TramHoaDuaNotrendatBac HoangVanChi

NHN VN-GIAI PHM 1
Hong Vn Ch
(1 thng 10 nm 1913-6 thng 7 nm 1988)
Bt danh Mc nh, l mt hc gi ngi Vit.
ng gc ngi Mng, hp th vn ha Ty Phng, tch cc tham gia khng chin
chng Php, nhng sau t b Vit Minh v di c vo Nam nm 1954. Ti min Nam,
ng tht vng vi ch thi Ng nh Dim nn tm cch b ra hi ngoi. ng tri qua mt
thi gian n , v tm hiu thm nhiu nh hng vn ha n v Pht Gio trn vn
ha Vit. ng cng tng sng ti Nht, Php v mt thi gian di ti Hoa K.
ng c tc phNm dch ra trn 15 th ting (From Colonialism to Communism) t
thp nin 1960 v l mt ngi bt chng cng u tin ca ngi Vit trn bnh din quc t
(1). Cho n hm nay, cc tc phNm v ti liu ca ng vn c s gia quc t tra dng nh
kinh in v kinh nghim Vit N am (2).
Tiu S
Sinh ngy 1 thng 10 nm 1913 ti Thanh Ha Hc Trng Albert Sarraut ti H N i
(1928-1935).
u C N hn Khoa Hc ti i Hc ng Dng (1940). Bt hiu Mc nh.
Kt hn nm 1940 vi b L Hng Phn, i n C S Cung L D, c ba ngi con:
mt trai, hai gi
Khng chin chng Php
N m 13 tui ng tham gia bi kha (1926) phn i thc dn Php trong dp tang l
Phan Chu Trinh.
N m 23 tui ng tham d phong tro Le Travail (1936).
Hot ng trong Section Franaise de l'Internationale Ouvrire (N hn Cng Quc T
Php, thng c bit nh SFI0: 1937-1939).
Tham gia khng chin chng thc dn Php t 1946.
N m 1949, Hong Vn Ch chnh thc hot ng vi chnh quyn Vit Minh (1949-
1953) vi t cch chuyn vin ph trch c tin, lm giy in bc, ch to ha cht cho quc
phng, thit lp h thng thy in. Vi cn bn kin thc ca mt K S C N hn Khoa Hc
Php, ng tip tay tch cc cho lc lng khng chin. ng m thm quyt nh s b
Vit Minh sau khi cuc khng chin chng Php thnh cng (3)
N m 1954, Hong Vn Ch b Khng chin tr v thnh.
Hot ng min Nam 1955-1960
Sau khi Hip nh Genve 1954 chia i Vit N am, Hong Vn Ch di c vo N am
(1955). Khi i, ng c ha vi cc bn vn ngh (thnh vin nhm N hn Vn Giai PhNm) l
s mang ting ni ca h ph bin trong th gii bn ngoi. Ti min N am, t 1955-1960, ng
khng ngng c gng thu thp ti liu, c kt, v xut bn tp Trm Hoa ua N Trn
t Bc.
Trong giai on ny, ng vit v xut bn Pht Ri L (1956), Trm Hoa ua N
Trn t Bc (1959), The N ew Class in N orth Vietnam, The N hn Vn Affair.
Cng tc vi chnh ph Vit N am Cng Ha, nhng nhn ra s sa ly ca ch gia
nh tr ca Tng ThngN g nh Dim, ng xin c chuyn i lm Ph Lnh S ti N ew
Delhi, n (1959-60)
Sau 1960
Thng 2 nm 1960, Hong Vn Ch t ri n , ra khi s qun thc ca chnh
quyn N g nh Dim, qua u Chu lu tr ti Php (1960-1965) bt u vit sch v hot
ng vn ha.
N m 1964, ng vit From Colonialism to Communism bng ting Anh v ting
Php. Sch c dch ra trn 15 ngn ng. y l ti liu u tin do mt ngi Vit vit
bng ngoi ng ph phn ch ngha cng sn ti Vit N am. Sau ny, ng dch sch sang
ting Vit, vi tn T Thc dn n Cng sn, bt hiu Mc nh.
N HN VN -GIAI PHM 2
Trong giai on ny, ng cng ng gp ti liu hoc bi vit trong cc cun sch:
N orth Vietnam today, Vietnam Seen From East and West.
N m 1965, theo li mi ca B N goi Giao Hoa K, ng b Php sang nh c ti
M. Ti y, ng tip tc lm nhng cng vic m ng theo ui:
Bin tp vin i Ting ni Hoa K (VOA) chuyn bnh lun v Bc Vit (1965-
1969).
Ging vin v vn ha v trit hc cho C Quan Pht Trin Quc T Hoa K
(USAID) cho cc lp hun luyn ngoi giao, B N goi Giao Hoa K v mt s Trng i
Hc (1970-1979).
Thuyt trnh vi cc gii thanh nin di hnh thc thuyt ging, hi m, mn m
v cc ti vn ha, gio dc ti nhiu ni M, Canada, c trong nhiu nm lin tip.
Thuyt trnh trc Hi ngh bn v vn ha m Paris 1973 v Vit N am ti
Paris (1987).
N ghin cu v su kho cc ti liu v chnh tr, vn ha, trit l c kim, ng Ty,
vi tham vng a ra mt cun sch, tng nhn nh v bc tin ha ca nhn loi, dn n
mt hc thuyt mi, kh d hng dn c ngi Vit trong tin trnh kin quc v hng
quc. Cun sch ny c thc hin mang ta Duy Vn S Quan vi Chng XXI
ang vit d dang nm 1988, th tc gi t trn.
Lp xng Tng C v Thnh Qu Hng ti Bowie, Maryland.
C vn v ym tr tch cc cho y Ban gip Thuyn N hn (Boat People SOS).
ng t trn ngy 6 thng 7 nm 1988 ti Maryland, Hoa K, th 75 tui.
Tc phm
Pht Ri L (1956)
Trm Hoa ua N Trn t Bc (1959)
The N ew Class in N orth Vietnam
The N hn Vn Affair
From Colonialism to Communism (1964, bn dch ting Vit T Thc dn n Cng
sn ca Mc nh)
Duy Vn S Quan (1988), xut bn 1990, sau khi tc gi qua i
T Thc dn n Cng sn
Tc phNm T Thc dn n Cng sn ca Hong Vn Ch ni v hon cnh i
sng ngi Vit trong ch x hi ch ngha min Bc, nht l vic Ci cch rung t ti
min Bc Vit N am (1953-1958) hc theo bi hc ci cch rung t ca Mao Trch ng ti
Trung Quc (4) Tuy nhin cho n 1975, theo N ixon, cc iu ng vit vn khng c tin
bng cc li ni ca gii lnh o cng sn (5)
N m 1973, trong bi The Myth of the Bloodbath: N orth Vietnam's Land reform
Reconsidered (Bulletin of Concerned Asian Scholars, September 1973, pp. 2-15), Gareth
Porter cho rng Hong Vn Ch dch khng ng bi vit ca V nguyn Gip v vic th
nhn c sai lm trong vic thi hnh ci cch rung t. Porter nu ra rng ch x tr
Gip dng phi dch l discipline. Gareth Porter cng nu ln li Tng Gip rng
Chng ta khng ch trng phng lch lc m theo Porter phi dch ng l We did not
pay attention to precautions against deviation.
Theo Hong Vn Ch, l ch trng ca H ch Minh theo ng bi hc ca Mao:
phi lm cho qu cho dn khip s, nh ci cy mun un phi b cong ht sc n
khi n thng li th va (5) Hong Vn Ch vit chng ta phm qu nhiu lch lc (We
made too many deviations) bi theo ng, Vit N am khng c giai cp a ch v H ch Minh,
Trng Chinh v V nguyn Gip c tnh b cong (deviate) nh ngha a ch
git dn v ng ha rung t (4)
N HN VN -GIAI PHM 3
N m 1985, trong tc phNm N o More Vietnams, Cu Tng Thng Hoa K Richard
N ixon vit rng cc iu Hong Vn Ch nu ra l bi hc ln cho gii truyn thng ngoi
quc (5)
Ghi ch
1.- Bernard B. Fall, The China Quarterly. N o.24 (Oct-Dec 1965) pp. 185-187
2.-Daniel Ellsberg, Secrets: A Memoir of Vietnam and the Pentagon Papers, N ew
York: Viking, 2002. 498 pages.
3.- Hong Vn Ch,
4.-
a

b
Hong Vn Ch, T Thc dn n Cng sn
5.-
a

b

c
Richards N ixon, No More Vietnams, N ew York: Arbor House, 1985.

TRM HOA UA N TRN T BC
Mc nh
MC LC
01. Li Ta.--------------------------------------------------------------------4-26.
02. Chu N gc.----------------------------------------------------------------27-33.
03. Bi Quang oi.---------------------------------------------------------34-44.
04. o Duy Anh.----------------------------------------------------------- 45-47.
05. Hong Cm.------------------------------------------------------------- 48-54.
06. Hong Tch Linh.--------------------------------------------------------55-75.
07. N guyn Mnh Tng.--------------------------------------------------75-91.
08. Phan Khi.--------------------------------------------------------------91-114.
09. Phng Cung.----------------------------------------------------------115-119.
10. Phng Qun.----------------------------------------------------------119-122.
11. Trn Dn.--------------------------------------------------------------123-136
12. Trn c Tho.-------------------------------------------------------137-140.
13. Trn L Vn.----------------------------------------------------------140-147.
14. Vn Cao.---------------------------------------------------------------147-151.
15. N guyn Tun.---------------------------------------------------------152-163.
16. N h Mai.--------------------------------------------------------------163-169.
17. Phng Cung D K.--------------------------------------------------169-177.
18. Hong Cm: Tin Ti Xt Li Mt V n Vn Hc.-----------177-184.
19. Vn M Rng T Do Dn Ch.--------------------------------184-185.
20. ChuNn B i Hi Vn N gh Ton Quc.------------------------186-187.
21. Chuyn C L: y Mi L Th Phm.--------------------------187-188.
22. Chng B Phi Trong Vn N gh.----------------------------------188-192.
23. Chng Ti Phng Vn.----------------------------------------------192-194.
24. Bn c Pht Biu V N hng Bi Ph Bnh.--------------------194-194.
25. Khng S ch Li Dng.------------------------------------------194-197.
26. Tr Li Bn N guyn Chng v bo N hn Dn.----------------197-201.
27. Cn Phi Chnh Quy Hn N a.------------------------------------201-203.
28. Khng Phi Chuyn Ci Chung Quanh T N hn Vn.-------203-205.
29. Thnh Tht u Tranh Cho T Do Dn Ch.--------------------206-207.
N HN VN -GIAI PHM 4
LI TA
Trm hoa ua n, Trm nh ua ting l dch nm cu ch Hn: Bch hoa t phng,
bch gia tranh minh, trong c vn.
y l mt cu m cc hc gi i Hn t ra va ca tng va t luyn tic nn
Vn Hc c in ca Trung Quc, sng ngi trong my th k trc, v thi ng Chu.
Vn Hc Trung Hoa v thi ng Chu qu tht xng ng cho cc th h sau ca ngi,
v trong vng ba th k (t th k th 6 n th k th 3 trc Ty lch k nguyn), cc hc
gi thi ng Chu a nn Vn Hc Trung Quc t ch thp nht n ch cao nht m hai
nghn nm sau, khng ti no vn ti: Gn nh cng mt lc, Lo Hc, Khng Hc v Mc
Hc ua nhau ra i, tip theo l nhng hc thuyt uyn thm ca Mnh T, Tun T v
Dng Chu. C th ni c rng hu ht cc l thuyt hin nay cn ng tranh dnh nh
hng trong nhn loi, nh ch ngha dn ch, lng mn, v chnh ph, duy vt, x hi, qun
ch chuyn ch, qun ch lp hin, pht xt v.v...u c i din t thi by gi. Tnh theo
thi gian th nn Vn Hc Trung Quc b xa nn Vn Hc u Chu vo khong 20 th k.
V vy nn ngy nay, nhng hc gi nghin cu v lch s vn ha ng u phi
thc mc v mt im: Ti sao mt nn vn ha ng pht trin mt cch tt p nh vy li
bng nhin ng dng li, khin trong sut hai nghn nm v sau, Trung Quc ch c li m
khng c tin v phng din t tng ?
ng Tibor Mende, mt hc gi Ty phng, chuyn nghin cu v cc vn
ng, v nn vn ha Trung Quc v n nh hai con sng ln, mang sinh lc ti
khp min ng N am , bng dng b cn ht nc. N guyn nhn g lm tt ngi ? ng
nu ra cu hi m khng tr li. (1)
N i mt cch r rng hn th: Ti sao v thi ng Chu li c Khng, Mnh, Lo,
Mc...m hai nghn nm sau khng c v thnh hin no c ? Hoc dng mt hnh nh tng
trng th: Ti sao trong mt thi i lon ly nh thi Xun Thu, Chin Quc, Trm hoa li
ua n m t thi y v sau hoa li khng n ?
Chng ti ngh rng nu n li lch s chnh tr Trung Quc, chng ta c th tm ra cu
gii p.
V thi ng Chu, Trung Quc b phn chia thnh nhiu nc ch hu, lun lun
nh ln nhau tranh nh ngi b ch, nn nc no cng lo thu phc nhn ti m mang
th lc. V vy nn k s ng thi c trng i. Mt mt khc v nc no cng yu, nn
khng ng vua no c quyn lc thit lp ch c ti. Do ngn lun khng b
kim ch v cc nh hc gi, nu chng may b vua cha trong nc khng b v ti pht
biu mt kin tri ngc vi ng li ca triu nh, th cng d dng vt bin gii chy
sang nc i nghch, c ngi sn sng dung np ngay. V vy nn mi c quang cnh
Trm hoa ua n, Trm nh ua ting. N u hoa khng n c kh hu ny, c th n
c kh hu khc. N u mt hc gi khng ph bin c t tng ca mnh T, th c
th di c sang S chng hn, truyn b hc thuyt ca mnh.
Thi ng Chu tuy l mt thi lon lc, nhng chnh v lon lc m t tng khng b
kim sot.
Tri li, sau khi Thng ng a ra thuyt qun ch chuyn ch v L T, hc tr
ca Thng ng gip Tn Thy Hong thng nht Trung Quc, th t ngy y v sau khng
mt v thnh hin no xut hin trn t Trung Quc na. Mt l rt d hiu l khng c t do
t tng th khng c nh t tng, cng nh h khng c nc th khng th no c c c.
L T, mn ca phi Php Gia, c Tn Thy Hong b lm Thng Th, lm s tu i
khi nh sau:
T trc ti nay, thin h sng trong cnh phn chia, nn t tng b hn lon...
N gy nay B H thng nht sn h m vn cn nhiu ngi ngang nhin m trng dy
hc, mang kin ring ca mnh ra ch bai lut php v chnh sch ca triu nh...N u B
N HN VN -GIAI PHM 5
H khng mau ngn cm th k cng s sp t trn xung di v ng phi s mc t
di ln trn.
N m 213 trc Ty lch, Tn Thy Hong nghe theo L T t ht sch v c phng
hi n ng li ca Tn triu v chn sng 460 nh tr thc i lp (1). H b chn sng v
b ci ca quc Tn rng qu, khng ti no chy thot. T ngy y Trung Quc c mt
chnh ph duy nht, mt lut php duy nht, nhng cng c mt li ngh duy nht. Trm hoa
ht ua n v Trm nh u im ting.
Sau Tn n Hn. Cc vua triu Hn, khn ngoan hn Vua Tn, khng cm on t
tng, nhng hn ch t tng bng cch a Khng Gio ln a v quc gio, khin cc hc
thuyt khc phi li bc. Triu nh ch tuyn la nhng ngi thng hiu ng kinh, t th
b lm quan li, nn nho hc tr thnh bc thang cho gii tr thc bc ln n s hon (2).
N hng cng v vy m trit l ca Khng T b xuyn tc v Khng Hc ch cn l mt li
kh ca gii thng tr. N i theo kiu c Phan Khi th Trm hoa tr thnh hoa cc vn
th ht thNy (3)
Sut trong 20 th k v sau, tr thc Trung Hoa lun lun b khng b. T M Thin
b thin, Ban C b cht trong ngc, Pham Vip v x t...cho n ngi cui l Lng Khi
Siu, phi chy sang N ht Bn mi thot thn.
T ngy ng Mao Trch ng ln k nghip Tn Thy Hong, ng git H Phong,
v nhiu hc gi khc, nhng gn y ng li tuyn b cho php...Trm hoa ua n, Trm
nh ua ting.
Khng ai bit r ch nh ca ng Mao nh th no, nhng mi ngi u nhn thy
rng trn ton ci Trung Cng hin nay, khng c th hoa no khc hn l hoa Mc Xt.
Tm li d l chuyn ch kiu qun ch hay kiu cng sn, ch tp quyn vn tiu dit t
do t tng. N gy nay cng nh sut hai nghn nm v trc, tr thc Trung Hoa vn b bt
mm, bt ming.
T ngy Bc Vit tr thnh mt v tinh ca khi cng sn, tr thc Bc Vit cng
lm vo tnh trng chung ca ng bn khp trong bc mn st.
N hng 40 nm mt thu, trong dp h b Stalin va qua, h u ng dy u
tranh chng ng, i phc quyn t do t tng. Trong phong tro qut khi ny, tr thc
Bc Vit cng gp mt phn quan trng. Sut trong thi gian hai nm, 1956 v 1957, tr
thc min Bc sn xut trn mt trm bn vn c gi tr. Cng sn coi nhng bn vn y
l nhng c c, nhng chng ti coi nhng tc phNm ca h nh mt trm hoa thc s
V vy nn chng ti su tm v kt li thnh mt b hoa cng hin c gi.
hng gp sc vo cng vic lm sng t thm nn Vn Hc hin i ca dn tc Vit N am.
i vi c gi trong th gii t do chng ti cng mun ni mt cu: Khng nn
ngh rng cn phi chuyn ch mi c phng tin thc hin nhng cng trnh v i, v
xa kia Tn Thy Hong cng thc hin nhng cng cuc v i, xy p Vn L Trng
Thnh, thit lp xa l th m N h Tn vn b mt nghip, mt mt khc, chnh v Tn Thy
Hong khi u vic n p t tng m vn ha Trung Quc b ng dng trong hai ngn
nm nay. Li nht thi khng bng hi mun thu.
Si Gn. Thng Ging 1959
Hong Vn Ch
Trng Ban Bin Tp ca Mt Trn Bo V T Do Vn Ha

CUC N I DY CA TR THC MIN BC
N guyn nhn cuc ni dy ca tr thc min Bc
Tr thc min Bc Vit N am ni dy chng li ch cng sn t ma Xun nm
1956 m mi n cui Thu nm y bo ch Si Gn mi c tin v nh cm quyn min
Bc dng mi bin php c tnh bng bt mt cuc ni bin nh du s suy sp ca h
thng t tng cng sn. Sut trong thi gian my thng, trong khi tr thc min Bc anh
N HN VN -GIAI PHM 6
dng vng dy nh nhng n ch mng vo uy tn ca ng th bo ch v i pht thanh
ca ng hon ton lm ng. ng ch mi mit dng lc lng cng an e da nhng
ngi c bo, bn bo v ra lnh cho cng on xui dc cng nhn nh in khng in bo i
lp.
Cho mi n khi nhng n ngm khng h ni ch th, v cng n khi phe
i lp dn ng vo chn tng, khng c th lui, ng mi ch th cho cc on th khp
mi ni vit kin ngh i ng ca cc bo i lp. Chnh nhng lc kin ngh ng lot
xut hin trn mt bo N hn Dn, th d lun Si Gn mi bit l c bo i lp min
Bc. Ch mt thng sau thng tn vin hng AFP H N i loan tin cho Th Gii bit vic
nng dn N gh An bo ng ni dy, dng gy tre v nhng v kh th s khc nh
nhau vi b i. Tin lm nhiu ngi sng st.
Sng st l phi, v trc mt thng cc bo ch ca ng v i pht thanh H N i
hy cn say sa ca khc khi hon sau t Ci cch rung t hon ton thng li.
ng mt ci, ng Trng Chinh, Tng b th ng, ng H vit Thng, Th Trng ph
trch Ci cch rung t t nhin b ct chc: ng V nguyn Gip phi ng ra thay mt
trung ng ng cng khai th nhn sai lm v ha hn sa cha. Tip n l tin cn b tp
kt ph bp cnh st B H, tin hc sinh tp kt khi lon N g T S, v cui cng l v
Qunh Lu.
N hiu ngi Si Gn khng ng c nhng chuyn l lng nh vy. N gc nhin
trc tin l s ngi trc kia c tham gia khng chin, v hin cn lu luyn chin khu. H
khng phn bit khng chin vi cng sn, nn c yn tr rng ch min Bc thc s l ch
dn ch cng ha v ng H l mt ngi chn thnh i quc. H cng inh ninh rng
nhng phn t nhit thnh nh h, trc kia tch cc tham gia khng chin th ngy nay
vn phc v chnh sch ca Bc cho n cng. H khng ng rng gi h c i tp
kt th chnh h cng s phi d vo cuc ph bp cnh st B H (H N i) gii thot cho
mt s tp kt b giam cm trong .
N hng ngi thng thng, c i cht kinh nghim au xt vi cng sn, k c
nhng ng bo Bc Vit di c cng khng ng rng trong mt thi gian khng y hai nm
tnh hnh ni qu cha t t c s thay i qu nhanh chng nh vy. H nh ngy no qun
i ca C ko vo chim ng H N i, nhn dn Th cn n rc tng bng. N o
c qut, no biu ng, no cng cho, no ko nhau i xem vn cng, (*) xem trin lm. H
khng ng rng ch mt nm sau khi h b nh ca ra i, b i oai hng li b chnh ngay
nng dn vc gy phang v u.
Gii quan st Si Gn th khng ngc nhin khi nhn c nhng tin tc k trn. H
tin on rng sm mun th no cng sn cng phi sa sai vt vt lng dn v t
nm 1926 Mao trch ng, trong bi Cuc u tranh ca nng dn H N am ch trng
rng: Mun nn mt vt cong th phi nn qu mc, khi bung tay ra th va...N hng
phi th thc rng t ngi ng rng khi bung tay ra, vt cong li bt tr li qu mnh, v
bt ng vo mt ngi un qu mc.
V dn tc Vit N am vn d l mt dn tc c truyn thng chu ng tn ti. Trong
khi chu ng, h lun lun chm ch ch dp k th yu th l lp tc qut tr li. i vi
cng sn ngy nay cng nh i vi Phong Kin Trung Quc thu xa, dn Vit N am vn
dng chnh sch d nhu nhc thng cng cng. H gi v gi u gi tai, vng vng, d
d, lm cho k thng tr n no ng yn, lu ngy sinh ra ch quan khinh ch. Bnh ch quan
ny ngi Hn, ngi Minh, ngi Php ngy xa mc phi. N gy nay vit cng v cc c
vn v i cng khng sao trnh c.
V nu thc dn v quc c ch quan ca thc dn quc, th cng sn cng c
ch quan c bit ca cng sn. Mc d hc thuc bin chng php, h vn qun khng
nh rng mi vt u bin chuyn, nn chi h khng ng rng ngay trong hng ng ca h
pht sinh ra nhng mu thun i khng a dn n s hy th ca hy th...
N HN VN -GIAI PHM 7
N i mt cch khc, vit cng khng tnh n hai vic: Mt vic l gii tr thc
tham gia khng chin di quyn lnh o ca h li dm ngang nhin ni dy chng h, hai
l h khng ng rng ng ch Krushchev li n lng h b c ng ch Stalin v i.
Chng ta th xt xem hai vic ny c lin quan mt thit nh th no.
* * *
N guyn nhn ca mi cuc cch mng u c th chia lm hai loi: Khch quan v
ch quan.
N hng nguyn nhn khch quan l nhng bin chuyn quc t quc ni t nhin lm
gim uy th ca giai cp thng tr v nguyn nhn ch quan l i sng mi ngy mt en ti
ca giai cp b tr, b p bc v bc lt ti mt mc khng th chu ng lu hn.
A.- N hng nguyn nhn khch quan
N hng nguyn nhn ny c th chia lm hai loi: Mt l nh hng quc t do bi
din vn ca Kruschev h b Stalin gy nn, hai l nh hng ca chin dch Ci cch rung
t m gii tr thc min Bc mnh danh l mt cuc m st tp th.
a) Vic h b Stalin: N gay sau khi Stalin nhm mt th nhng mu thun ni b
pht sinh t ngay trong bn bc tng ca in Kremlin. N o thanh trng Beria, lt
Malenkov, ri n h b uy tn ca m ma Stalin.
Hin nay cha ai bit ch xc ti sao Kruschev li d ci tr h b uy tn ca mt
ngi m yn m p mt cch k quc nh vy. N hng phn ln cc nh quan st quc t
cho rng Kruschev mun lm khuy kha lng dn N ga gia lc nhng ni kh cc ca h
chng cht ti mt mc h khng th chu ni. tt c ti li ln u mt k qu c l
mt diu k xy dng uy tn ca ngi mi k nghip v to c hi thanh trng ni b.
Cc i biu d cuc hi ngh ln th 20 ca ng cng sn Lin S qu git mnh khi thy
Kruschev k ra no Stalin lu y cc dn tc thiu s, th tiu hng vn ng vin i lp,
hng ngn s quan ca hng qun. Kruschev vch ra no l s u m ca Stalin trc him ha
xm lng ca c Quc X, no l s ngu n trong vic iu khin chin tranh. Lnh t mi
tuyn b trc hi ngh rng nguyn nhn duy nht ca tt c nhng sai lm v ti li m N ga
S mc phi trong triu i Stalin l bnh sng bi c nhn. Kruschev nh ngha s sng
bi c nhn l: cao mt v lnh t thnh mt thnh sng c ti trit thu mi vic trong
thin h, gii quyt c mi vic cho mi ngi m khng h my may sai lm.
Hi ngh ln th 20 cng sa i li lun thuyt Stalin, y l t b quan nim qu
khch ca Stalin ni rng cch mng nht thit phi bo ng v cng tin ti x hi ch
ngha th u tranh giai cp cng quyt lit. Thay v chnh sch qu t ca Stalin,
Krushchev a ra mt chnh sch mm do hn, i ngoi cng nh i ni, Krushchev tuyn
b s dn ch ha ch v ha hn t nay s lnh o tp th. i mi khng thy
Krushchev ban b mt bin php g kh d mang li t nhiu dn ch, ngoi vic Krushchev i
u cng cp k vi Bulganin cho c bn ng hnh, cc nh vn N ga bt u ln ting i
hi. N gi cm u phong tro l Dundinsev. ng vit mt lot bi bo ly nhan l Cm
o khng , trong ng trnh by nhng bt cng ca ch , nhng khi xin php xut
bn thnh sch th nh cm quyn N ga khng cho. Quyn sch ny phi gi sang Anh xut
bn.
So vi cc nc ng u th phong tro i hi t do N ga tin chm hn, nn cha
kp gy nh hng su rng, th v Budapest xNy ra, khin Krushchev vi v tr li chnh
sch cng rn ca Stalin v thng tay n p.
b) KhNu hiu Trm hoa ua n: Tuy cc lnh t Trung Cng phi tun theo ch th ca
Tam Quc T v cng b tn chnh sch, nhng v tnh hnh ni b khng n ni khNn
trng nh N ga S, nn h ch thi hnh mt cch hi ht cho l, ngha l ch tung ra mt
khNu hiu rt l m l Trm hoa ua n. N goi ra h trnh khng p dng mt bin php
no c tnh cch ni rng t do dn ch.
N HN VN -GIAI PHM 8
N gy 25 thng 5 nm 1956, cc trng cc tuyn hun ca ng cng sn Trung Quc
l Lc nh nht triu tp cc nh khoa hc, x hi hc, cc Vn N gh S, cc i din ng
phi b nhn v mt s nhn s tin b n vin Hoi N hn ng Bc Kinh c cho
h nghe mt bi din vn nhan l Bch hoa t phng, bch gia tranh minh. H Lc ni
rng hai cu tm ch l ng Mao trch c vn ra v giao cho ng cng tc gii thch.
H Lc ni rng:
N u khng c nhiu mn phi, nhiu ch trng th vn ngh khng th tr nn
phong ph c.
Va mi ni ra, h Lc li vi vng khp li:
Hai nghn nm v trc, trong thi Xun Thu v Chin Quc, Trung Quc c nhiu
hc phi khc nhau. Hi cc hc phi u t pht trin, khng phc tng mt h thng t
tng no c, nhng ngy nay...chnh quyn ca nhn dn thnh lp v vng mnh th s
tranh lun ca bch gia ngy nay phi nm trong khun kh mt chng trnh chung.
N i v nhng tng quan gia Vn Hc v chnh tr h Lc cng tuyn b nc i nh sau:
Cn phi cao s t do tranh lun v bnh vc kin trong mi ngnh hc thut nhng
n thi cng khng nn ln ln nhng cuc tranh lun xy dng torng ni b ng vi
nhng cuc tranh u tiu dit nhng phn t phn ng...C hai li ph bnh: Ph bnh k
th v ph bnh nhng ng ch phm sai lm. Ph bnh k th l p cho n mt try v s
cht ti, cn ph bnh mt mt ng ch phm sai lm l ly khoan hng a dn h v vi
chnh ngha.
ng Lc nh N ht ni rt nhiu, nhng qun khng nh ngha th no l k th
v th no l phm sai lm nn khng ai dm ng chm n ng, s nh b mt try v
s cht ti nh ng Lc cnh co. V vy nn phong tro chng i Trung Quc chm
pht hn cc nc cng sn khc. Mi n 1957 nhm La Long C mi khi s chng
ng.
c) Tnh hnh cc nc ng u, Ba Lan: Ba Lan vn d l mt nc c truyn
thng quc gia rt mnh, nn phong tro chng i N ga bc pht trc tin. Sau v Poznan
(28.6.56) cc nh cm quyn S Vit nhn thy sc mnh ca l tng quc gia nn c tm
cch n p phong tro. N hng ng cng sn Ba Lan tranh chp quyn hnh vi N ga S, t
n Gomulka t nh t v v a ln nm chnh quyn. ng trc s ri, Krushchev
nh nut hn lm lnh v tip n Gomulka mt cch gng go. V phn Gomulka ng
cng kho lo c trnh khng lm g khin N ga S phi b mt v kim c can thip.
d) Hung Gia Li: Ch vi thng sau cc nh lnh t S Vit phi i ph ngay vi
cuc khi ngha ca dn chng Hung. Trong my ngy u h yn tr rng h c th thu hp
phm vi nh hng nh vic xNy ra Ba Lan, nhng n khi n chng i c lp v dn
ch hon ton th Krushchev ra lnh cho b i quay tr li n p. V Budapest vang di
khp th gii v c nh hng trc tip n tinh thn dn chng Bc Vit.
e) Tnh hnh Bc Vit nm 1956: N u mang so snh th chng ta c th nhn thy
cc lnh t Bc Vit trong nm 1956 qu vt v hn cc v n anh ca h Trung
Quc. L do l v Trung Cng hon thnh chin dch Ci cch rung t t my nm trc
khi Tam Quc T ban hnh ng li mi nn tnh hnh chnh tr tng i c n
nh. Hn na Trung Cng thanh trng ht mi phn t tr thc i lp trong v n H
Phong nn nm vng c tnh hnh ni b i ph vi ln sng cch mng t ng u
trn sang.
Tri li, khi Mikoyan, S Gi ca in Kremlin sang H N i gii thch v tn
chnh sch th cuc cch mng rung t min Bc cn ang d dang, v ang giai on
cht v mnh nht. ng trc tnh th ng H ch Minh nh tr hon vic ban b chnh
sch mi v c yn cho cuc u t tip din, v khng c l g (theo li ng H) li di
mt go nc lnh vo u cn b
N HN VN -GIAI PHM 9
Do mi n thng tm nm 1956 vit cng mi ph bin quyt nh quan trng ca
Hi ngh ln th 20 ca ng cng sn Lin S, ng thi tuyn b Sa sai, v mi n
cui thng By mi hon thnh t cht ca chin dch Ci cch rung t, gi l t in
Bin Ph. V qu lu mi m sp pp nn khi m th hi s phi mnh hn. N hng ni
oan c mi ngy mt chng cht thm gy trong dn chng mt khng kh cm th i vi
ch mi ngy mt su rng. ng thi tnh hnh ng u mi ngy mt cng thng. V
Poznan xNy ra ngy 28.6.1956 v k n v Budapest, ngy 23.10.1956 lm rung chuyn
b my thng tr ca Tam Quc T khp cc nc ch hu.
Chin dch sa sai
Chin dch ny bt u bng vic gii thch bng bo ch v bng hc tp v quyt
ngh ca Hi N gh ln th 20 trong c ni n bnh tn sng c nhn v chnh sch
tp th. Vic th hai l h b ng Trng Chinh v ng H vit Thng, v th ra 12.000
ng vin b cm t v b quy lm l a ch trong s c nhiu ngi b ln n t hnh.
nh hng ca sa sai nng thn
Sau khi cc ng vin trung kin c tha t nh t v, c khi phc cng quyn,
khi phc ng tch v chc v th h tm ngay n cc ng ch t sai tr th.
Do tnh trng xung t git chc gia ng vin c v ng vin mi lan rng khp mi
ni. Uy tn ca ng b xp , cn b m ra hoang mang. Trong dp ny nh vn N guyn
Sng c ni mt cch hi hc: Lc quan sai, bi quan cng sai, ch c hoang mang mi
ng. N hn n c dp i li rung nng, nh ca b tch thu. nng thn cc ng
vin i hp phi mang ba theo tho lun vi nhau. N hng a ch c tha v, thy
tnh trng lng xm nh vy, vi vng chy ra thnh ph nh cc gia nh tiu t sn hi
khng chin tr ng ti nh mnh. Cc bn c nng, cht nghe li ng t iu" nay s b
rch mm, ct li, cng vi vng chy ra thnh ph p cyclo v i . V vy nn dn s
H N i, N am nh t nhin tng gp bi v khng kh cm th nng thn lan ra thnh
ph, ly cho cng nhn, tiu t sn, sinh vin v tr thc. p li v ni lon ca nng dn
Qunh Lu, thanh nin v cng nhn N am b tp kt p ph bt cnh st B H H N i
(bn cnh ga tu in, u ph Cu G).
B.- N hng nguyn nhn ch quan
Tr thc min Bc trc kia chn thnh hp tc vi cng sn khng chin m
ngy nay phi dng dy chng li chnh quyn cng sn, mt phn v nhim v thing ling
ca h bt h phi lun lun tranh u cho t do dn ch m ch cng sn cng ch hn h
nhng thc s khng mang li. Mt phn khc cng v chnh bn thn h b bc lt v b p
bc ti mc m khng ai chu ni. N hn xung quanh mnh, ngi tr thc ch thy chm
git v khng b, d man hn c nhng thi k m s sch ghi chp, nhn vo bn thn, h
thy h tr thnh mt th ti i, va b bc lt va b ch p. T giai cp tiu t sn h tt
xung tr thnh v sn. T a v lnh o t tng v hc thut h tr thnh mt th
ngi m ng Mao ngang nhin gi l khng ch li bng cc phn.
a) i sng vt cht ca gii tr thc min Bc: Ai cng bit trong thi gian khng
chin gii tr thc phi sng mt i sng c cc. Cu chuyn C Phan Khi khi tr v H
N i, c bn thn i cm c tht g, cm a ch vo ming tht trn mm m ni a:
Chn nm nay tao li mi gp my, tr thnh mt giai thoi.
N hng khng phi tt c Vn N gh S v H N i u gp c tht g. Mt on trong
bn n ca ng Hong Hu, mt thi s tp kt, gi i Hi Vn N gh ton quc, ng
trong tp Giai PhNm t cho chng ta bit tnh hnh sinh hot vt cht ca a s Vn N gh
S chin khu tr v H N i.
ng Hong Hu vit:
Ai cng bit rng i sng ca chng ta thiu thn qu. y l mt s tht bun b
vn hng ngy p vo mt chng ta lm cho nhng k n gin nht cng phi suy ngh.
Chng ta khng thc mc v cnh sng trong khng chin. N hng tr v H N i, gia nhng
N HN VN -GIAI PHM 10
ph x y nhung la, t knh v nh n xanh , c l cha bao gi ngi ngh s cm thy
cay ng nh lc ny. Cn phi ni thng rng mt Ta Son Bo Vn N gh, trong s 8
bin tp vin c v, th 6 ngi tht nghip hay bn tht nghip. N hng trang giy trng
ng l ch dng chp th cng bao ln bin thnh n xin vic. N hng l n y gi i
ri im lng khng nghe mt ting tr li.
S tht c nhng nh vn vit m, khng c mt tch c ph ung. c
nhng thi s khng lm th no mua c dm iu thuc l trong cn nghin, v c mt
kch s bn chic ng h eo tay ca mnh bi dng vit cho xong cun sch, nhng in
ra khng tin chuc chic ng h.
Hu Loan c th ni cho chng ta bit tnh cnh ca anh. N m trong bng ti ca mt
gian nh nh ngoi H N i khi khng c ting v ku con khc, Hu Loan ch m c c
mt ngn n du thc m vit. Vn K cng c th ni cho chng ta bit tnh cnh ca
anh. Bui sm mai khng c c khoai luc cho con n, nghe ting con ku khc m t
rut.
on vn k trn l li pht biu ca Thi S Hong Hu v i sng vt cht ca giai
cp m C Phan Khi mnh danh l qun chng vn ngh. Cn c vo nhng li trnh by
ca ng Hong Hu th i sng ca Vn N gh S sau khi h v H N i cn cc hn thi k
h nm gai nm mt chin khu gp bi ln. N hng khng phi mi Vn N gh S u sng
mt cch en ti nh vy. y l li ng Hong Hu t v i sng ca cp lnh o, mt giai
cp m Milovan Djilas gi l giai cp thng tr mi:
Hai nm ha bnh, chng ta thy c nhiu nh vn (trc kia) c ti, (ngy nay) b
buc cht vo a v bng nhng si la c tNm thuc c. Tc phNm ca h (ngy nay) ch l
ch th, k hoch, cng vn, thng co. H trnh trng tht c vt , i giy da vng, c t
cua v nhm nhom n tic, ri li xch va ly, bay bay y, trn my trn gi.
y l Thi S Hong Hu mun ni n cc nh vn nh N guyn cng Hoan, N guyn
Tun, N guyn nh Thi, Hoi Thanh, Xun Diu vn vn...H l cp lnh o, chuyn mn ra
ch th, k hoch cho qun chng vn ngh thi hnh, ngha l sn xut theo com mng ca
ng t. Cn bn qun chng vn ngh th nai lng sng tc bn r vn chng cho ng
ly mi thng vi chc k l go.
Hin nay trong gii Vn N gh S min Bc c hai giai cp, sng hai i sng qu
chnh lch. C Phan Khi gi giai cp trn l giai cp lnh o v giai cp di l giai cp
qun chng vn ngh. C Phan Khi gi nh vy v c mun ni cho c vn v. S thc th
nhiu ngi gi mt cch nm na l cai vn ngh v cu ly vn ngh. Gi bng hai danh
t mi thc s nu ln c tnh trng ngi bc lt ngi. N gi bc lt hin nay
khng phi l mt nhn vt cm ba tong, ngm x g m l ng, mt vt v hnh, bc lt
hng triu n l lm vic bng chn tay hay bng tr c, nui mt l cn b tht c vt
v n tic nhm nhom.
y qu tht l mt cuc u tranh giai cp, gia mt giai cp thng tr ngi mt n
bt vng v mt giai cp b tr, b bc lt n tn xng ty.
Trong khi bn Vn N gh S dm can m sng vi l tng ca mnh khng c c
khoai m n th N guyn Tun sang Helsinki d Hi N gh Ha Bnh Th Gii, mt khch
sn ln vo bc nht m cn ch l cm khch sn khng hp khNu v N guyn Tun
vit:
Mi ngy n ba ba, khNu phn tha thi b bo, nghi thc lc n thc l sang trng,
s, pha l, khn bn trng mut, quanh bn n chc chc li c nhc, nhng ch a mn
n trng p nh ru rt trong cc truyn huyn thoi...N hng ti n ung sao khng thy
ngon....
(Xem bi Ph ca N guyn Tun trong phn ti liu).
Cn N guyn cng Hoan khi sang d Hi N gh Vn Ha Chu li ng nhin vo
nm khch sn Asoka l khch sn ni ting l ni tr ng ca cc bc vng trn th
gii.
b) i sng tinh thn ca Vn N gh S min Bc: S chnh lch khng nhng ch
th hin trn i sng vt cht, m cn th hin su sc hn trong cuc sng tinh thn. Trong
khi qun chng vn ngh phi lm vic nh ti mi, th mt thiu s, va thiu c va thiu
ti, ch kho nnh ht n trn ngi chc, tc oai tc qui. Mt Vn N gh S du tn lm
bi th sau y ng trong bo Vn s 24 ngy 10.10.1957.
ng V N gc
Hc thut vn chng cha sch ngh
Tp te ln lp cng khen ch
Gio iu kh nut ln th bo
L lun khng tiu ko nng n
Tnh cm kh khan nh ci gc
Ph bnh nng nc ta cm kh.
Anh em vn li, cng k l,
V ngc, ng gi ng chc le
Khng phi ch c le khng m cn mng thc s. Chng c l N guyn cng Hoan,
tn l trng vn ngh tng nm khch sn Asoka mng C Phan Khi, tn cu ly vn
ngh ng tui b.
S th l nhn dp C Phan Khi thng th 70 tui, gia lc C ng b ng quy
vo ti phn ng, khng mt ai dm lai vng n chc th C v s b lin quan, C bn lm
mt bi th k nim ngy thng th ca C. Trong bi th c hai cu nh sau:
Ln by mi ri m n i
Th ta, ta chc n phin ai.
Bi th ny khng xut bn, nhng cng n tai N guyn cng Hoan, Hoan lin lm
mt bi th ha li nh sau:
N hn bo Phan Khi khn kip i!
Th mi, mi chc ch hng ai.
Vn chng! m thng cha bc!
Tit tho! Tin s ci m ngoi
L dch, trc cam lm kip ch,
N hn vn, nay li ht g voi,
Sng dai thm tui, cho thm nhc,
Thm nhc cm tri, chng thy gai.
i khi th ton b giai cp mi u u cng v hn h nh vy.
Trn y l th, cn nhng on vn xui chng nhn rng hin nay min Bc
pht xut nhng hng ngi th bo v hng hch nh vy th c rt nhiu.
C Phan Khi, trong bi Ph bnh lnh do vn ngh (xem phn ti liu) mang
cng sn ra so snh vi Phong Kin v kt lun rng cng sn cn tn bo v quan liu hn
Phong Kin gp nhiu ln.
Trn Dn trong bi N hng ngi khng l (xem phn ti liu) v bn cn b cng
sn nh mt l ngi khng tim.
N goi ra ng cn v bc tranh khi hi nhan Mt phng php xy dng vn
ngh, ng trong bo Vn s 30 ra ngy 29.11.1957, trong ng ch diu s can thip th
bo ca chnh tr vo lnh vc vn ngh
N hng c bit nht l bi Thi s my ca N h Mai ng trong t N hn Vn s
cht trong ng ch diu s ngu dt ca cn b cng sn v vn ngh v cch chng i x
vi Vn N gh S sau ny nh th no. ng vit:
N hc s o Huyn c c i hc lp nghin cu ngh lm nc mm, ha s Lp
Th c iu ng sang Mu Dch, n s Trong Trng nm bt lm ngh , thi s My
N c ra B H lm ngh bi Kiu, tn rc v thnh phn giai cp cho nhng ngi c c m
tn.
Vn s ng vn Cay phi ra ch Gii lm ngh bn vn kim bn sm lp. Sm lp v
cn c khuyn khch nn min thu, cn vn ca ng vn Cay th b lit vo hng v dng
v phi chu thu bn phn trm. Rt t ngi chu qung tin ra mua. i ba v kh tnh li
cn ra ri: Vn chng anh th ra ci ch g! Khng ch li bng chic dp cao su ca
ti na ka!.
N h o din Kinh Kha c chuyn sang ngnh nui c vng, mi khi luyn tic sn
khu, thng ngm c bi li ri tng tng con c vy bc ng ny l iu Thuyn, con
c mt en n l Bao Cng, cp c ui c li mt kia l i nhn vt tiu t sn v.v...
(Xem trn bi trong phn ti liu)
Vit my ging ny N h Mai c nhn nh nhng tr thc no cn m thin ng
cng sn th hy nn bit trc s phn m cng sn s dnh cho mnh trn ci thin ng
.
c) Tm trng ca gii tr thc min Bc: Tm trng ca i a s tr thc min
Bc, nht l nhng tr thc dy cng theo ui khng chin, l thy mnh b li dng ti
nng, b bc i, khinh mit v cui cng l rung b, v khng b. Tm trng ging ht
tm trng mt ngi n b p, b ri vo phn l mn, v b chng v v c vi dp. N u
ngy xa H Xun Hng cm cnh v l m tht ra cu:
Chm cha ci kip ly chng chung
K p chn bng, k lnh lng
Th ngy nay C Phan Khi cng phi ngn cnh khng chin ng ngoi m ngm
my vn th sau y:
Tui gi thm bnh hon
Khng chin thy tha ta
Mi su nh tc bc
H ct li di ra.
ng N guyn Mnh Tng trong bi din vn ca ng ni v nhng sai lm trong Ci
cch rung t cng phi nu ln cu hi sau y:
C mt ch no m ngi tr thc ngoi ng nm c thc quyn hay khng ? Tc
dng hiu h hay ci gt th c, m li c nhiu. N hng ngay cc cng v y, ngoi
vai tr hiu h, ci gt, ngi tr thc c mt trch nhim g khng ? C quyn ni g, lm g
khng ? Qun chng bit v ti min gi li.
Tr thc sng chung vi cng sn, ch c t vo a v hu non ci v t
im cho nh ca thm sng sa, cn thc quyn th bao gi cng do v c nm. V c y,
ai cng bit l bn c nng, v cng sn chng h du dim iu .
Tm trng th hai ca tr thc l thy s hy sinh ca mnh trong chn mi nm tri
khng a li my may hnh phc. Trong ch dn ch cng ha ngy nay vn y ry
mt l chuyn mn nnh ht chm mt v tc oai tc qui.
Hu Loan phi rn r nh sau:
Mt iu au xt
Trong ch chng ta
Trong ch Dn Ch Cng Ha
N hng thng nnh ht cn thnh thang t sng....
Ri ng h ho mi ngi hy ng ln lm tng v sinh qut sch l chng, ng
h:
N hng ngi .
nh bi xm lng,
bng mt
v nhng tn quc s
N gay gia thi n l
L ngi, chng ta
khng ai bit ci u
V bng mt, khng chu c s khinh mn ca cng sn, nn h phi vng d
C Phan Khi phn ut qu chng nn ni liu nh sau:
Lm sao cng chng lm sao,
Du c th no cng chng lm chi.
Lm chi cng chng lm chi,
Du c lm g cng chng lm sao.
T ch ut c tin ti ch ra bo ngang nhin chng li ng ch c mt bc.
Lch Trnh u Tranh Ca Tr Thc Min Bc
Chng ta u bit rng tr thc min Bc mi ni dy tn cng o t vo lnh o t
ma Xun 1956, nhng nu ta k c nhng cuc chng i l t v ngm ngm th ta phi
cng nhn rng cuc u tranh gia ng v qun chng vn ngh c t lu. S d ta khng
nghe ni n l v trong thi gian khng chin, cc Vn N gh S khng dm ng ln cng
khai chng chi vi ng, v hi hi mt t l ng c th khp vo ti Vit gian phn
quc.
V li, lc by gi a s tr thc tham gia khng chin cng cha mun cng khai
chng li ng. H vn bit ng l ng cng sn, ng H ch Minh l tn ngy trang ca
N guyn i Quc, nhng v lng chn thnh i quc, v v cha thc c ci nguy c cng
sn, h vn th ng cho cng sn lnh o, v h quan nim rng, sau khi nh ui c
Php ra khi b ci, th s quay tr li chng cng cng va.
in hnh ca thi ny l K S H c Lin, em ng H c im. ng Lin
trong lc mi tham gia khng chin c gi cao nm tay trc mt ngi bn thn m tuyn b
rng: Cn phi chng Php th ti cn i vi chng (m ch cng sn) khi no c lp ri th
chng s bit tay ti .
ng Lin l mt tr thc du hc bn Php v nn ngy th n mc . N hng
ngi khc sinh trng trong nc, khng n ni ngy th nh ng. Tuy nhin, ai cng mc
phi ci li l khng ng rng ch cng sn d man qu mc. N hiu ngi c cun
Retour de l'URSS ca Andr Gide, nhng ai cng hy vng rng cng sn N ga lc xa khc,
cng sn Vit N am by gi khc.
N i chung ai cng ngh rng Vit Minhh tuy l cng sn, nhng nhim v ca h l
khng chin chng Php trc , khi no c lp ri m Vit Minh thc hin ch ngha cng
sn , lc by gi h xoay s cng kp. t ai ng rng cng sn s phn bi Quc Gia trc khi
khng chin thnh cng, v khng my ngi nh rng ngy xa, khi cng sn Trung Hoa lin
kt vi Quc Dn ng trong cuc Bc pht, h b Quc Dn ng tr tay trc v tiu
dit h.
t ai nh rng N guyn i Quc lc by gi phi chy long tc gy mi thot nn, nn
rt kinh nghim, ln ny h lin kt vi nhng ngi khng chin c tinh thn Quc Gia, h
H phi tr mt trc. Cng v s xao nhng nn gii tr thc min Bc, nh Phan Khi,
N guyn Mnh Tng, l nhng ngi ch tham gia khng chin v l tng Quc Gia, ngy
nay lm vo tnh trng kh khn.
TN H HN H VN N GH TRON G VN G KHN G CHIN 1946-1954
Thi k y l thi k khng chin ca nc ta, nhng nu em so vi lch cng sn
quc t th c th gi thi i y l triu i Stalin. N gay t thi by gi Vn N gh S tham
gia khng chin chia lm hai phi. Mt phi ng vin, v mt phi khng ng vin. Tuy
cha c xung t cng khai, nhng hai phi vn khng a nhau.
Phn ln nhng Vn N gh S ng vin nh T Hu, Hoi Thanh, Xun Diu u tp
trung Vit Bc, gn trung ng, gn ng nm vai lnh o. Cn qun chng Vn N gh
S th phn ng u c mun trnh trung ng, trnh ng, nn h vn lNn qut min
xui, min ng bng, gi l Khu Ba, v sau khi Khu Ba b qun Php chim c th h tn c
vo Thanh Ha.
Lc by gi cc Vn N gh S khng ng ny c N guyn Sn, mt Thiu Tng
vit cng trng dng, bit i, nn h c dp t hi li mt ni v gy thnh mt sc mnh.
N gy nay ni n v n N hn Vn tng cng nn ni n vai tr ca N guyn Sn, v nhm
N hn Vn coi N guyn Sn nh mt n nhn. Chng c l hi N guyn Sn cht thng 10 nm
1956, bo N hn Vn c ng mt bi khc N guyn Sn.
Tuy N guyn Sn l 1 tay cng sn ni danh bn Trung Quc, nhng N guyn Sn
vn cha gt ht tinh thn quc gia. Thy nc nh khng chin chng Php, N guyn Sn
nng nc xin vi Mao trch ng cho v gip nc, v khi v nc th ch ch trng n
vic nh Php, khng ch trng n vic bnh trng ng. Sau ny N guyn Sn ngang
nhin chng li ng v phn i ch trng nhn vin tr ca Trung Cng. N i cho ng th
N guyn Sn l mt th Tito trong hng ng cng sn Vit N am.
Khi N guyn Sn lm khu trng Khu Bn, ng ta tp trung tt c cc Vn N gh S
Khu Bn li mt ni ri gip cho h phng tin sinh sng, sng tc v N guyn Sn
cao vn ngh, v yu mn vn ngh. N hng t 1950 tr i, sau khi N guyn Sn b ui v
Tu th cuc i ca nhm Vn N gh S Khu Bn bt u en t H b bc i nn h khng
chu sng tc na.
Mi ln cp b lnh o i hi th h c kht ln, h ni rng h cn ng thai
nghn cha sn xut c, v cui cng trong my nm, t 1950 cho n 1954 chng c
Vn N gh S no sn xut g ht. Thi nh cng tp th ny c chng minh bng
mt cu ca C Phan Khi trong bi: Ph bnh lnh o vn ngh ca C.
N i v Th L C vit: Cn Th L c ln ti hi ti sao anh khng lm th nh
trc kia. Anh tr li rng i n bao gi anh chnh c tm hn, cm thng c vi
qun chng cn lao, by gi anh s lm. Thi ny khng phi ch ring Th L. Vn Cao,
tc gi bi Tin qun ca cng tht ra rng: N ay ng bo phi, mai ng bo sai, ai
cn bit ng no m sng tc.
N i chung t 1950 tr i, ngha l t khi chnh sch ca vit cng thay i v cc c
vn Tu sang Vit N am th cc Vn N gh S khng ng nh ch mi cng vic sng
tc. V vy nn t 1950 tr i cc Vn N gh S khng chin khng sn xut c mt tc
phNm no c gi tr, ngoi nhng bi th ca ngi ng, ca ngi Bc, ca nhm Vn N gh S
thuc thnh phn lnh o vit. Tuy c vit, c xut bn, nhng nhng th vn nnh ht
cng chng c ai c.
y l 1 bi T Hu tn dng H ch Minh v St ta lin:
Hoan h H ch Minh
Cy hi ng v sn
Bo tp chng rung rinh
La trng k cch mng
Hoan h St ta lin
i i cy i th
Rp bng mt ha bnh.
Hoc l:
Chng ta c bc H
Th gii: St ta Lin
ng ta phi mnh to
Th gii phi mnh
mt ch khc, thi s kht mu h :
Git, git na, bn tay khng pht ngh
Cho rung ng la tt, thu mau xong,
Cho ng bn lu, cng rp bc chung lng
Th Mao ch tch, th St ta lin... bt dit.
Trn y l th ca T Hu, cn sau y l th ca Xun Diu:
Mi ln u tranh gay go
Chng con li c Bc H ti thm,
N ghe li bc dy khuyn rn,
Chng con c mun theo chn ca ngi...
Chng con th nguyn mt li:
Quyt tm thnh khNn...lt ngi t y.
Trn y l th Xun Diu nnh bc, cn sau y l li Xun Diu nt nhn dn. Ta
hy nghe li h ht:
Anh em i! quyt chung lng
u tranh tiu dit tn hung t th
a ho, i lp ra tro,
Lng chng phn ng n gi tan xng.
Thp uc cho sng khp ng ,
Thp uc cho sng nh lng m nay.
Li c bn n ra y
Bt qu gc xung, a y cht thi...
i khi th t 1950 cho n 1954, trong vng cng sn kim sot ch c 1 li th kht
mu nh vy thi. L nhng ngi Vn N gh S chn chnh, cn gi vng bn tnh cao qu
ca con ngi, d nhin ai cng phi tm thi gt bt, v khng th no ha iu c vi mt
hng ngi nh vy.
Tm li, cc Vn N gh S vng khng chin nh cng di hn t 1950 tr i,
t khng tn thnh ng li ca ng, ch c ti ca ng, v nht l chnh sch u
t do cc c vn Trung Quc nhp cnh vo Bc Vit.
N hng triu chng bo hiu cuc ni lon
Sau khi vit cng v H N i, th bo ch, sch v xut bn H N i vn y ry
nhng bi ca tng ng, ca tng Bc, nhng bi anh hng ca ku gi nng dn ng dy
tn st a ch, phn ng, lng thng. N hng hnh nh t ngy bc Malenkov b h b th uy
tn ca ng c b gim mt mt phn.
Trn mt bo gii tuy cha c bi no cng kch hn ch , nhng bo Thi Mi, 1
t bo ca t nhn cn st li nu ra nhiu vn c gi tho lun, trong s c vn
Yu nhau c cn tiu chuNn hay khng ?, ngha l: C nht thit phi l cn b ng mi
ng c cc c con gi yu khng ?
N g ca ngi a ra vn ny l ph ci t mi pht hin H N i l cc c
gi cha chng ua nhau ly cn b ng, cn b Bn ti (Cn b bn ti l cn b cao
cp, v cn b cp di ch c mc o c hai ti). Lc by gi c khNu hiu Phi bn ti
bt thnh phu ph.
N hng bi ny khng ng n ng li chnh sch ca ng, nhng mt phn
no cng lm gim uy tn ca cn b lnh o.
Th ri C Phan Khi xut u l din. N h N ho by mi tui bt u kch ch
bng mt mu mo m cn b cng sn mc ngay tc khc. C c cn b giao cho dch
mt cun sch c ch Php sang ting Vit, trong c 1 ch Pomme de terre, C dch
ngay ra l khoai nhc nga. Cun sch C dch c xut bn, v sau t lu bo Cu
Quc vit mt bi ph bnh C l lNm cNm, bo c: Sao khng dch l khoai ty m li
dch l khoai nhc nga. Khoai nhc nga l ci qui g ?
Bo Cu Quc c yn tr rng C Phan 70 tui u nn C lNm cNm. Khng ng
tr mc mu gi. C tr li ngay bi ph bnh . C nhn ngay l lNm cNm, nhng c phn
bua rng: Cn b ph trch lu nay cm C dng ch ty. C ln c dng ch ng
ty chng xa i m thay vo ch ng knh. C dng ch ch Tu th chng cha
l ch Trung Quc, ch tht kho tu th chng cha l tht kho Trung Quc. Ln ny
chiu chng, ci g cng phi Trung Quc mi hay, th c dch pomme de terre ra
khoai nhc nga v ngi Trung Quc gi n l m linh th.
y l ln u tin C Phan Khi mang ci dt ca cn b ra diu trn mt bo ch.
Vic ny chng t rng uy tn ca cn b bt u b suy sp.
Cuc khi ngha bt u
N gy 20 thng 2 nm 1956 Krushchev c bi din vn h b Stalin. Tuy bi din vn
ny c trong mt kha hp b mt, nhng ti liu cng lt ra ngoi, v khng bao lu ton
th th gii u bit. Vit cng c du, nhng gii vn ngh min Bc vn bit c, v h
c mt vi t bo Php lt vo tay h.
Khng kh chng li ng di hnh thc chng tinh thn Stalin bt u.
Vo khong thng 3 nm 1956 nh xut bn Minh c chin khu v cho ra ngay
mt cun sch nhan GIAI PHM 1956. Trong cun ny c nhiu bi nu ln nhng
thi nt ca ch . Phng Qun vit mt bi nhan l Ci chi qut rc ri trong
anh ni rng ch min Bc y nhng rc ri d bNn v anh, ly t cch l nh vn, tnh
nguyn lm ci chi qut cho sch nhng rc ri . Cng trong s L t c vit mt
bi nhan l ng Bnh Vi, trong c cu:
N hng kip ngi sng lu trm tui
Y nh mt ci bnh vi
Cng sng cng ti
Cng sng cng b li
B ngoi th bi ny ch cng kch nhng cn b nhiu tui ng, sng lu ln lo
lng, nhng k thc ngi dn Bc Vit c th hiu ngay l m ch ng H ch Minh, cng
sng, cng ti, v ngy nay ng H khng cn thng nc thng ni nh ng cn l
N guyn i Quc na.
y l mt thi lo xc v b bn, nhng vit cng khng dm bt b, v nu nu
bi th y ra th mt ht uy tn ca ng H. Bi m h nu ra khng b, l bi N ht nh
thng ca Trn Dn, mt nh th tr tui. Bi th di hn nm trm cu, t s kh cc ca
hai v chng tc gi, thiu thn, tht nghip, i trong thnh ph H N i m ch thy ma sa
v mu c
Trong bi th y, tc gi cng nu ln s au xt khi thy hng vn ngi c tip tc
b vng vit cng m di c vo N am. Khng ni r nhng ng ca tc gi l: Ch min
Bc qu d man nn h phi xa lnh, ch chng c ai d d h b nh b ca vo N am nh l
tuyn truyn vit cng vn thng ru rao. Tt c trch nhim v cuc di c v i ny vit
cng phi chu. Trong bi th c mt on nh sau:
Ti i gia tri ma t Bc
Tai bng nghe nhng ting th thm
Ting ngi ni xen ting i m
Chng ph hip thng!
Liu c hip thng!
Liu c tuyn c ?
Liu tng hay chng tng ?
Liu ng k hay chm vi nm ?
i! Xa nay N gi vn thiu tin N gi
N gi vn kinh hong trc tng lai...
V ch N gi trong 2 ging cui bng ch Hoa, nn cn b lnh o vn ngay vo
c buc cho Trn Dn c m ch ng H ch Minh v xa nay ch N gi vit hoa vn
dnh ring cho ng H. N h vy l t Giai PhNm Ma Xun b tch thu v Trn Dn b bt, b
mang ra u trc mt cuc hp ng o ca ton th cc Vn N gh S trong Hi cc nh
vn. Trn Dn b quy vo ti phn ng v b bt giam. Phn ut qu, Trn Dn ca c t
t, nhng khng cht, sau ny vn mang mt ci so c. Ci so tr thnh mt du hiu
ca s p bc vn ngh di ch cng sn min Bc.
Giai PhNm Ma Thu ra i
N hng chng bao lu th Mikoyan sang thm H N i gii thch cho ng H v s
cn thit phi thay i chnh sch, phi ni lng tay. Tip theo , ngy 26 thng 5 nm 1956,
h Mao tuyn b chnh sch Trm hoa ua n. V ch mt thng sau, cng nhn Ba Lan
ni lon Poznan. Vit cng lng tng phi cn b i gii thch v v Poznan, nhng dn
chng Bc Vit nht thit khng tin li gii thch ca cn b.
Cng vo dp ny, ng lao ng bt u cho nhn dn hc tp v chnh sch mi ca
Krushchev. Trong mt bi ng trong bo N hn Vn s 2 xut bn ngy 20 thng 9 nm 1956
c mt on ni v bui hp nh sau:
t hc tp ca gii vn ngh thng tm va qua l mt cuc tranh u si ni
ca trn 300 ngi cng tc vn ngh. Pht trin s vic nh th no, ch trch b phi nh th
no, xy dng trung ng ng nh th no, N guyn nh Thi tng kt quanh co nh th no,
N guyn Hu ang tham lun mnh bo nh th no, T Hu nhn li qua loa nh th no,
anh ch em ngh nhng g... bo N hn Dn bit r. Th ri b phi lnh o vn ngh vn
c ngoan c lm thinh...tuyt nhin khng gii quyt mt nguyn vng no ca anh ch em.
Xem on vn th chng ta thy rng qun chng vn ngh tn cng mnh lit
vo b phi lnh o, Ny b phi vo ch b, khng c ng thot. N h vy l
qun chng vn ngh nm c u th, v h khng b l dp tn cng lun v lin tip.
N gy 29 thng 8.1956 Giai PhNm ma Thu tp 1 ra i. Trong tp ny C Phan Khi
ging mt try ch mng vo u giai cp lnh o. Bi ca C nhan l Ph Bnh Lnh
o Vn N gh. Bi ny lm nhn dn H N i xn xao. C ngi vit trn bo Thi Mi,
v bi ca c Phan nh mt qu bom t th ngay gia H N i. C ngi tht ln rng chn
mi nm nay mi li nghe thy ting ni sang sng ca C Phan.
T N hn Vn s 1 ra i vo ngy 15 thng 9. Gii sinh vin i Hc cng hng
ng si ni v xut bn mt t bo chng ng ly tn l t Mi. T tun bo Trm Hoa ca
Thi S N guyn Bnh, trc kia hin lnh, nay cng hng ng phong tro, ra mt lot mi
kch ng. Phong tro lan rng n ni ging cng kch lan ra c t Thi Mi l t bo hng
ngy, lu nay vn ngoan ngon i vi ng. N thm nhp c vo bo ch ca ng.
Bo Cu Quc, c quan ca mt trn t quc cng nu ra nhiu t hi ca ch trong mc
t ph bnh, nhan l Cun S Tay. M c bit l bo N hn Dn, c quan chnh thc ca
ng cng tit l nhiu sai lm. Cho n c bo Hc Tp, c quan nghin cu l thuyt
ca ng cng nu ra nhiu v h lm ca cn b ng vin.
N i chung th sut trong ba thng, nhn phong tro sa sai, tt c d lun v ton th
bo ch u phn nn v bnh quan liu ca b phi lnh o. Khc nhau l ch cc bo
i lp th ni thng tay, b nhng nht ba ch mng vo u giai cp thng tr, cn cc bo
ch ca ng th bt c d, thy ngi ta ni nhiu v ng qu, cng phi a dua theo, bc l
cht t sai lm, t ra mnh khng ngoan c lm, l nht thi v c bit, cn ni chung th
ng v Bc bao gi cng sng sut.
Mi vic sai lm ng tic u do cn b cp di gy ra, cn cp trn vn nm
vng chnh sch. N hng cc bo ch i lp khng thm m xa n cp di m li cha
mi di vo cp lnh o, nn cng k l, H vit Thng phi ng ra t c bn t kim
tho v nhng sai lm v Ci cch rung t, V nguyn Gip cng phi thay mt ng cng
nhn nhng khuyt im.
Bt chin vi cc bo ca ng
B mt ht uy tn, v b tn cng vo nhng ch yu, khng c cch g , cc cp lnh
o ch c cch l lm thinh. H ch Minh hon ton khng ln ting. T Hu sang Bc Kinh
nm yn trong ba thng. Bn cai vn ngh nh Hoi Thanh, Xun Diu, Lu Trng L
khng dm h rng. N hng bin chuyn lin tip ng u lm cho my ng to hoang
mang, khng bit a v ca h c cn c vng bn khng.
Tuy nhin ng cng phi tm cch phn ng bng cch ra lnh cho cn b chnh tr
vit nhng bi phn cng tr li. Bi u tin l ca N guyn Chng ng trn mt bo N hn
Dn ngy 25 thng 9.1956. Trong bi ny N guyn Chng vu cho bo N hn Vn l tay sai
ca ch, v theo N guyn Chng th bo N hn Vn cng kch ch th t, m cng kch Ta th
nhiu.
Bo N hn Vn lin p li bng mt bi nh ba ging. Bi do ba cy bt cng ca
nhm N hn Vn l Hong Cm, Hu Loan v Trn Duy vit v mang u l Chng ti
cc lc phn i lun iu vu co chnh tr. H p cht vi N guyn Chng t l lun mt,
v sau mi ly lun, nhm N hn Vn li h mt cu hi hc nh sau: Bn c tnh n th,
chng ti cn bit ni sao ?.
Mi ln b gy ly lun ca N guyn Chng, h li ly i ly li cu ni trn nu r
tnh cch ngoan c ca bn cn b ng. Va b p mnh va b ch diu N guyn
Chng c gng thanh minh bng mt bi th hai ng trong bo N hn Dn th b lun Chu
N gc, trong nhm N hn Vn ging thm cho mt try, bng mt bi nhan l: Qun
chng chn ght li chn hng ri. Th l N guyn Chng im bt. n lt Hong
xun N h ln v i t th.
Hong xun N h l Gio S Thc S c sn mt m l thuyt Mc Xt, mang t Php
v nn li c ng Mc v L N in ra i ph bng cch dng li L N in v Mc chng
minh rng Vn N gh phi c ng tnh v Vn N gh S phi trit phc tng s lnh o
ca ng.
N hm N hn Vn lin c ngay mt sinh vin i Hc l Bi Quang oi, hc tr ca
ng N h ln o sc vi ng N h. Bi Quang oi vch ra rng ng N h xuyn tc li ni ca
L N in. Bi Quang oi vit: Mt l ng N h khng tiu ha c ti liu, hai l ng N h
li dng ti liu xuyn tc. N khng ng vi tinh thn trung thc ca ngi tr thc.
Sau khi b l lun ca v Gio S Thc S, v ch v gio s cn dt lm, Bi Quang oi
kt lun: Ti xin ngh vi ng N h mt iu...c gng nghin cu, suy ngh, gi bn
cht trung thc ca ngi tr thc. T y khng thy Hong xun N h tr li v i na.
Chin thut ln lt c ng mang p dng qua nhng th on nh sau:
a) Ra lnh cho Mu Dch khng bn giy in bo cho nhm i lp. Th on ny
khng c kt qu g v nhm i lp c nhn dn nhit lit ng h gip tin mua giy ch
en.
b) Khng b nhng ngi pht hnh. Bo N hn Vn trong s 4 ra ngy 5.11.1956 c
t co th on nh sau:
Mt khch hng vo mt hiu sch khu Hng Qung. Khch hi: y c bn
bo N hn Vn khng ?. ng ch hiu va vut ru mp va tr li: Bn bo N hn Vn c
m cht sm.
Th on ny li cng khng thnh cng v nhm i lp huy ng sinh vin v hc
sinh i bn.
ng cng ra lnh cho bu in khng phn pht bo N hn Vn. S bo N hn Vn k
trn cng t co hnh ng v vit mt cu hi hc: Bit u my ng bu in chng
thch bo N hn Vn qu nn gi ly c mt mnh.
c) Khng b nhng ngi c. Hng lot cn b c tung ra khp ph phng H
N i, xng vo tng nh mt gii thch rng bo N hn Vn l bo phn ng. Bo N hn
Vn c nu ln mt trng hp rt hi hc l cn b i ni xu bo N hn Vn vo nhm nh
mt Vn N gh S trong chnh nhm N hn Vn, v b v nh vn tr li cho my cu anh
thp lm cho ch cn b phi cm ming.
d) Vn ng th in khng in. thc hin mu m ny, ng phi huy ng n
Hong o l tay gin ip s mt, ni ting trong v ph hoi chic tu Amyot Inville
v trong vic iu tra V n Bi Thng. Hong o c tc khc b sang cng on
dng h thng cng on uy hip cng nhn nh my in, bt phi nh cng khng in bo
phn ng. Tuy nhin, cng nhn vn khng nghe theo. Bo vn c ra u, khng h b
gin on.
VU CO CHN H TRN
Sau khi ph ngm khng kt qu. ng ch trng ph cng khai bng cch vu khng
nhm Vn N gh S l tay sai ca ch, ca quc. chng minh vic , bo N hn Dn
dng ng cu chuyn Chnh Ph min N am trin lm bo N hn Vn Courtinat Si Gn
(sic).
S thc th lc by gi Chnh Ph min N am cha c ly mt t N hn Vn trong tay,
v mi n thng 11, khi t N hn Vn sp b ng ca mi c c my s lt vo Si Gn,
do kiu bo Paris gi v. Bo N hn Dn ch c tin phong phanh rng B Thng Tin Si
Gn hi thng 6.1956 c t chc mt cuc trin lm nhng ti liu chng t vit cng khng
tn trng Hip c Geneve, ti phng Thng Tin Si Gn ng Catinat.
Trong cuc trin lm ny, ngoi nhng ti liu chnh tr v qun s chng t rng vit
cng thc s c cu kt vi Bnh Xuyn, Ha Ho quy ri min N am, cng c mt s bo
ch vit cng, bt c trong cc hm b mt, cng vi cn b vit cng nm vng. N hng
ton l cc bo ch ca ng nh N hn Dn, T Quc v.v...khng h c N hn Vn, v l do t
N hn Vn lc cha ra i. Bo N hn Dn li ch nh mang mng nn lm Catinat thnh
Courtinat, mt ca tim bn tp ha ca ngi Php cng ph.
Khi sc lnh c ban b, nhng t bo khc nh Trm Hoa, t Mi, Giai PhN m u
cht khng c co ph.
S thc th nhng iu cm trong sc lnh ngy 15.12.1956 c ban b trc, ngay
t khi vit cng mi v tip thu H N i, hi thng 10 nm 1954. N hng hi tt c cc bo
ch u l bo ch ca ng, nn vit cng ch quan, ch m mt cuc hp bo phng Thng
Tin, ph Trng Tin, ri giao hn mm v my im cm on. i khi c 5 iu:
* Khng c chng chnh ph, chng ch .
* Khng c xi dc nhn dn v b i lm lon.
* Khng c ni xu cc nc bn.
* Khng c tit l b mt qun s.
* Khng c ng bi v c phng hi n thun phong m tc.
Mt l do khc l lc by gi vit cng mi chin khu v H N i l ni c tai mt
quc t, mun t ra c thi yu chung t do, hn, phe quc gia, nn trnh khng
mun cm bng sc lnh, s gy d lun, nn ch e da bng mm.
H khng ng rng, khN u thit v bng sau ny nhm Vn N gh S i lp c lm
nh qun khng nh v c ra bo mt ch rt t nhin chng li ch , chng li ng.
N G RA BO VN
Sau khi ng ca t bo N hn Vn, v bp cht my t bo i lp khc. ng thy
cn thit phi cho ra mt t tp ch Vn Hc thay th, v ch l trong nc khng c ly
mt t bo no chuyn v Vn Hc. ng bn chnh n li Hi Vn N gh, bt bu li ban
chp hnh, gt nhng phn t i lp ra v a ton nhng cai vn ngh vo ban chp
hnh mi. Lc by gi mt mnh trn v i, ng tha h chi ra nhm N hn Vn l phn
ng, l gin ip tay sai ca ch.
ng cho php Hi Vn N gh xut bn t tp ch Vn. Ch Bt l N guyn cng
Hoan, Ph l N guyn Tun v Tng Th K ta son l N guyn Hng.
Bo Vn sn xut mi tun mt k. Mt na s trang dnh ring cho nhng bi dch
tiu thuyt N ga, mt na khc gm ton nhng bi tn tng Vn Hc Trung Quc v i. Kt
qu l gi tr vn ngh rt km, khng ai bun xem. L do l v cc Vn N gh S c ti u
mt lng tN y chay, bt hp tc vi c quan ngn lun ca ng.
BO VN BN CHN H
Thy bo Vn nht nho qu, ng ly lm ngng v tc bc, nn nng mt phi ln
ting. T Hc Tp, c quan nghin cu l thuyt ca ng vit mt bi ch bo Vn l d.
Tc gi bi l Th Ton, mt cn b chnh tr cn t tui vit:
Qua 10 s u ca tun bo Vn, chng ti nhn thy ni dung t bo cn ngho
nn. T bo hu nh xa ri thc t, xa ri cuc sng, tch ri nhng nhim v trung tm ca
Cch mng.
N guyn Hng, Tng Th K ta son ca bo Vn b mt mt nn phi ng ngay bng
mt bi tr li Th Ton, ng trong bo Vn s 15 ra ngy 16 thng 8.1957. Sau khi gt
phng nhng li buc ti ca i phng, N guyn Hng ph bnh tr li Th Ton l cng
chc, l quan liu v trch thng.
BO VN QUAY RA CHN G N G
Sau ngi ta thy bo Vn thay i thi . N hng bi nnh ng thy bt dn, v
nhng bi xc vi ng thy mi ngy mt nhiu thm. N hn n tn tc gi cc bi c ng
chng ng, thy tn cc nh vn trc kia vit trong nhm N hn Vn v Giai PhN m.
N gi u tin l Phng Qun. Phng Qun l mt sinh vin trc kia vit bi
Chng tham lng ph ng trong Giai PhN m Ma Thu. Ln ny Phng Qun vit bi
Li m dn. B c nhng cu nh sau:
Yu ai c bo l yu
Ght ai c bo l ght
D ai ngon ngt nung chiu,
Cng khng ni yu thnh ght.
D cm dao da git
Cng khng ni ght thnh yu.
---
Ti mun lm nh vn chn tht trn i
ng mt cng danh khng lm ngot. c li ti
St n trn u khng x ti ng
Bt giy ti, ai cp git i
Ti s dng dao vit vn trn
n t Vn s 24, c gi li thy Hong Cm xut hin. Hong Cm l mt chin
tng ca nhm N hn Vn. y Hong Cm vit mt v kch th ngn, nhan l Ting
Ht, ni v truyn Trng Chi. N hng Hong Cm bin li ht ca Trng Chi thnh ting
gi ca T DO. M N ng tng trng cho gii Vn N gh b km hm trong ngc t, v ng
Qun Cng, ngi cha ca M N ng tng trng cho uy quyn c on ca ng.
Ting ht ca Trng Chi ku gi mi ngi b cng sn hnh h, u t, hy ng
dy. Trng Chi ht:
N o ngi qu ph trng khn tang
N o a em m ci kht sa
N o ai sng nhc cht oan
N o ai tan la i la
N ghe ting ht ny...
Trong khi th cha ca M N ng (ng mun ni ng)
... va truyn lnh
Kha kn ca lu, lp c sng
khng cn ting ht!
N hng mc du ngn cm bng cch no, ting ku gi T DO vn lt ti lng ngi:
... ca ngoi bng tng
Ting ht c N y vo
V l ting gi ca tri cao
Ca t rng...
V M N ng ( mun ni gii Vn N gh S) vn gan gc:
Ta m c, ta vt qua tng
Ta chy ra sng! i bn phng tri
Tm ting ht... ta i cng thin h...
Tm li, chnh ca Hong Cm l nht nh chng li s p bc ca ng v quyt
tm ph tan mi gng cm xing xch.
Sau Hong Cm n ln Trn Duy xut hin. Trn Duy v mt bc tranh khi hi ch
diu s can thip th bo ca ng vo vn ngh. ng v mt bc tranh t mt ngi ha s
ang v mt a hoa.
Cn b bt b, bt phi v thm ht th ny n thc khc cho hp vi ng li
ch trng ca ng. Sau khi tun theo li cn b v thm mi vo bc tranh, bc tranh bin
thnh mt th h ln, khng c ngha l m cng khng cn m thut.
Cui cng l kin tng Phan Khi ra mt. C vit mt chuyn ngn v gia nh c,
nhan l ng N m Chut. Cu chuyn di dng, nhng ng ca C l giai cp thng
tr thu xa cng nh giai cp thng tr ngy nay, u y dy nhng thi nt, nhng c c
tnh che y. Mc d kho lo che y, trong dn gian vn c nhng ngi ranh mnh, nhn
thy ht. Che y cng v ch. (Xem bi ng N m Chut).
Bi kt thc s phn bo Vn. ng bt Hi Vn N gh phi nh bn t bo ngay
tc khc.
Vic u tin l bt 304 Vn N gh S i chnh hun. N h thng l, mi ngi i
chnh hun u b dn p, p bc tinh thn cho n mc phi bc l nhng sai lm v vit bi
t kim tho.
C 4 ngi khng chu i d lp chnh hun: Phan Khi, Trng Tu, Thy An v
N guyn Hu ang. ng ra lnh bt Thy An v N guyn Hu ang giam vo nh pha Ha
L. (N guyn Hu ang hnh nh t t sau khi b bt). Trng Tu b ct chc gio s
Trng i Hc Vn Khoa, v con v c gia nh nh v b bao vy kinh t, ngha l rt giy
php bun bn (gi l giy ng k).
C Phan Khi v 73 tui, v v c nhiu uy tn trong nc, nht l i vi tr thc
min N am, nn hin c yn. Tuy nhin c b treo gi khng c giao thip vi ai
m cng khng ai c lui ti thm c. Mc d vy, C nht nh khng chu u hng. N gi
nh C vn vit mt cun sch nhan l N ng Chiu gi n ban chp hnh Hi Vn
N gh chi cng sn mt cch thm t (Xem phn ti liu C Phan Khi).
Trong khi my lnh t ca nhm N hn Vn b c lp, hoc b bt th ng m mt
chin dch chi ra h, rng ln hn tt c mi chin dch chi ra t xa ti nay. Chin dch
ny ko di mi n nay vn cha ht.
ng cng cn nhn thy nc c N hn Vn thm nhiu vo u c mi ngi,
nn bt tt c gii tr thc, cng chc, cn b, hc sinh v c cn b b i, phi tN y no sp
lt.
S PHN HIN N AY CA CC VN N GH S I LP
Sau cuc chnh hun th mc du th ti, cc Vn N gh S min Bc u b a i
hc tp lao ng. Mi ngi u phi i v ng nhn thy rng trong cuc khi ngha
ht va qua, mi ngi u b nh hng xu ca nhm N hn Vn, khng t th nhiu.
Tuy vy s trng pht cng ty theo ti trng. N h th c lao ng t, phi i nhng ni
gn. N ng th b y i nc c, phi lao ng nhiu.
Mt on ngn trong bi N m chc ly v kh chin u ca chng ta ng trong
tp ch Vn N gh s 7, thng 7.1958, l chnh sch :
Mi ngi u thy l cn thit v rt hoan nghnh mt vic quan trng m ban chp
hnh hi Lin Hip Vn Hc N gh Thut ra l tt c cc Vn N gh S u phi c gng,
tch cc i vo thc t i sng cng nng binh tham gia lao ng. Tt nhin nhm ph
hoi N hn Vn-Giai PhN m cng i vi chng ta, nhng vic lm ca h hon ton c ngha
khc. ngha khc , l khng phi i hc tp lao ng m l i an tr
c giao ph cho chnh quyn v chi b a phng qun thc, lm nh mt tn t kh
sai v mui c chch thm cho mt liu vi trng st rt, v ng cho rng 9 nm va qua,
l lch ca nhng ngi anh dng , tuy c sng nhng cha rng hn.
Vy h b a i nhng ni u ? Tr li nhng ni ho lnh, nhng ni ma thing
nc c m h tng ln li trong chn nm tri. Trong thi gian trc h khng cht, v
h cn l chin s, l ng vin, h c tr cp, c thuc thang. Khu Vit Bc m u, trc kia l
trung tm cch mng, nay li tr li ni giam cm chnh tr phm.
N hng tri giam c thit lp u ? Sinh hot trong tri ra sao ? V ti nhn khi ti
ni phi lm nhng cng vic g ? Chng ta hy nghe Yn Lan, mt vn s tp kt k li. (N n
nh rng Yn Lan cha phi l u s, cha c xp hng vo loi t t).
Yn Lan k: (Trch bo Vn Hc s 9, ngy 15.18.1958)
...y l mt vng i trc...khng mt qun, cng khng mt mi cha, mt cy a
c th. N h dng chn i, lp xp mt kiu...Huyn l trng b ngoi tht l ngho kh.
Ton l nh tranh, lo to, ngn ngn...Huyn l cch thn chng mnh hn ba tr s. i vo
ngang qua nhng cnh ng, ra theo trin i v vt qua sn i. Ln cao xung thp,
lng mi ngi li ngh n mt cnh no nh sng quen, hoc c i qua, v hi c mt
s k nim chin khu, mt cnh ngh chn trn ng phiu lng c. Ring Lan, sao m tha
thit nh n An Kh.
Ba hm u, t mnh i vo sn xut, cng theo x vin ra ng lm rung. Lan
ba trong rung nc. Li cy v tt nc. My hm nay ct l, vt bn ao lm phn xanh.
...Lc mi v, hi ra tnh hnh sinh hot, thy tha ngi ln, vng tr con ( y nhiu
nhng nui c t), nhiu ngi chn phnh ra nh chn voi.... YN LAN
V y l mt cnh khc, do Hong Chng mt cn b vn cng Khu V tp kt v
b cng bch lao ng k li: (cng trch trong bi bo k trn).
...T nh n ng Cng xa chng ba cy s. Chng ti dy tht sm tranh th gnh
phn trnh bt nng tra. Ti nh nm no tip t b i chin trng, gnh la bn
mi cn leo dc, nh vui v thch mau gp b i nn qun mt (*). C Thu, ngi H N i,
trc cha quen gnh, hm nay cng c c hai mi cn. N hn Hng ci trn gnh thon
thot, ai bit l mt sinh vin H N i...Cuc sng vui v thn mt, ti thy nh sng gia
gia nh, lng xm ca mnh min N am!. HON G CHN G (Hi Vn Cng Lin Khu
V)
Khng bt no t c tm trng ca nhng con ngi yu chung T Do, hy sinh
tt c theo ui khng chin, v tnh gip sc cho cng sn thnh cng, v khi cng
nhau ti ch, mi sng H N i cha c bao nhiu ngy li b cng sn a tr li
Chin Khu sng nt nhng ngy tn.
Phong kin ngy xa khng bao gi bi bc vi cng hu mt cch tp th nh
vy.
(*) N g by gi th khng vui nh vy.
Lch s loi ngi ghi chp nhiu ch tn bo: Tn Thy Hong, N ron, Hitler
vn vn. N hng cha c mt ch no v nhn o bng ch cng sn. y l mt im
cn phi nhn nh. im th hai l cc ch bo tn t trc ti nay u ch dng bo lc
n p dn chng, khng dng n th on, do , dn chng cn mt li thot l dng
mnh li la di chnh quyn.
Trong thi Php thuc chng ta nghe cu chuyn v ln huyn t co chng nu
ru lu, sau khi chng i t, v nh yn tm...nu ru lu. Mu m, mnh li, vn d
l kh gii ca k yu.
N gy nay, di ch cng sn, th th kh gii khng cn hiu nghim, v chnh
quyn cng sn, mi xut thn t ni dn chng, khng l g th kh gii , v cn bit dng
n mt cch hiu nghim hn mi ngi v cng sn c phng tin ph bin kinh nghim,
c c mt h thng tay sai b tr la bp i quy m.
V vy nn mt cuc cch mng chng cng, pht xut ngay trong lng cng sn phi
c nhng chin thut tinh vi hn nhng chin thut c p dng t trc ti nay, trong
mi cuc cch mng khc.
Trong cuc ni dy va qua ca tr thc min Bc, nhng ngi tham gia p
dng phng php g, chng ta l nhng ngi ngoi cuc kh lng bit r. Tuy nhin, theo
di tin tc bng bo ch v nht l nghin cu cc bn th ti ca mt s nhn vt trong nhm
N hn Vn-Giai PhN m, chng ti tm ghi ni y mt s t nhn xt. Chng ti tm phn
tch ng li chng i ca gii tr thc i lp thnh mt s chin thut.
1) Chin thut bt hp tc: N i nm l tN y chay ng, khng vit bi do ng com
mng. H cn b ng, nhng cp rng vn ngh thc dc th thoi ni rng cha nm
c thc cht vn , cn ang tm cm hng, hoc dy da kht ln, ni rng sp sa vit,
hoc cn ng thai nghn. N u b bc qu, b da ct sinh hot ph, hoc ui ra khi tri
th cm bt vit quy qu cho xong chuyn, hay d khng cn. N u b khin trch th ly c l
ti cha lt xc. a s Vn N gh S p dng chin thut ny trong sut thi gian khng
chin. B N guyn Th Kim, mt iu khc gia c ti, nhn ba so rung ca chnh ph cp
cy cy sinh nhai, nhng n khi kim tm n th khng nn tng na. Lnh o hi ti
sao khng nn, th b ru rao rng ti cy cy kh nhc, tay b cng rn khng nn c
tng na.
Cng v gii vn ngh min Bc trng k p dng chin thut , nn sut trong thi
gian khng chin nn vn ngh ca Vit Minh khng pht trin. Trong chn nm lin, tr mt
vi bi th ca ngi Bc H, ng St ta lin, ca T Hu, ca Xun Diu, ngoi ra khng c mt
tc phN m no ng k, tr mt s thi ca c tnh cht lng mn b cm khng cho pht hnh.
Chng ta thy gii vn ngh min Bc ch thc lng sng tc khi h cm bt vit bi
chng li ng, trong hai nm 1956 v 1957. N hng bi ca h m chng ti s trch trong
phn ti liu ng c coi l nhng kit tc trong vn chng nc nh v th tt sau ny
phi ghi vo Vn Hc S. Mt s bi c dch ra ngoi ng v ph bin nhiu ni, lm
ngoi quc thn phc. Vn chng chng cng min Bc c lit vo hng him c
nht trn Th Gii.
N hng sau khi t N hn Vn v Giai PhN m b ng ca th mt ln na cc Vn N gh
S min Bc li rt lui vo th tiu cc. Khi ng cho ra t bo Vn thay th t Giai
PhN m h tN y chay khng vit, cho n lc my ng cp rng vn ngh ph trch t Vn ni
lon nt, mi h tip tay, h li cm bt mt ln na. Hin nay chc h li ng thai
nghn, nhng h s khng ra mt tc phN m cao cng nh ng mong mun, m
tri li, h gp thi c thun tin h s ra nhng tc phN m chng cng cn mnh m
hn nhng tc phN m trc.
S thc th cng sn c th cng bch mi ngi bt phi lao ng chn tay, nhng
khng th no bt mt nh vn phi sn xut theo mun, ng phN m, ng cht, v sng tc
vn ngh l mt cng vic ch bin trong u no, khng c phng thc g thi thc hoc
lnh o c. Khng danh, khng li, nhng nh vn tng sng nhiu nm khng mt
ngn n, khng mt c khoai, tt nhin c th nh cng th ng mt cch lu di.
Chin thut bt hp tc ca cc nh vn Vit N am i vi cng sn cng mt sc thi
ging phong tro bt hp tc ca Thnh Gandhi i vi thc dn Anh.
2) Chin thut V ca ngi ng cng kch ng: Chin thut ny rt ph thng.
Khng ai khng p dng, nhng ngi p dng chin thut mt cch ti tnh hn mi
ngi l ng N guyn Mnh Tng.
Trong st bi din vn di ti 40 trang (*), ng ln n kht khao ton b chnh sch
cng sn, nhng ng khng h mt dp no khin ng c th gn cho ng ti chng
ng v, xen ln vo nhng li kch chnh sch, thnh thong ng li t li ca ngi ng
v tuyn b rng ng vn tin tng ng. Khn ngoan hn nhng ngi khc, ng Tng
khng mt st Trng Chinh, v ng bit trc rng Trng Chinh cn c ngy tr li a v
lnh t. Tri li, ng ca ngi Trng Chinh, thng nhc li nhng li th nhn ca Trng
Chinh bnh vc cho thi ca mnh.
ng mun ni: y, chnh ng Trng Chinh cng phi cng nhn l sai lm, u
phi ch c mnh ti. C th ni l trong tt c cc ti liu chng cng sn sut trong hai
nm 1956 v 1957, bi din vn ca ng Tng c kt qu tai hi nht i vi cng sn, c
bo ch ngoi quc ch c bit, trch ng, ph bnh, s dng tm ti liu nghin cu tnh
hnh Bc Vit (*), th m vit cng khng h lm g ni ng Tng, khng dm ln ting chi
ra ng nh h chi ra nhng ngi khc, v khng khp ng vo ti g c. L d
nhin, ng Tng l Lut ss, nn ng c mm mp, va bit ro trc n sau nh
nhng ngi khng hc lut.
N gi khn kho th hai l C Phan Khi. Trong bi Ph Bnh Lnh o Vn
N gh (**) C mt st ng khng n li, nhng C vn c ru rao l C sn lng chu s
lnh o ca ng.
K n nhng nh vn ng tui khc nh ng o Duy Anh, ng Trn c Tho,
ng S N gc, ng no cng bit d dt ch cn phi d dt. Cng kch qu t ha chng ch
c ng N guyn Hu ang v my ng t tui hn. Tm li, chin thut chung l v ca ngi
ng cng kch li ng. N h vy mi trnh c s khng b ca ng. Trnh khng b
duy tr lc lng, cng c phong tro v li cun mt s ng vin b nhi s lu
ngy, cn ang qu tin tng ng.
Trn Dn t li chin thut ca ng bng my li sau y:
Vit by gi nn lm li xi , tc l kch xen ca ngi th lnh o (ng)
cng phi chu.
Ring v trng hp ng Trng Tu th c mt nghi vn ng c nu ln. ng
cng kch chnh sch ca ng mt cch gt gao hn ai ht, nhng khng ng trn lp
trng dn ch cng kch. ng mang l thuyt Mc L chnh thng ra so snh v kt
lun rng vit cng i sai ng li Mc L, phn bi ch ngha Mc L. N i mt cch
khc, ng Tu vn ng trn lp trng T cng kch Tam.
V vy m vit cng hin quy ng Tu l Trotskiste. iu cng ng mt phn, v
trc kia ng Tu trong nhm Hn Thuyn. N hng vi mt ngi nh ng Tu, kinh
nghim qua hn mi nm chung sng vi cng sn, b u t (*) th kh lng tin c
rng ng khng c dp nhn nh rng ton b ch ngha Mc Xt l sai. Bit u vic ng
cao ch ngha Mc L ch l mt chin thut. ng Tu xa nay vn c tnh thch lp lun
mt cch c o, khc vi mi ngi.
3) Chin thut giai on: Chia cuc u tranh thnh tng giai on v n nh cho mi
giai on mt mc tiu hp vi hon cnh ch quan v khch quan l mt chin thut do cng
sn Tam khai sinh v p dng mt cch thng xuyn. N gy nay, nhng ngi trong hng
ng cng sn c cng sn o to li mang chnh chin thut ra chng li cng sn.
Bt chc cng sn, h tm ra nhng im yu nht ca cng sn ph trc tin. H ph
v c phng tuyn ca i phng h mi tm cch tn cng rng ra mt ch khc, dn
dn i ti ch bc b ton b ch ngha cng sn.
4) Chin thut nht im lng din: N ht im lng din l mt chin thut qun
s ca Tng Lm Bu, c mang ra p dng ti chin trng Cao L Lm Bu ch
trng khng tn cng ton din m dn ht lc lng tn cng mt nhc im, mang trng
pho i u bn ph tan hoang, m li cho cng binh dn ng vo trc ri b binh ko
theo sau. Khi b binh t nhp vo n tri ca ch th nh ta ra hai bn. H xong mt
n v phng th ca ch th tc khc phn tn lc lng, tp trung ti mt ni khc tn
cng mt v tr khc.
N gy nay nu chng ta nghin cu phng php tn cng ca nhm N hn Vn-Giai
PhN m, ta phi cng nhn rng h p dng mt phng php tng t. H kt hp tt c cc
lc lng chng ng, hc sinh, sinh vin, cn b c b x tr oan, cn b min N am tp kt,
phi hp tt c cc li kh tuyn truyn, th ca kch, nhc, truyn ngn, truyn di, i tn
cng vo mt im yu ca ng.
Ly vic cng kch Mu Dch lm t d. Chng ta thy khng bit bao nhiu ti liu
nhm kch Mu Dch. N o l th tro phng, truyn ngn, tranh v u mang Mu Dch ra
ch diu. N gay c trong bi din vn ca ng N guyn Mnh Tng, chng ta cng thy mt
on di ni v nhng t hi ca Mu Dch. Cc vn s bit rng cng kch Mu Dch th va
li cun thnh phn cng thng b Mu Dch bp cht, va hi c s ng tnh ca qung
i qun chng (trong c c cn b cp di) v mi ngi b iu ng mi khi phi n
Mu Dch mua hng. Mt mt khc nh vo Mu Dch tc l ging mt n vo nn kinh t
ca ng, nn i vi cc nh vn chng ng. Mu Dch l phng tuyn cn ph v trc
tin.
L t bc l rng:
Mu Dch l ch yu ca ng, ai cng bit, nh vo y s c qun chng ng
h u tranh vi ng, v bo ch ca ng d c mun phn cng li cng chu.
Cu ni chng minh mt chin thut.
V lnh vc vn ngh th cc Vn N gh S tp trung mi di vo mt ngi. N gi
l T Hu, trc kia c vit cng tn l thn tng ca thi ca Vit N am. Ch yu ca
T Hu l lm nhiu bi th ca ngi St ta lin qu li, gi St i nhn l ng ni. N gy
nay ng ni b bc Krushchev quy cho th ti, nn T Hu khng dm h ming. ng
trc tnh hnh , tn cng vo T Hu trc tin phi l thng sch. K th khng c
phng th chng m h c thn tng tc l gt b mt cc tng ngn ng
tin th ca cc mm non trong vn ngh. V mt mt khc, T Hu l mt trong thp bt
t (mi tm trung ng y vin) nn nh c T Hu tc l h uy th ca trung ng
ng.
Tn cng xong T Hu th mt trn tn cng lan ra cc cp rng vn ngh nh Hoi
Thanh, N guyn nh Thi, quy qun xung quanh v thn tng T Hu. Bi Ph Bnh
Lnh o Vn N gh ca C Phan Khi v nhiu bi khc ca Trn Dn, L t, Hong
Cm, Phng Qun, bi Thi s my ca N h Mai u nhm mc tiu ny.
C nh vy rng dn ra ton th giai cp mi, giai cp cn b ng lng hnh v
thi nt, nnh trn nt di, gy nn bit bao nhiu tai ha trong dn gian.(*)
V s p dng chin thut ny, Trn Dn bc l rng: Vit v Ci cch rung t
by gi phi nh trung ng l chnh, th na mi nh cn b, th na mi n ct cn.
Chin thut bo tn lc lng
V bit phong tro va mi manh nha, lc lng tn cng cn yu, i phng cn
nm vng gung my cai tr, nn cc Vn N gh S i lp phi thn trng, va tn cng ng
va c gng bo ton lc lng. Do h phn cng mi ngi mi vic. N hng nh vn sn
c tn tui nh C Phan Khi, N guyn Hu ang th ng ra cng khai tranh u, cn
nhng vn s tr tui th np sau phc kch, mi ln b ng phn cng. Trn Dn vit nh
sau:
N hm Giai PhN m Ma Xun hi tm thi phn tn, ngi nm vo hn bo N hn
Vn, nh Hong Cm, L t. N gi nm du tay nh ti, T Phc...Cn nh Vn Cao,
ng nh Hng th ng bn ngoi ng h m nhn hot ng phi hp bn N hc...
mt on khc trong bi kin tho Trn Dn vit:
Ti ngh by gi c lm sy vN y, phi tm nhng cch khn kho hn. Vn Cao c
ra kin: By gi c nm c s, tc l nm cc nhm sng tc, lu dn nhn tm s
hng v mnh. T ti p dng mt ci jeu serr (nc bi cht ch) hn trc. Ti hay
ni vi anh em: V phi cho kn mi c. Trc h qu ri, u tranh b i, Giai PhN m
ma Xun, N hn Vn u manh ng, vaines agitations c. Ch c chui vo sng tc tc l ci
gip tr rn nht (ng) nh cng khng cht.
n khi nhn thy phong tro i qu nhanh, ng bt u dng bo lc khng b,
th cc Vn N gh S i lp phi tm cch ghm bt phong tro li trnh tn tht. Chng ta
hy nghe Trn Dn k li:
Khong s 2 N hn Vn. L t ln tri ci cch rung t tm ti, ti bo trc sau
phong tro cng b v thi. Ti xui L t tham gia ghm N guyn Hu ang li v ni:
My lm nh Cc Mc vi Ba L Cng X y bit l tht bi nhng c xng vo gii bt
tht bi i.
Cng v p ng chin thut mm do ny m a s cc Vn N gh S, sau khi phong
tro chng i b tan v, u chu i chnh hun v cng khai bc l H p dng cu phng
ngn trnh voi chng h mt no, mt ln na trnh tn tht. Khng phi l h ham
sng s cht, nhng nu cho cng sn khng b rng rn qu th th h sau s mt phn
no nht mt nhu kh. N hng ngi c cng sn Tam o luyn khng c thi nh
N guyn Thi Hc, ch trng khng thnh cng cng thnh nhn.
C nhiu ngi min N am khng tn ng thi ny. H cho rng u hng k th
nh vy l khng c kh phch khng tit tho. N hng chng ti ngh rng i vi cng
sn th khng th no da vo kh phch v tit tho m thng c. Cng t ra c kh phch
chng cng git khng n tay. Hng vn ngi trc y b quy l a ch, ch v kh phch
khng chu u hng, nn b chng git tng lot. Hin nay vn chnh khng phi l nu
cao kh phch c v tinh thn qun chng, gic ng qun chng v ton th nhn dn sn
c tinh thn chng cng. Vn chnh trong hin ti l u tranh bn b. Mi ln tht bi l
phi c gng bo tn lc lng tr tnh mt cuc u tranh k tip. Cng sn thng li v
p dng ng li . Trong tng lai cng sn tt nhin s b tht bi cng v i phng
bit p dng phng php .
Mt mt khc, sau khi tt c cc bo ch i lp b bp cht, th ch cn mt cch l
cng khai bc l nh bo ch ca ng trch ng tm s ca mnh, hng li cho lp sau
mt kinh nghim m lch s cha tng ghi chp.
Trn y l kin ring ca chng ti, v chng ti so snh vic u hng ca
nhiu a ch vi vic u hng ca cc Vn N gh S. ng bt phi u hng ng ln
mt vi nhn dn, vy th c u hng v qua nhng v u t a ch, ph nng, ton th
nhn dn u bit rng nhng tr ch l mt tn i bi hi kch m mi ngi phi ln lt
ln sn khu ng vai tr ng n nh cho mnh. Chng ti tin rng nhng ngi nh
Trn Dn vit bi Hy i mi (xem phn ti liu) hay Phng Qun vit bi Li M Dn
(xem phn ti liu) l nhng ngi c d thi bt khut v c gan d bn b.
kin chng ti c ng hay khng ch c tng lai mi c th tr li.
Trong khi ch i, chng ta hy tin rng N gi l N gi m Vt l Vt...Khng c th
lc no c th bin con ngi thnh con vt. N gi hn vt ch bit ni, nn h bit ni l
phi ni theo mnh. N gi bao gi cng tranh u i cho c t do ngn lun, bo m
cho mi th do khc
Mc nh
Si Gn, ngy 8.12.1958
Chu Ngc
Chu N gc tn thc l Ch N gc H qu Vnh Yn, nm nay chng 45 tui, mt nh
son kch v mt o din c thc ti.
ng tham gia khng chin Khu IV v cng tc trong b i ca Tng N guyn Sn.
n nm 1950 ng xin gii ng v lui v tri tp trung vn ngh Cn N hiu (Thanh Ha),
va lm rung va vit vn. N m 1953 ng c i chnh hun Vit Bc v nm 1954
c tham quan Ci Cch Rung t Thanh Ha.
Trong my nm khng chin ng sng tc c mt v kch c gi tr, nhan Ci
Vng trong ng ch riu mt tp tc ca dn qu l cm khng cho v chng nhng
ngi tn c nm chung mt ging trong nh ca mnh (B ch nh bc mt ci vng nm
gia canh, hai v chng ngi tn c nm hai bn).
V kch sau khi din c vi bui th b cm.
V kch th hai ca ng l nhan l Xng N h cng c mt s phn tng t nh
v kch trc.
y chng ti xin gii thiu mt v kch ngn ca ng, nhan l Chng Ta Gng
N ui Con. Cng nh trong hai v kch trc, trong v ny ng cng ph nhng ci hp
hi ca nhng ngi xung quanh thng phm n t do c nhn v t do t tng ca con
ngi.
im khc l y ng khng cng kch nhng ci hp hi ca x hi c, m ng li
ch riu ci hp hi ca x hi Bc Vit nm 1956. Tm trng ca ng biu l trong cu sau
cng ca v kch, li ng dn d a con mi Ln ln con ng hp hi con nh!
CHN G TA GN G N UI CON
(Hot cnh ca Chu N gc)
N hn Vt
Chng : 37 tui
V : 30 tui
y l mt cn phng nh ca mt gia nh cn b ngoi H N i. Bn, gh,
ging, t mi th mt kiu, mi mu, c k r tin: Hnh nh ch nh nht mi th mt ni
gp li thnh ci cnh ni tr ny.
Chng l mt cn b, ca mt c quan trung ng, tui ngoi ba mi, gng mt hi
hc hc, da mt tai ti v hi kh, mt lng trng ng vng, ng c. Anh thng bn b
qun o cng nhn do Mu Dch bn gi 8.500 ng may bng vi xanh ca nc bn Tip
Khc. Anh nhn ngi hoc nhn vt thng hay nhn lu. C nhiu lc nh khng tin i
mt na, anh dng tay nn vo ngi, vo vt. u hay gt g. Ming thnh thong ho mt
ting.
V, tr hn, to bo hay ni thng, hay lo vt v thng em chuyn bc bi c
quan v trt cho chng, c lc trt cho c nhng a con cn ngy di. Quan nim ca ch v
cuc sng: C vui, tin tng, chng ti g gi ghm bc tc li thnh m b bn trong
lng.
Chng: Hay l...liu n rp m xem. Hng cui 3 trm, ngi st c rng cng
c.
V: La mt cht i y.
Chng: N hng cn c gh da ci lng.
V: Da lng ? Sao m t sn th ?
Chng: T sn ? Th th thi. N hng t va va ch, c th cng phi chp ci m (1)
mi nghe.
V: Chp sn anh ng yu cu na. T mt trm ngoi bi, tin ti ba trm trong
rp, hai v chng my a con, mt hn mt nghn (2) ri y, cui thng c thiu li m ln.
Chng: Ai m ?
V: Anh khng m nhng ci mt anh di ra cn kh hn l m.
Chng: nh l n hn ht, ng mt gic li tn.
V: Th xem ngoi bi vy, mi ngi mt trm thi.
Chng: Xem ngoi bi mi c lm.
V: Em c cho.
Chng: ng c kh. Vi li bun ng th da vo u ?
V: Da vo em m ng.
Chng: bo l ng c kh. Chung quanh ngi ta ph bnh cho.
V: Ai lm g m ph bnh. V vn.
Chng: N gi ta ph bnh l xem phim c ni dung tt li ng kia.
V: Bun ng th c ng, sao li li thi th na.
Chng: Mnh l cn b, ng nh th l thiu lp trng.
V: Sao li lp trng ch ng y.
Chng: Bui xem phim Ch huy chin hm anh bun ng qu.
Mt ng bn cnh c gh vo tai anh, Sao li ng, sao li ng, thi xem phim
nc bn l nh ?. Anh cm m i v, ng y theo ra tho lun, v khuyn anh xem cho ht.
B v gia chng l c ch phim Lin X. Anh nh phi quay vo ngi cho n ht.
V: Th anh c ni cho ng y bit nh th l mt t do ca ngi ta khng ?
Chng: T do no ?
V: T do khen ch.
Chng: Sao li c ci t do y nh.
V: Th sao anh li ng ?
Chng: .... my ngy hp lin ri lin hoan gia bi, gi hiu hiu th ng ch cn
sao na.
V: Phim c hay khng ?
Chng: N i dung tt. N hng m va xem va phi cn li cho bun ng. Lc no
cht gt mt ci th vi vng cha bng cch gt vi ci ra iu l mnh thng thc. Lc
may qu mn nh li chiu ngay on ngoi bin khi, nh sng p qu. ng bn ngi bn
thy mnh gt g th ng y bng lng lm cng gt g ni nh vi mnh: Cht na ng b
v, c phi thit khng no!
V: Th l m hm anh v ci nhau vi em y c phi khng ?
Chng: Va mt va bc mnh, v n nh v li cu nhu bo i n u cng chng
nh n ai, ch bit sung sng ly mt mnh.
V: Tng l khng thch phim c ch, gt g thng thc nh th cn oan ni g ?
Chng: Th em vn cho l anh sung sng ly mt mnh ?
V: nh ny anh khng sung sng...th em sung sng vy. Em sung sng lm:
Cng cng tc, cng hc, li nui con, git r, thi nu...ri th nh ph bnh ng nh,
c quan ph bnh ng c quan...
Chng: Thi...thi...anh sung sng, sng hp, chiu hp, ti hc. V nh qut ca,
qut nh, qut cng, un nc, tm cho con, xi con a, m ai gi dy m ca...
V: Gm gian kh nh! N ng dn ngi ta cn vt v khi ra kia ka.
Chng: Thi...thi...bit ri... ? i xem vy thi. N goi bi cng c. Phim g th ?
V: Tr con n bo u...Ch huy chin hm y. Chng n bo bun lm.
Chng: Ch huy chin hm ...N hng sao tr con li ch bun.
V: Thy chng n bo th.
Chng: Con n bo li m nghe ? Lp trng u h tri!
V: Lp trng no ?
Chng: Lp trng bn, th. Phim nc bn m ch, coi chng t tng y.
V: T tng lm sao ?
Chng: T tng t sn ch cn lm sao na. Ch phim nc bn c ngha l khen
phim t sn.
V: Suy din ti nh! Lin X c nhiu phim hay, song cng c nhng cun phim
khng hay th n ch, khng c . Bit u nhng phim y chnh cc ng ch Lin X
cng ch y ch li!
Chng: Hng, hng...gi con Thu v y. Khng bit ai xui n th, chc li lun iu
ch y thi. N bt u tuyn truyn vo tr con ri . Gi n v xem n chi vi con ci
nh no, phi cao cnh gic y.
V: N b, tnh n ngay thng, thy th no n ni th.
Chng: Chng qua l ti em c thi. Tr con n cn bit th no l hay v khng hay.
V: Thi ng ch quan khinh chng n. Tr con n cng bit nhn xt ch li.
Chng: N hng chng phi bit ng v lp trng no m nhn xt ch!
V : Lp trng ca tr con l n chi, yu nhn dn, yu lao ng...yu bc H, Bc
Mao...Bc Bun ga nin...
Chng: Yu bc Bun gan nin m ch phim Lin X!
V: N ch phim Ch huy chin hm. N thch phim Xt c i tm hnh phc
ch n ch phim Lin X u no ?
Chng: Con h l ti m, khen ch l phi hng cho chng n. Khng th cho
chng n t do c. Coi chng nh hng t sn y.
V: Th anh l t sn hay ti l t sn.
Chng: N gi no cng c th l t sn c c. n mun n ngon, th mun
rng, ci g cng mun, c c ao ao...C i qua cc ca hiu Hng Khay l ng li nhn
nhn, ngm ngm...nh th l chm phi t tng t sn ri y.
V: N hng th c ao y nhng ngi lm cch mng khng c dng ?
Chng: Lc no tin sang ch ngha x hi y s dng.
V: Th lc c gi nhng ngi x hi ch ngha l t sn khng ?
Chng: ... ... ... Thi khng ni na. i xem, i xem...
V: Thua ri . Th i xem phim no ?
Chng: Bt c. Min l i xem. ngha l l khng nh.
V: C phim Dn Ch c, li mi i N am kia. My trm bc xe na.
Chng: Tm xem c phim no xem tm tm.
V : N ghe nh c nhiu phim hay cc ng y m cm om, chiu cho chn nhng
phim tin chin tranh ny i . Gi c phim nh Anh gng nui con th thch nh.
Chng: Em thch Anh gng nui con lm ?
V: thch.
Chng: Th l cht ri!
V: Sao ?
Chng: (suy ngh mt lt) C vn y. N hn nh ca ti ng ri.
V: ng ci g kia ?
Chng: Em b tn cng tht y. Anh gng nui con l phim N ht.
V: N ht th sao ?
Chng: N ht ch N ht sao na. Mt nc pht xt chinh phc loi ngi. By gi i
vi M, l mt nc t bn quc.
V: Th ?
Chng: Mt nc c truyn thng v s o, rt nhiu anh hng c nhn, cho nn ti
kt lun rng vn ha ca nc y l vn ha t sn.
V: Gh nh ? N hng cn thiu.
Chng: Thiu g na ?
V: N gi N ht...ln na ch li. V ln u tin nhn dn N ht b hai qu bom
nguyn t ca M cht my chc vn ngi.
Chng: Em yn ti ni.
V: N i nh mi hm ch g. Li c Mc, c L. Thi, anh ng lm kh cc c na.
L lun p dng vo thc t cng tc khng phi ni. Anh n chng c my ht,
ni nhiu qu, phi n ro i.
Chng: N hng m em khng c thch Anh gng nui con
V: Sao anh li cm em.
Chng: (Cm t bo N hn Dn a cho v) y ny, bo ng l khng cho chiu ln
th hai na. Anh c em nghe nh
V: (ng ln) Thong th em chn cho con ci gi , ko n git mnh.
Chng: Sut t u n cui b phim, ngi xem ch thy mt anh chng say ru,
c bc, cc cn, hay nh nhau, tnh nt nh mt thng in
V: kin ca anh th no ?
Chng Anh...anh (gt g) cng thy M Lang hi in, ung ru, nh bc, cc cn,
hay nh nhau. ng y.
V: Anh ni tht y ch ?
Chng: .
V: Sao hm i xem v anh khen c m ?
Chng: Ai khen ?
V: Anh chng bo: Lu lm mi c xem mt cun phim...
Chng: N i nh th m bo l khen ?
V: Lc xem li c tc tc nh thch sng y, khen ly khen . Anh ngi cnh em,
thy em cha kp khen th y nh anh bc mnh cho em l chm hiu.
Chng: N hng by gi bo N hn Dn ch, c quan ca ng nhn nh ci g l
nghin cu chn ri. Chc c im g sai lm nghim trng lm...mi ngh cm chiu y.
Mai n c quan chng n li nh mnh n truy Khen phim g chng khen li khen phim N ht.
V: Cc ng ch c quan cng khen c y ch.
Chng: By gi ai cn nhn na.
V: Th phim y cng hay y ch, ti g m s.
Chng: Em ch c ci ni bng nh m thi. Bo ng nhn nh ri.
V: ng Lam s Hi quan trung ng y ch, c phi bo u.
Chng: N o ring g ng Lam, c b N guyn th Xun no na y cng vit mt
ging nh th...
V: th hai ngi ch bao nhiu m lo. Bao gi bo N hn Dn vit hng hay. y l
kin bn c c m.
Chng: ng ln nh th tc l ta bo ng tnh ri y. Mnh th no cng b
quy l b t sn tn cng. (im lng mt lt)
V: Ai d quy m s. Chnh ph cho php chiu, nhn dn xem sng mt ri. Cn
chiu em cn i xem, lm g n nhng chuyn hp hi, vn vt y.
Chng: Xem th c sao, ng ny mnh li khen kia. By gi lm th no ?
V:......
Chng: Th no ?
V: Chng bit th no c. rc ri th by gi khng i xem na.
Chng: Ch ti em thi.
V: Ti g ti ?
Chng: Em khen ly khen ...
V: Th i qua ca rp thy ngi ta xp hng ly v di ra tn ng y, chc phim
phi hay mi ng nh th ch ? Bao nhiu ngi khen c s qui g.
Chng: N gi ta l nhn dn th s g. Mnh l cn b mi phin.
V: Sao li c ci b Xun, vi ng Lam no m c th nh.
Chng: H c g ? Lp trng ngi ta vng mi ph phn nh th ch! Chc khng
phi thnh phn mnh u.
V: Phim hay th m ku rc c ln. Hay l b bnh thn kinh th c.
Chng: Chng bit l c hay b na, nhng chc l cn b. N i c v ln lp lm.
V: Bit a ch u ko n u tranh cho mt chuyn cho ra l. Ph n m li kh
th nh.
Chng: Chc u l ph n.
V: K l N guyn th hn hi kia m chng l li l n ng.
Chng: Cha chc l n ng u. Kh hn n ng nhiu
V: Em chc, khng phi l ph n ng hn.
Chng: Anh bo khng phi nam gii.
V: N am gii y.
Chng: Anh khng nhn u.
V : Ph n l phi n M Lang. Mt ngi chng c bc, ru ch, du cn nh
th m thc hin li gii ging ca v, khng nh nhau na, chm nom con, c gng xy
dng tng lai cho con con khi sa vo con ng ti tm ti li c, nh th l ngi tt
c thy chung y ch!
Chng: Ai ngi ta rung ng lm g nhng chuyn ngc ngch y. Tri tim ngi ta
thnh tri tim i nam i n mt ri.
V: Chn nh.
Chng: Tnh cm phi nam phi n y cn bit rung ng ci g na. My ci anh lm
phim N ht y cng dt. Cho ngay Liu Lang l a ch bc lt. Cho ngay M Lang l bn c
nng, trong sch, anh dng, hu i giai cp, c i v bt r, cui cng ng ln u mt
trn c phi ng Lam vi b Xun thch khng no.
V: Phim no cng th th chn m.
Chng: N hng m d hiu em . bn c, chng phi suy ngh g.
V : Khng suy ngh th b c, vi tri tim lm g ? Mnh l ngi tng b bn
quc n thng tr th mnh cng thng cm vi nhn dn mt nc b chim ng ch!
Chng: My ngi vit bo y ngh c nh th th ngy mai mnh n c quan
chng lm sao.
V: Chng vic g u.
Chng: My ci ng i din t tng c quan th no m chng xoay, chng truy
mnh.
V: ngh cho my ng i hc cc ng y bit dng b c i ch l.
Chng: Hc cha . iu cn phi c trc nht l s thng cm. Chng ta mi thot
khi vng n l, sao khng thng nhau, li hay dn vt hay m nhau. M anh na, sao li
khng dm chng li khi h chp m vo u mnh (mt lt). N y em! mnh c phi l ngi
na khng nh ?
V: Sao anh li hi th ?
Chng: u l u ca mnh hay l u ca ai ?
V : D dn, u chng phi l u ca mnh, chng l u ca ai chy n gn vo c
mnh.
Chng: N hng cn ci cht c trong kia m.
V: u ca mnh th c cng ca mnh ch ca ai na.
Chng: (mt lt) Th th thch nh.
V: Th xa nay anh vn thy b c, tri tim l khng phi ca anh ?
Chng: Khng...vi li c phi anh ni ring mnh anh u.
V: N hng sao anh li hi v u c nh th mi c ch ?
Chng: Anh hi th bit rng lu nay anh khng dng n ci u ny: n ci b
ngc ny. N g quan ca anh ch dng c ci tai, anh ch nghe thi. V ci c gt. Lng anh
chc cng nh lng mt s ngi c thu hp mi mi, cuc sng tnh cm c ln ln mt t.
Mt b phim nu ln mt nguyn t chi mt cuc sng c: nh nhau, bp bm, k tiu
nhn nh Liu Lang li cm vn mnh ca tng lai, mt ngi t lc cnh sinh, lao ng
xy dng cho lp ngi v sau, anh tng l nguyn vng ca ngi cch mng ch (mt
lt). Khen khng dm khen, ch khng dm ch, anh khng phi l anh na. Bn tm th
khen nhng khi thy bo N hn Dn ch th s...N hn phN m ca anh lu nay khng bit cn
hay mt.
V: Ai cm chng ta khng c khen ch. C ai cm u ?
Chng: Chng ai cm, nhng anh c dm tin anh u. Thnh phn ca mnh ni g ra
cng t cm thy c th sai c c: Tiu t sn bp bnh lm. nng thn th lp trng a
ch, v thnh ph d b t sn tn cng. Mt ngi ni ra nh th, trm ngi ni theo, th l
bch khN u ng t, y th l c mi vic g s t ti v thnh phn cng ngn cch gii quyt
ca anh. S sai em . n c em na, em l mt ngi trao xng gi tht, y th m nhiu
lc anh cng s. Anh khng gim ni phim hay, phim d. Va ri anh cng s chng ta quay
li chnh nhau, nn anh t chnh trc. K anh cng hn thc. N i di c mnh, ni di c v,
ni di c ng. Ch o sui chiu, th tiu u tranh.
V: Khng bit ng Lam c cng mt tm trng nh chng ta khng nh. Em tin rng
ng cng c th di lng ng. Em tng khi t cu hi cho c Tuyt trong phim khi yu M
Lang: Khng hiu yu v ni g, yu v hay ung ru, c bc hay nh nhau. Sao khng
lt ngc li vn m hi ngay lng mnh l mt ngi con gi phi lm trong mt qun
ru mun thot khi ci cnh khng ra g y c mt cnh gia nh m m trong sch yu
mt ngi khng nh nhau na, ch bit lo cho con th khng xng ng hay sao, anh nh.
Thng cm cho ni kh ca con ngi, kh tht.
Chng: Khng ni n ng Lam b Xun vi. N i ngay n v chng mnh .
V: Th mnh cng phi ln ting ch. Ti khng tn thnh kin ca cc ng, cc b
kia m. Sao li khng u tranh ?
Chng: Anh ng u tranh y, u tranh bn thn em , khng ph tung ci li
ng vy lng mnh li th khng ni g c c. D au xt, d c phi rm mu cng phi
c rt cho c nhng mt li ng ging cung hng anh, anh c th ni tht c
vi em l v ca anh, cc ng ch c quan, cc bn b, con anh phi ph ci hp hi ca
anh . Xa nay khng ni l khi phin n mnh, bo v mnh, cng l mt kha
cnh ca bnh hp hi.
V: Th em vn khuyn anh ni kia m!
Chng: N hng m em c dm ni khng ? Em dm ni sao khng dm ni c quan.
em chuyn v nh to nh vi nhau l cha ni c c quan. Anh ch l ch trt thc mc
ca em. Em chng thng ni vi anh: Thi mi chuyn b ngoi tai, nhm mt li, ct sao
c ng lng nui con , bao gi y s u tranh...
V: Em ngh th l khi cn khng chin...phi ui ch v nh ch ...By gi
kin thit ri.
Chng: Th , nu th anh s ni, ni ht. Trn sai, anh s ni trn sai, chung quanh
sai, s ni chung quanh sai, m anh sai anh N y cao t ph. Ci g cha hay th ni cha hay,
ci g ca mnh km th phi hc, cng trnh lao ng no ca nhn loi m tt p chng ta
phi hoan nghnh. Phi ph ci c b quan ta cng, phi lm bt gc n i
V: Anh ni th ni, nhng phi xy dng y, ng c ni cho h, cc ng ch li
hiu lm th li kh v kh con. Em chng l g k lm sai h thng hay bo th, h bm ly
ci sai ca h. Phi coi chng h li nh nhng n ngm, hoc bi nh mnh bng cch vu
khng th kh y....
Chng: N u qu vic i cn n nh th th cng chu em.
V: Chu ! Th cn em v cc con th sao ?
Chng: Th li quay mt cun phim...
V: Phim g kia ?
Chng: Em gng nui con.
V: Em gng nui con ?
Chng:
V: Khip! u n ni th, c ng c nhn dn sao li c th nh th c. Vi li
anh cng phi thanh ton s hoi nghi ca anh i. My ci bi bo ai tin kia ch. N gi ta
c ngi ta cn ci cho l ng khc. Em c tin u no. Cn anh, anh c tin khng ?
Chng: Th ai li lc hu n th m em hi.
V: Th th cc ng ch c quan, b con xem Anh gng nui con ai ngi ta
tin ch.
Chng: nh! Suy bng ta ra bng ngi. Ci g d m bo hay ai m chu c,
cng nh ci hay m bo d th d tri c bo th ngi ta cng ci vo mi tri y ch li.
Hung h l hai bi bo y....
V: N h th anh phi tin tng ch. Xem thng con n ng ra sao y ny.
Chng: N ng ngoan nh (anh bt chc ging M Lang). Bnh i! con ngoan nh,
con ngoan nh!
Chng: (Vn tip tc) Bnh, ngoan nh, con ngoan nh...Ln ln ng c hp hi con
nh
CHU N GC

