - embedded systems, analognih
kompjutera, superkompjutera itd.) obino vide tri sloja izvoenja softvera zavisno od zadataka: sistemski,
programski i aplikativni. Jednom kada se softver instalie korisnik moe da ga izvrava. Kompjuter radi
izvravanjem kompjuterskih programa. Ovo ukljuuje prolaenjem kroz instrukcije aplikacionog softvera, kroz
sistemski softver pa do hardvera koji prima instrukcije u mainskom kodu. Svaka instrukcija izaziva rad na
kompjuteru kao to je premjetanje podataka, izraunavanje ili kontrola toka instrukcija i sl.Premjetanje podataka je
tipian oblik uzimanja i smjetanja podataka u memoriju. Nekada to ukljuuje i premjetanje podataka iz memorije u
registre ime se poveava brzina pristupu podacima u centralnu procesnu jedinicu tj. procesoru. Sekvencionalne
instrukcije su one operacije koje se izvode jedna nakon druge. Uslovne instrukcije se izvode u ovisnosti od
vrijednosti nekog podatka. Iterativne instrukcije se izvode repetitivno i mogu da ovise od neke vrijednosti.
Sistemski softver pomae u pokretanju kompjuterskog hardvera i kompjuterskog sistema. On ukljuuje:
operativni sistem i ureajne drajvere, dijagnostike alatke, servere, windows sisteme, uslune programe i
ostalo. Svrha sistemskog softvera je izolacija aplikativnih programa od posebnih detalja koji omoguavaju
rad itavog sistema.
Programski softver obino obezbjeuje alatku kao pomo programeru u pisanju kompjuterskog programa
i softvera koritenjem razliitih programskih jezika na mnogo konvencionalniji nain. Alatke ukljuuju
tekst editore, kompajlere, interpretere, linkere, debadere, itd. Integrisano razvojno okruenje (IDE
Integrated Development Environment) sjedinjuje ove alatke u softverski sveanj i programeri nemaju
potrebu da kucaju viestruke komande za kompajliranje, interpretiranje, traenje i sl. IDE obino ima
napredan grafiki korisniki interfejs (GUI - Graphic User Interface).
Aplikativni softver doputa da korisnik izvri jedan ili vie specifinih zadataka. Tipine aplikacije
ukljuuju industrijsku automatizaciju, poslovne softvere, obrazovne softvere, medicinske softvere, baze
podataka, kompjuterske igre i sl. Poslovni softveri su sigurno najee koriteni aplikativni softveri, ali
skoro svako polje ljudske aktivnosti sada koristi neki od oblika aplikativnih softvera.

4. PROCES RAZVOJA SOFTVERA
Proces softverskog inenjeringa je sastavljen od mnogih aktivnosti. Najee koriten proces jeste razrada kroz
sekvencionalne korake kod vodopadnog procesa, ali se i drugi procesi mogu rearanirati ili kombinovati na razliite
naine.Proces razvoja softvera je struktura nametnuta na razvoj softverskog proizvoda. Sinonim ukljuuje i ivotni
ciklus softvera i softverski proces. Postoji nekoliko modela za takve procese, a svaki opisuje pristup razliitim
zadacima i aktivnostima koji se izvode tokom procesa. ISO12207 je standard za opisivanje metode odabira,
implementacije i nadgledanja ivotnog ciklusa projekta. Capability Maturity Model (CMM) je jedan od vodeih
modela u ovom polju. ISO 15504, poznat i kao SPICE (Software Process Improvement Capability Determination)
je radni okvir za procjenjivanje softverskih procesa. Ovaj standard se koristi i za setovanje jasnog modela za
poreenje procesa. Model procesira upravljanje, kontrolu i voenje monitoringa razvoja softvera.
Zahtijevi analize
Prvi zadatak prilikom kreiranja softverskog proizvoda je izvlaenje zahtijeva koji se s njim trebaju postii. Krajnji
korisnik nekada treba pomo prilikom definisanja zahtjeva za konaan sistem tj. u otkrivanju svih mogunosti
softvera, njegovih slabosti, kontradiktornosti, nekompletnosti i sl.
Specifikacija
Specifikacija je zadatak za precizno opisivanje softvera koji treba da se napie i to na matematski rigorozan nain. U
praksi, veina uspjeno napisanih specifikacija na razumljiv i fino podesiv nain su ve u tom stadiju primjenjive za
razvoj softvera. Time se poveava i sigurnost softverskog sistema.
Softverska arhitektura
Arhitektura softverskog sistema odnosi se na skraenu prezentaciju sistema. Sa njom se vodi rauna o tome da li e
softverski sistem ispuniti zahtijeve proizvoda i da li e biti mogue budue jednostavne i jeftine izmjene. Sa
arhitekturom se ureuje interfejs izmeu softvera i drugih aplikacija, hardvera ili operativnog sistema.
Testiranje
Testiranje je neophodan korak u procesu razvoja softvera, a posebno u sluajevima, ak i kada se radi o manjem
projektovanom sistemu, kada na razvoju radi vie ljudi.
Dokumentacija
Radi budueg jednostavnog koritenja i odravanja sistema obavezna je izgradnja dokumentacije.
Softverska obuka i podrka
Veliki broj softverskih proizvoda, bez obzira na to koliko se njima panje posvetilo tokom razvoja, nikada ne
ostvare svoj cilj jer ih jednostavno niko i ne koristi. Bitna stavka je da proizvod ima dobro korisniko okruenje koje
je jednostavno za koristiti i da se nudi stalna obuka i trening korisnika i upoznavanje sa svim mogunostima koje
nudi softverski proizvod. Pored obuke uvijek dobro doe i stalna On-line pomo, jer korisnici uvijek imaju jo neto
da pitaju.
Odravanje
Odravanje i poveavanje softvera zbog iznalaenja kraja sa novo otkrivenim problemima ili novim zahtjevima
moe oduzeti mnogo vie vremena nego to oduzima poetni razvoj softverskog proizvoda.
Modeli procesa
Dugogodinji cilj je bio pronalazak ponovljivog, predvidivog procesa ili metodologije koja e unaprijediti
produktivnost i kvalitet. Najpoznatiji i najstariji proces je vodopadni model, gdje se slijede koraci u odreenom
redoslijedu. Navode se zahtijevi, analiziraju se, projektuje pristup rjeavanju, pravi se arhitektura okvirnog
rjeavanja, razvija kod, testira i odrava. Nakon to se svaki korak zavri proces se nastavlja na slijedeem koraku.
Ako nije ukljuena iteracija proces nema mogunost ispravke greaka u ranijim koracima.
Iterativni proces odreuje konstrukciju od poetnih malih dijelova softvera. Iterativni proces se izvodi kod
komercijalnih proizvoaa, jer je tada mogue mijenjati karakteristike softvera zavisno od zahtijeva naruioca u
svakom iterativnom koraku. Na ovaj nain se takoe eliminiu eventualne greke u svakom od pojedinih segmenata
programa. Formalne metode su matematiki pristupi rjeavanju softverskih problema na nivou zahtijeva,
specifikacije i projektovanja. Ovakav metod dozvoljava izmjene u svakom koraku tako da faktiki ne znamo ta
emo na kraju dobiti i na koji nain vriti testiranja, a uz to takav razvoj je izuzetno skup.

5. METODOLOGIJA IZRADE SOFTVERA
U softver inenjeringu i projekt menadmentu metodologija je ifrirani set vjetina koji se mogu ponavljati u
procesu proizvodnje softvera. Softver inenjering metodologija obuhvaa mnoge discipline ukljuujui voenje
projekta, analize, specifikacije, projektovanje, kodiranje, testiranje i obezbjeenje kvaliteta. Neki autori koriste
metodu kao recept i metodologiju kao studiranje jedne ili vie metoda. Neki smatraju da je softverska metoda recept,
niz koraka u kreiranju softvera, dok je metodologija ifrirani set preporuenih vjetina. Po ovim definicijama,
softver inenjering je bogat metodama, ali siromaan metodologijama. Moe se istai da postoje dva glavna tipa
metodologije: Strukturna Metodologija (informacioni inenjering i sl.) i Objektno Orijentisana Metodologija.
Primjeri metodologija u softverskom inenjeringu:
Dijagram toka; Strukturno programiranje od 1969; Metodologija Strukturnog Sistema Analize i Dizajna -
Structured Systems Analysis and Design Methodology (SSADM); Informacioni inenjering - Information
Engineering (IE/IEM); Programiranje od vrha prema kraju; Jackson strukturno programiranje; Metoda razvoja
dinamikog sistema; Objektno Orijentisano Programiranje - Object-Oriented Programming (OOP).;
Racionalni opti proces - Rational Unified Process (RUP).; Preduzimljivi opti proces - Enterprise Unified Process
(EUP).; Brzi opti proces - Agile Unified Process (AUP).; Ekstremno programiranje od 1999 ; Virtualna
maina konanog stanja - Virtual finite state machine (VFSM) od 1990; Praktine metodologije

6. SOFTVERSKA ARHITEKTURA
Softverska arhitektura sistema sadrava softverske komponente, njihova vanjska svojstva i odnose sa drugim
komponentama. Ova disciplina je centrirana na ideju redukovanja kompleksnosti kroz abstrakcije i razdvajanja
problema.Da bi se pribliila softverska arhitektura perspektivi korisnika tada arhitektura mora dati smjernice za
preduzimanje koraka koji odgovaraju interesovanju korisnika. injenica da se nekoliko perspektiva mora spojiti u
softversku arhitekturu je dovoljna da se ide prvo na razvoj arhitekture pa tek onda na stadij razvoja softvera.
Arhitekturalni opisni jezici (ADLs) se koriste za opisivanje softverske arhitekture. Razvijeno je nekoliko razliitih
ADLs od strane razliitih organizacija kao to su: Wright (Carnegie Mellon), Acme (Carnegie Mellon), xADL
(UCI), Darwin (Imperial College London), DOAP-ADL (University of Malaga).

7. IVOTNI CIKLUS RAZVOJA SISTEMA
ivotni ciklus razvoja sistema (Systems Development Life Cycle SDLC) je definisan od strane U.S. Department
of Justice kao proces razvoja softvera. Koristi se od strane sistem analista za razvoj informacionih sistema
ukljuujui zahtijeve, validizaciju, obuku i daljnje korisniko vlasnitvo kroz istraivanja, analize, projektovanje,
implementaciju i odravanje. SDLC treba da rezultira visoko kvalitetnim sistemom koji prekorauje oekivanja
kupca, sa potivanjem vremena i cijene, efektivnosti rada i sposobnosti u planiranju infrastrukture informacione
tehnologije i da je jeftin za odravanje. SDLC je sistematian pristup rjeavanju problema i sastavljen je od nekoliko
faza, a svaka sadri nekoliko koraka:
1. Koncept softvera identifikacija i definisanje potreba novog sistema.
2. Zahtijevi analize analiza informacija koje e trebati korisniku.
3. Projektovanje arhitekture kreiranje poetnog stanja za projekat sa neophodnim specifikacijama za
hardver, softver, ljude i izvore podataka.