Bi Quang oi
Bi Quang oi l mt sinh vin ngho theo hc Trng N guyn Thng Hin Khu
Ba, sau v Trng D B i Hc Thanh Ha, ri khi vit cng tip thu H N i anh hc
Trng Vn Khoa i Hc.
Anh lnh o phong tro sinh vin chng ng, lm ch bt t t Mi l c quan
tranh u ca sinh vin. T t Mi ch ra c mt s th b bp cht. Sau v th anh b
ui khi trng. S phn hin nay ra sao chng ti khng r.
Bi Lch s mt cu chuyn tnh ca anh ng trong t t Mi m chng ti trch sau
y, t khng kh sinh hot trong Khu Hc X H N i v k li mt v cn b ng dng uy
quyn chnh tr chim ot tnh yu ca mt n sinh vin tiu t sn ngi H N i. Cu
chuyn c thc, v lm si ni d lun trong gii sinh vin i Hc.
Trch tp ch t Mi s 1
Lch s
MT CU CHUYN TN H
Bi Quang oi
Em hy m nhng v sao trn tri c bao nhiu th anh yu em cn hn th na...
N u c th v ch c th thi.
ng trng m khng sng! Bng my che m hn trng m. nh n trong
nhng gian phng khu hc x chiu ht ra nh nhng v sao th t. Tn bc vi ln thm.
Mt anh bn sinh vin ngi nhn theo dng anh mt nhc.
Km 15 pht na l ng 10 gi m. By gi phi hp t hi t kim tho. M kim
tho ci g, m no cng mt lun iu Ti thy trong ngy hm nay....
Qua phng hp ln, Tn ly tay ko xch chic gh da i mt qung. Ting n lm
my ngi bn ang chi mi hc bi nhn ln. C ci nhn ca Bng qua i knh trng gng
nm vng. Mt Tn bt gp mt Bng trong thong chc. V Tn cng thy bc mnh thm v
c mi i mt knh v l kia m nh. Mt thng ngi hay mt...th thi! Cn g ni ht
ngh ca mnh trong khonh chc. Tn ly n violon ra ko chi mt bi cho lng khuy
kha. m thanh ca bn n Thais ro rt v dn dp lm ri bi thm tm tr anh.
, Tn i hp t ch m n mi !
Tn ci nh v ngoan ngon nh em b b cy n vo hp. Bc i vn nng n, do
d. Ting n cn vng bn tai anh. Hp! c g ? Ph bnh v kim tho, kim tho v ph
bnh. Mi pht qua v ti mai ng 10 gi km 15 li c th. Tn ln giy ng h cho ting
my chy u sng n 10 gi m mai. Khng bit con ngi c nh vy khng, nhng c
ko di nh vy th qu tht l mt mi qu ri! Bao gi s c lau du.
Mt hi kng vang ln. Mi gi ng. nh in ng lot cc gian phng khu hc
x tt pht. C vi ci tr ni c sng thm vi pht. Mi gi v i ng. N i quy ca khu hc
x l nh vy v khng mt ai c th thc lu, tr trng hp c bit no . Tn mn m
hp n violon trong m ti. Anh mun ko thm mt bn n v thc tnh anh cng cha
bun ng. N hng m ti ca ton gian phng bt anh phi tn trng mt gic ng chung ca
tp th. Ting n nh vn cn vng ln ko anh v mt k nim. Anh ngh n mt ngi
nm th nht ban S:
Trang sch m ri
Mt t th nho nh
Thng anh mun vn thu
Gi chm hoa l phn anh...
T nhin anh nh li my cu th ca ngi bn v mong cho ni lng mnh c
mt s cm thng. Cu chuyn gp g anh khng th qun c...
i mt ca An v thn hnh ca An. Mu o tm hoa c trong nng vng ca bui
chiu h lm Tn c ci cm tng Tn ang bc trn mt di my. Gi thong bay v vn
qua np la mng. Mt ci g li cun c tm hn Tn, anh tru mn nhn ngi bn gi sinh
vin cha quen thuc . An ang vui ci tr chuyn vi my ngi bn gi khc, khng
ch n mt chng trai si tnh ca nm th ba vn khoa. Ai li yu qu vi vng nh th
nh! N hng ni sao c tui thanh nin v ni sao c ci rung ng bui u trc mt
ngi p. Tn nhn An trong nng vng ca chiu h, nhp mu chy vn ln. T nhin An
cng nhn hng v pha Tn. V An nhn hng nh vy lun my ln. i mt Tn v i
mt An gp nhau trong mt cuc hn h khng c hn.
Yu! Tn thy cuc i nh rn hn ln v ci nhn cng hoa l hoa, nh sng l nh
sng. Yu i p qu i thi v a ngi thanh nin n mt lc quan say m: Em i!
Em hy m nhng v sao trn tri c bao nhiu th anh yu em cn hn th na....
Chiu Tn gp li An. Ln ny anh khng dm nhn thng vo mt An na. Anh mun
ni mt cu m u nhng lng anh bi ri. Anh ang lng tng tm mt ngh g tht l vn
hoa mong din t ni lng thm kn ca mnh mt cch xa xi bng bN y th Hnh n.
Hnh l ngi bn gi kh tt v t nh trong vn tnh cm. Hn na Hnh l ngi
ng tui, c con ri. Tn c ln tm s vi Hnh v cm tnh ca mnh i vi An, nn
by gi trong mt s tnh c hai ngi ng gn nhau trc hin nh, Hnh nm c s
bi ri ca Tn. Hnh ni nh sc nh mt iu g:
- , Anh Tn y ri! Ch An mn ti cun S ca V Trng Phng nhng
anh li mn mt ri. Thi hai ngi iu nh vi nhau vy.
Tn hi ngc nhin v anh khng nh mn cun S ca Hnh bao gi. N hng
thong ci, anh hiu ngay ngha cu ni, anh nhn thng vo mt An hi:
- Ch An bn S m cng thch c sch bn Vn c ? Th m ti c tng...
- Tng g no ?
Hnh ci ngt ngang cu ni lm Tn hi lng tng.
- An cng vy, nng bt gp rt nhiu ln Tn nhn nng, nn hm nay nng cng
khng gi c v t nhin thng ng N ng hi li.
- Th anh tng bn S th khng th v khng dm hiu mt su ca cu vn hay
sao. Anh qun rng cc anh bn Vn l rt cn S c th phn tch tnh trng x hi qua
tc phN m vn hc nh!
Hnh ci:
- Vng rt cn S...
Cu chuyn ang vui th Bng n. Bng nhn Tn ri nhn An qua i knh trng
gng nm vng ni nh c pha tr nhng qu nc c:
- Ch ci chi chi y m t hp vui qu nh.
Tn mun b i nga Anh ni ht hm:
- , mt chuyn i!
Bng li gi ng thi o kp mi ca N guyn cng Hoan, ci l bch:
- Ch, ch quan trng vy ? N hng chuyn i g m ch c ba ngi, ti tham gia
c c khng ?
An v tnh ni vi Bng:
- Sao li chuyn i ? Em hi mn ch Hnh cun S thi.
Tn nhn vai:
- Th S cng l chuyn i, chuyn i ca thng Xun bit la i, sng trong
mt hnh thc gi to m ln n gh gi l anh hng!.
Tn ni xong ci tinh nghch nhn vo i mt knh ca Bng. Anh thy Bng
n, tt nhin nc c th c. M anh, cuc i trc mt anh ang cn nhng ci g trong
mt, ti thm hn, nn anh tr v phng.
Lt sau anh a cun S cho An. Hai ngi cng ni chuyn vi nhau nhiu
hn trong cuc i sinh vin, gia ngi vng t do, khng chin tr v th v ngi th
c. Tn k li nhng ngy vt v cu K, Thanh Ha, m ngi nghe Gio S ging bi
bn ngn n du l m v c cuc i g b, khun kh. N goi th tu bay ca gic thng
i khng b, trong th c mt s hn ch...Anh khng mun ni ht nhng tnh cm v t
tng ca mnh trong nhng ngy qua. Anh mun tm hiu hn ngi bn gi H N i c
mi tc qun n Anh hi An l sao An vo S Phm m chu K Tc X. Qua nhng
cu ni ca An, anh hiu tm trng ca mt ngi thanh nin hc sinh H N i hn, nhng
pht sng lao ao ca h trong bn tay ch v cuc i nh khng c tng lai. Tt c xung
quanh u l nhng bc ng co th sa ng, bn tay ca try lc, ca en ti lun tm li
ko mi ngi thanh nin mi ln ln. Cho nn trn ci b v ca cuc i, phi chng
ngi thanh nin ca Th H N i c hng v vng t do khng chin. An cng
sng trong ci tm trng nn lc ha bnh c lp li, nng nh thy r cuc i mnh
ang bt u i vo con ng gii phng mi rng ri v ti sng hn. Trn ngh , An
thy mnh cha phc v cho nhn dn, cho t nc c mt ci g r rt, hn na trong nhu
cu cn thit ca nhn dn, nng qu quyt theo ngnh S Phm. Mc du Trm, bn nng,
hm thi c vo Trng i Hc S Phm Vn Khoa ni a: Th ny tht l mi
vng lp trng! nhng An khng khe kht vi bn. N ng cho ngh y cng c th c
ch c sao u: Lp trng ca mnh l dt khot ng v pha nhn dn lao ng v phc v
cho nhn dn lao ng c m! Hc S Phm ra i dy l ngha c th nht ca mt ngi
thanh nin.
An ni vi Tn l An mn nhng ch bn vng t do khng chin mi v. An
mun gn h v mong hiu c nhiu hn cuc sng ca con ngi khng chin m nng
khng l mt con s trong . Tn hi a An:
N hng sao ngi H N i mi c gii phng li c hay gi vng t do khng
chin l hu phng ?
An khng tr li. Qua cu chuyn ca Tn, nng thy Tn l mt thanh nin rt thnh
tht. N ng mn Tn hn v c th tin ngi bn trai c mt tm hn ngh s ny. An nh li
nhng bn n m Tn thng chi vo lc 10 gi m trc gi kim tho. Ting n nhng
lc bao gi cng vi vng, hp tp. Tn ko bn n ny qua bn n khc nh ngi ang
c tm hng ly mt pht sng vui trc gi hp hi (v khng bit 10 gi ni quy i ng
ca Khu Hc X c phi cng ng l gi hp hi hay khng). Ting n bui sng bao gi
An cng thy thoi mi, thnh thot hn. Ting n lng su vo tm s con ngi trong bui
bnh minh rc r, ng trn m mt ngi ta nh chu ngc, ban cho tui thanh nin mt ha
hn ca ngy mai. An rt thch nghe ting n bnh minh ca Tn. Mt sng y nng mi,
Tn li i ko bi Khc ca ban chiu, Srnata lm An v cc bn khc, vn thch nghe
n ca Tn, bt ci:
- ng tng qun c ngy ri!
***
N u ch th thi!
Tn ghi vo trang u ca cun nht k Em i! Em hy m nhng v sao trn
tri c bao nhiu th anh yu em cn hn th na
Tnh yu bt u chm n gia hai ngi. Ting n ca Tn vui hn, nhn nhp
hn. Anh khng n bn bnh thng nh trc na. Anh chi ht m tc ln theo ln sng
un v thnh thong anh li tht c cravate. Mi ngi u thy Tn c mt s thay i
v ai cng bit cu chuyn gia Tn v An.
Bc u ang c tm hiu xy dng th mt hm ngi ta thy Bng ang bn
chuyn trong bung ring vi hai n sinh vin, Chi va Phng. N t mt ca Bng rt quan
trng v qua i knh trng gng nm vng ca Bng ngi ta li cng c th on ci quan
trng ca cu chuyn hn. Khng ai hiu chuyn g hay ang xN y ra. N gi ta ngha l anh
em sinh vin u bit Bng l B Th chi b ng ca t chc sinh vin. Mt lt Chi phng
ring ra, cn Phng li vi Bng. Ca ng kn mt trong gian phng ca hai ngi, mt trai
v mt gi. N gi ta khng c quyn t m v l Bng ng vin ang gii quyt cng
vic.
n chiu An vi t trn gc xung tm n phng ring ni Bng lm vic. Mt nng
hi ti. Bng hi nng:
Chc Chi v Phng ni chuyn vi ch ri phi khng ? Ch c cm tnh vi Tn ?
, ci y ch c quyn t do luyn i...
An thy thi ca Bng qu trng trn, toan thc mc nhng nng vi nh ngay
n a v v chc v ca Bng. N ng lo s ngi yn lng ci u xung, tay cun trn mN u
giy nh. T nhin nng thy mnh nh ang phm vo mt ti g trong ni quy tnh
yu khu hc x. N ng ang phn vn th Bng li ni:
- Ch tm hiu g nhiu v anh Tn cha ? C ni tht th anh ch em ngi ta gip
kin cho ch ngi g m vng trm. y chng ta c mi quyn, trong c quyn yu
c m.
Ri Bng ci lng tip:
- Ci khuyt im ca ch l sao li khng hi kin ti hay tp th. Tt c sinh vin
ca ta y c mt vic g, d l vic tm tnh kn o my m li khng hi qua kin ti.
N hng may l c my ch y bo co cho ti r, nn ti mi gi ch n y gip thm
kin v hnh phc la i. Chc ch cng bit nhng tiu chuN n luyn i quan ch g ? Ti
khng nhc li ht, ch nu li vi ch mt im ca tiu chuN n luyn i l vn t tng.
Vng vn t tng l chnh yu: Gi tr ca con ngi ta l qua vn t tng . M
Tn th chc ch hiu, Tn cha phi l thanh nin cu quc, ring ch l cm tnh ca
on.
S vic xy ra quay cung trc mt An. Chiu hm nng b khng n cm, co
m xin ngh hc ti. Trc kia nng l mt ngi hn nhin, nhn mng p ca i nh bng
hoa bui sng m cnh n nh nng bnh minh. N ng rt in ch Dn Ch Cng Ha v
con ng tin ln ca n. N ng rt tin con ngi trong ch v cha mt ln hoi nghi.
N gi ta c th hoi nghi vi cuc i, vi c tnh yu. N hng ring An nng ngh ngi i
cng c th c nhng tnh cm nh mnh. N ay trang giy trng ca tui lng ang bt u lt
qua mt mt khc, nng yu Tn. Tnh yu ca nng ang va chm n. N ng c th
tha th cho Tn nhng iu m Tn lm li trong tnh cm trc kia. l mt truyn rt
c th m thi tuy cha th thc ni lng ca mnh vi Tn, nhng nng c th tin Tn.
i mt ca Bng qua i knh trng gng nm vng nh nhn rt su vo tm t An. N ng
khng th qun c nhng ci tiu chuN n khng bit c v l khng m Bng nu ra: Vn
t tng. M t tng tc l lp trng chnh tr ri. Th nhng anh Tn chin u b
i v, khng chin c m! An li cng phn vn. Cuc i qu tht l v cng phc tp.
Ti sao Tn khng phi l thanh nin cu quc ? Ti sao Tn chin u cho cch mng
nhiu nh vy 6, 7 nm b i m li khng l mt ng vin cng sn ? Ti sao ? N u qu
ngha cu ni ca Bng th c th l Tn thiu lp trng cch mng, t tng km. Do
suy rng ra khng bit c nn chp m khng l t cch o c km. M nu l qun chng
th l mt s d nhin. ngh dn dp trong tm tr An. N ng thy trng hc cng c
c quan on th ca chnh ph, nhng ngi lnh o u l ng vin cng sn c. An rt
ra mt kt lun n gin: ng vin cng sn ngi no cng tt ht v h c lp trng t
tng vng cn qun chng mc d anh thnh phn no, nng lc cng tc cao n u nu
anh cha l ng vin cng sn th thc lp trng ca anh u km. N h vy, nu a vn
t do luyn i ra trong c tiu chuN n t tng sao li tiu chuN n qua ca Bng l con
gi nn ly chng ng vin cng sn v h c lp trng t tng. Tht l ri ro cho ai ly
phi nhng ngi chng qun chng nh Tn hay sao ?
N hng hin nay mt s ng vin cng sn ph nhn vai tr ca qun chng, khng
tin qun chng (c quan t chc no h cng nm ton quyn lnh o v ng b quyt
nh tuyt i), h khinh thng qun chng. V vy An nghi ng ngay c kh nng ca
bn thn mnh.
An cng thy bn khon hn trong ngh, my ngy lun nng trnh khng mun gp
Tn, nng s ci nhn ca Tn, s c ting n ca Tn. Ting n trc kia quen thuc, thn
i nh li tm s, by gi i vi nng nh ting than no rut.
Chnh n x c lng nng. N ng thy nh ting n cng mt lp trng, thiu cn
bn t tng. , gi cng bn n , nu l mt ngi ng vin cng sn ko th c phi
vng lp trng bit bao. An cho mnh ngh nh vy l my mc, nhng chnh lng nng qua
bui ni chuyn vi Bng, nng khng bit ci g l ng, ci g l sai na. N ng ang ng
trc mt ng ba ng m chn l i vi nng cn qu m h. N gi B Th chi b cng
sn trng a nng vo con ng sng m ca mt bui sng Lun n.
Khng yu c c khng ? An tay ln tim mnh nghe r ting p dn dp. N ng
yu Tn, yu nhng cha qua mt ln ha hn. N h th cng hay ? Chi bng ta gp cuc i
li ta ch i mt ci ri ma
My ln An n gp Bng, ni r ni kh ca lng mnh. Bng thng hi nng,
ly t cch l mt ngi anh, t cch mt ngi cn b lnh o i st qun chng, an i
nng. N ng rt cm ng v lng tt ca Bng. C ln Bng tay ln vai nng, vut nh
tc nng, khuyn nng khng nn au kh. Thi gian s tri qua v k nim kia cng s dn
dn nht phai. N ng thy Bng lun sn sc n nng cng nh cc ngi bn gi khc ca
nng. Trong ton Trng S Phm Vn Khoa, khng mt ngi no thc mc ci g l khng
phi qua tay Bng gii quyt. Bng gip cho nhiu ch nhn r i t ca ngi bn trai
si tnh no v nh vy ch mi c th dt khot ct t dy tnh cm ang nh ging buc
hai ngi. May c Bng nu khng th bit bao nhiu l ch s v tnh yu lm phi nhng
chng sinh vin qun chng thiu tiu chuN n t tng trong vn luyn i quan.
Tht tnh An cm n Bng, ngi cn b trung kin gip cho nng mt con
ng thot. N ng thy Bng tht qu xng ng l mt sinh vin gng mu ca Trng
i Hc, gng mu c trong cch thc gii quyt tnh cm.
T An nhn Tn bng con mt khc, c trnh xa Tn. Tuy nhin, nhiu khi ngi suy
ngh mt mnh, An t hi lng mnh dt khot hn vi cu chuyn ca i mnh hay cha.
Ci k nim trong mi tnh u tin cha hp tan kia, lm sao nng c th qun c.
***
C vi mN u chuyn tung ra trong d lun sinh vin nm th ba lm An ngc nhin. An
bit thi gian va qua Tn rt au kh. Ting n bnh minh thng l cng nh tha thit
hn, lo lng hn. An rt kh chu v ting th thm cho rng Tn hay din: Trong lc An l
ngi H N i mun trt b ci o H N i i xung th Tn li tm khoc ci o y vo.
Ti sao ngi ta li qu nghim khc vi ngay c cch thc n mc ? Th chin u lm g,
c sng tht vi lng mnh c hn khng ?
Mt hm An c Bng gi xung c chuyn ring. Thong thy bng Tn phng
Bng ra, nng on c phn no cu chuyn. Ci lm nng ngc nhin nht l Tn li i
cu cnh Bng mong gip trong vn tnh cm. N ng chc Tn khng bao gi c th lm
mt vic cu cnh nh th. N hng bit u, trong au kh ca con tim, ngi ta c th i th
mt nc c. N hng nc c ca Tn, chnh Bng l ngi dn qun tnh nc v An
cng ch l mt qun c. N c c ca Tn qua tiu chuN n t tng trong vn luyn i
ca Bng tht bi. An t chi Tn.
V nu cng ch c th thi!
Cu chuyn cha phi l b d. N gy qua rt chng. An khng c li nhng trang
nht k ghi. An cng khng tm tr li mt k nim. N ng sng hn nhin nh mt ngy
no...
C ln i sau Chi va Phng, hai ngi ang bn v tnh yu, An thong nghe:...
N sinh H N i d chinh phc nh chi...Anh y quan nim rng ngi ta c th yu mt
ln bn c... An lao ao c tm hn. Anh y l ai ? Chc hn phi l mt anh cn b no
gn gi vi my c n sinh vin. N hng ti sao ngi ta li c mt quan nim l i nh vy
? H khinh thng ngi con gi H N i qu i: H quan nim n sinh H N i nh mt
ngi n b d di trong tnh yu. V mt ln bn c. R rng l ngh ca mt t tng
bnh hon, lu manh.
An ngh n Tn, so snh gia Tn vi mt s cn b sinh vin lnh o. Tn sng vi
tnh cm ca mnh qu nhiu, nhng Tn cha bao gi la di ai. Phi sng tht vi lng,
sng tht vi con ngi chn chnh...Trong i cn bao nhiu l rm rc, bao nhiu l su b,
lm sao m bit c ci chn chnh ca mt con ngi. Bng gii thch v xy dng cho
nng rt nhiu trong cuc sng chung ng gia sinh vin. N hng c bn ca nng cng c
ci hn hnh v tt c coi Bng nh mt ngi anh. Bng c mi quyn, k c quyn v
tnh cm. N hng vi quyn hnh Bng c xng ng vi lng tin ca qun chng khng ?
Qua cu chuyn gia Chi v Phng, An bt u t mt cu hi. N ng bit Phng rt c
Bng ch v thng hay bn bc ring vi nhau. C hm Bng v Phng trong bung
ring th thm n qu na m, m ni quy nh trng th 10 gi ng l i ng. l mt
trng hp c bit v khng ai c th t m v Bng trong khi anh ta ang gii quyt
vn g cn thit cho mt c sinh vin. Bng gn Phng nhiu cng ng, v chnh
Phng ang thc mc nhiu v chng con. Bng vut tc Phng, xoa du ln vai Phng cng
l ng vy thi. Phng cn c an i v Bng l mt ngi anh, ng thi l cn b lnh
o. C hm chnh mt An thy Bng a nghch vi Phng trc my ngi bn gi
khc. Bng tha thit mun xin ci huy hiu Tip Khc trn ngc Phng. Phng khng cho
v nh th l c cuc dn co vui v ci huy hiu trn ngc Phng. An thy kh chu v
ngc ca mt ngi con gi, d l bn trai thn n u cng khng nn a qu trn nh
vy. N hng Bng l cn b lnh o th hnh ng y phi chng Bng c thN m quyn ? Cng
nh Bng thc mc trc mi ngi l Duyn c mang. Lc y Duyn ang yu Thi. Th
l do thc mc ca Bng pht sinh ra mt d lun. N gi ta nhn Duyn bng con mt hay
hay, ch i mt ci g s i con ngi. Th nhng my thng qua v nm hc ht, Duyn
vn thy l Duyn lnh mnh, khng to nh ngh thc mc ca ng.
An cng ngh su v s sn sc ca Bng nng cng thy kh chu. Bng d di v qu
thn mt, vi ch em. Thng ngy Bng ch gn n m xa nam. Hnh ng nh trn i vi
Phng v Duyn, An khng hon ton ng . Hn na nh cu chuyn gia c Chung v
anh Bo. Hai ngi yu nhau bn nm gn ci, bng dng Chung tuyn b ct t vi
Bo. Chung bo Chung khng yu Bo nhng Chung li mi yu Duy l mt ngi hc cng
lp, ngi chung bn. y cng khng th trnh by qua vn tnh cm m cng ch l trong
tiu chuN n lp trng: Duy l ng vin v Bo ch l qun chng. Chung c mt sinh mnh
chnh tr lm bc thang cho i mnh nn tm yu Duy. Bng gii quyt cho hai ngi ct
t nhau, ng thi c kim tho Duy. Vic xy ra, An cho l v l. Cch gii quyt ca
Bng, dung th cho Duy ph tnh yu ca bn, tha nhn s phn bi tnh cm ca Chung v
quy kt khuyt im v Bo, cho Bo l khng bit duy tr tnh yu. Bo au kh, Chung
th t c v sai lm m qung ca mnh nh mt k thng th, cn Duy th li t thi dng
dng: Chuyn ti vi Chung s d xN y ra v ti sng gn mt ngi n b. Ti li cha c
v... n b!. l quan nim luyn i ca mt cn b lnh o hay sao ?
Hnh nh Bng vi i knh trng gng nm vng v hnh nh Duy vi mt mt to,
mt nh lun m nh An. l hai ngi trong nhng ngi lnh o. Ti sao nhng s vic
xN y ra v l nh vy m hai ngi li quan nim mt cch qu gin d, ci chn chnh ca con
ngi l th hay sao ? N ng nh li cu ni ca Tn tr li Bng v cun S : Th S
cng l mt chuyn i, chuyn i ca mt thng Xun bit la i sng trong mt hnh
thc gi to m ln n gh gi l anh hng.
Th y ngoi ci gi to , cn c ci gi to la lc, ph hoi trng trn tnh cm
ca con ngi ta na...
An au kh t trong tn cng tm hn. N ng ngh n Tn, Tn khng th c nhng
ci tnh cm bnh hon nh vy. Tn khng che du tnh cm ca mnh v qua ting n ca
Tn ngi ta cng c th thu r ting ni ca con tim Tn. Tiu chuN n t tng hay tiu
chuN n tnh cm trong tnh yu ? Cuc sng nh b ng khung, un theo ci nhn ca mt s
ngi lnh o. H nh hng Bng khng cn c tri tim bit xc cm na. H sng theo mt
hnh thc gi to, mt o c la di, trong h c th cao a v ng vin ca h ln,
ng thi l cao c nhn h. H mun qun chng tn sng h, h l mt ng thn nh
trong phm vi hot ng. Trong s nhng ngi ng vin t i gia qun chng ng o, ai
l ngi chn chnh, ai l ngi au xt cho da tht ca mnh c nhng phn ra nt ?
Khng! An vn tin, lng tin v cng mnh lit s lnh o ca ng lao ng, ng
a nng n nh sng, vi cuc sng ngha vi con ngi. N hng An khng th chu
c mt s i sai lch, sng tm da vo mt quyn uy. Mi s gii quyt tnh cm, ph hoi
sc sng tui tr v bao vic en ti, mp m khc ca Bng lm An thm kh chu. N u
qun chng m sai lm nh vy th khng bit s c kim tho, c thnh kin, c quy
kt ti li n mt thi vc no...
An b dy v trong ngh. N ng cha th nhn thy chn l ca mt vn khi lc
lng x hi ang ngy cng pht trin trong sc sng mi ca dn tc. N gy qua, nng mt
mi, chong vng u c nh mt ngi b bnh thn kinh. N ng t u tranh gia l phi v
sai lm. N ng ngh hin nay trong rt nhiu c quan hng ngi nh Bng khng phi l t.
Trong mt gic m, nng thy mt ngi chin s tay cm ngn c hng, mnh m mu, nt
mt v cng au kh, nhng cng quyt ang du bc nng i. ng sau l m ti, v
ng trc l nh sng bnh minh rc r. N gi chin s nhn An u ym:
ng kia l bnh minh ca ngy mai. Em tin ti i, can m m tin ti!
N ng cm ng gc vo tay ngi anh hng ca dn tc v khc nc ln..
Trong thong chc, nng c ngh l khng th c mt hng ngi nh Bng tn ti
trong cuc sng ca con ngi. Phi tN y ra i, thanh ton i. Tui tr v tnh yu khng
mun v khng thch c nhng bng en ca lnh o, quan liu, b phi, hp hi bao trm
ln trn tnh cm ca mnh, lm cho ngi ta hiu lm nhau, chia r nhau.
Tui tr v tnh yu khng mun v khng thch c nhng hng L Thng, c
nhng hng cy tm gi sng bm vo cuc sng y hoa mng ca mnh.
An mun sng tht vi lng mnh, sng vi nhp sng ca con tim, vi chn l cuc
i v tri tim ca con ngi chn chnh.
An mong uc gp Tn ni vi Tn rng: Em m nhng v sao v em m
mi, m mi qua tn cng ca v tr nhng c mt ln em khng tm thy anh!.
***
An i di trn ng c rng, tm nh li k nim thong qua. N hng...An bng li
bc li. Mt bng en l l i ti chong rng c khng gian. Ai ? An bng hong nh cn
m lon, khng nhn r c bng en . N ng ch thong thy qua nh n chiu ht ra vi
v, i mt knh v gng nm vng. Ton thn nng run ln lo lng, ngh tr v vi Tn ch
cn mong manh nh si t tri. Khng! ng ng mnh bn tay, hy gi cho si t bn chc
hy qun n, trn n vi ging mu con tim.
An lo o i trong m ti. N ng khng dm gi li hnh nh Tn v bng en kia
vn sng sng. N ng c tm cch xua ui n i...
An gc xung mt bn ng c rng, vn ci bng en vi i knh gng nm vng
chong rng c khng gian, chong rng c tm hn nng.
My en vn che m c trng m, v ng trng m khng sng...
Mt cn gi thi v, xua tan nhng m my m m. nh sng xanh mt ca trng
m lan dn trn cnh vt mnh mng. nh sng ta nh trn da tht An, thm tn tm hn
An, nh a li cho nng sc sng. An vng ng ln ht mnh kh tri m p. N ng nhn
theo nh sng ca con ng nng i ti. Cuc sng phi chng va qua mt cn c mng,
cu chuyn xN y ra l qu kh ?
An ht mt bi ca ca tui tr, ting ht ha theo nhp p ca con tim. C ting ci
nghch ph ca my c bn ang a ti:
, An y ri! Th m tm m
My ngi xm li quanh An, ru rt trong tng cu ni. Cuc i...nu khng c
nhng bng en!
10/56
N G HON G XUN N HN
L.S.G. Sau khi bo N hn Vn ra c my s th ng c ng Hong xun N h Thc
S Trit Hc, vit bi cng kch nhm N hn Vn. Sau y l bi ca Bi Quang oi tr li
ng N h. T khi y khng thy ng N h tr li m ng cng l i khng tr li nhng iu
m tc gi bi ny nu ln.
Trn bo N hn Vn ngy 16 v ngy 17.10.56 c ng bi Ch ngha N hn Vn ca
chng ta ca ng Hong xun N h.
Bi ny trn cn bn cng khng khc g nhng bi khc ca ng N guyn Chng,
Xun Trng, Quang m cng ng trn bo N hn Vn v cng nm trong phm vi tr
nhng kin l c cho anh em N hn Vn v Giai PhN m l mun tch ri vn ngh khi
chnh tr, chu nh hng ca nhn vn t sn, khng chu s lnd o ca ng, ni xu ch
v.v...
***
Trong bi T chc ca ng v vn hc ca ng m ng Hong xun N h dch l
T quc ca ng v vn hc c ng tnh ca L nin nu ln hai vn :
1) Vn vn hc ca ng ngh l vn hc tuyn truyn cho nhng nguyn l t
tng v t chc ca ng Bn s vik.
2) Vn ng tnh trong s sng tc vn hc, theo ngh rng ca n. (N hng kin
ny chng ti da vo tp L nin v nhng vn Vn hc N ga ca Boris Meilakh. N h
xut bn X hi 4.4.1956).
S phn bit hai vn ny rt quan trng, nu khng rt d i n nhng hnh ng
my mc, hp hi, th bo.
Trong vn Vn hc ca ng, L nin vit:
Tt c Vn hc ca ng, d l a phng hay trung ng phi phc tng mt cch
v iu kin. Hi ngh ca ng v nhng t chc a phng hay trung ng ca ng, s
tn ti ca mt nn vn hc ca ng m khng lin h vi ng, theo t chc th khng th
dung np c (L nin ton tp cun X, trang 144).
l thi k cch mng 1905-1907, ng Bn s vik tch cc hot ng chng bn
Men v bo ch ca chng ang tuyn truyn xuyn tc ch ngha Mc xt di danh ngha
mc xt. ng Hong xun N h my mc a thi gian lch s ca thi k trc cch
mng 1905-1907 em p dng vo hon cnh x hi ta hin nay. Chnh trong nguyn tc cn
bn , L nin nhc nh cc nh vn ca ng:
S nghip vn hc phi tr thnh mt b phn trong ton b s nghip ca giai cp
v sn, phi tr thnh mt b phn cu to trong cng tc ca ng...
Theo tinh thn nguyn tc , cc nh vn ca ng, cc nh vn ng vin, cc nh
vn vit trn bo ch ca ng, tuyt i phi chu s lnh o trc tip ca ng, khng c
nhn danh ng tuyn truyn nhng quan nim chng ng (cun X trang 31) v khi L
nin vit o nhng nh vn hc phi ng m ng Hong xun N h ch thch sai l
chng li ng thi y) chnh l nhm phn i nhng nh vn Men s vch tn thnh s cng
tc ca nh vn x hi dn ch vi cc nh bo t sn (lc by gi l giai cp cm quyn). N
hon ton khng ging mt cht no vi trng hp ca anh em N hn Vn v Giai PhN m
ng tranh y i m rng t do dn ch chng nhng t lu ca lnh o. Gn ghp nh
ng Hong xun N h t rng mt l ng N h khng tiu ha c ti liu, hai l ng N h
li dng ti liu mt cch xuyn tc. N khng ng vi tinh thn trung trc ca ngi tr
thc.
ng N h cn ngh:
Bi ca L nin c vit ra cui nm 1905 thi m ng cha ln nm chnh quyn.
n lc ng ln nm chnh quyn ri th l c nhin nguyn tc ng lnh o v t chc
lnh o chuyn mn li cng sng t v cht ch hn na.
Sng t v cht ch hn, ng , nhng cht ch nh th no ? C phi cht ch l vn
hc nht c, nht ng phi tun theo kin ca mt s ng vin lnh o khng ? C phi
cht ch l chuyn mn vng theo nhng kin v chuyn mn ca mt s ngi lnh o
khng am hiu v chuyn mn khng ?
Danh t cht ch bung xui nh th, rt c th dn n nhng sa lm tai hi.
Vn th hai l vn ng tnh trong vn hc.
L nin gii thch vn hc c ng tnh nh th no ? Trong s u tranh chng li vn
hc t sn, a v ch ngha, c nhn ch ngha, v chnh ph v.v...
L nin ngh sng to ra mt nn vn hc x hi ch ngha, thc s t do v lin
h cng khai vi vn hc ca giai cp v sn. Theo kin L nin th nn vn hc phi
thm nhun t tng x hi ch ngha. N phi phc v cho hng triu triu ngi lao ng,
nhng con ngi u t, sc mnh v tng lai ca t nc. N n vn hc phi l mi dy
ni gia kinh nghim qu kh v cuc u tranh hin nay ca giai cp v sn. (B. Leilakh)
Vn hc c ng tnh nh th. N l mt nn vn hc thm nhun t tng x hi ch
ngha cng khai bnh vc quyn li ca nhn dn ng trn lp trng ca ng. Cho nn
vn hc c ng tnh tuyt i khng c ngha l vn hc ca nhng nh vn trong t chc
ca ng. Cng tuyt i khng c ngha l bt buc tt c mi nh vn phi vo t chc ca
ng. Mt tm th ng vin khng th bo m c ng tnh ca mt tc phN m vn hc.
Tri li mt tc phN m vn hc c ng tnh c th l ca mt nh vn ng ngoi t chc
ng.
V d: Mai a cp ski, L Tn v.v...
Vn hc c ng tnh ngha l vn hc c lp trng u tranh r rt trong ngha
thng nht v t nguyn ca nhng ngi sng tc vn hc x hi ch ngha. N h th th
ngi sng tc c mi quyn t do ca mnh, tt nhin c quyn t do t tng, c quyn
i su vo tng s thch ring ca mnh. L nin vit:
Trong lnh vc , tuyt i cn thit phi bo m mt s t do rng ln cho sng
kin c nhn, cho cc khuynh hng c nhn, bo m s t do t tng v sc tng tng,
s t do v hnh thc v v ni dung. (cun X trang 28).
Ta thy ngy trc L nin c mt quan nim rng ri trong s sng tc vn hc.
Chnh L nin khim tn tr li Clara Zetkin khi Ha S ny hi kin L nin v phi ha
lp th v v lai:
Ti khng bit nhiu v lnh vc , nhng ti ngh rng nu nhng nh ngh s tr
tui biu l nhiu cm sc ca mnh trc nhng xu hng th n phi l mt l do hp l
v ngi ta cn phi phn tch ci l do theo quan im x hi hc. Les Lettres
Francaises s 609).
L nin khng kt n phi ha v L nin t vn cn phi phn tch nghin
cu ni dung x hi ca n.
Do s khng phn bit ni hai vn vn hc ca ng v vn hc c ng tnh trn,
nn ch quan nim v t do t tng ca ng N h cng ng vo nhng sai lm nghim
trng.
Hong xun N h chng minh rng s d cc nh vn ngh c t do t tng l
nh ng ng em v d con chim bay trn nn tri xanh lm chn l ph bin mun
i. Trong lch s t tng ca con ngi, ngi vn ngh cng nh ngi khoa hc, trit hc
qua bao ch khc nhau, d b giai cp thng tr hnh h, git cht cng khng v uy quyn
m hy b kin sng to ca mnh. M. Servet v L. Vanini trn dn ci la cng khng t
b t tng khoa hc ca mnh. Cao B Qut u c v li dao bo lc ca Triu N guyn m
mt ci kh th ngang tng bt khut ca k s bit t trng.
Xut pht t lch lc , Hong xun N h cho rng nh c ng mi c t do t tng.
N h kin ti va trnh by, ti hi li ng N h l c ng ri mi c qun chng hay c
qun chng ri mi c ng ? N h th th r rng l khng phi c ng ngi Vn N gh S
mi c t do t tng m ngay nhng th k trc cng nh thi k cch mng, mc du
thc dn n p khng b V Trng Phng vn kin quyt t do t tng, t co ci x hi
ch u buc ti gii cm quyn lc by gi. Lc y h c l ng vin u, ch c l cc
tc phN m ca h chu nh hng t nhiu ca phong tro u tranh cch mng m thi.
N h th th t do t tng khng phi l mt vn ng ban n cho qun chng nh ng
N h lm tng. S d qun chng Vn N gh S mn ng, tin ng, tha nhn s lnh o
l v ng l ngi lnh tin phong trong i qun t do t tng , u tranh v quyn li
ca nhn dn lao ng cng l mc ch ca h u tranh trong sng tc vn hc. ng to
iu kin tt cho ngi ta t do t tng.
Trn y ti tr li ng Hong xun N h v mt im l lun ch cht trong bi ca
ng.
Ti xin ni qua mt s im khc. chng t nhng non yu trong kin thc ca
ng N h, v ngh ng nn khim tn hc hi hn.
Di ci u rt to Ch ngha nhn vn ca chng ta di nhng mc c v
khoa hc, ng N h c nhng lp lun nng cn v s ng.
Chng hn trong mc Quan im khoa hc ng vit:
Khng sng bi c nhn v bn thn mnh sng bi c nhn mnh th khng hay ho g
hn v chc cng km hay ho hn l sng bi lnh t.
Tht l l lun bun ci. Theo ng N hi, th c l khuyt im sng bi c nhn nng
nh ty theo cp bc, sng bi cn b cao cp th hay ho hn sng bi cn b trung cp v.v...
Tht l ph bnh bnh sng bi m bnh sng bi n li th ra ngay t ti mnh. Quan im
ng a ra khng khoa hc nh ng tng.
y l v khoa hc. By gi v ngh thut. N i v ch ngha lp th v Picasso, ng
N h vit:
Trong khong 8 nm ha s tin nhiu...Chng ta khng hoan nghnh phn lp th
hoc a a ch ngha ni ha s l ng thi.
(Tht l oan cho Picasso v Picasso c theo ch ngha a a bao gi u, c l ng N h
nn nghin cu thm v vn hc v ngh thut th gii hi u th k XX nm vng vn
hn).
V phn tin b ca ha s vt khi hn ch ngha a a nh con chim b cu ha
bnh...
Cht tht! N i v tc phN m ngh thut ca Picasso m ch nhc n con chim b cu
ha bnh thi th tai hi qu. Chng ta khng ph nhn gi tr ca con chim b cu nhng
khng bit ng N h c bit n bc Guermica hi chin tranh Ty Ban N ha v bc Chin
Tranh v Ha Bnh hi gn y khng ? N vn lp th y ng N h ! M hi ha th gii
vn cng nhn n, m Aragon ngi ph trch vn ngh ca ng cng sn Php vn ca ngi
n.
***
ng N h thng hay dn L nin, sao ng N h khng hc L nin v thi khim tn,
t trng, t do sng tc v ngh thut c o, tn trng c tnh con ngi ? ng N h vi
vng ch trch ngi ta l qu nng ni...
ng N h xa vo sai lm cng d hiu. Bi lp lun nh Palisse th nguyn nhn
chnh l v L nin l L nin v ng Hong xun N h mc du lun lun nhc n L nin cng
vn ch l ng Hong xun N h.
Trong mt bi bo ngn ti c gng trnh by vi sai lm hoc vi thiu st ca ng
N h v mt kin thc. Ti xin ngh vi ng N h mt iu m ng N h tng ngh vi
anh em N hn Vn v Giai PhN m: C gng nghin cu, suy ngh, gi cho bn cht trung
thc ca ngi tr thc.

o Duy Anh
ng o Duy Anh l mt N h Hc Gi ton quc u bit v ng c cng son
nhiu b t in v nhiu b s c gi tr.
Thu nh ng Thanh Ha, ln ln ng theo gia nh vo Hu hc. Xut thn lm
Thy Gio v tham gia cch mng trong phong tro Tn Vit, hi 1930, sau ng quay ra
vit sch v xut bn sch.
Trong khng chin, ng lui v Thanh Ha, sng gia mt ngn i ho lnh gn
Sim, v tip tc vit sch.
N m 1952, ng b triu i Vit Bc, nhng ln ti ni, ng khng chu ni kh hu, b
kit dn sc khe, nn n cui nm 1953 phi thu ngi th bng xe p a ng tr v
Thanh Ha. t lu sau ng dy s Trng D B i Hc. V H N i, ng c b dy
i Hc Vn Khoa.
ng l ngi in m, trong cc bui hp ng t pht biu kin v mi khi cuc
tho lun tr nn gay gt th ng hay lN n trnh. Tuy vy gn y ng cng ng hn v phe
i lp, vit nhiu bi trong N hn Vn v Giai PhN m ln n chnh sch ca ng. D sao, ng
vn l nh vit sch kho cu hn l nh vit bo, nn ng vn a phn tch t m nhng sai
lm, hn l cng kch ph.
Chng ti trch my on vn sau y ca ng gii thiu li tranh lun khch quan
v t tn ca mt nh s hc, tht l khc hn vi li vn bt chin ca C Phan Khi hay
l ca ng S N gc.
Trch on:
Ti mun gp mt s kin vo vn xy dng nn hc thut ca nc nh. Chng
cn phi tho lun, ai ai cng phi tha nhn rng nn hc thut ca ta hin nay thp km, lc
hu. Trong s nghip kin thit kinh t v vn ha xy dng mt nc Vit N am dn ch
theo hng x hi ch ngha, cng tc hc thut, cng tc nghin cu khoa hc, c mt vai tr
trng i, v cng tc ny m khng pht trin th khng nhng kin thit vn ha m c kin
thit kinh t cng khng th i xa. N him v ca chng ta l phi lm th no cho cng tc y
p ng xng ng c nhu cu kin thit. N hng mun nhn nh nhim v y ng n,
cn phi nh gi ng mc tnh hnh hin ti ca cng tc hc thut.
Trong thi khng chin, tinh thn mi ngi du cng thng hng v yu cu tt c
cho tin tuyn cho nn ci tnh trng cng tc nghin cu khoa hc khng c sn sc v
ngi tr thc khng c xem trng, tung nh chng t ra vn g. N hng t ngy ha
bnh tr li th tnh hnh khc hn. Mi ngi, chnh ph cng nh nhn dn, u nhn thy
rng trong s nghip kin thit kinh t v vn ha, nghin cu khoa hc l v cng cn thit.
Gii tr thc cm thy su sc rng y l c hi h c th em kh nng chuyn mn ra
phc v v mi ngi u hi vng rng, vi s sn sc ca chnh ph i vi cng tc nghin
cu khoa hc v s gip ca cc nc bn, h s c iu kin hot ng d dng, khc vi
cnh cht vt gay go ca thi khng chin.
Th m quang cnh nghin cu khoa hc cha thy khi sc, cng tc hc thut vn
c tiu iu, gii tr thc li dn dn mt phn khi. Chng ta phi c can m nhn nhn
thc t y, thnh khN n nhn r nguyn nhn th mi c th tm phng ci thin tnh hnh
c.
V cha c chnh sch c th v vn tr thc cho nn trong quan nim ca ngi cn
b chnh tr, c khi l ngi gi trch nhim iu khin v lnh o bc cao, vn tn ti ci
thnh kin khng tin kh nng ca ngi tr thc. Do , trong thc t, ngi tr thc khng
c cm thng nng trong yu cu chuyn mn ca h, m tri li, h cm thy lun lun
b ngi cn b chnh tr chn p.
Theo ti thit ngh th cng tc chuyn mn cn bn phi do nhng nh chuyn mn
ph trch nu khng c th phi o to m iu y khng phng hi g cho nguyn tc
chnh tr lnh o.
Trong a ht khoa hc t nhin, s xm phm ca nhng cn b chnh tr vo a ht
chuyn mn nh th c nhin l rt tr ngi cho cng tc chuyn mn, nht l cng tc nghin
cu khoa hc. Trong a ht khoa hc x hi th mi t cng khng km. V khoa hc x hi
chu s lnh o ca chnh tr trc tip hn cho nn ngi ta rt d ngh lm rng h ngi c
lp trng v nng lc chnh tr vng th tt c iu kin cn bn cn thit lm cng tc v
khoa hc x hi. Bi th chng ta thy khng t trng hp, hoc nhng cn b thun ty
chnh tr hoc nhng cn b chnh tr mn danh hiu chuyn mn, c c ra lnh o mt
t chc vn ha hay hc thut. N h th th cng tc nghin cu khoa hc kh lng c quan
nim v hng dn ng n. Thi qu d di ca ngi lnh o i vi s nghin cu,
do trnh chuyn mn cn non gy nn, v thi lng on hc thut do quan nim hp
hi v lp trng gy nn, c th to thnh ci tc phong nghin cu hi ht, tiu nghim tc
v chnh xc, rt c hi cho cng cuc nghin cu chn chnh.
Tm li, chnh ci t tng khng tin v coi r tr thc dn n s ng dng lch
lc ci nguyn tc rt ng n v quyn lnh o ca chnh tr, do cng tc hc thut ca
chng ta, v khoa hc t nhin cng nh v khoa hc x hi, gp nhiu cn tr m vn b hm
vo tnh trng lc hu
N hng mun chm dt tnh trng y, mun cho hc thut pht trin c th khng th
lm th no khc c l da vo ci c s sn c, cc nh tr thc chuyn mn Vit N am,
tc l o qun ch lc ca cng tc hc thut.
Do vn mu cht cn phi gii quyt trc ht thc N y cng tc hc thut
tin ln l vn tr thc...
Ci iu kin cui cng, m khng th thiu c, cho hc thut pht trin l t do
t tng, t do tho lun. y ti khng vch ra hn ch t do t tng ni chung v nhng
cng tc quan liu b phi, c on l nhng ci tc hi nghim trng trong mi ngnh
cng tc. Ti ch mun nhn mnh hai hnh thc hn ch t do t tng tc hi nng nht i
vi hc thut l bnh gio iu v bin chng ca n l bnh sng bi c nhn. i hi th 20
ca ng cng sn Lin S t co nhng tc hi ca hai bnh y trong cng tc t tng v
hc thut, nht l v khoa hc x hi. Phn ln cc nh cng tc l lun cng nh cc nh trit
hc, s hc ch l nhc li nhng khuyn co, cng thc v n c m h lt i lt li
chiu (Mi cai an) (1). Thm ch ngi ta cn cho rng khoa hc x hi ch c th pht
trin nh nhng nhn vt phi phm, cc nh hc gi khc ch c vic l ch gii v ph bin
nhng tc phN m ca cc lnh t (Kommounist) (2). nc ta th bnh gio iu v sng bi
c nhn li cn trm trng hn, khin ngi ta, v lun bn v vn g, cng u phi bt
u dn nhng n ca Mc ng ghen v L nin, hoc nhng kin ca Sta lin hay cc lnh
t khc, , hoc pht trin thm nhng kin y, hoc g b ti liu, xoay x th no gn
vo khun kh ca nhng cng thc rt ra t nhng kin y. Xin ch mt ci t d gn y.
N h vn phn k ca lch s Vit N am v vn hnh thnh dn tc, chng ti nhn thy
rng nhiu ngi nghin cu khng gim c kin g mi ngoi nhng iu cc nh kinh
in ca ch ngha Mc hay cc v lnh t ni v cc vn y (3). Bnh gio iu v sng
bi c nhn li dn thng n ci t t tng c tn: H thy ai c kin g vt ra ngoi
nhng cng thc c, nhng khun kh sn c th ngi ta chp ngay cho nhng ci m d s,
nh ci danh hiu ci bin ch ngha chng hn, nhng m nh th rt d bt mm bt ming
ngi ta.
T tng khng t do th khng th t do tho lun c. Mc du khng ai cm tranh
lun cc nh lnh o vn thng ni nn m rng tranh lun nhng trong thc t th s tho
lun b th tiu t gc ri. N ghin cu hay ngh lun mt vn g, nhiu ngi ch nm
np s khng kho th chch ra ngoi ng li t tng chnh thng c tn. i vi nhng
ngi y, cng tc hc thut tr thnh tr xic leo giy. Con ng hc thut phi l con
ng ci thnh thang mi ngi t do i li, ch khng phi si dy cng ca ngi lm
xic. Phi tr b nhng bnh gio iu v sng bi c nhn tr li t do cho hc thut. Phi
p dng chnh sch bch gia tranh minh m ng cng sn Trung Quc thi hnh i vi
cng tc nghin cu khoa hc, ci ch trng m ng Lc nh N ht gii thch rng: T
do suy ngh c lp, t do tranh lun, t do sng tc v t do ph bnh, t do pht biu kin
ca mnh. V im ny ti khng th ni g hn. Ti ch xin nhn mnh rng ci t do
chng ta ch trng y, cng nh kin ca ng Lc nh N ht, khng phi l t do theo
li t sn, m l t do dn ch trong ni b nhn dn.
Gii tr thc Vit N am ng ch i mt s gii quyt mnh bo v cn bn.
O DUY AN H
Ch thch:
1) Phin m ch Mikoyan
2) Tn mt t bo
3) S gia vit cng l ng Trn huy Liu c vit mt bi bo gii thch rng: X hi
Vit N am bt u hnh thnh t nm 1930 l nm ng cng sn ng Dng ra i. ng
o Duy Anh phn i l thuyt nn ng vit cun Vn hnh thnh x hi Vit
N am, trong ng bc thuyt ca ng Liu v ch trng rng x hi Vit N am hnh
thnh t thi Bc thuc.

Hong Cm
Hong Cm sinh nm 1921 Lng Lc Th, Huyn Thun Thnh, Tnh Hi Dng.
Xt v tui th ng thuc v phi thanh nin, nhng nu xt v thnh tch th ng ng c
xp vo hng nhng vn s ng tui, c a v trong lng vn t trc cuc Th Gii
Chin Tranh Th Hai.
Hong Cm hc Trung Hc Bc N inh, bng Cao ng Tiu Hc nm 1937 v
T Ti nm 1940. N hng ngay t khi ng mi hc T, ng dch cun Graziella ca
Lamartine sang ting Vit, ly nhan l Hn N gy Xanh. ng c nhiu ngi a chung
t ngy y. Tip theo ng dch cun Mt N ghn L Mt m, ng trong Tp Ch Tn Dn.
Hong Cm cng c vit mt cun tiu thuyt u tay nhan l Thi Mng, nhng
ngh thut chnh ca Hong Cm l vit kch th. Cho n ngy nay, Hong Cm gi a v
cao nht trong Vn Hc Vit N am v ngnh kch th, v nhng v kch sau y:
Vin Khch, t mt cu chuyn v i H Qu Ly, ng trong Tiu Thuyt Th BN y,
vi bt hiu l Hoa Thu.
Kiu Loan, t mt cu chuyn i Ty Sn.
Ln ng, ni v thanh nin th N ht chim ng.
Sau ngy ton quc khng chin, Hong Cm tham gia b i v tr thnh bn thn
ca Trn Dn, L t. ng c kt np vo ng cng sn nm 1951, v chu nh hng ca
t tng Mc Xt v ngh thut, ng t b li vit kch th. Trong mt bui l Vit Bc,
trc s hin din ca ng anh em Vn N gh S, ng ln n nhng tc phN m c ca
ng bng cch tht c my bn kch th do ng vit, buc thng lng vo mt. si giy v
treo ln cnh cy. Lc by gi ng hon ton tin theo cng sn v quyt tm lt xc
theo kp tin ca x hi hin thc ch ngha trong vn chng.
N hng t nm 1953, sau khi ng c i tham quan (i d nhng khng c
tham gia kin Ci Cch Rung t, ng nhn thy ra thc cht ca ch cng sn. T
ngy y Hong Cm tr li con ngi c v vit kch th nh ngy xa.
N m 1956 Hong Cm hot ng tch cc trong nhm N hn Vn-Giai PhN m v c
anh em gi a l con nga chin. ng c vit nhiu bi trong N hn Vn bt chin vi
phe ng, nhng v th ch c hai bi c sc nht m chng ti trch sau y gii thiu
ngh thut lm th ca ng.
Mt bi ng trong Giai PhN m Ma Thu, nhan Em b ln su tui t co vic
cng sn bao vy nhng gia nh a ch bt con ci phi cht ht v mt bi ng trong
bo Vn l mt on kch th, nhan l Ting ht trong ng dng li Trng Chi
ku gi nhn dn hy ni dy u tranh chng ng.
Trng hp ca Hong Cm chng t rng mt ngi c tm hn ngh s v thnh
tht yu chung t do khng th no ha mnh c vi ch cng sn.
EM B LN SU TUI
Trch Giai PhN m Ma Thu
I
Em b ln su tui
Li thi tm ming n
B: cng ho n mu (1)
M b con lay lt
i tut vo trong N am
T khi lt lng m
n sa, ng ging m
o hoa lt o mm
N o bit mnh sung sng
N gn sng ang tro ln
Ai ngh thn bo bt
N hng ngi vi con ngi
Vn sn lng thng xt
C c gi i kh
Lp cp i m cua
B m n khng cn
a tr nay gy cm
Bng thng tnh ci ct
C nhng cho ming cm
Chn tay nh ci que
Bng phnh li ngng c
Mt trn hoe hoe
o nhn i b ng :
Ly b xin bt cho
Chu ming cm, thy i!
II
C mt ch cn b
ang pht ng thn ngoi
Cht nhn ra pha ng
N ghe ting ku lc loi.
Ch rng mnh nh li
N m i km t lu
Ch mi nm tui u
Lim l khoai gia ch
Chy vng ra pha ng
Dt em b vo nh
N m cm dnh chiu qua
B cho em mt na.
Ch bn c nng ct cn (2)
a nc mt quay i:
N l con a ch
B bng bit g
Hm em cho bt cho
Chu ba ngy hi truy (3)
Ch i (4) bng li li
N hn a b m ci
C tm vt th ch
Ch thy mt con ngi
Em b n no
N m ln ra t ng
Ch ngh: sau ly chng
Sinh con hng b sa.
III
Ch phi nh cng tc
V cu chuyn trn kia
Bung ti lnh m khuya
Thp n ln kim tho
Do ci li khng xng
N n nhiu ng lt lo
Do con mt b to
Chng nhn xa chn tri
Do b c chy li
Ch mt mu st r,
lu nm ng k
Trn trang sch im lm
Do my con ngi my
y gn thiu tri tim
IV
N o lin quan (5) phn ng
Mt cnh gic lp trng
My m khc rng r
N gn n soi t m
Lng vn lng cu hi:
Sao thng con k th ?
Gi ght c a b
Lng thnh thi bao nhiu!
HON G CM
Ch gii:
1) Tr n mu: B x t
2) Ct cn: N ng dn c ng tn nhim (cha phi l ng vin)
3) Hi truy: Tra kho
4) Ch i: Cn b ph n trong i Ci cch rung t.
5) Lin quan: C lin h vi a ch
Trch: 2 on trong hi th nht v kch th di Ting Ht Trng Chi
N HN VT: (trong 2 on ny)
M N N G
HN G HOA, n t
TIN G HT TRN G CHI
Cnh: Mt gian phng trong lu Ty nhn ra sng.
M mn:
Mt bui sm ma Xun. Ting nhc pha trong vng vng. Sn khu vng mt lt ri
Hng Hoa rn rn bc ra, tay cm mt bng hoa , ngm mt lt ri b vo siu thuc.

Lp I
HN G HOA TIN G HT
HN G HOA
Tic qu! N hng bng hoa p nht
N gt ct i lm thang thuc! L i!
Gn lc ht tinh hoa trong tri t
chc u cu vn c lng ngi
(nhn vo trong)
Cng nng chng vn ng
Ba ngy chng ni nng
Tm thy lang chy cha
Bnh mi ngy mi tng
Bnh mt ng, cc c cha mt no
Khun mt cng nng ngy mt ho
Thy lang dt nt ch ni m
Bc thang thuc no cng tht to
N gi bnh ung vo, mt nhn nh
Tha tng lp nghim, cm khng nh
N ut c ng cay vo trong ngi
N u rut nu gan v la bng du si...
(Ting ht Trng Chi bn ngoi vng ln)
TIN G HT
H khoan, ni thm sng su
i cng thin h chng u bit mnh...
HN G HOA
! ting ht... (Hng Hoa h rm nghe ngng)
TIN G HT
Ta khao kht phng tri rc bnh minh
n khi tri mc, ta vn lnh nh gia dng
n u b bn khng cng
Thuyn i v tn, ai hiu lng ta u ?
HN G HOA
Ting ht chn mi m im vng
N ay li v v mnh bn lu
N hn xung sng kia, no c ai u ?
Phng lng trng giang trng xa...
K t ting ht bc cao
i lu Ty thay i c
Cng nng m rng r
m m nghe bo ni quanh ging
Ring mnh ti hu h
Cng thy nh ta lu xiu
Trong m di tm ti, th lng
Tha tng lun chau my gin d
n ca tt ri bn chn tng
Vn Xun tn hoa n
Con chim trong lng sa cnh cht m qua...
Cn ti ?...
u cng nng t ln mi tui
Mt quen nhn nhung la gm hoa
N ay bng thy bun tnh, tr tri
N h lng xa qu c mt m xa...
Ti cng mun c bay theo ting ht
Tr v tm ngha m, tnh cha.
(nhn vo trong)
Ka np chn sng snh
L mn lay
Chng cng nng tnh.
Bt thuc ny cay ng lm, i thi.
V c trng ngi bnh nut tng hi,
Mt nhn nh, ti chng cn mun sng!
(Hng Hoa bt thuc vo chu cy)
TIN G HT
Thuyn tri, tri my khc sng,
Ta i xa bn bit lng ai theo...
HN G HOA (Mm ci)
Bit lng ai theo!

Lp II
HN G HOA M N N G TIN G HT
M N N G ( pha bn trong rm lo o bc ra, mt xanh xao tc xa.)
Hng Hoa i!
Em hy tm v y ting ht ca ngi...
Lng ch nh l than chy
Em hy tm v y dng sng ang tri.
HN G HOA
Ch ng ra y! Gi sng lng lng!
Ting ht ngoi kia, u phi ting ngi!
M N N G
C mt ngi ht vang lng trn sng...
HN G HOA
l li than cy c bn phng tri..
Ch ng nghe...
Cng nghe, cng nng bnh!
M...lng ch ra sao ? Tha tng bit ri.
M N N G
Ph thn ta ?...
HN G HOA
Tng cng va truyn lnh
Kha kn lp ca lu, lp c dng sng
khng cn ting ht!
HN G HOA
Lt o em v! Ch ni d nghe!
M N N G
Cn dng sng, ch van em! ng lp!
Hy khi dng nc un n chn lu
thuyn ca chng d xa xa tp
Cng bit ng tm n buc lng nhau
HN G HOA (tinh nghch)
Chng no nh ? , cng nng phm ti!
Dm ni n chng! N y, bn kia
Tha tng vn rnh nghe sm ti...
M N N G
Khng em i! Ch thc gic canh khuya
Ch thy mt ph thn hin t ci xung...
HN G HOA (nghim trang)
N gi nghe...N gi bit ch say m
N gi gin lm!...N gi s xy kn ca
Th cn u na nhng chiu Xun
Ch bc ra hin, t tri nghing nga
Sng bng ln v nhan sc tuyt trn ?
Cn u na, nhng sm mai nng mc
Em ng nhn chn my, tm bng khi qu hng ?
M N N G
Em ng mch Tng cng, ny m tc
Ri nh v, ch g bit bao xong
N c xanh mt, ngoi kia, em nh bc
a ch ra chi tc gia dng sng
Ting ht nm trn tay nh git nc
Ch ung ht ma Xun, mt ri trong lng
HN G HOA
Cng nng con quan Tha tng
Mi chn ma Xun khp cnh song
N a by gi m l trong phng
Gt chn cng nng nhn trn nhung gm
N hung gm cn m sc ngn son
Thn qun la the lung linh vng ngc
Vng ngc la the cn s au vai trn.
M N N G Khng!
T khi ting ht lt qua song
Th chn ngc ri tn trn lnh
Th la the nhung gm
bng kho rn nh l chiu ng...
TIN G HT (li vng vng)
N o ngi qu ph trng khn tang
N o a em m ci kht sa
N o ai sng nhc thc oan
N o ai tan la i la
N ghe ting ht ny ngui dn ni kh
Dng sng nh la qun quanh ngi.
M N N G (mun x ra ngoi)
Cn ting ht! N gi s khng b bn
N gi s n y! Em m ca, tri i!
HN G HOA
Ch i u ? Ca ngoi bng tng
Ting ht N y c vo
V l ting gi ca tri cao
Ca t rng, ca qu hng ti hng nng
N hng cn ch...
Phn gi mng manh, tay mm dng dng
H lm sao cnh ca kha lu i!
M N N G (gan gc)
Ta m c, ta vt qua tng
Ta chy ra sng! i bn phng tri
Tm ting ht...ta i cng thin h
Tm lng chng...ring ta bit m thi...
HN G HOA
Cng nng li sp ni m ni sng
Thi, em du bc ch vo phng
M N N G (nh m)
Phng no u! Ta ch c con sng
Chng n kia ri! Em hy trng
N gi i trn mt nc
o c mu da tri
Mt ng nh sao ri
Tng ting sng trm trm
N ng gt chn rn n...
Ta gp ngi y! N ghn nm c hn
Em Hng Hoa!... ng mch Tng cng!
HN G HOA
Em ng ch l ngi sung sng nht
Ai ng u, ch li kh hn em
Thi, em bung rm
Xa mu xanh nc sng
Ch ng m c na!
M N N G
Ta nghe r ting chng
La tc ny ng
Tng si cn ngn vang
Chng ngoi sng lnh lm
Lu Ty ny cng gi bng
Tay chng la m
o xanh bng nng im trang
HN G HOA
Lm g c o xanh ?
N gi y chc l nn m o ti
Tiu ty thn hnh
Cng nh em khi cn m ci b m
La qu, hnh kht n y...
M N N G
, khng!
o ti nn m cng p
Lng ch thng, dt gm mc cho ngi
Cng nh em ngy nay...
, khng , chng l hong t
T nc non xa l gh qua y
Ta mi li. Chng buc thuyn, li
Chng ht, ta so giy cung n ging
n vi nhau chng m bao nm
Ri ngi n ta ln thuyn
Tri i mi, bn b xanh trin min
(M N ng nh n, bng giy t)
Em van chng! Em lnh but bn tay
Sao ngi n b i ?
Gi ni, thuyn nghing m
Ai lm nn bit ly ?
(n ri)
N gi cht ri! Ting ht cng tan ri
Ai cu c chng! Ai cu c ti ?
(M N ng ng xung)
HN G HOA
Em bit ngay m! M m mng mng
Bnh cng tng. Ri Tng cng qu mng
Ti thn em Ai cu sng cng nng ?
Hng Hoa M N ng vo trong. Sn khu vng. Mt iu n trm c. N goi
xa...mt ting so tha thit.

Hong Tch Linh
Hong Tch Linh, nm nay chng 40 tui, qu Lng ng N gc, gn H N i, em
rut N h Vn Hong Tch Chu v Ha S Hong Tch Ch. Cng vi Trn Dn, Hong Tch
Linh tham gia b i v cng tc trong on kch ca trung ng. ng vit nhiu kch ngn,
nhng c hai bn chng ti trch sau y l c sc hn c.
V Xem mt v, ph hp vi bi th Ti tm em ca T Hu Thin, nu ln s
bn khon ca c th h thanh nin Bc Vit hin nay l cc c gi m h nh ly lm v,
b nn gio dc cng sn lm cht mt tnh yu. Cc c ny ch quan nim hn nhn nh
mt vic phc v ng, phc v nhn dn.
V Cm mi t mt cnh u t trong chin dch Ci cch rung t. Trong v
kch mt hi ny tc gi trnh by rt cn k rng khng phi ch c giai cp a ch mi b
khng b m chnh ngay bn c nng, c nhng bn c nng hng hi tham gia khng
chin cng b khng b n ni phi t t. N hng ti liu v sa sai ng trong bo N hn
Dn l bo ca ng cng nu ln nhng v tng t
XEM MT V
Ch N guyn: N goi 30, bn hng xn, t trng ph n khu ph
Tn: 25 tui, cn b cng trng
Lan: 20 tui, bn hng Mu Dch
Dung: 18 tui, Y T mt c quan
Bi tr:
N h N guyn mt ng lao ng. Cn bung vung vn c mnh vi bao bc ngn i
ca pha trong, trng ra mnh vn nh v bp. c s si, my tm phn, trng k, bn
gh. chi tr con by khp nh. Tng treo nhiu nh chp v tranh Cng nhn kin
thit, tranh Thng nht.
M MN LN
Ca s v ca trng ra ph m tung. N ng trn vo trong nh, nhng bc tranh mu
cng sng rc r. N goi ph cnh tp np mt sng ch nht.
Trn ging, anh N guyn chm ch cha radio. Ch N guyn nhanh nhn vt li mn,
ct chiu, qut ging.
Ch N guyn: (dng vi v) 7 ri ri. C y cng sp n, nh ca lng cng th ny,
c y li chng ci cho (vui v thu dn bn gh, chic gh )
N guyn: (vn li hi cha, khng ngng u ln) Ci g th ?
Ch N guyn: (nhn chng) Anh ngi s s t sng n gi cng khng bit bo con
n by ba ra (thu dn inh c, bng n trn ging)
N guyn: Ci g!
Ch N guyn: C y hn sng nay n chi y! Ai li nh ca lum thum th ny
trng sao tin ?
N guyn: C y n xem mt ch Tn, ch xem mt nh mnh u m s. R gi hi
lm!
Ch N guyn: Phi, chng bit ai d hi. Lc anh hi ti, anh i n xem nh hng
chc ln th sao ?
N guyn: Th lc y ngi ta cng phi v th mi xem mt c c k ch. Ai i
xem nh lm qui g ?
Ch N guyn: By gi vic trm nm ca ch Tn, phn mnh l anh ch phi trng
nom. Cnh nh mnh, lao ng chng c g, li cng phi gi th din cho ch y ch. Anh c
mc ti thu xp. Ti dm hi c thN y my m. Ch c m c Dung ny ng nht c.
t tui, tin b mu mc, c cng tc t tc c ri. Ch Tn nh ta m ly c th p i
lm!
N guyn: Bit vy, cn ty ch y chn.
Ch N guyn: Ai khng bit l ty ch y. N hng cng phi bit ba by ng ty. Gi
ch y cng tc ngay H N i th cng cn d. ng ny ch y cng tc xa mi v, mnh phi
chn ni no ch ng ni y, ch Tn vi ngi ta ch gp nhau mt ln l xong vic ri
ch!
N guyn: Xem mt xong ri ci ngay...
Ch N guyn: Ch ai li d d nh anh y . Ti tnh ch y c ngh php ba tun.
L dp ny ri li xin php kh khn ra. Bn nh ngi ta mi xem nh cng thun ri.
Sng nay ch c y gp g nhau l ci pht ngay c.
N guyn: C ni nh mai ci ngay c ri y! Vic ly nhau by gi ngi ta cn
tm hiu nhau chn ra kia, ri mi t thnh vn hn hoi c
Ch N guyn: y gp nhau khc hiu nhau ngay ch kh g. Giai cha v, gi cha
chng bt duyn nhau lm. Con gi ang chng khi kia!
N guyn: chc ch y bng lng cha ?
Ch N guyn: Sao li ch bng lng. Ti n chi d hi tnh nt c ta k lm ri.
N guyn (bt ci): Th ng nh ch y khng thch th mnh cng bt ch y phi
thch ?
Ch N guyn: Chng cn m no hn m ny u. c c hai ch em. N hng c em
l c Dung mi 18 tui lm Y T c quan B Tr mng, m n ni chng chc ra v cn
b lm ri. Ti xem ch Tn cng tn thnh mn c Dung y. ti bo ch y ra y. (Gi
vi trong sn) Ch Tn, ch Tn i! Hy ngh tay ra y anh ni chuyn (ting Tn ngoi
vn)
N guyn: N y, th cn c ch ?
Ch N guyn: C Lan hn em hai tui. N h y c c hai u xinh xn c
N guyn: ...th ch y gp c hai ri thun ai th l
Ch N guyn: Sao anh c lng nhng th. Gii thiu c ch lm g thm nhiu chuyn
ra. C ch t nhin lm. Cn c em nn np hn, li c ngh trong tay. Ti cn nhc chn
ri. Ch Tn cng tc trong rng, trn r, phi tnh ly ngi bit thuc men trng nom sn
sc mi c. Ch Tn m khng ly c cng h...
N guyn: , c k th th ly c y!
Ch N guyn: (ci) Anh r tht quan bN y cng , quan t cng gt chng ra lm
sao. Ch Tn cn tinh hn anh nhiu.
(Tn ra, nt mt h hng)
Tn: Anh ch ni xu g em th ?
Ch N guyn: Ch ra y. Ti ang ni xu anh ch y ny. N gi n l ong. Bn
chuyn c hay bn ngang. Vic ca ch c d dang, ch c bt n anh y.
Tn: Em bt n c ch na
Ch N guyn: Ti tnh u vo y ri. Ch ngh chng c bao nhiu ngy. N hn
tin ch cn tim chi dt nc st rt i. Ti s mch c y t mai ngy ngy n trng nom
thuc men cho ch. Ch, c tha h c i li ni chuyn, bn bc vi nhau. Th c phi l tin
mi ng khng ?
N guyn: C bn cch y c y!
Ch N guyn: By gi xem mt nhau cng d dng lm y. Trc kia hi xem mt ti,
anh ch long ong hng my thng m c c tch s g u. N gy ngy i qua hng ti tin
chng c li cn v hi ht th ny th khc. c th ti cng tru dn, lm lc ngh li
n tc ci. Cn vic ca ch, ti tnh nh vy, ch thy th no ?
Tn: Cng cn phi xem t c y th no ch!
Ch N guyn: (st sng) Ti bit c i bn. T ha bnh c hc tp c y tin b
nhanh lm, gng mu nht c quan y. i bn hp lm ri. Ch chng phi n o chi
na u.
N guyn: y...vic ny khng hp tp c. Ch phi tm hiu cho tht chc chn i.
Thi bui ny phi hp tnh hp , i bn phi tha thun c mi nn ly nhau. Sau ny cn
n i kip vi nhau, khng phi thc mc my may g c hn khng ?
Tn: C th no cng cn phi hi kin anh ch na.
N guyn: C ch l chnh. Anh ch c kin ch l ph thi. Vic ny dn ch bn
bt mi c, bn qu l nt. Lc ti ly ch cng vy. Hai a ng nhau l ly nhau, gi li
a cho ng anh, b ch, ng ch b thm bn ra tn vo th cng chng xong u.
Ch N guyn: Vic ch chng kh u. N h ngi ta cng d tnh thi. Ch cn ch vi
c Dung quyt nh na l xong.
N guyn: Ch c ngh ba tun phi tin hnh th ny mi chng vnh c. Tun
u tm hiu, hai tun sau ci. Cn vic xin ci ra sao, ch chng phi lo, c ch, ch lm
t trng ph n khu ph, t chc tp th quen ri.
Ch N guyn: Mi vic ti tnh ton u vo y. Chnh quyn mi ai, khu ph mi
ai, ban vn ngh lin hoan th no, sn sng c ri, ch c khng ngi vic .
N guyn: Thi phin phin thi. N gi ta n d ci, ch c i hp u. C d
nhiu m, ri v ku ca mi m by gi li cn by v ra...
(C Lan xe p ngoi ca)
Ch N guyn: (thy trc dc chng) (N guyn mang vi cha radio vo trong nh,
Ch N guyn vui v bo Tn) Ka ch, ch cng vo thay qun o i. Ai mc o lt th kia m
li nh xem mt v bao gi ?
(Ch N guyn on ra tn ca n)
Lan: (nhanh nhN u vui tnh) Ch! Ln u n chi ch li n mun ch phi i lu
qu.
Ch N guyn: C ngi y. Cc c hn hm nay ch nht li chi, ti yn tr khng
sng th chiu th no cc c cng n.
Lan: S ch i, em phi n trc y. Dung bn t vic n sau ch !
Ch N guyn: y, c thy c Dung l thy bn. Cng tc ca c y vt v tht. C l
ch nht cng khng c ri my c nh ?
Lan: Em Dung khng bn lm u. Cng tc nh em thi. Ch nht cng c ngh c
ngy. C hm nay Dung tt qua c quan, bo co, chc cng sp li y.
Ch N guyn: Ra th...ti li c tng...Hm nay c li chi. Ch c t nhin coi nh
ngi nh mi ni thng ngay vo vic mi c...
Lan: (ci tinh ) Em bit long thong ri. Hm n bc Phc c a cho chng em
xem nh ca anh Tn. N u hp tnh hp tnh cng tt. ng em vi bn ch li thnh ch
ngi nh ch nh ?
Ch N guyn: Th cn g bng na. Ch em nh ti nm nay 24 ri y. N i chuyn v
con c chi y N y. Tnh ngi cng d di. L ngi khng chin tht y m n ni cn
lng tng lm.
Lan: By gi ph n chng em mong ly chng hay, ch chng cn ngi ni hay, ch
!
Ch N guyn: Vn bit th...nhng cch thc H N i ta bit n bit ni vn hn c phi
khng c ?
Lan: (hm hnh) Chng em bo nhau ri. Chng con khng cng mt ch hng
cng ct t. Khng chng sut i cng c.
Ch N guyn: (cng ci) C no cng ni nh vy m ch c no cng rn mi c
u.
Tn: (ra) C Lan n chi...
Ch N guyn: Ch ngi y
Lan: (t nhin) Anh cng tc cng trng ?
Tn: Vng, cng trng cu cng.
Lan: Vui lm khng anh ?
(Ch N guyn lng lng mang m vo)
Tn: (t nhin hn) Thch nht ch ti lm l cng trng ng. ch ny vi thng
xong vic li chuyn sang ch khc. Hai nm nay chuyn ba ln. Ht Bc Giang sang Vit Tr
ri Lao Kay. Ri sp vo Thanh, xung Vinh.
Lan: Cng tc ca anh c i nhiu ni thch nh ?
Tn: (si ni) Sau ny thng nht, con ng cn di, cn nhiu cu cng, cn khai
ph nhiu ng mi. Ch s chn mnh khng i ht c. Tnh ti quen t nh nh hn bi,
ngi l mt ch khng chu ni.
Lan: Th nhng ngi ngi l mi H N i th anh bo sao ?
Tn: Ti mi ngi mt tnh, mt nt. Hp u, thch y
Lan: Th chc anh khng thch H N i.
Tn: H N i li khc. N m 50 ti cn hc k ngh, sau thch hot ng mi b sang
khng chin. Cng tc xa H N i thc, nhng vn nh ch. Ti thch cng tc lin min vi
thng mi li v H N i mt ln
Lan: N ghe anh ni cng thch ri, cng tc hp mi phn khi c. (hi bun) Cng
tc ti li khc hn anh.
Tn: Tng ch lm Mu Dch, ng ngi bn chc tp np sut ngy
Lan: B ngoi th thi, trng cng vui mt, nhng bun lm anh. N gy hai bui li
bn hng, li ghi s, li thu tin, m khch hng kh tnh khng chu c. Lm lc cng bc,
gt li b ph bnh.
Tn: Ti ch cha quen y.
Lan: Khng phi quen u. Ph bnh khng ng mi bc mnh ch.
Tn: (a) Ch ni th ch ma no mun xin vo Mu Dch bn hng na.
Lan: (ci) Th anh va bo, ti mi ngi mt tnh mt nt, hp u thch y, (ngh
ngi) ch ti cn phi i lm cn m ti nh qun ch kim khng nui cc em i
hc. Tnh ti li thch bay bng, nhng bay bng khc anh kia. Ti ang i hc thm nhc.
Ri ti s ht i pht thanh. Lc by gi ting ht ca ti s vang i khp ni, ti s ht
cho mi ngi nghe...Ti tin l ti phc v nhiu hn by gi.
Tn: ...lc y ti cng tc xa m c nghe ting ht ca ngi mnh quen bit, chc
thch hn c.
Lan: Anh cng thch ht ?
Tn: Ti khng bit ht nhng thch nghe ht. Tnh ti nh nga lng th ny khng
thch ca ht sao c. Ti cho ch c Bt l khng thch nghe ht m thi.
(Hai ngi cng ci thn mt hn. Ch N guyn mang nc ra, cht thy hi kh
chu, li lng lng quay vo)
Lan: N hiu ngi khng thch ht ch. M ti, c Dung cng th. Ch c my em nh
l n thch bt ti ht lun. M ti bc mnh lm nhng ti li ht tp dt nhn th.
Tn: Th ch ht cho ti nghe mt bi. Ln u gp ch li c nghe ch ht.
Lan: (t nhin ngng nghu) Ai li th bao gi. Ln khc, anh !
(Yn lng, Tn suy ngh nhn Lan)
Lan: sao mi Dung khng li ? (lng sang chuyn khc) Anh cn ngh mi anh li
nh chi.
Tn: Ti mong th lm. Cng mun n lun. Ch s phin...
Lan: C ci g l phin u. Anh c n chi. Ti no Dung cng c nh. Quen ch
y li c bit anh m tnh anh t nhin cng d gn hn ch.
Tn: (vui v) Th ti s n lun. Vy ch phi ht nh. Ri ti s cho ch xem nhng
k nim khng chin ca ti.
Lan: ...th anh phi cho ti xem trc ri ti mi ht.
Tn: M ch phi ht tht hay kia
Lan: (ci) N ht nh th. Tin by gi anh ly cho em xem trc i.
Tn: (thn mt) N hng ch cng phi ht ngay y nh. (chy vo trong em ti dt ra)
Cng tc nay y mai , rt cn k nim. (Gi ti dt, t l) Gi cho ch xem, ch hiu c
ht i ti y! (hai ngi st vai nhau) y, chic ti gm thu v con dao con l ca m
nui ti ngi Th, ch Chu, hi b cn con gi. Hm b c sp cht, khng chn theo, b c
cho a con nui ngi Kinh lm k nim. C mt vt ny hm no li chi ti k cho ch
nghe cng nhiu chuyn ri. C l ti d ch xem trc tp nh th hn. (Hai ngi cng
gi chung nh. Anh N guyn ra ly ci di ging ng sau. C hai cng khng bit)
Tn: Ra khng chin ti vo ngay b i nh ny chp Cu Hm Rng sau chin
dch H N am N inh. y l nhng nh dn cng khi ti chuyn sang cng tc Sng ...
y, nh m nui ti, v nh ti mi chp.
Lan: (xem k) nh ny p hn nh bc Phc cho xem trc (nhn Tn). Trng tr
m ging anh hn (ci) Th m anh li nh giu dim. (Dung vo, o cn b mu xanh. C
hai vn khng bit) Dung ngp ngng khng nh ting)
Ch N guyn: (va ra trng thy) Ka c Dung. C vo y. i mi c.
Dung: Ch mc em.
Lan: Sao chm th h Dung ?
Ch N guyn: (ko gh vn v) C ngi Ch Tn ly h ch m nc.
Dung: (vi Lan) Cng on g m ch nht i chi ht. Em i hn na gi chng gp
ai.
Lan: Chng vi. Lc no bo co cng c.
Dung: N n bo co ngay ch ...Cng on cn theo ri, gip kin ch.
Ch N guyn: (bo Lan) C Lan ny, ra ch xem gian hng ca ti i! Khng li bo
bit nh m khng bit ca hng.
Lan: Vng...i i ch.
(C hai cng ra. Tn v Dung yn lng).
Tn: C vn lm vic ?
Dung: Vng, ti cng tc B. B bn hn cc c quan khc...
(Yn lng)
Tn: Ti mi v hm qua. c ngh hn 20 ngy.
Dung: Ch anh cng tc, y t phc v c bo m lm khng ?
Tn: Cng kh.
Dung: Cng trng cng cn phi tch cc chng st rt mi thc hin c k hoch
56. (Li yn lng).
Tn: Ti v cng c lp gia nh. Thy ch c ni chuyn nhiu v c. Trong thi
gian ngh mong c trao i vi c.
Dung: Vng...Vic ny anh hy th th. M ti cng bit ri. N hng ti cha bo
co Cng on. Ti nh n nhng khng gp.
Tn: Trc ht chng ta tm hiu nhau .
Dung: Theo ti trc ht l t chc c quan phi bit , nh vy bo m hn.
Tn: Vng, th cng c.
Dung: B khng nh hn nguyn tc . N hng chnh by gi ti li thy cn phi c
t chc xy dng cho mnh. M ti cng thy th l ng.
Tn: Ti cng khng phn i vic y.
Tn: (bt u kh chu) Vng!
Dung: Cn kh khn na l ti vi anh cng tc khng nhng xa l m li khc ngnh
nhau, n vi nhau ri kh.
Tn: Sau ny sp xp cng tc cng mt c quan cng d thi. Ci kh l s khng
cng mt ch hng tnh cm.
Dung: Ti tng chng ta cng phc v cho cch mng l cng mt ch hng ri.
Hn na, anh li l gia nh cng nhn, th cng tt.
Tn: Vng!
Dung: Ti v anh ! Ti bo co vi Cng on ri li gp anh. n ti... tun ny ti
mc hc c. C g, li sng ch nht sau, anh nh!
Lan vo hi ngc nhin
Lan: Dung v ? N gi chi y i ch N guyn.
Dung: Ch v sau.
Lan: N y, Dung i u vi th ?
(Dung vn ng ca)
Lan: Anh Tn ngh php khng lu u. Cng tc xa, m yu xanh lm, cng cn tim
thuc cho khe. C thuc sn ri. Dung xem gi c tin, ngy ngy n tim cho anh Tn.
Dung: (Dung ngh ngi) Cng hi phin ch nh (Mt lt) Cha tin u. em bo
co vi c quan . Sng ch nht sau ch !
Lan: (bn khon) Dung. Sao Dung phi n tun sau mi li c ? Dung ngh
xem: Anh Tn c ngh php c t ngy. (Khng tin ni ht mnh, nh nn n vi em)
Dung n vo bui ti thi m!
Dung: (thn nhin) Tun l ny bui ti em bn, m vn ca em vi anh Tn nn
nghin cu k v mi mt...Em khng th lm hn c. n ch nht sau cha mun. Thi
em v y, cho anh nh.
Dung ra vi, Lan cng lng tng ng dy
Tn: Ch cng li nh v ?
Lan: Khng...Khng....phin qu nh! Ai tim thuc cho anh c ? Hay l, chiu ny
anh li chi m em. Dung c nh y!
Tn: Ti khng cn tim thuc v cng khng cn...
Lan: (st sng) Cn lm ch! Anh cn phi khe, anh cn phi cng tc nhiu.
Tn: Khng, ti khng mun. (tha thit nhn Lan) Ti mong c hiu...
Lan: (cm ng) ti bo Dung.
Tn: Khng, khng! (cng tha thit) C Lan!
Lan: (thm lng tng) Anh bo g em kia ?
Tn: (cng lng tng) Ti mun ni chuyn ring vi c...c Lan.
Lan: (ngng) Vng!
Tn: (si ni u ym) Lan! Bit Lan, ti thy mn Lan hn, ti khng th...
Lan: (thn, nhng sung sng) Em khng...Ai li th bao gi ? Em v y (b chy ra
ca).
Tn: C Lan! (chy vo trong nh, dt xe p ra, ni vi) Anh cho em mn xe p
mt lt nh, (n ca gp ch N guyn v)
Ch N guyn: (ngc nhin) Ch vi i u th ?
Tn khng kp tr li, ln xe hp tp. Anh N guyn cng va ra.
Ch N guyn: C Dung u ?
N guyn: Ai bit u y!
Ch N guyn: Sao ch Tn li i vi c Lan ?
N guyn: L tht! Sao mnh li hi ti ? Ch Tn chn v ch mnh chn v ? D hi
lm! Thi!, mnh vo khing gi li ti ci radio ra cha y.
(Hai ngi cng ci. Vo pha trong)
Mn t t khp theo
CM MI
Tm: Em gi Chung 15, 16
Thy: Ct cn nh hn vi Chung
C Canh: Ch ngang cng ng nh Chung
B Tng: Gi tt l m Ln, cng ng nh Chung
Ln: Ct cn
Cnh:
Mt lng ven sng. Mt bn nh sang ngang. N h Chung st sng, mt cn nh
gianh mt gian hai chi.
Bi tr Cnh gia nh. Bn tri l bp, bn phi c lip ngn sang bung bn. ct
hai u gian p p, thy hai cy hng to dng chnh chch. c c k: Mt ging, mt
chng tre. K st vch, mt bn con lm bn th, c bt hng bng snh, mt bt con ng
nc cng. Quang cnh lnh lo nh lu khng ngi trng nom ti: Li v cnh lip,
tranh rch tng mng ln, khN u hiu trn tng m khi vng kh, thng, so lng chng
mt gc.
Ca s trong nh nhn thy sng. Ca chnh trng ra sn t. Cng tre, khm ma, bi
chui. Qua cng thy bi ng bt ngt, con ng trng ng thoai thoi xung bn.
Mn Mt:
Canh ba. Trong xm g gy rn ln mt lc ri im bng. Tha tht bn kia sng ch
sa vng sang. Bn ngoi ca s nh trng cui thng m v lnh. Trong nh tranh ti tranh
sng.
Tm p chiu ng chng. Chung vn thc ngi b gi ru r...
Ting ch bng sa vang. Chung chy ra nhn qua k lip.
Tm: (vng dy) G th anh ?
Chung: Im, du kch.
Tm: N gi ta n bt anh, anh i!
Chung: Im Tm. (N ghe ngng ting ch sa v pha khc, xa dn)
Chung: Du kch i tun Khng c g u. Em ln m nm i Tm. (Tm lng
lng ln chng p chiu. Chung li ging ngi b gi nhn trng sng ngoi ca s)
Chung: (thy Tm ca mnh) Tm ng i ch. Cn lu mi sng, c chp mt i lc na Tm
! (Tm nm khng yn ch)
Tm: Anh ny, ngi ta r nhau d khoai non, em cng d vi lung bi nh.
Chung: Sng ln xin php i .
Tm: (th di) Xin ch c, go cu i cng khng thy h ni n nh ta na l.
Anh mc em, tang tng sng em lN n ra bi, khng ai bit u anh !
Chung: My lm th li thnh ti ph hoi sn xut Liu th khng c, c ln
i xin.
Tm: Kh lm anh !
Chung: , m xin cng chng c u. N gi ta ang nghi phn ng, ai cho...
N y tao bo, chum ng Sy tt ti qua, sng nay ra hi sm kho th kim c mt ba.
Hm nay hai mi mt, phin ch N g y, sang ch m bn...
(mt lt yn lng)
Chung: (nh khng yn tm) N y Tm my xem k li xem c ci g khc na khng
?
Tm: (nghe ngng) Khng c g khc u. Ci g h anh.
Chung: Cn ci g na ? (bn khon) N y Tm, hm U mt th no ? (thy Tm ng
ngc) ...ci hm U mt y, th no ? My nh k li xem, u ui ra lm sao ?
Tm: (tr mt nhn anh) Kh qu, em k khng bit bao nhiu ln, anh cn c hi mi.
Hm y, qu na m i hp v, em vn thy n iu u ging. Em cho l lc ti c
ai n thm U. n vn nh li ti bng ht .
Chung: Chnh my trng thy n sng ?
Tm: Kh, th em cn vn to ln c m. n v iu ging anh (n ch cho Chung
xem) chnh gia ging ny ny. Sau em cn hi U mt cu. Khng thy U tr li. Em ngh
U mt ng say, em khng hi na, em ln ra ng thip i mt mch. Mi tang tng sng cng
bng gi ny, em gi U bn dm cu khng thy tha, em mi chy vo bung lay U dy, th
U mt t bao gi. Em vn inh ninh U mt qua qut thi, ai ng...
Chung: Qui l, ai n n iu ging ny mi c ch ? Tao chng cn hiu
lm sao na!
Tm: N ht nh khng phi U b git. i khm i khm li c thy vt tch g u ?
Chung: Khm vi xt. N u thc c a manh tm git U, n khng di g xc U
trong bung ri. N h mnh st nch b sng th ny, n lng ngay xc xung sng cho mt
tch c hn khng ?
Tm: Sao anh khng ni r vi i th ?
Chung: N i vi ai ? By gi tao ni ai nghe ? n tr con trong lng cng chng thm
n na l ct cn vi i. tn u u n bit th no chuyn lng ngi ta. Bit th
no c ngi tt ngi xu...
Tm: Ci anh Ln y m cng l ct cn c!
Chung: Ci thng Ln lc ng lc ngc cn ht cm khng v y bit ci g, thin li
ch u nh y, ch t lm nt lng ra. N hng cht l ci con m n, con m ranh cn st
y n xi bN y (mt lt) y th mi cht, nhng a xu bng mi c dp vy cho tao ch
trng ph T, dt Ty v tng cn vng ny. n vic U cht va ri chng n vu l m mu
ca a ch Qunh sai tao lm bt u mi t chc c. n iu v my va k y cng
do tao by ra th nh lc hng nng dn (mt tc ti). N o tao l Quc Dn ng phn
ng. N o l tao cu kt vi thng Qunh git U. N i th m nghe c!...
Tm: Kh ch anh.
Chung: (Cng ni to) Tao khng s Tao th no c lng ny bit ri.
Tm: Va chp ti, i bt thng Qunh...
Chung: Li ri ren thm. Cung cch ny l sp bt lung tung cho m xem.
Tm: By gi lm th no h anh ?
Ting ch li sa. Trong nh im bt)
Chung: H...Du kch li i rnh.m no cng n rnh...Rnh ci g mi c ch!
(khng bnh tnh ni) Theo khng chin bng y nm gii by gi cng ha thnh cng cc.
Bao nhiu cng lao xung khc sng ny ht...n nc cng ny...
Tm: (ht hong) By gi, bit lm th no h anh ?
Chung: Lm th no na...Tm my, by gi h hng khng ai dm cha my u,
my cng ng i li nh ai thm kh ngi ta ra...N u ta c th no tao ch dn my liu
bm bng mt mt sng qua ngy, em ...
Tm: Hm nay cng va ng tun bn chn ngy ca U anh
Chung:
Tm: Anh c cng U khng ?
Chung: Cng l g!
Tm: (bun ru nhn anh) Th, thi anh ?
Chung: Chng thi th ly g m cng ?
Tm: Hay l em chy git tm vi bt go.
Chung: Ai dm dy gia vi nh mnh na. Khng vay mn g ht.
Tm: Hay l em chy sang sng.
Chung: (trng mt) N h ci Thy y ? (thy Tm p ng) Tao cm y. Khng c
i li na.
Tm: Ch y...
Chung: Ch y lm sao ?
Tm: Khng...
Chung: U chng khen ngoan vi hin hu nht lng na U cht n c lai vng thm
hi U c cu no khng ? Cng chng ln hng ct cn ri m. Tnh ngha khi ra y!
Tm: Ch y tn xm l bn kia sng.
Chung: Th n thng sang vn ny hp hng x y thi. N hng t hm y n gi,
hng thng ri c dm bn mng n y khng ? M bo xa xi cch rch g cho cam. C
iu gi n thay i r tao bit lm...
Tm: Anh ng ni. Ch y u th...
Chung: Khng th m li phi trn trnh. Phi trnh mt i. Trnh nh ny l nh phn
ng. N h tay sai a ch
Tm: Em ngh chng l no.
Chung: y m xem...cng may m U tnh i xong Ci cch mi ci, nu khng v
nh ta ri, c mu ny n cng ct t thi...tao bit lm...Thi i nh vy c, khi vui th v
tay vo...
Tm: Anh xem th no . Cha chi...
Chung: Cn xem th no na ? Hm hp ng khai tr tao, n l ct cn ngi l l
trc mt tao ch u. N gi ta vch cho tao hng h xa s l ti. Ton l nhng ti khng
u, m n thin tht c dm m ming phn trn cho tao c mt cu no. Th hi tao ln
ln dc vi con ng s 5 th no, n trong hng ng du kch phi bit r hn ai ch ?
Sao n cm hng ? Sao n v ha vi ngi ta n khng ni c cho tao ? Bt tnh bt ti tao...
(Tm nn lng. Bng ting p mnh gi ca. Ting ch git ging sa vang. Ting gi ca
lin tip)
Tm: (nh khc) Ting anh Ln v du kch...
Chung: C ra m ca.
(Tm run cng lung cung loay hoay mi khng m c then)
Chung: Vic g phi s th, tao m cho.
(Ca m, Ln, cao ln, lc ngc vc sng vo. Bng du kch thp thong i li ngoi
sn)
Ln: Sao chm m ca ? (Yn lng)
Ln: Sao m vn r r r rm chuyn ?
Tm: C chuyn g u
Chung: Khng phi di quanh (vi Ln) Rnh nghe khc bit ri cn phi hi g na ?
Ln: Li sp sa ngoan c! N y, i cho gi anh n vn phng ngay. Ln y m
ngoan c...
Tm: Thi cht ri anh i!...
Chung: (C bnh tnh) Tm, em ng lm ri ln nh th, nh nh nhng iu anh
dn
Tm: Kh thn, anh ti c lm g u c ch ?
Ln: Khng lm g , khng lm g m b c ln ng ra cht ?
Tm: U ti cht tht ?
Ln: i tha nh ai cht g m li t nhin th ? n iu li xp ng hong trn
ging nh bnh thng c khch n chi y. Li cn oan lm h ?
Chung: Tm khng phi ni nhiu.
Ln: ! khng ni, khng ni ? N y u ng ch mu thng Qunh b bt ri. Anh
l nng dn nn i x c khc vi a ch, khng th ai cho anh ng y m l s h ?
Chung: Ti khng lm, khng bit.
Ln: th no ? Khng lm, khng bit ? Ti rnh rnh ra y ri khng nhn cng
t ti kia m. Ln i...
Chung: (ra ca) N ng dn x c nhau, mi phi chu nc ny...
Ln: (gi git li) y, hng khoan...cn l c tam ti ca chi b c cc anh u ? Mang
ln np i.
Chung: (ngc nhin) L c no ?
Ln: Li sp ngoan c. L c tam ti ca chi b c cc anh, ch cn l c no na ?
Chung: hay, l c no ?
Ln: N y bo tht, ng ch ch na. L c hi tng cn, cc anh thng treo im
d u lng hp kn
Chung: (mi sc nh) ...
Ln: , anh thy cha ? C tng y khng bit hn. Khng vic no anh du ni
nng dn c u. Ln no hp anh cng treo c Php, ln no cng bt ch Thy vc sng
ng gc cho cc anh ? C ng th khng ?
Chung: Ci Thy n t th ?...
Ln: Ti hi cc anh c hp khng ?
Chung: Hp...c hp...
Ln: ...Th cn chng ch g na ?
Chung: Anh bit g ? y l hp chi y bn k hoch nh Ty. N hiu ln c c ng
ch Tng, huyn y n khai hi.
Ln: Th no anh cng l s c. Hp nh Ty m li treo c Php.
Chung: Anh khng bit g tht. Lc y khng treo c Php, Ty n bt ro, v c s
nh bn, tng chuyn chi ? Anh tn c bit u ch trng ca huyn ?
Ln: (sng s) Tn c Tn c th khng bit h ?...
Chung: (vn bnh tnh) H...Lc Ty cn, anh tn c khng bit tht y. y l mo
du kch.
Ln: Ci g ? Mo...Mo g ? C tng ngi ta khng bit c y. m qua thng
Qunh th nhn khai nhn ht ti ri.
Chung: M kip thng Qunh. Thng a ch Qunh khai lo cng nghe theo n ?
Ln: Khng l s c vi anh, ti ch hi: L c u ?...N i...
Chung: Ti khng bit.
Ln: Li khng bit ? N goan c (tc ti nhn Chung). Th anh manh tm cho ch
bn cht ng ch Tng huyn y ca ta, anh c bit khng ?
Chung: (kh s) Ti...Ti git ng ch Tng ?...Th ny th qu lm. ng ch
Tng b gic bn cht trn lng ti khi cng ng ch bi qua sng chy cn.
Ln: Khng nghe anh c, anh mu m gm lm! Anh chui vo ph ng, git hi
cc ng ch ng.
(Chung lng ngi bu cht vo khung ca)
Ln: C tng y khng bit. Anh cn m hoc c Thy xm bn sng. Anh nh d
d li ko ngi ta vo t chc ca anh. Cng may cho ngi ta cha ly phi th anh, khng
li ung ph c mt i ngi.
Chung: H...n th ny c ? (quay li vi Tm). Hm nay anh i khng chc
c v. Sau ny khc hay em ...
Tm: Anh i, c ti tnh g ?
Ln: (ra theo) Cn th no mi l ti na ?
(Tm khc nh chy theo anh, bng m Ln ng sn ca)
M Ln: (vi ngn li) Chy i u h chu ? Lm m ln li khn by gi. Vo y
b bo.
Tm: Kh thn anh ti th ny...
M Ln: i gii i kh ? Chng b lc anh my hch tao ci giy tn c sao chng
thy ku kh ?
Tm: Lc ny b ni th no m ch c.
M Ln: Tao ngh nh my rung nng chng c y, by gi sp c chia, li d
di ra th ny...
Tm: Anh Chung chu cng chng c ti tnh g ?
M Ln: y cht. Anh Chung my l lm ti lm y, chu . Ti ty nh c y.
Chu c c hp u m chu bit. Khng l nhn dn li ni sai cho anh my ?
Tm: B ch ni qu cho anh chu.
M Ln: Li cn qu ? N gay ci chuyn trong nh ny ch u xa, chu cng bit
y.
Tm: B ng dng ng chuyn ln th!
M Ln: Dng ng ? Gm cha! Khng dng ai m t iu cho anh em nh my
h ? Vic n th ny ri. Th tht vi b i. B bo thng Ln nh b ni trnh by gip vi
i cho l khc anh em nh chu t, ti.
Tm: hay, b l nh ? Chu lm g m chu li phi t ti.
M Ln: N y ch hng xm lng ging, trong h ngoi lng vi nhau c. B bo tht.
My khn ngoan th theo li b. My kh di th theo anh my ri v vo thn y chu !
Tm: Chu chng vic g m v
M Ln: tng qu bu lm y. Hoi hi dy bo ci ging anh em nh my
(M Ln b ra n ca. Yn lng)
M Ln: (li quay vo) B nng b ni th thi. y chu ngh xem c h nh chu
c ai oi hoi n anh em nh chu u. Hay l ch c b cng ng, b i ngi tnh cnh
chu, b mi chy sang ch ng vch li cho chu...(Yn lng i i li li khp nh). N h
my lnh khip c...(nhn bn th) Ci Thy n cng khng chy sang chu tang U my ?
Tm: Chu khng bit.
M Ln: B hi th thi. N sp ly ngi khc ri. Ct cn n chng thm ly a
phn ng git c m y...
(M Ln lng lng vo trong bung. Tm nn lng tht tht) Ting M Ln: Vo y
b hi. (Tm vn khng nhc nhch) Tm.
Tm: B hi g ?
(Khng thy tr li. Tm lo lng nhn m Ln lc li trong bung. Mt lt sau)
M Ln: (bc vi ra, tay cm mt on giy thng giu sau lng t ngt gi st mt
Tm) Tm, thng no y ?
Tm: (ht hong) Thng...
M Ln: Thng no ?
Tm: Thng y...
M Ln: Thng anh my ly nh treo c U my h ? S l mi vt vi vo gm
ging phi khng ?
Tm: Khng phi...thng ny...anh chu mi ly thay giy thng gu.
M Ln: (trn trn mt) Li cn chi ?
Tm: Kh qu...thng ny gc bp, hm qua anh chu mi ly xung, cha kp... b
xem cn b hng kia.
M Ln: (tng hng vt thng vo bung) ...thi c... (li ging ko Tm ngi
bn, v v) N y, U chu cht trong bung ny phi khng ?
Tm: Vng.
M Ln: th...Tm ny, chu nh li xem ci m U chu cht th no ? Chu cn
nh ch ?
Tm: Hm y chu i hp v...chu thy n cn sng.
M Ln: (nhanh nhN u) N gn n t kia. Vn nh li ti ch g ?
Tm: Vng
M Ln: Th th ng ri. Anh my vn n nh xung phi khng ? (thy Tm ng
ngc) B bit m li...Th trc khi thng Qunh bo chu ra gc anh chu ng u...Thng
Qunh ng u ?
Tm: Chu...khng bit
M Ln: Chu khng bit th cn ai bit na...Thng Qunh chn c phi khng ?
Anh my...y, b bit ht ri...Chu c ni tht i
Tm: Chu chng bit g
M Ln: U chu cht ngay trong nh ch u
Tm: U chu mt trong bung kia.
M Ln: y y, th th cn ai git U chu na h ?
Tm: U chu c b git u ? U chu mt ch.
M Ln: N y ny, hng xm ngi ta ni rng rng ra kia, thng Qunh vi anh my
hnh s trong bung. Cn my my ng canh cng ngoi, ch khuu ng xung bn sng
ch u.
Tm: (ht hong) u c...chu...chu th c U chu. (o khc) U i, th ny con ku
ai c ? U i...
M Ln: Mi vic u do a ch n gy nn ht. Anh my cng b mua chuc m
thi. Chu khn ra chu nhn i. B bo tht
Tm: Vic g chu phi nhn
M Ln: ci con b ny...
Tm: Chu khng lm, sao chu phi nhn ? Chu bit g ? N hn bng qu th chu
khng nhn...
M Ln: (tng hng) ...
Tm: C p mi cng th thi, chu khng bit.
M Ln: c...My ra gan khng chu nhn h ?
Tm: Ai ni th no c ni. U chu bit cho chng chu.
M Ln: Bit th no cho chng my c. Tao hy hi, trc hm U my b git, U
my vi thng Chung c x xt ci c nhau sut na bui khng ? ...c h ? Chnh tao nghe
thy U m nhic anh my nhng l: ng cho n lm vo, ri nay hp mai hp by gi ra
xm m nhn ly ht ti. C ng th khng ?
Tm: C U ti c mng anh Chung tht.
M Ln: y th, anh my vi thng Qunh s l mi phi git U my i. M chnh
mt tao thy lc i hp na m v, my cn quanh quN n khuu ng xung bn kia. My
gc...
Tm: Chu gc bao gi...b ng nn th. Hm y i hp v l chu ra bn ra chn
ri v thng nh.
M Ln: i bt thng Qunh ri. Anh my va phi gi i. Sp n lt my y.
Chng oan u chu (thy Tm nn lng). Ti thng Qunh c. Khai ra. i ngi ta ch
nh thng u x thi. Chu khai tht ra. Anh chu c tha v. Hai anh em li n vi
nhau c hn khng ?
Tm: Chu khng bit
M Ln: Chu di lm. Ri ra, nay mai sp chia rung, nh chu t nht cng c
rm so. Chu tnh xem. Chu bng bnh chng tch s g, m nay mai u tha ui tho
nng dn cng chng ph ca th cho nh my u (mt lt) Th no Tm, nghe b ch! B
bo anh Ln nh b, n ch ni vi i mt cu l anh my c tha v yn tr lm n...
(Tm yn lng. Thy vc sng vo ti ca. Trong nh khng bit. Thy lng lng ra)
M Ln: Th no Tm, chu ti cng gan lm c. N ghe b l hn.
Tm: Chu khng c th. Chu khng nhn. Sao b li c bt ti chu
M Ln: (ni nng) My c gii c gan l mi tao xem no. N h khng a li mun
a nng ? Anh my cn bm ly a ch, nng dn cn o tn gc trc tn ngn mi ng
i.
(M Ln b ra hn. Gian nh vng lng. Trng m lnh ngt ngoi sn. Tm rng
mnh trng trc trng sau chy n nc n trc bn th. Thy vo khng nh ting).
Thy: (gi kh) Tm
Tm: (git mnh quay li) Ch Thy, ch...ch ng bt em. Em c lm g u ?
Thy: Tm, anh u ?
Tm: Khng, khng, em khng c ti.
Thy: (i ngi) Tm, em ngi xung y. Ch y, ch sang... Anh u ? Anh b bt ri
phi khng ?
Tm: (ng ngc) Ch...
Thy: Ch y (ko Tm n gn) Ka sao Tm li nhn ch th ? Anh u ?
Tm: Ch li cn phi hi ?
Thy: N gi xung y. Em ng nhn ch th (Tm vn ng) ka Tm...
Tm: Ch cn sang y lm g ?
Thy: Ti sao em li th vi ch ?
Tm: Em chng lm sao c. Ch v i...
Thy: (lng l) Khng sao c, m em li ui ch v ?
Tm: Em dm u ui ch. Ch c ngi y n sng cng th thi. Em c lm g u
m em phi xng ra...
Thy: Ch xin em...
Tm: M anh Ln cng va y ra. By gi li n lt ch. B y da dm ht li,
em cng chng ni sai. Gi ch c d d cng vy thi. Ch v i...Anh em c b bt cng ti
ch.
Thy: (rng rng nc mt) Tm coi ch n th kia ? Tm, em gin ch lm phi
khng ?
Tm: Em dm u gin. N h em l nh phn ng m. Ai thm n na. Ch l ct cn
ch sang y lm g cho thm ly ch ra.
Thy: Tm, em ng ni th m ti ch.
Tm: Ch vch, ch t ht ti anh Chung em ri cn g na ? (Thy im lng) Ch chng
ngh n nhng ngy hm h, nm cm ming bnh cng anh em. Sao ch chng thng
anh em h ch ?
Thy: Tm, ch van em l ht. Ch chng bit ni th no (mt lt) Ch chng bit ni
th no tht. Anh Chung bn ny kh th bn kia sng, ch cng chng sung sng g. Ch cn
bit ni cng ai.
Tm: (ng vc nhn) Ch
Thy: Ch mt mi no t iu kia ting n cho anh Chung c. Cn c vong hn U
kia bit cho ch
Tm: Ch...U em khng phi b git u, ch...ch ng nghi oan cho anh Chung.
Thy: Ch bit
Tm: Ch bit m lm sao ngi ta vn vu oan ti cho anh Chung em ?
Thy: (nn lng) Ch bit ngi ta t iu cho anh Chung ht c, nhng ch khng dm
ni. M ch ni th no ? By gi ng t ng nhau ch my ai dm thc tin nhau. Ch li l
ct cn...ct cn khng t anh nn nng dn t vn nghi ch. Ch nh cn rng phi chu.
Ch chng cn bit ni cng ai ?
Tm: U em mt i, anh Chung li th, em ngh ch...
Thy: Em ngh ch thay i phi khng ? Em gin ch Anh Chung cm ght ch...Ch
cng chu vy thi (yn lng). Ch ngh, ch n trc sau nh mt, th no ri cng c lc
em r cho ch. Anh Chung r cho ch.
Tm: (i ngi nhn Thy) Ch...
Thy: Hm U mt, ngi ta ngn ch Thy U ch cm ch i li vi bn ny. Hm nay
tun bn mi chn U...Ch sang...ri mun ra sao th ra. Ri ngi ta mun t iu ng vc
ch th no th t, ch ct l ch n trc sau phi o vi U. (mt lt)
Thy: N h ta cng ht go ri phi khng ?
Tm: Vng
Thy: (ly gi khn vung ng go) y c my bt go cm mi ch mang cho em.
Ly mt t sng nay cng U em ! Em trt vo gi i...La sm bn nh ch y m (thy Tm
ngp ngng) Em cng khng mun nhn cho ch ?..
Tm: Sao ch li cho...
Thy: Kh, n em cng chng tht tin ch Ch vn l ci Thy bn sng ca U y
m...Em, em c nhn cho ch
Tm: Vng (m ly Thy) c th ch. Em vn ngh chng l no ch li chng qun...
Thy: Em ng bo vi anh l ch n nh. Chng ch g li thm phin ra. Anh vn
hn th ny, ch chng on trch anh u. On trch nhau m lm g kia ch!
(Yn lng, sng dn. Ting gi bn sng)
Thy: C sang sng. ch v. Tm ng ni g vi anh nh!
Tm: Vng, ch v (nc mt chy quanh) T gi em ch cn c mt mnh
Thy: (i ngi m cht ly Tm) Ch cng chng khc g em (mt lt) Ch khng nn
n c na, gn sng ri.
(N goi ng, ting C Canh tr li khch gi )
Tm: Ch ng ra vi, gp C Canh mt.
(ting N y ca)
Tm: C Canh vo y ch ! (ngn ngi) Ch...hay ch lnh vo bung ny
(Thy vo bung, ting g ca)
C Canh: (gi kh) Tm...Tm...ng Canh y m (N y ca vo)
Tm: ng, ng sang y lm g ?
C Canh: Tao...tao sang...anh my b bt ri h ? Tao thy ch cn...
Tm: Vng, i va gi ln vn phng. Khng bit vic g. N h chu th, ng cn
sang y lm g ?
C Canh: Tao y ...Tao thy ch cn bn my, tao nng rut qu tao liu, tao chy
sang. M tao tnh tao c sang, s qui g. Cy ngay chng s cht ng. Cng lm bt tao l
cng.
Tm: Kh qu, ri ng cng b bt y.
C Canh: Tao ngh chn ra ri, anh my c ti ch g u m tao s li thi. Tao c
sang.
Tm: N hng chu vn lo lm. N gy m anh chu nm np, ku ai c h ng.
C Canh: Tao cng chng bit lm th no tht. N hng tao ngh thi Ty n bt, n d
sng vo ngc anh my, anh my cn chng s. By gi l ta vi nhau. Truy mi, hi mi,
khng th mu th phm g th cng thi. Ch c nhau n ch cht ?
Tm: N hng chu vn s cho anh chu...
C Canh: y thng c m n tao nhn sng li xt cho anh my, gi khc sng n
bit ni th anh my cng chng n nng ni ny u. Chng l li chu khoanh tay ? C
m qua tao ngh thi dn ch vi nhau li tt xu nhp nhng mi th ny c ?
Tm: N hng g c ting cng cn kh lm ng ...
C Canh: Th bit lm th no ? n tao bit mi mi vic anh my m tao cng
chng dm ni ra.
Tm: Th c nh th ny mi h ng ?
C Canh: Tao nh bng sang...Bo anh my hy c tnh tm lm mi c. Cy ngay
chng s cht ng l vy. Vic i vn th. Thi Ty chim ng en ti tng cht tit c
y m li ha bnh dy thi. Tao ch lo anh my cn nng ni. ang ci lc th ny d sinh
hoang mang, thc mng lm liu khn kh cho mnh ...Th no do ny mt mt ra sao h
chu ?
Tm: Cng km lm. N h chu rau cho my phin ch nay ri.
C Canh: Cng cn kh khn dm ba na thng na y. Thi c...hm nay c m
tm m c no tao cho anh em my. m bc ly nhau cho qua ngy vy. Trc cn i km
gp my by gi ch
(Ting gi gic bn sng)
C Canh: (ni qua ca s) Lo sang y...i y. Qui tht anh no gi cng gic
ri ln. sng hn u ?
Tm: ng nhanh ln nh c ai...
C Canh: ...m nh tao c gp ai, tao bo thng tao n y, tao c ci ch g m s
lin quan...
Tm: ng ng gp ng ...
C Canh: Gp cng li thi ra tht (nhng vn quanh quN n ca). Tao c ngh U my
l m chin s khng iu ting vi ai. Thng anh my cng vy. N o l Ty tra tn, ch cn
nt mt, ht cht my ln mi gi c c s bn sng ny ch hi dn hi nc ci g ? Tao
chuyn ch cho n a cn b a b i sang sng mi y thi. Anh my th no tao
r. Tao qu n ch y. By gi nh ng ci bo ct t. Tnh ngha con ngi ch c
ng l g c ? Sau ny trong lng xm sm ti cn c nhau, mui mt th trng khng
c. (Yn lng ra ca)
Tao cho ci Thy ra n cng bc. Hai a n qun qut nhau l th, m gi con b
cng gi mt ngay c. T y tnh khng thy n ng n anh my cu no y!
Tm: (p ng) Khng...
C Canh: Khng g! Lc hon nn mi bit bng nhau tht. Qun t bc n th l
cng. Tao ch n sang sng hp lun. Tao ght mt. Tao cng chng thm ni
(ting gic bn sng)
C Canh: N y chng may anh my c lm sao, tao s xin i vi nng dn, trng nom
cho my. Phi bnh tm chu ...
Tm: Vng..
C Canh: Thi tao phi xung bn, chng c i (vn dng dng) My bo vi anh
Chung my. ng C Canh dn i dn li phi vng tm cn c b con trong lng. Cng cn
c ngi th n, ngi th kia, khng th bng chc mt tnh mt ngha ht c...Thi ng
v, khng c ai gp li em ra xm ph bnh ph bic om sm kh c chng my...(C Canh
hp tp ra sng. Thy lng lng trong bung ra)
Tm: C Canh khng bit c ch y ?
Thy: (th di) Bit lm g ? C lng c ai coi ch ra g na ? Ch...Ch cn kh n
u c ch ?
Tm: Ka ch Thy...
Thy: C Canh chc bit chuyn ch ri...(thn th) ? Tm...Tm vn cn tin ch
ch. Tm c ght b ch khng ?
Tm: hay ch Thy, lm sao h ch ?
Thy: Ch cc lm...C ngi hi ch (o khc m ly Tm), chi b bng lng, bt
ch phi ct t vi anh, bt ch phi b anh...
Tm: (cng khc) Th ch ?
Thy: , Thy U ch phi nhn giu ngi ta. Cn ch...ch quyt ri...
Tm: Hay l ch c nhn li cho yn n c ch .
Thy: Em bo ch ly ngi khc ?
Tm: Khng...em khng...
Thy: Em coi ch th no m li ni th. Thy U ch bt buc cng chng c. Ch
vi anh (nc n) d anh t ti ch vn i...U mt ch khng dm sang. Ch khng phi vi U
tht, U bit cho ch. Bn kia sng ch chng c lng no khc u (Yn lng)
Thy: (tn ngn) Ch v nh...bit n bao gi li c sang y ?
(ting ch sa u ng)
Tm: C ngi y, ch tt li ny xung bn vy (Thy bc vi ra. Tm cng vi
khp ca li...lng l mt lt. Chung N y ca vo r hc hc. Tay cm t giy trng. Tm lo
lng nhn anh khng dm hi)
Chung: (Chn nn vt giy xung ging) Vn chn ri bt tao v kim tho. y bt
tao phi khai vo giy nhn c git U.
Tm: Anh c khai thc U cht th no
Chung: Th tao khai c ri, ai tin ?
Tm: U cht tht kia m.
Chung: Kh lm, nu th khng thnh chuyn. N gi ta nht nh bo l c ch
git u mi cht c, m ch phi ngay trong nh ny mi git U nhanh chng th...Vn
tao ch l ai ? Chng l tao, l my cn ai na vo y. Dn tao phi nhn tao bp c U, my
gc cng. Phi khai ng nh vy mi nghe.
Tm: Th ny cn ci vo u c h anh ?
Chung: (chn nn) Vn tao trc git ng ch Tng huyn y, by gi git U ch
cn ai na. (yn lng th di). Cht th cht tao khng nhn. N hn liu mt ci l bao nhiu
ng ch khc b lin quan, b bt lung tung cho m xem.
Tm: B Ln b y cng bt em nhn ng nh vy.
Chung: M Ln n sang y ?
Tm: Vng, b y bo em gc cng...
Chung: My nhn c.
Tm: Khng.
Chung: By gi mun bo ai l ch chng c. n my cng gc cng, my cng
git U th cn ra th no na ? ng xa nay vn c ting l sng sut lm. Sao li n th
ny kia ch ? (chn nn) Bo tao git ng ch Tng ? Git U ? ng ch ra sng vo cht
m quy ti thnh ch...Tao c ngh m mun cn li cht ngay c. Ln ln l cm sng
git gic, n by gi li bo l git ng ch mnh, git m mnh ?
(Tm nn lng mt lt lu. Chung thy gi go di chn ging) Go no y, Tm ?
Tm: (p ng) Go y...
Chung: Go no ? (thy Tm p ng) ca con v thng Qunh ? bo cm tit
khng giy vi a ch. N mua chuc y. Sao my li nhn ?
Tm: (vi v di quanh) Khng phi
Chung: Th go y ca ai ?
Tm: Go y...
Chung: Ca ai...
Tm: Ca C Canh.
Chung: Ca C Canh ?...(chn nn) C Canh cn em cho go lm g ? (Yn lng
mt lt bng quay li) Tm my em gi go C Canh.
Tm: Sao h anh ?
Chung: C em gi go i.
Tm: Anh ng gi th.
Chung: Tao bo c em gi li.
Tm: Khng phi...
Chung: Tao bit C Canh thc bng thng hi mnh mi cho go lc ny, nhng ri
v ly kh thn C
Tm: Khng phi C Canh...
Chung: Tm c em gi C, C chng gin u. Tao bo em gi m li. Khng! li
li thi c by gi. (Cng gic a gi go vo tay Tm) i...Tm
Tm: Sao li th ny h anh ?
Chung: (nhn em thng hi) Sao ? Tao chng mun ly ai...Tao thit g na
Tm: (cng ng ngc) ka anh.
Chung: (nh m sng) Tao c lm sao u ?
Tm: Anh...
Chung: (vn th) Tao cn cn g go na...
Tm: (hong s) Anh ng lm th anh i.
Chung: (cng gic) hay Tm. My ging U nh ht y. C th cng sn sc ln. i
nghe anh. Ri v hi sm chung ng Sy. Cn lu mi sng. i...i Tm. (Chung khp ca
vo ging ngi. T giy trng kim tho trc mt. Tc ti x vn) Ti g mi c ch.
(Anh li b gi lng yn, lng nghe ting g pha xa. Trng m m trn sng. Mt lt lu.
Thy ting n o bn ngoi. Ting gi ca. Chung lo lng bc rc).
C Canh: (x vo trc) ...Anh Chung y ri. B vo trong ny, ba mt mt li
xem ti c du gim g khng ? Vo y...n tn ni chuyn vi nhau. Chng nn lm li nh
th.
M Ln: (sn sn vo theo) Ai lm li, gm cha ? Gi khng bt c qu tang, th
C cn gi mm chi ci n u c
Chung: (ngc nhin lo lng) Vic g li thi n chu th C Canh ?
C Canh: C g u ? u ui th ny. Va ri b y bt gp ci Tm mang go. B
y h hon gi ci Tm mang ln trnh i.
Chung: Kh khng, li thm ti thm n th ny...
C Canh: y th l b y lm tong ln.
M Ln: Ch khng ? tha h i li thm tht nh!
C Canh: (tc qu) N y, b ch thm chuyn. Ti bo tht. Ti cc s
M Ln: C bo ai ?
C Canh: Ti cc s a no tht.
M Ln: (sn sn chy ra phn bua vi ngoi cng) N y, ny c b con hng xm
lng ging, c bn ng bn Ty, bn phi bn tri bit cho nh...C ny bao che cho phn
ng. (Ln sng sc chy vo. M Ln nm ly Ln ko vo) y y, anh vo y. Lm cho
ra nh vic ny, nhu nh khng xong vi h.
Ln: U yn xem u ui ra sao.
M Ln: yn ngi ta lm lon ? N gi ta thm tht cho nhau go. Tao bt
c, m cn gn c, chi ly c kia ch.
C Canh: Ai chi. Ti c cho go u. Khng, li bo lm c, th ti phi ni. n gp
i ti cng ni.
Ln: Yn, yn, th ai cho go nh ny ?
C Canh: N o ti bit u ?
Ln: Ti hng hi C, C c sang y khng ?
C Canh: C, ti c sang y tht.
Ln: Th C cn chi quanh g na. Chng C cho go th cn ai vo y ?
C Canh: Ti khng bit.
Ln: (quay sang Chung) Go ca ai ?... N i...
Chung: Ti khng bit.
Ln: ...(quay sang hi C Canh) C c sang y khng ?
C Canh: Ti c sang y.
Ln: y th khng C cho go cn ai na h ?...
C Canh: N o ti bit c.
M Ln: y c anh...m C y cn chi bai bi. C ny phi bt tn tay vay tn trn
C mi chu phi khng.
C Canh: Ti khng chu tht. B ch quen thi nt n m chng, la lng ng v ra
y c.
M Ln: i gii my nghe y. Th m my chu c. My c bt c ln i, tao
xem c dm n ni th khng no ?
Ln: hay, U c lng yn c i xt.
C Canh: C i ti cng th thi, ti sang y tht. Ti ngh thng tnh cnh anh em
hn. Ti sang thm (bo vi Chung) T ti, ti sang thm, khng dnh dng g n anh c.
N u phi ti, ti ti, ti chu
M Ln: (li sn sn) Bao che thm tht bao nhiu ln ri ch ?
C Canh: C anh Chung y. T trc ti c sang khng ? Hay ln ny mi l mt.
C th no ti ni th y...Ti khng gian di. Ti cc s tht. ng c m gp la b tay
ngi
M Ln: Cn ngoan c y. Thng ng vi nhau r rnh rnh.
Ln: U ny, khng phi vic U. U lm g m m m ln. Vic ny c b con nng
dn vch C xm......ra ti dn hc tp C thng vin c vng mt ch m l th.
By gi mi v l, C tng ngi ta khng bit y...Ra l mu m.
C Canh: Sao li mu m. l ci anh ny... li c ghp ti liu cho ngi ta. Ti ti
khng hp l ti mc vic ch vi m m tht. Cn ti sang y l ti t ti thng
tnh anh em nh hn. Sao li mu m ?
Ln: C khng bit nh ny l th no ? N h c n mng, nh nng dn ang pht
hin vn . C bit th sao C cn cho go ?
C Canh: hay, ai cho go ? Anh li c dit cho ti ?
Ln: Khng C cn ai na ? Th khng l lin quan mu m th cn l ci g na ?
M Ln: Ra hp xm xem c n ni nh th c c khng ?
C. Canh: n u th n.
Ln: c, C ng c trch...C nh t tin i li dy c phi khng ?
C Canh: Ai t tin ? Anh ng c ni sng sng ra th. chc u nh ngi ta l
nh phn ng ? Anh ta c theo Ty theo a ch th chng gieo neo chng cho c ci
lng ny. Mnh c nghi ng, cng phi xt c cng lao cho ngi ta.
M Ln: Cng lao. Cng lao ph hoi ci cch, cng git m y ?
C Canh: N y b ng n ni hm h. Mt b c mc ch r rng khng ? Khng nn
buc n, gn ti cho ngi ta. Phi ci phc ci c cho con chu v sau.
Ln: C bo ai buc ti ?
C Canh: Ti ni bng tht y. N i tht ch. Ti by mi tui u ri anh c gii
anh cng chng r ngn ngnh ci lng ny bng ti. Xu tt th no ri ra lng nc s bit.
Bia ming i ki Liu m c x vi nhau.
M Ln: (ma) Phi! Liu m c x vi nhau. tha h tc yu tc qui trong lng
nh!
C Canh: (gin mt) Ai tc yu tc qui! B c v b hi m chng b xem, ai tro
ln c bn th b chng n v ? Ai trm g hng xm ri xn ngc vy i rong lng chi by
? Ai ch ? By gi thi bui khc ri. B phi bit iu mi c
M Ln: (chu cho) N y, ny C nh bao che ra mt phi khng ? C nh chng
chi vi c lng ny ? Ti gi hng xm lng ging chng kin cho C ht ng chi ci.
(nh chy ra cng).
Ln: hay nh! U c lm toang ln.
M Ln: i gii i! Khng lm tong ln khng xong vi h. C i y, ngi ta
cn bp cht vi my th. N ay mai i rt v on th ngi ta cn v ha vi a ch trn t
my n u y ch! Ri ca c chia chc trong tay cha ? Ri my cn lm sao ng
ni vic lng vic nc c na h ?
C Canh: B ch ni cn. B khng v a c nm c. B khng th giy ci
chuyn a ch vo y c.
M Ln: (li sn sn) N y, ny, li nh ci vic cho trm go va ri y. Kho nh
trng lp lm. Vi tha chng che c mt thnh u. C li C y ln i.
Ln: C phi ln i. Tho no v n mi khng ra manh mi l th
M Ln: C ng b con nng dn th xem C lp lim th no ? C li C ln i
xem no.
C Canh: n u cng vy, c thc ti khai, cn ci g chng tai gai mt, ti c
thng ti ni, ti cc s a no tht.
M Ln: (t ging) C chi vt nc c lng ny c phi khng ? y my xem. Gm
cha!
Ln: (bo Chung) Thm vic ny na, kim tho thnh khN n i. Vit vo giy kia.
Sm ln trnh i ngay. N goan c khng c. Mun sng th trng thng Qunh y.
Chung: (ng sm ca theo) Th ny cn sng lm sao c (Chung th di. Vo
bung ly chic thng treo ln ging, lun thng vo s ngang...Trong xm g gy rn ln
gic sng. Ting tr khc v ting ru bn cnh. Gian nh Chung lnh ngt: Bn th trng
rng, chng ca Tm b khng, chic chiu ri xung t. N c mt Chung tro ra. Anh chua
xt nhn ci vng thng trc mt).
Chung: (nghn li) Khng th cht iu ng th ny c ? (Chung ri tay cn cht
mi, nc mt cng rn ra. C ting kt ca, Thy vo trng thy ht hong, chn ru li,
nc mt chy quanh. Chung quay li va gin va thng...)
Thy: Gii i! Anh Chung (chy s n ging khc nu ly chn Chung). Anh
Chung, sao anh li th ny ? Anh khng thng ai na h anh ?
Chung: (chua cht) Thng ai ?
Thy: (vn khc) Anh n b ci Tm. Anh n b ti ?
Chung: (nhn Thy on trch) Th sng ng n y lm g ?
Thy: Tm n b gi ri...
Chung: Khng phi n d xt na.
Thy: Anh Chung...anh ngh th no anh li tr go kia ch! Anh chng thng ti!..
Chung: Thng ti...H...y khng cn d d, ra ngay!
Thy: Ti xin anh.
Chung: C bt th c vic bt. Tay y.
Thy: (kh s) Anh Chung...
Chung: (khng nn ni) Th vc mt n y lm g ?
Thy: (nhn Chung hn gin) Ti van anh, anh ng ni th.
Chung: Cn nhau iu ng n th no na ch ?
Thy: Anh Chung...Anh chng nn nng li...
Chung: Cn anh c kia ? Khng tnh ngha g ht. n vi nhau th l ht
nc ht ci ri
Thy: Anh Chung, anh ni hay nh.
Chung: Hay, hay khng th bit y...
Thy: Anh ng lm kh ti na.
Chung: kh...ai lm kh ai ? Cn vc mt n y c. y khng c ti. y
khng lm g nn ti. Ai phi ai tri, ai n khng ni c, ai lm tnh lm ti nhau khc bit
y.
Thy: Thc anh chng r...
Chung: Thng ny n cht na mi r ? M th no mi l r na. iu toa bc
bo, tn nhn vi nhau (ht mnh bt nc trn ging) Con ngi ta n vi nhau phi nh
bt nc y ch ?
Thy: (a nc mt) Ai tn nhn y ?
Chung: H, khng tn nhn m li t, m li soen sot buc ting phn ng cho c s
c. Sao li dm t iu cho c s c l phn ng bn nc ? Sao khng ngh n ng ch
Tng huyn y b gic bn cht trn sng ny ? Cn sng m n ht cm ngy nay phi bit
nh bit thng n cc ng ch y ch. Sao li tn nhn chng qun ?
Thy: Ti qun th no c. Anh git ti vo du kch...
Chung: Th ai bo hp chi y treo c Php l hp phn ng. a no ni. a no
hm danh ct cn t sng ?
Thy: Anh ni th m nghe uc. Anh cn coi ti n th no na ?
Chung: Coi th no (vi con dao lip chy s n pha Thy. Bng ngng tay). Con
dao ny chm gic m by gi t tay mnh chm mnh ? Cn coi th no na... (tc ti chm
mnh xung thnh ging) v n bc ngha (Thy lng ngi, nc mt vn rn ra m
c b ra ti ca li quay vo).
Thy: Anh n x tn t vi ti, th kia ?...Thi th cng nh. Anh mun b ti cng
c. Anh ch cn ni vi ti mt cu...
Chung: H b...mun ni chuyn b, mun ct t. y chng cn tht.
Thy: Anh ngh xem. Anh cn g na ?
Chung: Bc bo, y khng cn tht.
Thy: Chng bit ai bc bo kia y. (tc khng ni c) Vi anh ti th no ri!
Chung: a no ni chuyn b. a no mun b y ?
Thy: Anh mun ni th no cng c.
Chung: (chua cht) Thng ny by gi mt mnh chu ti.
Thy: D mt mnh anh kh. Anh bit u, chi b bt ti ly ngi khc, bt ti phi
ct t vi anh. (Thy nghn li) Chuyn nn ngha, chc lt khng th b anh. Ti vi
anh tuy cha nn v nn chng...N hng sng cht c nhau c ri y...anh...(Chung nn
lng) By gi anh coi r ti. Ti cn bit sng vi ai na ? Anh cn ti sng lm g ?
...sn dao kia anh cn ti sng lm g ? Sn dao y...
Chung: (nm dao xung ging) Sao li kh th ny h ?
(Thy khc b ra ca. C Canh v Tm cng chy vo)
C Canh: y y, ci Thy. Ra my mang go sang cng b c. R kh, no tao c
bit u, tao li c ng oan mng my thm t.
(Tm v C Canh vo hn. Ht hong trng thy giy thng lng lng trn ging).
Tm: (N u ly anh) Sao anh li...Anh nh b em tht y thi anh i!
C Canh: Sao my ngh d th chu. Vic g m cht. Cn c em Tm my, cn c ci
Thy kia. Cn c ng y. Cn c dn lng ngi n ngi kia na ch. Ai my cht!
Chung: N hng ngi ta buc cho chu ci ti phn ng git m. Chu cn kh n
u na ?
C Canh: Vu oan gi ha th no c ? Hm y U my phi cm cht. Tao sang tao
bit r rng.
Chung: (Cht ngh) Th ng sang n iu ging phi khng ng.
Tm: Chu hp v cn thy n iu ging ny ny.
C Canh: Kh tht. Tao y ch ai.
Chung: Chnh ng sang chi ti hm U chu mt ?
C Canh: m li. Tao em iu ra ht. Khi v cn vn n nh li ti bng ht cho
U my. Tao y. Kh tht. Hp xm chng dm ni ra. Ti hm y U my ng cng, phi
cm ng di di chn bi chui kia, may c tao xung bn thy nm vt ra y mi du vo
trong nh. U my cn chuyn tr c. Lc tao v U my cn bo vn n nh cho ci Tm
n i hp v kia m. Ai ng U my mt lc no khng bit.
Chung: ng l U chu b cm lnh ri...
Thy: Sao ng khng gi em Tm ngay, may ra cn cu cha c cho U chu.
C Canh: y th cn ni g. Lc y b c cn tnh, b c bo khng phi gi, ai bit
u n nng ni n Tao c n hn mi. N gh ch thng U my cht phi ci lc ny...
Chung: Vic r rng nh th m chu c phi chu ting git m sut i (nhn thng
tc ti) Chu khng b tay chu cht c na, khng th lm ln c mi...
Thy: (nhn Chung thng xt) sng cht c nhau...vic ny chu phi ni m ng
cng phi ni...ng phi ng ra ng ni.
C Canh: y ni ch. n th ny tao ni. Tao phi ni ht vi dn lng, vi i. Tm
a ng con ta ngay thng, khng l li chu p mt b mi c, chng my (bo vi
Chung) My nghe ng, cy ngay chng s cht ng. Sng gi ny cng qua gi thi. Ri ra
phi c lc tri quang my tnh ch. (Vi Thy) Thi my y thm kh ra...My ra bn
tao cho con a v ri ti my li sang. N ht nh ng con mnh phi lm cho ra nh...
(C Canh vi v ra ca. Thy nhn Chung yn lng dn d ri ra theo. Chung bng hong.
Mt lt lu. N h va thot nn, dng ngi tnh to hn ln, nhanh nhn cm dao tro ln
ging)
Tm: (ht hong) Ka anh.
Chung: (chm t thng) Cht th no... (ci bo em) My li sp sn sc ln nh U
y thi...C go mi ri y. em thi cng U i...By gi c t ti cng cc cn...
Tm: Thi ch go ch Thy h anh ?
Chung: , cn go no na...
Tm: (nhn ra sng) Anh xem ka. C Canh cho thuyn, ch Thy ch y ngi ng
mi, trng y nh ngy xa du kch nh xong bt N g rt sang sng y nh ?... (Chung yn
lng ra pha ca s. Tri sng r, nh nng ng hng. Ting ni ci gi rn r di bn.
Mt ting so tha thit bn kia sng vng li)
Mn t t h

Nguyn Mnh Tng
N guyn Mnh Tng l mt ngi ni ting l thng minh, v mi 23 tui ng
hai bng Tin S Lut Khoa v Tin S Vn Khoa. ng theo hc Trng Albert Sarrant
H N i, sau sang Php hc Montpellier. Sau khi v nc, ng c b dy Trng
Bo H. B bc i ng b ngh dy, ra lm Trng S.
N m 1946, ng c chnh ph H ch Minh c i d Hi N gh Lt, nhng v
xung t vi V nguyn Gip, nn khng c d Hi N gh Fontainebleau.
T 1947 n 1950 ng lm Trng S Khu III. Trong khi bnh vc cho cc b co
trc ta, ng hay dng li l vn hoa ni mt ch , nn ng b chuyn sang ngnh
gio dc.
ng b coi l phn t ngoan c, khng chu lt xc nn thng b kch. C
ln cn b t ra v kch nhan l Phi hp li lng m ng, nhng ng khng thm
tr li.
T 1952 n 1954 ng dy Trng D B i Hc, v sau ngy nh chin, ng
c v dy Trng Vn Khoa i Hc H N i. Chng ti gii thiu ng N guyn Mnh
Tng bng hai bi ca ng. Mt bi nhan Va khc va ci gii thiu ng
N guyn Mnh Tng Tin S Vn Khoa, v bi N hng sai lm trong Ci cch Rung t
gii thiu ng N guyn Mnh Tng Tin S Lut Khoa.
VA KHC VA CI
Trong 1 thin anh hng ca sng tc vo khong th k th XI, thi s tng thut cuc
chin u anh dng ca 2 anh hng Roland v Olivier, chng li k th chung. Hai bn ch
thn git c nhiu ch, nhng hai ngi u b thng c. Dc bit Olivier, mu chy
nhiu, hoa c mt, khng nhn thy g na. Khi Roland li gn gip bn, Olivier tng
nhm l k th , b my nht dao xung, may khng trng u Roland. Anh ny bn du dng
ln ting: Ti l Roland y m. Sao anh nh ti ? Olovier xin li bn: Mt ti hoa,
khng nhn ra anh na.
Khi u Chu chuyn t ch phong kin sang ch t sn, trong Th K XVI,
Rabelais k chuyn Badebec, v ca Gargantua, va sinh con xong th t trn: Ci thc mc
lm cho Gargantua ri tr l hn khng bit nn khc v v va cht hay nn ci v con va
sinh.
n cui th k th XVII, khi cch mng 1789 sp bng n, Figara mt nhn vt ca
Beaumarchais, sau khi kim im tnh hnh ca 1 x hi th tiu ht mi t do ku ln:
Ti vi vng ci kh trnh khi khc o N h th khng ng.
Phi khc trn ci hin thi ci ci ngy mai. D sao ngi tr thc l ngi
va khc va ci. Khc v ci sai lm phi chng kin trong hin ti, ci v vui ci mi
ang n. Khc v au kh, ci v hy vng. Khc hm nay ci ngy mai. Trn qu trnh
bin i t ci khc n ci ci din ra cuc tranh u t tng ca ngi tr thc.
N gi no ch bit hoc khc thi, hoc ci thi, khng phi l ngi tr thc.
Ta n cn vi ngi tr thc a khc. Ta phi chiu c nng ngi y. N gi y
au kh v cc thc mc cn bn v su sc. N gi y thnh khN n. N gi y khng phi l
th, ngi y l bn. Ta phi kin tr, c gng a ci khc ca ngi ta bin thnh ci ci.
Ta d dt, c khi ngn ngi trc ngi tr thc ham ci. Ta hoan nghnh ci ci
chn tht, xut pht t y lng, nN y n trn cc git l va kh. N hng ta kh chu trc ci
ci bnh phong dng che y cc thc mc bn thn mnh khng mun th vi mnh. Ta
ght ci ci dng m trn la di, cu cc k ngy th, biu l 1 ch tn sng, hng
cng c 1 i v, hay mu cu 1 bng lc. Qun chng cn cao cnh gic khi mc mu
ci ci y. Cp lnh o li cn cnh gic hn na v ci ci nnh ht nui dng bnh ch
quan m cp lnh o thng mc.
Ci ci nguy hi ny khng nht thit biu hiu bng s nhch mi. N c th l linh
hn ca 1 c ch, ni dung ca 1 thi . C ngi ci bng ci u n gt, ci li n tn
thnh, ng h. Trong bao nhiu t khuynh, ti nghe thy vang ting ci y.
Ti s ngi tr thc im lng. Ti nghi ng ngi tr thc ci. Ti thng ngi tr
thc khc. Ti yu ngi tr thc va khc va ci, khc hm nay ci ngy mai khc
ln ting ci
TIN vn li hn N GHI. Trong 10 ngi ta tin, c th c 1 k th ln vo. N hng ta
vn cn 9 ngi bn. V 9 ngi bn ny s gip ta tm k th y. N u ta nghi c 10 ngi,
khi ta gi tay, chng ai bt tay ta. Ta khng c 1 bn bn no c.
ng rng phi phn chia r rt ch, ta. N hng ta phi xc nh thi ca ta vi
ch. ch mu hi ta v thc s gy cho ta nhiu tn thit. N hng ta ch nn buc cho n
trch nhim v cc tai ha cn nguyn s dt nt, sai lm, ch quan ca ta. Theo danh t
kh ph bin: nh th khng li. Khng li v ta cao ch, ta khng sa cha c g,
khng rt c bi hc ca kinh nghim. T trc ti nay ta ch t vn : Ai l ta ? Ti
ngh t thm vn : Do ch lm, do ta phm. im trn, cao cnh gic v cho php ta
phng, hoc i ph. im di nu cao tinh thn t ph v gip ta xy dng.
Con th s n c bng ca n. Con s t bt chp mi th vt. Ta khng phi l s t
v cng khng mun l s t. N hng nht nh ta khng phi l th.
K th s 1 ca tr thc: Bn chp m. K th s 1 ca lnh o: Cp cn b chuyn
ci v v ngc v c bn chp m na. Cc cn b chuyn mn ci, da vo bn v ngc
trong qun chng, ru ng cp lnh o. Bn chp m nha him hn: H gy thnh kin gia
lnh o v qun chng, h v tnh hay hu xuyn tc cc nguyn vng chnh ng, cc yu
cu hp tnh hp l hp php ca qun chng. H l Iago sc xim Othello ghen v, git v.
B bao vy cht ch nh vy, ti no cp lnh o hiu bit c s tht ca qun chng ?
C 1 s ngi thy phong tro qun chng i hi ? ng lnh o 1 chnh sch cho
tr thc (vi cc t do dn ch v mi quan h tt gia chnh tr v chuyn mn) t thi
kh chu v phn ng mnh. H nhm mt, lc u, chp ming, th di. Khng thc s
cu th, cha iu tra nghin cu, chng tm hiu s tht, h ch mang ao to ba ln ra da
nt, h l Don Quichote cm gio tin ln m ci xay, h qun l lun cch mng hc tp.
H l nng cng cha qu thi k gp Thch Sanh trong hang.
Tch tch tnh tang... Ting n ca Thch Sanh c nhc li c k nim c khng
? Hi tuyt th giai nhn m ti yu vi 1 mi tnh v hn, nng cn nh thu i ta gp
nhau trong hang khng ? i ta quyt tm sng cht c nhau, vi nhau. V vy ta thng k
th, ta sng. By gi thi k gian lao qua, nng tr v dinh c huy hong, ln xe xung
nga. N ng n lng no qu tnh duyn c (1)
Ti mun thn i hi cc bn ang chp ming th di: Cc bn l nhng ngi cch
mng. Thi ca cc bn phn ng i ph (ti khng ni n p) trc 1 phong tro qun
chng ng o, i hi trn lp trng cch mng, nhng quyn li chn chnh, thi y,
phn tch, truy nguyn n, ta thy g ? Ti run s trc kt lun ti phi tin ti. Ti ngng
bt. Ti nhng li cho tt c cc ngi cng sn trn th gii, trong c cc ng vin
ng lao ng Vit N am, c cc bn, cc ngi y nhn nh v thi ni trn, nh danh
cho n, gi n bng tn cch mng ca n (2). trnh khi mang tin chp m cho cc bn,
ti dnh quyn phn nh cho gii c thN m quyn.
Ti xin nhc li rng trong lch s cch mng Lin X v Trung Quc, khi giai on
kin quc tin vo bc quyt lit, chnh th cch mng khng th no lnh nht c vn
tr thc. Cuc tranh u ca tr thc Vit N am hin thi xen vo khun kh cch mng, phi
hp vi phong tro tr thc trn ton th gii. Coi nh n l 1 sai lm. Gii quyt n 1 cch
hi ht, nng cn vi tinh thn ca ngi ln cho ko tr con n khi khc, l 1 sai lm
nghim trng. i ph vi n, chng li n...ti khng tip tc v ti tin rng khng 1 chnh
th cnh mng no li hnh ng nh vy.
Bng chng l bo N hn Dn trong s 30.9.56 va ng bi ca ng ch Lc nh
N ht c ngy 26.5.56 vi s chm tr c 4 thng thi. T Bc kinh ti H N i, ng di
hn nm nghn cy s, tc ca s tht nh th l nhanh ri. Cn bo co ca ng ch Chu
n Lai in t ngy 30.1.1956, ti khng nh ng bo N hn Dn ngy no. D cc bn tht r
l ng lao ng Vit N am coi trng vn , nh Trung Quc t u nm nay, nh Lin X t
nm 1936, ng li cn pht ng tinh thn dn ch trong qun chng trong cc gii, cc c
quan, v s d lm nh vy l tht cht lin lc vi qun chng, i st vi s tht ca qun
chng, trng cu nguyn ca qun chng xy dng chnh sch, lnh o c kt qu.
Vy ti sao cc bn li chp ming th di ? Li xuyn tc ngha trng i, lch s
ca 1 phong tro qun chng, m chnh ng pht ng ? Th cc bn tranh u cho ai, phc
v ci g ? Ch trng ca ng pht huy dn ch l 1 sng kin m ton dn hoan nghnh.
Ht gieo by gi sp n lc gt hi. C sao cc bn li mun trut quyn ca ng gt hi
ci ma mng m ng gieo ht ?
N hng ti hiu cc bn. Cc bn l nhng ngi tt. Chng qua cc bn ch nng v 1
s thnh kin m thi. Tuy nhin, cc bn thc s cu th: Cc bn cho php ti tin nh vy.
Phi khng cc bn ?
1) N n hiu nng cng cha l cn b lnh o ng cng sn v Thch Sanh l gii
tr thc khng chin.
2) Tc gi mun ni: Phn cch mng
Qua nhng sai lm trong Ci cch rung t xy dng quan im lnh o
Li son gi: ng N guyn Mnh Tng c bi din vn ny trong mt cuc hp
ca mt trn t quc H N i ngy 4 thng 10 nm 1956 vi t cch i din cho tr thc
Th .
Mt trn t quc l mt t chc c tnh cch tp nham m chnh quyn cng sn
thnh lp vi mc ch la nhng phn t lng chng vo cho tin b kim sot. N l
bin thn ca mt trn Lin Vit ngy xa m c ngi gi l mt trn l v, hot t hn
na l: Mt trn lng vt
V tnh cch phc tp ca cc hi vin m a s thuc cc thnh phn bt kham nn
s kim sot ca ng khng my khi c chu o. Trong my thng ma Thu nm ngoi,
vo lc chnh quyn ng b giao ng, th s kim sot gn nh mt hiu qu. l l
do khin Lut S N guyn Mnh Tng c dp li dng c hi v hon cnh kch kch lit
ch bng bi din vn ny.
Bi ny khng c ng trn cc bo xut bn H N i, nhng khng bit bng cch
no lt ti Rangon, sang Paris.
Bi din vn ca ng Tng lm rung ng th gii v ln u tin c mt nh lut
hc ng trn lp trng php l ca cc nc vn minh ln n chnh sch ca ng Mao trch
ng v chng trnh Ci Cch Rung t ra t 1926 v p dng ln u tin H N am.
N gy nay, va ng 30 nm v sau, v da trn kinh nghim au st ca Bc Vit, ng
Tng ln ting tuyn b rng chnh sch qu d man, khng c my may nhn o v
hon ton tri vi cc nguyn tc cn bn ca php l m nhn loi cng nhn hng my ngn
nm nay.
ng Tng cng l ngi tr thc Vit N am u tin, sng di ch cng sn, m
c can m ln ting ni rng: Ti l tr thc, khng c t ti mc cm, khng mt kh th
ca giai cp
N h vn ho N ga Boris Pasternak trong tc phN m (Bc S Zhivago) ca ng, cng
nhc li mt cu th ca Puchkine: Ta l tiu t sn, Ta l tiu t sn ni rng thnh
phn tiu t sn khng c g ng h thn c. S gic ng v on kt ca cp tiu t sn s
chn ng v tiu dit ch cng sn trong hu bn th k hai mi. l kin chung ca
gii tr thc sng trong bc mn st.
Tha cc qu v
Hi ngh mt trn trung ng hp nghin cu cc sai lm trong Ci cch rung t
v chnh sch sa cha sai lm y. Hm nay ti c c kt trc ton th Hi N gh cc
kin m trong 10 ngy va qua, ti trnh by trong t tho lun, vi tinh thn thn trng
ca ngi tr thc khng bao gi qun trch nhim ca mnh trc nhn dn v lch s nc
nh.
Ti phn khi c nghe bn ph bnh ca ng lao ng do ng Trng Chinh c
trc Hi N gh. N hng ti cng phi th rng lng phn khi ca ti, mt phn b gim i, v
ti nh li kt qu tai hi ca cc sai lm phm trong cng cuc Ci cch rung t. Ti
xin php cc v c knh cN n nghing mnh trc k nim nhng ngi v ti cht oan,
khng phi v bn tay ca ch m chnh ca chng ta.
Trong cuc khng chin anh dng ca ta, nhng ng bo hy sinh, c th ni c,
cht vi trong lng chan cha ni vui sng, v cht cho s nghip gii phng dn tc khi
nanh vut ca ch. H cht v ch, cho ta, l ci cht tch cc, ci cht v vang, ci cht
oanh lit m T Quc ghi nh mun thu.
Tri li, cc ngi cht oan v cc sai lm trong cuc Ci cch rung t ny, lc tt
th, cay ng au xt v cht vi mt danh. Chng ta xa b ci danh , nhng con
chu ca cc nn nhn ti no m khng ngm ngi ? au n hn, by gi ta lm th no m
bin ci kh cc ca ngi tt th thnh mt nim an i cho h c ? N u chng ta duy tm
v tin rng linh hn cn tn ti, th mt phn no, ta chuc li c li ca ta. N hng ta duy
vt v cc ngi y lc cht cng l duy vt.
Do , ci ni kh cc ca h, ta bit r rng, by gi ta khng th no th tiu c
na. Quyn hn ca ta khng ti . N hng ci g ta c th lm c, ta cn lm, nh l
n b mt phn no s tn thit ca cc ngi y, v chng minh ta thm tha ni au kh
ca h khi t trn, l ta cng quyt rt bi hc kinh nghim au n v sa cha cc sai lm
nghim trng m h l nn nhn.
Vi tinh thn ca mt ngi trong qun chng, ca mt ngi cng dn au kh trc
bao nhiu ci cht oan ca ngi v ti, ti xin php trnh by my kin xy dng. Ch yu
ti s ph phn v truy nguyn cc sai lm trong Ci cch rung t nhng theo ti, cc sai
lm ny ch l biu hiu in hnh v bi t nht ca nhng thiu st trong s lnh o ca
ng lao ng. Do ti xin php c gp kin xy dng quan nim lnh o ca ng lao
ng.
Ti sao ti li tin nh vy ? L v, khng nhng trong Ci cch rung t, chng ta
phm sai lm nghim trng m c trong nhiu khu vc khc na. Trong cc khu vc ny, sai
lm cng a mt s ngi trong qun chng n ci cht th thm. Do nu ch cc b
ha cc sai lm chng ta khng th rt c bi hc kinh nghim, chng ta s khim khuyt
vi s tn nhim ca tt c ng vin ng lao ng vi s mong i ca ton dn. Chng ta
phi cng quyt khng cho cc sai lm y ti din v tc hi na. l nhim v ti thiu
ca chng ta i vi cc ngi cht oan.
Tnh hnh nc ta hin thi ra sao ? Tnh hnh y c bi quan khng ? l vn
nhn nh thi. N hng ci ch yu l ta khng nhn tnh hnh y vi con mt bi quan. Vy s
tht khch quan nh th no ?
N hn vo nng thn, ta thy hin thi tnh trng thiu on kt rt ph bin. V thi
hnh sai chnh sch ci cch, ta i lp cc tng lp trong giai cp nng dn, cn b c v
mi, chi b c v mi ca ng. Trong khi p tan giai cp a ch, ta khng phn bit i x,
ta cho cht chc th thm nhng ngi hoc gi c, hoc th u m ta khng ch trng
tiu dit. Ta ch cn c bi gio hun cho ng bo nng thn ng trong bo N hn Dn l ta
hiu mt mi nng thn hin thi ra sao.
N hn v cc cng xng cng trng, ta thy g ? C c bo N hn Dn thi, ta thy
Chnh ph gi cc phi on i thm cc anh ch em cng nhn, y lo h, bt buc thi hnh
quy ch lao ng m chnh ph xut hai nm nay m khng c bi dng ng mc.
Lng nghe d lun ng bo H N i thi, ta c bit rng c t ra mt doanh nghip quc
gia lng ph bao nhiu triu trong khi di ch Php thuc, cng doanh nghip y mang li
cho thc dn quc cc s li khng l.
V mu dch na nm nay, ng bo ca thn nh th no, ta bit. N o chn p cc
nh kinh doanh t nhn, no lng ph bao nhiu nghn triu khi thc hin chnh sch, no tn
nhn vi cc ngi bn sc lao ng cho mnh, no a ra th trng sa h m khng bao
gi ngh n tnh mnh ca ngi m, ca tr s sinh, no tung ra b hng, thuc l mc,
phm n sc khe ca nhn dn, no bt lc trc hin tng vt gi cng ngy cng ln
trong khi nhim v ca mnh l phi bnh n n. C th ni c, sut ngy m khng u l
khng c li on trch Mu Dch.
V h khN u th th cn b t v khng phi l nhm duy tr trt t an ninh, ph v c
s ca ch, tri li quy nhiu nhn dn, to ra mt i sng thnh th iu ng cho tt c.
N u cc v cn nhng dn chng c th, ti ch xin nhc li h s mnh mng, thu lm cc
thc mc cay ng ca ng bo Th , trong i hi ln th 3 ca nhn dn H N i va
hp cch y 2 thng.
N i v chnh sch khi phc kinh t ta thy g ? S vn m cc nh cng thng mang
ra kinh doanh ch l mt phn ti tiu, s cng nhn lm vic trong cc doanh nghip t nhn
khng c ngha l g. Tri li ta thy tt c mt phong tro cc nh t sn thu hp hot ng
ca h, hoc chuyn hng bng cch m ra quay ch, bn nc ma, hay dt vi thc
vi v vN n, hoc ng ca n vo vn khi ng chm n S Lao ng v vn cng
nhn, vi s Cng Thng v vn ng k v nguyn liu sn xut, vi s Ti Chnh v
thu kha c bit.
Thu b xung a bao nhiu ngi n ch ph sn, c k n ch t st. Cc
ngi tiu thng bun thng bn mt, N y chic xe hng tiu ty trong ph cng c
np thu, cng nh cc ngi sut ngy lm vic cng s hay cng xng, ti v thc m
dt vi thc kim thm tin thn.
Hng trm, hng nghn cng chc c v hu, vi gia nh ca h, trc y sng.
bng lng hu tr, hai nm nay khng c ai chiu c n, cht dn cht mn, c ngi
m u xung sng t t, c ngi hai ln ung thuc c quyn sinh.
Cn nh cc cn b th ta c cn ni n khng ? Ta c trng mt mi, qun o h, ta
ch cn hi con s nhng ngi qua cc phng khm bnh cc bnh vin, ta lic mt nhn h
n ung nhng g trong ba cm, l ta hiu kh cc ca h. Ta qun th no c cc
ng bo tp kt ra ngoi Bc, s phn con ci h H N i, s phn chnh ca h, bi t qu
ni! Kh cc nht cho cc anh ch em, l khng nng ta c vo i sng gia nh
khuy kha trong lc thm su.
Cc hin tng trn y c ng khng, ti ch yu cu cc v c bo N hn Dn,
nghin cu cc h s chng cht ln mt trn thnh H N i sau ln i hi th 3 va ri,
nghe ngng li than phin ca qun chng, nhn nhn cc quang cnh din ra di mt ca
cc qu v l cc v hiu ri.
Qu thc nh ng Trng Chinh tuyn b, uy tn ca chnh ph ca ng b tn
thit rt nhiu. Th ti sao ng bo ca chng ta li kh cc ? Phi chng v cn b ca ta
non, hp hi, cha thm nhun l lun cch mng, khng tn trng gi tr ca con ngi, cc
nhu cu v i hi chnh ng ca n ? Phi chng v ta ang mc trm trng bnh u tr ca
cch mng ?
Cc iu l c, ta khng h chi v khng th chi ci c. N hng nhn nh nh
vy vn cn hi ht. Ta phi i su hn na. Khi trong Ci cch rung t ca ta, ta thy bao
nhiu ngi b t ti, b git oan, trong bao nhiu ngi dn u t tng ng gp phn
khng nh vo s nghip cch mng, khi hin thi, nng thn, vn c ngi b nh p,
ngc i, khi ta khng xy dng c on kt gia cc ng bo, th ta phi nhn nh rng
cc sai lm ta mc trong cuc Ci cch rung t ny ch l nhng biu hiu cc ca
cc sai lm ta phm v cc sai lm y nu ln, nh ti trnh by trn y, mt vn cc
k quan trng l vn lnh o ca ng lao ng.
Do ti yu cu cc v cho php ti bt u nghin cu cc sai lm trong Ci cch
ri sau khi truy nguyn cc sai lm y, t my kin v vn lnh o.
I. Vn Php L Trong Ci Cch Rung t
II. Cc N guyn N hn Sai Lm
III. Phng Php Sa Cha Cc Sai Lm
I. Vn php l trong ci cch rung t
Ta sai lm nghim trng trong Ci cch rung t, ta c th trnh c sai lm y
m vn m bo c ng li cn bn ca cch mng khng ? Ti xin gi nhi cng
quyt rng c.
ng li cch mng ca ta i hi g ? Rung phi tr v ngi cy. iu ny rt
ng, khng ai c th chi ci c. N ng dn l i a s trong nhn dn, nng dn l qun
i ch lc ca cch mng, nht nh cch mng khng th no thnh cng c, nu ta
khng tha mn nhu cu thit yu v cp bch ca nng dn. Khng cn phi l mt nh
chnh tr cao, mt nh cch mng tho, cng nhn thy iu y. Ch cn nhn lch s cch
mng t thi k c i n gi l hiu ri.
N h vy nguyn tc, ta tn thnh ch trng Ci cch rung t.
V phng php, ta c nn ban n cho nng dn khng ? N ht nh l khng. N ng
dn ta, trong bao nghn nm kh cc di ch bc lt phong kin v mt trm nm nay,
di ch thc dn. ng bo nng thn ta lm than nh vy, mt ht kh th con ngi.
Ta cn khi phc kh th ca ngi nng dn, xy dng cho h tinh thn ch nhn ng trn
t nc. Do , ta thy cn thit phi pht ng t tng ca h h nhn c phn minh
k th ca h, h vng giy nm ly quyn th nng thn.
N hng t y tr i, ta thy khi pht cc sai lm. Sai lm ny, ng Trng Chinh
nhn thy l ch: Ta qun hn ta hin thi nm chnh quyn v chnh quyn y, nu ta bit
s dng n, khai thc n mt cch sng sut, nht nh ta vn thnh cng nhng ta trnh c
bao tai ha lm ta au kh hin thi.
Con ng ng Trng Chinh i tin ti kt lun y l con ng chnh tr. Cc
anh em ti l nhng nh lut hc,ch l nh chuyn mn v l lun trn c s chuyn mn m
thi, trng thy kt lun y ngay t khi chnh sch pht ng v Ci cch c ra. Ti
sao ? V gii php chnh quyn c th l gii php php l, m bo thng li hon ton ca
cch mng nu ta bit mang n ra phc v chnh tr v cch mng.
Ta mun g ? Tm k th ca nng dn, ca cch mng tiu dit n. N hng ng
thi nu ta bit lo xa, nhn xa, ta cng khng qun rng, cng l ca cch mng mun bo
ton c uy tn v thng li ca cch mng, phi bit nh ng ch. Khi a ra khN u hiu
th cht 10 ngi oan cn hn st 1 ch th khN u hiu ny khng nhng qu t mt
cch v l, m phn li cch mng l ng khc na. Mun chng minh iu ny, ta ch cn
nhn thc t: Kt qu sai lm ta phm khi thc hin khN u hiu ny, rt tn thit uy tn ca
cch mng v cho bn thn bao nhiu chin s cch mng. N u khng phi l phn li cch
mng th l g ?
KhN u hiu ca php l th khc hn: Th 10 ch st cn hn mt ngi b kt n
oan. Th ta c lo ngi rng 10 ch st khng ? Khng, v ta nm chnh quyn, v cch mng
thnh cng. N h vy k th ca cch mng chng sm th chm, nht nh hoc ci thin,
gic ng hoc lt vo li ca ta. KhN u hiu ny li ch: Khng mt ngi oan no b kt
n. Do , khng c cc kt qu cc k tai hi din ra hin thi.
Mt nguyn tc u tin l khng hnh pht cc ti phm qu lu ri m by gi
mi khm ph ra. Ti sao ? V rng vn bng chng kh gii quyt c. Tang vt mt,
nhn chng c ngi t trn, c ngi khng nh r cc s vic h mc kch. Hn na,
s d hnh lut pht cc ti, l v cc ti y xm pham vo trt t x hi: Tc hi cho nn
nhn v gy tc dng xu trong qun chng. N hng khi ti phm qu lu, trt t x hi ht b
xm phm ri, nn nhn khng cn au kh, tc dng xu ca ti cng ht, thi gian hn
gn cc vt thng. By gi li vch chuyn c th khng nhng kh thu thp c bng
chng kt ti m li gy mt s no ng trong x hi khng cn thit. Chnh x hi thy
qun li hn l nh.
Mt nguyn tc th hai l trch nhim ca phm nhn th ch mt mnh phm nhn
phi chu, khng c trch nhim chung ca v con, ca gia nh. N u trch nhim trc hnh
lut ca cc ngi c quan h vi phm nhn khng nhng l bt cng m li cn gy cc
s rung ng v ch trong x hi. Hn 400 nm nay khng mt nc Ty phng no lm
vic na. Trch nhim trc hnh lut ch l mt trch nhim c nhn m thi. Khng
nhng th, v phng din nhn o, th cc phm nhn qu gi c min ngh, min t v
cc v thnh nin c chiu c.
Mt nguyn tc th ba l mun kt n mt ngi th phi c bng chng xc ng.
Phi c nhn chng l nhng k mc kch s phm php v cung khai mt cch c th, r
rng, chc chn. Mt nhn chng thi cha , t ra cng phi c hai nhn chng cung khai
ph hp vi nhau, mi c coi l ng k. Cung khai ca cc nhn chng phi n khp vi
nhau v trong qu trnh phm php cc tang vt thu c phi c tc dng hp l, st hp vi
kt qu do cuc iu tra mang li.
Mt nguyn tc th t l th tc iu tra, xt x phi bo m quyn li ca t nhn.
B t nhn c quyn nh lut s bo cha cho mnh, v khi thiu iu kin nh lut s, khi
no l 1 trng ti. Ta phi c lut s bo cha khng, cho b can. Trong tt c, giai on iu
tra trnh cng an thN m vn trong phng d thN m, buc ti trc ta quyn li ca cng t
vin ngang vi quyn li ca b can, ngha l nu cng t vin a ht l l buc ti, b can
a ht l l minh oan.
Cuc u l din ra trong tt c qu trnh iu tra, truy t, xt x gia cng t vin v
lut s. Cc v thN m phm ngi xt x phi l v t, ng gia theo ri cuc u l din ra
di mt mnh. N h th mi nhn nh ng v x cng minh. Ta n xt x khng chu lnh
ca ai trong khi xt x, ch bit x theo lng tm ca mnh v cn c vo ti liu trong h
s, sau khi nghe hai ting chung buc ti v g ti. N gi thN m phn phi c m bo
lm nhim v ca mnh, m khng s ai khin trch hay gy kh khn cho mnh c.
Khi iu tra, thN m vn tuyt i khng c dng phng php tra kho, nh p,
hnh h b can, mm cung cho b can, da nt hay d d hn. Khi no c iu nghi ng th b
can c min ngh. N u b kt n, th c quyn chng n ln ta trn. N u b b kt n t
hnh, th li c quyn xin n gim trc v ch tch chnh ph. Con ngi ca b can, trong tt
c qu trnh truy t v xt x, phi tn trng trit , khi b can ra trc ta th khng c
xing xch h v khng lc no c dng nhc hnh i x vi h
Theo mt nguyn tc cn bn, khng phi v mt ngi tc hi cho mt ngi khc,
m ngi y phi chu trch nhim trc hnh lut. Tc hi cho ai, th ch nu trch nhim, v
phng din dn s ngha l bi thng thi, ca ngi tc hi. Mun truy t ngi y
thi hnh lut i vi hn, th phi chng minh rng hn phm mt ti, ngha l phm vo mt
iu khon no quy nh trong hnh lut, v hnh lut khng bao gi c tc dng i vi qu
kh c: N u hnh ng ca mt ngi din ra trong thi k m hnh lut cha quan nim l 1
ti, th ngi khng th b mang ra truy t c.
Khng nhng b can phm 1 ti quy nh ri trong php lut, m li cn phi xt
xem rng lc phm ti y, b can c thc, c ch phm php khng hay l v tnh m
phm php. S i x trong hai trng hp y khc nhau.
Lc ti nhc li cc nguyn tc ny th c v cho rng nh th l phin phc, phc tp.
d nhin ri, nhng tt c vn l: Ta c mun git ngi v ti khng ?
N u khng th khng th no lm khc c. Hn na, mun nhn nh vn cho
ng, ta khng nn ng vo v tr mt ngi hin thi khng dy da vi php lut, mt
ngi cng v chnh quyn. Ta phi ng vo cng v ca b t nhn, lc y vn rt
sng t, khng nhng ta i thi hnh cc nguyn tc php lut, ta cn c gng tm hiu thm
cc nguyn tc mi m bo ngi oan khi b cht.
N u mang ra p dng cc nguyn tc y vo cuc Ci cch rung t ca ta, ta s lm
th no ? Th tc ci cch c din bi nhng s trng tr bn cng ho gian c hay phn
ng, ta s khng giao cho mt ta n nhn dn c bit nh ta lm, vi tt c s thiu st
v phng din php l m ta bit. Tri li sau khi pht ng t tng ca nng dn, ta s
nghe li h t co k th ca h. Ta s y nhim ta n nhn dn thng lp cc h s, ta
n vi b my v kinh nghim ca n, tip tc iu tra, kim tra, lu cung chng, truy t, lun
ti, xt x.
Ta m bo trit cho b t nhn quyn bo cha ca h, ta yu cu cc lut s lm
trn nhim v ca h, ta tn trng trit con ngi ca b t nhn. Ta ch th ght v kt n,
trng pht, ti ca n phm thi. Ta tin tng ta n, ta m bo cho cc v thN m phn
lm vic ngoi s iu khin ca chnh quyn, mt cch bit lp, ti ni bit lp ch khng
phi c lp, theo lng tm ca cc v v cn c vo h s v kt qu ca cuc thN m vn.
II. Cc nguyn nhn sai lm
Cc nguyn nhn trc tip ta trng thy ngay. S d m khi nghin cu chnh sch Ci
cch, ta khng ngh n n gii php php l a ra iu ha vi gii php chnh tr, phi
chng l v ta khng bit gii php php l ? N u khng th l s thiu xt nghim trng ca
cp lnh o. N hng ti tin rng khng phi nh th u. S d ta khng n gii php
php l l v 3 l do:
1) Quan im ta ch, th bn ca ta rt m h
2) Ta bt chp php lut, ly chnh tr ln p php l
3) Ta bt chp chuyn mn
a) Quan im bn th, ta ch m h. Cc hin tng trn trng quc t v trong
nc rt nhiu v r rt.
Trn trng quc t, trong cc nc dn ch ca ta thi, ta thy nhng iu lm ta suy
ngh. Ta thy chng hn nhng ngi sut i hy sinh cho s nghip cch mng, gi nhng
trng trch trong chnh th cch mng, ri bng nhin phi trut quyn, khai tr ra khi ng,
tng giam, thm ch c khi b git na. Ri t lu sau, ta li thy cc ngi y c khi phc
sng quyn, ang tch, cng v, ngi no b kt n t hnh ri th c an tng li cc i
k nim cc lit s m T Quc ghi tn mun i.
Trong nc ta, qua cuc Ci cch rung t ta thy bao nhiu cc chin s cch mng
thnh tch lng ly, c ngi c gn ti 2 huy chng khng chin ( ngoi thnh H N i),
b kt n l phn ng, cng ho gian c, v sau khi nhn ti, b tng giam hay b hnh hnh.
y l khng ni n cc ngi trong qun chng b hy sinh oan. i vi cc nn nhn ny, ta
c th mt phn no, hiu sai lm phm, v h thiu hay khng c thnh tch cch mng
hay khng chin. N hng i vi cc ng vin u t, tinh hoa ca dn tc, lc b x tr nh ta
bit, th ta t hi trong u c ca nhng ngi x h c ci g ma ta gi l l tinh khng ?
N gay mt thng dn, khng phi l mt nh chnh tr hay vn ha, ch s dng ci l phi
ca mnh thi, cng khng th no hn hp ngi xu vi k tt c. Ta phi t vn
rng cn b t trn xung di, tham gia Ci cch rung t, khng phi l ngi in cung,
cng khng phi l ngi ch mu, dng tm ph hoi. N u nh th th ta gi h n bc s
chuyn mn cha bnh thn kinh, hay n cc cng t vin ca cc ta n. N hng khng phi
nh th, ta tin nh vy. Do , kt lun m ta tin ti, d mun hay khng l cc cn b y c
mt quan im rt m h v ta, th, bn ch.
Cn g au n hn l cu ta c nghe ta nh c ta na. N u nh vy, th ta phi
nhn rng ta khng phn bit c bn v th. Ta c li ci bi gn y ng trn bo N hn
Dn ca cc ng ch b x tr oan, hoc cc ng ch ni, hoc khng ni, nhng ta u phi
hiu cc ng ch y b nghi ng nhng ngi kt n cc ng ch, khng phn bit c
bn v th. V vy nn nh c bn, git c bn.
Ti thy y l mt iu cc k quan trng. N guyn do u ? Phi chng mt tinh
thn cnh gic qu cao n ni m qung, mt t khuynh m ta thng mc trong giai on
u tr ca cch mng ?
y khng phi l ni v lc m ta cn phn tch su sc iu y. Ch yu l ta nhn
thy rng mt nguyn nhn sai lm l trong quan im th bn rt m h. N u ta khng kp
sa cha sai lm, xy dng li quan im th bn, mt ngy kia ta phi khc trn k nim ca
cc v c cng nht vi cch mng, vi nhn dn. Ta cng quyt khng th no tnh trng
y ti din ra c.
b) Bt chp php lut: Gio S Ba Lan Mahelli ni chuyn B T Php, cho ta bit
rng bn Ba Lan, khi cch mng thnh cng cc nh chnh tr bt chp php lut. H quan
nim rng h ti nng m nhim cc cng v lnh o trong nghnh t php, b
buc t php trit phc v chnh tr m khng m xa n cc nguyn tc cn bn ca
php l.
Kt qu l chng bao lu b my t php sc sch, khng nhng khng cng c c
chnh th cch mng, ngc li tc hi qua nhiu gy bao nhiu kh khn cho chnh quyn
cch mng. Sai lm y c un nn kp thi: Hon cnh khch quan dy 1 bi hc cho
ch quan cc nh chnh tr. Sau phi gi li cho t php tnh cht bit lp ca n, v cc
nh chnh tr, lnh o chuyn mn, phi nhp trng hc tp, trc non hai nm, sau 5
nm qua php l, phc v chnh tr v cch mng.
iu ny khng lm cho chng ta ngc nhin. Trong giai on u tin, chnh tr say
sa vi cc thng li thu v d nhin, cc thng li y v i lm vo tnh trng t mn v
bao bin. N hng qun tr 1 nc, c bit 1 nc ang xy dng chnh quyn cch mng
ngha l 1 ci g v cng mi m, v kh khn khng ging nh ng li ra v khN u hiu
tranh u cch mng v vn ng qun chng lm cch mng.
Hai khu vc hot ng y, tuy quan h mt thit vi nhau, nhng mi nghnh hot
ng c k thut v quy lut ca n. Lc nh chnh tr bao bin, bt chp hon cnh khch
quan kinh nghim xng mu ca lch s, th chng sm th mun ta thy din ra nhng tai
hi hin thi lm chng ta au xt.
Trn con ng bao bin v t mn y cc nh chnh tr b thc N y bi nhng thnh
kin i vi php l v tin rng php l l ci gy ch dng chc bnh xe, khng hiu rng,
tri li, php l, chnh gip xe khi lt, khi gy tai nn. N guy hi hn l chnh tr t t mnh
ln trn php lut, cn gi vng thi chn chnh, cng gy ra bao kh khn ri.
Php lut ch yu ra nhng ci g lm c, ci g khng c php lm, do
nhn dn vng tm bit r ng m i. N hng tm hn qun chng ch c n nh khi no
qun chng bit r rng ci g b buc mnh cng ng thi b buc nh cm quyn. Tri li
khi php lut ch g b qun chng m khng g b nh cm quyn, th nh cm quyn mi
lc c th v ra cc ng mi m qun chng cha tng bit.
V vy qun chng hoang mang: Ci g hm qua lm c, ngy mai vi s c on
ca nh cm quyn, c th b coi l phi php. Hoang mang y ln ti cc khi tc dng ca
s thay i thi ny ca nh cm quyn khng nhng nh hng n tng lai, m li nh
hng c v qu kh na.
l trng hp nh cm quyn lc t t mnh ln trn php lut, gi thi chn
chnh, ng mc hung h l khi nh cm quyn s dng quyn th ca mnh mt cch lng
quyn, nh ng Trng Chinh nhn nh. Quyn x t ngi 1 cch n gin nh vy tri
vi lut php: ch l 1 gii php chnh tr m thi. N u m cc ngi s dng quyn y, li
khng s dng ng vi tinh thn chnh sch ca lnh o, s dng mt cch lng quyn th
kt qu th no, hin thi ta trng thy r.
c) Bt chp chuyn mn: Cc nh chnh tr bt chp php lut. N hng nu cc v y
tranh th kin ca cc nh chuyn mn v cho php cc nh chuyn mn t kin th
cc nh chuyn mn cng s yu cu cc nh chnh tr nn ch n lut php, v dng php
lut phc v cch mng.
N hng tic thay, trong 10 nm va qua, ta thy 1 tnh trng qui g. Chnh tr m nh
u c chng ta n ni hai ch lp trng lm ta mt n mt ng. N u c dng 1 hnh
nh duy tm, ti v lp trng nh ci oan hn ngy m theo ui k no hm hi
ngi ch ca n. C 1 iu l, l cc anh em cng nng, cc v lnh t khng bao gi ni n
lp trng trong sinh hot hng ngy. Tri li, cc cn b v ng vin tiu t sn khng lo
ngi g bng mt lp trng.
V vy nh n n, m ming ra l nu lp trng ri. l tinh thn t ti ca 1
giai cp mt kh th, qun rng mnh ng trong hng ng cch mng. D sao, Vit N am
chng ta cng xN y ra nhng s vic nh sau y, ta cn ghi nh con chu ta ci mun
thu: Khi chn 1 ngi vn li t, ta khng hi ngi y c bng vn li v vn li bao
nm, ta ch hi: C lp trng khng ?. Kt qu l 2 nm nay, ring trong Th H N i,
hng trm tai nn xy ra do cc ngi vn li t c lp trng m khng nm chuyn mn.
Khi a ti bnh vin, 1 bnh nhn cp cu, vn mang ra tho lun trc tin l: Bnh
nhn thnh phn giai cp no ? Cha cho a ch th mt lp trng. n cht mi
chng minh mnh c lp trng giai cp (hin tng do Bc S N guyn xun N guyn a
ra).
Ti sao c nhng hin tng qui g nh vy ? L v chnh tr chim ng, tt c cc
khu vc trong nhn thc ca chng ta lm chng ta mt c ci nhn o ti thiu ca con
ngi, lm chng ta khc t ci chn l. Chn l cho bit rng chnh tr khng th no thay
th c cho chuyn mn, khng lm c vic ca chuyn mn. N u nh vy th t ra chnh
tr cng hi ca chuyn mn, khng tin chuyn mn. Lc th cho rng chuyn mn l do
vn ha v khoa hc t sn quc xy dng, l v dng ( l 1 sai lm nghim trng chng
minh rng cc ngi cha c L nin).
Lc th cho rng cc nh chuyn mn khng phi xut hin tng lp c bn, cng
hay nng, th khng c m bo v thi lng khng, lp trng lng lo, d l 10 nm nay,
h bc chn vo ng cch mng v chnh minh nhit tnh ca mnh i vi s nghip
gii phng dn tc kin thit quc gia.
Theo ti y l 1 vn then cht. Cc anh em tr thc khng chin thng phn nn
rng ng lao ng thiu tn nhim h. H au kh m nhn thy rng mc du h tri qua
bao nhiu th thch, chu ng bao nhiu hy sinh, tri qua bao nhiu gian nguy, ng cha tin
h. N o h c yu sch g qu ng u ? H c i lm B Trng hay i S u ?
Khng.
i a s cc anh em tr thc ni chung, khng m c cc cng v, cng tc lng
ly u, h vui lng nhng ch cho cc nh chnh tr, cc ng vin. H ch thit tha, i hi
c mang kh nng chuyn mn v kinh nghim ca h ra phc v nhn dn m thi. H ch
thit tha mong mun c bo ton danh d tr thc ca h v ci t do t tng m h quan
nim l cn thit cho nhn phN m ca ngi tr th m thi. H tng nghe thy ng tuyn
b: N gi tr thc l vn qu ca dn tc.
N hng h cm thy vn y qu qu, n ni phi ct n i tht k, gi gn n trong 1
bn nh, mt hong hn trng cu. N u ai c cho rng ti ni khng ng, ti ngh ngi
y quay mt nhn chung quanh, cc cng v cng tc trong chnh th ca ta c ch no m
ngi tr thc ngoi ng nm c thc quyn khng ? Tc dng hiu h hay ci gt
th c, m li c nhiu. N hng ngay cc cng v y, ngoi vai tr hiu h, ci gt, ngi
tr thc c mt trch nhim g khng, c quyn ni g, lm g khng, qun chng bit v ti
min tr nhi.
Chnh tr chn p chuyn mn nh th no ? Xua ui ngi tr thc ra ngoi con
ng cch mng ra sao ? Lch s khng chin cho ta kinh nghim au n. N m 1949,
phong tro t php lin khu II tan v v chnh quyn quan nim t php phi thuc s iu
khin ca mnh.
N m 1951, phong tro qun y, dn y lin khu IV sp v cc chnh tr vin a vo
cc bnh vin n p chuyn mn, thc N y cc bc s c cng vi cch mng, vi khng
chin, phi gt nc mt m ri b khng chin. khng phi l ch trng ca ng lao
ng. N hng c 1 iu lm ta suy ngh: Sao mi by gi sau 10 nm ng mi nghin cu 1
chnh sch cho tr thc ? iu y chng t rng t khi cch mng thnh cng, ta cha nh
ng gi ngi tr thc, cha t vn tr thc. Do , lm th no khai thc c tt c kh
nng ca ngi tr thc h mang chuyn mn ra phc vu, nhn dn ?
Trn y ti ni v ngi tr thc t chin khu tr v. i vi ngi tr thc vn
trong Th , ta thy s thiu tn nhim y li cn trm trng hn na. Bao ln ta nghe ting
chua cay ca cc anh em y phn nn b coi nh l k th, mc du cc anh em v yu nc,
khc phc mi lo s, do tuyn truyn ca ch gy ra v li vi chng ta. Ta cho cn
b h khN u xm phm n danh d ca cc anh em, ta khng tm cch no sa cha sai lm ta
phm vi anh em.
cc cng s tnh trng chn p ca chnh tr i vi chuyn mn a n ci danh
t bi t lm chng ta au lng: h Lu, h Khng. Khng on kt c cc anh em, ta
li cn c thi p m, nhng nhng (ta tng nh vy l thng sch), thm ch ta li cn
nghi ng cc anh em, ta khng tn trng li ha qua chnh sch tip qun v cng lnh
mt trn, ta N y cc anh em xa ri ta, ta v tnh nm xung b tiu cc ci vn chuyn mn
ca cc anh en tr thc trong Th
l nhng nguyn nhn trc tip. o su hn na ta thy rng s d c nhng hin
tng nh ta va phn tch trn y, chng qua v s lnh o ca ta thiu dn ch, xa li
qun chng.
Chnh th ta thiu dn ch nh th no, ta tng bit. Vai tr ca cc v B v Th
Trng ngoi ng, nh th no, cc v lm c nhng g trong Hi ng chnh ph,
trong cc nghnh chuyn mn m cc v y ph trch, ta khng nn i qu su. Ta ch cn lic
mt nhn qua cng vic lm trong mi B, ta ch cn nghe cc ting than phin ca cc cn
b, cng chc lm vic trong cc B l ta hiu.
Ta bit rng ch trng ca ng c l khng phi nh vy u, nhng trong thc t
cng tc mi anh em ta tip xc vi cc v B hay Th Trng ngoi ng, u nhn thy
rng quyn hnh ca cc v y hnh nh khng phi l quan trng cho lm. N hn nh nh
vy, c l ta nhm y. N ht nh ta lm. N hng d sao c d lun khng ai chi ci c.