4. Kodiranje i debading kreiranje programa finalnog sistema.
5. Testiranje sistema razvoj sistemske funkcionalnosti u odnosu na oekivanu ili namjeravanu
funkcionalnost.
est oficijelnih faza su:
1. Preliminarna istraivanja; 2. Sistemska analiza; 3. Projektovanje sistema; 4. Razvoj sistema; 5. Implementacija
sistema; 6. Odravanje sistema
Opte faze su:
1. Studija izvodljivosti; 2. Analiza; 3. Projektovanje; 4. Implementacija; 5. Testiranje; 6. Procjena

8. ETAPE RAZVOJA SOFTVERA
Razvojne etape kod kompjuterskog programiranja predstavljaju kako razvoj dijelova softvera napreduje i koji su
zahtijevi za budui razvoj. Svaka glavna verzija proizvoda obino prolazi kroz etape gdje se dodaju nove
karakteristike (alfa etapa), pa onda slijedi etapa gdje se aktivno ispravljaju greke (beta etapa) i konano, etapa gdje
su uklonjene sve vee greke (trajna etapa).
Prije alfa etapa-U ovoj etapi softver nije kompletiran i projektanti jo uvijek odreuju koju e tano funkcionalnost
budui proizvod imati.
Alfa etapa-Alfa verzija proizvoda nije potpuno ispravljena od greaka i nema punu implementaciju svih funkcija,
ali zadovoljava osnovne softverske zahtjeve. Ova verzija podlijee softverskom testiranju koristei tehniku bijele
kutije (white box techniques). Dodatna inspekcija se izvodi koritenjem crne kutije (black box) ili sive kutije (gray
box). Prelazak na testiranje sa crnom kutijom smatra se drugim stadijumom alfa testiranja.
Beta etapa-Beta verzija obino predstavlja prvu verziju kompjuterskog programa koji implementira sve
karakteristike po poetnim zahtjevima softverske specifikacije. Moe biti nestabilna, ali korisna za unutranju
demonstraciju korisnicima svih mogunosti. Ova etapa zapoinje kada proizvoa proglasi zamrzavanje
karakteristika dajui na znanje da se nee prihvatiti budui zahtjevi u izmjeni karakteristika na proizvodu. Izmjene
e se raditi samo na spornim pitanjima oko otkrivanja novih greaka. Beta verzija je sredinji korak u razvojnom
ciklusu.
Gama, delta i omega etape-Ove verzije se odnose na solidno svrene proizvode kada se moe smatrati da je kd
kompletiran, ali se i dalje vre odreena testiranja. Sa zavrenim omega testiranjem treba da je proizvod osloboen
od svih greaka i da se moe krenuti u konanu produkciju softvera. U toj fazi se vie ne dodaju novi izvori
programskog kda ve se samo popravljaju eventualni nedostaci u postojeim kdovima.
Zlatni/opti pregled upotrebljivosti proizvoda je konana verzija posebnog proizvoda. U ovoj etapi se razmatra
stabilnost proizvoda i kvalitativna podeenost za iroko trite

9. PRINCIPI RAZVOJA SOFTVERA
Softver treba da bude osloboen veza tj. davati mu slobodu koritenja kroz razliita tehnoloka rjeenja
kompjuterskog sistema, a posebno hardvera.
Razvoj softvera treba demonstrirati kroz rano osvajanje trita prezentacijama prednosti i svih mogunosti koje
nudi softver i to ako je mogue prije izlaska zavrne verzije.
inenje softvera ekonomski i tehniki to je mogue jeftinijim ime se otvara mogunost koritenja od strane
mnogobrojnih korisnika skromnih finansijskih mogunosti, ali i slabe tehnike opremljenosti u smislu jakih
kompjutorskih sistema.
Softverski sistem treba podesiti karakteristinim aspektima visokog obrazovanja jer veina korisnika je svoja
prva saznanja iz oblasti koritenja aplikativnih ili komercijalnih softvera stekla upravo tokom studija. To je mjesto i
period kada se ovjek opredjeljuje za tip softvera sa kojim e raditi, obuava se i stie velika iskustva koja kasnije
kroz nadograene verzije usavrava. Tako da je vea vjerovatnoa da e nastaviti sa radom na ve poznatom
softveru nego li se opredijeliti za neki novi za koji e mu trebati dodatno vrijeme treninga i obuke.
Softver treba da bude jednostavan za koritenje. Krajnji korisnik preferira ka prirodnom i intuitivnom
korisnikom okruenju koje mu je jednostavno zapamtiti i koristiti

10. VII NIVOI PRINCIPA U RAZVOJU SOFTVERA
Razdvajanje interesa
Komponente strukture podataka esto je lake za koristiti ako se podijeli u to je mogue vie odvojenih setova
funkcija. Postoji i drugi razlog vanosti odvojenog voenja problema. Softver inenjeri moraju raditi sa
kompleksnim vrijednostima u namjeri da optimiziraju kvalitet proizvoda. Postoji obino dovoljan algoritam za
optimizaciju jednog mjerljivog kvantiteta, ali problem zahtijeva optimizaciju kombinacije kvantiteta. Ovo se moe
uraditi ili rukovanjem sa razliitim vrijednostima u razliitom vremenu procesa razvoja softvera ili struktuiranjem
projekta tako da se odgovornost za postizanje razliitih vrijednosti dobija pridruivanjem razliitim komponentama.
Nakon to se softver projektuje da se susree i sa ostalim kriterijima, njegovo vrijeme izvrenja se moe provjeriti i
analizirati da se vidi gdje se troi vrijeme. Ako je potrebno, dijelovi kda koji se koriste kao najvei dio vremena
izvrenja mogu se modifikovati da bi se unaprijedilo vrijeme izvrenja
Modularnost
Princip modularnosti je specijalni princip razdvajanja interesa. Slijedei principe modularnosti dovodi se do
odvajanja softvera u komponente saglasne u funkcionalnosti i odgovornosti. Parnas pie jedan od ranijih radova
diskutujui o razmatranjima ukljuenim u modularizaciju. Mnogo kasniji rad opisuje odgovorno-voenu
metodologiju za modularizaciju u smislu objektno orjentisanih principa.
Saimanje
Princip saimanja je druga specijalnost principa razdvajanja interesa. Slijedei principe saimanja dolazi se do
odvajanja ponaanja softverskih komponenti od njihove implementacije. Ovo zahtijeva uenje o izgledu softvera i
softverskih komponenti sa dvije take gledita: ta rade i kako rade. Osnovna ideja projekta po ugovoru je data od
strane Fowler-a i Scott-a. Najkompletniji tretman metodologije je dat od strane Meyer-a.
Predvianje promjena-Oni rade sa strukturama i algoritmima bez zahtijeva za znaenje i vanost podataka koji su
ukljueni. Softver stvaraoci ue o polju u kojem e klijent da radi, koji oblik predstavljanja podataka e biti
najkorisniji za klijenta, koji tip podataka je krucijalan i koji su posebni zahtijevi zatitnih mjera. Klijent ui da vidi
rang moguih rjeenja koji se nude i koje moe obezbijediti softverska tehnologija. Takoe ue o razvijanju
moguih rjeenja uz potivanje njihove efektivnosti u susretu sa klijentovim potrebama. Ako je problem koji se treba
rijeiti kompleksan tada nije razumno pretpostaviti da e najbolje rjeenje biti raditi u kratkom periodu vremena. Za
razliku od toga, klijenti ele vremensko rjeenje. Za razvoj vremenskog rjeenja softver stvaraoci moraju znati kako
e se softver ponaati u takvim sluajevima. Princip predvianja promjena prepoznaje kompleksnost procesa uenja
i za softver stvaraoce i za njihove klijente.
Generalnost
Princip optosti je blisko vezan sa principom predvianja izmjena. Vano je da pri projektovanju softver bude
slobodne forme bez neprirodnih ogranienja i restrikcija. Jedan sjajan primjer neprirodne restrikcije ili ogranienja
je koritenje dvije cifre za broj godine, gdje nas 'godina 2000' dovodi do problema: softver e tada iskriviti
snimljenu zabiljeku na kraju vijeka. Takoe dvocifreno ogranienje pojavljuje se kada dobar softver frekventno
opstaje preko njegovog oekivanog ivotnog ciklusa.
Inkrementalni razvoj
Fowler i Scot daju kratki ali potpun opis inkrementalnog procesa razvoja softvera. U ovom procesu, softver se
izgrauje u malim inkrementima, na primjer, dodavanjem jednog sluaja u vremenu. Inkrementalni proces razvoja
softvera pojednostavljuje verifikaciju. Ako se razvija softver dodavanjem malih funkcionalnih inkrementa, tada
verifikaciju treba raditi sa dodanim dijelom. Ako postoji bilo kakva greka onda je on ve sama od sebe izolovana
tako da ju je mnogo lake otkloniti i ispraviti. Briljivo planirani inkrementalni proces razvoja softvera umnogome
olakava rad na promjenama po eljenim zahtjevima. Da bi se ovo uinilo, planiranje mora predvidjeti sluajeve koji
e se najee mijenjati i postaviti ih naprijed u razvojnom procesu.
Konzistencija (dosljednost)
Princip konzistencije je prepoznavanje injenica koje olakavaju razmiljanje u familijarnom kontekstu. Na viem
nivou, konzistencija ukljuuje razvoj idioma za rad sa uobiajenim programskim problemima. Coplien daje odlinu
prezentaciju koritenja idioma za kodiranje u C++. Konzistencija prua dvije svrhe u dizajnu grafikog korisnikog
suelja. Prvo, konzistentni izgled i osjeaj ini lakim za korisnika da naui koristiti softver. Jednom kada se naue
osnovni elementi rada sa interfejsom, oni se ne moraju ponovo uiti za drugu softversku aplikaciju. Drugo,
konzistentni korisniki interfejs promovie ponovno koritenje ulaznih komponenti. Grafiki korisniki interfejs ima
kolekciju okvira, povrina i drugih preglednih komponenti koje podravaju uobiajeni izgled. Takoe ima kolekciju
kontolora za odgovor na korisniki ulaz (unos), podravajui uobiajeni osjeaj. esto, oba i izgled i osjeaj su
kombinirani u pop-up menije i dugmie. Ove komponente mogu se koristiti u bilo kojem programu

ISTORIJA RAZVOJA CAD KOMPJUTERSKI POTPOMOGNUTOG DIZAJNIRANJA
Istorija razvoja CAD softvera iz 1960-ih
U osnovi kada se govori o kompjuterski potpomognutom projektovanju tj. dizajniranju uvijek u prvi mah se
razmilja o CAD-u. Meutim ovdje e se govoriti ne samo o CAD-u ve o irem pojmu dizjaniranja koritenjem
razliitih tipova softvera, a ne samo onih koji nose u imenu naziv CAD kao to su AutoCad, Matcad, TurboCad i sl.