Do , nu ch trng ca ng khng phi nh vy th t ra ng cng mang trch nhim
khng lm th no tiu tan ci d lun tai hi m chng ta thy tn ti t thi khng chin
n gi. N hng cng c iu chc chn, khng ai chi ci c, l cc v B, hay Th
Trng khng c trch nhim g trc quc hi, trc nhn dn, ch c trch nhim trc
chnh ph m thi. Cha bao gi ta thy v B Trng b lt c. Phi i n cc sai lm
c bit nghim trng trong Ci cch mi thy 2 v Th Trng phi rt lui khi Hi ng
chnh ph. Cc hin tng y chng t rng chnh ph ta cha thc hin c dn ch trong
khi lp hi ng chnh ph, v cc v B hay Th Trng u c c hay b trut, ngoi s
tham gia trc tip hay gin tip (qua Quc hi) ca qun chng.
Tnh trng ca Quc hi li r hn na. 10 nm Quc hi thnh lp. Cc v i biu
Quc hi cn phn nh c nguyn ca qun chng khng, qun chng c tn nhim
quc hi na khng, l 1 vn . N hng d vn y, ta gii quyt th no i na, c 1
iu chc chn l 1 Quc hi gi 10 nm ri v vn tn ti, ngoi s can thip ca qun
chng, s la chn ca qun chng, chng minh rng qun chng 10 nm nay b trut
quyn c i biu ca mnh ri.
D nhin trong thi k khng chin, bu li Quc hi l 1 iu khng lm c. V
hin thi N am Bc b tm chia ct, do s bu li ton th Quc hi cng kh khn. N hng
d sao ring cc min gii phng ny, nu ta ch ch n quyn ngi dn c i biu ca
h, th nht nh ta phi cho php ngi dn b phiu ri. T khi ha bnh tr li, 2 nm
qua, mi by gi trc phong tro qun chng i thc hin dn ch, ta mi ngh n quyn
b phiu ca ngi dn, v b xung Quc hi.
N o c th thi u ? N gay ci Quc hi ta ang c hin thi, ta c thc hin dn ch
vi n khng ? Chc chn l khng. Thnh thong ta mi hp Quc hi, v trong cc bui hp
ta ch thy chnh ph a ra cc bo co Quc hi nghin cu, xy dng hay cc chnh
sch Quc hi tn thnh v b khuyt. Quyn lp php ca Quc hi u ? Quyn ra
ng li, ch trng trong ni tr, ngoi giao, quyn nu trch nhim ca chnh ph v cc
B, quyn la chn nhn vin trong Hi ng chnh ph, by nhiu quyn. Quc hi c c
hng dng khng ?
D lun qun chng quan nim rng Quc hi ch c quyn thng qua cc chnh sch
m thi, cn nh cc sc lnh hay o lut th thng thng, quyn thng qua y ch thuc
ban thng trc ca Quc hi. N u quc hi l t ch cao nht ca qun chng, i din cho
qun chng, th ta phi khch quan nhn thy rng vi vai tr v cng yu t ca Quc hi
hin thi quyn dn ch ca qun chng khng c thc hin.
N i n mt trn th tnh hnh cng tng t. Mt trn hin thi l t chc qun chng
c l st tnh hnh qun chng nhiu nht. N hng ta c th n ng vai tr ca n khng ?
Khng, tc dng ca n l ng vin qun chng tn thnh, ng h v thi hnh cc chnh
sch. ng v phng din ny, n lm trn nhim v ca n. N xng ng vi tn nhim
ca ng v chnh ph. N hng hot ng ca n nh th ch c mt chiu thi.
Ta cha khai thc cc kh nng ca n. Ta cha nhn thy bn cht ca n. N c th
l lin lc hai chiu gia qun chng v ng, chnh ph. Mt mt nh n thng lm, n
ng vin qun chng thc hin cc ch trng ca ng v chnh ph. N hng mt khc
n c th l c quan phn nh ln ng v chnh ph cc kin, thc mc nguyn vng ca
qun chng, gp phn xy dng cc chnh sch, ni ln tin ni ca qun chng, cung cp ti
liu ngun gc qun chng, tch cc gip cp lnh o trnh khi ch quan, tht cht lin
lc gia cp lnh o v qun chng.
N hng mun cho n ng vai tr y, ta phi dn ch i vi n, ngha l pht
ng t do t tng ca n, n mnh dn ni ln kin ca qun chng, d l cc kin
tri ngc vi nhn nh ca cp lnh o. N hng t trc ti nay, ta khng lm nh vy. Ta
thy kh chu khi n th th ch th th thi nhng li lm ta mt pht chc, tnh gic mng
ch quan m ta, trong cp lnh o ang say sa. V vy ta ch thng cho php n, ch
khuyn khch n ph ha ta, tn ng ta vi thi ca a con khen hay m n ht. Tm li,
ta khng dn ch vi n. Do , ta hn ch kh nng ca n, n khng gip ch g cho cp
lnh o.
Thiu dn ch l g ? L xa vi qun chng, l giam hm mnh vo ngc tht ca ch
quan. Ti sao mt chnh th cch mng li c th phm sai lm nghim trng nh vy c ?
Trc y, ta khng tr li c. N hng ngi knh yu cch mng rt ngc nhin khi
thy c k i tm t do, ri b hng ng cch mng ln sang pha t bn. N gay trong Th
ta hin thi, qua i hi ln th 3 ca mt trn thnh, ta thy phn nh mun ca bao
nhiu ng bo mun i N am.
Ta ngh n cc ng bo, trong thi k khng chin, gt nc mt m tr v H N i.
N u chnh th ca ta tt ti sao li c ngi dng xa lnh, vi trong lng ni au kh bi t
? N u cch mng mang li cho h nh sng v hnh phc sao li c ngi lo ngi trc cch
mng. Cc ngi y khng phi thuc thnh phn k th ca cch mng, tri li thuc thnh
phn c bn trong nhn dn nh nng nhn, cng nhn. Th th u l chn l ? l 1 vn
m trc y ta ch t thi v khng gii quyt c.
By gi sau i hi ln th 20 ca ng cng sn Lin X, sau cc cuc bo ng
Berlin, Pozoan, bn Tip, bn Hung, ta hiu r vn , ta gii quyt c n. Chung quy, mc
du cch mng l tt p, mang li hanh phc cho dn tc, s d vn c ngi xa lnh cch
mng, chng qua l v chnh th cch mng mc trm trng bnh xa la qun chng, thiu dn
ch, do i cng ngy cng su vo tnh trng quan liu, mnh lnh, duy tr mt thi lnh
o hp hi, c on, c khi c ti.
Thi mt chiu khng mun, khng cho php, ai ni ci g tri ngc t nhiu vi
kin nhn nh, thnh kin ca mnh. Mnh t ph, t ho mnh c c quyn tm thy v gn
gi chn l. l tt t cao t i ca nh cch mng. Ta bay bng ln tri xanh ca o
tng, ta ch tin ta, trong t tng, ta khng khinh qun chng, nhng trong hnh ng, qu
thc con mt khch quan nhn thy ta bt chp qun chng. Thm ch, khi ta nghe thy 1
ting no, t qun chng ni ln rng ta nhm, ta lm nh th ny mi phi, lp tc ta tht
ngay l ting ca ch.
S d quan im bn th ca ta m h, v u ta cng trng thy ch, chng qua v ta
qu t ph, ta sng bi ta qu ng m thi. By gi ta bit r l nu bnh y ph bin trong
hng ng cch mng hin thi, th trch nhim chnh l Stalin phi chu. V t cao, t i, t
ph, t mn, Stalin khng cho php ai dn ch vi mnh, u cng trng thy ch. Kt qu
th no ta bit: KhN u hiu nu ln, tht ln go ln l: cao cnh gic. V li dng tnh
th y, ta bit Bria lm nhng g, phm ti c nh th no.
N u khng c quyt nh ca i hi ln th 20 ca ng cng sn Lin X, nu
khng c nhng sai lm cc k tai hi trong Ci cch ta cha m mt c, ta s cn thy bao
nhiu mu oan chy thnh sui, thnh sng, bao nhiu ngi knh yu cch mng m vn au
xt ri b cch mng. Tuy ta phi tr mt gi qu cao, nhng by gi ta bit r nguyn do ca
cc au kh ca ta: Ta thiu dn ch.
Phng hng sa cha sai lm
Qua lch s u tranh ca qun chng hai nghn nm nay ta thy ci g m nhn bn
ca loi ngi i hi thit tha nht l mt i sng vt cht tng i y m m,
l mt tinh thn tng i n nh c m bo v t do. Hnh phc ca loi ngi xy dng
trn c bn dn sinh v dn quyn. Ti mun nhn mnh y vn dn quyn.
Ta c bit t hai th k nay ch yu trong vn dn quyn l vn dn ch,
ngha l quyn ca ngi dn lm ch trn t nc, ng thi l quyn ca con ngi c
sng theo cc nhu cu thit yu v chnh ng ca nhn bn. T cuc cch mng t sn Hoa
K cui th k th 18. Cch mng t sn Php 1789, ti cuc cch mng x hi ch ngha ca
N ga, qun chng ni dy, mang xng mu ginh cho k c ch dn ch.
Sau cuc i chin ln th hai, Hin Chng Lin Hip Quc c kt nhng thnh qu
ca cc phong tro lch s tranh u cho dn ch, v t cc nc vn minh trc trch nhim
ca h thc hin v m bo cc nguyn tc dn ch. i vi cc nc t bn ta khng
ngc nhin thy ch dn ch thc hin vi nhng thiu st quan trng.
N hng ta c quyn ngc nhin khi ta thy cc thiu st y cng xut hin trong cc
nc hon thnh cuc cch mng dn ch nhn dn v x hi ch ngha. i hi ln th 6
ca hi quc t cc lut gia dn ch hp trong thng 5 va ri ti Bruxelles ly lm tic m
nhn thy rng trong tt c cc nc, d t bn hay x hi ch ngha, mc du cc Hin Php,
cc b lut tuyn b trnh trng, tn trng, thc hin, m bo thc hin cc nguyn tc dn
ch tuy nhin cc nguyn tc ny vn b dy xo. V vy trong tt c cc nc, qun chng
tranh u kch lit.
nc ta, trong bn Tuyn N gn c Lp, trong hin php cng nh trong cc sc
lnh, o lut, nguyn tc dn ch c ban b. N hng qua phong tro pht huy dn ch
m chnh ph ch trng, qua i hi nhn dn th ln th 3, cc i hi mt trn trung
ng, mt trn thnh, qua thng bo ca hi ngh ln th 10 ca trung ng ng lao ng.
ca chnh ph.v.v...nhn dn nhn thy, v ng cng nh chnh ph xc nhn rng ta thiu
st v dn ch kh nhiu. V cc thiu st y, ta phm cc sai lm nghim trng trong Ci
cch rung t, nh ti trnh by trn y. N guyn nhn su sc ca cc sai lm y, ta c
th quy kt c.
S d i sng tinh thn ca ta khng c n nh, lc no cng nm np lo s cc
hnh ng lng quyn ca nh ng cc, v ta thiu mt ch php tr phn minh,
khng ra ngha v v quyn li ca mi ngi, ng thi c ca cp lnh o na. S d
cp lnh o c th phm c cc sai lm nghim trng trong Ci cch rung t, tn tht
cho xng mu, m hi nc mt ca ng bo, cho uy tn ca ng v chnh ph, l v ngi
dn khng c quyn, khng c phng tin, ni ln kin ca mnh, tham gia xy dng cc
chnh sch ca chnh ph.
Do , phng hng sa cha cc sai lm l mt ch php tr chn chnh, mt ch
dn ch thc s
a) Mt ch php tr chn chnh y cha phi lc vo ch ti trnh by kin
v vn php tr. Ta s c dp khc. y ti ch mun trnh cc qu v mt nhn xt.
ng lao ng v chnh ph c nhn thy cn thit, trong chnh sch sa cha cc sai
lm trong Ci cch, phi tng cng ch php tr ca ta. Ti e rng trong t tng lnh
o, s nhn thc v vn php tr cha c r v y . Chnh tr vn coi php lut nh
mt b con ngho, ch tng cng l mt chng minh. Tuy rng trong nc ta hin
thi c 1 B T Php, c cc ta n, c lut l, nhng ch php tr hu nh khng c.
l mt iu ti s nghin cu su sc hn khi no ti trnh by kin v ch php tr, mt
ch php tr chn chnh. Theo ti, th vn khng phi l tng cng m l xy dng.
Mt chng minh khc trong chnh sch sa sai trong Ci cch ny, ti vn thy chnh
tr ln p php l. Trc ht, bc th ca ng H vit Thng t ph bnh v xin rt lui khi
mt trn trung ng ch l mt gii php chnh tr m thi.
Trong cuc mn m vi cc v i biu n hp hi ngh ny, ti nhn thy rng
khng ai thng v kin v bin php ng H vit Thng trnh by c. Ring v phn ti
mt nh lut hc, ti cha th no nhn nh c trch nhim ca ng Thng. C th trch
nhim ca ng y rt ln, c th rt nh. ng trn tinh thn php l, s nhn ti li ca mt
ngi khng quy nh trch nhim ca ngi Trong Ci cch, khi nhng ng vin
u t b on Ci cch gn cho l phn ng, ra trc nhn dn c ngi cng nhn ti, trong
khi bit mnh l oan. Ta nn rt kinh nghim va qua, sa sai khng phi l phm cc sai lm
khc.
Do , ng trn 1 lp trng php tr chn chnh, ti ngh phi lp 1 y ban iu
tra gm cc v i biu quc hi, mt trn, ng lao ng, vi s cng tc ca cc v thN m
phn cao cp, giu kinh nghim, lp 1 h s theo phng php php l nhn nh, trn
qu trnh i t lnh o qua ch o n ch thc hin chnh sch, trch nhim ch no v
do ai phi chu. Sau khi kt thc cuc iu tra, y ban y s phn tch trch nhim chnh tr v
trch nhim php l. Ai chu trch nhim chnh tr s tr li trc Quc hi bin thnh ta n
ti cao. Ai chu trch nhim php l s tr li trc cc ta n t php. Di con mt ca
qun chng theo di xy dng cuc iu tra v xt x, cng l pht huy, khng ai cn thc
mc na.
C ngi hi: Lm th lm g ? Ti xin php tr li. Lm th rt kinh nghim.
Ti cm thy ngay hin thi ta cha rt c kinh nghim u. Chnh tr khng nhng lnh
o php l l ng nhng vn ln t php l, thay th cho php l, nh trong trng hp
ng H vit Thng, nh th l ta vn m ca cho cc sai lm mi cn nguy hi hn na.
Khng nhng th, ta bit rng nhu cu cng l thuc nhn bn ca ngi vn minh. T ngi
b x tr oan cho n cc ngi ch chu thit gin tip v cc sai lm, c th ni c rng
ton dn i ch cng l.
Mt bin php chnh tr xu xa, khng tha mn c ai. Bng chng nng thn ta
c bit tnh hnh cng thng. Phong tro tr th, t x, din ra khp mi ni, ko chng
ta tr v qu kh ca lch s. Cn nh cc ng vin b x tr sai, tm hn cc anh em nh th
no, ta ch cn c li bo N hn Dn. Tuy rng cc anh em kt thc bi tng thut li au
kh ca mnh bng nhng li phn khi nhng cc li ny khng lm ta qun c cc li
phN n ut, chua xt, cay ng m cc em ni li vi ta t u bi.
N hng bi t hn ht l cc chic khn tang trng cht trn u h hng thn thch ca
nhng anh em b x t, nhng bn th vn dng trong nh, cc thn thc ph v im lng ca
cc m hiu qunh, cc ngy cng gi, nhc li hng nm, bi kch th thm din ra trong
gia nh v cuc Ci cch. N hn dn i hi cc ngi c cng c thng v cc ngi c
ti phi n ti. Trch nhim ca tt c mi ngi t trn xung di, t di ln trn, phi
c quy nh r rng, dt khot. N h th, mi yn c lng dn, nh th mi thu phc
c nhn tm. Kinh nghim lch s dy ta iu Trong chnh sch sa cha sai lm, ta
khng th qun c bi hc lch s. Qun chng im lng i ch cng l.
Chng ta thit tha mong c chnh tr mt nhn nh ng v vai tr ca php lut
phc v cch mng. Kinh nghim au n va qua, b buc ta phi xy dng li quan im
ch trn c s php l v php tr. Cc sai lm nghim trng ta phm, bt ngun mt
quan im chnh tr v ch. Quan im y linh ng qu bin chng qu, nn ta khng
bit phn tch ch v ta, do ta nh c ta na.
Mun trnh cc sai lm hm qua ng ti din ngy mai, ta cn xc nh theo hnh lut
th no l ch. Lc , ta mi nh ng ch, v c nh ng ch ta mi cng c c ta,
n nh c nhn tm, duy tr li trt t v an ninh thn qu cng nh thnh th, m bo
cho qun chng mt i sng t do, thot khi mi s e da ca lng quyn, bnh vc
cc quyn can bn v thit yu ca con ngi
Tm li nu chnh tr gic ng, vui lng tn trng php l, thit lp mt ch php tr
trong chnh tr vn lnh o php l, nhng ng thi nu tht cao gng phc tng php
l v php tr th nht nh chnh tr khi phc c uy tn, v c qun chng nhit lit ng
h.
b) Mt ch thc s dn ch: Th no l mt ch thc s dn ch ? l mt ch
trong ngi dn c lm ch trn t nc khng nhng trong hin php, m c trong
thc t na. y khng phi l lc, l ch, m ta i su vo vn . Ta ch cn nhn thy rng
trong giai on hin thi, qun chng c i hi ci g qu ng u, ch yu cu c 1 iu
thi, l c m thoi vi cp lnh o, c t ln cp lnh o, kin ca mn v cc
chnh sch do cp lnh o xy dng. Cc v lnh o bao ln khen dn ta tt. M dn ta
tt tht. Bng chng l iu ti va nhc li y.
Trong khi qun chng c quyn i hi mt chnh th cch mng rt nhiu, nhn dn
ta ch c 1 yu cu m ai cng phi nhn l chnh ng. Ti sao nhn dn ch c 1 yu cu
nhn nhn y m thi ? L v nhn dn thng cm vi cp lnh o phi ng u vi bao
kh khn. N hng nu nhn dn ch ra c 1 yu cu, yu cu y thit yu. Ti tin rng cp
lnh o cng nhn thy nh vy.
Ta khng qun li ng Trng Chinh c bn t ph ca ng lao ng ti hi ngh
ny. Ta nghe thy cp lnh o th nhn trc hi ngh rng trung ng ng sai lm l xa
qun chng, ch tip xc vi qun chng qua bo co ca cc cn b ng vin m thi. Ta
phi nhn nh rng y l 1 sai lm nghim trng. Do cuc Ci cch rung t ca ta
gp cc tht bi cay ng. Tri vi li thng ni, ta thiu dn ch vi nhn dn.
N hn dn nht nh khng tnh trng tai hi y ko di na. Ti xin php hi ngh
gp 1 s kin chm dt tnh trng . Ti khng t vn dn ch ni chung. Ti ch
ch n yu cu thit tha nht hin thi ca qun chng l c phn nh ln nguyn ca
mnh. Theo ti, thc hin v m bo yu cu v cng chnh ng y, ch cn 3 gii
php:
1) Mt ch bo co ca cn b. ng tn nhim cn b. ng! khng ti no khc
c. Vy phi t cc cn b c nhim v bo co, trc trch nhim ca h. Mt bo co
khng phn nh trung thnh s tht vi cc kha cnh ca n, vi cc u khuyt im ca n,
rt tai hi. Cp lnh o cn cao cnh gic vi cc con s thng k, cc ng c bt chnh
ca cn b mun thi ua thnh tch, va m di, va la trn, do a ra 1 hnh nh qu
hp ca thc t. Ta phi tin ti gii php nhn nh rng ngi no hu xuyn tc s tht v
ng c bt chnh, c th truy t v ti gi mo c.
2) Mt ch cho cc on th nhn dn c quyn mnh dn ni ln kin ca
qun chng m h tp hp. T trc ti nay, ta c th v ng lao ng nh 1 cy rt to, l
rm ra che ht nh sng ca mt tri, khin ngay 1 ngn c cng khng th mc di chn n
c. V vy Quc hi cng nh mt trn t quc, khng th ng c vai tr ca mnh.
y, ti ch xin php ni v mt trn ca ta thi. Cc v thy rng t khi thnh lp
mt trn lin vit cho n mt trn t quc, chng ta ch c nhim v ng vin qun chng
thi hnh chnh sch m thi. l 1 nhim v. N hng d sao, ch c 1 chiu. Ta l giy lin
lc gia cc cp lnh o v qun chng. N u ngc li, ta c quyn lin lc gia qun chng
v cp lnh o, ngha l phn nh ln ng v chnh ph kin thc mc nguyn vng ca
qun chng, cng tc ca ta th no cng tt p hn, hon ho hn.
Ta gn lin lnh o v qun chng, do lnh o st hp vi thc t hn. Ti xin
php t mi y vin trc trch nhim ca mnh. Chng ta ng h chnh ph, nhng chng
ta cng l i biu ca nhn dn. cng tc ca chng ta c 2 mt, chng ta khng th ch lch
v 1 bn c. Qun chng khng cho php ta lm nh vy, mun theo di cng vic ta lm
v chng ta lm i biu ca qun chng, c qun chng tn nhim. Qun chng giao quyn
cho chng ta, chng ta phi xng ng vi s y quyn y. Ta s dng quyn y th no,
qun chng i kim sot ta.
t mc ch ny ti xin php ngh: Mt l mi y vin phi c nhim v phn
nh ln mt trn kin ca qun chng. Mt trn phi c nhim v t ln cp lnh o
ng nhng phn nh ca cc y vin v bo cho cc v y thi ca cp lnh o gii quyt
vn sao, s dng cc phn nh nh th no.
Khi mt trn hp hi ngh, phi cho php qun chng n bng thnh, qun chng
kim sot cng vic ca mt trn lm v thi ca cc y vin. D nhin cc ngi bng
thnh y khng c quyn tham gia tho lun, ch c nhp hi trng cho ti khi ht s gh
dnh cho qun chng v phi tn trng k lut ca hi ngh. N goi ra, bo ch, c bit bo
ch ca mt trn nh t Cu Quc phi phn nh trung thnh ni dung ca cc cuc tho lun
v ng cc tham lun ca cc y vin
3) Mt ch t do ngn lun xut bn bo ch. Ta phi phng trng hp cc cn
b khng bo co, cc y vin ca mt trn khng phn nh kin ca qun chng. Do ta
thy cn thit phi cho php qun chng ni ln tin ni ca mnh qua cc bo ch. C ngi
lo ngi rng t do ngn lun ny m ai cng cn thit, c th b s dng 1 cch ba bi. V
iu ny ta phi suy ngh.
Mi lo ngi trn y pht xut t ng c no ? N u l ng c tt ngha l do 1 nhit
tnh i vi cch mng gy ra, ta hoan nghnh. N hng ta cng s tr li rng trong 1 chnh th
dn ch mun s dng t do no, d nhin phi nu trch nhim ca ngi s dng t do y,
trc php lut. N u s dng v tinh thn trch nhim hp php, ta khng c quyn ku ca g,
tri li, ta hoan nghnh. N u lm dng 1 cch v trch nhim ta c ta n nghim tr.
Vy ta khng lo ngi.
N hng nu mi lo ngi xut pht t 1 ng c bt chnh, nhm mc ch th tiu cc
t do dn ch th ti ch cn khuyn nh ngi lo ngi nh vy nn c li lch s cc phong
tro cch mng trong hn 1 th k nay. H s nhn thy rng cha bao gi, cha ai c th
ngn cn c 1 phong tro qun chng tranh u i cc t do dn ch.
Khng nhng ta cng nhn cc t do dn ch, ta li cn cung cp phng tin thc
hin cc t do y. Th d t do ngn lun. Ta c cc bo ca chnh ph, ca ng, ca mt
trn, ta li c cc bo ca t nhn, ta gip cho cc bo y giy v mc in y , ta li cn
qung co cho cc bo y l ng khc na. Cc c quan tuyn truyn, bo ch ca ta khng
bao gi tm kh d cho cc bo y v khi no cc bo c hng vn c gi hoan nghnh,
ta rt lm sung sng v trong thm tm ta, ta l nhng ngi dn ch.
Cc bin php ti ngh trn y, u nhm mc ch cng hin cc cp lnh o
mt nhn thc ng v st thc t m cp lnh o khng c iu kin bit n 1 cch trc
tip. St vi thc t ca qun chng, cp lnh o thng cm vi qun chng, i ng ng
li ca qun chng, c qun chng tn nhim, ng h, mn yu.
Tha cc qu v,
Ti ni qu lu, nhng ti tin cc v cng tha th cho, v bit rng ti l 1 ngi
thit tha n s nghip ca cch mng v tin ca dn tc. Cc kin ca ti, d sai hay
ng, ti c xin thnh khN n t ln cc v, gi l gp phn vo hi ngh, 1 phn nh
mn nhng chan cha 1 nim hy vng v tin tng v bin tng lai ca t nc.
Lut S N GUYN MN H TN G
H N i, ngy 30.10.1956

Phan Khi
C sinh nm 1887 ti Lng Bo An, Huyn in Bn, Tnh Qung N am, ng thn sinh
ra C l Phan Trn, trc lm Tri Ph, Ph in Khnh, sau t quan v lm ngh dy hc. B
m C Phan Khi l con gi C Hong Diu, nguyn Tng c H N i, c ln i S sang
Ty Ban N ha v Anh Ct Li. C Hong Diu tuN n tit khi Thnh H N i b lt vo tay Henri
Riviere nm 1882.
C Phan Khi hc ch nho rt gii v mi 19 tui T Ti (1905) tuy rng sc
hc ng cao hn. xong C t chn khoa c, v C c gp C Phan Bi Chu v
C Phan Chu Trinh nn b nh hng ca hai nh cch mng n
N m 1907 C Phan Khi ra H N i, tham gia phong tro ng Kinh N gha Thc v
vit cho t tp ch ng C Tng Bo do phong tro ny xut bn. Chng bao lu t tp ch b
cm v phong tro b khng b. C Phan lin rt lui v N am nh ri v Hi Phng N n nu, t
lu sau C ln v Qung N am hot ng trong phong tro Vn Thn cng vi C Hunh Thc
Khng.
Trong mt cuc biu tnh i gim thu C Phan b bt v giam ti nh lao Qung
N am cho mi n nm 1914, v c chin tranh c-Php, Ton Quyn Albert Sarraut mi n
x cho nhiu t nhn, trong c C.
Trong thi gian b t, C Phan hc ch Php vi nhng cng chc cng b giam.
Thot khi t, C ra H N i lm ngh vit bo. C vit cho t N am Phong, l t bo Vn Hc
duy nht ca thi by gi. V bt bnh vi Phm Qunh l Gim c t N am Phong, C b
H N i vo Si Gn vit cho t Lc Tnh Tn Vn.
N m 1920 C li tr ra H N i vit cho t Thc N ghip Dn Bo v t Hu Thanh
ca C N g c K. Trong thi k ny C dch thu cun Kinh Thnh cho Hi Tin Lnh.
Cun N am m thi thoi ca C ra i trong thi k ny.
N m 1928, t Thc N ghip Dn Bo v t Hu Thanh b ng ca, C Phan li tr
vo Si Gn vit cho t Thn Chung v t Ph N Tn Vn, v gi bi ra H N i cho bo
ng Ty. Trong thi k ny C Phan bt chin vi Hi Triu, nh vn cng sn, v vn
Duy Tm v Duy Vt. Cuc bt chin ny si ni d lun trong ton quc.
N m 1931, C Phan li tr ra H N i vit cho t Ph N Thi m.
N m 1936 C vo Hu vit cho t Trng An v xin c php xut bn t Sng
Hng. C ti bn cun N am m Thi Thoi v i tn l Chng Dn Thi Thoi.
N m 1939 t Sng Hng cht, C Phan li tr v Si Gn dy hc ch N ho v vit
tiu thuyt. Thi k ny C vit cun Tr v la ra.
Sau khi Si Gn b phi c ng Minh oanh tc d di, C Phan rt lui v qu trnh
bom v sng an nhn cho n khi Vit Minh cp chnh quyn, nm 1945.
C bt bnh vi chnh sch khng b ca Vit Minh thi hnh Qung N am, Qung
N gi, nht l v vic cn b a phng nh ph hy nh th C Hong Diu, nn C ln
ting cng kch. Cn b a phng toan bt C, nhng v n Phan Thao l con C lc by
gi lm cn b cao cp trong y ban Trung b, nn khng dm bt m ch bo co ln cp
trn. V phn C Phan, C cng khn kho vit th cho C Hunh Thc Khng lc by gi
gi chc B Trng B N i V H N i. C Hunh vi vng can thip. H ch Minh gin
xp vn bng cch t tay vit th mi C Phan ra H N i hp tc, nhng k thc l giao
cho em h C l Phan Bi, tc Hong hu N am, trung ng y vin v Th Trng B N i
V ph trch qun thc.
Ra n H N i, C Phan khng chu nh Phan Bi, C ln ph Quan Thnh nh
Khi Hng, tc Trn Khnh D, l mt nh vn theo Quc Dn ng. Khi Vit Minh khng
b Quc Dn ng v vy nh Khi Hng bt Khi Hng th ng thi cng bt c C
Phan Khi trong . V lc by gi Phan Thao con C lm ch nhim bo Cu Quc H
N i, nn mt ln na Vit Minh li khng dm khng b C Phan. Chng giao C cho Phan
Bi iu ln chin khu Vit Bc. C Vit Bc sut 9 nm khng chin.
chin khu C Phan c giao cng tc phin dch sch ch Hn hoc ch Php sang
ting Vit. Tuy bt mn, nhng C cng lm trn nhim v. ng H ly lm bng lng v
ban cho C mt chic o b lu dng M.
S thc th C Phan ch tn thnh cuc khng chin chng Php, nhng C rt ght
Vit Minh. Hi 1951 C lm bi th v cuc khng chin nh hoa Hng v v Vit Minh nh
gai. i C ni C v yu khng chin m phi phc tng Vit Minh. Bi th nh sau:
Hng gai
Hng no hng chng c gai
Min ng l th hng di khng hoa,
L hng th phi c hoa,
Khng hoa ch c gai m ai chi ?
Ta yu hng lm hng i!
C gai m cng c mi hng thm.
(16.03.1951)
C ght Vit Minh v ni cm on t do ngn lun nn C lm mt bi th t s
phn con ln nh sau:
nh ng mt ci
Ku c c ngay
Bt mm, bt ming,
Tri chn, tri tay
..............
T dy n ci dao
Chng cn xa l bao.
Cm cnh c c Vit Bc, C Phan lm mt bi th ch Hn m Th L dch nh
sau:
Mt mnh trc cnh xanh ni rng
Ta ngi ngo ngh vi by chim by vn
V ta chy lon m tnh c gp cnh lm tuyn.
(C v Vit Minh l th vt).
V mt bi khc Th L dch nh sau:
Mt mnh m giao tha
n ngn n lm bu bn cng khng c
p ln thn suy tn mt tm chn kp
Chp mt m l nhm ming chua cay
C v con m sng chia cch
Khng sinh k nh phi n nh
N ghe ting g mng vng dy
Khng chin bn ln gp Xun ri
(1950)
V kh hu c nn C sinh m au v phi vo bnh vin nm trong mt thi gian. Ra
khi bnh vin, C i ht tc v cm hng C lm bn cu th:
Tui gi thm bnh hon
Khng chin thy tha ta
Mi su nh tc bc
C ct li di ra.
(1952)
Cui nm 1954 C Phan Khi chin khu v H N i cng vi a s cc Vn N gh S
khc. V khng c nh ca H N i nn Hi Vn N gh dnh cho C mt bung tng ba
ca nh tr s hi ng Gambetta c. C vn tip tc cng vic phin dch.
Ma Thu 1956 C vit bi Ph Bnh Lnh o Vn N gh ng trong Giai PhN m
Ma Thu. Bi ny gy nn ngn la chin tranh gia tr thc min Bc vi ng. ni rng
cuc u tranh sang lnh vc chnh tr, C Phan Khi ng ra lm ch nhim kim ch bt
bo N hn Vn. t ch u tranh n cng, C lm bn cu th:
N ng chiu tuy c p
Tic ti gn chng vng
Mc d gn chng vng
N ng c th c nng.
(1956)
N hn thy thi chng i ca C Phan Khi l mt iu ti nguy hi cho ch ,
vit cng, mt ln cui cng, c sc mua chuc C bng cch mi C sang Bc Kinh d l
k nim nh vn L Tn. Chnh quyn min Bc hy vng rng cho C i thm cc xng my
s ca Trung Quc, C s phi khm phc s tin b ca nc n anh v i, v do s
thay i quan nim, khng ch trch cng sn na. Mt ln na, cng sn li tht vng.
Mt hm C Phan c a ti thm nh my An Sn ca Trung Cng, C lm ra v
tm tc khen ngi nhng my mc tinh xo v pht biu nh sau:
N gy xa ng Mc ni: Lao ng sng to nhng ti ngh rng nn ni tr thc v
lao ng sng to, mi ng.
Cn b Tu l php cha li:
Tha c, ng Mc ni l lao ng l bao gm c tr thc trong ch !
C Phan tr li ngay:
Khng u, ng Mc ch mun ni cng nhn thi, cn tr thc th sau ny ngi ta
mi thm tht vo .
Cn b Trung Cng hi cng hng khng tr li c.
Sau khi Trung Quc v C Phan li tip tc cng vic lm ch nhim bo N hn Vn.
Bit rng ng sp khng b n ni, C vn bnh tnh tip tc cuc u tranh. Hi C lm
bn cu th hi hc nh sau:
Lm sao cng chng lm sao
Du c th no cng chng lm chi
Lm chi cng chng lm chi
Du c lm g cng chng lm sao
Vic C Phan Khi chng i ng trong hai nm va qua nh th no, chng ti
trnh by tng tn trong mc: Lch trnh u tranh ca tr thc min Bc. Chng ti
cng tng thut vic C b kch v chi bi nh th no. H bo C l phn ng Vit
gian, ph hoi, t rt kt, C ht thuc phin, chi gi...v C h ha c vi N S Thy
An na (nn nh rng khi C Phan gp B Thy An, C ngoi 70 tui). iu khng lm
cho chng ta ngc nhin v tc ng ca chng ta sn c cu: c l vua, thua l gic.
iu m chng ta cn ch l nh c s chi bi moi mc m chng ta bit thm
c mt vi chi tit v s nghip vn chng ca C Phan. S l trong bo Vn N gh s 15,
xut bn hi thng 8.1958. on Gii, mt cn b vn ngh c vit 1 bi mt st C Phan,
trong c ni nhiu n cun N ng Chiu ca C Phan m t trc ti nay cha ai bit,
v cha xut bn.
Cng v khng th kim c nguyn bn nn chng ti tm trch bi ph bnh ca
on Gii c gi c th c mt khi nim v tc phN m cui cng ca C v cng c
gi th on xem on Gii c ch tm kch C Phan Khi khng, hay l ch mn c
chi bi ph bin mt tc phN m m t lu ng vn du kn trong t st. Chng ti khng
dm quyt nh, ch bit rng sau khi ng bi , ban bin tp t Vn N gh phi t kim tho
v t ngy y thy vng tn on Gii trn mt bo.
Chng ti cng khng dm ph bnh C Phan Khi v C l tin bi. N hng ngi
c dp quen bit vi C trong cuc i bn ba ca C, tt nhin bit v C r hn chng ti.
N gy 14 thng 7 trc y, mt anh bn tr n vi ti, ng mun ti vit mt bi
cho tp Giai PhN m Ma Thu, ti nhn li v vit bi ny.
Ti khng phi khng nh nhp tm rng ci Giai PhN m Ma Xun gy ra mt cm
gic nng n cho gii vn ngh (*), nhng m ti c vit. L v ti ngh thy ma Thu khng
th ging ma Xun. Thy Mnh T ni rng: B nht thi d, th nht thi d, Thi l
ma, ma no tit kh y, m cng ma no thc y.
Hung chi ci ti vit y l vit bng vn xui c chi ni ny, ni ton s thc, ti
khng lm th, trong khng c ci g nhiu kh b him, nh Ci Bnh Vi ca L t,
Con Ch i ca Trn Dn, Ci Chi Qut Rc Ri ca Phng Qun. N nh rut
voi, nh phi b, sun un ut m xp xm xp, ai c cng thy ngay ti ni g, khi phi
hiu ny ra khc th ti tng cng nn vit lm.
Ti mun ni s thc. N hng c ngi bo rng c nhng ci s thc khng nn
ni. Ti khng tin. l di ch no kia, ch di ch ca chng ta, ta ly
ph bnh, t ph bnh lm v kh, th cn c ci s thc no l ci s thc khng nn ni ?
Ti mun ph bnh. N hng c ngi khc li bo rng: ph bnh ni b th c,
khng nn vit trn sch bo, bn ch chng thy chng s xuyn tc ra. Ti cng khng
tin. Ci thi k ng ca dy nhau qua ri, ngy nay chnh l ngy c mu thun g
gia nh sng ca qun chng nhn dn soi dn cho, th khng th gii quyt ni. V li,
nhn rng n ca nhn dn, lm vic cho nhn dn, th nhn dn l ch, c quyn kim tra mi
vic, th sao c im m ta vi nhau, khng cho nhn dn bit ?
Bi v l , ti vit bi ny ph bnh lnh o vn ngh ca Hi Vn N gh Vit N am,
ci c quan m ti sng trong tm chn nm nay t khi n mi bt u thnh lp Vit
Bc ti gi, v ph bnh rt thng thn.
Hi cn Vit Bc, ng li vn ngh c v n gin lm. Tm li l theo ch ngha
Mc, ch ngha hin thc x hi phc v t quc, phc v nhn dn, nht l phc v cho
cuc khng chin trc mt. N hng ngi cng tc lc by gi c lm ng v y nh
th khng, cha ni n mt iu c th ni chc l ai ny u c gng i theo ng li y.
i vi lnh o h c thc mc g khng ? Hu nh khng c thc mc g c. N u c th
cng chn b lm mi, v trong thi gian , ci v i, ci gian kh m vinh quang ca
cuc khng chin ngp trn ngi h, h ang lng m ngh n khng chin, khng ngh
n chuyn khc.
y ti khng i su hn, khng i tm ci c ti lm sao m sau khi thng li tr v
th , lnh o vn ngh thnh ra vn , qun chng vn ngh thc mc vi lnh o, ti
ch a ra ci hin tng khng tt sau khi tr v H N i hai nm nay.
Thnh lnh ti dng ci danh t qun chng vn ngh chc c ngi thy m ly
lm chng mt. N hng khng dng n th khng ly g ch r mt ci hin tng: Ci
hin tng i lp, mt bn l lnh o vn ngh, mt bn l qun chng vn ngh. Trc kia
trong thi khng chin, lnh o vi th qun chng y l mt, m by gi l hai. Thm mt
iu ng ch , l ci th qun chng y, hin nay, khng ch l Vn N gh S theo khng
chin Vit Bc, m cn Vn N gh S vng gii phng, m cn Vn N gh S N am B,
Khu V ra tp kt na, mt th qun chng kh ng o, h lnh o khng kho th n d
thnh ra i lp.
di ch t sn, s i lp l thng: N hn dn i lp vi chnh ph, cng nhn
i lp vi ch xng, hc sinh i lp vi nh trng...N hng di ch ca chng ta,
v mi phng din, yu cu phi khng i n i lp, h cn c i lp l ci hin tng
khng tt, ci triu chng khng tt.
S d c hin tng y l bi trong lnh vc vn ngh chng ta hai nm nay c nhng
iu sai lch v lnh o m ti s c i khi ra nh di y. y l nhng vic ni bt, ti
thy r th ti ni, cn nhng vic khc v mt t chc, v mt hnh chnh ti khng bit cho
lm th ti khng ni.
V vn T Do Vn N gh S
Sau khi v H N i khng lu, gia mt cuc ta m tr s Hi Vn N gh, mt cn
b cao cp (*) ly t cch c nhn ra ci vn t do ca Vn N gh S. Ci vn y
gii thch l: C mt s Vn N gh S no i t do hay l c i t do, m t do mt
cch ba bi, n ni v nh mt k kia i trn ng ph, thy c ngi m ci cp da p,
git ngang ly i, ri ni rng l t do ca mnh, v mnh thch ci cp da. Do kt lun
l: Phi c lnh o, Vn N gh S phi di quyn lnh o.
Ti thy vn t nh th khng ng. S thc trc mt chng ta khng c nh th.
Bao nhiu Vn N gh S tng theo khng chin, khng lun Vit Bc, N am B,
Khu V, u trong Hi Vn N gh, u bng lng chu lnh o ri, nu h khng bng
lng chu lnh o th h khng trong Hi Vn N gh. Cn nhng Vn N gh S trong
vng mi gii phng, h cn li y tc l h rp tm chu lnh o, nu khng th h i
vo N am. Tm li Vn N gh S hin nay c mt min Bc khng ai t do ba bi ht,
khng ai nh nh cp cp da ht, ti khng bit v sao li t ra vn y.
Qu tht nh vy, Vn N gh S ca chng ta chng nhng ng yu m li ng
thng na. H bit trc kia h i sai ng, h ngoan ngon chu lnh o. M ma T
N gc Vn (*), anh l mt ha s cp v m nhn, nm 1948, anh cn v bc tranh mu l
H N i ng ln, trnh by mt ngi thiu ph tuyt p ng hin ngang trn ng la,
chung quanh l nhng np nh v bom n. Th m sau anh cha hn ci vai cp y.
trin lm hi ha nm 1952, trong mt bc tranh khng th khng c ph n, th anh v mt
m n b gi v gi b.
Cn Th L, c ln ti hi ti sao anh khng lm th nh trc kia. Anh tr li rng
i n bao gi anh chnh li c tm hn, cm thng c vi qun chng cn lao, by gi
anh s lm. Th Vn N gh S nh th m ni h i t do, d cha phi l t do ba bi,
cng oan cho h lm ri, oan m khng c ch ku.
C l bi nhn thy mt cnh kha no ri nhn nh hn nh th, nn t lnh o
gt hn, k tiu dit th t do y ca Vn N gh S. N hng s thc, th t do y vn khng c
b tiu dit, m ci c tnh ca Vn N gh S, ci ngh thut tnh ca vn ngh, nhn tuy
cha n b tiu dit, ch cng b thng.
Cha ni n c tnh v ngh thut tnh, ngay n kin ngn lun ca qun chng
vn ngh d rt bnh thng, khng c g hi, cng b km hm. Ti l mt ngi chu ci
iu kh chu y, ti ni ra y tng khng c ai c n ni bo ti l dng ng hay xuyn
tc.
Sau khi v H N i my tun l, c mt cuc hp mt Vn N gh S vi my ng ch
vn ngh Lin S. Mt ng ch ni rng mnh khng c c ting Vit cho nn khng bit
Vn Hc ting Vit nh th no, ch cn my ngnh khc nh nhc, kch, ha u thy c
tin b c. N hn , ti pht biu kin, i khi ti ni Vn Hc Vit v nhng iu kin
no hn ch, nn hin thi n cn thp km lm, cha theo kp s tin b ca my ngnh kia.
Li trong mt cuc hp khc sau , ni v m nhc c my ngi cao nhc c Vit
N am. Tuy ti dt m nhc ch cng bit rng nhc c ca ta khng cao n mc y, bn pht
biu kin. Ti thut li chuyn nghe ngi khc rng c mt ngh s nc bn ph bnh
iu ht cho, trong c m nhiu nhng a a, tnh tnh tang, cn eo tnh cht
nguyn thy.
Mt hm sau ti gp ng Hoi Thanh (*) ch thang gc tng th hai ca tr s Hi
Vn N gh, ng bo rng my ln pht biu kin ca ti u ng ph bnh, nht l ln sau,
sao li bng vo li mt ngh s nc ngoi m ph nh nhc c ? Ti cha kp ni g ng
i xung khi thang gc.
y l lnh o nghit ng v ni, y l v vit.
Thng 10 nm ngoi, ti c ct c ni chuyn trong cuc k nim L Tn (*).
Trc khi ni, ti phi vit ra trnh qua lnh o xem. Trong bi vit c ch ti ni L Tn
thng hiu ch ngha Mc lm, nhng trong vn chng ca ng khng h dng danh t Mc
Xt, mi khi c, lm ti ngh n con tm: Con tm n du ri nh ra t, nu nh ra du th
khng phi l con tm. ng N guyn Tun hi ti: N i nh th l nh viser (m ch) ai ?
ngh ti nn cha. Ti ly lm l, ti sao li c tm a x l n ni mi khi ni phi c
m ch ai mi c.
Mt ch khc ni v li phin dch, L Tn ch trng trc dch. ng Hoi Thanh bo
ti phi cha, ly l rng phin dch c nhiu li, nu ly L Tn lm khun mu th H Ch
Tch dch Tnh y b mt (*) khng trc dch, chng phi l khng ng sao ? Ti bit r rng
ci cu ti ni ch thut li ci ch trng ca L Tn, cng chng h ly ng g n
vic dch ca H Ch Tch ht, nhng ti khng ci, cng c ha s cha, m tht, ti
cha ngay trong bn tho trc mt ng Hoi Thanh.
l ci thi k hy trong vn chng ca thi phong kin cn rt li. Thu Thiu
Tr, trng thi Hng, Tha Thin, ng Huy Tr vo trng t, trong vn c cu vi gia
miu chi hi, ngha l lm hi ging m tt, nhng gia miu l tn lng ca Vua triu
N guyn, quan trng s bng s gi, s nh th c th hiu ra l lm hi lng ca N h Vua,
bn nh rt bi.
Li thu T c, cng trng thi Tha Thin, Lng Gia Hu cng vo trng t,
trong vn c cu vi thin t chi p, ch p c ngha l kinh , th m quan trng
s c th hiu nm na rng thin t m p mt c gi no, cng nh rt bay. Th so snh m
xem c phi my ng lnh o cng s bng s gi, cng k hy nh my ng quan trng
y khng ?
N gi ta lm cho ti cm thy qua vic y rng ci ngun vn chng l T Th, N g
Kinh, cn nc Vit N am ngy nay cng l triu i g , ch khc ci ngun vn chng
Mc xt, ch ci thi k hy ca quan trng th khng khc.
Tr li vn T do ca Vn N gh S.
Thc ra th, nh trn ni, Vn N gh S khng i t do ba bi, h chu di
quyn lnh o, ch duy ci vn h t ra l lnh o phi nh th no ? N i nh th cng
cha ht . Phi ni rng Vn N gh S mun c t do, nhng h ch yu cu c t do
trong ngh thut.
nh rng vn ngh phc v chnh tr, cho nn chnh tr phi lnh o vn ngh.
N hng phi hi: Chnh tr nu mun t n ci mc ch ca n th c dng nhng khN u
hiu, biu ng thng tri, ch th khng c hay sao, m phi cn dng n vn ngh ? Tr li
cho thnh tht, e chnh tr phi v vai vn ngh m ni rng: S d tao tha thit n my l
tao mun li dng ci ngh thut ca my. ci m vi nhau nh th ri, vn ngh ng
. N hng phn ngh thut ny l phn ring ca vn ngh, chnh tr khng bao bin c, n
phi i c t do trong phn y. N h th, tng chnh tr cng khng ly l g m khng
ng . Hai bn u c li, ci nguyn tc y, ngy nay, n thch dng trong bt c mt s
hp tc no.
N hng hai nm nay, lnh o vn ngh ca chng ta i qu trn m khng gi
ng ci giao c bt thnh vn y. Lnh o xm phm mi ngy mt hn vo quyn
ring ngh thut ca Vn N gh S.
Trong vn ngh khng c ngnh no sng tc hay sn xut, u hu nh b Ban
thng v ca Hi x so dt i, hay qu lm l nhng tay vo. Phc v cng nng binh
v phc v kp thi, ci nh ri, qun chng vn ngh bc mnh cn phi chu
mnh lnh ca lnh o ngoi nhng ci .
Tc nh trc y, trong vic chm gii thng v nhc. C mt bi nhc, ban chm
gii (gm nhng nhc s chuyn mn) t vo hng thp, th Ban thng v bo phi nhc ln
hng cao, ly l rng li n hay v ng chnh sch. Ban chm gii trnh by rng tuy
li hay m nhc tm thng nn hng thp, nhng khng c, rt cuc phi nhc
ln hng cao. Mt anh nhc s trong ban chm gii thut chuyn y cho ti nghe, v phn nn
rng th th lm th lm vn cho hay v ng chnh sch cng c, vic g phi lm nhc v
giao cho nhc s ? Ti cho phn nn nh th l c l lm, tr ra khi no Ban thng v cng
l nhc s chuyn mn th vn cn cn phi tho lun li.
ri n ngy i hi, trong mi ngnh s c ngi ng ln ni nhng s thc nh
th ra. Ti ngnh vn, ti k mt chuyn v vit nh trn kia cng thy l kh chu
ri. Ci b bai h he ca b gi i vi nng du, h tt phi k ra hng trng, thin h mi
bit.
ng N guyn Tun (*) v ng Hoi Thanh u l nh vn ni ting, ti khng ni cc
ng khng c thN m quyn v ngh thut vit vn. N hng cc ng c ngh thut ca cc ng,
cn ti c ngh thut ca ti. Trong ngh thut ng ci c tnh ca mi ngi mt khc, do
ci ngh thut tnh ca vn ngh ca mi mt tc gi cng mt khc. C nh th th mi c
c ci quang cnh trm hoa ua n. N hc bng bt mi ngi vit phi vit theo mt
li vi mnh, th ri n mt ngy kia, hng trm th hoa cc u phi n ra cc vn th ht.
M nu c th ny mi, than i, ci ngy y cng chng xa u!
Ci tc phong lnh o y hin nay truyn nhim khp H N i ri. Mt ta son
no cng c quyn cha bi ca ti, vt bi ca ti. M phi chi ng cha th cha, ng
vt m vt cho oan. Mi y, trc ngy 20 thng 7, c mt nh bo giu lm g ? N i ngay
ra l nh bo T Quc nh bo T Quc vit th cy ti vit mt bi. Vit mt bi v
chuyn min N am, nh th l ra cho ti lm bi , tng cng lm ri. Trong
th ng i ch bt cn dn bi cho ti na: N h l yu cu th ny, mc ch th
n, v hn t mt ngn ri ch n hai ngn ch. Ti ly lm au xt qu (c l v ti t i,
ng kim tho), bn kim cch t chi. C Chiu i, C Chiu! thi C, C
ku:
y no phi trng thi
Ra , hn vn mt khi buc rng!
Th m ngy nay, bN y tm mi nm sau C, ngi ta cn ra dn bi, li hn ch
cho ti na C i! Ti cn lm n g c na C i! Ti cn l ti u c na C i!
V v Giai PhN m Ma Xun
Lnh o nh th cho nn mi c tp Giai PhN m Ma Xun. N i cho tiu ti, my
ngi vit Giai PhN m Ma Xun, h vn khng h cho ti bit g c, nhng khi c th ti, c
l nh tc ng ni: Voi thuc voi, nga thuc nga, ti bit ngay l v h bt bnh vi lnh
o.
Sng hm mng mt Tt m lch nm nay, ng T Hu (*) n chi tr s Hi Vn
N gh. Gia anh em ng, ng hi kin ti v tp Giai PhN m Ma Xun. Ti ni trong ch
c bi th ca Trn Dn n li thi, c hi khng li (*), cn ca Phng Qun, ca L t, ti
thy ni ng Chng cng thc, Qut rc ri t tng l vic chng ta cn phi
lm, c iu ci g l cng thc, ci g l rc ri chng nhng nn bo h ni r ra, m cn
nn bo h vit ln trn trang bo cho r ra. ng T Hu ni mt cu c ng anh em cng
nghe: Giy mc u m ph cho h vit ? Th ri ti lm thinh. Ti lm thinh ngha l
ti tr li nhiu ri, ti trn lm ri, ti khng di dt n ni th ri m c cn ni na.
My hm sau, nghe ni tp sch mng y b thu v, ti cho rng s thu v y l tht
sch. Sao li phi lm to chuyn ci chuyn khng ng lm to ? Sao li gi cho nhng k
hiu k ln lt tm mua tp sch y 3.000 ng mt tp m c ? Sao li lm nh l s n ?
Trung Quc, H Phong dm ni xu lnh o vn ngh n th no, m Ba sp ti liu ca
H Phong vn c cng b ra, c n ci kin th cng c cng b ra, chng ai h
s.
Th ri mt ngy xun mi, nh mt tri m p, ti li c my ht ma phn gip
cho nhng cy rng l ma ng nt lc ra, th tr s Hi Vn N gh khai hi t 7 gi ti
n 1 gi sng ph bnh bi th Trn Dn, m k thc l hi ti Trn Dn, mt mm non
vn ngh. Hi ti c mt Trn Dn thi, l ci ngn chnh tr ti tnh lm y, c lp Trn
Dn v phn ha l ngi trong Giai PhN m, ci ngn y thnh cng. Ht thy c mt
trm ri ngi, trong c vi chc ngi ng ln ni i khi ging nhau v kt lun l Trn
Dn c ti. Khng phi khng c nhng ngi thy rng Trn Dn d c ti cng khng n
to nh th, nhng m h nh lm thinh.
Ti nh c mt v bt li trong bi th Trn Dn c ch N gi vit hoa. Ly l
rng ch N gi vit hoa lu nay ch xng H Ch Tch th m Trn Dn li vit hoa
ch N gi khng phi xng H Ch Tch. Ti ngi nghe v tng nh trong chim
bao: Chim bao thy mnh ng mt sn rng n, ng L M t co ng N guyn M trc
ngai vng, trong php vit, ch c ch no thuc v Hong Thng mi phi i, th m tn
N guyn M vit th cho bn, dm xi nhng ch khng phi thuc v Hong Thng. N hng
may cho ti, ti tnh ngay ra l mnh ngi trong phng hp Hi Vn N gh.
Ri n ng Hoi Thanh vit mt bi trn bo Vn N gh bng giy trng mc en,
ghp Trn Dn vo ti phn ng, ng v pha ch chng li nhn dn ta (Bo Vn N gh
s 110 ra ngy 17.3.1956).
Tht l ci ti phn ng x ny sao m ghp mt cch d dng qu. H Phong bn
Trung Quc, cn phi iu tra bao nhiu nm, cng b Ba Sp ti liu, mi vch mt c
hn l phn cch mng, l tay sai ca Tng Gii Thch c. Ti li cn thy mt ti liu,
ni H Phong tng b bt qu tang c mt thanh gm, ci nm c bn ch Tng Trung
Chnh tng, ci li c ba ch ng N hn Hn. N h th th phn ng l ng lm, c
u ch l mt bi th m l phn ng ?
Tuy vy Trn Dn cn c phc hn cu c N guyn Thuyn con trai C ln Tin Qun
N guyn Vn Thnh nhiu lm. Trn Dn vi mt bi th di hn 500 cu m ch mang ting
l phn ng thi, khng nh cu c Thuyn, bi th ch c 56 ch, t vu v, m b cht
chm, m cn lin ly n anh em, b bn, lin ly n ng C phi ung thuc c cht.
Trong ch , ti thy thi i Dn Ch Cng Ha rng ri i vi vn ngh hn thi i
chuyn ch triu Gia Long rt nhiu.
Cui cng, ng N guyn nh Thi, th k ta son bo Vn N gh vit lin tip ba bi
i c sa ph bnh tp Giai PhN m Ma Xun. Sau khi ba s bo in ra xong, ng Thi a c cho
ti xem hi kin ti i vi ba bi y.
c xong, sau mt hm, hai chng ti ni chuyn vi nhau. Ti bo ng Thi rng ng
t sai vn . Vn Giai PhN m l vn lnh o, ch khng phi vn qun chng. Ti
phn tch r rng cho ng thy rng ti lnh o vn ngh c th no cho nn qun chng vn
ngh mi bt bnh m pht biu ra nh th. V du trong s pht biu ca h c lm li cng
cn l ci ngn, m ci gc, phi tm n ch do lnh o gy ra. Th m c ba bi ca ng
Thi khng mt ch no ng n lnh o ht, ch li cho my ngi vit trong Giai
PhN m, th l khng cng bnh, th l qu ng. Khi vit n y, ti ngi di ngn n 20
nn, ti ni c mt n lm chng, ng Thi nhn cho li ti ni l ng, ha s vit ph
bnh lnh o, nhng mi ti nay cha thy vit.
c trong bi th nht ca ng N guyn nh Thi, n ch ng y ni my ngi trong
Giai PhN m l c v lp ming em lm ti nh li mt chuyn c m tm tm ci mt
mnh. N m 1920 ti lm th k kim k ton cho cng ty Bch Thi Hi Phng, ti thy
ng Bch Thi Bi bc lt cng nhn lm tu ca ng y r rng, th m mt hm ng ch
vo mt cc anh em lm tu m ni rng: Chnh chng my bc lt tao.
N gh th, h mnh mun ngi khc ng ni n ci tt xu ca mnh th mnh em
ngay ci tt xu y ln u ngi khc m hng h cho cm i. Chnh ng N guyn
nh Thi c v lp ming em cho nn ng bo trc rng bn Trn Dn, Phng Qun, L t
l c v lp ming em. Thc ra th bn ny c v u m c, v li h cng khng c ai l em
h ht.
V v gii thng Vn Hc 1954-1955
Sau khi gii thng ny tuyn b, u th khng bit, ch H N i, d lun bn tn
xn xao, nhiu ngi khng phc cho rng c my tc phN m trong khng xng ng c
gii. N i nh th, c th b coi l ni vu v, khng c bng chng. N hng mun c bng
chng cng khng th c c, v c nc ch c mt t bo Vn N gh c th ng nhng
bi ph bnh vn ngh, m l ca Hi Vn N gh, th d lun y c mun pht biu cng
khng bit pht biu vo u. Tuy vy, bng chng cng khng phi hon ton khng c. Do
trc, t Trm Hoa c 3 bi ca 3 ngi cng kch tp th N gi Sao ca Xun Diu, nhng
khn ni, n ra n bi th ba th n cht. D vy, ti thy d lun y l qu c, chng tin, ai
th lm mt cuc trng cu kin m xem.
Chnh ti l mt ngi trong Ban chung kho chm gii, ti biu ng tnh vi
th d lun trc khi n xn xao, ngha l trc khi tuyn b kt qu gii thng.
Ban chung kho c 10 ngi, ti l mt. Ti qun lng, khng bit do ai cng c hay
ch nh, khi nhn c giy triu tp th c i d vo, lm vic, lnh tin th lo, nhng khi
vic xong th ti m ra trch mnh mt cch bng qu: Phi chi mnh ng c d vo
th hay.
Tc phN m ca mi ngnh trong Vn Hc nh th, tiu thuyt, kch bn...sau khi
chuyn cho nhau c ri, v mi ngnh c mt bui hp ton ban bnh nh th bc. Trong
khi bnh nh, h ng vi nhau th thi, bng c mu thun th biu quyt bng li gi tay,
thiu s phc tng a s.
Hm bnh nh v th, ti phn i tp th N gi Sao ng gii nh, ti ni: c vt
vt lm th cng ch nn n ng gii ba. Ti c ra nhng cu b him khng th hiu
ngha c, th ng Huy Cn (mt trong ban chung kho) bo rng l ti ti mun
khng hiu th khng hiu. Qui, ti mun lm sao c ? Theo l ng Huy Cn, nu bnh
vc cho N gi Sao th phi ct ngha rch ri nhng cu y ra, ch sao li bo rng ti
mun khng hiu ? N hng c ban lm thinh, ta h ai cng hiu nhng cu y, khng ai t
ng vi s ch trch ca ti. Ti cn c ra nhng cu tm thng qu, khng xng ng l
th, v ni rng th Xun Diu ngy nay km th Xun Diu ngy trc.
Mt ng trong ban (qun l ai) ci rng nu th th lu nay ng gio dc Xun Diu
khng c hiu qu g sao ? May m mt ng khc (qun l ai) lp tc a tay ngn li, ni
khng phi l ci lun c vng, ng a ra. N hng ng thi ti trt vt ming tht ra
cu ny: ng gio dc Xun Diu lm cch mng, ch c gio dc Xun Diu lm th
u. Tht nh c Khng T dy rng: N ga t chng kp li. Cng v ti nn c s
mu thun, phi biu quyt. Ti ng v thiu s, m nn nh hnh nh thiu s tuyt i.
Hm khc bnh nh v tiu thuyt. Ti phn i Truyn Anh Lc ca N guyn Huy
Tng ng gii nh. Ti c ra su by ch, kt lun rng ci tiu thuyt nhiu ch khng
ging vi s thc, tri vi ch ngha hin thc bc th nht, nu n c gii cao th khi
ngoi quc dch n ra, nht l khi bn ch c n, bt li cho Vn Hc ca chng ta. C ban
khng ai bc li li ti, tuyt nhin khng c mt ngi no c mt li no bc li ti, nhng
th no khng bit, cui cng cng phi biu quyt, v ti vn ng v thiu s, li l thiu s
tuyt i.
n khi vic xong ri, Ban chung kho khng cn c bui hp no na ri, ti mi
tip c hai tc phN m v k s, u ng gii ba, c thng tri bo c v cho kin. Ti
thy ci N am B mn yu ca Hoi Thanh ch l bi vit chy nh bi ng trn bo, khng
c g l gi tr Vn Hc, cn ci Ln Cng Trng ca Hng H vit c cng phu hn. Ti
nh ra mnh tng h hai tc phN m ca Xun Diu, N guyn Huy Tng xung m khng
c, by gi khng cn sc bng m h ca ng Hoi Thanh xung na, bn vit
mt mN u giy ngh a Ln Cng Trng ln gii nh. N hng mN u giy y v sau chm i
u mt, khng ai nhc n.
Sau c mt bui hp gia nhng ngi chm gii vi nhng ngi c gii. ng l,
mt bui hp nh th, th no Ban chm gii cng phi gi cho nhng ngi c gii c
thc mc g th ni ra. Bi v by gi khng phi nh thi phong kin chm trng thi, quan
trng n tin ly by b ri ai rt ny chu. N hng m khng thy ai ng n vic y.
Gn rt bui hp ti mi ngh xin cho ni thc mc. Th ri c my ngi ni thc mc
ca h. Cui cng ti cng a ra thc mc ca ti v ci s hai ln b ng v thiu s, ch
ci s nh ot y ca a s, ti cho l khng ng, ti nht nh khng phc.
Trong nhng ngi c gii, c mt ngi ng ln pht biu ly lm l rng trong
Ban chung kho khng nht tr vi nhau, xong vic ri li cn c ngi a ra thc mc ? Tan
bui hp, ti ngh m cng ly lm l rng sao ci ng ly lm l , li khng trong Ban
chung kho!
n hm pht gii thng Cu Lc B on Kt, ban t chc ngh ti lm mt
ngi trao gii. Ti t chi. Ti s rng trong khi trao gii hoc ri m ti gp phi trao ba ci
gii mnh phn i th kh cho mnh. Khi tuyn b ba ci gii m ti phn i y, ti nht
nh khng v tay. Ti nht nh t thi phn i n cng.
Hm thng tun thng 6, ti nm trong bnh vin C, thy my anh b i c tp th
N gi chin s ca H Khi i m ch rng d qu, ti bn mn xem th thy qu tht l
d qu. Th m n c gii ba Vn Hc. Tp th ny, ti trong Ban chung kho cha h
thy mt n, sau cng ch nhn c thng tri ni n nguyn gii khuyn khch, nay tng
ln gii ba. Ai tng ln! Th c l khng!
Ban chung kho theo ngh ca ng Xun Diu, sau khi tuyn b gii thng, phi
lm nhiu cch tuyn truyn c ng rm r cho cc tc phN m c gii, v ct c ngi
no vit bi ph bnh cho tc phN m no. Lu m khng thy ngi vit. Tnh c ti hi mt
ng , ng tr li: Kh vit qu. Cu tr li ng ht sc: Ly trng gii th d, ch vit
tuyn truyn c ng cho n th phi kh.
Cho n ht thng 7 m ch c 2 bi ph bnh trn bo Vn N gh. Mt bi ng Hong
Xun N h (1 ngi trong Ban chung kho) ph bnh Truyn Anh Lc. c gi khng ly lm
mn nguyn, c ngi ni, c n ch thy ci v m phm hin lnh ca mt Gio S i
Hc m thi. Mt bi ng Hoi Thanh vit bnh vc cho N gi Sao m bnh vc mt cch
gng gng qu, nht l yu, khng h chng ci li nhng ch kch trong ba bi ca bo
Trm Hoa.
Ti rt khng phc ng Hoi Thanh im ny: ng vit bi y sau ba bi ca Trm
Hoa m ng khng h nhc ti Trm Hoa ly mt ting, ng c dm n xung cng nh Phm
Qunh dm bo Hu Thanh ca N g c K. N u khng dm th l ng khinh, cng nh
Phm Qunh khinh bo Hu Thanh ca N g c K.
V v ny, c mt iu, ngi ngoi khng phi l ti khng bit n, th khng ly
lm qui l. y l iu, ba ng Xun Diu, N guyn Huy Tng, Hoi Thanh u c tc phN m
d thi m u trong Ban chung kho. N u ch trong Ban chung kho m thi, cn kh:
Th iu tra li h s, th ba ng cn trong Ban s kho na. Sao li c th nh th ?
Trng thi phong kin thu xa, tuy c m mui g bn trong, ch bn ngoi h vn
gi sch ting: Mt ngi no c con em i thi, th ngi y c c ct c cng phi hi
t, khng c i chm trng. By gi c n chnh mnh i thi m cng khng hi t:
mt l l thi i H ch Minh, con ngi i mi, lim chnh c ri, mt l l
trng trn v thy mi ci ming b v lp.
N gi ta c s bn ch xuyn tc. Sao trong vic ny khng s ? N cn g phi
xuyn tc ? c my tc phN m c gii thng ny, tha h cho n nh gi Vn Hc min
Bc.
Gi l ph bnh, ch c th, ti ch trnh by my hin tng khng tt trong gii vn
ngh. Cn sa cha, mong i Hi sp ti, nu ton th xt thy li ti ni c ng phn
no th xin ty m sa cha.
PHAN KHI
(Vit xong ngy 30.7.1956 ti H N i)
Ch thch:
*) Tp ch Giai PhN m Ma Xun b cm v tc gi mt bi th N ht nh Thng
ng trong l Trn Dn b i t.
*) Cn b cao cp l ng Trng Chinh.
*) T N gc Vn cht in Bin Ph nm 1954.
*) Hoi Thanh tn tht l N guyn c N guyn.
*) L Tn l nh vn ho thin t ca Trung Quc, cht t 1936.
*) Tnh y b mt ting Php l: L'Obkom clandestin.
*) N guyn Tun l tc gi Vang bng mt thi.
*) T Hu: Trung ng y vin ng, cc trng cc Tuyn Hun. N i ting v nhng
bi ca tng hoc khc Stalin.
Truyn ngn:
N G N M CHUT
ng bit r. Hnh nh hn cng khng c nh ca, cha m, v con g lng. Hn lm
th bc, quanh nm i lm ngh cc ni, nht l cc ni h, nh Hu, N ng, Hi An.
H ni N m Chut l th bc kho nht i, Hu c nhiu th bc danh ting cng phi
chu thua. N hng li ni hn t lm vng gi, mi khi c gi n nh lm n trang
cho ngi ta, nh ch d ngi cnh mt bn, hn cng c tro bc, tro ng vo, ly vng ra,
khng lm sao bit c. Bi vy c vng qu chng ti, nhng nh giu c, vn bit N m
Chut l th kho, nhng khng ai dm thu hn lm vic g v ci ngh ca hn c. N hiu
ngi cn ni N m Chut c sng, c bc gi c. Mi khi ni iu y, h lm ra v b
mt, hnh nh h c ng cho N m Chut nh lm mt vic g ln, lm gic chng hn.
N hng khng bit th no, ngi ta li cho N m Chut l k ni lo ni pht, vo ci hng
mi voi khng c bt nc xo tc l mng ngi y li ni lo ni pht ri, c khi ch
dng c mt ch: Chut qu tc l lo qu.
Lc by gi ti ang i hc nhng ni cch xa lng, mi khi v lng, li thnh
thong nghe ngi ta ni chuyn v N m Chut nh th, nh th, ti cng ch nghe lm tai
m thi, khng my. M hn th, cu c con quan ph, hc gii c ting, ang lo xi
kinh nu s khoa ti y th khoa, khng th cng c nhn nm tn tr ln, vic g m
phi n chuyn mt anh th bc.
N m hai mi tui, ti thi t ti qui l, sao li t ti ? V nh, cch my hm
th ti i v lng Xun i thm b ngoi ti v cu ti. n mt ba cm tra, n x chiu,
ti co v th va c mt ngi n. N gi trc di bn mi tui, mt trt, nc da xanh
xm, mt sng, ming rng, hai mi tr ra, hm v cm nh nguyn khng c ru, khng phi
co, ngi thp song cng khng thp lm, u trc, qun ci khn vi en, o cc cc gia,
qun n u gi, chn mang dp da sng.
N gi y lc vo n ca, hai tay cp ci nn l ngang ngc ci cho cu ti, khi b
ci nn l ra, mi thy trong tay cn cm mt ci na m sau ny ti mi bit l ci dc
tN u. N l ci ng trn m di, thy thong nh c khm x c v bt bc, bt vng g . Cu
ti nh cho nh khng phi cho:
- Anh N m phi khng ?
- D, lu lm, c th quan ln qun ti.
Ti nguyn co v ri, cho nn d c gp mt ngi khch mi vo hi l nh th
cng c vic ra v. Khng ng khi ti ra khi cng, ln ng v mi mt chng, nghe c
ngi chy theo ng sau gi ti ng li, th ra l ngi thy lc ny. Anh ta t gii thiu:
- Ti l N m Chut y.
Ri t ngt hi ti:
- N ghe ni cu u T Ti m cu khc, c phi khng ? Gi s cu c u th
khoa th cu lm nn ci tr trng g ?
Mt go nc lnh xi vo xng sng! Ti bn ln p ng, ci h h khng tr li
c. Bi v ci l anh ta ni ti cng c ngh ti, nhng khng i thi th thi, i thi th
li mun u to. Th ri N m Chut i cng ng vi ti, va i va ni chuyn.
Anh ta c a ci dc tN u ln, ni vi ti:
- ng cu ca cu tht l keo qu, ci dc tN u th ny m cm tr c 5 ng bc.
- Hoc gi cu ti khng c nhiu tin chng ?
Ti ni cho c ni, ch khng c g c. N hng anh ta ci phng:
Quan ln hi xa (ch ng ngoi ti) lm n Tng c H N i va chi, m khng c
tin lp ni ci nh ca ng b li trc ngi, cn ng ph (ch cu ti) mi lm Tri Ph
c 3 nm v chung dng, mua c nhng mi mu rung, ti bit l hng t tt nht, th
sao ni l khng c nhiu tin ?
Ti thy ci iu anh ta ni hnh nh ng, ti lm thinh. Bng dng anh ta ct
ting ci mt cch rt x l, ri ni tip:
- Ai c i, cha cht v nh Ty m con tr i lm quan vi Ty!
N ghe cu ny ti cm ng qu. Ti khng dm chng li anh ta, ch ni nh vt vt mt t:
- Thy b ngoi ti k chuyn, lc ng ngoi ti mt ri th cnh nh sa st qu i,
nu cu ti khng lm nh th th n ln bi mt.
Anh ta bu mi, ci mi tr ri, cn bu na, rt kh coi:
- Ra ch c lm quan mi cu vn c nghip nh. Th th bao nhiu ngi khng
lm quan, h u i n my ht.
Ti li lm thinh. N gng mt lc, anh ta ni tip:
- Hn chi m quan ln cht H N i nm N g, nm Du tht th Kinh , N gha hi
ni ln nh Ty, nm Hi, Ty ko ln ng n Cha Phi Ph, th ng cu ca cu lm
bang t trong ci n y. lm g ? Cu c bit khng ? n p N gha hi.
N hng chuyn y, thy m ti c k cho ti nghe hi cn nh, ti bit c, nhng tng
l ni:
- Thng tm nm Hi, m ti mi ti ra, ti lm g bit c nhng chuyn y ?
Anh ta li ci, nhng khng x l, nhn vo mt ti:
- Thy ngi ta ni cu thng minh, ni chuyn vi cu, ti cng thy cu thng minh
tht.
Thnh lnh anh ta nhy mi dp hai ba ci, ly khn lau nc mi c nc mt na, ri ni
thm:
- N h ti, (anh ta ly tay phi n vo ngc) ghin thuc phin cho ng, ch ng cu
ca cu m cng ht th ht thy nhng ngi nghin chng ti u phi ly lm l.
- Sao vy ?
- Quan ln hi xa c cng my ng em lp mt bn gia c, trong c mt iu
cm con chu ht thuc phin, nu phm th trng tr bng nhng cch no . Th m dm
phm. bit con ngi ca ng cu ca cu l vy : Ci g cng lm nghch li vi cha.
Ci gia c m anh ta ni y, ti khng h bit, v khng h nghe ai ni ti.
N hng ti ngh, nu ng nh th, th anh ta ni cng c l. Ti li lm thinh.
y n ch con ng r vo nh ti, ti ng li, ni my li t bit. N m Chut
nm ly tay ti v ni:
- Ti ni ny gi c lm mch lng cu khng ? i c thiu g chuyn ni, h tt
ti gp cu ln u phi ni lm mch lng cu, nhng tnh c gp cu chuyn ng ni th
c ni.
Ri anh ta t mong gp ti ln khc.
Ti va i v nh va ngh, ra N m Chut l con ngi nh th y.
L mt anh th bc, sao li ni c nhng iu nh th, ti ly lm l.
Ti hm y, ti em c cu chuyn N m Chut ni vi ti k li cho thy ti nghe.
Thy ti bo:
- Ci thng lo n th l cng!
- N hng nhng iu hn ni, con thy nh cng c ci ng.
Ti rn rn tha li.
- ng kia ? Mc du ng chng na, ci hng thng N m Chut m li c ni
th ?
Thy thy ti ni hi xng, ti lm thinh. Mt chp ti mi du ging hi:
- Ci gia c ng ngoi lp ra m N m Chut ni , thy c bit khng ?
- Tao khng bit. Thy ni s cm ht y nh ng Bn (nh Quan Thng Phm
Ph Th) th c, cn nh Xun Ti, tao khng nghe.
n lc tt n, i ng ri, thy ti cn ni mt mnh:
- Ci thng lo qu!
v sau hn 10 nm, ti khng gp li N m Chut ln no. Chng vo khong
1920, mt ln ti H N i v nh, thy ngi ta ni N m Chut by gi lp gia nh ng
ti lng ti, ti bng c cm gic nh l mt vt g mnh b qun i m by gi thy li.
Lng ti c mt ch gi l Cn Mi Gm, c mt vt t gi l t Ch a, theo li th N m
Chut xin lm ci tp tranh trn vt t y, v ci v l con gi qu la ca mt nh c
mn bi bn ru v thuc phin cng lng ti. Hn vn lm th bc.
Mt hm ti n thm, thy trong nh ch c mt cn vn nh, trn t ci bn n,
mt ci bung che phn tre, ngoi ra l ci l b bc ngay ch ca ra vo. By gi gn n
Tt, tri hi lnh, hn trn, ngi cnh ci l b ang h c ngi trn la. Hn xin li ti v
ni:
- N gi ta tm bng nc, nhng ti quanh nm tm bng la. H th ny cho m
hi ra, k sch ght, th cng chng khc tm bng nc.
Hn mi ti ngi trn vn, ti khng ngi, ngi trn ci n k t t gn l b, ch
sm cho bn hng ngi xem hn lm vic.
Anh ta khng tm na, mc o vo, cho than thm vo l b, bc m nc ln, ri gi
v sc ci bnh tch tr hm i, cho tr khc vo, pha nc mi ti ung v si la, cng ni
chuyn. Ln ny anh ta gi ti bng ng, ni rng:
- Mi nm v trc ti mong li gp ng m khng c gp, ln ny gp, ti khng
c chuyn ni.
- ng m thiu g chuyn, nh chuyn ni vi ti nm n khi i ng t Xun i
n Bo An.
Anh ta a tay ln khot khot, ni tht nhanh:
- Thi thi, lu nay ti khng cn ni nhng chuyn nh th na. N i khng c
ngi nghe m cn c hi. Gi ti cn c ni ci li th khng th no ly v v lp gia c
lng ng c.
Ti ni:
- th th n phin ti. Trc kia ng khng s mch lng ti, th by gi ti cng
khng s mch lng ng m hi ng mt vi iu.
Anh ta ci mt cch thng thn.
- c lm, nhng nh giu lng ti h u ni ng hay n cp vng nn h khng
dm thu ng lm ci g ht, by gi ng vc l b n y lm g ?
Anh ta li ci, ni dn tng ting:
- S d ti y l v c th cha ng h, xe p, bt my, kha ty, ni nhng vic
cho ti lm hng ngy ri, cn s lm vng bc th ch thnh thong mi c.
- N hng ti mun bit ng qu c n cp vng khng ? V n cp nh th no ?
Anh ta li ci mt cch x l:
- Th n cp m k g ? C nhng k n cp th khng ai ni n. Ti c n cp vng
tht y, nhng cng ty ch ty ngi, lng Bo An y th ti khng thm.
Ri anh ta thut li chuyn n cp vng cho ti nghe:
- N m Thnh Thi Thp N h, ng N guyn Hu Thng lm Tng c Tnh ta, c hu
ng y gi l c Ha Mc, tuy c hu m oai quyn nh b ln. Mt hm, ti c trt i
n, lnh bN m bo ri dt vo nh trong. C ta mun ti li y lm cho c mt i vng
chm y nh i c c sn, v hi ti c th lm c khng. Ti ni c, v xin cho xem i
vng chm sn c ca c. C ta m t ly ra, toan trao cho ti. Ti c 1 vung la trng tinh
khit b sn trong ti, bn ly lt trn bn tay, ri mi nhn ly i vng t tay c t ln
vung la. Ti em ra ch sng, c i theo. Ti nhc nhc xem th i vng nng bao nhiu,
v cm tui vng cho tht ng, ngm xem nhng nt chm cho tht u ra , cn vn ch
ci c ra coi th c ch hay du hiu g khng. Xong ri, ti tr i vng li v ni: BN m b
ln, i vng ny kho lm, ch c vn ra vn v ca n c khc ci ch, b ln c
khng ?. C ta ni: Ti bit, n l ch ngc. Ti ni: Con c th lm ng y nh th, nhng
hm nay con c vic ring, khng li c, mi ngy na con xin n lm hu b ln,
khng dm sai hn. C ta ng .
N i n y, anh ta ni ngp mt ngoi i ba ci, ri xin li ti cho ln vn t n
ht my iu, v mi ti nm i din nghe ni tip.
- Ti v nh, cy cc lm mt su by ngy mi xong mt i vng ct gi m vng.
ng l lm bng ng th c li nhiu hn nhng v c chm phi lm bng bc. Thnh
khi ri, xem tui vng nt chm cho n ci ch trong u y ht nh i vng ca c Ha
Mc, em m nh tro, c thnh cng khng bit...
Ti ngt:
- nh rng ng lm mt ci rt ging, cn nh ng cn ca i vng, tc l sc
nng ca n, ng bit l bao nhiu m lm cho ng c ?
- y th mi l ti. Anh ta ci hp mt m khng ra ting. Chnh n ngi l ch
. Bt k th kim kh g, ti nhc nhc trn tay khc ng cn ca n ng khng sai. Chng
tin, ng tho ci dy chuyn ng h a y xem.
Ti tho ngay ci dy chuyn trc mt anh ta. Ko xong iu thuc anh ta ng
hng mt ci, ngi dy, cm dy chuyn trn nhc nhc mt ci ri ng dy i ly ci cn
tiu ly a cho ti, ni qu quyt:
ng bit mt cn ch ? Cn xem. Ci dy chuyn ny nu n l vng th n nng hn,
nhng n l ng m vng cho nn n ch c ba ch tm.
Ti cn, qu tht, ba ch tm hi yu mt cht, song em vo ch ba ch th hi vt.
Ti ku ln:
- Th th ti tht. Xin chu.
Anh ta li ni:
- Cn mt ch b quyt na. ng bit, vng nng hn cc th kim kh khc, ngha l
vng, bc, ng, ch cng mt th tch th lng ca vng phi nhiu hn. Vy th mnh mun
cho ng cn ca i vng gi bng i vng tht, m ci vc ca n cng ch bng i vng
tht, khng to hn, th mi l kh. N hng ci c thc hnh mi ct ngha c, ni bng
ming s ng cng khng hiu.
N gh mt lt anh ta k tip n cuc nh tro:
- ng 10 ngy ti li n. Hai bn tha thun vi nhau v iu kin lm vic ri, c
ta m t ly i vng v vng dip ra t trn sp, ri gi ti n ng bn cnh xem c cn.
Cn i vng nng mt lng hai ti chc d lm, v i vng gi ca ti cng ng mt lng
hai cho nhch mt cht, nh giao c cho ti. Ti cha nhn, xin cho xem i vng . C ta
ng dy cm b vng dip c ch mt lng hai ct vo t. Trong lc ti ly i vng gi
ra t trn bn tay tri, y vung la trng ln trn. Khi c ta quay ra a i vng cho ti,
ti cha bn tay c vung la trng ra nhn ly cng nh ln trc. Ti i ra ch sng ngi
xung lm b xem li i vng, c ta cng i theo. Xem xong ti ng ln. C ta sp lng i
v ch sp. Ti i sau, lt c vng v vung la t bn tay tri qua bn tay phi, thnh ra i
vng gi nm trn, c th m tr li cho c ta, v ti gp nhanh vung la c i vng tht
trong m b vo ti. C ta hi: Ch ch th khng gi ly lm mu ? Ti ni: Bm b
ln, con xem hai ln nh th ri, xin bo m lm tht ng. C ta khen: Hn chi m ni
ting l th kho. Ti nh ng Ph in vit trt i ch l v c b Ph mch ming. By gi
chng mi gi sng, ti xin i ra mua thuc phin ri tr li nhn vng dip bt u lm. Ra
n ch Vnh in, ti em i vng chm vng mi chnh hiu ca b ln gi cho mt
ngi anh em ng o. Ti khng qun cu tc ng: C gian phi c ngoan.
ng n cp ch c th, hay l lc tr li lm cn n cp na ? Ti hi
- Khng, ti di g m n cp na Trong nhng ngy lm, c ta ngi gi mt bn,
khng phi v th m ti khng n cp c, c iu ti nh bng khng n cp. Khi lm
xong, ti hi mun khc ch g. C ta ngm ngh ri bo: Ti l ngi Ha Mc, khc ch
mc cho ti. Ti khn ch . Bi v hai i vng ging nhau nh ht, c khc ch khc
nhau lm du th mai sau i gi c x ra, hn mi khng c th ng c l i do tay ti
lm. Cho n by gi ti cng cn n hn l, nh th, s lm cho ng bn ng nghip no
ca ti lm cho hn i vng tht ha ra l ngi bt lng thin, nhng ng tnh,
git ngi ai cn gm chy mu.
- ng lm ci vic nh th c nhiu ln khng ?
K ra cng khng t. N hng ti u n cp bn n cp nh Tng c, B Chnh,
n St, Ph, Huyn, chnh ci b Ph ni lc ny mt vi ti my lng vng m khng
bit, i mch ming cho ngi khc. N hng vic nh th ti cng chng du, c hay em ni
vi ngi ta cng nh ni vi ng y, cho nn mang ting, ch thu nay c ai bt c
ti n cp u.
Hi n s c sng, lm bc gi, anh ta bo:
- Ta c nu st c u m c sng ? N hng cha sng th c. Hi ti N ng,
cc th sng lit my ca Ty thng em thu ti sa. Bc gi th ti c lm, nhng tnh ra
khng c li g my, v sau ti khng lm na.
N m Chut cn ni cho ti nghe v tnh cht ca cc th loi kim v php hp kim,
nh ng v km, mi th bao nhiu, hp nhau thnh ra th g, ng v thic bao nhiu, hp
nhau th thnh ra th g, nghe ra thng tho nh ngi c hc chuyn mn. Ti ly lm l bn
hi:
- ng c hc vi thy no m bit c nhng iu y l nhng iu m cc th bc
khc hu nh khng bit ?
Anh ta vng ngi dy, ci, ra iu c , v vo i ti:
- Xa nay mi c mt ngi hi ti cu y, l ng! Ti chng hc vi thy no ht, ti
ch c c 1 cun sch l cun Kim Thch Ch Bit.
Ti sng st, ngh bng: T ra anh ny cn bit ch na ka. Ci tn sch y ti cha
h nghe, cng khng dm ng l anh ta ba t. Mt hm khc ti hi thy ti c bit cun
Kim Thch Ch Bit khng, thy ti cng chu khng bit, v hi ti nghe u, ti kim
ng ni tr, ch khng dm ni nghe N m Chut. Cho mi n gn nay, c L Tn ton
tp, ti mi thy trong c nhc n tn cun sch y. Ti ngh m ly lm thn, sao mnh
khng bit m lc by gi khng hi ngay anh ta, ch v ngh mnh l ngi hc thc vit
bo vit bic, m t ci dt trc mt mt anh th bc th qu.
v sau my nm, mi nm ti H N i hoc Si Gn v thm nh, u c n vi
anh ta. Anh ta cn in trong u ti my cu chuyn l th v bt ng na
***
N m Chut tng ni vi ti rng t ry anh ta khng ni nhng chuyn nh ph
bnh cu ti mt cch khng n nang, nhng ri li chng no tt y, vn khng ci nt.
Mt ln, ph bnh nhn vt lng ti, anh ta ch ng T n dt, ng B kia keo kit, cui cng
anh ta ni: Ti ch phc c hai ngi, mt l ng Bin Chn, mt l ng Tm Th.
ng Tm Th, ngi Minh Hng, ng lng ti, ngho chuyn ngh lm thuc, t hay giao
du vi ai, ti khng bit ng ta cho lm. Cn ng Bin Chn, tn tht l Phan nh, ch rut
ti, cha ca Phan Thanh, Phan Bi. Ch ti l dn trng, ngho, c gng lm mi cho con i
hc c, nhng ng l ngi cn kim lim chnh li khng khi na, chnh ti, ti cng
phc ch ti m s thy ti.
Ti khng tham gia kin g, ch ngm ngm chu anh ta l bit ngi, ph bnh
ng. N hng, trc mt ti m ni nh th, ti ng anh ta c ng mt thm , l anh ta khng
phc thy ti. Thy ti i khoa, lm quan, b quan v lng, cm cn nN y mc cho c
Lng, c Tng, khng c mang tai mang ting g, nu anh ta khng ly lm ng phc, chc
anh ta thy v kha cnh no . T ti m ra y ny, hoc gi cha mnh cng c khuyt
im g nh cu mnh, lm cho ngi ngoi phi ngh m mnh khng bit chng. Ti c em
hi ch ti v thut li li N m Chut khen phc ch, th ch ti trch ti sao li i nghe
chuyn ca N m Chut. Th ra ch ti cng c thnh kin i vi N m Chut nh thy ti,
nh nhng ngi lng.
Ln khc, bng dng anh ta hi ti:
Quan ln nh ta (ch thy ti) sao li khng lm quan na ? ng c nh lc ngi b
quan m v l bao nhiu tui khng ?
Ti ly lm l sao hn li hi mnh iu y. Song cng c theo mnh bit m tr li:
- Thy ti tui Tut, ci nm co bnh m v l nm K Hi, mi c ba mi tm tui.
S d khng lm quan na, c l l ti khng chu lm vi Ty.
Cho n lc ti ngoi 20 tui, thy ti vn coi ti nh tr con, nhng vic nh th
cha h em ni vi ti. C iu mt i khi ti nghe thong qua d lun bn ngoi, nht l
lc Hi Phng gp L B C, ng y c k cho ti nghe khi ng lm Phn S Ta n N ha
Trang, thy ti lm Tri Ph, c ln ci nhau kch lit vi vin cng s, chnh ng ng lm
thng ngn, th tm tt m tr li nh vy. N hng N m Chut hi vn ti mt cu rt oi m:
- lng ny cn c 2 ng na u lm n Tri Huyn, u b quan m v trc tui
hu tr, vy th ng cng cho rng 2 ng y cng khng chu lm quan vi Ty hay sao ?
Thng cha kh chu tht ti ngh bng. Khng bit i p th no vi hn, ti phi
ni mt cu m t mnh cng thy l non nt qu:
- Vic hai ng y th ti khng bit.
Anh ta vn ci ci li x l rt kh . N gt cn ci mi bnh tnh ni:
- Ti cng c nghe v bit v chnh tch v nhn phN m ca quan ln nh ta, nhng ti
li c mt s kin khc, ni ra, ng ng tng ti c lm i vng tht nhanh thnh ra i
vng gi th ti mi ni.
- Th ng c ni i.
Lng Bo An, ngi ta ni, khng c t pht quan ln, m kinh nghim xa nay rnh
rnh nh th. T trc bao nhiu ng lm n t phN m tr ln u b cch tut ht. Cho nn
ng Khnh, Thnh Thi n gi, ng no cng lm n ph huyn ri kim cch t chc m
v. N u ni khng chu lm quan vi Ty th khng lm t u, ch khng c l lc mi ra
lm, khng bit rng mnh s lm vi Ty. Hai ng huyn kia cy cc mi n ngoi bn nm
mi tui mi v, cn quan ln nh ta v sm l v mi 38 tui lm Tri Ph.
Ti lm nh khng gt gt nhn anh ta, k thc ti cho l ci s kin ca anh ta
, khng bit chng, l c o. Lng ti, Ty gip lng ng M, ng gip lng Xun
i, hai lng ny u c Tng c, m lng ti, thi th ng, i khoa cng c, nhng
khng c quan to. Thu T c ng N guyn Duy T, lm n Ph Don Tha Thin, ng
ni ti lm n n St Khnh Ha, cng u b cch.
Ti khng tin phong thy, nhng l s thc. Hoc gi cc ng quan lng ti, trong
c thy ti, thy th m s, lm n ph huyn lo rt lui cng nn. Hung chi ci lun
chng ca N m Chut r rng m anh thp lm, ti by lu trau di ci c tnh ngay thc
ca ngi vit bo, ti khng th ci chy ci ci c.
Ti thy chc chn lm, v ti bit chu chuyn cho nn anh ta thch ni chuyn vi
ti, cn anh ta, hay ni ci li mc rut mc gan ngi ta nh th, cho nn h mng anh ta l
ni lo ni pht.
C mt s rt l. Mt ln ti n chi, vn ngi trn n k xem anh ta lm vic, lic
thy trong ci thng ng ngh c quyn sch, ti th tay ly xem, th l mt cun Thng
Sn Thi Tp khng c ba, x mt nhiu trang. Ti hi:
- ng cng c sch ny ? N l mt b n 10 cun, sao y ch cn 1 cun ?
Ti c m ti x qun thuc l ht, ch cn 1 cun, bi v in bng giy quyn, qun
thuc tt lm.
- ng c xem qua ch ?
- Th ca ng Hong mnh xem th no c ? Ti ch xem c c mi mt bi Mi
Trc Diu.
Ti pht lnh ngi. Ti c c th Thng Sn ri, ti cng khng thch, nhng ci
bi Mi Trc Diu l bi th no, ti c bit u ? Ch v du dt, ti li c lm thinh, khng
hi anh ta.
V nh, ti hm y, ti lt b th Thng Sn ra tm, tm c bi Mi Trc Diu. V
sau, ti dch ra ng bo Ph N Tn Vn, sau na, em in trong Chng Dn Thi Thoi. Lc
ra y bn c thng thc ci mc thng thc Vn Hc ca anh th bc:
Bi Ht Bn Tre
N gy n hai cy trc.
Bn i dn bng.
Trong ca tre y kho
N goi ca tin chng cho
Khng ni th cng kh
N i th roi di s qut ch
Ry v sau ng n tre na
i nm trong tre cht cng !
T khi bit N m Chut c bit ch Hn nhiu, xem sch xem th c ri, ti c lc
em Vn Hc ni vi anh ta, anh ta ch nghe v hi ch khng t kin. Ti c trch. Anh
ta gii thch th ny: N gi ta, ci g bit t th ch nn nghe ch khng nn ni, ti ni chuyn
vn chng ch ngha vi ng, cng nh ng khng dy ngh lm th bc cho ti.
Anh ta lm th bc, nhng cng kim lun th rn na m l th rn rt kho. N hng
dng c ca anh ta nh ci km, ci ba, ci ko, anh ta u i n l b rn, ngi m t nh
ly. Ci th lng ti c nhiu ngi bit, ci km ca anh ta nh, ai cng chu l khng
km ca Ty.
N m 1944, ti H N i, v nh c my hm th thy ti mt. Lm m xong, ti
lun trong nh ba bn thng khng ra khi cng. Bun qu, mt hm ti i tm anh ta. n
ni, ci tp tranh khng c na. Hi th ngi ta ni N m Chut dn i u lu ri. T
ti mt N m Chut ca ti.
Mt ln, trc mt ng T gi, anh Gip trong lng gi N m Chut bng ng, ng T
gi p bn qu: My gi thng N m Chut bng ng, th gi tao bng g ? Ti nghe m tc
mnh, cho nn bi ny, ti nu u l ng N m Chut.
PHAN KHI
N N G CHIU
L.S.G. N ng Chiu l tn mt tp sch C Phan mi vit gn y, nhng v chnh
quyn min Bc cm, khng cho php xut bn nn chng ti khng th no kim c bn
chnh. May nh c bi kch cun sch y ng trong bo Vn N gh s 15, xut bn trong
thng 8.1958, nn chng ta c th bit nhng nt chnh v tc phN m sau cng ca C Phan.
Chng ti xin trch nguyn vn bi bo kch tm thi thay th cho bn chnh khng c.
T TN G PHN N G TRON G SN G TC CA PHAN KHI
Thng 12.1957, Phan Khi a n nh xut bn Hi nh vn mt xp bn tho dy,
bn ngoi hai ch N ng Chiu. Ci nhan gi nhiu man mc bng khung y, cha
ng bn trong mt ni dung g ? N gi c th ngh rng y l kt qu sng tc vo nhng
ngy gn cui, lc tui tri x ca Phan Khi. N gm nhiu bi bt k, tp vn vit t u
khng chin Vit Bc n ha bnh lp li, v my bi vit sau khi v th .
Vo u, Phan Khi ghi li i sng ca nhng ngi nui vt, cch chn, cch ly
trng v.v... gi theo ting min N am l Cm vt. Cuc sng phiu lu, nay vng ny mai
vng khc, ch cng nh ngi lm cng, u lm lng cc kh nh nhau, n ung c tht
g nh nhau, khng c chi l phn bit i x, khng ai bc lt ai c.
Ti thy lm ci ngh ny tuy vt v m n nh th th y lm, gia ch v bn
cng khng c chi khc nhau. ng ch ni rng nu khng th th khng thu c ngi,
chng nhng phi tr tin thu mi thng m cui ma cn phi chia hoa hng cho anh em
na, v th, tuy c li nhiu m vo tay ngi ch khng cn my.
Qu nh th, th x hi ny, vn u tranh giai cp, quan h gia k bc lt v
ngi b bc lt, quan h gia ch v ngi lm cng t ra cho c chuyn chng ? Ch v
khch qu v ngi lm cng cng ngi ung ch Tn Cng, mua tn bn Thi, ni chuyn
t do mang sn g theo thay i thc n cho ngi lm cng khi chn, chng nhng tr
tin cng mi thng m cui ma cn chi hoa hng cho ngi lm cng: Tuy c li nhiu
m vo tay ngi ch khng cn my. ngay bi u Phan Khi mun t mt vn g ?
Phi chng, Phan Khi mun nh vo mt vn g cn bn ca ch ngha Mc L nin ? X
hi khng c u tranh giai cp, khng c chuyn ai bc lt sc lao ng ca ai c.
Tip theo l bi Ting Chim. Phan Khi dn ra mt s chuyn c tch v mt vi ging
chim Vit Bc, hnh dng, ting ku ca n v.v...Trong phn chnh ni v con qu.
mt on Phan Khi vit:
Mt ln CN n N hn, ti ngi ni nh sn, thy hai con qu rnh bt g con, mt con
bt c bay ra ng b rung, x con g ra n, cn con kia b g m chng c, bt khng
c cng bay i tut, n khng h ni: My phi cho tao vi! .
Vn th nht Phan Khi t ra l khng c ngi bc lt ngi. Vn th hai l
ca ai ngi ny n. Cho n th qu kia cn bit ginh git ci ming khng phi ca n l
khng n, v khng h ni: My phi chia cho tao vi. Phan Khi ma mai, xuyn tc vn
u tranh giai cp l mt s i chia phn ca k khc.
n bi Cy Cng Sn. Bi ny lt trn ra t tng chng cng ca Phan Khi.
N hn y, ti cng xin nhc li thy r rng l mt t tng phn ng c h thng ca
Phan Khi, ch khng phi l bt mn, hn hc vi mt vi c nhn lnh o sai lm nh c
ngi lm tng. Phan Khi trc kia tng vit bo khinh mit ch diu phong tro cng
sn ging nh ng la rm v cho S Vit N gh An l ci lon cng sn.
Sau Ci cch rung t, lc cn b ta ang tch cc sa cha nhng sai lm khuyt
im th lc no gp ng bn, Phan Khi cng hi: Tnh hnh th no ? C g l khng ?.
Ri c bn tranh nhau ni xu Ci cch rung t, v mong cho ta ng sa sai c. Phan
Khi ln no nghe xong cng ci thch ch. Y c ngay hai cu ca dao: Bao gi c c
T Do, N gy nay ng thay vua tr v v ni l ca ng bo u trong Khu T.
Mt ln, nh Minh c, trong mt cuc hp bn bc in mt s th gia bn
chng vi nhau, Phan Khi khoe rng mi su tm hai cu ca dao na: Cng sn ti nc
N ga, Chnh danh th phm tn l L N in. Lin lc y, bn h lm mt bi th kp thi
tn l cy cau, khen Phan Khi ngi trung thc, tit tho thng nh cy cau, cng gi
cng cng, ging bo ch lm cong thi ch khng th b gy c.
Tr li bi Cy Cng sn, ngay cu u, Phan Khi ch ngay vo Vit Bc, qu
hng cch mng:
C mt th thc vt na cng nh sen N ht bn, x ta trc kia khng c m by
gi c rt nhiu. u th ti cha thy, ch thy trong my Tnh Vit Bc, khng ch no l
khng c.
u tin, Phan Khi thy n ri rc my ni Tnh Ph Th, v nhiu nht l Thi
N guyn v Tuyn Quang. N mc trn th trn b ta ph hoi nh rng, ken kt nhau. N i
gi l C B Xt v n c mi hi nh con b xt, ni gi l Cy Ct Ln, ni gi l Cy Ch
, Tn u khng nh t no ht th cy y nhng ngi c hc khng gi bng Cy
Ct Ln di, m gi bng Cy Cng Sn. Phan Khi ba rng trc kia x ta khng c cy
ny (ct ln di), ngi Php mang n trng cc n in c ph, cao su, che t cho
mt gc.
Khng my lu ri n mc y c n in, tr kh khng ht c, n lan trn ra
ngoi n in. Ci tnh trng y bt u c trong nhng nm 1930-1931 ng thi vi ng
Dng cng sn ng bt u hot ng, phong tro cng sn cng lan trn nhanh chng nh
th cy y, cng khng tr kh c nh th cy y cho nn bn Ty n in dt tn n l
herbe communiste, ng l dch l c cng sn, nhng nhiu ngi gi l Cy Cng Sn.
N cn mt tn na rt l...
Phan Khi ba ra rng y gp mt ng gi ngi Th:
Hi ng tn n l cy g , ng ni tn n l C c H. Th c ny trc kia y
khng c, t ngy c H v y lnh o cch mng, th thy th c y mc ln, khng my
lc m y c ng x i ng, ngi ta khng bit tn n l g, thy n cng mt lc vi
c H v th gi n nh vy.
Ti sao Phan Khi em Cy Ct Ln , cng gi l Ch , l B Xt, ton nhng tn
khng nh t no ht gi n l Cy Cng Sn , v C c H ? Ci con ngi vn t cho
mnh l hc gi, bn cht phn phc, con ngi a ra th trit l con ch th phi n ct
th vic mn tn xu ca mt ging cy c, x xin ni mc chi cnh chi khe cng
sn l ci s trng ca y!
Phn th hai l tp vn, ngoi u, Phan Khi c vit:
C hai phn u c mt t bi m my ngi c qua, cho l ging nh truyn ngn.
N u c vy na th ti cng khng bit lm sao c. Ti ch ghi chp s thc ch khng h
vit tiu thuyt.
S thc m Phan Khi ghi chp, l nhng s thc g ? L nhng s thc kiu
N m Chut.
M u phn ny l Thi Vn Thu, Thi Vn Thu l tn mt thng n trm trng
tn vi mt nhn vt trong Thy H, m Phan Khi quen bit v knh phc hn lu, nay
mi c dp chp li...
Phan Khi k lc y b t Vn Thn bn Php c a vo giam chung mt anh c
tng hc tr can vo ti n trm ca Ty.
Theo li Thu th nh hn cng n, hn i n trm khng phi v tng thiu m
khng mun lm ngh g ht. Ci nhn sinh quan hn i khi l ngi annam phi lm
gic, nh Ty m khng lm c, th i n trm, n trm ca Ty.
C phi chnh l nhn sinh quan, t tng ca Phan Khi bc l trn tro nh
trn kia chng ? Phan Khi cn mn li Thu ph bnh Phan Chu Trinh, bo C i sai
ng ni phi, ni khng vi Ty lm chi, a iu trn cho Ton Quyn lm chi by
gi n y i Cn o ? V cng mn li Thu Phan Khi t r quan im ca y t
trc n nay khng tn thnh s u tranh chng Php.
Thu tm tm ci ni v chng ti: Cc thy cng vy. Gi nh Thu ny t cho
ng, cc thy t khng ng. Thu k mt v n trm nh Ty v biu din vi mn
ngh khin Phan Khi rt phc. Sau , nhn mt trn bo, t ph ngc ra. C trt sc n, c
bit l nghim n Thi Vn Thu, tn cm u.
N hng c ngi ni vi ti, c phi ph ngc g u, bo t sng n chiu, khng
a cm vo, i th h m ca h ra, ch c ph phch g ?
Phan Khi vit truyn ny vi mt thm g ? Chng ta c lin h n tnh hnh vn
ngh sau lp hc 18 ngy, s thy Phan Khi hin ln nguyn hnh trong Thi Vn Thu.
Khi gi cng ngy cng to, qu gi n lu ri m cm khng c. Thu ng ra din thuyt
bo anh em c i ra. Khng ti chi m nhn i. Ri t tay ly cha kha m ca, i lao
v lnh canh khng dm cn li, c my trm ngi u i theo Thu i ra ht
N hn lc Ci cch mc sai lm nghim trng, cn b ta ang tch cc sa sai th, trong
gii vn ngh, bn u c N guyn Hu ang, Phan Khi ng ln v lnh o vn ngh.
Trong cuc hp tng kt lp 18 ngy Phan Khi ng ln phn i ng ch T Hu v sau
Phan Khi cng mt nhm N guyn Hu ang, Trn Dn, Hong Cm, L t v.v...tp
hp li ra bo N hn Vn.
Chnh Hong Cm t th: Ban u Phan Khi nh t tn bo l Ci Chi l
Thng Vng H Cm u khng n....tn N hn Vn l do N guyn Hu ang tm ra sau.
Phan Khi ni rng: N u ch ra bo vn ngh khng th hp lm. By gi nhiu vn lm.
Phi lm bo vn ha x hi. Ti cn gi l chnh tr na. Ti s cn ni v nhiu vn th
gii...
Xa nay, Phan Khi vn ly lm ngng nghnh khoi tr ch hn x xin, ni mc
ni cnh ta m ta khng lm g c hn: n trm, khng bt c mi ngi bit c nn
cng khng du.
Bo N hn Vn b qun chng phn i, cng nhn khng in, mi ngi yu cu chnh
ph phi ng ca ngn chn s nguy hi ca n. Bn N hn Vn ru rao, lc by gi:
Gi c lng ra nh mt con chut, Git con chim s khng cn dng n dao m tru,
n cp ch ng ngi vo ha vi nhau, th nh ngi ly ca, l khip nhc. Phan
Khi gi phong tro S Vit N gh An l ci lon cng sn, ni rng: Chnh danh
th phm tn l L N in cng l nhng ngi lm lon ln m kt ti hn l mt ngi lon
nh.
Vit bi ny, Phan Khi hin nguyn hnh trong tn n trm Thi Vn Thu m y ht
sc tn dng, cao. Cng nh k l bi ng N m Chut. Phan Khi mn li xo
hot, ranh vt ca mt tn th bc gian hng nghin ngp i tr vn ngh cho vn ngh,
tr chuyn mn cho chuyn mn. Vn ngh chuyn mn phi tch ri chnh tr. Bn ph hoi
t rt kt Trng Tu, Trn c Tho, bn N guyn Hu ang v Phan Khi cng b l
chng ng hp xng ip khc ca N m Chut:
N gi ta ni ci g bit t th ch nn nghe ch khng nn ni. Ti khng ni chuyn
vn chng ch ngha vi ng cng nh ng khng dy ngh lm th bc cho ti.
Chuyn th ba l Chuyn ba ng vua Kin Long, Quang Trung v Chiu Thng.
Trc kia, lc chin tranh th gii th hai bng n, qun N ht vo ng Dng, ch ngha
pht xt vn mng st ra da nhn dn ta, ng cng sn ku gi mi ngi chng
Php ui N ht, dng nhng gng anh hng lit n xa ng vin lng i quc ca ng
bo, th bn t rt kt cng gi ci th on ca Phan Khi ngy nay l xuyn tc lch s,
bi nh Hai B Trng, cho rng Hai B Trng chng phong kin Trung Quc cng nh Trung
Quc chng N ht by gi l tri qui lut tin ha ca loi ngi...
V a lun iu N ht khng vo ng Dng lm lc hng u tranh ca
nhn dn v.v...Phan Khi a ra chuyn Ba ng Vua ny nhm xuyn tc v vo tnh
on kt quc t, tnh hu i giai cp ca nhn dn ta v Trung Quc, theo ng ci hng
vo Lin S, Trung Quc ca quc M v N g nh Dim hin nay.
y l bi di nht trong ton tp, Phan Khi trch dn nhiu sch, nhiu ti liu suy
din lung tung. Xin ch lc ra y my cu, thy ci xng sng ca bi y, v ci tm
thut xo quyt ca Phan Khi:
ti ct mun cho ngi c qua s thy ngay ba ng y mt ng l u gi, mt
ng l quay qut, mt ng l kh kho. T cch ba ngi thy chung trong mt tic. V li
cng thy c rt r rng trong bn vua cha phong kin, gia thin t vi ch hu, b ngoi
lm b nhn ngha trung thun, quang minh chnh i lm lm, m b trong khng khc g
mt ti bun hng xch, mt ti ba que x l gp nhau, a no gian ngoan th chim phn
thng, a no ngu u th chu thit.
C th c ngi nh d tin v cho l Phan Khi vit bi ny, nhm vo bn phong
kin, bn vua cha ngy xa. Can chi n ta m v ly, vn vo. Khng phi th. Phan Khi
tng tuyn b: N c Vit N am ta lm g c phong kin ? nh d phong kin ch l cu
chuyn ba t vu v... th vo phong kin, khng th c c. Ci d tm ca Phan Khi
mun gi li hn th dn tc c (Mn Thanh bt Chiu Thng v bn tng vong co u tht
bn, y i v.v...) v so sch ci quan h ngoi giao gia Quang Trung v Kin Long ngy xa
khng khc g quan h hu ngh gia ta v Trung Quc ngy nay, mt con co v mt con
si ng tnh vt cht mt con d.
N hn dn ta v nhn dn Trung Quc on kt trn c s thng nht v nhng quan
im chung ca ch ngha Mc L N in. Phan Khi cho rng Trung Quc ngy nay cng ch l
mt th kiu xm lc nh Mn Thanh xa. Chng vy, sao khi sang thm Trung Quc, trong
cuc trim lm k ngh Mn Chu, Phan Khi pht biu: Theo ti ngh th nc ngoi
phc Trung Quc khng phi v ch ngha cng sn m v nn k ngh Trung Quc. N gy kia
Trung Quc s chim th trng th gii.
bi Gii Thiu N guyn Trng T cng l ra trng trn ci Phan Khi mun so
snh ch ta vi ci triu i ngy xa. Khng khc g thi i chuyn ch hi Gia Long.
N c Vit N am ngy nay cng l triu i g , ngi ta t bi vit cho bo tt nhin phi
c yu cu ca ta son, y cng gi C Chiu i, C Chiu! b lu b loa m ngc
ni rng by tm mi nm sau cng khng khc g ngy xa.
a N guyn Trng T ra trong bi ny va khen va ch mt mt t rng cu t
Phan Khi hn danh T nhiu, mt mt l vo ch ta. N guyn Trng T, i o
Thin Cha (t i cha) sau v T c cm o, T theo mt Linh Mc sang Php v lu hc
Paris. N m 33 tui tr v, c dng nhiu bi iu trn yu cu ci cch nhiu vn trong
nc. T l ngi tin o, coi c Cha Tri l ch vn vt v cng ng thi rt tn trng
N ho Gio. Phan Khi ni rng: N gi c ti nh th, sinh gp thi cn dng ci ti y, m
khng thi th g c, m mi tht vng m cht l v l g ?.
Phan Khi cho T c l mt ng vua nhu nhc, lm vic g cng s, khng dm
lm m li coi mnh l thn thnh, khinh ngi.
T c c ph vo mt bn iu trn ca N guyn Trng T do quan tnh dng ln,
mt cu:
Dng c y, hay l cho n mt chc quan ly lng n, dng sc n.
Mt chc quan! ng y tng ngi ta bu ci chc quan ca ng y lm y.
Ti sao Phan Khi hn hc n nh vy ? Bi v:
Vua th nh th, cn m quan liu t triu nh n cc tnh phn nhiu l h nho,
m s phu dn gian cng ng hn, cng u l h nho, di vua, hai hng ngi ny nm
quyn li mt nc trong tay h, h cu kt vi nhau gi ly quyn li, th cn ai m lm
g c ?
Chng ta c nm v gi ly quyn li mt nc khng ? C. N him v ca cch
mng, ca v sn chuyn chnh r yu cu phi chuyn chnh i vi bn giai cp bc lt,
i vi bn i ngc v phn li quyn li dn tc. Bn chng khng th c t do trong ch
ta, th t do p bc bc lt, t do bun lu, u c tch tr, t do cu kt vi phn t phn
ng trong nc v bn quc ngoi nc ph ri trt t x hi, m mu lt chnh
quyn cch mng, xy dng li ch phong kin v thc dn b nhn dn nh .
Phan Khi ni: Khng phi i n ngy nay, t trc chng ta cng bit rng c
ti lm sao...ngi ta mi giu inh giu in, trn lnh! Trong thi i phong kin, di
ch thc dn Php, ngi ta lm nh th l ng. N gi ta khng mun ng gp phc v
cho bn thng tr, ch c mc ch v vt cho vo ti chng. Di ch ta, nhng ngi
khai man din tch rung t, khng i dn cng, trn thu cng thng, khng thi hnh ngha
v qun s th ch l nhng k ch k su mt ca x hi, nhng k o ng v chng ch .
Cng cn ni vo mt Phan Khi rng: V chnh sch on kt ca mt trn dn tc, v
ng ta sn lng qun nhng ti li c ca mt ngi v to mi iu kin a h v con
ng chnh, v lng nhn ca ng mun nht nhng k di bn ln m chi ra cho,
gip cho h tr li lm ngi, v th m Phan Khi vn c i ng rng ri, n lng nhn
s, khng phi lm g c, vit hay dch sch th hng tin nhun bt. ri chi ng, chi
ch . Mt chc quan, ng y tng ngi ta bu ci chc quan ca ng y lm y.
Phan Khi n cho i bt, hi hnh, t nh gi mnh l cao to, nhng ci mt tht ca y
khng ai l g. Phan Khi chng li ci ch cu vt cho mnh, th Phan Khi ri nguyn
hnh l mt tn chng cch mng.
By gi m c phi mi by gi u ci b mt tht ca Phan Khi b lt trn ra,
cng nhiu khi t y lt trn ra. Phan Khi l mt tn gio quyt, phn phc, mt tn lm tay
sai cho quc, li dng s khoan hng ca cch mng v chnh sch i ng rt tt ca ng
chng li ng, chng li ch . Khng c c hi th nm yn, dng cch ni bng ni
gi, xuyn tc xch m, c c hi th vng ln ra mt chng i hn hi nh thi k tc qui
ca bo N hn Vn.
L t tng lc, tng bi, y lp l nh tro, v vt cho mi ngi lm tng rng
mnh l mt hc gi mt tay lo thnh cch mng, mt ngi ngay thng, bc trc,
mt nh vn kh tit. Do , cng c i ngi b mc la.
N hn Vn-Giai PhN m b nh tan bc u hi cui nm 1956. C bn rt vo bng
ti phc xung sng tc. Phan Khi gom gp tt c sng tc ca y, em tn lc hy vng, c
th nh c ta mt n cui cng trc khi xung l. Y t tn tp sch l N ng Chiu.
N g u, chnh tp sch ny phi by r rt nht ton b h thng t tng phn ng ca
Phan Khi v ci nng qui y mi nh kp hng ln, b nhn dn lm cho tt pht!
Ch ng ring v phng din Vn Hc m ni. Phan Khi khng cn ch ng na,
b khai tr ra khi hi N h Vn. Ch ng ca y u, cho y t bit m t phong. Cha
ni n hnh ng ph ri v chnh tr, khng thuc v thN m quyn kt lun ca nhng ngi
cm bt nh chng ta.
ON GII
Ch Thch: on Gii b kim tho sau khi vit bi ny v b quy vo ti: V kch
Phan Khi cng b nhng nt i cng ca mt tc phN m m ng cm khng cho
xut bn.
N G BN H VI
Theo nh ti bit, vng qu chng ti, c hai th bnh vi. u bng t nung c,
m mt th ging nh ci h nh, duy c eo, ming loa, cho nh trung thng dng, mt th
bnh trn m t bng trn c quai xch, ming v mt bn, ton thn t mu lc hoc mu
vng, cho nh sang dng. C hai u ng vi trong lng n. N hng mi khi cho vi vo,
ngi ta li cng dng vi p ci ming n cho cao ln.
N h ti, hi b ni ti cn sng, c ci bnh vi hng sang y. Mi khi mua vi ch
v, b ti ngi t m ly ci cha qut vi nht vo ming n, gi l cho ng Bnh n. V lu
lu li tp thm ci ming n mt ln, ha nn ci ming cng ngy cng chu vu ra.
Th bnh vi thng, dng cha bng tre, nhng th bnh vi sang, bao gi cng dng
cha bng st, thn ci cha i khi li c eo mt li dao rc tru.
N h khc th no ti khng bit, cn nh ti, ti li, b ti c rt ci cha ra ra mt
ni khc. Lm nh th, b ti ct ngha rng ng Bnh linh lm, m hm c k trm, k o,
ng s mch cho mnh, m nu ci cha lp ci ming th khng mch c.
Ti ni nh ti c mt ci bnh vi, khng ng. N i ng l t hi nh cho n nm
ti 25 tui, b ti cht, nh ti c ba bnh vi k v nhau. Bi v dng lu ngy, trong lng n
y vi kh cng, ming n v c p ln tum hm li, khng dng c na, phi mua ci
khc.
Lc nh ti c mt ci trang th Tam v: gia l Phc c chnh thn, hai bn l
Th cng v To cng. H ci bnh vi no b thi ra th b ti bo em t trn ci trang y,
th nhn th.
S th phng nh th, khng phi ch ring mt nh ti u. C lng, nh no c
bnh vi thi ra, cng u em t trn cc tng thnh nh hoc cha, nh th, ngi ta cho
rng th ng Bnh .
Ci bnh vi, ti sao li gi bng ng ? c t u n y, bn c bit. vng
qu chng ti, m c l c nc Vit N am cng vy, vt g n c th lm hi mnh c th
gi bng ng, vt g n to hay sng lu nm th cng c gi bng ng.
Con cp n tht mnh c, gi bng ng cp, con kh ph hoa mu mnh, c gi
bng ng Trng, con chut, cn qun o ca mnh, c gi bng ng T. Ci u rau, dng
nm mi nm mi thay ci khc, gi bng ng N c, ci che, to, ng knh ca n c khi
gn n 1 mt, gi bng ng Che (*). N gi Vit N am, v sau th no cha bit, ch v
trc, h vt g lm hi c hoc ln hn hoc nh, vt g sng lu v to xc th gi bng
ng t lng tn knh, sng bi.
Ti c phm mt ci ti hi 18 tui, by gi ti xin kim tho v th nhn.
N m ti 18 tui, ti khng tin na. Mt m ma h, gi N am nh bo, sng trng m
m (*), ti r my thng bn la tui vi ti i chi dc ng ci lng, i qua nh v Cha,
bao nhiu ng Bnh vi trn tng thnh chng ti u ht mt lot xung t c. Sao li lm
nh th ? Chng ti c lm nh th, khng cn c l lun. N hng vi hm sau, tr li xem,
khng bit l do tay ai, thy u t t chnh trn tng thnh.
Tuy vy, khng phi ci ti ring mt mnh ti. By gi bn thiu nin chng ti
hu nh a no cng c th lm nh th c c. N u ngy nay ti phi t kim tho, th l
thiu nin y, bc u ri, cng phi t kim tho nh ti.
Tm li, ci bnh vi, v n sng lu ngy, lng n c cng, ming n bt li, ngi c
r trn trang hoc trn tng thnh, cng nh pho tng t hoc g khng ni nng, khng
nhc nhch, th ngi ta tn th sng bi m gi bng ng.
Ti vit ci bi kho cu nh ny ct ct ngha my cu th ca L t:
N hng kip ngi sng lu trm tui
Y nh mt ci bnh vi
Cng sng cng ti
Cng sng cng b li
PHAN KHI
Ch thch ca tc gi:
*) Che dng p ma, Bc gi l i hn.
*) Gi N am l th gi nng Trung B, m co gi N am th trng km sng.
TM U IM
Mt do, gia loi gi cn gi nc, m cuc thi sc p.
N hn c s tranh chp, ba con: ch, Cc, nh ng u khN u vi nhau.
Ting cc nh hn ht, nhng m ng n Tri.
Tri phn: Ch c my l ng loi vi chng n, my s lm va ta, khng c
t chi.
Sau khi cc chng phi lm trng ti, N hi bn tu kt qu:
nh ng gii nht, ch gii nh, Cc khng gii no c.
Tri t dng khng vui, bo N hi bn:
My c ht sc tm ra u im Cc xem.
N hi bn tu: Cc y mt mn khp c ngi, con khng tm ra u im no.
Tri phn: Thi, cho my i v.
My hm sau, c ngh nh ca H B sc v:
N hi bn b y vnh vin di nc, khng c ln cn na.
N hi bn gp C tr, k cnh ng ca mnh, C tr bo:
My di lm. i u chng bit con cc l cu ng Tri.
Tao y m cng cn thua kin n na l....