CAD softver iz ovog perioda se odnosi na softverske programe koji su pomagali inenjerima i dizajnerima
(projektantima) u irokom dijapazonu industrije za projektovanje i proizvodnju fizikih proizvoda rangiranih od
zgrada, mostova, puteva, aerodroma, brodova i automobila do digitalnih kamera, mobilnih telefona, TV-a, odjee i
naravno kompjutera. CAD softver se esto odnosi i na CAD CAM softver (CAM- kompjuterski potpomognuta
proizvodnja). Istorija CAD softvera zapoinje sa matematiarem Euclidom od Aleksandrije (Euclid of Alexandria)
koji je 350 godine prije nove ere u svojoj knjizi 'The Elements' postavio mnoge postulate i aksiome koji su sastavni
dio Euklidove geometrije a na osnovu koje su i izgraeni dananji CAD softverski sistemi. 2300 godina poslije
Euklida nastao je i prvi istinski CAD softver, veoma inovativni (ali prema dananjim mjerilima izuzetno primitivni
CAD softver) nazvan 'Sketchpad'' razvijen od strane Ivan Suthe
Skechpad je specijalni CAD softver, jer su dizajneri interaktivno grafiki komunicirali sa kompjuterom koristei
svjetlosnu olovku za crtanje na kompjutorskom monitoru. Njegova domiljatost je uzrok zato u 2004-oj godini
kompjuterska tehnologija je razvijena do te mjere da se operacije koje su u 60-im uzimale sate vremena danas
izvode u manje od milionitom dijelu sekunde sa touch-sensitive TFT kombinacijom displej/ulazni ureaj.
Skechpad je bio prvi svjetski CAD softver, ali prvi komercijalni CAM softverski sistem, alatka za numeriko
kontrolisano programiranje nazvan PRONTO, bio je razvijen 1957. godine od strane Dr. Patrick J. Hanratty. Iz tih
razloga dr. Hanratty se vrlo esto naziva ocem CAD CAM tehnologije. Prvi komercijalni korisnici CAD softvera
bili su, iz razloga vrlo visoke cijene kompjutera i jedinstvenih mehaniko-inenjerskih zahtjeva, avio, auto i velike
kompanije za svemirske letjelice. Prva generacija CAD softverskih sistema bila je tipina primjena 2D modela
razvijenih od strane grupe IT proizvoaa esto udruenih sa univerzitetskim istraivaima. Dr. Hanratty je ko-
dizajnirao jedan takav CAD sistem nazvan DAC (Design Automated by Computer) pri General Motors Research
Laboratories sredinom 1960-ih. Odgovarajui CAD softverski programi su razvijeni i od strane McDonnell-Douglas
(CADD 1966.), Ford (PDGS 1967.), Lockheed (CADAM 1967.) i mnogih drugih.
Sredinom 1960-ih, Digigraphics odjeljenje pri Control Data Corporation izdaje prvi komercijalno dostupni CAD
softverski sistem. Mnogi od ranih pionirskih istraivanja sa 2D CAD softverom su bili izvedeni unutar MIT-a
Matematike laboratorije, danas poznate kao Odjeljenje kompjuterskih nauka.
Evropski istraivai su postali aktivni na ovom polju tako da 1965. godine Charls Lang-ov tim sa Donaldom
Welbournom i A.R. Forrestom pri Cambridge Univerzitetu Kompjutorska laboratorija zapoinju ozbiljna
istraivanja na 3D modelovanju sa CAD softverima. Komercijalne benificije Cambridge Univerziteta sa 3D CAD
softverima nisu se osjetile sve do 1970. Kako se pribliavao kraj 1960-ih, interes komercijalne primjene CAD
softvera je rasla i na kraju dekade uspostavljene su mnoge CAD softverske kompanije, ukljuujui, Applicon, Auto-
trol, Computervision (koji su prodali prvu komercijalnu CAD softver licencu Xerox-u u 1969-oj godini),
Evans&Sutherland, The McAuto division of McDonnell-Douglas, SDRC (Structural Dynamics Research
Corporation) i United Computing.

Istorija razvoja CAD softvera iz 1970-ih
CAD softveri su zapoeli sa svojom migracijom iz polja istraivanja u polje komercijalnog koritenja 1970-ih.
Kasnih 1960-ih veina CAD softvera nastavlja biti razvijana od strane internih grupa za velike auto i avio
proizvoae, esto rade u konjukciji sa univerzitetskim istraivakim grupama. Svi vei proizvoai automobila
aviona su imali velike interne grupe zaduene za razvoj CAD softvera i za rad na odgovarajuim programima kao
to su: Ford (PDGS), General Motors (CADANCE), Mercedes-Benz (SYRCO), Nissan (CAD-I uspostavljen 1977) i
Toyota (TINCA uspostavljen 1973. od strane Hiromi Araki's tima, CADETT u 1979. takoe od strane Hiromi
Araki) i aerosvemirski proizvoai kao to su: Lockheed (CADAM), McDonnell-Douglas (CADD) i Northrop
(NCAD, koji je i danas u limitiranoj upotrebi). Veina CAD softverskih programa bila je za 2D modelovanje, sa
glavnim prednostima za proizvoae: reducira greke crtanja i poveava ponovnu upotrebljivost. Jedan od
najpoznatijih 2D CAD softvera, i koji jo uvijek postoji vie od 30 godina kasnije, bio je CADAM (Computer
Augmented Drafting and Manufacturing) sistem originalno razvijen od Lockheed avio kompanije. 1975. francuska
aerosvemirska kompanija Avions Marcel Dassault, naruila je licencu izvornog koda CADAM od Lockheed i 1977.
godine zapoinje razvoj 3D CAD softverskog programa nazvanog CATIA (Computer Aided Three Dimensional
Interactive Application) koji je opstao do dananjih dana kao najuspjeniji komercijalni CAD softver koji je u
primjeni.Prvi 3D program za modelovanje vrstih tijela, SynthaVision bila je predstavljena 1972. od strane MAGI
(Mathematics Application Group Inc.) ne kao CAD softver ve kao program za izvoenje 3D analize izlaganja
nuklearnoj radijaciji. SynthaVision 3D modeli su bili vrsti modeli slini CSG (Constructive Solid Geometry)
modelima koritenih u 3D CAD softverima.Herb Voelcker-ovi napori su fokusirani na CSG modelovanje tijela i
rezultate je predstavio 1978. godine sa PADL (Part and Assembly Description Language) modelerom vrstog tijela
koji se koristio u nekoliko komercijalnih 3D CAD softvera za modelovanje u ranim 1980-im. Poveanjem snage i
moi kompjutora i posebno uvoenjem minikompjutera nie cijene sa optimiziranim FORTRAN kompajlerima i
grafiki osposobljenim terminalima, otpoeto je sa injenjem CAD softvera mnogo prihvatljivijim za inenjere
Zbog poveanog irenja i razvoja, pa i koritenja CAD softvera upuivalo je na potrebu standardizacije i u 1979-oj
Boeing, General Electric i NBS, sloili su se da zaponu prvu implementaciju IGES (International Graphic
Exchange Standard), koji je objavljen naredne godine. IGES olakava transfer komplesnih 3D krivih i povrina
izmeu razliitih 3D CAD softvera i uprkos drugim inicijativama nastavlja biti i danas najire koriten format
prijenosa podataka kod CAD softvera.Na kraju ove dekade, oformljen je prvi talas istinskih isporuioca
komercijalnih CAD softvera i mnoge auto, aerospejs i elektrokompanije su koristile neke koliine komercijalno
dostupnih CAD softvera u konjukciji sa njihovim svojstvima, internim specifikacijama i razvijenim CAD
programima. Komercijalni CAD softveri ukljuuju: Auto-trol, M&S Computing, IGDS (Interactive Graphics Design
Software) i McAuto Unigraphics svi u namjeri da osvoje novo i dinamiko trite CAD softvera. 1970-e su bile
dekada koja je vidjela glavne napretke u CAD softveru, posebno u fundamentalnim geometrijskim algoritmima na
kojima je izgraen CAD softver. Jednako vano, snaga kompjuterskog hardvera se poveavala te je promovisan i
lansiran novi VAX mikrokompjutor od strane DEC, do 1979. drugi pored IBM na triti kao i minikompjutori od
strane Data-General, HP i Prime koji su uticali na sniavanje cijene kompjutora i operacionih trokova te inei
CAD softvere dostupne i manjim kompanijama. U kasnim 1970-im pojavili su se novi programski jezici visokog
nivoa kao to je C i jednostavniji operativni sistemi kao to je UNIX, kao i prvi desktop kompjutori sa novim
grafikim sposobnostima kao to je HP9845 iz 1978.

Istorija razvoja CAD softvera iz 1980-85
U ranim 1980-im DEC-ov novi VAX-ov rang minikompjutora izgleda da se postavio kao dominantan za inenjerska
izraunavanja i koritenje CAD softvera za itavu dekadu. Na mnogo naina, DEC-ov MicroVAX paradoksalno
oznaava kompanijsku oiglednu tehnologiju prednjaenja i nagovjetaj neminovne ere radnih stanica sa
postavljanjem novih standarda u cijeni, performancama i sposobnosti i postajui prvi po performancama kompjutor
sposoban da pokrene CAD softver bez zahtjeva za obezbjeenjem posebne snage ili za hlaenjem. Na tritu CAD
softvera, M&S Computing reimenuje se u Intergraph 1980. U 1983. Intergraph izbacuje InterAct i InterPro CAD
softvere za 3D kompleksno modelovanje povrina baziran na DECovim Vax i MicroVAX procesorima. U to
vrijeme veina uspjenih CAD softvera bili su prodati kao kljuari hardversko/softverskih paketa i realiziranjem
oiglednih komercijalnih potecijala CAD softvera kao pomo za prodavanje kompjutora, HP postavlja svoju
komercijalnu CAD softversku grupu u 1980. za razvoj njihovog PE CAD softvera.DEC je bio nesporni broj 1 od
nabavljaa u krunisanom inenjersko mikrokompjuterskom tritu u ranim 1980., ali novi izazovi, UNIX-ove radne
stanice, bili su u nastajanju da revolucioniziraju kompjutorsko i CAD softversko trite mnogo rapidnije neko ita
drugo, posebno za DEC. UNIX ova otvorena arhitektura otvara kompjutorsko trite novim talasima radnih stanica
sa niskim-trokovima, niskim-odravanjima, visokih performanci sa optimiziranim hardverom posebno za nauku,
inenjering i naravno za CAD softver aplikacije. PC se prvi put pojavljuju u ranim 1980-im. IBM isporuuje svoj
prvi PC 1981 i Autodesc, formiran 1982., demonstrira prvi CAD softver za PC, 'AutoCAD Release 1' u novembru
1982. Adra Systems je formiran 1983. i brzo nakon toga poinje isporuke CADRA 2D CAD softvera. 1984. Bently
Systems je pustio u prodaju Microstation i PC implementaciju Intergraph-ovog IGDS CAD softvera, a
sljedee godine Micro-Control Systems je predstavio prvi 3D wire-frame CAD softver za PC-je 'CADKEY'.
Kroz 1980-e, nastaje nova generacija monih UNIX-ovih radnih stanica i nastajanje 3D automatskog iscrtavanja te
je bila neizbjena isporuka CAD softver tritu softvera za 3D i modelovanje vrstog tijela.