Phng Cung
Trong bn th ti ca Hong Cm c mt on nh sau: Ti i ng vin Phng
Cung vit chuyn, v khi Phng Cung vit Con N ga Gi Ca Cha Trnh a ti xem bn
tho u tin, ti c gp kin ro vic din t: Ch con nga vo cung Vua, nn t cho
ng ght hn. Khi Phng Cung a bn tho ln th hai, ti cha vn v thm nhiu cu
din t cnh p, din t con nga cng ngy cng bo....
N g ca bi ny l kch bn vn s trc kia c ti nh Xun Diu, Hoi Thanh,
C huy Cn, ch v ham ming nh chung m cam tm lm ti mi cho ch v i sng ti
mi tiu dit ht ti nng trc kia ca bn h. C xt thy kh nng vn ngh ca my
ng Xun Diu, Hoi Thanh, C huy Cn, lu nay gn nh mt hn, chng ta thy li ph
bnh ca tc gi qu c ng. S tht th bt c nh vn no dng ngi bt ca tng ch
mong vinh thn ph gia th vn chng ca h khng th no hay c.
Trch bo N hn Vn s 4
CON N GA GI CA CHA TRNN H
Phng L l mt lng nh ho lnh, nm lt trong mt thung lng pha N am chn ni
Tn, cch ch an Lm chng bN y dm. T an Lm vo Phng L, trn con ng t
mn, ngon ngoo men theo dng sui, phi qua mt chic cu bng vt ngang sui, bn
cnh mt ngi n nh. Trong lng c lo gi h N ng, hai i chuyn ngh bun nga. ng
c sinh ra lo ngy trc l m phu ca triu Trn, khi mn lnh, tr v lng lm ngh bun
nga. N m mi bn tui, lo theo cha ra ch an Lm hc ngh. Ln ln, lo ni
ting khp vng v mn xem tng nga.
Lo N ng c con nga trng, mnh kim, lng trng nh bng, li lp lnh nh c nm
kim cng, nn lo t tn n l Kim Bng. Lo thng khoe con nga ny lo tm mua c
t lc n cha pht nha tn min N c Hai. Lo tng i nhiu ni m cha thy c con
no tng phch ton m nh n, c sc vt hng nghn dm vi ci th cao u phng
v ca ni nga chin.
T khi con Kim Bng bc yn, ngy ngy lo ci n i cc ni bun nga. Hng
nm nhng cuc ua nga min ny, khng cuc ua no vng lo. Khng cuc ua no con
Kim Bng khng ot gii nht. T ting con nga hay, mi ngy c truyn rng ra
khp ni v lt n tai Cha Trnh.
Thu y Cha Trnh ang cn tuyn m mt on k binh bnh nh t nc, nn
lin y mt vin quan hu cn, tm n tn ni hi mua.
Lo nng tuy luyn tic con Kim Bng, nhng ngh n ci ti ca n lo sn sng
trao li cho vin quan m rng: Con nga ca bn dn thuc loi qu m, l vt, nhng n
hiu ting ngi. By lu nay n sng vi bn dn ni sn lm ho lnh ny, n c ni,
ung nc sui, ti n c m khng c dng, tht lng bn dn cng tic cho i n lm!
N ay cha cng li cho vi n v chn triu nh dng n xng pha chin trn, bn dn
cng c h d v lm va con qu m v cng b cng nui nng tp luyn. Lo
N ng ming ni tay trao cng cho vin quan. Con Kim Bng cng dng hai tai gt gt ci
u nh bit mnh sp c t gi cnh sn lm hiu qunh, v vng vy chn kinh thnh.
Trn ng v, vin quan ht li khen ngi con qu m, Kim Bng phi nh gi, gi li ng
sau nhng i ni, cy c hn n ca vng Sn Ty. Ch trong na ngy v n Thng
Long.
Vin quan vo tu vi Cha Trnh, hn t li tng phch cng nc bay, nc kiu
ca con nga. Cha Trnh ly lm toi nguyn, v truyn cho cc tng t chn ngy m hi
ua kn nga chin.
Mt bui sng, trn cc ng ng, nhn dn cc vng ln cn nghe tin, l lt d v
xem nh nc chy. Hng nghn nga tt t cc ni em v c sp hng t chnh bn cnh
nhng k binh nai nt gn gng. Con Kim Bng ng ngc trc quang cnh mi l, lng n
rn rng, mt n m m nhn thng pha cui ua trng: N h dng oai vi ng loi,
n nn hi, tp bng, ct ting h di, lanh lnh nghe sn c. N gi k binh ng bn cnh,
bng n sang mt bn, lao ao tng ng. Bn nga tr mt nhn Kim Bng v cng ct ting
h theo.
Sau ba hi trng lnh, cc k binh ln yn, ra roi, bt u ri vch. on nga lng ln
trong bi lc mt m, nhng ming t bn ra t pha nh ma ro, nhn dn reo h vang dy.
Ch trong chp mt, con Kim Bng vt ln hng u, va h, vt ln, chn trc khom
li nh mc st, ui bay nh gii phn, tng nh chn n khng h chm t. pha xa
ngi ta nhn n ch cn thy mt bng trng lp lnh, on ln, on xung nh mt con rng
trng un khc. N bay ti pha no l ting reo h pha y vang ln khng ngt. Hng lot
nga thy sc mnh khng snh kp con Kim Bng, b d cuc ua, ng dng c li, h h
nhn theo ci bng trng nh dn...trong bi nng la ca kinh thnh. Khi dt hi trng, con
Kim Bng dng li, tai n i v ting reo h ca ngi ca xung quanh, n cng nc lng,
chn n dm xung t cm cp nh mun bay thm hng nghn vng na mi ph sc.
Khi ting trng lnh chuyn sang phi nc kiu, con Kim Bng ri vch mt ci, l bn chn
n bm lin trn mt t nh gung nc, ting chn v rn r nh m hi, ui tri ra
trng nh mt dng nc chy si. N chy ht mt vng m trn lng n mt k binh bng
mt bt nc y, bt nc khng snh ra ngoi mt git.
Lc ny n thy tt c ua trng u hng nhn v n, trm tr ca ngi ti n. N li
h ln mt ting tht di kiu hnh.
Sau cuc ua ny, n c c ua trng tng danh l Bch Long Thin L M v
chn lm mu mc luyn tp cho c on nga chin ca triu nh. Cho nn chng bao
lu cc ng loi ca n cng tr thnh nhng chin m lnh ngh. V t n cng by
nga chin xng pha chin trn, tri nhiu trn vo sanh ra t. N nh nht l trn qun chin
bn b sng Gianh. Th ch mnh, qun ch tht vng quanh n, nhiu ng loi n
phi thy. N gng ht sc mnh, vng ln nh h i, ph v vng vy, h th tng ch,
ginh ton thng. Sau trn ny, n c Cha Trnh chn lm M Lnh v c vo trong
ph Cha.
Cha Trnh truyn cho qun lnh, xy mt chic h bn nguyt, pha N am vn
Thng Uyn, lm ch tm cho M Lnh, v c hai mi m phu ngy ngy trong nom
sn sc nga qu ca Cha.
Ln u tin con Thin L t chn ti Hong Cung. Trc mt n ton nhng lu
i nguy nga trng l, trng pha no cng thy vng son chi li. Di chn n ton nhng
xanh nhn bng. N hng cnh vt mi l khin n s hi. N tot m hi, run ln cm cp,
khi t chn ln nhng phin hoa, c dp a mt nhn hai hng th v t hu, ng cp
gng trn bn hnh lang. N rt r, co c li khi m phu dt n vo m i, n tng m phu
a nhm n vo ni ca mt tng lnh.
Con Thin L c vo ng hn trong m i ngy ngy ch n v tm. Mi bui
chiu n phi ng mt ch dm by m phu mang ko ta tng si mao, vut ve tng
chic lng ui. N cng cm thy bn bu, t cng. N bt u m c nhng cnh sng khi
cn bn ngoi cung cm: i chao! Cn u nhng bui sng ta cng ng loi trn ua
trng hng vn ngi ca ngi ti ba ? Vi ci sc khe bay hng nghn dm, vi ci th cao
u phng v hng dng nh ta, bao phen sng pha trn tuyn, i ta t tng nh th ny
th ta sng sao c ? Sao Cha khng cho ta c em ti ra vng vy trn chin trng ?
Hay Cha qun ta l k c ti ?.
Mt bui sng, n ang ng trong M i, hai con mt m m vng ra ngoi bc
thnh cao ngt, n bng thy mt m phu nai nt gn gh, khc ngy thng, n git n ra
ng di mi hin, pha t hnh lang. N sng st, tng phen ny li c xung trn. Mt
m phu khc tri ln lng n mt tm gm iu, xung quanh thu kim tuyn. N ngoi c li,
bng thy mnh p nh phng hong. Hai m phu na mang n ng sau n mt vt g
vung vn ging nh mt nh lu, gm vc xanh ph quanh. Mt m phu na mang cng
ng vo gy n. B cng qu gi v p lm sao ? i n cha tng thy. Hm thic
bng bc, hai u nm vng sng le. N sung sng gc u xung np hm thic mt cch
ngoan ngon. Khi m phu bung tay: L lng lm, n thy hai vt g to bng hai ci l a che
ngang hai bn mt khin n ch c th nhn thng pha trc m thi. Ri mt m phu N y n
li li, ng gia hai cng g sn son thp vng. a l qu chng, nhng ci g m p th
ny ? Ta s lm g y ? N rng mnh, thy hnh din nh c sng mt kip sng khc,
sung sng hn trc.
Bng dng hai cng g di mnh mt ci, c n bt xung, ming n gn chm t, n
va ngc c ln th giy cng ghm thng. N ct bc thy nng, ci nng qui g,
nh bp nght ly c, c lc bnh bng nh i mt cht, nhng ri gy n cng nh ln
xung. N phi c ly gn bn b mi gi c ci th ng ng b. Ri bng c mt
ngn roi da qut nh vo mng, n cm c i. Khi nghe ting bnh xe nghin trn mt , n
mi bit l n ang ko xe cho Cha.
N gc u xung li thi ko chic xe qua sn, hai mt n l nhn thng, mi mt,
chn ngn.
N hng chng bao lu, nhng chu thc trn mt va ngt va bi, nhng b l trc
qun t va thm va rn sm st cng nhng bun ti su mun, cng nhng c m tri
qua rut, tng ra ngoi tr li cho qu kh. Con Thin L dn dn quen vi chc v. N thy
mnh phi ph Cha cho n hi th cui cng mi xng danh Thin L m.
Trong nhng bui chu n thy hng trm i hia, ng v cc loi ng qun, t o,
vn c, v c, lt i lt li trc mt, n cng thy chc v n to tt gh gm! Chn thm
nghim cung cm no m chn n khng bc ti ? C vic quc s triu nh no vng mt
n ? N i n u cng thy ngi chp tay khu u tung h Vn Tu. i n qu l
sang mt bc ng hin hch, hn tt c nhng lc oai phong chim gii u trn cc
trng ua.
Mt bui chiu, trn cng thnh ni trng thu khng, mt tri khut hn mi lu
ty, mt h gn ln mt mu nht ca ging chiu, n sung sng ko Cha cng B
Phi i ngon cnh. i chng cn n u, n c i lc thong dong ng li, soi bng di
nc. Ch! mt nhn mt, ta uy nghi lng ly n th ny ? Ka hai l a che mt ta c khc
g hai cnh m ca v i thn ? Hai cng g khc g tay ngai ngy ngy Cha vn ng! Phi
chng gii an bi cho s phn ta! N cng nhn cng thy bng n di nc to ra, to mi,
uy nghi trong sc nc ln sc tri.
N ang say sa ngm bng bng giy cng li git mnh. Mp n gng thng ra, n
li bt u ct bc. Xe ti u vn thng uyn, c lnh dng li. Tc th hai bn tay ngai
dm mnh c n xung ri li bnh ln nh bng. N va ngc u ln th mt lung gi mt,
lt a vo l mi n nhng hng thm ngo ngt ca mun hoa. N phng hai cnh mi
hn mt ln th gu xim mu thin thanh ca B Phi pht nh qua mt n. N cm thy mt
v thm m m. N a mt nhn theo ch thy t ngang lng tr xung ca Cha v B
Phi. Gi h lng vo vt o Cha v gii xim B Phi, lm cng phng ln v n ma
may trc mt n. N cm ng, ng ngN n ra, hai mt dng thao lo: Ch! Tht l ngon
mc! i! Gii ban cho ta i nhn ngc ring ta c nhn nhng vu vt ca trn gian,
ta i n Tri.
Cng nhn theo cng thy ngon mc, n cng thy hi hn vi nhng s vic ngy
trc. N dm chn xung t cp cp mt n nhm li, u n p vo hai cng xe nh
nhn ly mt hnh pht xng ng vi ti li ca mnh. Va p du va k ti: Ti th nht
l khi cha vo Ph Cha ta cho Cha v B Phi phi vt v kh nhc bit chng no!
Ti th hai: Sao ta dm em mt vic nh b tm thng so snh vi chc M Lnh ng tn
knh ca Cha ban cho nh th chng phi trc y ta ph n Cha hay sao ? Ti ta
tht l ng phanh thy mi phi. N u ta ch ngh n cuc i phng khong, ch ngh n
nhng lc cng ng loi ua tranh, th ly ai cng Cha gnh vc giang sn, lm cho trm
h c an c lc nghip! n hng lc Cha, sc ta ngy mt cng trng, th ci vt hng
ngn dm i vi ta c g ng k. (on ny diu li th ti v n nn trong cc lp chnh
hun).
Sng mt cuc i lng l trong Ph Cha, bng s kiu hnh vi chc M Lnh,
chng bao lu trn bm, mao con Thin L tri ln mt lp lng vng se. Trc M i
n nhn thy nhng cy cnh bao ln i l. N hng n khng bit i n chuyn dn v
gi. Ti n cng mn m N vn tng n cn sc chy d ngn dm.
C mt bui sng, n c ko xe Cha cng B Phi ra ngon cnh ngoi thnh.
T ngy vo Ph Cha, ln u n c i ra ngoi. N c ao c thm cnh c. Xe ra
khi Ph Cha, bon bon trn con ng t rng thnh thang. N hn thng pha trc, n ly
lm l, n ku trong c nh t hi: Lm sao con ng ny ngy xa rng m nay nh b
nh th ny!. i c mt qung n nhn ln pha trn, li dng li t hi: hay, ngi
cha kia, ngy xa r rng nm bn cnh mt qu i ln, m by gi li nh bng con ng
ta ang i l ngha lm sao ?. Tt c nhng cnh vt trc mt n u nh li, v thng tp.
N nhn cnh ng, cnh ng cng ch l mt con dng thng. Ri cy c, ni i cho n
mu gii xanh cng ch thu nh li l mt ng thng. N khng ng hai chic l a che hai
bn mt ch cho n nhn c mt chiu.
...Xe i mi. Lc gn n mt thao trng, n bng nghe ting h ca ng loi. T
dng n hn h: Chc cc ch em bao lu khng gp ta, s khu u chc tng. Va ngh
n va ct nhanh bc. Xe va ti th ng loi n cng nhy b n trc mt n, ming h
chn ct tin, ct hu nh ch bai nc i v tng mo ca n. N tm gan, h ln mt ting
nh qu mng: Bn nhi kia, ti cc ch ng cht u lm lnh! Cc ch khng bit ta
l ai ? qun ti ca anh y ri sao ?. Tt c ng loi n, nhe c rng, v li trong
c: Chng ti bit bc lm, bit bc ngy xa l k c ti nhng by gi chng em nhn qua
thy bt ci v ti ca bc. Thi bc ! ng khoe ti na, chng em y ngi bc khng
ri c khi ci xe ca Cha! Ri ra th thc kia trn mt ai n ?.
Con Thin L ut ln, mun thot khi xe xng thng ra ngoi t sc, nhng trn
xe li dt cng. N bc lm nhng cng phi cm u i. Va i va ngh: N hng k ngu
si hn mt kia, i ny bay ch nhn c mt chiu. By khng bit c ta lm y d my
k lm c! Sc bay c my n m vi kiu ngo, bay chy c vi dm ph mao
su di. Ri y ta s cho bay bit ti ba!.
V hnh nh mt trng ua gi lng, bi cun, c bay, bng hin ra, nh thch thc.
Con Thin L m vn tin mnh cn sc phi ln hng u.
S i bin i. Sau t lu, Cha Trnh c tin nhiu tng t thua trn bn b
sng Gianh. Cha nh thn chinh i, nn truyn cho vin tng trng coi v k binh mang
M Lnh ra ua trng n dt trc khi xung trn. Vin tng lin ci u tu li:
Mun tu Cha Cng, hin nay trong triu nh thiu g nga chin c d sc vt hng
nghn dm, v tng d trn di mt trm trn. Xin Cha Cng tiu tng c chn
dng mt con m chin c sc khe vo bc nht. Cn nh con M Lnh, c nn n ko
xe, v t khi em n vo Ph Cha, n n th nhiu, li khng h luyn tp, ti n t khng
c nh trc. N u Cha Cng dng con M Lnh ra trn, tiu tng y ny lm!.
N ghe tu trnh, Cha Trnh cng thy vin tng l c l, nhng Cha vn cn tin
ti con M Lnh, Cha bn h lnh cho mang con M Lnh ra t sc cng cc chin m khc
tin b kn chn.
Con Thin L m c dp ri Ph Cha ra ua trng. Hai ci l a c ct i.
N bng hong nhn gii, nhn t, mt n hoa hoa, u n chong vng. Cnh vt nh quay
chong chng, cy nh mc ngc, ni nh xung. Va gp ng loi mt ci, n c dng
hai tai tp bng li ly hi h mt ting dng oai. N hng ting h ca n va r ln th ct
ln nh vt g nt ly mm. Cc ng loi ca n cng nhe rng ra ci ri cng ct ting h
lm cho n cng ut. Khng ch ting trng lnh, n lng ln, tc th cc ng loi ca n
cng b rch vt theo. Ting trng lin hi, con Thin L cng cm c ch N tng
mnh thng cuc, n c ch ngoy u li th bn nga chin ti st ng sau. Ch trong
chp mt n b tt li. Khng chu, n cng lng ln. Bng n thy nhi mt ci trong
ngang bng nh b mt nht gm chm mnh n ng vt xung, vi u trong bi lc ca
n nga bay qua, n bit l t rut, khng th sng c. N gng m to hai mt, rn ln
mt ting nh ni rng: Ting tm lng ly ca ta ch c th cht chin trng. N hng,
than i! Bi c ny cng l bi chin trng, cht th ny cng l cht v giang sn, v
Cha!.
Trc hi th cui cng, n ly ht sc tn, ngc u ln cao, co co hai chn trc,
thng thng hai chn sau, chng nh c gi ly ci th cao u phong v.
H N i 10.1956

Phng Qun
Triu T Long trong nhm i lp. N hng bi th ca anh c d lun gi l nhng
bom nguyn t.
Chng ti trch ng bi Chng tham lng ph ng trong Giai PhN m Ma Thu,
thng 10.1956 v bi Li M Dn ng trong t Vn, thng 9.1957.
Anh khng i hi g khc hn l qut sch nhng rc ri trong x hi v yu cu cc
nh vn phi trung thnh vi tm hn ca mnh: yu ai c bo l yu, ght ai c bo l
ght. (*). Anh b khng b ch v dm ni nh vy.
Phng Qun b li i chnh hun v phi vit bi th ti. Trong bn ny nh th tr
tui th nhn rng sau khi nhm N hn Vn-Giai PhN m b gii tn th sut ngy ch chi vi
mt con b d. Cc bn hi ti sao thch nui b d Phng Qun tr li: Chi vi ngi
chn lm ri, thnh phi chi vi b d.
Mt ch o luyn cho thanh nin mt tm trng nh vy lm cho chng ta
suy ngh v chn gi tri ca ch vy.
(*) Trong cun Bc S Zhivago Boris Pasternak c vit: Mun chiu cng sn th
d lm. C ni l yu ci mnh ght, v c ni l ght ci mnh yu.
CHN G THAM LN G PH
Trch Giai PhN m Ma Thu Tp II thng 10.1956.
Th Ci Chi
Ta i qua
N hng xm lng chin tranh va chm dt:
Ti gp
N hng b m gi qun d rch
Da en nh ci chy gia rng
Ko giy thp gai tay mu chy rng
Bi n gic trng ng ta la
Ti gp
N hng c gi trng bng
Hai mi ? ba mi ?
Ti khng nhn ra na
M hi si trn lng
Mt tri nh m hn x la
t i vai chy hng.
Ti i qua
N hng xm lng vng Kin an Hng qung
N c bin dng ln p mui cc cnh ng
Hai ma la khng c mt bng
Phn ngi ton v khoai tm .
Ti gp
N hng a em cm ci
Ln nm, ln su tui u.
Cm thm thm n cm v rau
Mi thng ba ngng mong n Tt
c n cm no c tht
Mt ba mt ngy...
Ti i gia H N i
Gia H N i nhng m ma lt pht
ng ma ng nc nhn ta dao gm.
Ti gp
Ch em cng nhn thng
Ym rch chn trn,
Qun xn qu gi,
Run lN y bN y chun vo hm x ti
Vc nhng thng phn
Ta thu mt vn mt thng
C ngi khng dm vc.
Cc ch sut m qun qut
Sng ngy va nui con.
Mt triu bi th khng ni ht nhc nhn
Ca qun chng anh hng lao ng
ang buc bng tht lng sng.
dng xy kin thit nc nh,
yu thng nui nng chng ta
V l
Ti quyt tm t b
N hng vn th y bm y hoa,
N hng vn th xanh sng la,
N h giy trang kim
Dn ln qun trang.
m m hi v mu ti ca cch mng.
N h cng nhn
Ti mun c th thnh n
Bn vo tim nhng k lm cn
N hng con ngi tiu mu ca dn
N h tiu giy bc gi!
Cc ng ch i!
Ti khng ni qu
V N am nh m xem
i xem l, h cao hng dng ln (1)
N a chng thiu tin b d
Mi lm triu ng dm ma di gi
M hi mu mc ru
N hng con ch si quan liu
N he rng cn rt tht da cch mng!
N ghe gi thu m xut sng
N h i xem l ti xt bao nhiu
t nc chng ta khng m ht ngi ngho
m nay thiu cm thiu o.
N hng tn quan liu ng ph bnh trn bo
V bao nhiu tn cha ai bit, ai hay
Ln, b, nh, to, cao, thp, bo, gy
Khp mt t nh rui nhng
u cng c!
ng mun ph bnh tt c
Phi mt nghn s bo N hn Dn!
Ti n thm nhiu h x cu tiu
Giy trng na mt, x toang chi t.
N hng ngi ny khng bao gi bit
lng qu con ci nhn dn ta
Rc l chui non ng v hc i t!
Ti d nhng phin ta
Hp xut ngy lun bn x ti
N hng con chut mc qun o b i
c cm khot o chng ta
n cp mu dn i chc ng h
Kim pht kim gi lp gy nh bng i.
N hng m gi em trai, ch gi
Cng lng, r mu ln vnh ai!
Trung ng ng i!
L chut mt ngi cha ht
ng lp i tr dit
C ti
i trong hng ng tin phong.
PHN G QUN
Ch thch: (1) i xem l y ban thnh ph N am nh dng ln cc i biu ng
xem l.
Vic ny c ph bnh bo N hn Dn.
Trch bo Vn s 21 ra ngy 17.9.1957

LI M DN
Ti m ci cha nm hai tui
M ti thng con khng ly chng
Trng du, nui tm, dt vi
N ui ti n ngy ln khn.
Hai mi nm qua ti vn nh
N gy y ti mi ln nm
C ln ti ni di m
Hm sau tng phi n n.
N hng khng, m ti ch bun
m ti hn ln mi tc
Con i !
trc khi nhm mt
Cha con dn con sut i
Phi lm mt ngi chn tht.
M i, chn tht l g ?
M ti hn ln i mt
Con i mt ngi chn tht
Thy vui mun ci c ci
Thy bun mun khc l khc.
Yu ai c bo l yu
Ght ai c bo l ght
D ai ngon ngt nung chiu
Cng khng ni yu thnh ght.
D ai cm dao da git
T y ngi ln hi ti:
B i, B yu ai nht ?
N h li m ti tr li:
B yu nhng ngi chn tht.
N gi ln nhn ti khng tin
Cho ti l con vt nh
N hng khng! nhng li dn
In vo tr c ca ti
N h trang giy trng tuyt vi.
In ln vt son chi.
N m nay ti hai mi lm tui
a b m ci thnh nh vn
N hng li m dn thu ln nm
Vn nguyn vn mu son chi .
N gi lm xic i giy rt kh
N hng cha kh bng lm nh vn
i trn i trn con ng chn tht.
Yu ai c bo l yu
Ght ai c bo l ght
D ai ngon ngt nung chiu
Cng khng ni yu thnh ght
D ai cm dao da git
Ti mun lm nh vn chn tht
chn tht trn i
ng mt cng danh khng lm ngt c li ti
St n trn u khng x ti ng
Bt giy ti ai cp git i
Ti s dng dao vit vn ln .
1957
PHN G QUN

Trn Dn
ng mi xut hin l mt nh th th cuc chin tranh Vit-Php bng n. Tr v
N am nh ng tham gia khng chin v m nhn cng tc tuyn truyn. Sau khi N am nh
tht th, ng xung phong gia nhp b i v c c ln mt trn Sn La. y, ng ph
trch iu khin on vn cng, c cc Vn N gh S trong trung on rt qu mn v c
kt np lm ng vin. N hng l mt Vn N gh S, ng khng chu ni s chn p ca cc
cn b chnh tr cp trung on, nn n nm 1951, ng xin v trung ng, nhn cng tc vit
bo cho cc qun hun. Trong thi k ny, ngoi vic vit bo, ng cn ph trch ging v
vn ngh nhn dn v chnh sch lnh o vn ngh ca ng i vi Vn N gh S trong
nhng lp o to cn b vn cng. B ph bnh l ging sai ng li ca ng, ng tc mnh
xin i cng tc tiu tuyn v c c ln mt trn in Bin Ph. Xc cm trc s tn cng
o t ca qun i khng chin vo thnh ly ca Php, nht l trc ci cht th thm ca T
N gc Vn, bn ng hnh ca ng. Trn Dn sng tc cun N gi N gi Lp Lp. N h cun
sch ny ng c ng yu chung tr li v nm 1954 c c i Trung Quc vit bn
dn gii bng ting Vit cho cun phim Chin thng in Bin Ph l cun phim Vit
Minh ng li trn in Bin Ph do cn b Trung Cng sang quay v mang sang Tu thu
thanh.
N hn chuyn du hnh ny, Trn Dn c tip xc vi nn vn ha ca Trung Cng.
ng ly lm tht vng nn khi tr v, ng ni nh vi bn b: Ch nn theo ng li vn
ngh ca Trung Quc.
Cng i vi ng sang Trung Quc c mt cn b chnh tr ph trch v ng li gii
thch, nhng tn cn b ny mc du dt c v vn chng nhng cng c nht nh dng
quyn lc chnh tr ca mnh sa cha tng cu, tng ch ca Trn Dn, m c khi ngang
nhin c li gii thch ca mnh cho Trn Dn vit. ng ly lm bt mn, nn khi v n
Vit N am, ng cng mt s Vn N gh S ng vin khc nh T Phc, Hong Cm, Hong
Tch Linh v N hun, cng trong cnh ng, vit kin ngh ln cp trn yu cu hn ch s
can thip ca cn b chnh tr vo lnh vc vn ngh.
Kin ngh cn ang c cu xt th xN y ra mt vic quan trng hn. l vic Trn
Dn t tin ly v, bt chp s cm on ca ng. Theo mt o lut bt thnh vn m ng
t ra, cc ng vin cp x phi bo co cho cp trn bit trc mi khi d nh ly v,
ly chng, cc ng vin huyn (trng hp ca Trn Dn) phi xin php ng mi c ci
xin hoc yu ng, cn v phn cc ng vin cp tnh tr ln th vic dng v g chng l
do ng quyt nh.
Trn Dn tuy l ng vin, nhng vn gi tnh cht Vn N gh S, khng chu ni
luyn i quan Mc Xt. Hi chin khu bao nhiu ln ng xy dng cho ng vi cc n
ng ch, ng u khng chu v khi ha bnh tr li, ng tnh c gp v m ngay mt thiu
n tiu t sn ph Sinh T, sng b v mt mnh, v b m h hng di c vo N am khng
kp mang theo.
Trn Dn xin php ng ci ngi yu, nhng ng nht nh khng cho v mt l
do cn bn: N gi con gi theo o Thin Cha. Tuy vy, ng khng nu ln l do tn
gio t chi m ch gii thch rng ngi con gi sng v tin thu nh m b m li
nn thuc vo thnh phn bc lt, v mt ng vin khng th ly v giai cp ch.
Trn Dn khng chu ct t tnh yu nn khuyn trung nhn mang nh ca b m li
giao cho y ban qun tr ti sn ca nhng ngi vng mt trng coi v thu hoa li, hai ngi
u cam chu sng trong c cc yu thng nhau. ng bn r duyn bng cch iu ng
Trn Dn ln Vit Bc cng tc, nhng Trn Dn ly c m au xin v H N i ngh di hn
v t xin ra khi ng, ngang nhin n ph Sinh T sng vi tnh nhn khng cn ci xin.
ng toan trng tr, nhng ngt v lc ang c phong tro di c, nn khng dm khng b
bt c ai s lm no ng nhn tm khin cuc di c bnh trng thm. ng bn nut gin
lm lnh, ch gy d lun l Trn Dn sa a, ri vo h t sn phn ng.
N hng sau khi ng ca Hi Phng, Trn Dn li lm mt vic to bo th hai l ph
bnh kch cun Th Vit Bc ca T Hu, mt thi s gi chc trung ng y vin, ph
trch lnh o vn ngh. T Hu lin ra lnh bt cc Trn Dn mang nht trn mt nh giam
Vit Bc. V Trn Dn li sng b v gia H N i mt ln na, hi thm chng u,
khng ai bit, vn tht nghip, li thm bng mang d cha. Bn b ca Trn Dn phi chung
tin gip v thay phin n thm hi nng tinh thn.
Tin Trn Dn b bt mang i bit tch lan ra khp H N i v gy d lun si ni trong
gii tr thc khng chin. dp yn d lun, ng bn sa sai bng cch a Trn Dn v
mn xui, bt i theo chin dch Ci Cch Rung t. ng cng gi v Trn Dn n cho
cng vic may v cho Mu Dch.
Khng c bao lu, xN y ra v Krushchev h b Stalin. N hm Vn N gh S khng
chin ni ln u tranh chng ng bng cch xut bn tp Giai PhN m 1956 (sau ny gi l
Giai PhN m Ma Xun). Lc ny Trn Dn khng c mt H N i, nhng Hong Cm l bn
thn, bit Trn Dn hi 1954 c vit bi N ht nh thng c gi tr, nn n nh bo v
Trn Dn a bn tho v mang in trong tp Giai PhN m.
T tp ch va in xong th b tch thu ngay. ng ng rng Trn Dn b nm t m
cn dm vit bi chng ng nn gi Trn Dn v, mang ra u gia mt cuc hi ngh ca
ng cc Vn N gh S, quy Trn Dn vo ti phn ng, ly c l trong cc bi th ng c
dng ch N gi vit hoa nn gn cho ng c kch c H v ra lnh tng giam vo nh
pha Ha l H N i. Trn Dn ut c qu dng li dao co ca c, nhng khng cht, sau
ny vn mang ci so c.
N m thng sau, vit cng tun theo ch th ca Tam Quc T pht ng phong tro
sa sai. Gii tr thc c dp pht ng phong tro u tranh chng ng. H xut bn t
Giai PhN m Ma Thu v t N hn Vn, ln ting phn i v tch thu t bo Giai PhN m Ma
Xun v vic khng b Trn Dn.
C Phan Khi c nu hai vn ny trong bi Ph bnh lnh o Vn N gh
ng trong Giai PhN m Ma Thu v Hong Cm vit mt bi nhan Con N gi Trn Dn
ng trong t N hn Vn s u. B cng kch khng c th , ng bn th Trn Dn v v
phc hi danh d bng cch ra lnh cho Hi Vn N gh vit bn t kim tho ng trn cc
bo. N hm Giai PhN m bn ti bn t Giai PhN m Ma Xun trong c bi th N ht nh
Thng ca Trn Dn.
N hng sau khi N ga S n p cuc khi ngha Budapest th vit cng cng
ng ca t N hn Vn v Giai PhN m. Mt ln na, Trn Dn li b quy l phn ng v b
treo gi khng c vit vn. N hng n thng cui nm 1957, nhn bo Vn tr li
chng ng, Trn Dn gi ng mt bi th nhan l Hy i Mi ni ln ch cng
quyt u tranh i t do n cng.
V th, ng cn sng tc nhng bi:
N i tht trong ng l lun rng ch v cn b hn nht khng dm ni tht vi
ng nn mi xy ra v sai lm trong ci cch rung t.
N hn Vn lm ln con ngi trong ng cao nhn vn.
Mt bi th cha c trong ng m ch T Hu l nh th ti t n bu
V truyn, ng vit:
Ch b lm vn ch trch nn gio dc cng sn chuyn mn tp cho tr em ni
di t thu b sau ny ni di thu cho ng.
Mu thun vi c nc t mt nhc s bt ti (m ch Lng ngc Trc) dng th
lc ng, quy cho mt nhc s c ti hn mnh vo ti mu thun vi c nc.
Lo Rng t mt nng dn hin lnh b bn l trng mi ch p.
N hng c bit hn c l truyn Anh C Lm, t s kh cc ca nng dn trong ci
cch rung t. Trong c on nh sau:
Ti i thng vo nh C Lm. Vng c, nh ch c ai, nhng c ting tr khc. Ba
gian nh nh vn mt ci ging, mt ci chng, c thm mt l c rt mi nh r trc
mt bc nh H ch tch. Mt a b con ln hai b gia nh, gii rt m c mt manh
o nu, cn ci chung, chn tay lm mn, bi phN m xanh l c ngi. Thy ti n cng khc,
gi tay qut m.
Ti nhn: Tay n c ci g vng vng ? ra ct, n a mt ng cn kia, c chn n li
buc mt ci dy bng vi kh di, mt u dy buc vo ct nh, chc hn m n buc n
vo dy cho n chi mt mnh.
Tr c hai bi th N ht nh Thng v Hy i Mi ng k tn tht, cn tt c nhng
bi khc u k bng b danh, sau ny b tra kho trong t ng mi nhn l chnh ng vit.
Sau y chng ti ch trch hai bi: N ht nh Thng v Hy i Mi va in hnh
cho li th ca ng, va ni ln tm s ca th h mi Bc Vit:
N HT NN H THN G
HY I MI
Bi th ny gy nn cuc u t tc gi, khin tc gi phi ca c t t. V vy nn
tuy di, chng ti cng ng trn bi. i ca tc gi l nu s i rt ca t Bc v ni u
bun trong lng ngi phng Bc hin nay.
Ti ph Sinh T :
Hai ngi
Mt gian nh cht.
Rt yu nhau sao cuc sng khng vui ?
T quc hm nay
tuy gi sng ha bnh
N hng mi ch l nm th nht
Chng ta cn mun vic ri tinh...
Chng ta
N gy lm vic, m th lo y gic
V con au th ri rut thuc men
Khi mng vui khi cht nh cht qun
Trm ci bn hng ngy nhay nht
Chng ta vn lm n chiu cht.
Ta bit u bn M Mic tt m
Chng cn ng by k hi i ta ?
t hm nay tm t ma phn
Bng nhi ngang lng, mu r xung bn
Lng ti c tn no chm trm ?
A! Ci li dao cn!
Khng t c m au!
Chng nh chm ti lm hai mnh
i c nc! N u m lng ti lnh
Hy nhn xem: C phi vt dao ?
Khng t c m au!
Lng T Quc hm nay rm mu
Ti sng r ri cn no
Qung thi gian nhung nhc chuyn i N am
N hng con ma ri mi ti xm
H lch thch m nhau i tng mng
Ti tr nn ngi m gin
Ti em thn lm cn ng i.
Dng li!
i u ?
Lm g ?
H ku nhng thiu tin thiu go
Thiu Cha, thiu Cha, thiu vn vn
C c anh N am ch N ku bun
y
Kht gi thm my...
hay!
Tri ca chng ta gp ngy my r
N hng tri ta sao b n m i ?
Sau m my kia
l c min N am
Sao n tng l non bng ca M!
Ti mun khc gi tng em b
B ti ? Tng vt o. Gt chn
Ti mun ku ln nhng ting cc cn...
Khng! Hy li!
Mnh t ta hm nay d ti
Cng cn hn
......non bng M triu ln...
Mnh t d m qun ?
Hi bn i N am
Thiu g ? Sao chng ni thc th ?
Ch l:
thiu qu tim, b c!
N hng li ni sp thnh ni cc
N hng bng dng ti ch khc m thi
Ti nc n gia tri ma bo.
H vn ra i.
N hng sao bc r ri ?
Sao h khc ?
H c g tht vng ?
t nu chn i.
gi cn o bay v
Xa t Bc tng nh ri ci sng.
Tng nh y l pht cui cng
Rng ri li: Mi lm cy hc
Mi cn vn gc v cy sung
Khng ni c ch cn nc n
Trng con ngi nhn li t tri
N hn cn nng li, nhn ht ma sa
N hn con ung c, nhn ngi sao m
i t y qun lm sao c ?
Qun sao ni m lnh ngt bi
Hm nay y ma gi dp vi
Ma mi ln ngi xa t Bc...
Ai dn h i ?
Ai ?
Dn i u ? M h khc mi thi!
Tri vn qut mun vn tng gi
Bc N am i, t rut chia i
Ti ci xung qu xin ma bo
Ch thm ln u h
kh nhiu ri!
H xu s ch hnh thm h na
Vn rung hoang s. Ca nh vng ch
Min N am mun dm, non nc bun thiu
H i nhng cht li tm hn
i t Bc! Hy gi gn cho h.
Ti ph Sinh T
N hng ngy y bao nhiu thng xt
Ti bc i
... khng thy ph
...... khng thy nh
Ch thy ma sa
...... trn mu c
Gp em trong ma
Em i tm vic
Mi ngy i li ci u v
Anh !
...... h vn bo ch...
Ti khng gn hi, ni g ?
Tri ma, tri ma
Ba thng ri
Em i
Sng bng tng lai
N gy v m mh l tr m ci
L lt dt nhau i bun b
Em i
... trong ma
...... cui u
............ nghing vai
N gi con gi mi mi chn tui
Kh thn em ma nng i v li thi
Bng chng
... ln
...... s phn
............ tng ngi
Em ci u i, ma ri
Ti bc i
... khng thy ph
...... khng thy nh
Ch thy ma sa
...... trn mu c
t nc kh khn ny
..... sao khng thm c vo Th ?
N hng t knh ti dng chn dn mi
Cc th hng N m i ngi mua
N hng m sch hnh nh kh chy
quyn kia ca bn ny bn y
Quyn ca ti t l, nt m m
N ang m: N u thm c min N am
S c gi s tng dm by triu
Ti bin thnh ngi nh kin
Ti c ao tt c mi ngi ta
i thng nht, phi i t vic nh
t ci n... ci ng... chuyn ring t
t suy ngh... nng con... v tn v.
Tri ma mi ly dy ng ph
V Bc N am ti cha vit cht no
Ti vn quyt Th phi khua bo gi
N hng hm nay
.....ti bng ci u
Th n i u ?
......Sao nhng vn th
Chng khng chuyn, khng xoay tri t ?
Sao chng khng chp c ci b ?
N on nc st si ma
Ti mun b th
........ lm vic khc
N hng hm nay ti m mi gia tri ma
Cht ti mn
....... ti lm th chnh tr
Ti bc i
...... khng thy ph
............ khng thy nh
Ch thy ma sa
...... trn mu c
Em i! Ta ph Sinh T
Em ng c chuyn g vui h
ci tin trn bo em
Chng ang phi dm chn m ngc!
Vt qua u chng n.
............ mi th hng
N hng tn go vn vt i
N hng tn th, ti liu
Vn xo qua u chng, gii danh g ?
mun dn ta
............ l lc s khng l
c chng m xa nha gii tuyn
Dn ta mun tri kia cng chuyn
N hng
Tri ma to lt c gian nh
m tt c che ma cn gi
Con ch mc nghe ma l r
Ting n lu nay nh khn em a
Thng n nh n gy lng xu qu
N thiu n. Hay l git i ?
N kh. C em kh.
Em thng n. thi chuyn
N hng hm nay anh mi ngh ra
Anh bin thnh ngi nh kin
Ti bc i
...... khng thy ph
.................. khng thy nh
Ch thy ma sa
.................. trn mu c
Tai bng nghe nhng ting th thm
Ting ngi ni xen ting ngi m .
Chng ph hip thng
Liu c hip thng
Liu c tuyn c
Liu tng hay chng tng
Liu ng k ? hay chm vi nm ?
N hng cu hi i gia i lng chng
i Xa nay N gi vn thiu tin N gi
N gi vn thng kinh hong trc Tng Lai
N gi qun mt M l s t giy.
N gi vn vi. N gi cha kin nhn my
Gan ngi ta cha phi ng cng nng
N gi cha c d lim tr st
N gi m to i mt m trng!
A ting kn vang
............ qun i anh hng
Bin sng
...... rng l
............ bt ngn con mt
Qun ta i tp trn v qua
Bng c bay ph nh...
L c y l c bch thng
on qun kia mun trn chng sn gan
Bao thng nm i rt nhc nhn
T t dy ln
...... l qun v sn
Mi bc i li mt bc trng thnh
Thng c Chin tranh
............ Gi c Ha Bnh
Gic c cht. Li lo gic mi
on qun y k th s hi
Cha bao gi mt bng dn yu
Dn ta i! Chim nghim nhiu
Ai c L ? v ai c Lc ?
Ti bit r on qun sung sc y
Bit nhn dn
...... Bit T Quc Vit N am ny
N hng con ngi t c triu nm nay
............ Khng bit nhc
............ Khng bit thua
.................................... Khng bit s!
Hm nay
C nc ch c mt li h :
THN G N HT
Chng ta tin khN u hiu ta i
Gi min N am
.................................... Ti nga mt ln tri
Ku mt ting, bng mu tri ri xung
Vi ba tia mu rt vo ti
Dn ta i!
N hng ting ta h
C sc m tri chy mu
Khng ch no cng ni ta
Hin hu lm. N hng m i c quyt...
Hm nay
N hng vn th ti vit
ging li l: m
...... Ging vin n: X
...... Ging bo ma: Go
...... Ging tnh yu : thm
Ti thng tin cuc u tranh y
C nc bu ti ton phiu
Ti l ngi v ch ca lng tin.
Sao bng m nay ,
............ ti ci mt trc n ?
Gian nh vng chut m n rc.
Bit bao nhiu lo lng hin hnh ra.
H! Chng n bin thnh tng
.............................. chn ng ta!
Em i th ra
N gi tin tng nht nh anh
........................ vn c pht giy ng vc
Ai c l ? v ai c lc ?
Ai ngi tin ? Ai k ng lng tin ?
Em i
Cuc u tranh y
............ c nc
.............................. c hon cu
C mi ngi m ng vn lo u
C ln mu, c st thng lao lc
Anh gch xa tranh th hn nt mc
Bng mt anh nhn thy! l lng thay!
Tng chn ng ny!
Mun triu con ngi
.......................................... mun triu bn tay
Bt c mu N y ln xung vc!
Anh ngh: Khng c con ng no khc
em ng lng ra
.............................. m thng nht Bc N am ?
Khng khng!
em sc gn ra!
Em i em!
Ci ny lm , gi l TIM
Anh cho cuc u tranh ginh THN G N HT
Bi th ny lc u ly nhan l Bi th Thng N ht v ch c n y l ht.
Hong Cm khuyn Trn Dn nn lm thm mt on na gi vng lp trng mi c
th xut bn c. V vy nn mi c on vn sau ny v bi th cng i nhan l N ht
nh thng.
Hm nay
Tri thi ma thi gi
N ng ln ph nh
mi bung tim l phi
Em i m th bao nhiu ngy ma!
By gi
Em khun c ra phi
Em nh ng qun
Em khun tt c tim gan chng mnh phi nng ht
Em nhn cao tt tri xanh
Di ph bao nhiu c !
Hm nay em c vic lm
Lng t. Sng cn kh khn
Cng l may...
Chnh ph mun lo nghn lng
Thc c ti ui bo xua ma, khng th cn kh
Em treo c u nh
L c tr ma
Xua c bng en chng n!
N hng vt thng khng chin lm
mm ming, ln da ln tht
Ti bng nhi ni lng ngc
Em i
Chng t ph Ga li ni
.................................... v nhiu ph khc.
Anh sng Si Gn thu trc
Cnh min N am thnh mt gc tim anh
Chng t tn u
.................................... m la xm tim mnh
Tim n b en thui mt na
T do y
................... m em chng r.
Em hy cho anh khi ng
ng y
Mt lc!
C bay
............ ph
........................ nh
Mu c kia l thang thuc cha cho anh
Ai thng ai thua ?
Ai c l ? v ai c lc ?
Em i
Hm nay
............ tri xanh
........................ xanh c
N ng ln
............ ph
........................ c
Cun cun mt tinh
N hng ngy thng xt li xa
Ha bnh
............ thm vng
Anh bc i
............ thy ph thy nh
Khng thy ma sa
Ch thy nng ln
............ trn mu c .
Ta ph Sinh T
Em ny
Hm nay
............ ng ca
C nh ra ph
........................ mt tinh
Vung c
............ ht h
........................ v phi.
Hi nhng ngi
............ thnh ph
........................ thn qu
i no lnh rch
N gi ang vui
N gi sng ang bun
Tt c!
............ Ra ng!
i!
....... hng on
........................ hng on
i ly tng lai :
HA BN H
..................... THN G N HT
.........C LP
.................................... DN CH
l tim
.................. l mu i mnh
L cm o! L i tnh
N ht nh thng
............................ TRN DN
N g ca tc gi trong bi ny l ku gi nhng ngi yu chung t do hy tranh
u n cng, bt chp mi s e da.
Khi tri t cn eo bom
........................................... trc ngc
tht lng
................ cn lu n, bao xe:
Khi bo lc cn khua
.............................. mi mm mc x,
khN u i bc mi
.............................. vn sa,
Khi bng ti
................... cn au nh ma chm
nhng li ca t c
........................................ b bu u
L ao ph tp trung
.................................... hnh c
mt tri ln
.................... phi mc gia rng gm,
Khi th k cn rung
................................ chung la bp.
N hng canh g
........................... bo trt rng ng.
Con rn li cng ngi nh cn nge:
Khi xe tng
.................. cha i cy i cy,
nh
...... mt l ti nhn cn ci to,
Khi
...... con th l ngy m hai mt i meo,
cn quay tt
...................... trn kip ngi h gi,
N hng khi y
.................. sn sng
.................................... ni gin,
loi ngi
.................. cn t chc nhau i.
Hy i mi nh ngi
................................................ cng sn
c th mi mi iu
.................................... khng mi tn cng!
Phi lm li chng ta, tt c
.................................... khng tha,
ng c mt ai ln la,
khi no
..................chn l gi tn i,
Hy i mi!
.................. d ma bm nt mt
Sng ri, hn n xa
.................................... au u.
D bn ma
.................. nhung nhc nng ma
ma bo tuyt th chn
................................. ma gi c.
Hy i mi!
..................... d ma ng phc kch
hay
...... la h nh trm sau lng
D nhng m
.................. bun nh sa mc hoang vu
on du mc ti thn
.................................... vi bi ct.
D
...... nhng ngy, mi kim heo may
i hnh h
.................. nhng tm t trn trc
Hy i mi!
..................... D trn bin c
sng nh ngi vt v
.......................................... khp i dng.
D nhng con tu
................................... bng nh bn bnh yn.
ci rc mi nhng ting ku rng rn
Hy i mi!
.................... D khi cn thit
ngi ta cn i kht
................................... vt bnh xa.
Ta bng c th nhn lu
.......................................... hn c lc .
i
..... n tn nhng kinh thnh no m.
Hy i mi!
..................... D c phen cht ng
Hy b i chn lm l
.......................................... m i.
Hy tin chc
..................... ri ta
........................... xng ng
mt vng hoa nht
........................................ ph quan ti
Ti cha c khi no qun to bo
cha khi no qun ht
................................ qun au.
Ti yu t m y
................................. c c hoa lm chng
Ti yu ch ngha ny
................................. c ci cho ti.
N hng
......... chng th rc kn c rch ,
vc loa mm ku:
...........................Hin ti rt thin ng!
Khng!
Thin ng chng ta
..................... l ni ui nhau
.......................................... v tn triu Thin ng.
i mi
...... chng bao gi tha.
Ti c th mc nhiu
............................ ti li,
chng bao gi qu ngu i
.......................................... mc ti: N m!
Han r
..................... khc g ci cht ?
Cht con tim chng cn dm au thng.
Cht khi c
..................... chng cn dm ngh!
N u
..... ti cha n ngy th huyt
phi ti cn xu x mi
.......................................... li th.
Ti c th mc thy
...................................... ngn ting chi tc tn
tr ting chi:
..............................Sng khng sng to!
N u ti b gi sng
....................................... u c,
mt hm no ng xung
.......................................... gia ng i
ti s ng
..................... nh ngi lnh trn
hai bn tay cht cng
........................... vn m c.
N u vng nht
........................ thui ti lm bi,
nng oan khin t li
....................................... lm tro
Bi ti s
................... cng ta
..................................... vn sng
vn chia nhau gi bc
...................................... x ma phn.
N u d vng trn lng
............................................ hin ti
nng n
............ hng t ng cay,
ti s n tung
..................... ngn kho n ting ku
tan xc pho
.................. mi ci g c rch,
N u
.... hm rng chut nht ca gia nh
gm nhm
.................. c tnh yu cng d nh
ti s bin thn ti thnh
.......................................... thp ngui
lm tht bi
..................... mi th ra quen ra ngi
.............................................................................. trn trn qu hn bi.
trong ti
..................... nu cn sc mnh g
chnh l sc nhng ai
.......................................... ngho kh nht.
nhng ai
................ lao lc nht
............................................... a cu ta.
Ti vn nng chic u lu
.......................................... nng n sng to
nh
.... nng mt vin vng i
trn cuc sng hng ngy
.......................................... nh nhch
Ti vn chy
..................... ngn hi ng con mt
trong bin sng
..................................... tng m.
Ti vn ng nhng cu th
.......................................... nh ngi th
.................................................................. ng tu ,
ch khch
.................. i v pha trc,
ni
.... loi ngi
..................... bit sng chung nhau.
N i
..... tt c
..................... chng cn ai bn tin,
chng cn lo
..................... cm o
....................................... n nn.
TRN DN

Trn c Tho
Lc ng cn hc Trng Lyce Albert Sarraut, ng t ra ht sc thng minh. Cc
thy dy ng, nht l ng N er ku ln l khng chm ni bi ca ng. ng T Ti Trit
Hc nm 1935, v nm sau ng u trong k thi vo Trng N ormale Superieure bn
Php. Sau ng Thc S v Trit Hc v dy Sorbonne.
bn Php ng nghin cu thm v trit hc, x hi hc, vit nhiu bi trong cc tp
ch Vn Hc.
Lc u ng theo ch ngha Existentialisme ca Jean Paul Sartres, nhng t 1946
ng thin v ch ngha Mc, gia nhp ng cng sn Php, v vit bo kch ng Jean Paul
Sartres. ng ny kin ng ti ta, nhng ta cha x, th ng Tho p tu i Mc T Khoa,
ri thng ng v Bc Vit (nm 1951)
V n nh, ng b gi trong mt khu rng ho lnh trong chin khu Vit Bc v cng
tc ngi ta giao cho ng l dch nhng truyn n ch vn t ting Vit sang ting Php.
N h lnh t H ch Minh bo ng: Ch c sch v ngoi quc nhiu, nay ch mi v
hy nn hc hi nhn dn trc . Mt phn v qu nhn ri mt phn v chn nn, nn mi
ngy ng ng 18 gi, ch thc n v lm vic chng 6 gi.
ng Trn c Tho l in hnh ca mt nh tr thc say m ch ngha cng sn v
nghin cu ch ngha y trn sch v. S say m tiu tan t ngy ng bc chn v
nc v ngy nay sau kinh nghim Ci cch rung t ng hon ton tnh ng
Bi ng vit sau y ph by tt c s au xt ca ng, tuy nhin ng l ngi y
thin ch, nn ng cn ang c gng mang trit l ra sa cha nhng sai lm hng cu
vn tnh th v ng vn cn tia hy vng trong y lng l c th thc hin c ci l thuyt
cao siu ca ng Marx. Tuy vy, ging vn ca ng cng y mt v bc rc khng km
nhng ngi khc.
Mc du ng Tho hi sinh a v cao qu Php tr v nc tham gia khng
chin, ngy nay ng vn b quy l phn ng s mt, tay sai ca quc.
Ai, t do i vi ai, t do lm g.
T do ca qung i qun chng, y l mt ni dung chn chnh m ch ta thc
hin v cn bn, v c iu kin pht trin khng ngng.
N hng y t chc chng ta, tuy xt v ni dung l dn ch thc s, nhng li b lng
on bi nhng bnh nng n: Quan liu, mnh lnh, gio iu, b phi, sng bi c nhn.
y l mt cuc u tranh cch mng tin hnh trong ni b nhn dn, bng ph bnh v t
ph bnh, ng tranh th cho mi cng dn nhng iu kin hot ng chnh ng v cn thit
gp phn vo nhim v chung, chng s km hm v ln t ca nhng phn t lc hu:
Quan liu, b phi, sng bi c nhn mi cp lnh o. Phi ni r mi cp lnh o, v
nu xt n c nhn th nhng bnh y cn kh ph bin vi mc tin trin ca x hi ta by
gi, nhng c cng v lnh o th n mi c iu kin gy tai hi ln cho nhn dn.
N hng sai lm nghim trng phm phi trong Ci cch rung t, chnh n t chc (1), kin
thit kinh t v vn ha l nhng dn chng hng hn. N hng sai lm y th nhn dn mi
a phng v nhiu cn b cp di, mi ngi trong phm vi ca mnh, t lu trng thy
r, v phi chu ng nhng tai hi gy ra cho bn thn mnh hay chung quanh mnh. M v
nhng s vic y c tnh cht ph bin, vn rt kinh nghim cng khng n ni kh lm.
C th nh trong Ci cch rung t, c bit l t 4 v t 5, nhn dn c nhiu kin
xc ng, da vo nhng bi hc hin nhin ca lch s Cch mng Vit N am, vo l tr v
o c t pht ca ngi thng dn. V d nh trc nhng nhn nh t trn a xung v
tnh hnh nng thn, thi phng lc lng ca ch v mt st c s ca ta, th qun chng v
cn b cp di c nhiu thc mc.
Do qu trnh thc t phn phn phong, t chc khng chin ca ta tt nhin l mt
t chc ca nhn dn lao ng di s lnh o ca ng, v nu c bao gm mt s phn t
phc tp th nhng phn t y ni chung cng c gio dc t hay nhiu trong thc tin
u tranh, phc v nhn dn. Vy c s ta nng thn trc Ci cch rung t cng khng
th no xu n th. N cn c ci to, nhng khng n ni phi kch hng lot. M
theo l tr thng thng ca ngi dn th nu thc s t chc ca ta b lng on nghim
trng, thm tr nu t chc ca ch li lng vo t chc ca ta th lm sao m chng ta li
khng chin thng li ? n cp Huyn v cp Tnh th ci ni dung chnh n t chc li
cng qui g, cui cng, theo tnh cm t pht v thng yu bn ng i, khng ni g n
o c v nhn sinh quan cch mng, th cng khng th no kt n c s chin u ca ta
mt cch n gin, chung chung v trch nhim v khinh con ngi n mc y. C th
mi a phng m nh trn lan, th tnh cht tri ngc, phn tnh phn l ca cc nhn
nh chung v tnh hnh ch v ta pht hin ngay trong vic lm. N hng v c cu ca b
my lnh o c hng mt chiu, rt nng n v t chc v phng tin thng, cng
bch, m nhng kin ph bnh ca nhn dn hay cp di th li hon ton cho cp trn
quyt nh c nn xt n v co tho lun hay khng, cho nn nhng bnh quan liu, b phi,
sng bi c nhn trong t chc lnh o c iu kin khch quan pht trin, N y mnh
phong tro n p t tng, pht qua quy tc dn ch, bin nhng kin ch quan thnh lp
trng bt di bt dch. N h nhng iu kin y m nhng phn t lc hu, bo th, ngn
cn kin ca qun chng, cn tr vic sa cha sai lm, cho n lc tc hi ln qu, c s
b tn tht nng n, chnh n t chc huyn v tnh pht trin theo mt th ch ngha
nng dn lu manh ha. R rng nhng phn t quan liu b phi ly thnh kin ca h
lm ng li ca lch s, bin nhng sai lm ca h thnh bnh xe v tnh ca lch s. Mt
b my hng mnh, xy dng dit th, n lc khng thy th th li quay v bn, ly bn
lm th m p ph ba bi.
Sai lm trong Ci cch rung t v chnh n t chc l mt trng hp, in hnh,
nhng thc ra th trong mi vn khc nh kin thit kinh t v vn ha, cng phi ch
cho c tai hn ln lao, ng thi cng c nh sng ca i hi XX pht ng phong tro t do
dn ch, mi bt u rt bi hc kinh nhim. R rng rng phng php ph bnh thng
thng trong ni b t chc khng sa sai kp thi nhng sai lm ht sc quan trng.
Cn nhng sai lm tng i nh hn hoc tc hi m thm hn th tt nhin li cng d xy
xa. Cn phi c s xy dng tch cc ca nhn dn mi ngn nga c nh hng ca
nhng phn , t bo th, lc hu nhng ng quan liu, nhng ng s din, nhng ng b phi
lun lun cn tr ng li qun chng ca ng. N hng v chng ta cn thiu tp qun t
do, vic ph bnh cng khai t chc lnh o thng d gy thc mc. D ni dung ph bnh
c ng chng na, d kinh nghim c cho hay rng khng t vn trc qun chng th
khng th no gii quyt kp thi, nhiu anh em vn ch ch trng nhn xt v thi , truy
nguyn t tng: Thiu tin tng, bt mn, t do t sn, thot ly lnh o, thm ch l bi
nh ch , cho ch li dng!. N hng anh em y khng thy rng nhn dn c s
lnh o ca ng th ng cng phi c s xy dng ca nhn dn, min l cui cng th
nhn dn thc hin ch trng chnh sch ca ng, m nu trong li ph bnh c phn bt
mn, th c ci bt mn y mi sa cha c sai lm, c ci bt mn y th lnh o mi
tha mn c nhn dn.
Lnh o theo ng li qun chng khng phi ch l ngi trn m tm hiu qun
chng. V nh th vn cn l t mnh t trn nhn dn, m ngi lnh o khng c quyn
t t mnh trn nhn dn.
Kinh nghim Ci cch rung t l mt bng chng in hnh. Khng cng tc no
tp chung chng y phng tin thng v cng bch, b my t chc c rn da nh
mt ng c hin i kin c, nhng cng v th m khng nghe thy kin ph bnh ca
nhn dn ri i n ch lm ngc hn ng li chnh sch cch mng, tn cng ba bi,
ph hy c s. Chnh lc trung ng tin tng rng nh t chc cht ch m nm c ht th
bin chng php ca lch s quay li vn : T chc thot ly qun chng, lnh o rt
yu, ch o lung tung.
Chng ta c th nhn nh: Vn t do nhn dn min Bc hin nay c th trc mt
l t do i vi nhng phn t lc hu, bo th, quan liu, gio iu, b phi sng bi c nhn
nm mi cp lnh o m cn tr s pht trin ca ch dn ch nhn dn, lm lch cng
tc lnh o ca ng, gy ra nhiu tn tht nghim trng cho t chc ni chung l km
hm cng cuc kin thit min Bc, tranh th min N am. N him v chng nhng phn t y
cn bn l nhim v u tranh vi bn, tin hnh bng ph bnh v t ph bnh.
Trong bn tham lun c trc i hi th VII ca ng cng sn Trung Quc, ng
ch ng tiu Bnh, hin gi tng b th ca ng cng sn Trung Quc ni: ng khng
c quyn vt ln trn qun chng nhn dn, tc l ng khng c quyn ban n, cng bch,
mnh lnh i vi qun chng nhn dn, ng khng c quyn xng vng xng b trn u
nhn dn.
Ai nhn nh r ngha v ni dung ca phong tro t do dn ch ng pht trin
trong nhn dn. Cn bn l mt phong tro quc t, do i hi 20 ca ng cng sn Lin
x pht ng v ng lan trn rm r trn khp th gii.
...N hn dn Vit N am, vi s lnh o ca ng v chnh ph... hiu r ch trng
ng li cch mng ca i hi 20 ca ng cng sn Lin X, do ng lao ng Vit N am
truyn t.
...C anh em lo rng vi t do dn ch c pht trin, giai cp t sn s ngc u
ln. Chnh nh th l nh lc vn . T ngy ha bnh tr li, chng ta m rng phm vi
kinh doanh t sn, chng ta h ho h u t, nh th h cng c tha mn mt phn
kh, m h cng khng c sc lm vic g khc. N hng ngi c vn ph bnh l
nhng ngi lao ng tr c v lao ng chn tay, phc v nhn dn v trung thnh vi ng,
nhng cha c iu kin pht huy kh nng v phc v c kt qu, thm ch cn b km
hm ch p bi nhng phn t quan liu, b phi, sng bi c nhn...Ci t do m h mun
pht trin l t do ca ton dn ph bnh lnh o, v nh c ph bnh th mi xy dng c
mt t chc hp l, bo m cho cng tc c kt qu tt, mi cng dn c gp phn
tch cc vo nhim v chung. Ci t do l quyn ca ngi cng dn, n c hon ton
cng nhn v bo m trong ch ca ta...
Chng ta phi n lc m rng dn ch, pht trin ph bnh trong nhn dn. ng
ch ng vch li, nhng khng th lm thay: T do khng phi l ci g c th ban n.
Trong nhim v thc hin phng chm ca i hi 20 ca ng cng sn Lin X, ng
hng ng li ku gi ca ng lao ng Vit N am, hng ng phong tro pht trin t do
dn ch trong nhng nc dn ch nhn dn anh em, ngi tr thc Vit N am c phn trch
nhim quan trng. N gi tr thc hot ng vn ha, cn t do nh kh tri th. C t do
th mi N y mnh c sng tc vn ngh, nghin cu khoa hc, ci tin k thut. Pht trin
t do l nhu cu thit thn ng thi l nhim v s 1 ca ngi tr thc cng nh ca ton
dn.
i hi 20 ca ng cng sn Lin X bc trn nhng kt qu tai hi ca tc phong
lnh o vi phm hnh thc t do.
...Ring trong cng tc vn ha, mt s b phn nghin cu sng tc nh b phn khoa
hc x hi, theo bo co ca ng ch Mi Cai An, b hu nh t lit.
Hnh thc t do l t do c nhn...C nhn phc tng tp th, nhng tp th cng phi
c c nhn xy dng, v hnh thc t do trong phm vi php l nhn dn l iu kin mi
c nhn gp phn thc s xy dng tp th. Xt n tnh hnh th gii mi y, l tng t do
c nhn li l l tng ca nhng ngy tin ti, l tng ca ch ngha cng sn by gi
ng bt u tr thnh mt thc t lch s Lin X....
N hng ngh quyt lch s ca i hi nh hng su sc n cc nc dn ch nhn
dn anh em v phong tro cng nhn v nhn dn th gii. N c ta khng th no ng ring:
Chng ta s tin ln ch ngha x hi di nh sng ca ch ngha Mc L nin gt ra
nhng nt xu ca i Stalin, vi ni dung chn chnh xy dng trn kinh nghim kin thit
ch ngha x hi trn ton th gii, trong y di hnh thc ny hay hnh thc khc, nhim v
ca v sn chuyn chnh l pht trin t do c nhn.
Gio S i Hc tr thnh thnh ng.
Trn c Tho

Trn L Vn
Tnh nt ng rt hin lnh. ng a chu ng hn l phn khng. Ging vn ca ng
lc no cng c v th th.
Tuy vy gn y, chu khhng ni, ng c vit my bi kch ch mt cch kch
lit, ng trong N hn Vn v Giai PhN m.
Chng ti chn bi Bc th gi mt ngi bn c gii thiu ng v bi ny c
nhiu tnh cht vn ngh hn nhng bi tham lun v chnh tr.
Trong bi Bc th gi mt ngi bn c ng dng mt ging vn nh nhng
t mt cn b cng sn in hnh, ng thi ng cng phi by nhng ni kh cc ng
phi chu ng trong sut chn mi nm.
Chc chn l ng khng trnh khi cnh t y mn rng ni.
Trch Giai PhN m Ma Thu Tp I
Bc Th Gi Mt N gi Bn C ca Trn L Vn
H N i, thng 8 nm 1956
Thn gi anh N guyn vinh Hoa
Tit tri va mi vo Thu. Ti nay li l ti th by. Ti nh ngi vN n v trn gh
cng cng, thng thc cnh i tnh ca ngi khc v tr v lm th ca ngi cuc i. Th
m, chng bit ngh ngi ra sao, ti ro cng v nh cm ci ngi trong gian phng va hp
va thp, khng kh oi bc nh trong mt ci hm vit th ny cho anh. Bc th ny, ti bn
khon lu lm, hm nay mi h bt vit. N hng iu sp ni vi anh, ti nh trnh by
di mt hnh thc khc: Th ng ngn kiu La Phng Ten hay chuyn c tch, kiu An c
sen. Ti khng c ti lm th ng ngn hay vit chuyn c tch, v ti ngh vit nh vy c l
l mt thi p m. Tnh rt r tng lm cho ti c thi p m . Chnh anh v mt
s t ngi ging anh to cho ti ci tnh rt r ng b y. Ti khng gin anh na u.
Lc ny ti thy lng mnh bnh tnh nh mt bin sau trn bo. V nh vy chc anh thy l
qu ng v my ai i dm v lng mnh nh bin c. V chnh bin c, ngay lc n bnh
tnh nht bit u lng n chng quy cung nh nhng lung sng ngm.
Ti bit, do thi quen lu nm, anh s nhiu i my, nghim sc mt, nh g m ln
lm cho ti bit iu hn, ngha l co rm ngi li chui vo ci v nh mt con c sn
hoc anh s ban tng mt ci ci rt c nghin cu, mt ci ci khoan dung lng ti
thy mi s u vui v v m ng khi git mnh.
Thc ra, hai v mt khc nhau ca anh u a nhm ti mt kt qu l lm cho ngi
khc du dim kin thc ca mnh. Mt nh vn bi quan no ca thi xa c ni: N gn
ng vn dng che y nhng ngh thc. Ti khng cho cu y l ng, nht l trong
thi i chng ta. N gi khc lc cn sng cnh nhau nu khng ni tht vi nhau th i n
cuc phn xt cui cng mi ni tht sao ?
Tri bao th k, nht l trong ci phn qua ca th k ny, mu nhiu, xng
ri nhiu cng ch l a ti mt cuc sng tht, vi nhng con ngi tht, bit cm
ngh tht.
Anh nh gp sc vi loi ngi to nn cuc sng tht, sao anh li c lm mt ngi
gi trong ci x hi ang hy sinh nhiu vn mnh ln ci tht ny ?
Thi c, c nhng k coi cuc i nh mt h trng, rp tm i m eo ru ch
khng thch lm mt vai chy hiu. Li c nhng k coi cuc i nh canh bc, mun xng
vo thi th nhng ngn xo tr n to. Thm ch c k quan nim cuc sng l mt thng
trng. T nhng ci gi r nht nh o c, ng nt cho n nhng ci cao siu nht nh o
l ca cc ng trit nhn, bn h u c th dng lm ra li lc c c. Ti ni cho vn
v theo kiu V Trng Phng th thi, ch chng c dng tm m ch g anh v anh cng
khng n ni mang cc tn tch xu xa n th. Mt khc, ti khng a g ci thi am ch,
n l ci thi quen ca n l.
Trong th ny, ti gi anh bng ci tn c N guyn vinh Hoa, anh cng ng nn ly
th lm mch lng. Ch b bn thn tnh, ti mi dm sung s th. Anh cho php nhc li
mt k nim, hi chng ta cng hc Trng Bi, c ln anh k ti nghe rng nh ta vn
dng trm anh th phit. ng c nh ta m m nm cnh khay n k hai cu Kiu:
Vinh hoa ph qu ai b ?
Vn xun mt thu bia mun i
Khi anh ra i, ng c t cho anh ci tn p y, lng xm ai cng phc. Anh ln
ln hnh din v ci tn y, kiu k vi mi ngi v ci gia th L bn cng n, cng
sch m hi i vi anh ti thy ti thn lp v trc thi mc h v nhn ca anh.
y l v ti cha c cch mng dy cho hiu rng: Gi tr con ngi u phi ci tn p
v dng h sang.
Sau thng tm 45, gp anh th anh khng cn l N guyn vinh Hoa na m tr thnh
L hng Tin. Gi s mt nh cch mng chn chnh i tn i h k ch khi tm ra
tng tch th ai ai cng thy phi l, nhng ng ny, anh i tn, xt ra ch c mt ci nhn
hiu mi thay cho ci nhn hiu c m anh cho l qu thi. Vi ci nhn hiu mi ny anh
nghng ngang, nghu ngn bc vo cuc i mi, che mt th gian bng mt th trang sc
m vng. Anh ct ngha cho tt c mi ngi: Hng l anh hng, Tin l tin b. Thin h bt
u n anh. Anh li phn phua vi qun chng rng anh t chia c gia sn cho dn ngho
ngay khi ginh chnh quyn Huyn Thi N inh, qu nh anh, v hm nhn dn xng vo
chim ly huyn ng, anh vc khN u sng chim i u...h khN u hiu. Thin h cng n anh
hn na. Th l, mp m nh ln con en, dng danh t, khN u hiu lm l chn v ba h
mnh, anh c can m chi tr trch thng vi i. Ci cht sng bng bng cha ng
trong cc danh t khN u hiu ca thi i mi, anh ang tm bp mo, vt kit n i theo tr
tng tng k quc bn no ca anh, hng bp mo con ngi, vt kit cht sng ca con
ngi m cch mng bao nhiu mu mi ginh li c.
Anh thng hay bo ngi khc lin h bn thn. By gi anh th t lin h
xem sao ?
y ti khng c quyn hn lm mt vic kim tho hay ln mt quan ta buc
ti anh nh anh thng buc ti ngi khc. N hng l mt con ngi, li l b bn anh, ti
tng c quyn gp mt vi hin tng gip anh nhn li con ngi mnh. Dng tt
nhng li ni c vng v, xc phm n lng t i cng mong anh th tt cho.
N h li cn thy bun ci vi ci tn ng khN u hiu ngi ta tng cho anh.
N gy u khng chin c khN u hiu qun chng ha sinh hot anh nm lun ly n
ng mt vai kch kh l th. Hi y anh mi v nng thn, anh tuyn b m l cng
quyt b ci khon x phng trong s chi tiu ring. Ra ng, anh n mc ti tn v i
chn t, ti v khng ra chn trc khi i nm. Ch nh vn ngi cht phc, tin ngay anh
l ngi tt v nhng ngay cho anh cn nh rng nht, ci ging vng nht, tm chiu lnh
nht, li cho anh sai kho con ngi ta lm nhng cng vic vt cho anh.
Mc o v i chn t, ly d vi...x phng, trt b ci lt Vinh Hoa c, vi c cn,
ca vt, anh t thy mnh l hin thn ca o c mi, o c ca qun chng, v thy
c quyn phn ut vi mi ci m anh cho l tri vi nn o c V hay phn ut, anh hay
ln ging k c mng ngi. N gi b mng u tin l ch nh, k nhng nh cho anh .
N hn ngy gi m, ng b y mi chng ta n c. C y c ngha l cm khng n nh
thng l li c vi a tht v c t nc cy na. Ch khch ang vui v anh mn hi
men, na a na tht, lun thuyt v s khng nn phm chnh sch tit kim, cn phi
n cm n, mt git ru l mt git mu. B ch tha lc anh i ra ngoi, gh tai ti
bng mt ging s st: nh chu c diu g sai phm, ng lm n ni vi ng Tin b qu i
cho. Ti phi ly li gii thch, an i mi ngi ta mi yn lng. l mt li qun chng
ha c bit ca anh. Anh cm th nht ci bnh tiu t sn. Ti cng bit anh hiu
rng cu tN y ra u c tiu t sn trong sch v. N hng tn tch tiu t sn nh ng h,
bt my, nhn vng, anh du bit mt ch. Mt bui sng, ch y ly hp gp ra nh rng,
t nhin thy n kh xung thin, qung lun hp gp xung ao v dng gp nh rng l
tiu t sn. Ch nh nhn anh kinh ngc. Dn dn ba ting tiu t sn tr nn nhng ting
anh quen dng khng c mi s anh khng ng . i khi ngi ta mc ci o p, hoc
gi nh nhn tnh trong ti hay bui ti ngi chi ngm trng u l tc phong tiu t sn
c. Thm ch c b con hng xm chy sang khoe vi bn ci mi xoa thu cnh hoa con
bm cng b anh ph bnh ngm l nh hng tiu t sn. Anh qun hn ci o gm lam
ca anh cn gi t ngy ci v ct y hm, thnh thong vng ngi anh em ra phi.
Gi lc y pht ng qun chng ri th khi ngi v c b anh lit phng vo loi a ch
gian c ch khng bn.
Anh c thy khng ? Li sng gi to y c theo ci t ph, t mn ca anh m
pht trin ln. N m bt u c chnh hun, anh xung phong i ngay. Khi chng ta cng
cng tc mt c quan. Anh l trng ban, ti mt nhn vin. Ti cng i d li chnh hun
vi anh. Trong lp c khN u hiu Thnh khN n ph bnh v t ph bnh. Mt s ng ch c
khuyt im nng can m ni ra. C ngi khc v hi hn. Ai chng cm ng trc s ni
tht, khc tht. Anh ngi lm l my ngy tri, t ra nung nu gh lm. Mt m mi ngi
ang ng yn, anh tung chn vng dy, lay gi ng ch t trng v khc tht ln, bc l mt
ti ty nh: Mt nm no , sau cch mng thng tm, anh c t chc mt ng pht xt ly
tn l ng Qu en m mu lm nhng vic khuynh o. Sau khi tranh u bn thn
anh ni ra s tht vi mt nim au xt v cng. Anh xp t cu chuyn c tnh tit hn
hi, ly k nh chuyn trinh thm. Hm sau c bo co in hnh hi trng. Thnh
thong anh khc nc ln, on ngi nh con su b np vo la, t v n nn n cao . Gn
ht bo co, t nhin huch mt ci, anh ng ln xung t, ngt i. Anh em xm li vc anh
dy, gi y t n tim thuc hi sinh. N gi i vn tt bng nn d tin, xn xao khen ngi,
anh hc vin thnh khN n gng mu. Ti cng c tnh c tin, u dm ng anh ba chuyn
cho ging yng hng. Ti li phc anh v c hai mt: Mt l to gan lp ng Pht xt hai l
lm li n th m dng cm ni ra.
Tuy nhin, ti c loay hoay t hi: Qui! Hn lp ng Pht xt lc no m mnh
st nch khng bit ?.
N gy qua thng li, anh cng lm n chc Trng Ty. Chng hiu duyn n chuyn
kip th no m ti c phi gn anh mi. Chuyn ny anh lp nghim hn trc nhiu.
Trc anh cng c nhng lc vui tnh v bit ci to nh mi ngi. N hng khi cm thy
mnh quan trng qu ri th anh ci cng ngy cng t i. Khi cho th anh ch va kp nhch
na ci mp li ng li ngay. y cng l mt cch anh p dng bn ch thi nghim
tc. Trnh nghim tc ca anh cng ln cao th hnh th anh cng thay i. N gi anh
kh t li, thng nh mt ci o quan, mt ch bit trn ch khng bit nhn,mt ti i v
lun lun gin d vi cc loi khuyt im trn i, hai hm rng xt li, du c cy cng
chng ra mt n ci.
T khi trong phng anh khN u hiu t li ch chung ln trn li ch ring th qu
anh gng mu khng ai b kp. u v lc no anh cng ch ni ton chuyn cng tc,
khng bao gi ng ti chuyn v con, gia nh. Anh king nhng chuyn nh bc
chn tu king phm gii. Thnh th chng ti mi khi thm kht ni v chuyn i t ca
nhau mt cht, thng phi ch khi vng mt anh mi dm ni v ngi b ph bnh l c
nhn ch ngha, gia nh ch ngha v nhiu ch ngha i t khc na. Cng v th trong
nm su nm tri cng tc c quan, di quyn iu khin ca anh ti ch dm nh bo xin
v thm nh mt ln, khi nghe tin a con u lng ca ti b thng hn nng. Qu thc
trng b mt thiu no ca ti lc y, anh cng cho php nhng khng qun km theo mt
cu: ng ch khng nn nng u c gia nh nhiu qu!. Ti v n nh, thng b xut
qua i. N u khng nh hng xm lng ging cu sng n th ti on gin anh bit ngn no ?
Th tht c mt ln ti bt gp anh vit th gi v nh cho ch y. ang phong b, cht
trng thy ti anh du bc th xung di mt chng sch. Ti xut bun ci nhng cng
hi mn anh, chnh v ci vic nh mn vit th cho v .
Chng cm thy mnh c c, bt gic mt hm anh dn trn tng mt khN u hiu
phi ha mnh vi qun chng v lp tc thc hin ngay. Mi ngy anh ra mi lm
pht (c ghi trong thi kha biu) sn sc mi ngi. Sn sc y c ngha l n v vai
tng ngi ri hi hoc C khe khng ? hoc ch gn ln c hai ting Th no ?.
N gi c hi thy cm ng, sp bt u k l tm s th anh vi vng chy sang pha
ngi khc v hi nhng cu ng nh vy. Chng l khi y chng ti li ni tht vi anh
rng th anh tng chng ti mi thng mt nht dao cn hn ngy no cng v vai thm hi
kiu y. Chiu chiu cm nc xong l c mt gi dn vn (ci ny cng c ghi trong
thi kha biu). ng bo thuc lng nhng cu dn vn ca anh: C bao nhiu tui ? C
c my con ? Con c lm g ? N gi ta cha kp p cu ny, th anh hi sang cu khc.
C nhng ngi b anh hi nh vy hng my chc ln, sau nhng gi dn vn, anh v ng
yn gic nh lm trn mt ngha v ln i vi ging ni. Hi y anh cng c mt ngi
bn thn. l mt s l. Bn anh ti khng nh tn l g. Anh chng y ging anh nh tc.
Hai anh gp nhau mi tun mt ln vo chiu th by, rt ng gi (chc l vic ny c hai
u c ghi trong thi kha biu). Tr chuyn tm giao gia hai anh cng c chng trnh
ngh s. Phn th nht: Phn tch tnh hnh th gii. Phn th hai: Phn tch tnh hnh trong
nc. Phn th ba: Phn nn v nhng k sai lp trng. Khi cc anh c v ngy nhau ri
th bt tay nhau v hn chiu th by sau li gp nhau. Thng l c ng mt ting ri
ng h tm s l cc anh ngy nhau.
Ti va ni ti hai ch lp trng. i ch! V vn ny th thit tng c th gii
dn ch kh lng tm ra mt ngi ng lp trng nh anh. Ti c nhiu dp thy r iu
ny. Anh thng ni lp trng t r nht trong ngn ng. V vy im ny anh ro rit
lm. ng ch cp dng mt hm kho tht, gi mn y l tht kho tu anh chnh ng
ch ngay ti ch: sao khng gi l tht kho Trung Quc ?. N hng ting ghp quen dng
nh ch tu, giy tu...anh u nht thit i l ch Trung Quc, giy Trung Quc v.v...C lc
ti nh bo gp kin: Ta gi nc bn l Trung Quc th ng lm ri, nhng c vi
trng hp thit tng c th linh ng c ch ? Anh trng mt: T tng ny l t
tng ph hoi tinh thn hu ngh!. Trong mt pht a ct, ti v ci dng iu lc cc ca
mt anh bn nh dng iu t t thi Php. Th l ti b ph bnh nghim khc ngay l
xc phm n giai cp cng nhn. Chng nhng chng ti m c qun chng ng bo
lm phen cng c anh gio dc v lp trng rt chu o. T sau pht ng qun chng c
nhng v kch trnh by nhng cnh a ch p bc nng dn. Khn gi nhiu khi cm ng
khng cm c nc mt. N ghe ni th anh cng chuN n b nc mt t nh mi khi i
xem kch. Thng thng anh khc ng lc. N hng cng i khi anh khc ba bi. Th d
mt ba i xem cho, gia lc tn a ch trn sn khu nh nng dn mnh qu, ri c ru
th anh hu hu khc. N hng ngi chung quanh ci b anh mng ngay l thng a ch,
riu nng dn. Mi ngi lm lt nhn anh v cho n khi h mn khng ai dm ci na.
V vn ph bnh v t ph bnh, anh cng rt trit v c nhiu sng kin.
Mi ti trc khi i ng, c mi lm pht t tu ngha l kim im li n, ting ni, vic
lm trong mt ngy: Anh ny cht ch tc phN m ca mt nh vn nc bn l k thut km,
anh kia cht cho mt ngi bn thn xa bit a ch c quan, anh th ba cht sang xin
nc ung ca b hng xm, hi cho chnh sch dn vn u phi kim im v truy ng c
t tng c. Chng ti ngi xp chn vng trn nh nhng pho tng trn cha xung quanh
ngn n du lc, nh sng ht ln nhng nt mt m chiu, ting ni rm rm nh c kinh
sm hi. N gy ch nht thng c ngh na bui. Cn na bui kim tho hng tun. Vic
ny lm k hn t tu hng ngy v phi vn dng l lun ph phn li lm. Anh ngi iu
khin, mt y st kh, ct ting r r nh ci my ht c em nhng bi l lun ra i chiu
vi thc t v ph phn nhng khuyt im xy dng cho tng ng ch. Anh c mt li
phn tch tng hp quy kt cc loi t tng mt cch rt khoa hc. Mt anh c bnh ng
gt trong khi hc tp, b ph bnh nh th ny: N g gt l coi nh hc tp, coi nh hc tp l
coi thng l lun ca ta, coi thng l l ca ta l ng v phe phn ng. Kt lun: N g gt
l phn ng. Ti khng tin rng thm tm anh cng ngh nh th. Ti nh ti chuyn ngi
ng ca Gc ki c cui tun l cng tp trung cc chu li hi ti v vc roi qut nhng a
nghch ngm. im ny qu anh ging ngi ng ca Gc ki.
N i n Gc ki, ti li nh ti chuyn vn ngh. N i cho cng bng anh cng l ngi
c khiu vn ngh v c quan im vn ngh ring. Anh ch trng rng: Vn Lin S nht
thit hay hn vn Trung Quc, vn Trung Quc nht thit hay hn vn Vit N am. trong
nc th vn s cp Khu gii hn vn s cp Tnh, vn s cp Tnh th gii hn vn s cp
Huyn. Hay hn tt c vn chng cc cp l ca dao ca cc bch bi. L lun nh th cng
hi o ln trt t nhng thy ng quan im qun chng anh li yn tm.
Chng ti sng luN n quN n vi anh trong nm su nm tri ng ng. C quan cng c
chuyn a im nhiu ln. N hng bt c u, con ngi anh cng l l nh mt ci bng
en nng ln cuc i chng ti. Chng ti m tng bc i, nn tng hi th, ghm tng
li ni. Chng ti sng thm lng, khp np, nh nhng ngi n b tu kn, sc mt vng vt
dn, mch mu kh kit dn mt ni thiu nh sng mt tri.
Khng bit trong my nhiu nm, chng ti lm li g cho ai ? V chnh anh na,
anh lm li g cho ai ?
Chng ti hi ch c ci th c l rnh lc no rnh vic, tm ch no vng mt cng
nhau bn tn v anh gii tr. C lc chng ti v anh nh ng Ht le (v anh cng bc
l l c phen nh lm ng Ht le con c m!). C lc v anh nh mt g th li hch dch,
hoc mt c gn, tng cch mng ton l chuyn chi, h, gi, gi...Chng ti v bc bim
ha ng nghnh: Anh xp cc khN u hiu lm bc thang leo ln gh th trng. Chng ti cn
lm v di bc ha.
Anh nh lm cho chng ti s th qu tht anh t c kt qu m mn. Chng
ti hng ngy ngi trc mt anh lm vic nh nhng ci my, ni cho ng hn nh nhng
vin tiu th li. N i chuyn vi anh th ch bit x giao bng nhng cu rt ng lp
trng ri mong mi nhng pht c b c nhau chy ra ch vng ni tu cho n phi.
Cng li nhng pht ny cng him lm. Trong gic ng hnh nh ca anh cng khng
chng ti c ngh ngi tht s. C m ti m thy hai cnh tay gy guc ca anh mng
nhn nm c ti li xung mt ci hm ti om, y np li. C hm ti li thy anh ha ra con
qu en qup ti nh con i bng qup nng cng cha trong chuyn c tch. Ti thng
ku , hoc nghin rng trong nhng gic m kinh hi .
Hi tng li cho k trong ngn y nm cng c mt i ln, ti thy c cm tnh vi
anh. Ci ln ng ch Mn Khu v c vic Ty, lm cho chng ti v c anh ngm ngh.
ng ch y, k ra khng oai nghim bng anh. ng ch y xu xa vui tnh, thnh thong
cng c ni tu nh chng ti. Ti ly lm l rng trong nhng ngy tip ng ch Mn, hnh
th dng dp anh c i khc. Anh nhn nhn lm. B mt tr nn hin lnh li c v a tr
ngoan ngon. ng ch y ni a anh cng vng vng d d v lu ngy anh qun c ni a.
Sau khi ng ch Mn i, anh bt chc tc phong ng ch y c vi hm nhng ngng
ngp trng tht ti nghip.
Trc khi anh ln cp bng con ng nghim khc nay anh li nh ln cp bng
cch vui v nhng than i, tre gi un d gy, la en kh nhum hng.
Mt k nim kh qun na l ci ln anh m nng. N gi bn ging bnh sn sc anh,
ti c nghe anh k chuyn nh chuyn ca, anh nh b c, nh ch v cc chu, li t cnh
qu hng vi nhng con rng nhn. Ti c ngh hi t: Gi anh m mi li ha hay.
May sau khi anh khe li th ti c iu ng sang c quan khc.
By gi na mng na s c bit tin anh. Ti hi chuyn anh em, c ngi tc li
ni: Hn vn nh trc. Ti khng tin nhng cng thy ngi ngi. m nay ti c bnh
tnh qun mi bc dc c, vit th cho anh. Vic qua thuc v d vng. Ti khng trch
anh lm phao ph tui tr v nng lc ca mt s ngi trong by nhiu nm. V trch nhau
cng chng li g, anh khng phi l mt ngi lN m cN m u. Anh rt khn ngoan nhng
tnh ton lm. Da vo mt danh ngha ln, anh lm ton nhng vic tn mn. Cch mng
u tranh cho ci tht, anh da vo y lm ci gi. Cch mng yu con ngi, anh khng
bit yu con ngi. Cho nn c lc xung quanh anh nh lnh lo ton l t kh. Xc cht tot
ra th no c hi nng. N gi khe mnh ai thch n gn xc cht, k c xc cht ngi
yu. Anh cha phi l mt xc cht hn u. Thi i cn c th tim thuc hi sinh cho anh
c. Anh nn sng cho trn vn, cng vi mi ngi xy cuc sng. N gi ta s yu mn
anh, anh cng s yu mn mi ngi. Cuc i s th v bit bao. Ti ni c v nh m phm
lm nh ? l thi quen ca ngh nghip. Anh hiu cho lng chn thnh l qu.
TRN L VN
Trong bi Ti tm Em m chng ti trch theo y, tc gi ta thn v ni kh tm
tm khng ra v. iu kin a ra th rt chi l d dng tc gi ch cn gp mt tm hn bit
ght v bit yu, th m tm khp cc tng lp trong x hi min Bc u khng th
Tc gi khng ni ti sao, nhng ngi c c th hiu rng nn gio dc cng sn lm
kh cn tm hn con ngi, nht l tm hn ca ph n.
N hng ngi ngoi vng, thng t nhn thy tm quan trng ca vn , nhng
thc tnh, i vi ngi con trai cha v hin nay Bc Vit th l mt tnh trng v cng
b t. Mt x hi loi ngi m khng cn tnh yu, ch cn xc tht l mt vin nh rng
rn. Vin nh ny c mt nh vn Anh GOERGOES ORWELL trnh by trong cun
1984 m mt nh vn M m chng ti qun tn trnh by trong cun BODY
SN ATCHER. ti ny c ng thnh phim v chiu Si Gn.
Trch bo Trm Hoa ngy 6.1.1957
TI TM EM
T Hu Thin
C phi em l ngi khng bao gi ti gp
Mi l ngi ti p trong tim ?
Ai ln ln khng tng yu ng
Ai bit yu khng tng h hn
Vic y l thng
Ti tng yu, tng chn nn
Khng bao gi thy ngui con tim
Khng bao gi tha mn
Kht khao Em, ti vn gng cng tm.
C phi Em l ngi khng bao gi ti gp
Mi l ngi ti p trong tim ?
N a i ngi ti i khp c
Kim tm Em, sao cha thy Em u ?
Em yu du, sao m xa l
n bao gi tha c hn h nhau ?
Hi c bn gng trn b ti
Qun xi o nu
Thng nm di vt v
Cuc bm cy su
Hi c bn nng trng nhn nhp
Gp i tay, i vai
Vo chng trnh kin thit
N m mng thy ngy mai
Hi cc c N y xe: gnh vi,
Qut rc, thng,
Lao ng mang y nha sng
N ngc, thon lng.
Hi c bn quy hng t knh
Thot mua v li thot bn i
Cuc sng l trm ngn con tnh
K i lm chuyn th phi
Hi c bn ngi trong cng th
N gy ngy chp chp ghi ghi
Si ni nh my ch
Rn rng giy m n, i
Hi c bn vn cng nhy ma
Di nh n lng ly nh tin
Mt bic mi tnh chan cha
i nh khng c u phin
Hi c bn sinh vin trng i hc
cng ti lun lun bn bn
Kin thc hai ta d gp li
So vi i ch tc gang.
Hi tt c cc c bn gi
Ti bit hay l ti cha quen.
Ti ch b ci g lm lc hng
N hm o hng, ph o v vai
Cng bt chp li lun bn sng sng
Khen ch tc ngn, tc di.
Ti thy: l con gi
Vo tui dy th
C no trng cng p
Mi ngi mt v km ch
Ti m ui nhn u mi khe mt,
N t ngc ng lng,
Hm rng mi tc,
Mng i nhng tng p chn chung.
Thc th ti chng bit
Cn nhc thnh phn,
Cng chng di lm iu v ch
Xem ci ngun c vn mi phn.
Ti cng chng o ti gn c
Ra iu kn c chn canh
V tnh yu i i u c phi
L bn bi tr cng chia nhn.
Trong cc bn c chng ngi yu du
M by lu ti vn gng cng tm ?
chnh l ngi ti cha gp
Mi l ngi ti p trong tim.
Trn tt c thnh phn l lch
Trn cao sang, trn sc p dim ki
Em. trn cuc i ti kim gp
Ch l ngi bit ght bit yu
T HU THIN

Vn Cao
Vn Cao l mt ngi rt c bit. N h c bn nng thin ph, m tuy khng hc
trng no c ng cng tr thnh mt ngh s danh ting, hay c v nhc, ha v th. ng l
mt th ngh s nhn dn m thi th to nn.
N guyn Vn Cao sinh vo khong nm 1920 trong mt gia nh nng dn ngho
Lch Trai, gn Hi Phng. B mt sm, m ch c vi so rung nc mn. Vn Cao s d n
hc c t nm l nh c ngi anh lm gc dan, trng coi nh my bm nc b sng Hi
Phng. V nh lm cha my khng phi cho ngi nn Vn Cao phi hc bi v ng
trn mt ming vn bc t chic my in sang chic my bm, sut ngy sut m phi chu
ng ting ku vo vo khng ngt ca hai chic my hai u ging. C ngi ni chnh v
ting my ku nh ve su sut ngy m gy cho Vn Cao mt tm hn nhc s. iu
khng bit c ng khng, nhng ch bit rng ngay t nh Vn Cao c khiu v m nhc.
Khi cn hc Tiu Hc, v sau ln Trng Trung Hc T Thc Saint Charles, Vn Cao
ni ting l ht hay.
Vn Cao mi hc c hai nm Trung Hc th ng anh mt vic nn phi b hc i
kim vic lm. ng xin c mt chn in thoi vin (telephoniste) N ha Gim c
Thng Cng Hi Phng (Direction du Port) nhng lm cha c mt thng xin thi v tnh
ngang ngnh khng chu c thi hng hch ca xp Ty. Gp c Phm Duy H
N i xung ht Cng. Vn Cao nghe li Phm Duy xch khn gi ln H N i v thi by gi
ch c Th H N i mi c iu kin nui sng Vn N gh S.
Ln n H N i Vn Cao c bn b gip , thu c mt cn gc nh, bt u
nhn v tranh qung co v sng tc nhc. Trong thi k ny Vn Cao sng tc c nhiu
bi ht hin nay cn gi tr: Bi Thu C Liu v m Xun (nhc ca Vn Cao, li ca
Hu ch), bi Sui M v n Chim Vit (nhc ca Vn Cao, li ca Phm Duy), bi Bun
Tn Thu (do Phm Duy mang i ph bin cc Tnh), bi m Sn Cc v bi Bc Sn.
Vn Cao bt u c ni ting t nm 1943. Hai nm sau xN y ra nn i km, vng ven bin
l qu hng ca Vn Cao b cht i nhiu nht. B m Vn Cao phi i bt cy cc rung
nc mn nui cc chu, nhng chng bao lu cy cng khng cn, v mi ngy c hng
vn ngi i bt, nn b c phi b lng mang my chu nh chy ln Hi Phng ri ln H
N i, gia ng tht lc mt mt a chu ln ba.
Gia lc y th mt ngi ng hng ca Vn Cao, tn l V Qu v hot ng cho
Vit Minh Hi Phng nn b N ht lng bt. Anh ta trn ln H N i, n nh Vn Cao v
tuyn truyn cho Vn Cao theo Vit Minh. Vn Cao c gii thiu vit bi v v tranh
cho t bo Lao ng l c quan ca Vit Minh xut bn ngoi H N i, ng thi cn gc
ca Vn Cao c V Qu dng lm lp hc ging chnh tr cho nhng thanh nin mi gia
nhp on th Vit Minh.
Mt hm V Qu i Vit Bc v bo Vn Cao son gip mt bi qun ca cho Vit
Minh, v trng chnh tr qun s ca Vit Minh ang cn mt bi xut qun. Vn Cao
nhn li v lm bi Tin Qun Ca, gia lc ngi trong ca s nhn ra thy nhng xe ch xc
cht i qua. Lc ny ng cng lm thm mt bi th nhan Chic xe cht qua phng da
lc ni ln ni au kh ca tc gi trc cnh cht i ca hng vn ngi gia H N i,
khng ngt n chi v o lc.
Bo Lao ng ng bi Tin Qun Ca v cn b Vit Minh H N i bt u hc ht.
t hm sau Vn Cao c V nguyn Gip mi ln chin khu khen thng v ban cho mt
khN u sng lc. V H N i Vn Cao c giao cng tc ph trch on Thanh N in Xung
Phong, nhng hai tun sau ng b st rt. Gia lc th N ht u hng ng Minh v i
Vit t chc cuc biu tnh cng chc H N i, Vit Minh ra lnh cho on Thanh N in
Xung Phong cp cuc biu tnh ca i Vit bin thnh cuc biu tnh hoan nghnh Vit
Minh. Vn Cao ang ln cn st nn phi giao khN u sng cho ngi khc iu khin thay
mnh, tuy nhin ng cng ra ng trc nh Ht Ln chng kin cng vic ca bn n
em. Hai ngy sau, ht st Vn Cao ng ra nh nhp cho on Thanh N in Xung Phong ht
bi Tin Qun Ca trong mt cuc biu tnh do Vit Minh t chc nh Ht Ln. N gy hm
y l 19 thng 8.1945, Vit Minh cp chnh quyn H N i.
Sau khi Vit Minh ln nm chnh quyn, Vn Cao c c vo ban Thng V Hi
Vn Ha Vit N am. Lc ny ng lm thm c bi Khng Qun Vit N am v bi Hi Qun
Vit N am. Thanh th ca Vn Cao lc ny ln n tt bc. ng ti bn nhng bn nhc
lm t trc v giao cho nh in Rng ng ph trch n lot. C con gi ng ch nh in phi
lng nh nhc s Vit Minh v hai ngi ly nhau.
V phm ti ly con gi nh t sn nn Vn Cao b ng b ri. Sau khi tc chin bng
n, hai v chng Vn Cao chy ln Lo Kay, sau v Tuyn Quang v sau cng v m tim c
ph Ph Yn, thuc Vnh Yn. Cn b ng nhn thy gia nh Vn Cao c thuyn chuyn
dn v mn xui, s c ngy Vn Cao b v quyn r v H N i, nn ra lnh triu Vn Cao
ln i T, giao cho cng tc trong Hi m N hc Vit N am. Trong thi gian ny Vn Cao
sng tc c bi Trng Ca Sng L v c kt np vo ng, c d lp hun luyn
dnh ring cho ng vin v sang nm 1952 c c sang Mc T Khoa, trong phi on vn
ha do Trn huy Liu cm u. Trong dp ny Vn Cao c gp nh nhc s s mt Lin S
l Chostakovitch. y l vinh hnh ln nht trong i ca Vn Cao.
Tuy nhin sau khi i Mc T Khoa v,Vn Cao bt u t tht vng Lin S khng
phi l thin ng nh ng vn tng tng. Thm vo y, khi ng v nc th cuc u t
a ch cng va bt u, ng c c i tham quan my v u t in hnh Vit Bc,
trong s c cuc u t ng b v N guyn Khng Ton Tuyn Quang, khin ng nghi ng
chn gi tr ca ch ngha cng sn.
V H N i su khi ha bnh lp li, Vn Cao ph trch ban nhc i pht thanh H
N i, nhng ng chn nn khng sng tc g ht. N m 1956 ng tham gia phong tro N hn
Vn-Giai PhN m, lm nhng bi th chng ng nh bi Anh c nghe khng v bi
N hng ngy bo hiu ma Xun m chng ti trch sau y. Lc u th ng lm ng
khng vn ti v ng khng mun h b ngi ngh s c cng sng tc bi Quc ca
nn trong nm 1957 Vn Cao vn c cao. N hng qua cuc chnh hun ng khm ph
thy Vn Cao khng nhng ch c vit bi chng ng m cn b mt vn ng cc nhc s
khc chng ng, nn sang nm nay (1958) Vn Cao b kch d di v b a i hc tp lao
ng. Trong t Vn N gh s 14 thng 7.1958 Xun Diu vit mt bi nhan N hng t
tng ngh thut ca Vn Cao t co Vn Cao l con ngi phn phc hai mt gi di nh
con mo, l mt tn ph thy toan dng m binh chi nhau vi ng.
Sau y chng ti xin trch bi Anh c nghe khng v bi N hng ngy bo hiu
ma Xun cc c gi nhn xt. Theo ring chng ti, Vn Cao khng phi l ph thy
m ch l mt con thiu thn, mt con thiu thn in hnh nht.
Ca ng li t chn gi
Khng mt cun sch ch i
D nhng ngi sao ang n trn tri
D m ma Xun bt u tr li
Tt c hng v bin
Bt c tan trn bi ct xa
M ca b vn im lm cha m
Bao gi nghe c bn tnh ca
Bao gi bnh yn xem mt tranh tnh vt
Bao gi
Bao gi chng n i tt c
N hng con ngi khng phi ca chng ta
Vn ngy ngy ngang nhin sng
Chng n cn li
Trong nhng o di en nham him
B c b chn eo ti c cho ngi
Chng n cn li
Trong nhng t sch gia nh
iu thuc trn mi nhng em b mi lm
Tng bc chn cc c gi
Tng con ng tng bi c tng bng ti
Mt qung thm cn nh mi m
Chng n cn li
Trong nhng tui bn mi
ang i vo cuc sng
N h nm mc trn cc thn g mc
N gi bn giy c
ht nhng trang tiu thuyt
N hng trang sch bo ngy xa
ang bn n nhng trang sch mi
N hng bi th mi nht ca anh
Anh mun gi tay ln mt tri
vui da mnh hng hng sc mu
My nm mt iu so
N h ging my nc thu m chy
Chung quanh cn nhng ngi khn ngoan
Khi c mm
Mt khng bao gi nhn thng
N hng con mo ng yn trn gh
Trong mt cuc dn nh
N hng con sn cha dm l u ra
N hng cy leo cng ngy cng tt l
Mt na th gii
Mt na tm hn
Mt na th k
Cha khai thc xong
By gi khng cn nhng ting n to
N hng cn nhng ting rn v
C th thu ht nhng khN u sng phn ng
N hng vn cn
N hng khN u chng a ngi t t
Anh c thy khng
Ch no cng c ting
Cha ni ln
N hng ngi ca chng ta
ang m m xut hin
Le li hi vng
Trn nhng cnh ng ly
N ghn nm c ph mt nhiu gi tr
t nghn kinh cha thp sng cuc i
Vo mt cuc u tranh mi
Vi nhng ngi khng phi ca chng ta
Anh c nghe thy khng
Vo mt cuc u tranh mi
m tung cc ca s
M tung c ca b
V tung ra hng lot hng lot
N hng ngi tht ca chng ta
VN CAO
L mt on trong bi th di N hng ngi trn ca bin ca Vn Cao, in trong tp
th ca bn ngi: Hong Cm, Vn Cao, Trn Dn, L t, do nh xut bn Vn N gh pht
hnh.
N c bin vo quanh Hi Phng ngy bo
Lng mc bng bnh tri t bnh bng
nhng ngn tre xc x mc ln cht mui
Cn li t rm kh ca mi nh tri
N hng mnh li thuyn ai bay tan tc
Xe go ngy m t Hi Phng v cc xm
Chng ti m ngy vt nc ni
Ti ngt li rung ng, dng li tng thn xm
Tm li nhng n ci mi ngi sng st
La m m trn bi bin bp bng
Trong nhng ngy kh khn chng cht
K th ca chng ta xut hin
N hng con rng t khi khi xanh
LN n trong hng ng
N hng con bi c
u trn nhng chic giy bum
ang o mc nc
N hng con bch tuc
Bao nhiu tay chn dm cht mt con ngi
t nc ang ln da ln tht
t nc cn ang nh mu ngy ngy
Ta mun gi cuc i gn gng nh tri vi
thy loi su nm trn trong cung
Chng mun cc em nh mi bit i phi rng
Mn mi dn sc v t khai hoang
Lm rng nhng con ngi, li dn nim hi vng
Ho dn mm sng to, mt phN m gi con ngi
Chng n bn ta, trong ta ln lt
o rng tng kho tin, go, thuc, men
Ti thy tng mt, tng tn su chui
T s vch tng tn tng mt
Hy dng li
N hng tn mun m cy ma xun khng cho mc
N hng tn mun lm cy to che cm mm non.
Con ng ta i t ho lc lng
Con ng nc ngun thnh sng thnh bin
Con ng ta i t ho duy nht
Con ng i tri t quanh mt tri
Vn Cao
L mt on trong bi th di N hng ngi trn ca bin ca Vn Cao, in trong tp
th ca bn ngi: Hong Cm, Vn Cao, Trn Dn, L t, do nh xut bn Vn N gh pht
hnh.
N c bin vo quanh Hi Phng ngy bo
Lng mc bng bnh tri t bnh bng
nhng ngn tre xc x mc ln cht mui
Cn li t rm kh ca mi nh tri
N hng mnh li thuyn ai bay tan tc
Xe go ngy m t Hi Phng v cc xm
Chng ti m ngy vt nc ni
Ti ngt li rung ng, dng li tng thn xm
Tm li nhng n ci mi ngi sng st
La m m trn bi bin bp bng
Trong nhng ngy kh khn chng cht
K th ca chng ta xut hin
N hng con rng t khi khi xanh
LN n trong hng ng
N hng con bi c
u trn nhng chic giy bum
ang o mc nc
N hng con bch tuc
Bao nhiu tay chn dm cht mt con ngi
t nc ang ln da ln tht
t nc cn ang nh mu ngy ngy
Ta mun gi cuc i gn gng nh tri vi
thy loi su nm trn trong cung
Chng mun cc em nh mi bit i phi rng
Mn mi dn sc v t khai hoang
Lm rng nhng con ngi, li dn nim hi vng
Ho dn mm sng to, mt phN m gi con ngi
Chng n bn ta, trong ta ln lt
o rng tng kho tin, go, thuc, men
Ti thy tng mt, tng tn su chui
T s vch tng tn tng mt
Hy dng li
N hng tn mun m cy ma xun khng cho mc
N hng tn mun lm cy to che cm mm non.
Con ng ta i t ho lc lng
Con ng nc ngun thnh sng thnh bin
Con ng ta i t ho duy nht
Con ng i tri t quanh mt tri
Vn Cao

Nguyn Tun
N guyn Tun sinh nm 1913 Thanh Ha, con mt ng Thng Phn Ta S. ng hc
Tiu Hc Thanh Ha, ri sau ra H N i, ch hc hai nm Trng T ri b hc, chi bi
lu lng. N guyn Tun bt u vit vn t 1938. N hng tc phN m ca ng u l nhng ty
bt, t nhng cnh n chi ca thi xa hoc thi nay.
Vang bng mt thi, t nhng th n chi thi xa. Ty bt vit v i sng try lc
ca tc gi.
N gn n du lc, mt thin phng s v th ht thuc phin.
Trong cun N h vn hin i V N gc Phan ph bnh N guyn Tun nh sau:
N guyn Tun l mt nh vn theo thuyt hoi nghi, c khuynh hng v ch ngha vt
cht.
Trong thi gian khng chin ng cng b ng ph bnh l lng mn, lp d, nn trong
mt cuc chnh hun nm 1953 ng tuyn b ph nhn tt c cc tc phN m trc ca ng
v ha s lt xc. V c gng lt xc nn ng c tht c vt , i giy da vng, c t
cua, n tic nhm nhom v bay bay y.
N hng sau khi c i Helsinki v, ng li thm n v vit bi Ph ng trong bo
Vn. Sau ng b ng chnh v cng vi N guyn Cng Hoan, N guyn Tun quay tr li
chng ng v mu phn bng cch dng t bo Vn lm c quan ngn lun ca nhm i
lp.
Chng ti trch ba bi sau y ca N guyn Tun chng t s thay i chnh tr ca
ng qua ba thi k khc nhau: Bi Ph chng t rng N guyn Tun sut i ch ch
trng n ming n, bi Ph bnh nht nh l kh chng t rng N guyn Tun h
cu th c th chi li ng v bi T ph bnh chng t rng h b khng b l
N guyn Tun li vi v u hng ngay.
Tm li N guyn Tun l in hnh cho mt loi Vn N gh S try lc, khng c lp
trng t tng dt khot, nhng c mt m mu r rt: Dng ti ba hng th di ch
cng sn nhiu hn di ch c. Mt phn no N guyn Tun thnh cng trong
nh .
Trch Tun Bo VN ca Hi N h Vn Vit N am S 1 v 2 ngy 10.5.1957 v
17.5.1957 xut bn ti H N i.
PH
Ty bt ca N guyn Tun
X Phn Lan rng thng trng trng xanh ngt, nc h bic bic, ph n da trng
mt mu tng tuyt, gi trai qun o len ng sc ngi no cng nh nai nt sp biu din
in kinh. Mnh thnh ra lc lng vo mt th gii vt cht n sch s qu, sch n ci mc
to cho ti mt th nghi ng ni y l mt n tng gi to. Cnh v ngi Hen xanh ky, v
phng y lem nhem i t cht, c l ti d thn gn hn. Chng ti y mi ngy, mi
ngy hp tr tin n mi ngi l su ng la, n l ci tiu chuN n kh cao ca on i
biu ta i hot ng quc t. Mi ngy n ba ba, khN u phn tha thi b bo, nghi thc lc
n tht l trang trng: s, pha l, khn bn trng mut, quanh bn n chc chc li c
nhc, nhng ch a mn n trng p nh ru rt trong cc truyn thn thoi phng Bc
ny. Ti ho hng lm vic lin lin i Hi Ha Bnh Th Gii, c th nhp u, tm tr c
nhiu sng kin. N hng n ung sao khng thy ngon. N gi ta thng ni rng nhng bc v
nhn hoc hin gi c ch ln ch bit c s nghip m rt coi nh ming n. N hng trng
hp ti k ra y ch l ci trng hp thng thng ca mt con ngi bnh thng thi.
Chng ti l my anh em trong on i, mi ngi mt cng tc chuyn mn, nhng u
cng gian kh vi nhau trong khng chin v cng l ngi H N i c. Quanh h khu ta
ni mi, chng ti ngi di rng thng xanh phn tch vi nhau xem ti sao lng d my
ngi ang thy nh thng mt ci g xa xi lm. T hm xch va ly ra tu qua nc ny
nc khc, th l my thng ri, nh hon thnh tip qun Hi Phng ri, t ai min
Bc gii phng ton b ri...N hng m chng ti ko cuc nhn m xoy vo chuyn N m
thc v mun gip nhau tm hiu v u m lu nay n ung km ngon. C ngi bn ch
tay thng xung nn c b h Phn Lan, bung thng mt cu: By gi c ngay mt gnh
ph bn b h ny, th t lun su bt!. Tt c u rao ln. Th ra gn y chng ti
ho ht i, v xa t nc, khN u v lc iu, thy nh nh nh nc, trong ci nh nh nh t
nc, c c mt s nh n ph na. Hnh nh bt ph qu hng a ra lc y gii quyt
ng vo thc mc chung ca my ngi. Tt c u thi nhau cao nhng c tnh ca ph
dn tc. Di y lin tip nhng mN u chuyn gp v mt bt ph, v mt ming n k diu
ca tt c nhng ngi Vit N am chn chnh.
* * *
N y, cc cu c thy mn n Phn Lan c nhiu ci rt k quc khng. Tht b rn,
li phit mt cng phi cha ngt st ln trn. Cam chanh li n km vi c gi. Cm li p
vo t nc , mnh thy a cm c khi, lc n but n chn rng. N gh thut N m thc ti
gi tn l li nu nng ca trng phi lp th. Cho nn ti cng thy cn phi tr v vi
mn qu c in rt tnh cht dn tc ca ta, tc l ph.
* * *
Ph cn l mt mn n rt nhiu qun chng tnh. ng mun n ph ngi hay ng l
l ra gia hiu m n cng khng ai ni, n ngi n ng ty thch. Ph l mn n bnh dn.
Cng nng binh tr, cc tng lp nhn dn lao ng, thnh th, nng thn, khng my ai l
khng bit n ph. N gi cng dn Vit N am khi cn m nga, cng nhiu v nm ph ri,
ch c khc ngi ln l ci bt ph ca tui u tr cha bit au kh y cha cn phc tp,
khng cn hnh hng, chanh chua, t cay. Con nh ngho, nhiu khi li khng cn c tht na,
m cn bn ph nhi ng vn l bnh v nc dng thi.
* * *
Ph n bt c vo gi no cng u thy tri c. Sm, tra, chiu, ti, khuya, lc no
cng n c. Trong mt ngy n thm mt bt ph, cng nh lc tr chuyn n ging nhau
m pha thm mt m tr, cng thng thc vi bn b. Hnh nh khng ai n t chi mt
ngi quen r i n ph. Ph gip cho ngi thanh bch iu kin biu hin lng thnh
theo vi bu bn n hp vi ci ti nh ca mnh. Ph cn ti tnh ci ch l ma no n
cng thy c ngha thm thy. Ma nng, n mt bt, ra m hi, gp cn gi nh chy qua
mt qua lng, thy nh gii qut cho mnh. Ma ng lnh, n bt ph nng, i mi ti nht
cht thm ti li. Trong mt ngy ma ng ca ngi ngho, bt ph c gi tr nh mt
tm o kp mc thm ln ngi. m ng, c ngi n ph xong, t coi nh va nut c
c mt ci chn bng v tin rng c th ng yn n sng, mai i lm khe. Dng nhng
hnh nh bnh d ni ln ma ng Vit N am, ti cho khng g nn th bng ci hnh nh
mt bp la hng ph bn t nhiu hnh khch quy quanh ch i bt mnh, vai rt xung
mt t, ngi nhn nhN y nh tr em ang th i. Tt, nh ai cng bnh chng, c kho, tht
ng, nhng vn rt ng ngi tnh c mng tui nhau nhng hiu ph khai trng t
mng hai Tt.
* * *
V hay la c vi ph, m ting ni ca ti c chnh xc v giu c thm ln. Trc
kia ti c tng ch xng xN u l mt ting i, v ch xN u ch l mt ting m. ng
hng ph lm cho t ng ti hm y thm ln mt danh t. XN u khc vi xng, dng
ch nhng ci u xng ph c dnh tht v gn rc cha ht. Ti thy nhng ngi phu
xe ko vo hiu ph gi mt chn ru vi mt bt xN u. Ti cn c nghe mt ng ph khc
ni n m gu, ci tng tht dt m qu gi n khng bo qu, m li qunh nh sp, rn v
mm y m gi l mt cnh gu, v lc cm vo cn tht ti, tht ti cn nhy ln di ln
dao, m gi l mt qu thn. Trong tiu thuyt Vit nam trc y, nh ngi ta c vit ci
truyn Anh hng ph ly v c u. Ti cn c nghe mt c im ngy xa v von than
i tn i hi ny nh mt gnh ph bnh trng m ngui ng vng. Ph ngui tanh
tht l bun hn c ci s i c gi thp thnh b ma c la b. Ch ngha ca ta hay tht!
N gi ta bo ch ph l xut x t ch ngu nhc phn, v ta Vit N am ha ch phn
thnh ra ch ph. Ch ph nguyn l mt danh t, cn chuyn thnh mt hnh dung t: Ci
m ph. Ch ngha ca ta hay tht!
* * *
bit th no l m ph ? Li c phi dng chn dung nhng ngi bn ph gnh
chn chnh ngy xa th mi tm nguyn ra c. N hng ngi bn ph gnh xa kia c
ngi u ph ny, hoc gia ph n, hoc tt trong cng mt ci ng ct, mi ngi
mt giang sn no, anh hng y, ngi mua quen mt ngi bn, v ngi bn thuc c
thi quen v s thch ngi n trong ph. N hng anh hng ph hng c mt phng ny
li cn thuc c nhn s tng b khN u v ngy gi Tt trong tng gia nh khch hng quen
ca mnh. H thng l nhng ngi lm n chn tht, hay mc mt ci o vnh t vi vng
hoc d mu ct nga ca ng bnh kh thi ra, trn u l mt ci m ct mt c nm
chm, v nht l hay i nhng ci m d mo m mt c bng hoc rch c bo. N hng ci
m ny t ln u ngi no cng khng chnh, m hnh nh ch t ln u nhng bc ph
gnh l c mt ngha. Khng nhng th, ci m ph y, cn l mt du hiu tp hp, mt
ci hnh thc gy tn nhim na. N hng con ngi i m rch y thng l ngi lm ph
ngon, nu khng ngon th ch t cng phi l n c. Ph gnh vi ng i m ph nay thy
him, ch cn ph xe, ph hnh tu thy c ng khi ph, ph qun, ph hiu. chi tr con
ngy xa lm bng st ty sn mu, ph Hng Thic, c ghi li ci dng ng ph gnh,
bnh xe chi cng chuyn cng c ng ci cnh tay cm dao nhc ln thi xung.
* * *
Ph cng c nhng quy lut ca n. N h tn cc hng ph, hiu ph. Tn ngi bn
ph thng ch dng mt ting, ly ngay ci tn cng cm ngi ch hoc tn con m t lm
tn gnh, tn hiu, v d ph Phc, ph Lc, ph Th, ph Trng ca, ph T...C khi mt
ci tn tt nguyn trn thn th ngi bn ph c cm tnh qun chng thn mt nhc li
thnh mt ci tn hiu: Ph G, ph Lp, ph St...ci khuyt im trn hnh th y
chuyn thnh mt ci uy tn trong ngh bn ming chn m lu danh mt thi trn ca ming
nhng ngi snh. Qun chng nhn dn, nht l nhn dn H N i c nhiu sng kin t
tn cho nhng ngi h yu tin. Anh hng ph y hy ng u bn hng, h ly lun ci
a im y m gi thnh tn ngi. Bc ph N h thng, ng ph u ghi, anh ph Bn tu
in, anh ph Gm cu...C khi ly mt vi nt c th trong cch phc sc m gi. Ci m
tu bay trn u ng bn ph thi Ty xa, thnh ci tn mt ngi bn ph tr danh ca
th sau ny. C l v gn vi qun chng trung lu v ngi ngho, nn cng nh ng
ch hiu ht tc, hiu c ph, tn anh hng ph cng ch c mt ting gn gng. Ti cha h
thy ng b hng ph no ni ting trong ngh m tn li di l th, chng hn nh ph Tn
Tht Khoa g g, hoc ph Trn Th Kim Anh g g . Ci tn cng c m ngn cc, cng
ng cho ngi mua tin cy, ci tn mt ch, gn nh mt nht dao thi xung tht chn. V
li nhng bin hng hiu ph d l gia t H N i vn hoa m t, cng ch t tn mt cch
nm na, khng k nhng ch huynh hoang. Ti cha thy bin hiu ph no m li tn
mt cch qu trm bng du dng c. V phng c ai m ph m ni mu hay ch ln m
bin th ti khng bao gi chn nhng hiu ph c tn nh Thu Phong, Bch Tuyt,
N ht chi Mai m vo n. Trong ngh ph, n cng c nhng ci nn np ca n.
N hng khoa ph c nhng vic n i ph c nhng khun php ca n. Theo ti
ngh, ci nguyn tc c bn ca ph l lm bng tht b. C th c nhiu th tht loi bn
chn, loi nc, loi bay trn tri, n ngon hn tht b, nhng ph th phi l b. C phi
l v mun chng cng thc m ngi ta lm ph vt, ph x xu, ph chut ? C ci
tm ti y, th ri s c nhng hng ph c, ph ch, ph d, ch, kh, nga, tm, c chp, b
cu, cc k...ngha l lon, ph ni lon. C nh ngy y thin h s gi l i n mt th ph
M mic g . Trong nm i 1945, y ni nc ph ca thi i, Hi Phng v H
N i, c thng ph c c nhng bn tay tr con: N hng li l chuyn khc.
* * *
Li cn ph ngu bn. Chc th ph ny ch nhng ngi nm by v hoc thch lng
phng mi hay n. Tn th tht ph ny, cn gi li mt th roi ca bn Ty c c hay nh
cu li n thi tht tm xng.
Li cn ph g. Mun i ci hng v chnh thng ca ph b, n mt vi ln ph g
trong i mnh cng khng sao. N hng c mt hng bn ph g H N i m nhiu ngi th
khng bng lng cht no. Y bn vo bui sm, ngi xm li ku n gt i khng ht.
Ci ngi bn hng khinh khnh nh mt qu tc , cng kho chn mt gc ph mang
tn mt b cha m dn hng! N i ca ng ti, g y trng ngon mt tht. c nhng
bn lu dung khen ng ng hng l nht ngh tinh nht thn vinh, v khen tay ng lch vo
con g bo vng nh tay mt bc s khoa m s thuc lu tng khp xng th tht. Ci u
g, ci cng gi gy, ci c, xng m c, ng hng thn nhin vt n xung mt ci thng,
khng phi vt i, nhng chc l c nhng bm ru khu ph n gi sn t trc ri
chc na em ra nhm nhp. Thc ra, khi m c ngi n bt ph g khng tic tin dm gi
n ci th ph t mt ngn nm trm ng mt bt, th bt ph y cng kh m khng ngon
c. Hy ng y mt bui sm m xem ngi ta n ph g. St rut o . N gi n
m g, ngi n i, n tht en ch khng n tht trng n chua, n l m, phao cu, n u
cnh. Ming n y ch th l mt ming nhc, nhc theo ci ngha mt ming tht ngon
hp khN u v, v cng i theo ci ngha nhc nhn ti bi. va h ng y, c nhao nhao c
ln quanh mt ng hng mt pht tnh nh quc ng l v bn hng rt ca quyn, khch
phi i ly ly bt. C ngi dt sn t nh i mt c hnh ty, c ngi qu trng g...
p trng b hnh ty vo ci bt mnh th sn v nh du vo bt, di di bt trc mt
ng hng, ci ci, nhc nhc, xut xoa ni to ni nh, c nh l s cuc i n qun mnh,
n nhm mnh...Bn cnh ting thi tht cht ca gnh ph g, chc chc c ting n xe bnh
bch li xung tn y n qu sm, khi ph phng pht y lt t mi t sng. C ngi va
hp va k li ci thi oanh lit ca ca hng ny, khi cn quc v b nhn, t c ni t
xung y m im tm, nhiu b H N i t ching cm vo bt ph g, mi ngn tay lng
lnh nhn vng tm, vng, trng, c r kim cng, ming phao cu lc y cn mng ln bit
my na kia.
* * *
Trong khng chin c nhng tay ph ni ting vng t do nh ph Gii, ph t,
ph Cng, (tn vn mt ting thi) nhng cng c nhng bt ph, cha c ng cch thc
lm m n vo vn c thy cm ng. V d, ph cn c a, lm ngy trong c quan. Mt
vi c quan quanh trung ng, chung nhau git b bi dng theo k hoch hng thng.
Tht sn, xng sn, nhng thiu nc mm, thm, hnh mi, bnh li l bnh a kh. N hng
c lm. N hng chu ph ngy ch nht bn b sui c quan, tht l u phong ph cho
bo lip.
* * *
Hnh nh Thch Lam trc y cng c bn v ph, nhng vn cn phin din. Thch
Lam c nhc n vn ci lng H N i vn vt. u nm 1928, Ph Mi, ci ph
trc y mang tn thc dn Ph N gha, c mt hng ph cho c hng lu, c u vng,
u ph. N hng nhng ci li tm ti y khng th, v trnh nhn thc ca qun chng ph
khng sa a nh ngi ch to. Qun chng vn i hi nhng ci c hu ca ph. N gy
nay cng cn c ngi cho c tng tu lp chu chng vo ph, nhng y l ci quyn ca
ngi c tin, ai mun by v ra th no, nh hng cng chiu trong phm vi c th ca ph.
N hiu ngi bo nn n ph ti th b hn ph tht chn. C th l nh th y. N u cn b th
cng c th ung Pan t c rin Lin S hoc lm t thuc Bc, cn kt qu trng thy r hn
l n ph ti. Tht ra, n ph cho ng, ng ci gu ca ph, phi n tht chn. Tht chn
thm hn tht ti, mi thm ming tht chn mi biu hin ng ci tm hn ca ph. Thm
na, v mt nhn thc to hnh, ngi thN m m bao gi cng thy ming tht chn p hn
ming tht ti. Thng nhng hiu ph khng t trng, hay thi sn tht chn, thi c vn ra
khng thnh hnh th g c, ai n gi l rc vo bt. C th vic y khng h g vi khch
hng khng cn n no vi. N hng cng trong mt ci hiu vn thi tht vn ra y, ng ch ph
rt l phn bit i x v khng san bng cc th khch: i vi nhng khch quen, vi
nhng ngi c th ng cha bit qu danh nhng ng thuc tnh n, nhng ngi cu k
y m bc vo hiu, l ng t ngay tay dao vo nhng khi tht chn c bit nh khi
nm rn, nm dt hoc khi m gu, thi ra nhng ming mng nhng to bn, vi ci sung
sng bnh tnh ca mt ngi c t by ci s trng ca mnh trong ngh. ng no n
ph m c cht ha th thy mun v tranh tnh vt ngay. C nhng lc ng ph y gt, gt
vi v ng, v ng thi khng p. Mt ng lm u bp hiu chim quay trong hi H N i
chim ng, nay cng ra m ph v thch ma dao ni chuyn vi khch v ci khoa thi.
Cht thi loi c cnh kh, m thi ming tht b khng xng cn kh hn. Ti dy mi
m n b nh ti vn khng lm c, n b thng ch thi bnh thi.
* * *
Trong s nhng thc mc ca mt s ng H N i tr thc d ngi ta c nhc n mt
ng lo sau ny ta tin ln kinh t hon ton x hi ch ngha, kinh t phn tn khng cn na,
th mt ht ph dn tc, v ri s phi n ph ng hp, mi lc n b ci hp ph y vo ni
nc si trc khi c ra n, v nh th th n trng ht bnh ln. Cng ngay trong hiu
ph, c ngi p ngay li: Thi t ng i. ng ng c lm ci chuyn lo gii sp y
i. Hin nay ph ang pht trin mnh Th H N i, ln nh, gnh rong, bn trong nh,
bn ngoi h, c n trn di hai ngn ch ph. N gi Vit nam cn th cn ph bt, bt ph
trong tng lai vn nng st nh by gi. Ph bt ca ta khng th thnh mt th hp u,
ngi cng dn H N i ny xin tr li ng l mt nghn ln khng, khng, khng th c s
th bo y.
* * *
Ci th gii ph H N i trc y hnh nh cng c nhng th nhn vt nghip d ca
n. Lng chi, hc tr, ng binh, thy k s bun, ng phn s ta, con bc, ch hiu nh,
nhng ngi lao ng vn ti, nhng ngi lm ngh t do...C nhng lnh l dng chy
n hng ph, n xong tnh tin, lt ngay ci m ra trong ci m c ci qun lnh va cp
nh cha ra, ngi khch hng lnh nh thu vt qun lnh xung quy hng thay
mt th tr tin, ri t chy...C nhng tay giu s nhng tnh nt hp lm, mua bnh m th
vo nc ph bo m c gi l n cm Ty bnh dn. C nhng ngi n b tri duyn trn
cm ngui vo bt ph nng, m n mt cch ngon lnh, nhng ngi ngoi trng vo th
thy n th lng th no y. C nhng sng khng nh ca, chuyn mn ng ng, chy
hng sch ch en cc th, lc tnh tin hoa hng, ly bt ph ti nm xu lm n v gi
c, vic ny m tri chy, ng b ch c cho em mt trm bt ti nm, vn vn....
Hng v ph vn nh xa xa, nhng ci tm hn ngi n ph ngy nay, sng sa
v lnh mnh hn nhiu...N gy trc, anh hng ph c ting rao, c ngi rao nghe qunh
hiu nh ting bnh dy gi m ng ti li trong ng khut, c ngi rao ln nghe vui rn.
Ti sao, by gi H N i vn c ph, m ting rao li vng hn i ? C nhng lc, ti mun
thu thanh vo a, tt c nhng ci ting rao hng qu rong ca tt c nhng th qu rong, ca
tt c nhng th qu ming chn trn ton ci qu hng chng ta. N hng ting rao y, mt
phn no vang hng ln ci nhc iu sinh hot chung ca chng ta y.
* * *
Chng ti ngi trn b mt ci h x Bc ngoi thnh Hen xanh ky tng nh n
mt bt ph qu hng, v i vi mn n ca dn tc ng yu chng ta ng N am
Chu , chng ti pht hin nhng c tnh di do ca ph, t mnh cho l nhng c
s vng chc dng ln mt nn l lun cho mn ph. Sau my thng tr v nc, t
chn ln t H N i, ba cm u tin ca ti l mt ba ph. V sau ny, hay r nhau i n
ph, ti c i su vo ngh ca mt anh bn n tr thnh mt m nh: Mnh khen
ph mnh l mt mn n ngon, nhng trc khi khng nh gi tr dn tc ca ph, c nn
tranh th thm kin ca bn b, quc t ca ta khng ? Bn Lin X, bn Ba Lan, Hung,
Tip, c s c cm xc g v mn ph Vit N am ? H c dp nm ph cha ? Bi dn ca
ca mnh h nghe ri, t nc mnh, cc bn thy ri. N hng cn phi cho bn mnh thy
ph na, bi v ph cng l mt th ting ht yu i ca tt c nhng tm lng con ngi
Vit N am chn chnh v bnh d. Th ri mt hm khc, cng trong mt qun ph ni ting
H N i, ti nghe c mN u chuyn gia hai n sinh mt trng ph thng cp 3 gn y:
Ph hiu ny, n m qu. Th ch bit H ch tch v cc lnh t ng c thch ph
khng ? Lm th no m bit c. N y, ni a ch cc c m n n cho hiu no, th ch
hng tht l sung sng v b y ch nh!. Hai c rt ly ti gng con chiu ln vo hm
rng nhau xem c vng t hnh t rau mi no khng, ci ru rt nh chim n nhy quanh
bn ph. MN u chuyn hai c hc tr nh gip ti hiu thm na v ph, v gip ti nhn thc
n nhng ci n quan trng hn c ph na.
t lu nay, chng ta hay ni n thc t Vit N am, n vn thc tin Vit N am, n
nhng c tnh ca Vit N am trong mi iu kin chuyn mnh tin ln. Ti thy rng trong
mun vn thc t phong ph ca nhn dn Vit N am, c mt ci thc t m hng ngy t ai n
tch ri n, tc l ci thc t ph. Ci thc t ph y lng vo trong nhng ci thc t v i
ca dn tc. Trong mt git nc ri lng lnh c c cu chuyn ca vng thi dng, trong
mt ming n, cng thy rng c ra nhng iu cao c yn vui trn t nc bao la giu c
ti p. Ti thy t quc chng ta c ni cao vi vi ip ip, c sng di dng dc, c bin
b thm thm, c nhng con ngi Vit N am dng cm xy p lch s quang vinh, c nhng
cng trnh lao ng thn thnh nh chin thng in Bin, nhng bn cnh nhng ci , ti
bit rng T Quc ti cn c ph na. Trong nhng nn chin tranh gii phng, k th bay
trn bt ph, c nhng bt ph phi hp vi trong m ti tm, qut ngang ng tay o m
nhN y xung l lm, c nhng bt ph b bom, bnh trng ln m ngi n khng cn thy
tr li mt ln no na. N h li ci hi ti v cng tc vng sau lng ch, ti khng th
qun c my ci qun ph khuya trn con mit ly vng cn c du kch, nhng bt ph
nng n sau nhng m vt vnh ai trng v xuyn qua v tr ch, n c mt hng v tht
l c bit, sau ny n tng cn, n ht ht cc qun trn , khng bit ngi bn ph m
, c cn sng hay cht trong chuyn y ri ? Li cn ci ln i chin dch vi tiu on
Lng Vi, ti khng qun c nhng cuc hnh qun vi ng ch cp dng ban ch huy,
ng ch y gnh rt nhiu ni niu ga men v thc phN m cng knh, cc chin s u a gi
l ng hng ph ca tiu on. Trc khng chin ng ch y vn m hiu ph, nay ha
bnh ri, ng ch c cn sng m m ph li ? N hiu hnh nh ph trong nhng nm gian
kh hin v. Gi m ngi an tm n bt ph nng st gia ban ngy bt gic cn nh n
nhiu ngi. Ri mi cm xc ph vt chc bay xa rng mnh mng. Bng ngh n nhng
vng chn nui xanh rn ng c sa khu t tr Thi Mo, nhng n b Lng Sn, Thanh Ha
ang ci xung ngn c ngon trn t nc. Go my v lin li c ma, bt bnh mn v
do. Rau c vng ngoi thnh H N i: M rng mi nhng din tch xanh ngon v tn, rau
thm hnh hoa phng phc ci hng v th ngi.
m H N i, nay thc khuya nht vn l nhng hiu ph. Xa kia ph ng Trng Ca
bn n bn gi sng nh Hng Bc ci ni tp trung nhn dn H N i nm u khng
chin rt ta khi vng vy ch. nh c khng cn ng Trng Ca na, nhng nay c
ng ph Sa sai thay ng m thc khuya. N gi H N i t tn n l hay.
Trc y ng nu bp hiu cao lu Tu, ri ng ra m ph. Ri qu ng quy nhm
ng, ng phi v qu, giao li qun ph cho bn. N ay ng c sa sai, li tr li th ,
chnh quyn khu ph min thu cho ng mt thi hn v tm mt ch li a th cho ng m
hiu. Mn qu ca ng ph Sa sai cng thm ngon mt cch cht phc hn bao gi. C
th l cm tnh ca khch hng, i vi mt ngi ph quen nay c khi phc cng lm
cho bt ph gii oan c thm nhiu d v na. N hng bt ph hn hu y cng ch l mt s
n b cng bng i vi nhng ngi lm n lng thin khu ph i xem ht v hoc hp
hnh bnh bu hc tp xy dng va xong.
N GUYN TUN
Trch bo Vn s 23 ngy 11.10.1957

PH BN H N HT NN H L KH
.........
... Trong qu trnh biu hin thc t Min Bc, tun bo VN c ng Th Ton
xy dng thm cho bng mt bi lun ng tp ch Hc tp s thng 7.1957.
ng N guyn Hng lin tr li, (bo Vn s 15) c nhng cu:
...S nhn nh ca tp ch Hc Tp v con ngi v sng tc th hin trong tun bo
Vn khng nhng lm ban bin tp ca t bo khng ng m c nhiu qun chng cng
phi ra nhng cu hi: Ti sao s nhn thc v thi ph bnh ca tp ch Hc Tp li
nh th ? C phi v gio iu, s lc, cng thc,nn mi c s nhn thc v ph phn nh
th ? C phi v tc phong quan liu, thi trch thng v ci li ao to ba ln nn mi c
s nhn thc nh th...
(Ti cng xin hi ti sao ng N guyn Hng li khng gi thng tc gi bi ra m
ni, m li c gi mt cch trm lp l bo Hc Tp ? Mc du u bi nu l tr li bi
vit ca tc gi Th Ton, nhng bn c vn c th hiu nhm).
Tip theo , trong Hc Tp s thng 8.1957, li c mt bi bt k ca hai ng Hng
Chng v Trnh xun An vi nhng cu:
...Chng ta cng kin quyt phn i thi ca mt s cn b ng vin ph trch
vn ngh phm khuyt im sai lm c bo ch ng gip pht hin khuyt im sai lm
m khng chu khim tn v thnh tm sa cha, tri li kch v mt st bo ch ng...
y l thu tm t nt din bin ca vn . V di y l mt s kin nh ca ti v cng
vic ph bnh Vn Hc trn ci c s c th ca vic va nu trn.
* * *
Ti phi ni ngay rng mi s Vn phn nh con ngi mi ln bo cn yu. Cng l
do trnh biu hin ca con ngi thi i cn thp mc, cn km y thi. y c tm
quanh quN n ch l do trnh y, c xoy vo , th gii quyt ng vo vn , bng khng
th s lc mt tnh cht khch quan trong vic nh gi.
Trong vic nh gi, c bit nht l ng Th Ton, Hng Chng, Trnh xun An
c nhng thi trch thng v li ni ao to ba ln. Ti cng ng vi ng th k
ta son bo Vn v ci nhn xt ny. Thm na, c nhn ti li cn cm thy my ng
lm cho ngi c phi hiu rng cc ng ly ng ra da anh em vit bi bo. D
mun hay khng mun, hu qu ca ci cch nhn cch vit ca my ng l to ra n tng
kia.
Hn ng Hng Chng cn nh mt bui hp m rng ca ta son tun bo Vn
kim im bo, m ng c d ? C nhng kin a ra hi xem bi ca ng Th Ton
ng Hc Tp s 7/1954 l ting ni chnh thc ca ng, hay ch l ting ni ca mt
ngi bit bi ? Ring ti vn ngh (v c ni ngay lc y) rng y khng phi l ting ni
tht s ca ng, m y ch l mt bi ca mt ngi, v ta son qun nu ln u bi
mt vi kin g ca ta son (ci vic ny l mt chi tit nhng rt quan trng m ngi
ph trch tp ch khng th khng thn trng, nht l tp ch ca ng u v thu ti cc chi
b c s). ng Hng Chng c tr li ngay l cng xin c coi nhau nh l bn ng nghip
v ph bnh gip ln nhau. K sau ng v ri cng ng Trnh xun An cho ra mt bi
bt k ng s 8/1957, quy cho bo Vn kch v mt st bo ch ng. Ci g m li
c tnh cch hm da nh vy ? C vo nhng chng c g m hai ng quy cho ngi khc l
mt st bo ng ? Cc ng h chng nh cu thnh ng: Ai mun git con mung ca mnh
th quy cho n l ch di ? Cc ng c ngh n sinh mnh chnh tr ca nhng ngi ng
chi ng nghip ca cc ng khi h b vu nh vy khng ? Ti rt phn ng vi ci thi ph
bnh c tnh cht xuyn tc v ph hoi c tnh cch th bo, n p kin . Ti gch
di cu ny, chnh ci cu ca ng ch Trng Chinh trong vn kin m hai ng dn ra
trong bi bt k hai ng cn nhc thm chng ti thu hoch c sau khi c bi ni
chuyn y. Cng trong bi bt k lch s ca hai ng, sau khi gp la b tay ngi ta nh
vy ri, hai ng cn ngh: Anh ch em Vn N gh S chng ta khng nn e ngi ph bnh,
m nn lm quen vi li ph bnh thng thn.... Th ny th qu qut qu mt. C phi by
gi ch ngha dng n khc c i ri khng ? C phi v mt s danh t v hnh dng t ca
chng ta b lm vo tnh trng lm pht khng ? Ci cch lm nh vy, n thuc vo loi con
ngi c, hay l ta li cng gn cho ci con ngi mi m t hng hoc bi en trt
xm ? Lm nh vy ri, m hai ng vn cn ku (cng trong bi y) rng: ...Cm thy ph
bnh mt s anh ch em Vn N gh S l mt vic kh qu. Mong rng cc anh ch vn s s
hng hi ng h.... Xin ni ngay rng bn thn ti khng nhng khng th ng h dc ci
cch lm nh hai ng lm m ti cn c bn phn ni toc ra rng nh th l khng tt,
khng hay, khng ng.
Hai ng ku ph bnh l kh, c phi ti cc ng tin vo ci cu ca nh ph bnh
Boa l ni rng: Ph bnh l d dng, v sng tc l cht vt, cho vic y l qu d dng
m nay thy n ng phi nhiu thc t phc tp (nht l thc tin Vit N am trn con ng
phc tp gian lao ca ch ngha x hi x ta) m cc ng rn kh khng ? Ti ch l mt
ngi sng tc trung bnh, nhng ti cng thng cm c vi hai ng v ci kh khn ca
cng tc ph bnh. N u d lm, lm khng vp, lm n u cng l bay l gii c ri, th sao
ngi ta li dng c hai ng, li dng c chng ta ?
N hn ni n ci kh khn ca ph bnh m nhng nh ph bnh khch quan chng ta
s vt c ln, ti mun nu ra y ci vn k lut ph bnh. Ta mi ch ni n k lut
sng tc thi m sao cha ni n k lut ph bnh ? K lut ph bnh nu ra y, l tt nhin
cng l mt th k lut t gic, cng nh mi th k lut lao ng, k lut sng tc, k lut
tuyn truyn khc ta vn lm.
Ph bnh thit l kh. Theo ti ngh, c khi cn kh hn c sng tc (ch khng nh
Boileau ni u) v chnh bn thn ci cng tc y, n rt c tnh cht sng to, v n cn phi
c nh th. Lm ng lm hay, n c gi tr c hai mt, trc ht n nh li v nh cht
ci h ci hng ci c, v mt khc, n a ci tt ln, n lm yn tm v gy ho hng cho
nhng thin ch v, ni theo t v kinh t, th n N y mnh lc lng sn xut, mc sn xut
v cht lng sn phN m. Trong mt s kh khn gy thm ra do ph bnh, v mt tiu cc cc
cng tc ph bnh, gn y, chng ta cng c mt s kinh nghim xng mu na kia .
Theo ch ti bit th c mt s hin tng hch dch i vi vn ngh phN m, xut pht t
mt s ngi ph bnh cng nh t mt s cn b chnh tr. Ti rt ng l Vn N gh S m
nht l Vn N gh S c ti, cng cn phi khim tn. N hng chung quanh, nht l nhng
ngi c trch nhim v phn on ci ny ci kia, ngh cng lm nh vy cho. Ti tn
thnh kin l nhng s ca cc ngnh vn ngh chng ta cha c g l gh gm lm u,
v trnh t tng, trnh vn ha, trnh ngh nghip cn phi hc cho nt xng li da
ra, hc cho n cht m chc g nm ht c quy lut ca s sng. N hng cng khng
nn v n ch l s ca Vit N am m nh gi n qu thp qu ti v kh nng nhy cm
i vi thc t quan, cho n l mt xoi tt trong mi cm xc phin toi v v i ca thi i
va gieo neo va ln lao hin nay ca chng ta. Trong mi thc tin Vit N am ni chung cc
mt, nu c cc tc gi cn non nt nu c nhng tc phN m yu xong, th cng c
mt s cn b thc hin chnh tr mt cch cng khng cao tay g lm. i vi ngh phN m,
anh n vi n (nht l th to ra bn x) m anh tham lam qu ng hoc hung hng mt
cch khng cn thit, th n bin mt (nh l mt ci s g l duy tm vy!). M nh th ri
kt qu l g ? L thit cho c vn ngh c chnh tr,v quan trng hn na, l thit ngay cho
ci cuc sng mun mu mt hng m chng ta ang ng vin nhau m phc v ht lng.
Li vn theo ti ngh, ci o c cch mng ln nht ca mt ngi ph bnh cch mng l
c . Khng phi c s nh hng ny n n lp trng giai cp, m tri li, ci c
bao dung ngi y s lm cho lp trng giai cp chng ta tr nn nhun nh hn, mm
mi hn trong cch lm m vn cng rn v nguyn tc. c s gip cho ngi ph bnh
(d l lo luyn hoc mi vit li) ch quan. M khun vng thc ngc ca nhn nh ca
ph phn l g, nu cn bn khng l i t khch quan m t vn ?
Kt thc mt s kin ca ti, ti xin trn trng gch di mt cu trong mt on
ca ng ch Trng Chinh, ngay ci vn kin cc ng ch Hng Chng v Trnh xun
An dn ra: ...Chng ta mong rng trong qun chng thng thc vn ngh s gy thnh
mt tp qun mi n cho v ph bnh nhit tnh nhng tc phN m mi ra i.
N GUYN TUN
Trch tp ch Vn N gh s 12 thng 5.1958 (xut bn HN )