1982. godine,Engleska puta u primjenu Romulus b-rep modeler vrstog tijela; prva komercijalna jezgra za
modelovanje vrstog tijela dizajnirana za neposrednu (otvorenu) integraciju u CAD softver. 1985. godine stvorena je
CATIA Version 2 kao CAD softver neovisan od CADAM a drugi francuski isporuioc Matra Datavision (formiran
1980.) puta Euclid-IS 3D CAD softver za modelovanje vrstog tijela koji koristi jedinstveni hibridni miks planarnih
(ravninskih) izbruenih modela sa CSG data-strukturom. Takoe, 1985. godine Evans & Sutherland, koji su
odravali bliske odnose sa Charles Langom i Ianom Braidom, bili su zainteresovani za razvoj CAD softvera za
dopunu njihovih grafikih terminala i simulatora poslovanja kupljenih od Shape Data firme. E&S uskoro angauje
Bernard Solomona i njegov tim pri Shape Data za poetak razvoja Romuls-D 3D CAD softvera. Romuls-D bio je
inovacioni 3D CAD softver izgraen na Romuls jezgri za modelovanje vrstog tijela. Romuls-D se pokree na
Apollo radnoj stanici i koristi Apollovu DOMAIN mreu za obezbjeenje prvog 3D CAD softvera za mreni rad u
industriji, ukljuujui dodatno modelovanje, potpuno raireno konfiguraciono upravljanje i promjena kontrolnih
funkcija.
Istorija CAD softvera, 1986-89
Isporuioci CAD softvera poetkom 1980-ih sakupljaju se u brzo rastue kompanije koje benificiraju na raun
rapidnih prednosti koje nudi kompjutorski hardver i potencijalno trite koje se brzo irilo kako je padala cijena
kompjutora i odravanje tako da su uinili CAD softver dostupnim veem broju korisnika. Boeing je zapoeo sa
svojim projektom TIGER 3D CAD softverom 1980. ali sa 1988. i objavljivanjem CATIA trebalo je se koristiti za
dizaj i nacrt novog 777 aviona. Nastavljajui na osnovama CADANCE CAD softverom GM je zapoeo razvoj GDS
CAD softvera u ranim 1980-im ali ve 1988. podstiu svoj C4 (CAD CAM CAE CIM) program za konsolidovanje i
racionalizaciju nezgrapnih brojnih razliitih CAD softverskih programa koji su se ve koristili. Kada je Parametric
Technology Corp. lansirao prvu UNIX radnu stanicu 3D CAD softver, Pro/Engineer, u 1987, vodei CAD
nabavljai su bili: Computervision (CADDS), Intergraph (IGDS i InterAct), McDonnel-Douglas (Unigraphics),
GE/CALMA, IBM/Dassault (CADAM i CATIA) i SDRC (I-DEAS koji je nastao 1982.).Pro/Engineer definitivno
mijenja korisnika oekivanja CAD softvera i njegovog interfejsa i njegove funkcionalnosti, posebno jednostavnost
za koritenje i posebno u brzini modeliranja. Pro/Engineer je bio prvi matrini 3D CAD sistem u potpunoj
implementaciji od prve demonstracije prije 20 godina sa Ivan Sutherland-ovim Sketchpad-om (izuzev svjetlosne
olovke). MDM&E/Unigraphics (McDonnell-Douglas Manufacturing & Engineering) je bio prvi glavni nabavlja
CAD softvera za potpuno obuhvaenim UNIX radnim stanicama i jedan od nekoliko sa istorijom podravanja
viestrukih hardverskih platform. 1987. godine John Mazzola, Tom Curry i Jerry Maryniak su usvojili strategiju
otvorena hardverska platforma pod kojom je Unigraphics bio vezan za UNIX radne stanice Apollo, HP i Sun.
MDM&E/Unigraphics bio je mnogo vea opasnost za Pro/Engineer i bio je usmjeren da reaguje mnogo bre, tako
da u kasnim 1980-im, Unigraphics poslovno usvaja Shape Data od Evans&Sutherland-a. Unigraphics-ov tim brzo
ostavlja PADL-2 baziranog na UniSolids CAD softveru za modelovanje vrstog tijela i 1989. godine predstavlja
mnogo integranisaniji i kompetetivniji CAD softver za modelovanje nazvan UG/Solids baziran na Parasolid-u.
Na tritu hardvera, 'rat radnih stanica' vodio se izmeu Apollo Computer, Sun Microsystems, SGI, HP, DEC i IBM
gdje je 1987. Apollo Computer dostigao poziciju broj 3 odmah poslije IBM i DEC-a. 1989 Apollo preuzima drugu
poziciju od DEC-a, a krajem 1980-tih sa pojavom prve generacije RISC procesora i visoko-performancnih real-time
3D full-coulor automatsko iscrtavanje postavlja referentne take na tritu hardvera. Na CAD softver tritu,
Parametric Technology Pro/Engineer CAD softver nastavlja da dominira sa 3D modelovanjem vrstog tijela i
rendering performancama sa mnogo veom magnitudom reda nego drugi uesnici. Do kraja dekade vodei
isporuioci softvera su postali: Dassault Systems (CATIA), Parametric Technology (Pro/Engineer), MDC
(Unigraphics) i SDRC (I-DEAS). Oba i Computervisoin i CALMA (GE-ov) bili su kupljeni od strane Prime
Computer (mada je sam bio pred bankrotom) u 1988. zajedno sa Intergraph-om su izgubili inerciju koji nikada nisu
ni vratili.
Istorija CAD softvera, 1990-94
UNIX do Windows NT
Korisnika oekivanja za 3D CAD softverom postala su fundamentalno izmijenjena sa Pro/Engineer's UNIX X-
Windows baziranim korisnikim interfejsom i posebno u njegovoj brzini 3D modelovanja vrstog tijela. Drugi CAD
softver isporuioci su uurbano razvijali svoj 'Pro/E killer' nadogradnju dok su njihovi prodavai i marketinke
grupe bile zauzete ubjeivanjem postojeih kupaca da ekaju na novi upgrade koji e tek doi. Nasreu, due
ustanovljenih isporuioca CAD softvera, trite za CAD softvere je bilo u jakom porastu kako su proizvoai bili
poveani voeni cijenom i 'vremenom na tritu' pritisci uz vee koritenje automatizacije, ukljuujui naravno vie
postavki CAD softvera. Do 1990-e bilo je oigledno da Je Boeing bio uspjean sa 'sve CATIA bez papira' dizajn
strategijom i da e se tim dostii odgovarajua redukcija u vremenu, kao i da se na siguran nain eliminiu mnoge
fizike makete koje su se zahtijevale kod tradicionalnog dizajniranja na papiru. Boeing-ov uspjeh bio je motivirajui
i za druge aero i auto proizvoae da razmiljaju o standardizaciji jednog 'udruenog CAD softver isporuioca' za
masovnost njihovog rada i tako u periodu od 1990. do 1993. godine neki od najveih ugovora u CAD softver istoriji
bili su u nadmetanju i pobijedili. Do 1992. godine UNIX-ove radne stanice su redefinisale CAD i poinju da se
prodaju novi CAD softveri za koritenje na mainframe ili minikompjuterskim terminalima. Do 1993. godine CAD
softver trite se jasno polarizovalo sa IBM-Dessault Systemes (CATIA), EDS-Unigraphics (Unigraphics) i
Parametric Technology (Pro/Engineer). Uticaj Pro/Engineersa je bio izuzetno jak te su nabavljai 3D CAD softvera
pourili da usvoje Parametric Technologys prednosti.Spatial Technology (ACIS), EDS-Unigraphics (Parasolid) i
Ricoh (Designbase)-Ove tri kompanije su licencirale 3D b-rep solid modeling biblioteku ija licenca je mogla da se
integrie u postojee CAD softvere radi obezbjeivanja jakih funkcija za solid modelovanje. Autodesk je bio na
mirnoj vonji talasima PS-ja i postao je kompanija broj 1 za 2D CAD softvere. U 1994. godini ba kada je se CAD
softver industrija privikla na ok od UNIX-ovih radnih stanica i kada se inilo da e DEC vratiti svoju prvobitnu
slavu sa putanjem na trite novog 'Alpha' procesora, dva budua dogaaja kombinovana sa Autodeskovim
putanjem na trite 3D CAD softvera totalno su revolucionirala CAD softver industriju: Microsoft predstavlja svoj
prvi 32-bitni operativni sistem za PC-je, Windows NT a Intel puta u prodaju svoj 32-bitni Pentium Pro ip
Istorija CAD softvera, 1995-97
Trite CAD softverima bilo je oznaeno sa dvije velike promjene sredinom 1990-tih, PC 3D CAD softverima i
neovisnom eksplozijom primjene PDM sistema. EDS/Unigraphics kreira svoj prvi PDM softver, InfoManager 1991.
godine. Bilo je sasvim jasno da mnogi korisnici 3D CAD softvera trebaju CPU snagu i posebno grafiku mo koju
nudi UNIX-ove radne stanice, takoe je bilo jasno da egzistira i veliko trite sa korisnicima kojki su zadovoljni sa
performancama koje nudi PC. Do 1997. godine bilo je jasno da prednosti koje nudi UNIX rapidno opadaju kako
raste obim koritenja monih Intelovih Pentium procesora. 1996. godine Intergpraph puta u prodaju softver za
Windowse slian SolidWorksu. 1996. godine Autodesk stvara Mechanical Desktop koji je bio prvi potpuno
funkcionalni 3D solid modeling CAD softver. 1997. godine Computervision kreira DesignWave PC 3D CAD
softver baziran na EDS-Unigraphics Parasolid kernel modeleru. GM 1997. godine odluuje zamijeniti svoj interno
razvijeni PDGS CAD softver sa SDRC I-DEAS 3D CAD softverom
Istorija CAD softvera 1998-99
Nekoliko kompanija su uvele klijent-server Internet omoguene 3D CAD softvere koji su doputali potpuno 3D
modelovanje putem mree. 1997. godine Dessault puta u prodaju CATWeb navigator koji obezbjeuje proireno
Web baziran pogled CATIA 3D modela. Takoe puta u prodaju CATIA Verziju 5, koja je bila u mogunosti da se
potpuno implementira na Windowsima. Autodesk takoe puta u prodaju svoj novi Inventor 3D CAD softver
baziran na Spatial (prostorni) Technology ACIS kernela 1999. godine.
Istorija CAD softvera 2000-04
Autodesk kreira AutoCAD 2000i sredinom 2000 to je bio njihov prvi Web omogueni CAD softver i koji je
omoguavao sposobnost pregleda crtea putem Web browsera, a bilo je takoe mogue ostvariti jednostavnu vezu
koritenjem Microsoft Net Meeting-a. 2001. godine Unigraphics Solution mijenja ime u UGS. Takoe 2003. godine
PTC (Parametric Technology) puta u prodaju svoj novi WildFire 3D CAD softver koji omoguava
pojednostavljeno crtanje 3D geometrije. 2004. godine dominiraju 3 glavna isporuioca CAD softvera: IBM-Dessault
Systemes sa CATIA i ENOVIA, UGS sa Unigraphics i iMAN-om i PTC sa Pro/Engineer i WindChill) i Autodesk.