N GUYN TUN T PH BN H
Trc cch mng thng 8 v trc ngy khng chin, ti sng tuyt i bng cm tnh,
ch da hon ton vo nhng xc cm bn nng v phn ng tnh cm nh gi ci tt ci
xu ci thin ci c. Ti ngh rng thi k y, ti l ngi ca thuyt h v v nhiu lc
quan nim mt cch nguy him rng ngi tr thc chn chnh l phi hoi nghi tt c. i
vi mi vn ng phi v hot ng ng phi k c ng ta, lc y, ti ht sc trnh, ngh
sai rng ngh thut l ngoi chnh tr v cn trn c mi chnh tr, mi hot ng chnh tr.
V nhng vn ln thuc v vn mnh dn tc, ti ngh rng ci biu hin yu nc ca ti
ti, ti ch xin khung n gn vo vn xy dng ting ni dn tc m bn thn mnh s c
cng ng gp vo t nhiu, qua nhng tm ti sng tc Vn Hc ca bn thn mnh. Trc
mi biu hin v mi tng quan vi cuc sng chung quanh, ti t cho ti l mt n v. i
vi ch ngha cng sn, con ngi duy tm v t do v chnh ph ca ti l ngi tn
thnh ci thuyt vin vng c lm ngi cng sn m khng trong t chc cng sn.
V quan nim ngh thut, trc y ti l ngi ca phi ngh thut vi ngh thut, tc l ti
ch trng ngh thut khng phc v chnh tr. Mt s sch v tiu thuyt ca nhng tc
gi t rt skt hoc c quan im t rt skt v t tng ngh thut, nh hng phn no
n ci nhn ca ti i vi Xt ta lin, i vi nhng hot ng chnh tr, v c th l rt c
nh kin nghi ngi i vi t chc ng ni chung trn th gii cng nh c ta. Ti cho
rng lm chnh tr th khng trnh c th on ny th on khc v trn ci nhn thc sai
lch y, ti cng tch con ngi vn ngh ra khi bt c hot ng chnh tr g.
C th ni rng ti vn cn ko di ci sng phiu lu ngay c sau thi k cch mng
thng Tm thnh cng ri, v s ci to t tng ca ti ch mi bt u c t ngy khng
chin. Cuc u tranh v trang khp t nc cho ti nhng iu kin khch quan v ch
quan dn dn un nn li mt ci nhn sinh quan i bi trong ti, c th l gii quyt
bc u cho ti v cc mt t tng hoi nghi. Trong nhng nm khng chin, cng tc v
sng tc ca ti, tuy cha c l bao nhiu, nhng u chng minh ci kt qu bc u ca
cuc ci to . V ti thy cn phi ni thm rng c c ci kt qu y, cng l nh phn
khch quan nhiu hn l phn ch quan, v nht l nh c ci phn ng du dt cho. Cuc
sng khng chin c gian kh v mt vt cht v th xc, nhng c nhng thun li khc v
mt chau di tinh thn cu tin v nhit tnh cch mng. Tuy cha c ton thn ton ,
nhng ti cng gn b rt nhiu vi ng vi nhn dn v tm ci l sng cn ca bn thn
mnh trn ci c s tp th ln lao y. V mi bn khon c nhn ch ngha, v cn bn
c dp xung. Ha bnh tr li y, iu kin khch quan i khc c. Cch mng chuyn
giai on my nm nay, t tng ti khng nhng khng chuyn theo kp m li cn c
nhng im ngoc tr li vi nhng np c ca thi k trc cch mng thng Tm.
Cng nh nhiu anh ch em cn b khc v lm vic thnh th ngay t ngy u tip qun,
ti cng vn ni vi ti l u tranh ha bnh gian kh phc tp, phn phn phong trong
khng chin, th m cn d hn ci giai on cch mng ny n nh thng vo con ngi tr
thc tiu t sn mnh cn nng nhng ci cn ca t tng t sn. N hng ng thi ti li vn
bo c ti v nhiu ngi khc cng mt thnh phn giai cp: T tng t sn v lc lng
t sn ta, c g m lm gh n th ?. (Ti nh li rng trong hi pht ng qun chng
ci cch rung t, hnh nh ti cng ku rng giai cp a ch v t tng a ch ta
thc ra c g m gh n th ?).
T sau ha bnh, con ngi cu an hng lc ti dn dn hi sinh li vi ci np
trc ca ngi th dn c trong ti, vo nhng ngy u ca cch mng thng Tm. Ti ku
ci ny ci khc, i hi cch mng phi th n th kia, ting ku ph hp vi ci ting ni
ca ch ngha ha bnh ca ci s ngi cho rng min Bc ta lm mnh qu, tc chnh
tr i gp i d nh vy, e kh m tranh th c min N am. Lp trng ti bp bnh, nn
ti mu thun vi ti: Va lo mnh dn y nhanh qu, li va st rut cho tnh hnh ch
cc mt. i vi hin tng ny hin tng khc v h khN u, v th trng ca phn kinh t
quc doanh, v i sng anh b i phc vin, v mc sng cng trng x nghip, v t
nm ca ci cch rung t va v, nhng tnh cm tiu t sn trong con ngi ng dao
ca ti li vn ln rt nhiu on tic hn di n kt li thnh mt ci cch nhn phin din
dN n ti mt ci nhn khc bt cng v u ut, bt mn v nghi k. Chuyn trong nc th,
nhn ra c trong phe trong khi ta, th thy ton nhng s vic v hin tng n vt qua ci
trnh nhn thc vn lch lc ca mnh, v vt qu ci kh nng nh gi vn mt chiu v
cc oan ca mnh. ng trc nhng kh khn mi ca cch mng chuyn mnh giai on,
ci cht hoi nghi c hu trong ti ngc dy rt mnh nht l t sau i hi XX ng
cng sn Lin X.
Ln li ci mch t tng ca ti ngc ln hi cch mng thng Tm, ti thy trong
h thng t tung ca ti c nhng lung sng ngm n qut li n di ln, sau mt gip
mi hai nm n b chm xung. Trong cn khng hong ny, v lc phng hng m c lc
ti ni ngh vit ra nh l mt ngi khng phi l ng vin. Mt i khi, cn bt
c mnh ang thot ly ng trong t tng. N ay git mnh nhn li, thy mnh c tri
trn ci dc ca quan im ch ngha xt li. Lng tin b st v, cho nn i vi s vic ny,
s vic khc, i vi ti liu ny ti liu khc, hay i lt ngc li. Hc tp tnh hnh th gii
cn d thng hn tnh hnh trong nc. N gun tin chnh th tip thu c iu kin, cc ngun
tin khc th nhn v pht i mt cch d dng. Lp trng t tng c s ln ln, cho nn
nghit ng vi kin ca ng ch, ca bn, cho nn d ha theo vi li xc sim dm pha tn
tnh ca bn c bn xu. Ci phn vN n c trong con ngi hoi nghi ca ti l mt ming
t thun tin cho s ny n ca nhng t tng do cc ngun i ch gieo vo. V mun
hay khng mun, trong mt s cng vic nht nh, ti tr nn mt ci bnh phong cho bn
xu dng c.
V phn sng tc, gn y ti gp nhng kh khn trong t tng sng tc, cng l
do bi quan hoang mang tc ng v hn ch ci nhit tnh ca ngi ngh s cch mng. Cng
l do ci phng php t tng nng n v hin tng vn vt m khng nhn thy ci i th
ca cch mng v ci hng ca s vt trong qu trnh pht trin cch mng. Cng l do l
ny l khc, nhng ci chnh l ci nguyn do ng vc. Chnh v sa st i vo ch lch, ch
sai, lc hng v t tng v lm ln v ch ng ca ngi ng vin vn ngh. Ti
c xu hng tch vn ngh ra khi chnh tr v i lp vn ngh vi chnh tr. V d tun
bo Vn u Ph bnh nht nh l kh ti vit: N u c nhng tc gi cn non
nt, yu t, nu c nhng tc phN m yu xong, th cng c mt s cn b thc hin
chnh tr mt cch cng khng cao tay g lm....
i vi tc phN m in li, ti t tin gt i ci phn chnh tr ca vn ch cn thy,
c phn ngh thut. ta cho tp sch Thch Lam v v kch Kim Tin ca Vi Huyn c,
ti ch c cao tc phN m v tc gi m khng ng trn ci quan im Vn Hc v sn ca
ngi ph bnh cch mng m vch ra nhng nhc im khuyt im v sai lm ca tc
phN m. In li tp Vang Bng Mt Thi ca ti, ti cng thiu mt ci trch nhim ca ngi
tc gi i vi c gi m xc nhn thi ca mnh v ni dung t tng ca tc phN m c.
Thm ch, cn a vo sng tc tt c cc bc bi, ci hn di vi thc t, ch chit cnh khe
iu ny iu n, nh trong bi Cy H N i. con ngi y t ch trng n cy... y,
con ngi i vi con ngi cng cha mc ch trng, ni chi n chuyn cy ci...i
lc c nh n ngi ny ngi n th ta ch quen nh nhng lc h nh hoc nh v
mt ci g.... Thc ra ch ngha nhn o cng sn chng ta khng bao gi dy con ngi t
mnh tch khi to vt chung quanh v ch p hoa c cy ci. Thc ra ng ta quan tm n
trnh vn ha cn nng cao dn cho qun chng nhn dn, trong y mc nhin l c ci
phn gio dc thN m m, dy con ngi yu qu hoa c qu cy v hng n vo cuc sng
cn lao ca tp th. N hng cu i nh bi Cy H N i, vi ci li ni m , phn
no bin ma Xun min Bc thnh ra nhng ci ngm ngi kch ng n nhng tm s sa
sai, to thnh nhng ci n chic v bt cng trong cch nhn ra thc t sinh ng trn t
nc. Cch nhn khng lnh mnh y tht l khng xng ng vi bt c nh vn no mun
ng gp giy mc ca mnh vo ci quyt tm chung sc xy dng min Bc ca mi ngi.
Cch nhn v cch vit y khng gii quyt g cho cuc sng nng n ang cn phi bc ln
N y ln. N c phn no lm u tu cho mt s mm v bt sn sng mn kho vn
chng ni cnh v chi ng, mc my vic ny vic khc.
N hng trong c mt m lch lc lm sai ca ti t lu nay, ci sai lm ti cho nghim
trng hn ht, tc l ci sai lm ca ti i vi ngh quyt ca b chnh tr ca ng nhn nh
v tnh hnh vn ngh. N gh quyt phn tch su sc, tng kt y r rng v s lng on
ca phn t i ch trong vn ngh. Ti c ph bin nhiu ln v ngh quyt ny, ti vn
c khng khng cho rng Vn Hc ngh thut ta t lu nay c vn v ang c nhng vn
cn phi gii quyt sm, tc l c nghim trng v tnh hnh, nhng khng n ni nghim
trng ng nh tinh thn v con ch vch ra trong tng chng mc ca ngh quyt. Ti
sao phi tri qua hn ba thng rng hc tp lin h, phi tri qua rt nhiu kh khn ca din
bin t tng v qua bao nhiu cng sc ca ng ch v ng nghip gip cho m nay ti
mi nht tr c vi ton b ngh quyt ca ng v tnh hnh Vn Hc ngh thut ?
Chnh l v ti m h v lp trng, khng phn r ch ta, nn khng nhn thy vn
u tranh giai cp trong lnh vc Vn Hc ngh thut gia lc cch mng tin ln ang nh
vo tt c nhng ci g dm chng i v phn li n. Chnh v ti non yu v m h v chnh
tr, nn khng thy ci mt chnh tr ca vn vn ngh y. Bn cht cu an hng lc ngh
ngi ti lm ti m nht v s tt yu ca cuc u tranh ny v quyn c ci tnh cht
ca t chc ng ta l mt t chc chin u v ang cn chin u quyt lit trn mt trn t
tng. (Cui 1956, ng ca N hn Vn. Ti l mt ch k trong bn kin ngh ca nhiu anh
em Vn N gh S k ngy 13.12.1956 (1), nhng trong ti vn cn phn vn v bin php hnh
chnh dng vi N hn Vn. N ay ti thy r l khng th thuyt phc ci to t bo v
bin php y l bin php duy nht). Chnh v ti c xu hng tch vn ngh khi chnh tr
nn ti khng nhn ra kha chnh tr ca vn . Ti thng cn hay ku l t lu nay ta bn
chnh tr qu nhiu trong vn ngh v nn dnh th gi bn v chuyn mn th ng hn.
Ti khng thy rng tnh hnh ch ta nghim trng nh th, th ci yu cu cp bch ca
vn ngh hin nay l gii quyt v chnh tr , ri trn ci c s trng en phn r y,
trong ni b nhn dn ca vn ngh, mi thanh thot c cho s tho lun chuyn mn vn
ngh. Khng nhn nhn ra c ch sng sut ca ngh quyt ca ng v tnh hnh vn ngh
b lng on, ti cho ci nguyn chn chnh cn nm ci ch lng tin ca ti i vi ng.
T sau ha bnh v nht l t sau i hi XX ng cng sn Lin X, lng tin ca ti i vi
ng c thm nhng mn en ca s nghi ng. Thi k m phong tro chng ch ngha
sng bi c nhn cng l thi k ti i su vo mt bnh sng bi khc. Tc l ti t ph,
t tc, t i, t i m sng bi ci c nhn tr thc tiu t sn ca ti. Ti cho l phi pht
trin ti ci cao nht v vic suy ngh c lp, ly t duy c lp ra m lm ci tha tr
cho ci kiu m ti vn gi l: Cch ngh mt chiu ca nhiu ng ch chng ta. N gng
nghnh vi s pht trin ba bi , ti t huyn hoc mnh v ci kin thc bn thn thi
phng bm to ln, t phnh nnh mnh n ci mc bn c bn xu dng c mnh m khng
nhn ra, n ci mc ch thy c mnh m khng thy phng hng trong t tng. Qua mt
ln kinh nghim ti t pht trn mt ci c s c nhn bp bnh, nay ti ngh rng ng ta,
trn con ng t nay kin ton chuyn chnh v sn song song vi m rng dn ch, ng ta
khng nhng khng hn ch s ngh c lp ca ng vin v anh ch em tr thc, m li cn
khuyn khch mi ngi ng gp ci phn tr tu chn cm ca mnh vo ci khi tr tu v
i ca ng. Ring ti, qua mt trn th thch va ri, qua ci bi hc chong vng va ri
phn r thin c trong gii vn ngh phc tp, ti thy sng dn ci chn l ny:
Mun suy ngh c lp, cn phi c vn phong ph v thc t u tranh, cng vi mt
cn bn l lun cch mng chc chn.
Khi mnh ng vc ng th d ngh sai v lm sai.
N hng ci ti ni , thc ra khng c g l mi c, nhng ring vi ti, n c ci gi
tr ca mt ln suy ngh va au xt va yn tm, va lnh mnh. Vit ra y ci iu trn,
ti thy ti thoi mi trong s khim tn thnh khN n v cng thy gn ng hn bao gi.
8.4.58
N GUYN TUN
(1) Kin ngh i ng ca bo N hn Vn

Nh Mai
N h Mai l bt hiu ca Hong N h Mai sinh nm 1918 lng Hong Mai gn H
N i. L con mt gia nh tiu cng chc, ng hc t nh H N i, t ti nm 1943 sau
hc Trng i Hc Lut Khoa H N i. Hc cha xong khng chin, ng phi b d.
N hng ngay t khi cn l sinh vin ng bt u vit sch. N guyn l mt thanh nin ham
m ch ngha cng sn, ng dch cun Les Principes du Leninisme t ting Php ra ting
Vit, v tip theo ng vit cun i sng L nin.
Cng trong thi gian N h Mai xut bn mt cun kch nhan Ting trng h
hi, ngy nay vn cn gi tr v vn thng c nhc ti.
N m 1946 N h Mai ly v cng l vn s, hai v chng cng gia nhp Vit Minh v
cng cng tc v kch. N m 1948 c hai v chng c c vo N am, hot ng trong ban vn
cng ca on qun gii phng N am B trong ba nm. n nm 1951 hai v chng c triu
ra Vit Bc, hot ng trong ban vn ngh trung ng cho n ngy tr v H N i. Sut trong
thi gian khng chin hai v chng ch ng kch, khng sng tc.
V H N i t nm 1954 n nay hnh nh ng vn sng yn lng v bo ch H N i
khng thy nhc n ng. N hng thc s th ng c tham gia phong tro N hn Vn-Giai
PhN m v tnh c c bn th ti ca Trn Dn, chng ti bit rng bi Thi S My ng
trong bo N hn Vn s 5 vi bt hiu Chm Vn Bim chnh thc l ca N h Mai. N h vy
rt c th ng c vit nhiu bi khc m du tn, nn chng ti khng bit.
Bi Thi S My l mt bi m ai cng cng nhn l c gi tr. Tuy l mt cu
chuyn tng tng, nhng bi y cng ni ln s thc chua cht trong lng ngi ngh s
sng di ch cng sn l mt ch ch trng tiu dit mi tnh cm v bin con ngi
thnh mt th my sn xut mi th theo mu t hng ca ng.
Chng ti trch bi ny gii thiu tc gi v gii thiu c tm trng chung ca gii
Vn N gh S Bc Vit hin nay.
THI S MY
Vi mt chic my sa i i cht n c thm tr nh v c c cht l lun,
ngi ta c th dng my phin dch v vit vn
I. Th N o L Cng Bng M N i Ci i N y ?
u nm 2000...Cc bo ch xut bn u si ni ng tin tc quan trng v my vit
vn vi nhng u rt gn ln.
T Cng Thc trong bi x lun N hit lit cho mng cc Vn N gh S my
gii thiu nh sau :
N h p dng nhng nhng kh nng mi nht ca khoa hc in t my vit vn
hon thnh, tha mn c nhu cu vn ngh ngy mt gia tng ca loi ngi. N hng
sng tc phN m ca n, va kp thi, va minh ha ng chnh sch, s gii quyt c mi
khN u hiu phc tp ca cuc sng.
Mi giy ng h my c th sn xut ra c t 7 n 8000 ging vn th. N u
dng sc v tm hn ngi th phi hng ngn Vn N gh S c mt trnh sch v rt
cao, cm ci hng trm nm mi lm ni....
Do tnh cht nhn vn ca my nn ngi ta to cho n ci v bc ngoi hnh dng
mt anh chng tr, khe, p...ch khc ngi tht l ng nguyn mt ch khng ni, ci,
chy nhN y, nht l khng yu ng lng mn li thi...
Bo Cng Thc kt lun:
Chng ta, nhng con ngi tht cn hp tc, nht tr vi ngi my, cn trit
dng h vo i qun vn ngh cc Vn N gh S c th chuyn sang cc nghnh cng tc
khc, tng cng thm lc lng kin thit thi i in t ca chng ta
Hn mt nm sau ci ngy tin vui truyn i, th hng lot vn s my...c tung ra
th trng. Mt s cn b ph trch v vn chng snh my mc mt s ngnh, mt s c
quan x nghip, nng trng v.v...thi nhau mua v s dng. nhng ni , v vn ngh,
my mc c c quyn t lc chut hng cuc sng bnh n, cn l Vn N gh S bng
xng bng tht th b gt ra ngoi.
N hc s o Huyn c c i hc lp nghin cu ngh lm nc mm, ha s Lp Th
c iu ng sang mu dch, n s Trong Trng nm bt lm ngh . Thi s My N c
ra b H lm ngh bi Kiu, tn rc v thnh phn giai cp cho nhng ngi c u c m tn
d oan.
Vn s ng Vn Cay phi ra ch Gii lm ngh bn vn, kim bn sm lp. Sm lp,
v cn khuyn khch, nn c min thu cn vn ca ng Vn Cay th lit vo loi hng
v dng v phi chu thu 4 phn trm. Rt t ngi chu qung tin ra mua. i ba v kh
tnh li cn ra ri: Vn chng anh th ra ci ch g! Khng ch li bng chic dp cao
su ca ti na kia! N h o din Kch Kha c chuyn sang ngnh nui c vng, vN y bc
ng ny l iu Thuyn, con c en mt st n l Bao Cng, cp c ui l li mt kia l
i nhn vt tiu t sn v.v...
Tm li c mt b phn Vn N gh S ti bi ri lon. Ai cng th ght ngi my
mi ra i kia, nhng ai cng chu thua, v cng bng m ni th my mc qu l kp thi
s, thng kinh s, li ng khun php, tt n tt hn con ngi thc ci i ny....
II. V Sao M Lng Qung N i Ghen ?
nng trng tp th Con n c nh th tr tui Linh Quang. Sut my nm lin, k
t ngy nng trng bt u xy dng Quang lm th, ca, h, v kiu, khi duyn dng,
khi nghch ngm, khi thit tha yu i phc v nng trng. Mi bi th ca anh c
b con hc thuc lng. N i chung anh lm vic tt v c cm tnh nhiu ngi.
N hng c u th cng phi c khuyt. Ci khuyt ca anh ta l hay vi phm lut l.
Gia gi chnh quyn, anh b i chi. Khi th i cu vi c Hay Ru tn ma tn mnh v
nhiu ci s i. Khi th i l la tm s vi vi g thanh nin bn v nhng chuyn tng lai
trn gii di t. Khi th tr chuyn vi mt s ph n nhm gi tr, iu tra ci vic ti
sao n b, con nt li hay khc nh nhau. i khi cn lm th k ring cho vi b lo vit
th gi con chu cng tc tnh xa. N goi ra anh cn ba bi nh: Giy t sch v khng
ngn np, tc khng c ng ngi, o mc chuyn mn khng ci khuy c, sng tc th
khng c chng trnh k hoch.
N ghim trng nht l khi yu c Duyn cn b c xng ca nng trng, anh khng
h c bo co trc. Tt c nhng iu trn y lm cho trng ban ni quy N ghim vn Tc,
con ngi rt khun vng thc ngc, phi ly lm bc mnh v chng tai gai mt.
Tc thng bt b anh v gi riu anh l Lng Qung. C nng trng v sau cng
quen gi anh bng ci tn Tc xuyn tc y.
ng ch tch nng trng vn ngi tng tri, hiu r cu nhn v thp ton li
bit mn ti nn i x vi Lng Qung rng lng. Cng v vy m trong khi c mt s ni
mua sm Vn N gh S My, ng vn vin ht l do ny n l do khc khng chu dng
cc th my mc . ng ni: Cn khi ni ngi ta khng c ngi My m phong
tro vn ngh ca ngi ta vn rm rm.
C lc ng li pht biu: ng ch Lng Qung vn kh nng phc v nng
trng hoc vn th my th hay lm sao bng vn th ngi c. N ghim vn Tc
lun lun i lp vi nhng kin , lun lun i nng trng Con n phi c mt thi s
my.
Tc th chng hiu vn ngh vn nghic l ci qui g, nhng ch ngh mt cch s
lc l c ci g tt n tt y v th lao tm tn tr i ph nh i vi Lng
Qung, phn ni quy nng trng tt nhin s c bo m.
Tc i hi nhiu ln m c b gt i, bn mu vn ng mt s anh em cng cnh
lm kin ngh ph bnh ng Ch Tch l cm tnh c nhn, c t tng bao che hu khuynh
vi Lng Qung, khng c tinh thn ci tin nng trng, thiu tin tng k thut hin i.
Bn kin ngh yu cu ng Ch Tch phi cho nng trng sm ngay mt ngi
my, v thay th Lng Qung, nu khng h s kin ln trn. ng Ch Tch b dn vo nc
khng ng khng c, nn quyt nh tn thnh, ng thi ra ch th vn Lng
Qung lm th nh trc, chiu c n thnh tch c ca anh ta.
Th l mi ngy sau, N ghim vn Tc ln Bch Ha Tnh chn lc mua mt thi
s my cc eo bin ng k s 111.
m ra mt Thi s s 111 c t chc trng th. Cu lc b treo n kt hoa rc r
nh nhng ngu hi ma. N am n u n mc p. Trc khi vo bn tic, ngi ta th tho
bn tn rt nhiu v anh ta nht l trong m n b con gi. Mt n cng nhn li my
cy khoe khoang: Cc b ch ! Em c xem mt anh ta hm mi khnh v ri. Sao ngi
gi m p th, p hn ngi tht chng mnh nhiu. i mt anh ta li c nhn em
chm chm lm em ngng c mt
C Duyn, ngi yu ca Lng Qung cng trong m y, mun t cho mi ngi
bit trnh hc rng ca mnh, c bn vanh vch thut li nhng iu c c v N gi
My, ng trong t Cng Thc.
Khng mt ai thm ti Lng Qung na. Anh tht thu i gia m ng, chng
bt chuyn vi ai cng chng ai bun ni chuyn vi. Cng nghe nhng li tn tng Thi s
My lng anh cng nng tru bun phin.
Bc vo tic ru, N ghim vn Tc o mo c din vn khai mc vi nhngvn v
hng hn nh sau: Chng ta hoan nghnh ngi bn mi ca nng trng v tin tng tm
hn in t ca anh s truyn hi sng vo thi ca, ng hu thc N y chng ta tin mau trn
con ng s nghip... Tn n con s ng k 111, Tc ni: N u em trit t con s ,
chng ta s c ba con nht n biu hin anh bn chng ta c 3 iu tri nht, y l: N hanh
nht, ng nht v k lut nht. Ti trn trng ngh t nay s gi tn l anh Ba Con
N ht cho n m thut. Quay sang pha Lng Qung, Tc ci c tr, ku gi Lng Qung
nn c gng noi gng thi s Ba Con N ht v mi mt, nht l tn trng ni quy. c din
vn xong, Tc chp hai tay ln ngc, nghim chnh ngi xung, o mt lic trm m ph
n, y thm ngh: May cng c vi c cm phc ci oai phong lm lit ca anh.
Tip , theo ng nghi l, ngi ta m tm vi chong ph mt Ba Con N ht xut
u l din. Ton phng ng dy v tay, nng cc, chm cc hoan h m m v xut xoa
khen b mt phng ca Ba Con N ht qu l p. N gi ta vn nhng nt ch sau lng hn,
my chy s s trong bng hn. i mt hn lc sng lc tt trng tng nh nhp nhy.
Ch phn mi mt giy, hn nh ra khe h con sau gy mt t giy c in bi
th di p t. Lng Qung c ch nh ln ngm bi th . Ting ngm va dt th ting
hoan h li ran nh sm, nhiu c gi nhN y cng ln. Mt b m qu xc ng chy n ch
Ba Con N ht ng du dng hn trn hn. Mt thanh nin gh tai Lng Qung van v mn
bi th p t v chp m hc.
Trong tic ru, ngi ta va n va nc nm khen tng ch tng cu ca bi th.
My c ng ru di trm ging li i li li nhng cu m cc c cho l l th nht nh:
Thi i ti vui p nng vng
Rp rn c trng khua vang
Bao tay lao ng xy ti p
Phn khi nng trng tin tin hng
Ri cc c ho s s lm cho cc b c mm mm ci, na tnh t na thng hi.
Trong khi y N ghim vn Tc thnh thong li trang trng gt gt ci u t v hi lng v h
h o mt lic ph n...
Lng Qung th im nh c chp, au kh ngi thu nh mnh trong bn tic, cm thy
mnh b bng qu, ti tn qu. Mi khi trong cc bui hiu h, anh l ci inh. Mi ngi
tha thit ni p anh ngm th. Mi v tay u dnh tng cho nhng vn iu du dng hay
bc la ca anh.
Mi i mi u kn o trao ci. Than i! Thi oanh lit t nay cn u na!!!
N hng ai on nht cho Lng Qung l c Duyn xem chng khc sut tic ru, c nhn
dn mt vo Ba Con N ht dng iu m mt, nhiu ln nh ri a tha, hoc gp nhm thc
n a ngi ngi bn cnh, Lng Qung ni ghen mt cch thc th v chong vng....
III. Tm Hn in T ca Ba Con N ht
Hng ngy...hng ngy vo hai bui sng chiu, nhng bi th rt t sau gy Ba Con
N ht u c N ghim vn Tc cho ngm trc my phng thanh. Ht ca tng My gt
v, in v, N c v li t cnh Chung th ma xun, Cnh ng mu h,
Hp tc x ma Thu v.v...Bi no cng m u bng: Thi i ti vui. on gia th
no cng c: C ...trng khua...tay lao ng. on kt bao gi cng c my cu ku gi:
Phn khi!....tin hng!
N i n nhim v th sao cng nhc nh: B n b ung mt ngy, nhng khng b
c my cy vinh quang... Yu nhau th pht trin mi ci th duy nht l: Yu nhau d
trn mt i...Xin ng m ui m ri lp trng
Tm hn in t ca Ba Con N ht c mt iu nh vy, nht nho truyn hi sng vo
thi ca, bao trm mi truyn, mi tm tnh, mi cm ngh ca c nng trng...Mt em b chn
b hc i Ba Con N ht cng ng ng ngm nga B n b ung mt ngy...
Mt chiu ch nht Lng Qung i chi rng vi Duyn. C bn chuyn ci xin th
b Duyn chnh lun: Xem ra m ui l li...Coi chng ko li nh ri lp trng... lm
cho Lng Qung th di sn st.
Thm thot ti hi ma. N ng trng Con n thu hoch tt, c t chc mt tinh n
mng thng li. Ch trong nhy mt Ba Con N ht sn xut c bi ca V ma thng
li ngn ri cu. N i dung vn ging cc bi cng lot do Ba Con N ht sn xut nh Ca
lm c thng li...Ca i sn thng li... ngha l vn Tri vui...la vng...c ht ca
vang...tay lao ng...b n b ng, qun sao v ma...phn khi tin hng...cng nng tr kt
on v.v... nghe xong mi ngi li v tay mt cch hp thi trang. My c ru di quen l
li ly vi cu cc c b mm ci.
Lng Qung li thy bc bi trong ngi, bt giy nh chic l xo, u ngN ng cao pht
biu: Sao ti n th! N ht nh nc c n th m b con cng thch c !...
N ghim vn Tc bn ni gin nh lc Cha thy qu Sa tng kch vo con chin
ca mnh, hi cp tc vi mt s trung kin ph phn Lng Qung. Mt ngi ni:
ng ch Lng Qung nng c a v...thy th ca thi s Ba Con N ht c mi ngi yu
thch th sinh ra ghen tng bt mn. Mt ngi phn tch: ng ch Lng Qung ni xu
bn...ph bnh thiu xy dng, kiu cng khng chu hc hi...nh th l t tng ph
hoi.... N ghim vn Tc qun c chp tay ln ngc trn trng nh mi ln, vi v ln din
n vn ng l lun kt ti Lnng Qung coi thng s thng thc vn ngh ca qun
chng v phm vo chnh sch on kt gia ngi My v ngi thc.
Tc ra kin t chc mt cuc ti vn th gia Lng Qung v Ba Con N ht.
N hiu ngi gi tay ng h Tc. Tc nm chc phn tht bi nhc nh v Lng Qung v nh
th l dp tt dp vi anh. C Duyn cng ln din n xin c kin, Lng Qung hi hp
i, tin tng t nht ngi yu ca mnh s bnh mnh. N hng khng! Bng ging c quyt,
c ni: N u ng ch Lng Qung thua, ti cng quyt s ct ng luyn i...v ti khng
mun ly chng khng tin b
Lng Qung mm ci chua cht. anh ngN ng cao u, nhn ti vi tn ngi gi
ang c m qung tn sng kia.
N gay sng hm sau ton th cng trng ngh bui lm, ti cu lc b chng kin mt
cuc thi vn ngh khng tin khong hu. N ghim vn Tc c ch nh lm trng ban
gim kho, ngi gia phng, hai bn tay chp li t gia ngc, t ra ging nhn vt quan
trng. Bn t l Ba Con N ht ng, ng b knh kiu. Bn hu l Lng Qung ngi thiu no.
u bi thi ra nh sau: T cnh tri xun. Tc nh kng ra hiu bt u.
Phng hp tr nn im lng ch cn nghe thy ting rui bay vo vo, ting my chy s
s v ting ngi bt ku son sot.
Khn nn Lng Qung cn bt mi mi cha y dm cu m Ba Con N ht tun
ngay mt bi th ba nghn cu. th l cuc th chm dt. Lng Qung thua hn hoi, m hi
anh v ra, nt mt rm li. Anh c ch nh ngm h Ba Con N ht. Ging anh au n xt
xa (ging ca ngi tht bi chua cay) khin b con lm tng anh mun lm ni bt ln tm
hn in t thit tha ca Ba Con N ht v ngi ta cng v tay m .
Bi th cng vn quanh i quN n li nhng cu:
Rc r vn xun cc n vng
Hoa o ti n bo Xun sang
Dng xy nhn loi tay lao ng
N o m t nay mi v vang
N h my khi vn, thng li
Cng nhn tr thc thy vinh quang
Xun sang phn khi ta u ha
Kin thit nng trng, tin tin hng
Hay:
Qun n qun ng, ch qun i
Ch qun t nc my tri Xun....
Vi c ru di li lm ci vic thng l l nhi li vi cu l th, khng qun ho s s
cc c b thng hi. N ghim vn Tc ng nh ng dy, ra lnh b mc, ri ri phng
thi, mt khng qun lic ngc o xui, chm mN m th no ci dng iu quan trng ca
mnh cng lt vo i mt xanh no y...
IV. Ba iu ng Cht v Ba iu Hn
T sau ci ba hng thi, Lng Qung khng c Duyn oi hoi n na.
Cng ngy ci v tr ca anh cng b xung. N ghim vn Tc li qut nhng roi ph bnh tn
bo vo nhng tc phN m ca anh, gy thnh d lun rng ri khin c nng trng thnh kin
vi th anh n th anh lm ra ngm ln ch vi khc l ngi ta nhao nhao ku ti, ku
i bi, ku lng mn. C ngi li chp ln dm ci m: Phong kin, t sn, tiu t sn v.v...
Mt ba, mun o lng ngi, anh lm mt vic gian di l k lo tn Ba Con N ht
xung di mt bi th mi ca anh ri em ra ngm. N ghe xong, lp tc Tc ng ra lm
nhm phn tch cho c nng trng nc nm khen hay. Anh lin ni r s tht l bi y chinh
l anh lm th mt s ng khng tin, cho l khuch khoc, mt s khc (trong c Duyn)
th li ni :
Tho no bn mnh nghe xong cng ng ng, cm thy bi th ti qu....
Ring N ghim vn Tc th ao to ba ln, ph phn anh v ci ti li dng tn tui
ca Ba Con N ht c ting khen, xc phm n uy tn ca lp ngi My. Lng
Qung b chng chi gia cuc sng y dy thnh kin, b chung quanh khng hiu mnh, b
b ri v lnh nht. M tt c ch ti ci my ngi. N ghim vn Tc v ci ngi my
Ba Con N ht v tri v gic kia, sng sng yu qui gia ci nng trng ti p ny. Anh
cm phn cao
Mt bui chiu thong thy bng Duyn tin v cu lc b, anh lin theo sau, Duyn
vo bung t Ba Con N ht, bn tay nng y du my chng t c va c xng v l
vo thng y. Anh ng sau rm ca nhn vo, bng thy duyn ngoan ngon qy xung
trc Ba Con N ht thm th xin mt bn tnh ca. Duyn vn nt ch. Ting my s s chng
mt tch tc, Ba Con N ht nh ra sau gy mt cun giy. Duyn gi ra ngm nga khe kh:
...... N ghe em! ng qun nhim v
Ch mt lp trng
Trn i anh s yu em v.v.....
N gm xong, Duyn p bi th vo ngc v ngc mt m ui nhn vo i mt
nN y la ca Ba Con N ht.
Lng Qung thy si sc trong tim. ngh rng rn nN y ra. N ht nh anh phi cho vi
nht dao! Anh th v ti ly ra con dao nhp, m c hai li dao loang long sng....v anh
tin vo. Duyn git mnh quay li, hi mm ci lm anh bi ri. ly can m, anh bn
dng dc tuyn n: C c 3 iu ng ti cht. iu th nht l c cm d my lm tn
thng n o c ca my. iu th hai l c n bc tnh v chung thy, y l ti
phn bi. iu th ba l c git cht mt thin ti l ti, phng hi n ci vn qu nht ca
x hi con ngi.
Duyn bnh tnh p li: Ti cht khng ng tic, ch tic l cht bi tay ngi hn.
Anh c ba iu hn khng ng sng: iu hn th nht l anh mang ting lm ngi m thi
vn th phi chu thua my, iu hn th hai l anh n cp ci tn ca my c
khen, cn iu hn th ba l anh nh dng dao hi ngi tay khng m ngi l mt
ngi n b con gi...
Lng Qung m mt khc rng rc v b ra v. n mng khng xN y ra, ch c lng
anh rm mu au thng. (Thc S Duyn vn yu anh nhng vn phi lm th gio dc
ngi yu).
My hm sau Lng Qung gp ng Ch Tch, xin rt lui ngh lm th, xin c
chuyn cng tc. N ng trng ng thiu chn qut chung nga. ng Ch Tch sp xp
anh vo chn , ng thi c an i khuyn khch anh. Anh lm vic cn c nhng m m
vn thc khuya tip tc lm th, nhng vn th ngm ngi ni ln:
....N hng xt xa, nhng nc mt khn ngui,
N hng ting ht mun chim,
N hng pht tri tim ci,
Ti chp ni bun vui mi mi,
(D em chng nghe ti)
Ti vn ca,
Lanh lnh chuyn i,
Lng hng tin: N gi s hiu lng ti.
V. on Kt Rt Cng Thc N hng Cn Thit
S l...d sao i na th my vn ch l my. Kh nng ca my ch c hn.
Tm hn in t ca Ba Con N ht d c N ghim vn Tc nng niu n my i na, cng
tr nn tm thng kh cn v nht nho.
N ng trng Con n bt u ngy nhng vn iu nhai i nhai li mi.
N hng bi v thi s chnh sch ca thi s my t bi th vi nghn tr i c
phng thanh sng sng, chiu chiu lm cho cc b gi bun ng, cc ng gi bc rc bt
tc vt ru, cc cu con trai bt l tai, cc c con gi thanh xun th nguyn ra: kh lm,
bit ri, c lm ri. Cn c Hay Ru th chunh chong vi ba tp ru, xng li trc mt
Ba Con N ht m c kha. N ghim vn Tc th gi mt quyn lut v chng nh nhau ra
can.
Cui cng c nng trng kin ngh ln ng Ch Tch i qung Ba Con N ht vo kho
cha ng nt. Tc c nu thnh tch Ba Con N ht hng cu vn quyn uy ca my. C
nng trng phn i Tc quyt lit li i qung c ci t sch v cha trong bng Tc i
nhn th. Tc ly lm s hi, vi chp hai tay ln ngc ri khc trang trng y ht nh bc
chn tu thy mi ngi khng hiu ni chnh o ca mnh.
Sau N guyn Linh Quang c tr v chc v thi s c ca mnh. N ng trng giao
cho c Duyn xung chung nga n. Cuc ti hp din ra bao nhiu mng mng ti ti.
N ng trng tr li i sng thc ca con ngi. B con li hc thuc lng th Lng
Qung, nhng bi th rt ngi, ca tng tnh yu t nc v yu cuc sng v i mun
mu mun v.
Tin sau cng: N hng s vic xN y ra nng trng Con n tng t xN y ra mt s
ni khc (tng s dng sai lm ngi my) v cng i n mt kt lun cng thc nhng rt
cn thit nh k li trn y.
CHM VN BIM
bt hiu ca N H MAI
Phng Cung: D K
Thng ip Xanh xin gii thiu vi bn c trch on truyn ngn D K ca nh
vn Phng Cung (sinh nm 1929 ti Sn Ty).
ngoi nc, Phng Cung ch c bit ti nh mt nh vn trong nhm N hn Vn-
Giai PhN m, vi truyn ngn Con nga gi ca Cha Trnh (N hn Vn s 4,10.1956).
Trong thi gian 56-59, ng hon thnh mt tp 6 truyn ngn, vi ta D K.
Tc phN m ny cha bao gi c xut bn, v khi tc gi va vit xong, th ng b bt v b t
bit giam trong 11 nm tri. Cng nh N guyn Hu ang (15 nm t), Phng Cung l mt
trong vi ba ngi rt him khng chu t ph, v li cng khng chu t iu ngi khc.
m lng, hi c gi nhng l gi nng, c l gi t di t ln. Ti cm thy hai
mt nh c bng li bng la mng mt th la chuyn dng ca thn ru ng ? Tai ti vn
cn thc, nh gi n nhn c nhng m thanh ca m thu. m thanh cng t, ni, ni,
chm, to, nh, gi thc iu chnh ?
...Mt khng gian , xanh, vng, tm bao la quay cung bin o, bng ti bng ly
mt, ri li thay bng mt th nh sng du du ca m trng, ri ng sang mu nh sng ca
bnh minh o khng gian ph thnh.
Ti nhn ln ngn cy chi mi k bn cng mt ngi n c knh, mun gh ni cnh
vng chn, lun th n my ngm nc. Va bc khi cng, bng thy khc l: R rng
va ri l mt cng n, nay li bin thnh mt tam quan p Cha hay n ? Cht ting
u ph cha sa d dn. Ti mt tm chng bit con vt y u. Ting sa t bn
pha gip cng gin gi an vy. Ti bit lm g y thanh minh mnh khng phi l k
gian phi. Ti c gng nhn ng mun tm n ch ca chng d l nh s hay ng t ni
ln ci yu cu khng nh ca mnh. Rt tic, ti chng thy bng mt ai! Chng bit sc g
li cun, khin ti t m ngoan bc. Vo n thm i bi ti cht nghe ting lch kch bn
trong nh ting thu dn c. Ti bc hn vo bn trong, nhn ln tam bo uy nghi. Ci
mt t m chung l ca ti d dt tn knh t ba v tam th, n hai bn hnh lang, lot:
Tng pht, tng thnh g hay t chng bit, u sn son thip vng lng ly. Tri! Ti
bng rn c ngi! Cc tng tnh ta ci th thin thu bt bin, nht lot chm chm nhn
ti. Ti r sang hnh lang bn t, cc v cng nht lot nh mt sang t lm ti. Ti r sang
hnh lang bn hu cc v cng nht lot nh mt sang hu cn nhanh hn lm ti! S hot
ng ca nhn tng nhy bn ta ci v lng t qunh tri, qunh phi trn con ng ch
phi, g, do mt tay li tt bc iu khin. Ti cm thy lnh tot ngi, ti c trn tnh lm
nhanh bn t thut trong u. Ti vn bit l t thut th thnh khN n t nhn ti li l ct
li ca vn . Ti t nh c l con mt ca Thn, Pht, ch con mt ca Thn Pht mi nhn
thu ht. Hn kip trc mnh l k bt lng, bt ho!...
Ti khp np i li theo li cn thn sau khi vo b kin c vua m ti c nhiu
dp chng kin trn cc chiu ht cho. Li n khi gt chn va vo bc ca ti mi dm ci
u quay ngang v bc hn xung thm.
Kht qu! N hn thy mt b nc k st tng, ti vi ngh: Thi th du sao th mnh
cng b kim kim n ba kip th liu thnh tm n my trm ngm thanh thy! Ri thay!
Ti nhn vo b chng cn ly mt git nc, y b chm ru. Gc b pha trong, mt con
c cht t bao gi trong mi trng thin nh, ch cn nguyn b xng trng mu go
hN m! Ch n v. hay i thi gian mi da siu thot, hay ch bn tay mu nhim cho ti
sinh ? Duyn kip ngi cng nh ng, iu u may t, ri nhiu, c nm y ch i! Ti
nh lm bm li pht t: N c bn i dng dn cha cha bng nc mt chng sinh
trong th gii ba ngn!. N u c xt ti sinh hn con c ny s c thung thng u i
trong nc mt mnh mng v tn.
Ti va i va ngh bng cn ma p n nghe ting ma ro ro, ti tm xa gn
tm ni tr. N hng l thay, ma m o qun ti khng t. Mi cha ra, c l ma tng ti
l ngi N h Pht, hay t nht cng vng mi Pht nn king n chng ? Li thnh lnh mt
mi giy vo mng ti. kh mnh nhng khng au. Ti git mnh quay li. Chng phi
ai xa l, ng bn cao tui, nh th gi thiu s. Ti hi bt bng ci li m u s gp g kiu
ny, nhng khng tin t thi , cha hn s anh m l ngi anh th ng hn. Anh ti
bng giy vi ca qun i nc bn Trung Hoa vin tr. Trong giy n c sc iu tit lc
m, lc au pht hu ngh giao ho th nghe m, ngc li th gp ngn vn ln giy sng
ca lnh L Dng. Anh ht hm hi ti: tht thnh khN n cha ? Ti cha kp tr li
m ngh nhanh: Sao anh ta li hi t ngt th nh ? Anh ta c trong u mnh u m bit
c bn t thut lc ny mnh ch mi ngh, ch c vit hoc ni ra u. L tht! Ch l
ting lch kch khi ti nghe thy lc cn ng thm i bi li l ting do anh ta to nn. C
l anh ta np u trong Cha m ti khng bit. Ci khoa pht vn ca anh lm ti phc
anh st t. N h ngi b bt qu tang, ti c ng ra: Cht bnh tnh dn dn c hi phc,
v mnh khng khut tt, khng trm cp g. V li nh ti cng nui ch. N gi l n nh l
n sa, bt k l ai. N hiu con khn cn bit sa lp cng ph ch. Ti t nhiu b chng hiu
lm nhng chng ng . Anh nh th ln mt gio dc ti: Cha tht thnh khN n, phi
o su suy gh, cn phi bc l!... Ti ngh y u phi l ang cuc chnh hun. N u l
chnh hun ti cng chng tic g vi ci gi u m ngc, ln n mnh d tht hay v min
hc y gt u chp nhn...Anh nh th li h ging: Cng tm c, cng c t nhiu
chuyn bin!.... N i song anh quay i, i ro bc cho kp mt ngi bn ng hnh ca
anh. Ti c gii thot, ti th pho nhn theo hai ngi. Qui l! Anh nh th, lc ny ti
c thy anh ta cm ci g u. By gi li thy tay phi cm ngang mt chic cn g u en,
u .
N h l lun mt tay b c nh th, mt tay cng mt ci cn, gia sn vng hai u
, mu sc tt nhin khc hn cn ca nh th n tng trng cho ci g th ti cng xin chu
cn no cng c tnh nng ca n khng phi chuyn trang tr, to dng.
Mt lc sau, khng bit hai ngi r li no, ti chng quan tm, ng ba ng t
thiu g. n mt ng ba, thy li r bn phi ng nhn ct pha, ti lin r theo ng ny. i!
V phc th no li dn thn vo ni cm a, lu son, gc ta dng ngay trc mt. Ti sao
mt ti khng nhn thy t xa nh. Ti dng chn nhn mt ngi ha hai, hai ha ba, ba ha
bn, ha nm, lin khu lu i, bit th nh tri ha php vy! Ti tng y ch l o gic.
Ti xoa mt, nh thn. Ti ng bn ngoi hng ro cm nhn ln thy mt tm bin mu ,
ch vng, ch la nha ti khng c r treo ngay ngn trc mt bit th chnh gia. Hai
hng ngi qun o ng mu cp cn , xp th t nghim chnh t di chn cp ln tn
ca son. Ch c cng vic g m c lun qun nhn ng d b si n nn ti lin lng nhanh.
Ti cht nghe ging m m ngm cu th... Mai Chu ma em thm np xi.... Ti
ngh ai ang ngm th Quang Dng th thy ng Quang Dng xut hin. Ti cm thy
may mn, gp anh. Ti vi hi anh i u n chn ny. Anh ci v bun bun: Ty
Tin v! Hm nay sinh nht mnh, mnh ang mun tm bn d sinh nht! Ti ngh bng:
Th th ng lc, mnh ang i, kht, li c bn r i sinh nht th cn g bng. Ti ng li
chp thun. Th l anh ta ko ti ngi xung gc cy bn cnh gi ra trong bc ra my c
khoai lang luc, v tho t nch ra mt bi ng nhm hi mo ng nc ch xanh. Hai thng
cng n khoai, cng ung nc. Anh ta gii thiu khoai qu mnh y, ch th Gt cng gn
qu mnh ta ly khoai lm bnh ko, ly nc ch lm ru. Anh va ni va ci, hi ti:
Cu chc g mnh no ? Ti p: Chc ng lm nhiu th hay! Anh ta lc u, im lng.
Ti thy sinh nht mt nh th s si qu! n gin qu! N hng ti ly ni dung lm chnh.
Anh ta li ni: Khoai lang n n d i a, nhun trng, ch xanh mt rut! Ti cng min
cng cho l phi v ang nhn m h ln bu tri cao xanh. Bng anh ly t trong ti ng
khoai ra mt con dao di chng mt gang tay, chui ng, li dao sng long, anh ta va
nh nc bt vo gan bn chn, va lic dao, va khc! N c mt ln ri y mt. Lic dao
song, anh ta ng pht dy, mt gm gm nhn ti. Ti sng st khng hiu ni ci g s
xN y ra y ? Ti cng ng dy. Anh ta cm lm lm con dao sc trong tay: Tao thin
my!. Ti hong s nhng vn ngh l anh a: ng a di th anh!. Anh nhy bc
ti ti. Ti li nhanh. Anh ni: a ! Tao thng my, my c mun lm quan hon khng
? Ti ngh: Thng ny pht in hay sao y m li qui g th ny ? Anh ta ni lin lin:
Tao thng my! Tao thng my! Cng qu nhau c, tao dnh cho my mi s u i!.
N hp nhm c rnh ming chp gn ly ti. Ti va s, va ngh: Anh ta pht in hn ri!
u i quan hon ln xn chng cn bit ra th no! Ti li mt bc, anh ta tin mt bc,
ti li hai bc anh ta tin hai bc. Anh ta mt tay ma dao, mt tay chuN n b chp h b ti.
Chy l thng sch! Ti ph chy, anh ta hunh huch ui theo sau. R rng ti cm c
gng sc m vn nh chy ti ch. Anh ta cng khng ui kp c ti.
N h th ti may mn gp sau mt phen ht hn b thin trt l Hong Cm, mt
ngi bn vong nin k tui i tui vn th cng xng ng l bc lin anh ca ti. Anh
c dng th sinh nho nh nghe ni cng c i ngi phi p ch anh l o ut! Vi t th
mt s quan Vn Hc trong on qun bch chin, tri ph trong c hng c ci ci m vng,
nh anh xng ging vng mi sang sng khi ngm th. C ngi k bo th anh y
v lp lnh trang kim hng m. Cng vn li k c k khen anh ni ting nh ngm th ch
khng phi v th hay. C cho l ng, c cho l khng ng i. Tt c l ph phim c gii
hn. N h ti hoa, duyn phn, anh cum c mt ph n n dng luch l
li a qu chn ca bn anh chng thy cn phi nu tn, nhng thi, ti c nu bng tn ra
khi mp m l T Phc. Ti bit T Phc vi Hong Cm c th ni l i bn ni
kh nhng, cng khng t li cay c ngay trong lc tr truyn vi nhau. Hnh nh T Phc ta
cng t nhiu c s ghen t vi Hong Cm, ai khc cng ni li ca T Phc nh vy, tc th
T Phc bnh bn chm chp: i ch! n dng loi cha nh th cn gp triu ln loi vy
p ln ngi. Loi vy p ln ngi th khip lm!...c thi m!... ng nhin ci li
ni ny lc hu tm c quc t! N n ch l ni vng.
Hong Cm nm vai ti hn hn: Mnh ang ngh gii lao, ang bn tp, nu khng
th mi cu v nh ti chi.Ti vi hi: Tp tnh g ?, Hong Cm quay sau lng, ly tay
ch tr. Ti nhn theo tay anh, thy mt bi tp rng, c mc xanh rn xung quanh u c
hng ro thp gai cao chng hai tm u ngi ln. Hai bn pha bi tp l my ngi bit th
mi: Ci th mi cong nh mi cha, ci th mi vm, trn nc c hnh c ti. Bng mt hi
chung vang ln, Hong Cm nh bt tay ti vo bi. N hng anh li dng ngay v ni vi
ti: Cha n t bn mnh!. Ti li hi anh: Tp tnh g vy v ni y l g ?. Anh tr
li ti: C ng y nhn s bit!.
Ti nhn vo trong thy su by hng ngi, mi hng chng vi chc. C hai
ngi ang ng trc nhng hng ngi, ni g ti khng nghe r. Mt ngi cao en, m
trong anh em vn ngh mnh danh l bu bp vng, ngi kia l nh th gi thiu s. Theo
Hong Cm cho bit ngi cao en l Gio S Vin Trng qua o luyn theo h N am Hi.
N gi N h Th l Gio S Vin Ph, qua o luyn theo h ng Phng. C hai ti u
bit, nhng ti thc mc: N am Hi g ? ng Phng g ? Sao anh li ni mp m kh hiu
vy ti khng tin hi. Sau my ting h ht ca my v Gio S. Gio S Vin Trng vn
ra mt ci li , di hng trng v hn th na. Ci li c ngon ngoo ln nh xic
Trung Hoa ma la. My hng hc vin do Gio S ny ch huy cng phng li , cng
ngon ngoo nhng cn ngn hn Gio S nhiu. Cn v Ph Gio S th phng mt loi li
khc thng nh di cui cao su, b di cng hng trng, c km cng khng ng k ci
li ca v Ph Gio S khng ma ling m c p ln p xung, ci li do cng. My
hng hc vin di s hun luyn ca v ny cng phng li ra, cng p ln p xung, tt
nhin so vi Ph Gio S cn km nhiu! Ti nhn thy cng ngon mc, cng li s s. Ti
cha c nghe ai ni v s vic ny. N ay c thy tn mt mi bit mnh cn ng nghch
nhiu trong cuc sng! t nhin ti thy mt ngi nh th, mt hi l, ni ging kim t u
va n. Vin Trng, Vin Ph cung knh ci na ngi hn c lp bn l trong lng. Ri
li thng ngi, vn li lng qua, lng li nghi thc l tn ca hc vin cho thng cp.
Ti hi Hong Cm xem ai . Hong Cm ni nh: Thi ho, vin trng danh d ca
vin!. Ti c hi Hong Cm: Hc vin g v lm sao anh li c vo theo hc ?.Hong
Cm kh tr li: Hc vin ma li y!.Anh cn th l vi ti trong vin c nhiu Gio
S v tuy cng mt Vin nhng hai ngnh ma khc nhau. Thnh thong hai ngnh c thi u.
Li n qun li kia nhng vn cha phn thng bi: V l thuyt th hai bn u y sc
thuyt phc. Cng theo anh kt lun th hnh nh li la ang c thng th. Anh cng th
li cho ti xem. Tuy c nhn vo Vin nhng li anh cng mi di gp hai li ngi
thng. Anh tm s: C l phi b d, v vn anh khng c s trng, b th cng tic, nu
theo ht kha, ra Vin th cng c ch ng vng vng. Ti mun ng c xem trn u
li, ch mt ln thi. Hong Cm hu tay ra hiu: Khng c! Khng c! y l vic
c mt quc gia!, Ti thy anh ni vy cng khng gim vt ni. Anh cn cN n thn v vai
ti khuyn: Ch c bp xp oan gia y!. Ti cng khuyn li anh, nu nh cm thy
khng hp s trng th xin thi m lm th, ngm th, ti g m lao vo, cho mt. Hong
Cm sut! mt ting kh, va ti nghe: Lc no vin thy khng kh nng th vin s
loi, ch t mnh xin ra th trc ht mt li, li mt cn ngm ngi ci g. n k hnh
kht cng phi nh ci li mi sng ni. Cu khuyn di dt th! Ti cm ming, cm thy
hi hng! Ti li t m hi anh vi iu kin no m c tuyn vo vin ? Hong Cm ci:
Tri qua mt cuc th thch, tri ph cho mnh ci bn cht co gin, lc no cn cng th
cng xng ng da st, lc no cn mm th cng nhn nhn nh bnh a nhng nc, nh
vy y! N i va dt li, Hong Cm lin biu din sc co gin, anh gng ngi ln, ti s
vo qu l cng tht, anh lm mm, ti s vo ngi anh chng thy c xng ct g ht, ton
tht v gn nho nho. Anh cn cho ti bit y mi ch l hnh th nhn thy bng mt, cn
ci phn v hnh tm hn, t tng sc co gin cn gp ba bn ln l t. Ti phc anh bng
li ni vui Chu ng anh! Hong Cm ht nhanh li ni vo mt ti y v t ph Ch
sao!
Ti c theo con ng y nh sng pha l m i. Pha trc ti khng xa l my b
ng nt lng vt, va i va rao mua, ting rao ct ln nh ng ca hai b ca bn hnh khc
ng nt lng vt. Ti nghe cng c, gi nh ting ca nh b cht na th chi tai
hn. Mi lc h cng tu to hn, ra iu ta y ang lm ch mt ng, lm ch t nht cng
mt khong khng gian tng i rng ln. Ti nh dng li ch cho h i khut. D m
ca bn ng ca cng khng cn lng vng bn tai. Thnh gic ti tr li bnh thng, n
n nhn ting n o, n o t xa xi bn tri. Ti bit l ting hp ch. Ti lin r bc
theo hng , i chng hn mt dm th n mt ci ch. Chng mua bn g, nhng phn
d bc chn mun hc i du khch r vo chi chi. Ch nhn thong cng nhn bit y
l mt ci ch pha tnh, pha qu, gn ging nh ch M, gn ging ch Chi ng, Phc Yn,
gn ging ch N gh Sn Ty, gn ging ch Rng N am nh. Bng bo d: C n ci mt
ch ba trn trn gian cng c na n ging nhau, hung h trm, ngn,vn m nhng ci khc
khin ngi ta d nhm ln l phi. Khi ti nhn ln u tng ca mt qun gch lp
ngi cha by my ch p bng vi, xung quanh ch cng ng khung vi vung vn nh
mt bc ph iu tt c cng u mt mu vi vng c. My ch Php ln ch Vit
March de Yn Thi. Thi ng l ch Bi! Hn l t thi vong quc hu m bn tay
ca hm nay hoc b qun cha xa, hoc lm lu nin, hoc lm mt co trng ngn
gn ca du chn h, hoc lm g khc ? Thc mc trong u l quyn mnh, nu nh
mun cht vn, mun c gii p th cht vn ci mt tng vi ?
Bng c ting huyn no khc thng nhng m du v khng pha cht tht go. Ti
lt mt pha n o thy li dy hng tm, hng c ni lin dy hng ch mo c mt giai nhn
xut hin. Qun lnh nhng nhnh, o cng lnh nhng nhnh, khn cng lnh nhng nhnh
i rt iu ng. Trn ci mt hoa da phn duyn dng, rng cng en nhng nhnh tt nhin
khng phi rng lnh chng qua cho n uy ni mn mi. Giai nhn bc i nh nhng tha
tht un o nhn nhN y, nhn nhN y nhp nh bng. Ming tm tm, mt lic qua lic li khi
giai nhn i n cch ti qung mt tm nc bt. Ti sng c ngi Anh T Hoi!, ti
tht gm trong bng. Mt ngi anh v tui i cng nh v vn chng. T rng Vit Bc
trong cc khun mt n anh quc thc, snh s th ti chn mt anh gi vng. Anh Xun
Diu li nhn anh bng con mt xanh khen Toujoursaimable! Ti khng lm. Anh gip
ti nhiu v mi mt. Qu kh n tnh y ti c mun qun cng khng sao qun c.
N hng liu c phi anh tht khng...Ci va li cng en bng mu lnh, bn tay tri ngi p.
Ti nu vo ci ngh c truyn Lnh Bi qu anh ng nhn. N hn cho r th hon ton
l mt com pra o hng dt lnh. N u ti khng nh nh vy th ny ra mt thc mc lm sao
anh ti phi i ngh...Ti thit tng s kim sng bng ngh nghip tm c, c b dy rt
ng k v thi gian, ti cha ni n b dy quyn lc cng nh mi b dy khc. Ci g
thi thc i ngh. N u khng mun ni n s phn. Ci mi thm vn c hu ca ti, ti
nh hi thy mi sch trong chic va li cng phng. N u c tin, nu c cc, ti xin t gi
mi n mt, trong va li khng c vi lnh! u ti ang mun c gii ta ci ting com
pra o! Song ti vn nghi hoc, vn rt bn khon. Mt th bn khon ri ln, n chao qua,
chao li nh nh vng trong u, khin ti phi nhm mt li. Khi m mt khng thy bng
giai nhn u c. Chng bit ci g N y ti n mt khng gian khc. Anh T Hoi hon
ton T Hoi, nh vn T Hoi. Tm vc anh khng thay i, ch c con d mn bn cnh anh
l to ln khc thng, n xp x mt con nga loi nga gi ang tui pht nha. Anh dt
n, hay n dt anh khng r tranh th i din rui rong t l, h! nay ang cng nhau ngh
di mt gc cy a c th rp bng mt. Con d ang lm lm n c, cn anh cng ang
ngi c bn tho, tay phi cm bt my thnh thong c ghi hay sa cha g . C ngi v
vt tot ln y v h h, sung tc. Trc mt anh l mt quan l, mt dy ngi gnh ton
sch l sch. H gnh i bn rong hay chuyn i phn phi cho i l. H nhn anh, anh nhn
h gt g ci ci, r rng l quen thuc nhau c. C ngi ni vn anh ang thuc thi
vn! Quyn no anh vit ra cng c tN m t mi d mn nhng chng thm thp my. C th v
nh ngi bn tr m, vN y vi ht t te sen, nhi vy. Anh t n mc qun qun thc
hin khN u hiu nhanh, nhiu, tt, r. Sch anh c pht hnh s lng khng hn nh
by ti quy sch quc doanh, c nh go ca hng mu dch vy. Lm g c chuyn ong
go ngoi ca hng! Lng nhn i, s ngi ngi i vn kht sch nn anh tr ti p ng.
N gi ch no anh cng vit c. ng ch no anh cng vit c, tay c thon thot ti
nh u u. C ngi ni anh vit nh an len! V anh chim lnh mt gc trong ci tam
gic thm T Hoi, L Vn Trng, H Biu Chnh.
N gi ngh lu lu, anh ng dy, ko theo con d, anh v vo lng d nh v vo
lng nga! Hn anh ang ly lng lm chuN n, tp th dc, th thao. Anh c nhp nhm
nhy mi vn khng qua, lng con mn! Anh b ng! Chng tay nhm dy, nhn trc,
nhn sau, xem c ai nhn thy khng ? Anh ng hn dy, lc u ngn ngN m...
Ti ang bn tm suy ngh, va chp mt mt ci bng ti li thy mnh ang gia
ch. Trong u ti li ni vo ci mch c, t khi gp giai nhn. Mi ghi ng dng ln mi
lc mt cao khng sao t mnh gii p c. Ti nh r hn vo dy hng ch xem ngi ta
bn, mua, ngi ta khen, ch tng mo l ch m. Cht ci tay ai huch nh vo sn
ti. Qua ci kiu huch y, ti on ngay l ci tay ca bn thn. Ti quay c li, ng l o
Cng t, L t ci tn do anh N guyn Huy Tng t cho t rng Vit Bc. L t, ti rt
c cm tnh vi anh, phc anh mc d anh ra i sau ti tm thng. Anh thng minh, anh c
T Ti Ty v cn hc cao hn na. u ton quc khng chin, anh cn theo hc trng
php l Xun Sng. Cn ti khng dm giu gim, ch c ci trung hc phi thi li ln hai.
Anh hay lp bp, lp bp vui ming nh tp nhy. Ti ch hi kh chi vi anh mt cht v
vi bt c ai anh hay gi ging lnh t non. Ti cng i khi bit anh, c giai on anh
nhn chc secrtaire particulier cho mt v c no anh ni chuyn hay chen ting Php
khi ang ni, anh ngng li, m nh ln trn, tm t Vit cho thch hp na n nh ngi
Php lu nm mi tr v nc bt c d c kinh nghim pht ting Php. Theo ti khng
chc chn lm phn no to dng k nhiu ch ?
L t l ngi sng phng, ngay thng, n hu ch phi ni tnh i khi tt mt,
hoc hay cm nhm c kinh nghim ch ca ngi khc khm su trong sng tc vn th ca
mnh du c vt, th ngc vn l ngc! Ti cn qu anh mt im na l anh hay cho ti i
n ph. C ln ti vui ming hi anh: Tin u m cu c cho mnh n ph mi th ?. Anh
ni nh va ti nghe: B c mnh vn c cht bun bn nh kim thm!... Ti ci,
khng phi ch bai g. N hng anh hiu lm nh l ti c ch vic bun bn vo ci thi m
gia nh cn b vn phn no da vo bun bn ci thin i sng u b coi l thiu trong
sng anh lin ci vng tc: Ch th ly o u ra m my n!.... Ti chng pht v
cu ni. Tm li ti vn thy c bn phn i vi anh nh bt nc y.
Hm nay, gp nhau y, anh li hi ti: n g cha ? Ph ch ? Ti n lng
tho ca anh: G cng c! N hn dp gp anh, ti khng nh s nhn nhn ca mnh v
anh T Hoi, v giai nhn. Ti a mt hi anh, khng chn ch L t khng nh: ng
lu! Ti hi li: C chc khng ? L t ni: Chc! Ti li hi tip: Sao li nh vy
nh ? L t ci ci: Ai m bit c, ng anh lm mu nhiu mo, c th ni l ng
kim v ch y! Ti ng ngng hi: V ci g ? L t p mnh bn tay vo vai ti:
Thi ng v! my m khng bit ? Ti ni: Khng bit tht m!. By gi L t
mi ni toc ra: V ci khn ch ci g!. Ti cng nhn li ni ca L t: Chng nhng
L t m anh em trong vn ngh thng cng ni nh vy. L t lc no cng li a tay
v v ln trn ni: Tao ngh v vn ng anh bi thu cn mun g na cho nhc xc! Ti
cha kp p li, L t mau ming tip: Bn mnh nht c vi ht khn ca ng anh ri
vi th cng ly lm mn nguyn phi khng my ?.
Ti thn c ngi, tm trng ti ngn ngang, khng vui, cng chng bun, chng c
ao hay nui tic g ci ht khn ca anh T Hoi ri vi.
L t ko vai ti ln trn ng, tm n ph, va hng mt, quanh quN n di ch,
th ri. Ti v L t va ln khi dc n u hng cy cnh. L t ang mt tm
hng ph. Ti ng xem cy cnh. Bng t trong chu cnh hoa giy phi phi mu , mt
ngi bc ra, dng v mn nguyn ng hong nh t Po b a bc ra. L ra ti phi kinh
hi ci li tng hnh ha php. N hng khng hiu sao ti li coi l chuyn bnh thng;
chuyn tm thng! Tc r cnh phng, trn khun mt chim, trn khng ln. N ch tri cp
mt tp nhc. Ti bit ngay l ai ri. Hnh nh anh ta nhn thy hai chng ti, anh ta a
hai tay ln che ming ci ci thi quen c hu L t quay u li lp bp ln ting trc:
Cho c Tin 2 Ch my ting ca L t ti c cm tng nh anh ang gin, ang yu
cu con tu lch s dn tc ci s li hng vi thp k ci thi Tin th ch, u g m ln
ci th bng phng thiu thc y m lt n tai trn th kim im mt! C Tin hi: Ti
my i u n y ? L t tr li gn: Chi! C Tin ta li che ming ci: C th
dn tao i Vn Ph hng Lng c ch ? L t hi ngn ng, a mt cho ti. C Tin
kp thi theo mt L t hi ti: Kh khng ? N ghe Phng Qun ni do ny sng no my
cng luyn Thi Cc Quyn ? Ti cha hiu hai ting kh khng l kh v mt no,
kh ci g ? Ti tr li: Ma may vi ci cho n qua gi n sng ch cn quyn g u!.
Ti cng tin rng anh ta hi l hi ch cng bit tha hon cnh ti ngho l ra ch c g. L
t u c gt kh gt u kiu ny khng phi l ng . C Tin chp ming: By lu nay
tao cha xem li ci tit mc N o Long cung! Tht ra lc ny ti mi hiu c r mun
ca C Tin. Cch y my nm, on xic T T Cp N h Trung Hoa c sang biu din ti
N h ht nhn dn, trong c tit mc N o Long Cung gm loi thy tc, ba ba, ln,
ch nho ln. T y ca hng n Vn Ph mi t tn cho mt thc n l N o Long
Cung. Ti cng c mt vi ln c cc ng anh Hong Cm, T Phc, ng nh
Hng, C Tin v c L t, cho ti n d tit mc ai tr tin th khng nh.
Trc mt nhau y, thy C Tin vui v ti mi dm chuyn tr ci m. Vi C
Tin ti vn ngi, s th ng hn. Bi ti bit C Tin c km mt cng tc c nhim
3 v vi ln lp chin cng tuy thm lng nhng hin hch. Ti c ln c T Phc ni
cho bit chi vi c l vn phi cnh gic. Vui v y nhng nh chuyn n sang chun kia,
C Tin cho l phm vo tn iu, t cho mt ci, mnh toi mng! Bi vy, cng
nh hm nay, mi ln gp C Tin, ti ch giao tip ly l c khi mt lng. Ti vn
tnh bi lng.
Ph cha n, Vn Ph cha quyt, cha i. Bng mt lot i bc, chng bit t u,
chng bit v sao, m m rung chuyn c mt khng gian. Di ch, trn ng huyn no,
ngi ngi x chen ln, la ht, g ln ch m cng ku ln tht thanh. K chy xui,
ngi chy ngc, xo ln nhau m chy b ca chy ly ngi. C Tin v L t bin
no no ri.
Trong cn kinh hong, hong lon, mt mnh ti b v, khng bit nn chy i u.
Ting n mi lc mt d di tng nh v tri t, tng nh pht ni la, tng nh tri
sp, tng nh Trn Chu Cng hay Hiroshima. Cung phong, bo t ni ln tip tay cho
ting n. Cy ci ng nghing, t tri chao o. Trn khng trung, my ng sc xanh vng
tm vun vt nh c thin li t Bc phng trn xung, t Ty phng v. Va bay va
i mu bin sc. Tt c gp nhau, tm li, to mt vm tri nh mu. Ti ng di vm
tri, ba hn by va ch may ra ch cn li mt hai.
T trn tri lao xung, hay t di t tri ln, mt tri ni tri ni hnh nn c l l
ngn thp, ti cha kp phn bit. Th c gi l mt ngn thp khng l. N gn thp rung rinh
lay ng. Trn nh thp l tn vng che le, hi ging mt tri chiu lc gn xung ni, c
phn sng hn mt tri. Bn cnh tn vng l mt l c i, xung quanh l c i l hng ngn
c nh u mu rc. T c i n c nh u quay trn. Dim c khng dnh tua kim
tuyn m l li cu thp ngoi. C to gi, gi nhn thnh bo, th ra do c bay m c ting
gm r hi hng nh vy. Ti lnh c ngi, cm sn trong tay mt ci cht mc hm.
N gn thp mi lc mt to ra, cao ln, c cng nhiu gp bi. C th ni: y mi
ng l rng c, l ngun sinh ca c cng u dim li cu, cng quay tt. Ti a mt
nhn k thm ngn thp, thy t chn ti nh ton ngi l ngi lp n ci ln c lp kia
ngt ng. Ci thp ngi ny s l k quan th my ca th gii y ? Ti ngh vy. Tht l
mt s k l! To c ngn thp ny phi l cc ngh s xic c hng! Ai trn nh cht
nh ? Ti t hi.
Thot mt ci, chng bit t u, ngi ngi lp lp ang chy vng quanh thp
nh n ko qun. Chy theo hng c bay, chy di bng c. T chn thp ra khng sao
m xu c s vng trong, vng ngoi l bao nhiu. Ti cng l k ang chy vng ngoi.
Ti ng ngng khng hiu do b sp xp no m ti c mt trong vng chy ny ? Lm sao ti
khng bit ? Vng no cng cc loi ngi gi, tr, n b, n ng bch tnh t dn: S,
nng, cng, c nhiu nht vn l dn o vi, chn lm tay bn hnh nh c c ty lai. N gi
no cng cm v kh t ti tn n th s: Ti tn y l sng, no l R manh tng, Mt c
tng, Anh si noa,c sng ha mai, no l cuc, xng, mai, thung, n cn, n gnh, no
l tay thc, dao qum, m tu. C c my v ch bt gii cng vc co lch ch, hoc xch
trng, c my v o chng thm vc thnh gi chy vng gn chn thp. Trong ca i
php, ti thy mt: ng anh p giai tay cm mt cn , Vin Trng, Vin Ph Vin
ma li. C Tin hai tay hai sng lc. ng anh T Hoi, c Hong Cm, L t cng bao
nhiu ngi khc ti tng gp mt chin khu Vit Bc, u kt thnh mt khi thp vng
chc sng ng. Cc vng ngi u nht lot hng tai ln nh thp nghe lnh sang sng
K th pha trc! K th pha trc!. Gia ngi n vi ngi kia nht t gi ng
khong cch mt tm l m trm!
m xung lc no khng bit. pha en, khng gian l mt mu huyt d, mt th
mi rn rn, tanh tanh nh mi thp r vy quanh. Tay ti, chng bit ai trao cho mt ci
di g, v ti nhn lm v kh t lc no ? Di g di chng na thc ty bit mu. Chc
l chin li phN m thu c ca k th t trn. i chao! Ti nhn gy ngi pha trc ti.
Chng phi ai, chnh l ng thy hc ca mnh. Trng vc dng ca thy, nht l sau gy c
hai nt rui en, to lin nhau. Ti kh ln ting: Phi thy on y khng ?. Thy on
git mnh, khng dm ngoi u, khng dm ln ting. N c mt ti tro ra, c ti nghn li,
ti li hi tip: Cung y! Thy cn nhn ra con khng ?. Thy on li git mnh, co c
li. Thy on bit mnh ang v tr k th ca ti!!! Ti bng hong! Ti ang l k th
ca ai pha sau ti ?!
Ti b trt trn vng ra khi vng him ha, ng sp mt, nh mt bi ct cu
sinh. Ti au N m, nhng v cng sung sng. Ti nh thn, ghi nh cng cu sng ti.
Ti ngh sau ny ti phi vit mt bi Ct tng. D c ai ch bai cng nh chu vy thi.
Trong u ti mi xut c mt t: Ct khng thm vi tay vn gi i mi, nguyn hi
thi ht mnh ngi i khi ng nhn!...
Ti nm ngi, lc ny ti mi nhn bit mnh ang nm trn ng mu, mu chin
thng k th ng loi! Gi mt t va vo tai ti nhng ting khc th thm tp th t u
vng li. Ti nghip Thy on by gi u ? Thy on ang l k th ca ai ? Ti cu
khn t tri ra tay cu vt nhng au thng trn ngp c gii thot. Lng tha thit
bng an ca ti c la di ti khng ? Chim bao trong chim bao vy hn l ti tr con mt
dy tinh nghch by tr chi di dt!
Cht c ting t nh thp i sang sng li tai: Bt ly n! Bm nt thng o ng!
Ti s qu, ct mu y ngi vng dy chy trn. Ting sng u binh chu chu cng
ting chn hunh huch ui pha sau ti. N ghe mi lc mt gn, ti khng dm quay u
nhn li. Ti cm c chy, hm cheo leo, vc thm ngay trc mt. Hng ngn vn con rn
, rn vng, to bng thn cy cau, dng u, ging bnh, ma ui m m nh bo t di
vc. Cng ng, trc mt, sau lng, hai ci cht rng rn! Va lc li mt lot n rt ln
st vnh tai bn tri, ti nghing u trnh n, xN y chn m st xung vc, ch kp r ln
mt ting Tri!. Ti git mnh chong tnh!
H N i, 9.1959
Phng Cung
1) L t, trong thi khng chin, l th k ring ca ng Trng Chinh, tng b th
ng cng sn (ch thch ca Din n)
2) Gii Vn N gh S H N i thng gi a Vn Cao l Tin ch.
3) Trong thi k Cch mng thng 8 (1945), Vn Cao tham gia i m st (ch thch
ca Din n)

Hong Cm: Tin ti xt li mt v n Vn Hc
Bi ng trn bo N HN VN ngy 20.9.1956
Tin ti xt li mt v n Vn Hc
Con ngi Trn Dn
Hi k ca Hong Cm
LTS: It lu nay, nht l trong gii vn ngh, vn Trn Dn c nhiu ngi nhc
ti. khng phi l chuyn ngu nhin, m chnh l v vn Trn Dn khng cn l mt
vn ring ca anh hay ca mt s ngi no, m l mt vn chung,c lin quan ti
quyn chnh dng t do t tng t do ngn lun, t do sng tc ca tt c mi ngi.
Theo tinh thn chng ti ng bi sau y.
Ln u tin ti bit Trn Dn l trong mt tri h ca cc on vn cng qun i
nm 1951. Dng ngi thp, hi th, tay chn chc nch, lc ni chuyn thng n o, ging
ci thng thn, rn r. i mt sch vi cp my rm lm cho khun mt anh d tn, nhng
n khi anh h toc ming ra ci th trng li ging nh mt a tr con.
Ti bit ting anh th t lu, b i Sn La,t u nm 1947, ni ting c mt anh
Trn Dn no thng v v lm th c nhiu ci rt l, anh em vn ngh xung quanh th rt
thch nhng n rng b i th khng hiu v mt s cn b chnh tr n v th ly lm
bc mnh.
Ti tri h 1951,cc on vn cng n lc rn luyn sp sa phc v mt chin
dch ln. Trn Dn ph trch hun luyn cho my trm anh ch em: Sng tc o din v din
vin. Trong bng rp mt rng na, ging anh r r nh li tm s, ging v vn ngh nhn
dn. Vn ngh do dn, v dn, c ng lnh o. Ging anh thm tha tng ngy ln lp. My
trm anh ch em ln u tin c hc mt ti liu di n gn hai thng, u vui trong lng
nh mt ngi i trong m rt, cht nhn thy la m ca mt tp nh. Hc xong ti liu vn
ngh nhn dn, anh ch em say sa cng tc hn v ngi ging vin Trn Dn thi vo
lng mi ngi mt ci t ho dn tc. n by gi ti cn nh hai cu th L Tn m Trn
Dn c ra dn chng cho ti liu:
Hong mi lnh i thin phu ch
Ph th cam vi nh t ngu
Hc xong phn l lun, c th ni hu ht anh ch em vn cng u yu mn Trn Dn
nh mt ngi bn t lu lm. N hng ngi c chuyn ring g mi khng ra, u tm n
hi Trn Dn. Mt anh sp ly v, mt ch b p ly chng mt din vin gi c v vng
tm chim, u n tm Trn Dn khng phi l mt cu gi li tha ng nhng chnh l
mt s an i, mt cu ni ch tnh, v nghe anh ci ging ci quen thuc, ging ci v
t, rt yu i.
Dn dn, anh ch em gi a Trn Dn l thy tng v lm khi tin anh nh mt
ngi au kh ngy trc tin s mnh, dt cho anh mt ci tn Trn Dn cc t.
Hi y Trn Dn yu mt n din vin vn cng. Vn tnh cng trc, l mng, anh
khng bit cch no kho lo ly lng yu ca ngi n b. Anh khng bit ni p, ni
hay, ch non th b, xem l rng hoa tn, va mt c gi rt ng nh. Gp c, tn
cng lun, rt th kch. C y s v chy trn. Anh ui khng kp.
Ri anh tht vng to v cng bit khc. Mt ln bt cht anh m u khc, ti ko
my anh bn vo xem: vo y xem voi chy nc mt cc cu i! Mi v sau hnh nh c
gi t hin ln, ti roi ri p v anh dng trong nhng trang y nhit tnh ca cun
chuyn N gi ngi lp lp:
Sau chin thng in Bin Ph, Trn Dn thc thu m sut sng vit bn tho
ln th ba cun truyn v nhng ngi to ra chin thng lch s ln lao . Do y ti
thy anh gy rc i, mt trng trong mt qung thm rng. N hng mt anh c nhng tia sng
mi. Anh bit anh ang luyn ngi bt cho tht sc so, c sc so mi din t c con
ngi v cuc i.
Anh rt ght li vit d di tm b, t b i ch thy sng n, la bc, ch thy unh
ong m chng thy ngi. Anh gi nhng loi vn l: Vn chng khi la mt m: N hn
vo trang sch, c gi tm kim mi vn cha thy mt ngi, cha thy vic i, ch thy
ln nhn nhng b my lp i lp li v mt l danh t, hnh nh trng rng, thng rng ku
to.
N hng ci hng chnh ca ti khng phi l tiu thuyt. Hng i ca ti l th. Ti
s tm ti trong th v c gng to ra mt li din t tiu biu khng phi lp d nhng c
o.
Trn Dn ni vi ti nh vy sau khi anh vit xong N gi ngi lp lp. Hi
anh c a ti xem mt tp th lm lu: Ting trng tng lai.
c ln u tin ti khng thch. Ti cho Trn Dn l lp d. c ln th hai, th ba,
ti vn khng thy thch, nhng dn dn tm ra c nhiu ci mi l, khc vi np c thng
thng. Tuy nhin, ti vn khng thch ci li th y. Dn d, c thm nhiu bi th anh lm
v sau, ti cng thy ci anh chng ny khc thng. Khc thng, theo ti, cha chc
l hay. D sao do th Trn Dn, ti suy ngh nhiu v trch nhim ngi lm th trc
cuc i: i su vo i sng c suy ngh ca con ngi, tm cch din t ring, to ra mt
th gii ring cho th ca mnh. Ti thy th Trn Dn c phn au xot, u m, nhiu khi rt
bun va cc cn li va c ci t ho si ni, nhit tnh, thng thn.
N hng ging th ca anh vn khng lt c vo tm hn ti mt ngi lm th theo
mt dng khc. D sao ti vn trn trng v qu mn nhng ci tm ti ca Trn Dn trong
th. Ti cng ngh th anh thng ni: Mi ngi lm th mt kiu. C th nh ting so, c
th nh ting kn, c th nh ting trng. ng bt th ai cng phi ging ai. C th mi
thnh mt cuc ha m ln ca th ca. c gi ca th cng v nh nhng ngi xem
xic. C ngi thch kiu tng cu, kiu ng trn lng nga. Li c ng thch xem dy h,
leo dy. N hiu khi s n rng mnh, nhm mt. Mi dng th thch hp cho mt loi c gi.
C nh th mi trm hoa ua n c. G b th theo thch ch quan ca mt vi ngi,
th s thnh hoa giy ng hp by trong t knh.
Hi ti cha bit Mai a cp sky. Khi ha bnh lp li, v H N i, c Mai a, ti
thy hi th v cch din t ca Trn Dn c nhiu ch ging Mai a. ti trch anh:
Sao cu li bt chc Mai a...
Bt chc th khng th no c o c.
Trn Dn ni:
Tm hn c ging nhau th mi nh hng nhau su sc c ch! Mnh b nh hng
Mai a thc, nhng ci chnh l mnh chu nh hng thc t cch mng Vit N am. Do
mnh s dn dn tr thnh mnh.
Vit xong N gi ngi lp lp, Trn Dn c phn cng vit phn thuyt minh cho
cun phim Chin Thng in Bin Ph v anh c c sang Trung Quc lm nhim v .
N hng i km bn cnh anh li l mt cn b chnh tr c quyn ti hu quyt nh. Anh cn
b ny, ng l phm vi cng tc l gp kin vo ni dung bn thuyt minh v bo m cho
n khng phm nhng sai lm v ng li chnh sch ca ng trong Chin Dch in Bin
Ph, th li dng uy quyn ca mnh i qu xa vo phm vi Vn Hc, bt Trn Dn phi
vit nh mnh, tng cu tng ch, lm dng danh t chnh tr kh khan rng tuch nht
cho k c vo bn thuyt minh.
u tin, Trn Dn rt phc tng ngi cn b khi d tho thuyt minh, v hon ton
theo st nhng vn chnh tr s t ra khi thuyt minh. n khi thy anh cn y ln gn
v thc bn tay cng lnh vo phm vi vit vn th Trn Dn bt u c phn ng. N hng anh
vn bnh tnh, ngh cp trn xt li vn . n khi anh cn b chnh tr vn l ti hu
quyt nh c tng cu tng ch th Trn Dn xin thi khng lm cng vic na nhng
c phn vn chng cho ng ch cn b.
Sau vic ny s mu thun gia vn ngh s v cn b chnh tr bt u pht trin kh
mnh trong con ngi Trn Dn. Anh vn c dp i, nhiu lc anh th thn t ci t ni
nhng vn l ngi chn thc ci chn thc nhiu khi n th l lm khi anh cc cn, tht
ra nhng li gay gt thiu lch s. Anh thng bn vi anh em, khi thy nhiu thc mc quanh
vic ny: i gi! Ci con s cn b chnh tr bp cht ngh thut th khng t u. Lm th
no trung ng ng bit r tnh hnh v ra nhng chnh sch c th cho Vn N gh S,
l nhim v ca mi a chng mnh. Tin ng yu ng i theo ng n cng th phi
c phn gp kin cho ng. ng cn nhiu khi c, cn nhiu bn tay, cn nhiu tri tim,
ch ng khng cn n nhng con ngi my, git th no lm th y.
l ng lc thc N y Trn Dn, ri n T Phc, N hun, Hong Cm, Trc
Lm, Hong Tch Linh, v rt ng anh em cng tc vn ngh trong b i d tho ra bn
N gh Chnh Sch Vn N gh trnh by vi cp trn, hi u nm 1955, ti H N i.
Bn d tho sp c thng qua. Mt vi cn b cao cp trong qun i t tn thnh
nhng im chnh trong bn ngh , v nht l hoan nghnh tinh thn xy dng ca bn
ngh.
Trong thi gian bn d tho cn bn i bn li, th bng c mt ngi n b n rt
nhanh trong i sng ring ca Trn Dn. Mt ch ngoi 20 tui i o H N i mi gii
phng. Trn Dn gp ngi , v hai ngi yu nhau. lc mi yu, ngi ta d say. Trn
Dn li l ngi cha tng c yu bao gi, d anh gn 30 tui. Anh m man vi tnh
yu bui u m i ba ln lm tri vi ni quy sinh hot ca b i. Ci tt xu nht
ca Trn Dn l thng ba bi trong sinh hot: Qun o, sch v, vt lung tung, b u ng
y. Trong s giao thip vi ngi n b ny, anh cng rt ba bi. mi quen ln u,
im nhin vc ba l n chi nh ngi ta vi ngy, ri ci a m . Anh xn x i
tnh yu. N gi thiu n c l v s i mt sch ca anh, nn i t nhng b ny n
nhng b khc v n lc nhng b cui cng: Ch trao c cuc i mnh cho anh. N hn
lc ang m yu, c php ngh anh n nh ngi yu hng na thng lin. V anh
ngh cp trn cho anh c ci.
Mt ngi con gi mi ln, sng trong khng kh tn gio, sng trong vng tm
chim lu nm, li c c y quyn cho thu my ci nh, by gi bng dng yu mt anh
cn b qun i. Vn g t ra y ?
Trn Dn vn yu m ui v ngang ngnh. Anh ngh n v i st gip anh.
L lch ngi thiu n, theo anh, khng c g l m m. Mt cng dn cn tr, cha hiu
vic i nhiu lm, trnh chnh tr rt thp, nhng bit yu l c vinh quang ca T Quc,
ngy gii phng th , cng chy ra ng, vy cho qun i, ming hoan h khng bit
mi.
Trn Dn cng ngy cng khng th rt c tnh yu d anh bit mi tnh s gp
nhiu trc tr.
Qu nhin: Khng ai tn thnh tnh yu ca anh, tr mt vi ngi bn thn. C
ngi ln ging o c:
Thng Dn sa ng ri. Mi v H N i h hng, ha bnh ch ngha tht.
C ngi nghim nt mt cao cnh gic:
CN n thn! Ko sa li ch! N ang m mu tn cng vo hng ng ta.
Tnh yu ca Dn vi c gi H N i lm cho anh em chung quanh bn tn si ni.
N hng khng ai chu kh i tm chn l. N hng cu chuyn ni cho vui mm, nhng li dm
pha, ch riu nhng nhn nh cao siu, nhng lp trng, quan im nhng giai
cp tnh, t tng tnh, t sn v v sn v.v...N gi ta rt nhng cu to ln nht trong
hng chc pho sch chnh tr quy kt cho mt mi tnh.
Trn Dn gc mt vo tay, au n, ti gp anh ngi lng hng gi trong mt cn
phng qun o bn gh ba bi nh ngi thiu n . Gia anh v ch, c mt nim ti
cc, cay ng, xt xa. Ch thi khng trang im, xp o mu vo t, c ci th em ct
ngn, nhum nu. tan i t lu lm ting ci rn r. Trong ging ni thy ngn nc
mt. C vi cn phng y quyn cho thu, ch nghe li anh em giao li cho y ban nh
ca. u tin, khi nghe ngi yu bn vic , ch K. N gc nhin, mt en trn m to:
Th ri sng bng g h anh ? Sao li tr nh cho chnh ph h anh ? Chnh ph c kt
ti nhng ngi c nh cho thu khng h anh ?
Rt nhiu cu hi. Anh bn:
Khng! Chnh ph vn bo m cho ngi c nh cho thu. N hng chng mnh phi
lm ly m sng. Khng nh vo u c, ngoi bn cnh tay mnh, sng th thi.
Trn Dn ht sc gii thch cho ngi yu v hng cho ngi yu vo con ng
lm ly m sng, ng nh v ai.Hnh nh ngi con gi i tm vic lm trong ma, v
sau ti gp li rt au xt, trong bi th N ht nh thng in trong tp Giai PhN m Ma Xun
1956.
Mi tnh ko l nhng ngy lo s, bun phin. Trn Dn khng ng yu li kh n
th ny. Cng mt thi gian , bn ngh chnh sch Vn N gh tho lun cha xong. Gii
sang H, ma ma tm t. Trn Dn v ngi yu vn sng trong mt gc nh thiu nh sng.
Ba cm khng vui. Bi ph Sinh T rc vo nh nh sng, bi ph trng mt bn gh. An
vi vng, Trn Dn li v n v ri li c nghe nhng li ph phn, nhng ting s so.
V ngi thiu n li chn t, o ngn, i tm vic lm, c hm t sng n ti mi v:
Em i trong ma...ci u...nghing vai (1)
n ngy hp bn v d tho chnh sch,Trn Dn c anh em c ra trnh by.
N guyn vng ca bao nhiu anh em Vn N gh S trong qun i. Lm th no sng tc
hay, phc v c su sc. Anh ni say m, nhit tnh. Trong cch ni, nhiu khi bc. Mt
anh khi gay, khi ti li:
Gi vn ngh cho anh em Vn N gh S! Phn r danh gii gia cn b chnh tr v
Vn N gh S! Vn N gh S phi c s lnh o ca ng, nhng khng th bin thnh ci
my v.v...
t nhin, trong khng kh ho hng ca gn ba mi anh em Vn N gh S ang sn
sng ci m ht xy dng mt trong nhng chnh sch ln ca ng, bng c mt cu qut
li :
Tinh thn bn ngh chnh sch ny l mt th t tng t do ca t sn . N chng
t t tng t sn bt u tn cng vo cc ng ch!
Gi cu ni y mm mt ngi thng th cng s thng thi. N hng li mt cn
b c thN m quyn xt li hay bc b nhng ngh ca Vn N gh S, th bt u c s
ng ca ln. N hng ngi trc kia tn thnh bn d n bng tr nn hoang mang.
Thm vo , cu chuyn tnh cha c cng nhn. Bng ngi con gi hin lnh,
hay khc, ngi yu ca Trn Dn bng thnh mt th g m nh: Mt bng ma ng s.
N gi no mun t ra lp trng vng chc khng b t sn tn cng u phi ght
ngi con gi y i. Tnh cm ray rt n cc , nh mt cnh cy non b qut ln qut
xung trong trn bo khng l, Trn Dn khng cn bit bc bch cng ai.
N i g by gi cng kh lt tai nhng ngi vng lp trng lng lim d st. Trn
Dn gn nh pht in. Ht ng li ngi, li chy ra ph, li v n v, u anh cng thy
nh c nhng giy tri v hnh mi ngy mt tht cht vo tri tim anh.
Cng mt thi gian y, nhng s kin ln trong phong tro Vn N gh rn rp ti: Ph
bnh tp th Vit Bc, Trn Dn nhn nh th T Hu nh b nht nho trc cuc sng v
i v mc mt sai lm nghim trng l sng bi c nhn, thn thnh ha lnh t.
V truyn N gi ngi lp lp pht hnh hng vn cun, c hoan nghnh. V cuc
ph bnh Vt Cn o cng si ni khng km cuc ph bnh Vit Bc. Trn Dn vit mt
bi ph bnh Vt Cn o ging chm chc cc cn, khin nhiu ngi phn i. Trong mt
khng kh ht sc cng thng ca vn ngh lc by gi, li b quy kt l thot ly chnh tr, t
sn tn cng, ha bnh ch ngha v.v...rt nhiu anh em u b cun vo mt ch mt m, chn
l gn nh b ngp bi cc th thnh kin, chp m hung hng.
Con run b so qun ln Trn Dn c lc oang oang n to ni ln, c lc tranh lun si
ni, c lc nng ny vng tc, c lc lm l ngi mt s, khi th ngm th ging bun thm
tha, khi li cao m hng bin, khi li v u bt tc, nhiu lc a nc mt, m mt nm c
queo mt mnh, c lc nc ln, u b tc ri.
Tm thm kch i n mt ch tht nt qun quai. N gi yu ca anh bt u c
mang. V t nhin anh b gi n v kim tho cng vi T Phc, quanh quN n trong
mt gian phng. Mt thng, ri hai thng, ba thng nhng ngy u tin, nh cn st rt t
ngt n, anh ku rn:
Ti c ti g ? Ti c ti g m gi ti li ? N gi yu anh bng thy anh khng v nh
na. N hng trn m nghn u tin qut ch xung nh mt con bnh nng. Mt chot li,
ngi ch cn da vi xng. Mt mnh mt cn nh ba bn vi mt con ch gy cm,
khng cha m, khng anh em, khng bn b, ch c b hng xm bn guc thnh thong chy
i chy li nu cho bt cho. Ti n gp ch mu mo, trng gi i hng chc tui. Ch hi:
Sao anh Dn khng v vi ti na h anh ?
Ti gii thch: Anh y bn cng tc t lu thi. Ch ang m, c cn g, chng ti s
gip ch.
Ch o ln khc:
B i c cho ti ly anh y khng ?
Ti li khuyn nh:
C ch ai cm u!
Ch bng khc to hn:
Phi ri, khng ai cm ti v anh y ly nhau. B i ngi ta khng cm nhng anh
Dn b ti ri! Ti bng mang d cha th ny, anh y b ti ri!
Ri ch go ln:
Bc nh vi y gii i! Anh y khng mun n vi ti na th c bo cho ti bit,
vic g phi ly c cng tc ny cng tc n.
Ti thy chua cht l lng, nhng ch ni trnh i:
Anh y bn cng tc tht y m!
Ch vn mt mc:
Anh y ni di! C anh na anh cng ni di!
Thi ti cht i! Ti cht i cho anh y bn! M phin c cc anh...
Mt s bn thn ca Trn Dn phi ct canh nhau n y, gii thch, an i, gip
mt ngi con gi mi yu ln u m b dao ct rut gan.
Trong nhng ngy u ut , anh khng uc bit tin ngi yu, ngi v v trong
phng kim tho. Qua lc u tin t ngt, tm ch anh dn dn bnh tnh li.
Ba thng ht nm li ngi, anh tri qua mt on i au kh. N hng Trn Dn
lun lun c tnh yu s sng rt mnh lit n ngn anh khng n ch hy hoi cuc i
cn rt tr ca mnh. Anh vit bi th N ht nh thng (vo khong thng t nm 1955).
Mt ln ti vo thm anh, vi mt mn qu nh: Mt tm nhn ti mua ngoi ph.
Anh v ly n ngu nghin ri ci oang oang: Thi ua vi cc cu lm th nh!
Thy ti rm rm nc mt, anh bng h thp ging:
ng bun cho mnh. Mnh cng nhiu khuyt im lm: C t ku, c nng nN y, c
t do v k lut tht.
N hng khng bao gi khng trung thnh vi ng, d b mc ting oan, d b k lut.
V mnh tin nhng ci c on ca mt vi c nhn ri y s khng cn na. ng l mt
khi sng sut. Tng lai chng mnh, ng s m bo, d by gi ng c th l cha hiu
mnh.
Anh li c th Mai a, c truyn S cp, Gc ki. Anh li nm nghin ngm tp truyn
t v hoang v Trn sng ng m m ca S l cp.
Cnh ca c chn song st khp li, ti li ra v cm thy gian phng kia khng cn
cht hp, t hm y lng tin nh Trn Dn.
Ht 3 thng kim tho, anh li c v vi ngi yu. Ch y lc u cn gin di:
Thi anh i u th i, mc xc ti. N hng chng bao lu, mt li sng, m li trn,
ting ci li tr v trong gian nh b bn nhng bn gh qun o v ng ch, dao ko. Ch
bt u may sn o cho a con ang ca trong bng. Ch xin c vic lm:
Tri thi ma...thi gi
thy nng ln trn mn c (2)
Ri Trn Dn i tham quan Ci cch rung t: Bi th N ht nh thng gi L t
gi t lu, anh cng gn nh qun i, c cn mi ngh v nhng mt khc ca cuc sng
cho nhng bi th khc chuN n b ra i.
gn n Tt ta. Mt s anh em thy say sa sng tc. Ti chy i chy li gom
gp nhng sng tc ca dm ba ngi bn v ngh rng phi xut bn mt tp th nh Ma
Xun ng gp vi ma Xun mi ca vn ngh ang sp n.
V nhn thy ci k lut cm sng tc do mt vi ngi cng b i vi Trn Dn
l mt iu v l, sai chnh sch ca ng, v ang lc Trn Dn i cng tc xa ti khng bit
anh c sng tc g mi khng, ti bn tm li bi th N ht nh thng v cho ng vo ci giai
thoi Ma Xun m ti l ngi son bi.
C bng hoa n th no hi g ai m c th c li. N hng hoa cha kp n th
b rp vi. Giai PhN m Ma Xun b kt ti, bi th N ht nh thng b kt ti. N gi ta cho
rng ci b phi c quyn trong gii vn ngh b cng kch (bt u t cuc ph bnh th
Vit Bc) tm cch gi th :
Trn Dn T Phc u b tng giam.
Ci nt th hai khc lit hn, ca tm thm kch Trn Dn.
N hng ngy Ma Xun 1956, ti au dn nh c ba nn vo c, c inh ng vo
tim, v c giy tri cht chn tay.
Mng hai Tt, ti n ba cm cui cng vi Trn Dn. Gia hai tp ru, thy
nhng cn bo e da, m ln ny chc gh gm hn ln trc. Ch K...khng hiu bit g
vn vui v ngi bc bnh, ri xp dn ba l cho chng anh n xong ri li i cng tc.
Khng kh gii vn ngh nh sp sa c trn bo. Khng bit t u ci tin Trn Dn
phn ng, trong Giai PhN m c my tn phn ng bng truyn ra rt nhanh. N hng tin
khng hay dn n, b vy ti v anh Trn Dn cn ang n d ming bnh chng tt. Ch
K... ti mt, ri i a, nc mt vng quanh:
Th no th cc anh ? Phen ny cc anh li b bt na th ti sng th no c ? Cc
anh r nhau lm nhng chuyn g m kh s th khng bit!
Trn Dn ti mt, anh cn cht mi, sc ba l ln vai, an i v:
Em ng lo. Tin n by b y thi. Anh i cng tc y, gn n thng , em ng
lo ngh g c.
N hng ch K...khng th bnh tnh c. Ch tin chng ra ca, khc o ln:
Anh i...anh c v na khng anh i!
C ti bng nghn nc mt. Ti c ci :
ci ch ny lN n thN n. Thi anh y i no...
Trn Dn ngng mt bc i. N hn anh i ri, rut ti bng tht li:
Chuyn ny m c lm sao th ch ti mnh. ang t dng by ra ci Giai PhN m.
N hng bn cnh ci lo s , ring ti vn thy t ho v Giai PhN m. Tuy cha phi l nhng
sng tc xut sc, nhng t ra n cng nu c mt vn g. C vn x hi trong th
Vn Cao, c vn chng cng thc trong th L t. V tuy ti khng hon ton thch bi
th N ht nh thng ca Trn Dn, ti cng a ra in, v t ra n cng khc vi li lm th
mt chiu. D sao th t ra cng c vi ba con c quy mnh trn mt ao t by lu phng
lng.
T nhng ngy tt ma l ch, ci b phi c quyn trong vn ngh bt u hp ng
hp ngi tm cch i ph vi ci Giai PhN m. Mt khng kh ngt th nng ln nhng
anh em c bi trong tp sch . Ri n mt m, bi th N ht nh thng c em ra lun
ti.
Y nh mt xm ang m ti bng c ting ku Cp! Cp! Cp n. Lp tc
mi ngi mt nhm mt m, v ly gio, mc, gy gc chy s ra ng, gp mt ci bng
en. C lng hm h nh. Roi gy, gio, mc, gch c u thi nhau nn xung ci bng
ngi. Mt trn n nh t. Ci tm l nh cp ny l ci tm l chung ca nhng ngi
mun bo v nh ca, xm lng ca mnh. Ci bng en gc xung. Mi ngi li v nh i
ng. Sng hm sau, mt tri mc, i ra ng, th ra ci bn cp ch l mt anh ang
m nc ni m i hng my hng gi.
N hng ngi cm gy nh, u rt c l:
H ln l cp th ng ng gi b m i ?
H l nhng ngi yu lng yu nc, h khng c li g. N hng li nhng ai h
cp ?
K no h ra hai ting phn ng u tin gi c lng ra nh cht Trn Dn ?
Ti c suy ngh mi, lng nh dao chm. Thi th l m lun ti ny ng mt ci
n t hnh xung mt bi th, xung mt con ngi, ng thi l mt s e da chung cho
anh em Vn N gh S ang mun tm nhng li sng tc khc vi b phi kia.
Sau cuc ln n, ti khng c bit tin g v anh. Ti on bit ln ny th anh
thc s ngi t. V anh gn n thng c, vt v khc ngy khc m v qu nhin, sau ci
ngy mng hai Tt y, anh i khng v na.
Ti cng n hn ngy y qua ngy khc, lun lun thy mnh l thng lm hi bn:
Dn i, by gi my nm trong nh t no, my c trch tao khng ?
Ln ny ti lo s hn ln trc anh b giam lng hn 3 thng. Ln ny ci b phi c
quyn vn ngh kia n quyt lit hn trc, trong khng kh vn ngh nghe thy mu, la.
Ti lo ngy lo m con ngi anh. Ln trc, anh cn c th chu c v cn c th bnh
tnh. n ln ny, liu anh c cn can m chu ng hay khng ? Ti suy ngh n ci
giy pht cc , anh khng thit sng na th mt li dao, mt ci p u vo tng...ti
s mt mt ngi bn, v chng ta mt tc gi N gi ngi lp lp, tng lai mt mt nh
th.
Khi ch K...m nghn, b v trong mt cn nh, chng gy sang hng xm xin tng
ngm nc, l lc ngi yu ca chi i 3 thng khng v.
a b ra i cm com nh mt con mo m. N qut quo, si en my ln tng
cht. Ch K. nui con bng nc mt nhiu hn bng sa.
Tin anh vn mt m. Ln ny ch khng cn hiu nhm anh l ph bc na, ch
bit s thc. Ch khng cn on than na, ch m con m khc. C ln ti n thm, ch k l:
Gi ng bit nhau ng yu nhau th anh y kh, ti cng kh v khng n
ni phi cho ra i mt a b kh s th ny. Liu n c mt b khng h anh ? Liu ti c
ga chng sm khng h anh ?
Ti nh b kim chch vo gan. B a b thy nh bng, mt mi n nhn nhm, mo
m, ti khc v suy ngh rt lu v gi tr con ngi. t tn chu b l g k nim
nhng ngy b chu v c nhn phN m Vn N gh S b ch p xung bn en ?
Hm nay
Tri thi ma thi gi
N ng ln ph nh
mt bung tim l phi
Em i, m th bao nhiu ngy ma...(3)
Sau khi hc tp ngh quyt ca i hi ln th 20 ca ng cng sn Lin x, ci tin
vui t lng ti t dng ta ra: Trn Dn chc s c v!
Qu nhin, mt bui chiu sang H anh v. Tin n vi ti khng t ngt lm,
v ti tin chc nh sng ng cng sn Lin X, tin chn l m ng ta nm rt vng.
Anh v. Gp anh, ti khng ni g c. V mt anh vn vui, nhng c hn thm
nhng nt khc kh. Da mt xanh, ngi gy rc. N i cha c mt cu, anh ci, vn
ging ci hn nhin, khoe vi ti 4 bi th anh lm trong lc b giam, v khoe rng s d anh
c v l nh c s sng sut ca trung ng ng:
Ti c k 4 bi th , v nhn anh, kinh ngc. Ti khng th ngh c rng trong
cnh b giam au n th, anh li c bnh tnh lm nhng bi th sng sa chan cha lng
yu i, yu ng nh th ny. Ti thy qu v knh phc ngi bn m ti cho l rt anh
dng. Ti khoan khoi c to my on th ca anh, anh nga mt ln, ti cht nhn thy c
anh mt vt so di nm ngang cung hng, tht mi lin, cn ti.
Ti hiu c, khng hi thm anh iu g. Trc mt ti l mt ngi c sc mnh
chng chi vi ti nhc, vi thnh kin, c n nhng li vu co anh thp nht cng rng
di chn anh nh c ho.
Trc mt ti l mt ngi ch tnh, tha thit, c nhng pht yu ui, tiu cc,
c nhng pht bc ln qu nng ny cc cn, t do ba bi nhng khng lc no ngng
hot ng v tin rc r ca vn ngh.
Trc mt ti l mt ngi con dng cm ca ng, c thy c chung, bit tin yu
ng v b bn, bit cm ght nhng ci thi nt ang lm hi n ci uy tn ca ng, ca
qun i.
Trc mt ti l Trn Dn.
Trc mt ti lc vit bi ny l mt chuyn ko b vu co trng trn, mt v n
vn chng v cng oan c, mt ti nng v mt tm hn trong sch b dy xo.
Trc mt ti l lng tin vo nh sng ca ng. nh sng s soi ri vo bt c ch
no ang cn bo v gi tr con ngi.
Hong Cm
(1) (2) (3) Trch trong bi th N ht nh Thng.

Vn M rng t do dn ch
(N hn Vn s 1, ngy 20.9.56)
1.- Theo ng lc ny gii tr thc ni chung v gii Vn N gh S ni ring, cn phi
lm nhng g gp phn thc hin m rng t do t tng, t do ngn lun, t do nghin
cu v sng tc ?
2.- Theo ng v trn c s nhu cu pht trin ca nghnh ng th chng ta cn phi
em ra tho lun rng ri vn g ?
kin ca Lut S N guyn Mnh Tng Gio S i Hc
1.- Cc t do t tng, ngn lun, nghin cu, sng tc, ton l nhng t do dn ch.
Qua phong tro pht ng dn ch do ng lao ng pht ng. Chnh ph v mt trn ch
trng t chc, ta nhn thy s thc hin dn ch trong hai nm va qua cn thiu st nhiu.
N guyn do u ? Theo ti l v:
a) ng vin lao ng v cn b thi hnh chnh sch thiu tinh thn dn ch. Do xa
la qun chng v to ra tnh trng i lp qun chng vi mnh. sa i, cn xy dng
quan im qun chng cho ng vin v cn b, v yu cu trung ng ng v chnh ph bo
m s thi hnh trit cc t do dn ch.
b) Qun chng cha thm nhun tinh thn ch nhn ng trn t nc, do cha
tranh u i thc hin dn ch. sa cha ta cn xy dng thc dn ch cho qun chng.
S d tinh thn dn ch cn thiu st hin thi l v trong thi k khng chin va qua,
quyn hng cc t do dn ch gp nhiu tr ngi do cuc chin u v trang dnh c lp
to ra. Khi y qun chng nhn nh rng cha phi lc i hi cc t do dn ch. By gi ta
chuyn sang tranh u chnh tr trong ha bnh, nhng c mt s cha nhn thc r iu y
v tip tc duy tr tc phong hn ch dn ch. l mt sai lm nghim trng. V trn trng
quc t phong tro dn ch rt mnh, song song vi phong tro ha bnh. V trong nc c
thc hin c dn ch y min Bc th mi c li cho cuc tranh u thng nht t
nc.
C ngi chi t thc hin dn ch, ni rng nu ta lm nh vy s c ngi lm
dng cc t do dn ch. N hn nh nh vy khng ng. ng trn lp trng cch mng, ta
phi tn nhim qun chng, c bit qun chng tr thc ht sc thit tha vi cc t do dn ch
v sn sng mang ht kh nng ra phc v nhn dn, nu c sng trong mt bu khng kh
tht s dn ch.
2.- i vi ngnh i hc, vn ch yu l xy dng mt nn i hc xng ng vi
chnh th ca chng ta, vi s i hi ca qun chng trong nam cng nh ngoi Bc, vi d
lun trn trng quc t. Do , theo ti v cc Gio S i Hc Trung Quc, Lin X,
Ba Lan, L, Tip m ti va c tip xc trn trng quc t, th i hc ca ta phi c
xy dng trn c s 2 nguyn tc:
a) Tc phong ca phi lnh o phi phi thc s dn ch. Quyn lnh o l do cp
lnh o s dng, nhng nu tranh th c kin ca qun chng c s c iu kin
nhn nh tnh hnh v t nguyn vng, th quyt ngh ca cp lnh o mi c hy vng
m bo c t chc v mi c a cng tc n ch thnh cng.
b) La chn cn b th phi da vo tiu chuN n chuyn mn l chnh. D nhin cn b
phi c lp trng chnh tr, iu y khng ai chi ci. N hng nu ch c lp trng chnh tr
m thi th cha v thc hin cng tc th phi kh nng chuyn mn. m bo c
mt gio trnh i hc khng phi l mt vic ch i hi cn b mt hay hai nm nghin
cu. t mt ngi vo mt cng v i hc khng kh, ch cn mt ch k. N hng ngi
c t vo cng v y, mun chng minh rng mnh xng ng, s gp rt nhiu tr ngi
nu mnh thiu kh nng chuyn mn. iu ng cn b vo i hc khng th gii quyt
theo cm tnh tri li phi gii quyt t trn nguyn tc ca nn gio dc mi v chnh sch
i vi tr thc. Khng th ch trng n c nhn m phi ch trng n t chc. D lun ca
qung i qun chng t N am ch Bc, v trn trng quc t, rt sng sut v theo di tnh
hnh i hc ca Vit N am Dn Ch Cng Ha. N u qu thc ta knh trng chnh th ca ta,
nht nh ta khng mt ai c th d ngh v chnh sch i vi tr thc ni chung, i vi
i hc ni ring.

Chun b i hi vn ngh ton quc: Mt t hc tp v u tranh
(N hn Vn s 1, ra ngy 20.9.1956)
Trong thng tm va qua, Hi vn ngh t chc ti Th mt hc tp mi tm
ngy nhm mc ch nng cao trnh l lun vn ngh ca anh ch em cng tc trong ngnh.
Su tp ti liu a ra lm c s cho vic bn ci gi nhng quan im v hin
thc, in hnh, ng tinh...V chng trnh c sp xp n mt cuc cao m
khoc lun cha tng c v cha th kt lun.
nh ca thng v Hi l nh vy, nhng trn ba trm ngi tham gia hc tp
dn dn t tho lun nguyn tc sng tc chuyn sang kim im phong tro, em l lun i
chiu vi thc t, lin h bn thn cng c, nhng ch yu lin h lnh o.
M ph bnh lnh o ngy nay, nh c nh hng ca i hi 20 ng cng sn Lin
X, thng rt l mnh bo ch khng c e d, quanh co nh ci thi phc tng m qung
hoc c thc mc th cng trc mt c n, k l sau lng na. Anh ch em pht huy t
do t tng, t do ngn lun em ht nhit tnh cch mng ra m ni thng, ni tht, ni ht.
Th l vic hc tp tr nn si ni, nht l bc cui th ngi ta c th ni n mt khng
kh bng bng u tranh, lm cho chng nhng gii vn ngh nh ca mnh mt ci thc
mnh m nhiu ngnh khc th cng nh thy rung ng lay.
Qua nhng vic m anh ch em pht hin cng nh qua nhng ngh, tnh cm m anh
ch em bc l, chng ta thy trong phong tro vn ngh t sau bN y nm nay c nhng sai
lm nghim trng v mt lnh o. Quyn t do t tng, t do ngn lun, t do sng tc
b vi phm mt cch h thng.
N i chung, hu ht cc t, anh ch em ch phn tch hai hin tng song song:
Trong qu trnh pht trin, vn ngh mi Vit N am c b km hm. Ri anh ch em c cu
hi: Ci g km hm n ? Ai km hm n ? V n b km hm nh th no ?
N hng cu tr li rt nhiu v bao gm mi kha cnh, song c iu r rt nht l
khng c mt ai coi l do nhng kh khn tt yu ca lch s. Hai nhn nh ng ng
nhng cn b sai v chnh sch ng nhng thi hnh sai va mi a ra b phn i
kch lit. N h c s sng sut y, anh ch em khng lc vo con ng vng quanh v b
l kim im tc phong ca ngi ny, cp n n ch l cnh, l ca vn m qun ci then
cht l kim im ng li v chnh sch n mi l ci gc ca vn . N i khc ra, anh ch
em thng thn xy dng trung ng ng v quan nim, t tng v ch trng ln trong
vn ngh ch khng lm ci vic vn vt, hi ht l a ra mt s s vic xu, mt s ngi
lm by t kh.
N gay phn ch trch nhng sai lm ca bn thn cc cn b ph trch ngnh, anh ch
em cng tm ra c ci nhn t quyt nh l b phi ch chng mt th gi nh vo hai
bung xung l quan liu v mnh lnh
Cui cng mt bn tham lun ca T vn 2 do anh N guyn Hu ang c vo bui
tng kt 26.8.56 thu tm c nhng kin chnh ca anh ch em trong ba im di
y:
1.- ng li lnh o vn ngh ca trung ng ng hp hi, g b do nhn thc
khng ng v mi quan h gia chnh tr v vn ngh.
2.- Trung ng ng cha c mt chnh sch c th hn hoi v vn ngh.
3.- T chc (b phn trc tip lnh o vn ngh) khng hp l v khng trong sch,
nguy him nht l c tnh cht b phi.
Bn tham lun ny ngay trc khi em c c bn tn v ch i nhiu. Khi em
c c hoan h nhit lit (17 ln v tay di) v sau khi c c vang di rt ln.
Bui tng kt phn nh cuc u tranh ni b trong ngnh vn ngh ln ti cao.
Cho nn qua li tng kt ca anh N guyn nh Thi v li t kim tho s b ca anh T Hu,
mc du cha ng mc, chng ta thy b phn lnh o cng phi tha nhn nhng sai
lm nghim trng v ha hn sa cha.
N y mnh u tranh, T vn 2 a ra bn ngh:
1.- Thng v Hi s b tr cho anh ch em hc tp na hng vo yu cu ca i
hi sp ti l sa i ng li v chn chnh t chc.
2.- B sung vo thng trc ban tr b i hi mt s i biu cho anh ch em bu ra
s i biu ny s ng hn s ngi ch nh trc. ng thi nu trong ban tr b c nhng
ngi b anh ch em ch trch nhiu th cng nn rt lui.
3.- Gii vn ngh c gp i din trung ng ng trc tip phn nh tnh hnh
phong tro v ngh mt s ch trng ng i mi vn ngh. ng thi anh ch em s
c trung ng ng cho bit r ch trng ca trung ng t trc ti nay v vn ngh
anh ch em cn c vo m tip tc tin hnh vic kim im lnh o cho c si ng.
4.- M rng t do ngn lun bng cch thng trc ban tr b i hi c b sung
s cng vi thng v hi gip cho vic ra thm bo ca anh ch em c d dng. N h
xut bn vn ngh t nay n i hi phi dnh u tin cho nhng ti liu ca anh ch em bn
v l lun hay t chc vn ngh.
D lun i a s anh ch em tn thnh bn ngh trn v ang nng lng ch i s
thi hnh.
N gi quan st
Chuyn c l: y mi l th phm!
(N hn Vn s 1, ra ngy 20.9.1956)
Bo N hn Dn ra ngy 8.9, trong cu chuyn v l c ng tin i kch trung ng
mt toi ba triu ng v vic din N c rn m khng tm ra th phm. N hng cui cng bo
N hn Dn li gi hai tn Quan liu v Mnh lnh cho rng y l th phm. N ghe u
Hoi Thanh nhn danh V N gh Thut c li minh oan cho hai tn Quan liu v
Mnh lnh, chng ti cng gp phn minh oan cho hai tn y.
Cu chuyn chng ti bit nh th ny:
Khi Bu Tin a ra N c rn th mt s anh em trong ngh nhn xt mt cch khim
tn l cha dng c. Tuy t bo Vn N gh c c gng ng hai k ni ch tt nhng
nh xut bn Vn N gh t chi khng nhn in.
Bu Tin i Trung Quc gi gm N c rn li cho Th L. Th L, sau chuyn i Lin
X, Trung Quc v rt phn khi v lng. Th L thng ni mt cch ch thnh l:
Moa phi r l v tt c nhng v km! (Th L cng thc hin trong vic chm gii
kch) tuy th, Th L cng nhn thy N c rn cn yu nn giao cho N guyn Khc Dc cha
N c rn (mc du N guyn Khc Dc rt s N c rn).
Hm em c N c rn th c c Huy Cn v Hoi Thanh. Tt c u ngi nghe mt
cch chm ch, cN n thn. c xong, Th L gt u mt cch ch thnh: Tht l hp dn!!
Hoi Thanh cng gt u: Cn bn phc v c ci cch rung t, Huy Cn c v h h.
Anh em th c nhiu ting x xo: N ghe n th no y! N hc lm! Ging mt v kch
Php...N hng cui cng, sau nhng li ch gio ca cc cp th anh em cng i vo din tp.

Bo co v din tp ca Song Kim, lc by gi l i trng rt kh quan.
Li gii thch ca Th L hm biu din nh ht ln cng rt hp dn.
Khn gi ch i. Mn m: Tn a ch Lung ra do qua do li...(Ch Lan Vin li
tng ngi trong ban t chc!) mt con in khc lc v ca ht v.v...
Khn gi chu ng hn mt ting ng h.
Mn bung xung: Lu Trng L v tay mt cch v ti v. Hoi Thanh ra v u t.
Huy Cn km phn h h. Th L vn ni say sa v h thng din vin Sia ni lp sky v kt
lun din vin ca i kch trung ng l ti. Mc du, ton th ngi xem vn lc u: Hng
v cn bn!
Ring Bu Tin lng nghe ting chn ca mnh l bn ng vng bng ln ting chi
ng bn phong kin.
N c rn gc li y.
Cu chuyn ri vo im lng.
(Im lng sn khu)
Bo nhn dn nh cng ko mt mn kch mi.
Ai l th phm ?
N gi ta N y hai tn Quan liu v Mnh lnh l u ra.
i kch bo rng: Khng phi! Khng phi!
Hoi Thanh cng bo: Khng phi! Khng phi!
Chng ti ng .
S tht th N c rn c nghim cu cN n thn ch khng phi l ch lic qua
nh bo nhn dn ng. y l cng vic thn trng ca nhng ngi trnh trng.
Ai l th phm ?
Hy tm gc li vic truy tm th phm mt vi pht tip tc cu chuyn lc ny
:
Sau bui din Th L vn bo rng Bu Tin c nhng ngn cao tay.
Sau mt phc trm ngm Th L ni tip:
S thnh cng ca mt tc phN m khng phi l ch ngn cao tay m li l cuc
sng, con ngi.
Th L li tip tc trm ngm, bng sc nh ra mt vic g, anh tr mt hi ngi bn
cnh:
N y, th ra ci cch rung t t 5 li c nhng chuyn th c ?
Ri anh gt g:
Gh tht! gh tht! mnh c ngi y th ch bit g c.
Th L li tip tc trm ngm, nhn ra ngoi ca s. Di ng, ngi i, xe chy.
Cuc sng qua vn vt. Th L bng bc nh va nh ri mt vt g. Trong lng anh ch
cn st li ngn cao tay!
Huy Cn, Hoi Thanh th c v bn khon nhiu lm.
Qui tht! N gn cao tay ca Th L th m t cng hiu ?
Lu Trng L gp ai cng ni:
Mnh do ny ph trch v ca v... ch bit i kch n ra th no!
Ai l th phm ?
Tha cc ngi.
Chng ti xin bo cha cho hai tn Quan liu v Mnh lnh v xin vch mt th
phm v mt ba triu ng y. Chnh l tn Khng bit g. Khng bit g v ngh thut.
Khng bit g v cuc sng.
N hng nu ch c mt mnh tn Khng bit g th n cng chng c cch no lm
mt toi c ba triu ng ca cng qu. N nh c mt tay trong na trong v ny: l
tn n cnh, th phm th hai.
Tt c cu chuyn l ch y.
V nu nhn dn v bo N hn dn ng th chng ti ngh tha bng cho hai tn
Quan liu v Mnh lnh truy t hai tn Khng Bit G v n Cnh.
T ba ngi

Chng b phi trong vn ngh
Bi ca Trn Cng (N hn Vn s1, 20.9.56)
I.- B phi l th no v ai b phi ?
It lu nay, trong gii vn ngh thy ni nhiu n danh t b phi. Khi Giai PhN m Ma
Xun ra i, mt s cn b lnh o vn ngh ln ting y l mt t chc b phi.
N hng ngi vit Giai PhN m Ma Xun c phi l mt b phi khng ?
Trong t hc tp l lun va ri, anh em c ph bnh nhiu im v chnh sch, v
lnh o ni bt nht l vn b phi trong lnh o.
Vy b phn lnh o c b phi khng ?
Khng kh vn ngh cha bao gi sng gi nh by gi ? Anh em nm ngi ba ngi
tho lun si ni phn i nhng sai lm nghim trng ca lnh o vn ngh.
Mt s cn b lnh o st rut lN m bN m: cc anh ph bnh lnh o chng ti b
phi, th chnh cc anh ang tm nm tm ba b phi y, cn ni g ai na ?
Vy anh em Vn N gh S c b phi khng ?
N hng cu hi cn c tr li minh bch dt khot chm dt cng sm cng
hay nhng suy din ch quan ,chp m ,hi mt t l ru rao chia r ni b, lm suy yu
t chc,bi trong l lch hay i t ca ngi ta nhng im thiu st thi phng ln bin
vic u tranh t tng, ngh thut thnh mt vic u tranh chnh tr. Th on nh
hng khng tt ti phong tro t do t tng, t do ngn lun t do sng tc ca chng ta.
Trc ht, phi ni ngay rng ch trng trm hoa ua n cng nhn nhng nhm v
nhng trng phi vn ngh. Khng nhng cng nhn m cn cn na. Trong cng tc t
tng v vn ngh th no cng c mt s ngi ng vi nhau v mt s im nht nh,
mun bnh vc, mun pht trin, mun truyn b n trong qun chng. N hng ngi bn t
tng, nhng ngi bn ngh tht y trong qu trnh trong qu trnh u tranh nghin cu
sng tc c hp thnh nhm th tng cng l chuyn tt nhin chng c g phng hi n s
thng nht ca mt trn t tng v vn ngh m vi lo tri sp. Tra li c cc nhm, cc
trng phi cc dng vn ngh mi pht trin c mnh m mau chng. Khng cng nhn
cc nhm cc trng phi ngh thut l khng cng nhn ch trng trm hoa ua n, vi
phm nng n vo ch ngha Mc, to mt ming t tt cho tt c s c on v vn ngh
sinh si ny n.
Chng ta c th ni dt khot vi nhau: Cc trng cc nhm khng phi l b phi.
N hng cng phi ni ngay rng cc trng, cc nhm cng c th v cng d dn n b phi.
Cc trng cc nhm s tr nn b phi chng no h qun mt l tng ca h, ri
b nguyn tc ua n ha bnh, i su vo con ng cnh tranh, kn ca.
B phi ni mt cch vn tt l nhm mt li ca ngi, cao nhng ci xu ca vy
cnh mnh v kch nhng ci tt ca cc nhm khc. Cc nhm u tranh vi nhau, mu
thun vi nhau, nhng thng nht vi nhau trn mt c s chung: V nhn dn v t nc, v
con ngi nn mu thun m thng nht. Cc nhm u tranh tiu dit nhng ci xu ca
nhau v kch thch nhng ci tt pht trin. Quan h gia cc nhm l quan h bn b. Cn b
phi th khc, quan h gia cc b phi l quan h kch, n p, hn th, tin ti c
quyn. B phi thng dn n nhng hnh ng vu khng nhiu khi c c.
V th khng nn ln ln b phi vi cc nhm, trng phi vn ngh.
Anh em trong Giai PhN m Ma Xun ch mun a ra mt s tm ti v ngh thut
chng li mt s quan nim ang thng tr vn ngh hi , nh th khng th gi l b phi.

Anh em trong v sau t hc tp va ri c gp nhau ngi ny ngi khc trao i ph bnh
lnh o, bn bc v nhng gii php cn thit bo m cho vn ngh pht trin t do, mt s
kin qu khch hay ng c khng tt i vi lnh o, chnh anh em cng phn i v un
nn, nh th sao li gi l b phi ?
By gi ni v lnh o.
Ta cng khng nn vi vng kt lun ngay. Chng ta hy trnh by mt s vic c th
ca lnh o. V ph bnh Vit Bc.
Tp th Vit Bc cng l mt tp th nh mun ngn tp th khc, d c hay chng
na th cng ch l mt tp th. N hng n c ci c bit. c biit khng phi th m tc
gi. Gi tp th Vit Bc l ca ngi khc th ph bnh cng chng sao u. N hng Vit Bc
li l ca T Hu. Mt lot bi ca Hong Yn, Hong Cm, L t lm cho mt s cn b
lnh o vn ngh ngc nhin,tc gin, thm ch c ngi ni ch n khng mong g hn
chng ta ch th T Hu! Ta c quyn khng ng vi nhng bi ph bnh ca Hong
Yn, Hong Cm, L t, nhng khng ng n ni c cu qui g trn th tht l
mt hnh ng ngm mu phun ngi. N hng lm th ht u. Sau my b ph bnh Vit
Bc, bo vn ngh lin tc cho ng mt lot bi ca ngi (ch ca ngi) bnh T Hu. V
khng cn tranh lun, c i n kt thc tht gn. Gn n mc trng trn. V ph bnh Vit
Bc kt thc khng kt thc g c.
V Giai PhN m Ma Xun.
V ny nhiu ngi ni, y ch xin trnh by mt s nt chnh Tp Giai PhN m
va ra, mt s cn b lnh o vn ngh cng kch n kch lit. Cng kch bng vn
chng th cng l qu ri, ng ny li cng kch c bng nhng hnh ng c tnh cht
hnh chnh th bo. N gi ta cho rng s d lnh o lm nh th v nhng ngi ch cht
trong Giai PhN m u l nhng ngi phn i s suy tn th T Hu v khuynh hng sng
tc ca h chng li vi ci ng li sng tc cng thc, mt chiu ca b phi lnh o nn
b b phi y tm ht cch tiu dit. kin ng ton b hay ng mt phn, cn phi suy
ngh thm.
Ch bit Giai PhN m b thu hi, Trn Dn b tng giam. L t nghe u cng b gi li
kim tho. Bi ph bnh ca Hoi Thanh vu cho Trn Dn l phn ng. Hong trung Thng
i din thuyt buc ti. v.v.
N guyn nh Thi i xa v, mn c u tranh t tng ngh thut mt st khn
kho hn. N hng ba bi bo vn hoa di dng khng c mt li no ci chnh nhng iu vu
co ni trn nn cng khng sao du c ci dng ph ha khng tt. Mt li kt thc
khng kt thc g c.
V Giai PhN m Ma Xun sang Ma Thu ri m vn cn nng hi, ch i gii quyt
li. Ri n v gii thng Vn Hc 54 55.
V v ny, C Phan Khi c mt vi kin ng trong Giai PhN m Ma Thu.
N hng kin , ng chng ta suy ngh nhiu v C Phan l mt ngi trong ban chung
kho, v cng l ngi c nht chng li b phi lnh o trong v ny.
Bn tham lun ca mt t trong mt bui tng kt t hc tp va qua gii vn ngh
nu r Hoi Thanh Xun Diu, N guyn Huy Tng, i din cho ban chp hnh hi, u
c trch nhim ln i vi phong tro. Th m tc phN m cn non km ca ba ng li c
gii. N u khng phi t mnh b phiu cho mnh th cng l b cnh ta li b phiu cho tc
phN m ti ca b cnh ta (cng nn ch n Huy Cn c chn trong ban chm gii, m ai
cng bit Huy Cn v Xun Diu ch l mt). Tht l bt chp c gii vn ngh, khinh mit
qun chng. Khi d lun cng phn v cun ngi sao b ch trch kch lit th Hoi Thanh
vn cn cho mnh l c uy tn ln, dm ngang nhin ng ra ln ging k c m bnh che cho
Xun Diu.
C th ni: n bc y th b phi t b mt ra cng khai ri vy.
Bnh vc, bao che, tn tng, phong chc cho nhau, n p vu co, ni xu nhng
ngi khng tn thnh mnh, khng l b phi th nn gi n l ci g ?
Ai b phi ? Tht r nh ban ngy. Cho nn ta cng khng l g khi thy mt s cn b
lnh o vu cho ngi ny ngi khc phn i mnh l b phi.
chnh l suy bng ta ra bng ngi vy.
Bn bo co ca ng ch Kh Rt Sp c on ni trong cuc u tranh chng t
sng bi c nhn Stalin, trong ban chp hnh trung ng ng cng sn Lin X hnh
thnh mt nhm trung kin theo ng li Mc L nin, chng li Stalin. N h th c gi l
b phi c khng ?
II.- N guyn nhn v tai hi
N i n vn ngh, ngi ta thng ngh ti hc phi ny hc phi n. N gi ta ngh
n nhng cuc bt chin, tranh lun ny la mc ch l cng ngy cng lm giu thm kho
tng Vn Hc ca nhn loi. Chnh ra phi ni n b phi l c mt s au lng. C phi l
chuyn vn vt gii quyt vi ngy trong ni b nh li gn y ca Thc i khng ? S
thc n khng d nh anh ngh u. Hin tng b phi trong vn ngh nghim trng v b
phi li l mt s ln nhng ngi lnh o vn ngh c v v c quyn.
Trong khng chin, tri tim ca con ngi gn gi nhau hn. Cng mc o nu ngi
bn va ng ht chung iu thuc lo, con ngi vn ngh hiu ni thng kh ca nhau
thm tha hn. Hm tng kt hc tp, ng ch T Hu cng c nhn khuyt im l hai nm
nay t gn gi anh em. y l hin tng xa ri qun chng. Xa qun chng th nht nh
khng r tm l qun chng, khng r tm l qun chng th nhng iu ch th xung ch m
h, my mc khng thch hp. Hung chi bn cnh mnh li cn thm mt s c nhn hp hi,
thin cn th ng ch T Hu by gi c thy anh em ph bnh l b phi, cng ch cho l li
kch ca my thng bt mn
Mt nguyn nhn ca b phi l km l lun. N hng ngi lnh o vn ngh s d
phi c kt thnh mt khi cng c a v, chng vi qun chng, l v khng c c s
l lun. Do , h khng em tr v cho qun chng nhng ci ca qun chng. N gi
km l lun thng nhn s i bng con mt ch quan, mt li ch quan duy tm. Li nhn
ch quan duy tm ny rt nguy him v n ch da trn cm tnh vu v, khng bin chng. Ti
xin ly mt on ca Hoi Thanh t ph bnh v v Trn Dn ng trong Vn ngh s 139
dn chng li nhn i bng con mt ch quan duy tm : Trong tr ti nN y ra ngh:
Trung Quc c H Phong, bit u chng ta li khng c mt H Phong, v ri Hoi Thanh
suy din: Lc u c bi N ht nh thng ti ch c cm gic y l mt tm trng m u...
N hng chng my chc ti chuyn sang ngh y l mt s c tnh vu khng.
Cng c nhng ngi lnh o vn khng b phi, nhng do ch mt cng v lnh
o phi gii quyt nhng yu cu ca qun chng Vn N gh S, m nng lc th ui nn rt
cuc cng phi da vo b phi chng ch i vi anh em. l trng hp u tranh
chnh sch Phng Vn N gh Qun i 1955. Lc anh em Vn N gh S a ra tho lun mt
bn n v chnh sch vn ngh, i cng c ba im ln:
Quan h gia vn ngh v chnh tr.
Ch trng sng tc rng ri, trm hoa ua n.
N hng iu kin cn yu v sinh hot ca Vn N gh S.
Th mt s nhng ngi lnh o vn ngh trong qun i (trong c c Vn N gh
S) lung cung v khng nhn r bc tin tt nhin ca thc t, khng nhn c xa rng
vn s i ti u. V sau, khi kim im sai lm, mt trong nhng nh lnh o
thnh khN n ni: Khi thy anh em ra chnh sch ti thy l ng, nhng khi thy cp trn
bo l sai, ti cng li thy li cp trn l ng. Ri n p, chia tr, bng mi bin php
nh kiu Hoi Thanh: thc ca ti trong khi tham gia iu khin cuc hp l mun c lp
Trn Dn v tranh th nhng ngi khc c bi trong Giai PhN m. Ci li c lp v tranh th
y da trn nh ly nhiu ngi n p mt ngi...
N guyn nhn th hai ca b phi, quan trng hn l u c sng bi c nhn. Khi
km l lun, suy ngh theo li ch quan duy tm, th phi da vo kin ca cp trn. Do
m mt cu ni vu v hay nh d ca mt cn b cp trn cng c nhng ngi nng u
c sng bi cho l mt ch th, v c th p dng. Cng anh cn b lnh o vn ngh trong
qun i trn kia ni: Trong tnh th kin anh em v kin cp trn mu thun th bao gi
ti cng lm theo kin cp trn ch khng cn suy xt g na. Cng cn ni n u c a
v ca mt s Vn N gh S trong qun i nhN y ln gh lnh o phong tro, tha th kt
b lm lo, bo co hay, km hm phong tro vn ngh trong qun i ang ln mnh. Ti
sao, khi c lnh gi ra nc bn nhng tc phN m gi tr ca qun i gii thiu qun i
Vit N am anh dng li thy thiu hai cun truyn N gi ngi lp lp ca Trn Dn v Vt
cn o ca Phng Qun m ch thy mt s sch m ton qun t hng ng ca mt s b
phi Vn N gh S trong qun i ? N n xt li xem vic T N am t ng ng du, ly quyn
k tn h lnh cho nh xut bn qun i in hng vn cun Mt con mt chu ca mnh c
phi l mt hnh ng lng on khng ? Trc , nh xut bn ca Hi khng nhn in v
Mt con mt chu d qu. Bi Mt vi sai lm ca lnh o vn ngh ca N guyn nh Thi
(Vn N gh s 140) khng cng nhn c b phi. N hng cng trong bi , anh vit: S t
ngi nm quyn quyt nh tr thnh t mn, c on, B phn lnh o tr thnh mt
nhm ng ca, hp hi, c c, n nang ln nhau, khi c khuyt im th xu xoa khng
thng thn u tranh ni b v mnh dn t ph bnh trc qun chng. nh rng tnh
trng b phi ca lnh o vn ngh khng xut pht t mt m mu lng on t u. N hng
trn hin tng do anh Thi t th v hng my trm anh em Vn N gh S vch ra trong t
hc tp thng tm va qua ti tng khng cn phi chng minh thm g na tnh cht b phi
cng qu r rt ri. By gi n lc vn khng cn l nhn hay khng nhn mt danh
t na m phi bt cho ng mch, tm cho ng bnh cu ngi m. ng ko di m tn
tin, tn thuc, li hi ngi.
ng ta giu kinh nghim u tranh. Trung ng ta bao gm nhng ngi con u t
ca dn tc. Ti sao xN y ra tnh trng ri ren ny ? Mt phn ln ca vn l do b phi
trung gian ngn cch trung ng vi qun chng. nh rng v ng ta cha c mt chnh
sch vn ngh c th. N hng gi nhng ngi trung gian c lm vic ng cng tm con
ngi cch mng, rng ri, bit nng mi ngi, thng thn khng bao che khuyt im th
u n ni! Gi th nhng nm va qua h trung thnh vi qun chng, c qun chng tn
nhim, ng gt b kin xy dng ca nhng ngi tt, ng sng gi di, thch nghe
nhng li nnh ht hay tng bc ln nhau, th chng ta c th cng hin nhiu sng tc tt
hn cho nhn dn v gp c phn gip trung ng xy dng chnh sch vn ngh na.
Cng do m phong tro vn ngh chng ta ch, mt chiu, tnh thn gia Vn
N gh S vi nhau st km nng n, nhiu Vn N gh S tr b b qun, nhn phN m Vn N gh
S vn b coi r, i sng Vn N gh S khng c bnh thng. Vn ngh l ca qun chng.
Phi tr v cho qun chng ng ch khi ngun, gip cho kh nng qun chng d pht huy.
N gi chu trch nhim lnh o vn ngh phi lng nghe kin qun chng ng thi hnh
chnh sch ca ng ng ng li qun chng.
Anh em khng cu mong g hn mt thi thnh khN n ca nhng ngi lnh o vn
ngh, sn sng cng nhau xy dng mt nn vn ngh phong ph cho dn tc. Cn sng
gi hin nay c yn th mi ni chuyn sng tc v tin hnh chuN n b i hi tt c.
N hng, mun c th, nhng ngi lnh o vn ngh phi c thi r rt hn, ng p
m na, b phi phi gii th i, th mi to nn iu kin tt cho trung ng gn gi Vn
N gh S hn lnh o h bng mt ng li st ng v mt chnh sch c th.
Trn Cng.
Chng ti phng vn v vn m rng t do v dn ch
(N hn vn s 2, ra ngy 30.9.1956)
kin ca ng o Duy Anh N h S Hc
I.- Ch ca chng ta cn bn l t do. Phm nhng loi t do dn ch chng ta u
c c.
N hng trong qu trnh xy dng ch , chng ta gp chnh trong ni b chng ta,
nhng ci hn ch v ngn cn t do. Tn tui ca nhng k th ni b ca t do y, ngi ta
u bit c: Tc l nhng t quan liu, mnh lnh, c on, b phi cn ng tr ln lt hay
cng nhiu a v iu khin v lnh o nhiu c quan, nhng bnh gio iu ch ngha,
cng thc ch ngha, sng bi c nhn cn ng tr trong cng tc lnh o vn ngh v hc
thut v cn nng n chnh trong t tng ca nhiu ngi trong gii tr thc chng ta.
gp phn thc hin nhng th t do m m qu bo ra trong cu hi, gii tr thc l nhng
ngi thit tha nht i vi cc th t do y ch c mt cch l u tranh. u tranh trong
cng tc chuyn mn, u tranh trong hot ng x hi. u tranh bng ph bnh, t ph bnh.
Chng ta u tranh ni b nh li nhng lc lng lc hu lm vng bc tin ca ch
chng ta, cn tr s pht trin ca vn ha chng ta, cho ch chng ta cng ngy
cng tt, vn ha chng ta cng ngy cng cao. Trong cuc u tranh gay go phc tp nhng
chnh ngha y, chng ta chc c ng lnh o tn thnh chng ta chc c qun chng
ng h.
N hng ch ni u tranh chung chung nh vy th khng thit thc. Khng ai ngn
cm anh t do nghin cu, sng tc, nhng nu anh khng c phng tin nghin cu sng tc
th thc t anh chng c quyn u. Khng ai ngn cm anh t do ngn lun, nhng nu anh
khng c phng tin in sch bo th thc t anh cng chng c quyn u. Hn na, nu anh
c c nhng iu kin c bit may mn m in sch in bo c, nhng nu khng c
phng tin pht hnh th anh cng ng nn mnh ni t do. Trong khi v thc t phn
nhiu nhng phng tin xut bn, pht hnh, n c cc phng tin nghin cu v sng tc
tp trung cc c quan chnh quyn, th vn khng phi l u tranh i t do g g,
m l u tranh tranh th s gip thit thc ca chnh ph to iu kin cho s thc
hin nhng t do y, v d gip thit thc cho t nhn xut bn d dng, gip vic pht
hnh, cho phng tin thun li sng tc v nghin cu, sn sc s xut bn rng ri cc
tc phN m vn ngh v c bit ch xut bn nhng tc phN m nghin cu khoa hc. trong
ch ta, chnh ph v nhn dn l nht tr. N hng yu cu trn l ngha v ca chnh ph
phi tha mn pht huy ht kh nng ca nhn dn v ca gii tr thc ni ring.
II.- Ch ti cng tc l Trng i Hc Tng Hp. Vy ti ni n nhng vn cn
phi ra trong cng tc xy dng trng y. Theo nhim v ca chnh ph t cho th
Trng i Hc phi l trung tm vn ha tiu biu ca nc nh. N chnh phi nh du
trnh pht trin ca vn ha, trnh nghin cu ca khoa hc. Mun gnh c nhim v
y, Trng i Hc phi l mt trung tm nghin cu khoa hc cao . S xy dng Trng
i Hc gp rt nhiu kh khn ln, v trng s, v trang b, v cn b. N hng kh khn y
nht nh phi khc phc c nu ngi ta c quyt tm khc phc. Cho nn, theo ti, vn
u tin phi t ra l lm th no cho cc c quan c lin quan trch nhim thy rng xy
dng Trng i Hc l mt vn quc gia trng i, khng tch cc gp phn vo s xy
dng n m c khi cn tr ngi l c ti vi nc, vi dn. Vn thc, vn t tng y
m gii quyt c th mi khi gp phi tnh trng nh i vi ci qu t hon 10 vn ng
mt thng xy dng ci th vin vn khoa cho Trng i Hc, b ti chnh li thnh
thong xn xo i mt na ly c l mua sch nhiu qu (trong khi c k tham hay lng
ph mi ln hng my trm triu), hoc tnh trng nh sch Trung Quc vin tr cho nc ta
rt nhiu, th m hn na nm nay, mc du c b gio dc v nhiu ngi quan trng can
thip, b vn ha vn gi c cha chuyn cho Trng i Hc quyn no, n ni cc Gio
S rt cn nhng sch chuN n b khai ging sp ti m sch vn nm mc trong kho c
Th vin trung ng, khng ti no g ra c.
Mt vn quan trng na phi t ra l i vi mt trung tm nghin cu khoa hc
l Trng i Hc th s b tr cn b ni chung v c bit l cn b iu khin v ph
trch, nn nng v tiu chuN n chuyn mn hay nng v tiu chuN n chnh tr ? Do vn
nN y ra hai vn ph:
D l mt t chc nghin cu khoa hc, tiu chuN n chnh tr cng cn phi c, v
chng ta khng quan nim c nh khoa hc phi chnh tr, c nh chuyn mn siu giai cp.
N hng nn yu cu tiu chuN n chnh tr nh th no ? C cn nht thit phi l ng vin hay
d b ng vin th mi dng ? C cn phi l ngi ngoan ngon phc tng, khn kho, mm
do, t u tranh, tc l t lm phin cho cp trn th mi dng, m ngi c tinh thn u
tranh th nht thit gt i ? Hay l cn t tiu chuN n rng ri hn nh th no ?
V tiu chuN n chuyn mn th cp trn nu bng c vo u ? N u bng c vo thnh
tch nghin cu v cng tc chuyn mn do qun chng trc tip l hc sinh v gio s, qun
chng gin tip l cng chng rng ri v gii khoa hc quc t nhn nh, hay ch bng vo
s xt on ring, khng khi c phn hp hi ch quan v cm tnh c nhn, ca ngi lnh
o ?
Cui cng ti mun nu ln vn hc tp nc bn. Trong cng cuc xy dng
ngnh i Hc, chng ta cn phi hc tp, m cn phi hc tp rt nhiu cc nc bn, nht l
Lin X v Trung Quc l nhng nc lm thy chng ta v nhiu mt. Chng ta cn phi
thnh khN n hc tp kinh nghim cng nh kin thc ca cc chuyn gia nc bn. N hng c
nn ly tinh thn t ty dn tc m ph nhn kh nng sng to ca chuyn gia Vit N am
khng ? Vn ny cng cn phi tho lun nhm thc hin s hc tp mt cch sng to,
khng sa vo ci t hc tp my mc v gio iu c th gy nn tai hi.
N hng vn trn u c ni dung c th ca chng, nhng y khng phi l ch
tho lun nn ti khng nu ra. ch l nhng kha cnh c th ca mt vn ln l s
nhn nh vai tr ca gii tr thc chuyn mn v s tn nhim h trong cng cuc xy dng
nn i hc ni ring v s nghip kin thit vn ha v kinh t ni chung.
o Duy Anh
Bn c pht biu v nhng bi ph bnh
Bo N hn vn s 1 (N hn vn s 2, ra ngy 30.9.1956)
Di y chng ti trch ng mt s kin bn c v mt vi bi ca bo N hn dn
ph bnh bo N hn Vn.
Bo N hn dn ng nhng bi ph bnh gay gt tp Giai PhN m Ma Thu v bo N hn
Vn c hi sm. V trong phong tro trm hoa ua n, trm nh ua ting ting ni ca
ng l ting ni tiu biu nht c qun chng tin tng nht. ng nh th c khc g l
va cho php ngi ta ni, va bt ming ngi ra li. V li ti vn thng ngh rng nguyn
tc ph bnh xy dng tht s bao gi cng bt u bng t ph bnh, ngha l bo N hn dn,
t bo ca lnh o phi ph bnh nhng sai lm v lnh o ca Hi Vn N gh trc .
c bo N hn dn, nhiu ngi trong gii Ha S chng ti rt cng phn. Ti thy
N guyn Chng, Xun Trng v.v...ch gii quyt vn vn ngh bng l lun chung
chung, v thnh kin r rng vi bo N hn Vn. ng l trc tin, bo N hn dn phi tm
hiu thc t vn ngh, hon cnh vn ngh, lnh o vn ngh sai lm nh th no phi hiu
anh em vn ngh trng i s t ph bnh ca lnh o, v tha thit vi cc vn vn ngh
nh th no, khng nn ko di tnh trng thnh kin mt chiu nh th na.
i vi bo N hn Vn trc hon cnh , ti mun nhc n mt cu ca Pc kin:
i qun ca nhng nh bc hc v nhng nh vn phi lun ng hng u mi cuc t
kch ca vn minh. H khng c hn nht run s rng chnh h l nhng ngi s vnh vin
chu mi qu m u tin, mi nghch cnh v mi nguy him.
Quang Phng
Khng s ch li dng
Trn L Vn
(N hn vn s 2, ra ngy 30.9.1956)
Hin nay trong nhn dn qun chng ni chung, trong gii Vn N gh ni ring, khng
kh ph bnh xy dng lnh o tht l ho hng si ni. Sau lp hc tp l lun vn ngh
do hi Vn N gh Vit N am t chc, mt trong nhng nguyn vng tha thit nht ca anh em
Vn N gh S l c thm nhng t bo gp phn vi bo Vn N gh xy dng i Hi Vn
N gh ton quc v to iu kin cho trm hoa ua n lu di. Trong hon cnh y, bo
N hn Vn ra i.
S 1 va ra gy nn nhng lung d lun kh si ni. y, chng ti cha lm ci
vic tng kt d lun cng cha p li nhng kin tn thnh hay khng ng . Chng ti
ch bn v mt vn thng lm quan tm mt s bn c, nht l trong gii lnh o: Vn
ch li dng.
Trong cuc u tranh chnh tr gay go gia ta v ch, nht nh k ch li dng mi
c hi tn cng ch ta. Hoc chng cho tay sai ln lt vo hng ng ta ph hoi, hoc
chng dng li tuyn truyn xuyn tc, ba t vu co la gt nhn dn ta hng che y ci
bn cht thi nt ca ch chng v nhng hnh ng cp nc, bn nc b lch s ln
n t lu. V vy, sng sut nhn r ci tm ph hoi ca ch ngn chn, phng l
ng. Chng ta khng bao gi nn nh gi ch qu thp m sinh ra ch quan khinh ch.
nh gi ch qu thp th d xN y ra nhng tai hi ln. N gc li nh gi ch qu
cao cng d xN y ra nhng tai hi khng phi l nh.
Xt li mt s cng tc t trc ti nay, trong l li lnh o, chng ti nhn thy mt
trong nhng nguyn nhn ca nhng sai lm nghim trng l nh gi ch qu cao. Cn b
khi chp hnh cng tc, b chi phi bi t tng s ch, ri sinh ra cnh gic qu trn, a
nghi, mt bnh tnh sng sut trong khi nhn nh s tht. N hn nh sai tt nhin lm sai v
gy ra nhng hu qu ng tic: tng ta l ch, lm bn l th, thm ch c khi N y bn sang
th.
Th d: Ci cch rung t t c mt s thnh cng. iu ny khng ai c th
ph nhn. N hng bn cnh nhng thnh cng , c nhng sai lm, tn tht kh au xt. Tnh
trng ny do nhiu nguyn nhn quan trng: T tng s ch, cnh gic qu trn.
Hu ht cc i ci cch t 4 v t 5, v nng thn nhn ch no cng thy ch
bao vy, ch ph hoi, cho nhng chi b c l t chc ca ch c ri lm N u, bt N u, x tr
sai, gy nn nhiu hin tng bi ri m hin nay chnh ph v ng phi tn rt nhiu cng
phu sa cha.
Cng tc H khN u cc thnh ph xut pht t mt dng tt l cng c trt t an
ninh cho nhn dn. N hng ci tinh thn s ch, cnh gic qu trn lm cho mt s cn b c
thi nghi ng, xt nt qu ng xm phm n i t v sinh hot ca ngi dn, lm gim
st tc dng ca mt chnh sch tt.
Gi th trong nhn dn, trn bo ch, s ph bnh cng khai c tin hnh t trc,
mi ngi c ni thng, ni tht, ni ht lnh o dn dn thy ci ng ci sai ngay
trong khi ang thc hin chnh sch th chc chn nhiu tai v ln trnh c. S d s ph
bnh cng khai v rng ri trc kia hoc khng c hoc c nhng ch v hnh thc cng ch
v qu lo xa: N o l s ch li dng, no l s qun chng hoang mang. N hng b phn trung
gian, trong khi hn ch ph bnh cng khai lm cch bit qun chng vi trung ng ng
lm cho trn khng nhn thy tht thu o tnh hnh di kp thi un nn nhng sai
lm. Sai lm khng kp thi un nn, qun chng cng hoang mang, t do v dn ch cng b
hn ch, th ch cng c nhiu iu kin ni xu ch ta. Th l t tng s ch lm
cho ta b ng v trong mt ci vng luN n quN n!
cho qun chng ph bnh cng khai ? Bt li! v ch c th li dng.
Khng cho qun chng ph bnh cng khai ? Th th thy sao c sai lm m
sa cha ? Sai lm khng sa cha th ch n cng li dng phn tuyn truyn.
Ti thy cn phi nhc li li c X.Y.Z. trong bi Thuc ng d tt, ni tht mt lng:
C nhiu cn b tng rng: N u cng khai ph bnh nhng khuyt im ca mnh
th s c hi v:
K ch s li dng phn tuyn truyn.
Gim bt uy tn ca on th v chnh quyn.
Lm mt th din ca Cn b phm khuyt im y.
Ch ph bnh qua loa ni b l ri.
Th l tng lm. Th l m m s thuc. Th l khng hiu ngha v lc lng ph
bnh...
Qu th, c nhng cn b lnh o nhng b phn trung gian s ch li dng nn
s qun chng ph bnh, ch lm ci vic ph bnh qua loa ni b b ph c ci lc
lng ph bnh v i ca qun chng! Coi nh lc lng ph bnh y tc l lm phng
hi cho ng li qun chng ca ng. Trong bn bo co v vn sa i iu l ng ca
ng ch ng tiu Bnh ti i hi ln th 8 ca ng cng sn Trung Quc c phn nh mt
thc trng tng t nh nc ta: ng li qun chng trong cng tc ng c mt ngha
v cng su sc v mt l lun v thc t. Bnh ch quan ang nN y n trong nhiu nhn vin
cng tc ca cc t chc ng v ca c quan nh nc. N hng hin tng xu chng t
ng li qun chng trong cng tc ca ng cn cha thc hin hon ton y trong
ng. Cn phi thng xuyn u tranh chng nhng hin tng thot ly qun chng v quan
liu .
y l cha k nhng phn t xu vin c trnh ch li dng che y lm li ca
mnh, duy tr a v ca mnh. Trong cng tc vn ngh bao nhiu ci m c cht cha trong
lng anh em Vn N gh S hng mi nm cha c ni ra, n ni c ngi v n nh cc
mu ng li khng tan c chnh v thiu s m rng dn ch, m rng ph bnh ly
kin ca qun chng xy dng ng li vn ngh tht ng n. Gi s qun chng vn
ngh c lun ni thng, ni tht, ni ht th lm g c chuyn thnh thong v ny
v khc n ra nh nhng tri bom.
Mi khi c cuc tranh lun ph bnh cng khai ni ln, nghe chng ci n bt u
hng mt t, l b phn lnh o vi vng tm cch cho dp tt: y ch! hi cho on kt
ch n li dng xuyn tc! Th l phong tro xp xung, qun chng vn ngh ln cht
ci m c trong bng. Lnh o khng nhn thy s tht g na, xa ri qun chng, lm vic
ch quan, cng ngy cng i su vo nhng sai lm khuyt im nng.
Trong lp hc tp l lun va qua, l lun g hc cng khng vo, anh em pht hin ra
mt hin tng, hai hin tng ri phong tro ph bnh lnh o li ni ln nh sng cn.
Lnh o lc u cn c thi quanh co i ph nhng ri cng dn dn nhn ra s tht.
Trong bui tng kt, ng ch N guyn nh Thi nhn nhng khuyt im ca lnh o trc
anh em, ng ch T Hu s b t kim tho. Qun chng cha tha mn nhng d sao nh
th cng l triu chng tt ri! Bo N hn Vn ra i ch l k tc ci tinh thn ph bnh cng
khai v rng ri ca lp hc tp l lun. N mnh dn m u mt phong tro u tranh cng
khai vi ci c xy dng ci mi. N ph bnh cng khai nhng ci m c ngi tng
rng ch nn ph bnh trong ni b. Ph bnh th c nhiu cch. N gi th dng li vn ma
mai chm bim, khi ci xu n nng qu c th dng li vn kch. Tt nhin trong khi ph
bnh khng th no trnh c nhng ci lch lc, thm ch nhng ngh sai na. Thit tng
mun nhn nh ng mt phong tro phi nhn vo ci ngha cn bn, ci thc cht ca n.
N guyn nhn v u ? Qu trnh th no ? Hin trng ra sao ? Gii quyt th no l ng ?
ng l bnh tnh m lm nh vy th mt s anh em cn b chnh tr li xut pht t
ngh quen cng khai nhng sai lm ca ng ch Stalin. Chng nhng k ch nc ta m
ton th phe quc trn th gii u nm ly c hi y m vu co phe ta th ny th n.
N hng chng ngn sao ni ng cng sn Lin X v lc lng dn ch ha bnh th gii
ngy mt ln mnh thm sau khi gt b nhng sai lm c, bc vo mt giai on mi.
Th l phe ta cn nhc v kin quyt lm mt vic lc u c th lm cho nhiu
ngi sng st: Ph bnh cng khai mt lnh t v i ca cch mng th gii. ch n mun
xuyn tc th n c xuyn tc. Ta thy cn ph bnh cng khai N y cch mng tin ln th ta
c phi ph bnh cng khai.
C ngi ni: Bn Lin X khng c vn u tranh cho thng nht th lm th
c, ta hin nay ang c vn u tranh gay go thc hin thng nht, tnh hnh rt
phc tp khng nn lm cho n phc tp thm. ni: Ph bnh cng khai, ni thng, ni tht,
ni ht l khin cuc u tranh cho thng nht thm kh khn. Thit tng khng phi th.
N u vic ph bnh Stalin b ch li dng m thc s n li dng th ton th s nghip
cch mng trn th gii phi chu thit thi. iu li khng ng e ngi hay sao ? Th m
sao Lin X khng e ngi ? S d Lin X c lm ci vic ph bnh y l v cn nhc ci
li ci hi: Ph bnh l ci li ln, ch phn tuyn truyn l ci hi nh.
Tr li phong tro vn ngh ca ta hin nay. Cn phi nhn nh rng: Tri qua ngt
12 nm di ch Dn Ch Cng Ha, qua 9 nm khng chin v hn 2 nm ha bnh, vn
ngh ca ta ln mnh. nh hng tt ca nhng phong tro mi m nht ca Lin X,
Trung Quc cng lm cho n ln mnh thm. L li lnh o c khng cn ph hp vi ci
ln mnh y na. Quan h gia lnh o vn ngh v qun chng vn ngh c mu thun.
Mu thun ny ch l du hiu ca mt ci m ngi ta thng gi l khng hong trng
thnh. N hng cuc ph bnh nN y la trong lp l lun va qua, nhng bi vn, bi bo c
v to bo m ta thy t lu nay, u biu th ci khng hong trng thnh y. Phong tro
c th c nhng lch lc, nhng n ng cn bn l i duyt li nhng sai lm nghim
trng ca lnh o xy dng mt ng li tt p hn, rng ri hn, ph hp vi nhu cu
mi hn. Trong khi n ph bnh cng khai, a ra nhng hin tng xu, d nhin k ch li
dng, nhng cng nh vic ph bnh Stalin, ci hi l nh, ci li l ln.
N u khng nhn thy r nh vy, nu ch thy ngn m khng thy gc, c st rut
trc mt vi thi lch lc ca qun chng, lo lng v vic ch li dng, ti thin ngh:
Li bt cp hi. Quan nim hp hi y d a n nhng hnh ng hp hi. N i trng ngay
ra rng: Gn y trong gii lnh o c khuynh hng c lp ha, i lp ha t bo N hn
Vn. N u khuynh hng ny cn ko di v tng cng ln na th tc hi s l: Hn ch t
do dn ch, hn ch ph bnh cng khai, tng ta l ch, tng bn l th, t mnh i lp
vi qun chng ca mnh. Th l mc mu ly gin ca k ch nham him. Th mi thc l b
ch li dng.
Ch nn v s hay vin c s ch li dng m chp m nhau l bi en ch , l thot
ly chnh tr v.v...v suy din rng: Ph bnh cng khai nhng ci sai tri ca ta l ni gio
cho gic, cn phi phng!
Ph bnh cng khai l mt cng tc cch mng. N l mt phng tin gio dc qun
chng rt cn thit, ng thi ly p lc ca d lun sa cha nhng ci xu m s u
tranh ni b trong cc t chc ca ng v nh nc khng gii quyt. Mt vi nhn
thc cha su sc, mt vi thi cha ng mc ca ngi ph bnh s dn dn c un
nn li trong qu trnh tho lun, khng nn thi phng nhng ci nh nht gt b
nhng vn trng i kia.
kt lun, ti nn ca ng ch ng tiu Bnh trong bn bo co ni trn:
Trong cuc u tranh thc hin y ng li qun chng v chng bnh quan liu,
vic hp tc cht ch vi cc nhn s ngoi ng v thu ht rng ri cc nhn s ngoi ng
tham gia cuc u tranh c mt ngha rt ln...N him v ca chng ta l tht s cng c
lin h gia ngi lnh o v qun chng lm cho nguyn tc dn ch v ng li ca ng
c thi hnh trit v mi mt.

Tr li bn Nguyn Chng v bo Nhn dn
Chng ti cc lc phn i lun iu vu co chnh tr
(N hn vn s 2, ra ngy 30.9.1956)
Sau khi s bo N hn Vn ra i, nhng anh em Vn N gh S tr thc tham gia t bo
cng nhau kim im. ng thi nhng bn thn, nhng c gi nhit tnh v mt s ng
ch ph trch nhng c quan chnh quyn hay on th d gp kin vi chng ti v ng
li t bo. V tt c mi ngi u thng nht vi nhau hai im:
1) N i dung s 1 ch trch, phn i nhiu qu, tn thnh cao t qu. S phi ch
trng c hai mt.
2) N i dung s 1 nng v bt chin, nh v l lun. S phi ch trng c hai phn.
Dng tot ra t s bo rt r: Mt l nhng vn gii quyt ni b khng xong th
bt c d phi a ra cng chng v ku thu ti Trung ng; hai l mun trm hoa ua
n, trm nh ua ni th trc ht phi tn cng mnh vo thi ngoan c khng chu ri
b c b phi hp hi, c on, khinh mit qun chng ca mt s ngi trong lnh o vn
ngh, phi i gt gao vic sa cha sai lm v m rng t do, dn ch.
Cn tc dng thc t th no th bi Khng s ch li dng ca Trn L Vn s
bo ny tr li y , chng ti khng nhc li y.
Chng ti ngh rng nhng ngi thng thn u thy nh trn. Ch khi no mang sn
thnh kin ri c tnh xuyn tc th mi c th ni nh bn N guyn Chng trn bo N hn
dn ra ngy 25.9.56.
* * *
Bn N guyn Chng ngh v ni nhng g ?
Trc ht cn nh chnh ngay cch t vn sai lch dng hay v tnh ca bn
N guyn Chng, gi chung Giai PhN m Ma Thu (Tp 1) v bo N hn Vn vo lm mt.
Chng r bn N guyn Chng nhn nh th no ch s thc l hai t chc khc hn nhau
tuy c nhiu ngi vit hay v c hai ni. Song cng trong s anh em tham gia bo N hn
Vn nhiu ngi ng thi cng vit v v cho c bo Vn N gh th c l ta cng gi c hai
bo vo lm mt ?
Bi vy, chng ti gt ra mt bn nhng li ca bn N guyn Chng hng vo bi
ca c Phan Khi in trong Giai PhN m Ma Thu (Tp 1. Chnh chng ti cng khng tn
thnh thi ph bnh ca c Phan trong nhiu on ca bi y). Chng ti ch p li nhng
cu bn ni v bo N hn Vn m thi.
1) Bn N guyn Chng khng nh rng chng ti mun nhn vic ph bnh lnh
o vn ngh hp hi, mnh lnh m lm cho ngi ta tng rng ton b s lnh o ca
ng lao ng Vit N am v ton b ch chnh tr min Bc l c on, c ti, ch p
con ngi, khng c nhn vn.
Bn N guyn Chng cn c vo u m khng nh nh th ? N h li bn ni, bn
cn c vo bi Con ngi Trn Dn (ca Hong Cm) v bi N hn cu chuyn my
ngi t t (ca L t). Hai bi ch phn nh nhng s tht xy ra hon ton do
nhng sai lm c bit ca mt s ngi su mt ch c mt cu no ni l hin tng ph
bin do tinh thn ca ng hay do bn cht ca ch min Bc ny u!
Bn N guyn Chng suy din, tng tng ra c, ri li lm nh i guc trong
bng chng ti:
Bo N hn Vn khng tuyn b r m ch miu t nh vy c gi t suy ngh.
Miu t nh vy! l iu m bn dng ng ln.
i vi bn N guyn Chng nhng cu vn ca Hong Cm: ti tin chn l m
ng ta nm rt vng, s d anh c v l nh c s sng sut ca trung ng ng,
Trc mt ti l lng tin vo nh sng ca ng. nh sng s soi ri vo bt c ch no
ang cn bo v con ngi... khng phi l ca ngi ng v kt ti my k lm xng m li
ha ra ni xu ng ?
V nhng cu th ca L t:
Ch ta khng cm h yu nhau
M sao h cht ?...
Gia nm Cng ha ln khn mi mt tui
Vn cn lt li
nhiu thi an nam
Dn nhn hiu
made in cch mng
N gang nhin xc phm con ngi
N y h i t t
.......
t nc trong kh khn.
i vi chng ta cng yu cng qu.
Cng khng phi l cao ch v kt ti my k lm xng m li ha ra chng ch
?
Bn c tnh n th, chng ti cn bit ni sao!
Theo bn N guyn Chng c l Hong Cm phi ng la vi b phi lnh o, m
i v Trn Dn, mc cho mt nh vn tiu ma trong au kh, oan c th mi l c li cho
ng, c li cho ch ? V cng theo li suy ngh y th c l L t cng phi nhm mt
trc mt s hnh ng ch p ln tnh cm chnh ng v phN m gi ngi ta mi l c li
cho ng, c li cho ch ?
By gi bnh tnh li, bn c thy bn c on khng ?
2.- Sau khi suy din mt cch v l nh trn, bn N guyn Chng vit mt on di
mp m chng r rt l m ch chng ti hay l nhm vo nhng k u u, i ni: nu
v thy c nhng khuyt im trong Ci cch rung t, Qun l h khN u v.v...m cho rng
ton b ch ra, bn cht ch ta l khng dn ch th rt sai lm.
C l bn N guyn Chng hin nay b ci m nh l nhiu ngi hoang mang, lch lc
c nhn qua Ci cch rung t v Qun l h khN u m hoi nghi, chn nn i vi ch ta
nn trong u bn lc no cng sp sn nhng cu gii thch, bin bc, nhng cu p li,
ch ch c dp l a ra. Bi vy mc du trong N hn Vn s 1 chng ti khng h ng g
n Ci cch Rung t v Qun l H khN u, bn cng g bng c nhng chuyn vo
bi ph bnh ca bn. V ci li mp m gy ra mt s hiu nhm nguy him.
Bn c tnh n th chng ti cn bit ni sao!
3.- Bn N guyn Chng ch trch chng ti khng nu ln c nhng vn g c
tnh cht phng chm, ng li r rng v vn ngh.
N u nhng vn c tnh cht phng chm, ng li l vic chng ti cha lm
ch khng phi nht nh khng lm. Bo ra hng chc s ri m chng ti vn cha cp
n th bn N guyn Chng c quyn trch. Bo mi ra mt s, bn i hi ngay iu
th hi vi.
Bn l mt cn b Tuyn Hun cao cp vn thng i hun luyn chnh tr, hy hi
trong bui hc u bn c dy c c duy vt bin chng, duy vt lch s, kinh t chnh tr
Mc v nguyn l ca ch ngha L nin khng ?
Bn thng cm vi chng ti y, nhng bn c cht vn.
4.- Bn N guyn Chng ch trch chng ti cng kch ch th t, cng kch ta th
nhiu.
Cng kch ta l mt cu m h, xuyn tc, chng ti xin tr li bn N guyn
Chng. Chng ti u tranh chng nhng ci xu (tm thi cn tn ti) ca ta, ngha l
nhng ci th ch i vi nhn dn, i vi cch mng, nh th khng th coi l cng kch
ta c. Bn l cn b tuyn hun cao cp, l no bn li ln ln hai khi nim ?

Cn cng kch bn M-Dim, tuy cha c cung cp ti liu nh cc bo khc, chng ti
cng dnh mt ch nu khng rng hn th t ra cng ngang bng nhiu bn ng nghip.
Bn bit c, nhng bn cng c bt b.
4.- Bn N guyn Chng ch trch chng ti nng v kch c nhn
N u ra nhng hin tng xu, s vic xu, nhng ch trng sai, chnh sch sai th lp
tc bn N guyn Chng ku chng ti chng ng v bi en ch . M nu ra nhng ngi
ny xu ngi n lm sai th bn li ku chng ti kch c nhn.
Bn mun t chng ti vo tnh th la chy hai u, khng c li no thot ngoi
cch im i.
5.- Bn N guyn Chng ch trch chng ti dng rt nhiu nhng li hn hc,
diu ct.
Diu ct (ngha l chm bim, vui ci) ng lc, ng ch th khng phi l d.
M chng ti c quyt l trong s 1 chng ti diu ct ng lc ng ch.
Cn hn hc th ng khinh, ng ght lm ri. N hng dn chng, bn N guyn
Chng chng tm c g ngoi my ting th phm, b phi, n cnh, tn ny,
tn n.
Hai ting b phi l mt danh t chnh tr rt chnh xc, ch mt tnh trng xu
trong hng ng cch mng. Trong N hn Vn s 1 chng ti dng n vo nhng bi hon ton
nghim chnh, ti sao bn li phn nn ?
Hai ting th phm bo N hn Dn dng trong mc Chuyn v l vi ngha
ma mai, khi ni v v N c rn. Ti sao bn khng thy l bo N hn dn hn hc, cn chng
ti cng dng hai ting vi cng mt ngha, vo cng mt trng hp, th li l hn hc ?
Chng ti ch vit hai tn Quan liu v Mnh lnh, tn Khng bit g, tn n
cnh gi nhng khuyt im m thi ch khng gn ting tn vi c nhn no.
N hng bn N guyn Chng li dn chng gt u ct ui my ting tn ny, tn
n, lm cho ngi c tng chng ti dng ting tn gi mt cch mt st nhng
cn b no .
* * *
n y, chng ti tr li v ht mi iu m bn N guyn Chng ch trch.
By gi kt lun, chng ti xin bc l vi thc mc v thi bn N guyn Chng
v bo N hn dn:
1) Bn N guyn Chng l cn b tuyn hun cao cp bo N hn dn l c quan ngn
lun trung ng ca ng.
My nm nay b phn lnh o vn ngh phm bao nhiu sai lm nghim trng, bn
N guyn Chng v bo N hn dn khng bit g ht hoc c bit m khng ln ting ph
bnh. By gi cc chng , chng ti phi em ph bnh cng khai nhng sai lm kia sau khi
ng ca bo nhau khng c, th bn N guyn Chng v bo N hn dn li tm cch chp
m e da.
N h th bn N guyn Chng v bo N hn dn c thy mnh thiu st i vi lng tin
cy ca ng v ca qun chng khng ?
2) V Giai PhN m Ma Xun b trung ng ng ch trch hn na nm nay nhng
b phi lnh o vn ngh m i, khng chu phc hi Trn Dn mt cch y trc d
lun c nc.
Bn N guyn Chng v bo N hn dn khng ln ting trong s im lng ti li th
c thy mnh thiu st i vi lng tin cy ca ng v ca qun chng khng ?
3) t hc tp ca gii vn ngh thng tm va qua l mt cuc u tranh si ni
ca trn 300 ngi cng tc vn ngh, pht hin s vic th no, ch trch b phi lnh o
vn ngh th no, xy dng trung ng ng th no, N guyn nh Thi tng kt quanh co th
no, N guyn Hu ang tham lun mnh bo th no, T Hu nhn li qua loa th no, anh
ch em ngh nhng g...bo N hn dn bit r c v bn N guyn Chng cng khng l g.
Th ri b phi lnh o vn ngh vn c ngoan c lm thinh, tuyt nhin khng phn nh
mt dng mt ch no nhng bui hc cui v bui tng kt ln bo Vn N gh, tuyt nhin
khng gii quyt mt nguyn vng no ca anh ch em v cng khng thm tr li anh ch
em. (T hm tng kt n hm bo N hn Vn ra s 1 ngt mt thng tri).
Bn N guyn Chng v bo N hn dn khng ln ting trong s im lng ti li th
c thy mnh thiu st i vi lng tin cy ca ng v ca qun chng khng ?
4) Bo N hn Vn khi ra i, tuyn b r l t t mnh di s lnh o ca ng.
l li ni chn thnh do nhit tnh cch mng v do lng tin, yu ng ca hng trm Vn
N gh S v tr thc i theo cch mng t my chc nm, t ra cng tham gia khng chin
chn nm dng. H ni l ni vi trung ng ng, vi nhn dn min Bc v min N am, vi
c th gii.
Bn N guyn Chng v bo N hn dn c c y nhim ca trung ng ng t
thi i vi li tuyn b on kt v phc tng kia khng m li hng hch v ma mai h
li ph phn n l chiu bi rung ry ? C phi bn N guyn Chng v bo N hn dn
nh by ra mt tnh th i lp gi to dn ng cho mt v Giai PhN m Ma Xun th
hai khng ?
o mt ci h su gia ng v mt s ng Vn N gh S, tr thc nh th, bn
N guyn Chng v bo N hn dn c thy mnh thiu st i vi lng tin cy ca ng v ca
qun chng khng ?
5) Trong cc cng tc Ci cch rung t, Qun l h khN u v ngay trong v Giai
PhN m Ma Xun, chng ta rt ra c mt bi hc au n m chng ta phi nh i
bng mu v nc mt: Lun iu vu co chnh tr gy tnh hnh cng thng, th tiu t do v
dn ch, ngn cch ng vi qun chng, ph hoi mi chnh sch tt, bi nh ch ta.
Tt c cc tng lp nhn dn ng tm nht tr ln n lun iu nguy him y t lu
ri.
Th m nay bn N guyn Chng v bo N hn dn vn cn dng n th c thy mnh
thiu st i vi lng tin cy ca ng v ca qun chng khng ?
Hong Cm, Hu Loan, Trn Duy.

Cn phi chnh quy hn na
(N hn Vn, s 4 ra ngy 5.11.1956)
N guyn Hu ang
Trong bn bo co ca ng Kh rt sp trc i hi ln 20 ng cng sn Lin X c
mt on ni vn tc, gn nh lt qua, m thc ra rt l quan trng.
on ni v s quan tm ca trung ng ng i vi vn cng c nn php tr
x hi ch ngha v kt lun:
N hng t chc ca ng, ca nh nc v cc cng on phi ch vi mt tin thn
cnh gic n vic tn trng php lut X Vit v t co, vch mt bt c ai phm vo nn
php tr X Vit v nhng quyn cng dn X Vit, n p nghim khc t nhng biu hin
phi php v c on nh.
Ti sao sau ba mi tm nm kin thit ch ngha x hi vi hai ln t hin php v
nhiu ln chnh l php lut cng nh sa i h thng v l li xt x ca ta n, by gi sp
bc vo giai on kin thit ch ngha cng sn, Lin X cn phi t vn php tr mt
cch nng hi nh vy ?
Chnh l v trong bao lu Stalin lm dng quyn hnh, dung tng b l phn cch
mng B ri a, ly uy th chnh tr m lng on b my nh nc, vi phm nghim trng ch
php tr. Coi thng php lut tr thnh mt tc phong ca nhiu cn b, ca nhiu cp
y ng hay c quan chnh quyn. Bit bao nhiu cng dn lng thin v ng vin tt k c
Trung ng y vin ca ng b t y, bn git oan trong tnh trng ? Cho nn i hi
phi quan tm c bit n vic bo v ch php tr l hin thn ca tinh thn nhn vn,
tinh thn dn ch, tinh thn k lut trong mt nc vn minh.
iu ny trong x hi ta khng phi ai cng cng nhn d dng. V lng khinh b ca
chng ta i vi php l t sn ln qu n ni mt s ng ngi n tr thnh lng
khinh b php l ni chung. V trong cuc khng chin ko di v gian kh, chng ta quen
gii quyt mi cng vic to nh trong khng kh gia nh, vi tinh thn ty tin. Chng ta
quen dng ci linh ng g cho cng vic tri chy c mi khi vp phi cc iu quy
nh chnh xc. Chng ta quen dng ci lp trng thay cho lut l c th.
V khng chin thnh cng, c lp v dn ch t ra cng c thc hin trn
mt na t nc, nn chng ta cng d ch quan, t mn tng rng nn np c vn cn c
gi tr.
N hm to. N u hin tng trn l tt yu i vi hon cnh chin tranh du kch th tri
li, n khng c mt l do tn ti no trong hon cnh ha bnh.
Ha bnh lp li hai nm, d cuc u tranh thc hin thng nht t nc c phc
tp, gay go th no th cng khng th coi min Bc nh mt hon cnh bt thng duy
tr mi tnh trng thiu mt nn php tr hn hi.
Trong Ci cch rung t, nhng vic bt ngi, giam ngi, tra hi (dng nhc hnh
d man), x t, x bn, tch thu ti sn, ht sc ba bi, by b, cng nh vic bao vy n
lm cht i nhng thiu nhi v ti trong cc gia nh a ch (hoc chnh l nng dn m b
quy sai thnh phn), khng phi ch hon ton do s lnh o km ci m cn do thiu ch
php tr hn hi. Gi cc on y lc no cng thy trn u h con mt theo di ca thn
cng l, gi lc no h cng thy vng vng bn tai cu nhc nh ca ta n: h lm tri
php lut l b truy t y th chc chn l h thn trng hn v nhiu tai v trnh
c cho nhn dn ri.
Git nhm th s b kim tho, ngh y c th l nghim chnh, nhng n mi nh
nhng, thoi mi lm sao!
S c nhng ngi ni: S d nn nng ni y l v h khng vng lp trng.
Vng lp trng! iu rt qu nhng cha . Khng phi cn b no, cng dn
no cng vng lp trng. V ngay nhng ngi tht s vng lp trng m khng c nn
php tr tinh vi lm mc thc th cng ch c ci bo m nhn thc c mt cch chung
chung v phng hng v yu cu ca cng vic ch khng c bo m bit lm cho ng
phng php, cch thc t ti yu cu .
S c nhng ngi lo xa: t ra lm lut l rt d a n nhng bnh quan liu,
my mc, hnh thc
Khng phi th. Quan liu, my mc, hnh thc l nhng bnh do thiu l lun cch
mng. Thiu o c cch mng, thiu nhit tnh cch mng. Chng bit t l lut s gip cho
vic trnh cc bnh y c n u nhng nht nh khng ai c th chi ci iu ny: t l
lut l mt iu thun tin cho s lm quyn, c on.
N hiu l lut vn c k lm quyn, c on c. N hng iu ch d thc hin
trong ch c, lut l mang sn tnh cht p bc nhn dn hoc theo nguyn tc th dn
c quyn dng nhng trn thc t th khng bit m dng. Cn trong ch ta, nhn dn c
c quyn hnh, thc v lc lng dng lut l, bo v lut l, th h s khng cho
nhng k kia lm quyn, c on c mi.
Do php tr thiu st m ci cch rung t hng to n th. Do php tr thiu st m
qun i cha c ch binh dch hp l, cng an hi giy gi th i v chng ngi ngm
cnh trng ln b h, h khN u rnh bn ca s khin ngi ta mt n, mt ng, cn b thu
t tin vo khm nh ngi kinh doanh, khu ph c chuyn ui nh lung tung hoc p
buc ngi rng phi nhng li mt phn nh cho cn b hay c quan . Do php tr thiu
st m nhiu c quan bc xem th ca nhn vin v mt ngnh rt quan trng n i thng
qua nhng bi bo ni n mnh lm nh mt b phn ca nh nc li c quyn phc hi
ch kim duyt m chnh nh nc bi b. Do php tr thiu st, ngi ta lm nhng
vic vu co v e da chnh tr trng trn, ngn cn vic mua c bo N hn Vn, hnh hung
bo Trm Hoa v.v...
Tng n lc nhn dn phi tch cc bo v ch bng cch t co nhng hnh
ng phi php bt c trng hp no c lut l ri
V mc xc tin xy dng ngay mt ch php tr y , tinh vi, chng ti ngh:
1. Thi hnh Hin Php (hoc l Hin php 1946 sa i cho thch hp vi hon cnh
ngy nay, hoc l Hin php mi s c ra). Trn c s Hip php, Quc hi s biu quyt
nhng o lut thay cc sc lnh v nhiu vn kin khc.
2. Quc hi hp u, su thng mt k. Khng c l g trong hon cnh ha bnh m
cng vic ca Quc hi vn khon trng cho mt ban thng trc gn nh khng hot ng
g.
3. Chn chnh ngnh t php, ch yu l tng quyn hnh thc s ca b t php.
Chng ti tin rng ton th cc tng lp nhn dn u ng tnh vi chng ti v ba
ngh trn. V nhn dn thit tha mong c sng trong x hi chnh qui hn na.
mi quyn lm n, sinh hot v t do dn ch khi b xm phm.
c thoi mi gp phn kin thit quc gia.
12.10.56

Khng Phi Chuyn Ci Chung Quanh T Nhn Vn
(N hn Vn, s 4, ra ngy 5.11.1956)
Cho ti cm tng
Trong mt nh n c ph K.T. anh bn ti ang say m c bo N hn Vn th cht
ca m, ng ch h khN u vo chi. Qua chn tr, iu thuc, ng ch h khN u ct cao ging:
- N h my cng c bo N hn Vn ?
Khng i tr li, ng ch h khN u oang oang:
- c xong, ngy mai cho ti cm tng nh!
N i ri i ra thng.
Anh bn ti ngi bp trn suy ngh mi v cu ni , v cui cng nh dim chm
t t bo cho c...bnh yn v s!
C m cht sm...
Mt ng khch vo hiu sch Hng Qung.
- y c bo N hn Vn khng ?
- Khng .
- Thy bo y vit hay lm, sao ng khng i l ?
ng ch hiu vut si ria mp, thng thng:
- Bn bo g ch bn N hn Vn c m...cht sm!
L ra th tao cht
- Mi lm nm nay ti mi gp T. Gp nhau mng mng, ti ti.
Bng T. ct ging:
- My dm vit cho N hn Vn c ?
Cu ni ca T. lm ti suy ngh. Ri T. chm ri:
- Tic qu tao khng c c s 1.
- Kh g, v tao gi xung cho. T. sua tay ni vi:
- Ch, ch! L ra th tao cht. y c cng phi bem y.
- ng c bo phn ng y.
Ch cn b ph trch khu ph n tng nh lm cng tc dn vn. Ht chuyn ta ra
chuyn ngi, thao thao bt tuyt.
Ri ch ra bn lc li, mt lt gi cao t N hn Vn ni:
- Cht! ng c bo ny, bo phn ng y!
B ch nh thm nhin:
- Th ? Em tng ch trong N am mi c bo phn ng thi ch ?
Khng phn ng hn nhng m l do mt s Vn N gh S i bt mn, a v, bc
tc c nhn vit y m, c hay g u c ch!
B ch nh nhn ci mi kho ch cn b ra ca.
Sang nh bn cnh, hi d mi v l ra: B ch nh va ri l v ng T. mt ngi
trong Ban Bin Tp bo N hn Vn.
C oi om khng! ?
Trc Lam
Vy th...ght hay yu ?
Cng cha oi om bng ci vic bo gi qua bu in c thng b mt. Bn c,
nht l cc anh em b i ng ni xa hay vit th v ta son phn nn. Rng: Th t v
sch bo l mn qu tinh thn ca nhng ngi xa Th trng l vy m sao bu in
khg ch trng c l l nh th ?
C mt ng bn bo: C khi anh em bu in yu N hn Vn nn gi li c
y.
Li c mt ng bn bo: C khi anh em h ght bo N hn Vn nn hy i y!!...
Vy th...ght hay yu ?
S Tht V V Xc Phm Thi Bnh V Bo Trm Hoa
(N hn vn, s 4, ra ngy 5.11.1956)
Bc u thc hin Thng co ca hi ngh ln th 10 ca ban chp hnh trung
ng ng lao ng Vit N am. Tng cng kim tra bo m quyn t do dn ch ca
nhn dn v trng tr kp thi ng mc nhng hnh ng vi phm php lut.
Chng ti ngh c nhng bin php thch ng trng tr N guyn vn T tc Thit
V trong vic hnh hung ch nhim bo Trm Hoa.
S bo ch trung ng phi hon ton chu trch nhim v vic ny.
ng nh li N guyn Bnh, Ch N him bo Trm Hoa, y l mt chuyn ng
tic. Khng nhng ng tic m thc s lm cho nhiu ngi cng phn, nht l trong
gii bo ch. vn ngh v tr thc Th .
Bo Trm Hoa s 2 c phn nh v ny nhng cha chc ng s thc.
Theo li ng N guyn Bnh chnh thc bo co trong hai bui ta m ca i din
trung ng ng lao ng th trc khi bo Trm Hoa loi mi ra s 1, N guyn vn T, cn
b ca s bo ch n a cho ng hai bi kch bo N hn Vn yu cu ng v ng thi
cng mp m ly danh ngha c quan (1) ha hn cp giy r cho bo Trm Hoa tha ra hai
ram in khng ht, ng s bn i vi gi th trng rt cao) m tiu dng.
ng Bnh khng chi t ngay vic mua chuc nhng cng khng ng hai bi bo
kia ly c v khng hay. Sau , khi bo Trm Hoa xin cp giy cho s 2 th b s bo ch rt
i hai ram m bo th nh in tng nn thiu. Khiu ni nhiu ln chng c, bt c d
ng Bnh phi bo co vi i din trung ng ng trong mt bui to m ngy 20.10.
Th l chiu hm th hai 21.10, N guyn vn T n tr s bo Trm Hoa vn ly danh
ngha s bo ch m cht vn ng Bnh v chuyn bo co hm qua ri dng nhng li th b,
thm t m lng m ng, li toan hnh hung ng na. ng Bnh phi chy ra ngoi ca h
hon ln, hng ph ko n, ngi qua ng dng bc, thnh mt m ng. Sau ng
Bnh nh ngi i bo cng an, cc bn ng nghip. Hi Vn N gh v s bo ch. Th ri c
cuc thng lng gia ng Trn minh Tc, Gim c s bo ch v ng Bnh. Kt qu
chng ta bit: N guyn vn T vit mt bc th xin li ng trn bo Trm Hoa s 2 v n
t kim tho trong mt bui hp nhn dn khu ph.
n y, cu chuyn xoay chiu. V nhng l do b N n no chng ti khng r. Chng
ti ch bit bc th xin li v cuc kim tho kia a ra nhng s vic khc hn nhng s
vic m ng Bnh chnh thc bo co trong hai bui ta m ngy 21.10 v ti 23.10.
N gha l nht nh phi c mt s xuyn tc: Hoc ng Bnh bo co sai, hoc bc
th xin li v bui kim tho kia l b tr gi sao, cn ni r ngoi ng Bnh ra khng ai c
th tr li.
Ring chng ti, chng ti hon ton ng vi Thi S N guyn Bnh khi ng nhn
nh v ci tm quan trng ca v ny
N hng hnh ng v li ni thiu l ca anh T khng nhng ch xm phm n
danh d c nhn ti, n danh d ta bo Trm Hoa, m cn tn thng n danh d chung
ca cc ngi lm bo ch vn ngh, tn thng chug n danh d cc bo ch y l cha k
n xm phm n quyn t do dn ch ni chung.(Trm Hoa s 2)
N i khc ra, cch sa cha i vi c nhn ng Bnh v bo Trm Hoa hp l hay
cha, khng ng cho chng ta quan tm na nu chnh bn thn ng Bnh khng yu cu g
thm. Vn cn c thc v si ni khng ai c th du i hoc dm pha nhng ngi nu ra
bng nhng danh t vu co quen thuc: thi phng, khot su, bn tay ch v.v...
N gi ta bit rng ch nhim bo Trm Hoa v i d to m vi i din trung ng
ng, c bo co chuyn mua chuc v tr th b i nn khi tr v b lng m v xut b hnh
hung. Vic c mt ngha xc phm gin tip n cuc ta m khng cn ra th thng g
na.
N gi ta li bit rng gn y cc gii vn ngh v tr thc thc mc rt nhiu v vn
bo v nhn phN m ca Vn N gh S, tr thc v quyn t do dn ch, gia lc ny m
ngay st cnh trung ng ng v chnh ph, mt cn b ca s bo ch ngang nhin lo xc,
hung hn i vi mt Vn N gh S li l ch nhim kim ch bt mt t bo, th hy hi
mun chng minh iu g c li cho chnh sch, cho ch ?
N gi ta li bit rng hi ngh ln th 10 ca trung ng ng lao ng va mi quyt
nh bo m quyn t do dn ch ca nhn dn v trng tr kp thi ng mc nhng hnh
vi phm php lut v nhng c quan chnh tr v t nhn c trch nhim v thN m quyn i
vi v ny phi c thi r rng v bin php c th chng t vi nhn dn c nc rng
quyt nh trn c c thi hnh ng n. N u khng th nhng hnh ng cn , manh
ng s c th xN y ra lun lun v ngay ci an ninh trt t thng thng gia th cng b
tn thng, cha ni n t do dn ch vi.
Ti N guyn vn T nh th m gii quyt bng mt bui kim tho chiu l khu ph
v mt bc th xin li chung chung s lc th cha phi l x tr thch ng, ch cng lm
cho cc gii bo ch, vn ngh v tr thc cng phn thm v khng th c tc dng gio dc
rn trc nga sau hiu qu.
K no ni lm th l xong, l n tha ri l k ni mt cu khi hi khinh mit
qun chng.
Trc khi chm ht bi ny, chng ti ngh ba iu:
1.- Th Tng Ph cn iu tra xem vai tr ca S Bo Ch trong v ny th no.
Chng ti khng th cng nhn rng S Bo Ch ngoi cuc. (Lm sao ct ngha c vic
cp tha giy v rt bt giy ?)
2.- ng Xun Thy, Hi Trng Hi nhng ngi vit bo Vit N am v ng
N guyn Tun, Tng th k Hi Vn N gh Vit N am khng nn tip tc lm thinh i vi
v ny. Qun chng v anh em bo ch, vn ngh rt ch n thi ca cc ng.
3.- N hng bn hay lo ch li dng phn tuyn truyn ta hy ln ting i nghim
khc trng tr N guyn vn T. V mun cho ch ht ng li dng th khng th dng cch
yu t l che du m ch c mt cch ng hong l trng tr nghim khc nhng k lm by
t r ch ta tt p khng bao gi dung tng lai su mt.
N gi Quan St
1) Chng ti ni mp m ly danh ngha c quan v nu dt khot ly danh ngha
c nhn th rt v l:c nhn N guyn vn T lm g c quyn cp giy ban n ?

Thnh Tht u Tranh Cho T Do Dn Ch
(N hn vn, s 4, ra ngy 5.11.1956)
Trn Duy
Hi ngh ln th 10 ca ban chp hnh trung ng ng lao ng Vit N am c nhn
nh Min Bc chng ta cha thc hin y cc quyn t do dn ch ca nhn dn v
tho lun nhng bin php b khuyt cn thit ngh vi chnh ph v quc hi.
Chng ta hoan nghng nhng nhn nh y, v rt hy vng nhng bin php b khuyt
cn thit trn s mang li cho bo ch, vn ngh, i sng min Bc mt lung gi mi...lung
gi t do dn ch.
Bn cht ch ta l dn ch. N l mt nhn t ch yu m bo quyn li ca
chng ta. Vi phm t do dn ch nht nh khng phi l mt hnh ng thch hp vi ch .
Vic phi phm y t lu vn c, tt nhin khng phi v chnh sch ca ng v chnh
ph, nhng d sao ng v chnh ph, cng chu trch nhim trong vic thiu st v hn ch
t do dn ch y.
Chng ta i quyn t do dn ch, c ngha l chng ta u tranh c lm tai mt
cho ng v chnh ph, gip ng v chnh ph sa cha nhng khuyt im sai lm bo
v v xy dng ch .
Bo N hn Vn u tranh cho t do dn ch, cng khng ngoi mun no khc l t
nguyn lm mt tn lnh tin phong cng ng v nhn dn chin u cho mt mc ch
chung.
N hng t ngy nhn vn ra i cho n nay, n phi tri qua nhng th thch, n b
lm kh d nu khng ni l ph hoi.
N hng hnh ng ph hoi y tuy ring l, khng c mt ch trng no dt khot,
nhng n thnh h thng, lin lc, chng t rng n c chu mt s ch huy.
N hng s vic y u xN y ra trc bn thng co ca hi ngh ln th 10. N hng
sai lm y (...) ti mun a ra xt li mt ln cui cng, nhng vic lm khng tt p y,
thanh ton dt khot, hy vng thnh tht tm hiu nhau hn trong vic u tranh m rng t
do dn ch.
ng ch N guyn Duy Trinh thay mt trung ng trong mt cuc hi ngh bo ch
ni: Bn cht ch ta tuyt i l tt. N hng sai lm tm thi nht nh chng ta khc
phc c. Li tuyn b ca ng ch Trinh ni ln ch kin quyt ca ng mun chm
dt tnh trng sai lm trc, sai lm v nhiu mt, trong c sai lm nghim trng v t do
dn ch.
N hng sai lm i vi bo nhn vn, khng n thun l sai lm i vi mt t bo
m n vi phm n t do dn ch, mt vn m N hn Vn ang cp n v u tranh
kin quyt c thc hin.
u tranh cho t do dn ch l mt cuc u tranh lu di v gian kh, v n l mt
cuc tn cng quyt lit vo nhng t lu h bi ca x hi.
N s b nhng phn t t lu v h bi hin ng cn quyn hnh v th lc cn tr,
xuyn tc, ph hoi c khi bng c nhng phng php en ti, c c. u tranh cho t do
dn ch khng bao gi ch l mt cng vic c tnh cht thun ty hnh chnh. N phi c mt
tnh cht qun chng rng ri. Qun chng phi l Bao cng c quyn thc s kim sot
mi cng vic ca nh nc, ca cn b. Chng ta cn phi tch cc ng h v gip trung
ng ng N y mnh vic m rng t do dn ch ra trong ngh quyt. V th hm nay.
N hn Vn s cng cc bn kim im li mt s vic qua, cng nhau c mt nhn nh
v cng nhau quyt tm hn bc vo xy dng giai on mi.
Bo N hn Vn ra i trong nhng hon cnh c bit. ng c no thc N y anh
em vn ngh v tr thc ra t bo N hn vn. N c ra i nh th no. V n b i x
nh th no.
Trong nhng ngy Hi Vn N gh t chc lp hc tp l lun, a s anh em xem lp
hc ny ch l mt lp hc chiu l, nu ln thc mc c gii p, nh thng nn li
mt vi sai lch v sinh hot v lp trng ri li u vo y, lnh o li bc theo
nhng vt ln c ca con ng n tng i trong mi nm nay. V th cho nn m u
lp hc, a s anh em t ra thi tiu cc, khng pht biu kin...thi thng qua.
N hng trong thi gian hc tp lc cp n vn lnh o ng li vn ngh...
v.v...a li cho anh em mt nhn nh v ton b s lnh o, v lm cho anh em thy r
nhim v u tranh cng nhn dn cng c ch v T Quc.
Tiu c, lm ng, th di b quan trng lc ny l mt ti ln i vi lch s i vi s
nghip u tranh ca dn tc. Sng trong mt x hi m s t do chnh thc c nghi ln
giy trng mc en trong tuyn ngn c Lp, trn Hin php sao t do vn cn b vi phm
trng trn trn a ht t tng, tr thc, v c trn nh mnh xng tht ca con ngi.
Chng ta tin ng li Mc L N in, tuyt i tin ch ngha cng sn, mt ch
ngha p nht ca nhn loi, tr nht ca lch s con ngi, mi nht, m ti sao chng ta
vn cn gi nua, cm ci, sng cng lng di nhng nng n ca cng thc, ti sao vn cn
nhai i nhai li, g gp cuc sng theo np i c mt. Ai ngn cn cuc i tri dy. V
ng ! V cn b ! Chnh sch ng hay sai.
N hng yu cu chnh ng cn c a ra nh sng ng thy r, qun chng
tham gia gii quyt.
Do anh em ch trng ra mt t bo.
Bo N hn Vn ra i t nguyn lm mt trong nhng tn lnh tin phong tch cc
cng nhn dn v ng, chin u chng nhng sai lm lch lc, nhng h bi trong tc phong
lnh o vi phm n nhng nguyn tc cn bn xy dng ng, xy dng ch .
Cho nn khi anh em ly tn cho t bo l N hn Vn l do mt lng nhit tnh i
vi ch ngha, i vi con ngi ca ch . V chng ta cng thy rng khng cn g cao
qu v p hn l thc hin v u tranh thc hin cho k c ch ngha nhn vn
trong i sng con ngi.
Anh em ngho, vn khng c, gp tin vi nhau ra t bo. Cht vt lm t bo mi
c ra i. Va ra i th nhng danh t phn ng giai cp, t sn li dng, ting
ni ca t sn, quc bc cu chp ln u anh em nhng chic m nguy hi.
Trong thi gian tin hnh in bo N hn Vn, v in hnh v ph hoi l v Hong
o.
Hong o l ai ? Theo li y t gii thiu vi mt s bn, th y trc l mt cn b
cng an, hin nay l mt cn b cng nghip, lm Gim c mt x nghip ln c c phi
ph trch theo di v chng ph N hn Vn.

TramHoaDuaNotrendatBac HoangVanChi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TramHoaDuaNotrendatBac HoangVanChi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NHN VN-GIAI PHM 1

You might also like