1.

Definii sociologiju kao nauku i odredi njen cilj i zadatak:

-Sociologija je najoptija nauka o drutvu, tj. o totalitetu drutvenih pojava (drutveno
djelovanje, ponaanje, odnosi...). Nastala je u drugoj polovini 19. vijeka, a osniva je
Ogist Kont. Ima globalni socioloki pristup. Cilj sociologije je makrosociologija koja
prouava globalne aspekte drutva i mikrosociologija koja prouava meuljudske
odnose unutar malih drutvenih grupa.
2. Objasni odnos sociologije i drugih drutvenih nauka:
Sociologija je, kao opta drutvena nauka, uspostavila meusobno zavisan odnos i
stalnu razmjenu naunog znanja sa drugim naukama. Nastala je pod uticajem razliitih
oblika znanja.
*Istorija:
-najstarija drutvena nauka koja je
uticala na konstituisanje sociologije
-istorijska metoda je konkretna i
hronoloka, prouava pojedine dogaaje
i njihovu hronologiju

*Sociologija:
-metoda sociologije je uoptavajua,
stepen apstrakcije vei je nego u istoriji
-prouava drutvene odnose i veze
izmeu istorijskih dogaaja

*Politika ekonomija:
-prouava ekonomske zakonitosti i
raspodjelu u irem smislu u okviru
drutva, kao drtvene zakonitosti u
procesu proizvodnje na nivou
proizvodne jedinice

*Sociologija:
-prouava drutvene zakonitosti na
nivou globalnog drutva, takoe i one
kategorije koje prouava politika
ekonomija (rad, roba, trite, svojina...)

*Psihologija:
-prouava psihike pojave, ponaanje i
doivljaje ovjeka
-socijalna psihologija prouava
ponaanje ljudi u odnosu na drutvenu
cjelinu, interakciju, opaanje, miljenje,
pa su ona i sociologija meusobno
uslovljene
*Filozofija:
-filozofija je sistem najoptijih znanja o
svijetu i ovjeku, prouava uticaj
drutvenih pojava na svijest ljudi
-objanjava zakonitosti svijeta u
najirem smislu
-filozofski pristup je sveobuhvatniji od
sociolokog

*Sociologija:
-prouava drutvene zakonitosti, grupe i
drutvo kao cjelinu, osjeanja,
motivaciju, emocionalne odnose u
objanjenju drutvenih pojava

*Sociologija:
-sociologija se odvojila od filozofije
sredinom XIX vijeka, traei oslobaanje
od metafizikog i afirmisanje pozitivnog
naina miljenja
-sociologija izuava drutvene pojave u
svojim varijacijama i drutvo kao dio
filozofske stvarnosti

3. Navedi pretee sociologije:

Nikolo Makijaveli je italijanski mislilac (politika treba da se vodi prema moralnim i
vjerskim vrijednostima tvrdnjom da je ona u stvari nemilosrdna borba za ouvanje vlasti
svim sredstvima makijavelizam). arl Monteksje je filozof franskuskog prosvetiteljstva.

Sen Simon je francuski mislilac koji se smatra prvim osnivaem savremene sociologije.
Temelje su uspostavili Ogist Kont, Herber Spenset, Karl Mark, Emil Dirken i Maks Veber.
4. Napravi razliku izmeu predistorije i istorije sociologije:
Socioloki problemi su dugo vremena bili problem socijalno-filozofskog i uopte
filozofskog miljenja. Jo od Platona i Aristotela nailazimo na prva razmiljanja o drutvu
(nastanak drava, klasna borba bogatih i siromanih). Sociologija je od filozofije
odvojena sredinom 19. vijeka traei oslobaanje od metafizikog i afirmisanje
pozitivnog naina miljenja. Iako sa kratkom istorijom, sociologija ima dugu predistoriju.
Ima svoje pretee u starogrkim filozofima, teolokim misliocima, filozofima humanizma
i renesanse, istoriarima...
5. Objasni pojam i karakteristike sociolokog metoda:
Metod je put ili nain kojim se dolazi do odreenog saznanja. Metodologija je nauka koja
se bavi optim principima. 4 karakteristike sociolokog metoda su:
-metod je prilagoen osobinama predmeta koji prouava
-metod sociologije nije originalan, ve je preuzet iz drugih nauka i prilagoen njenom
predmetu
-metod je opti generalizujui
-metod je istorijski
6. Objasni komponente socioloke metode:
Socioloki metod ima 3 komponente: teorija, logika i tehnika. Teorija je skup znanja o
pojavi koja se prouava (ono od ega polazimo da bi dokazali neku tvrdnju). Logika je
filozofska nauna disciplina koja se bavi optim pravilima miljenja i zakljuivanja.
Tehnika obuhvata sve metode koje se koriste u toku prouavanja, postavlja se hipoteza,
a odnosi se na praktine radnje. Imamo 3 vrste tehnika:
-tehnike za prikupljanje podataka (posmatranje, razgovor, anketa, intervju)
-tehnike za sreivanje podataka (klasifikacija, mjerenje, analiza sadraja)
-tehnike za analizu podataka (uporedni metod, metod multivarijantne analize)
7. Objasni tehniku osnovu 2 metodska postupka:
Posmatranje osnovni metod za prikupljanje podataka, postoji posmatranje sa ueem
i bez uea i odvija se po planu.
Razgovor prikupljaju se podaci do kojih se ne moe doi posmatranjem, razlikujemo
dva tipa: anketa i intervju. Mana je to se nikad ne zna da li ispitanik govori istinu.
8. Nabroj i objasni principe naunog saznanja:
Optost saznanje o optem, jer ne postoji nauka o pojedinanom, prinueni smo da
uoptavamo naune stavove i objanjenja; ne postoji zakon koji nema odliku optosti
Objektivnost zakonitosti koje se formuliu moraju biti objektivne, stvarne; ne smiju biti
subjektivne, da su u njih uneene nae elje i procjene; znanje treba da bude rezultat
istraivanja, a ne na pogled na svijet
Sistematinost da bi doli do odreenog znanja, moramo koristiti odreena sredstva i
potovati odreena pravila; moramo se ponaati sistematino; treba djelovati u procesu
naunog saznanja po odreenom sistemu koji povezuje sve faze istraivanja
Preciznost veoma je teko definisati; obuhvata neka manje precizna istraivanja i
znanja u odnosu na neka preciznija; mjerenje je formulisano kao pouzdano

Mjerljivost tei se da se naunim odredi samo ono saznanje koje je zasnovano na

preciznom mjerenju; treba razlikovati ono to se moe mjeriti (dohodak, broj roenih,
umrlih...) i ono to se ne moe mjeriti (ljubav, moral, umjetniko djelo...); mjerenje
pomae preciznom definisanju pojava, izotravanju pojmova, preciznijim
klasifikacijama, odreuje preciznije hipoteze
Pouzdanost nauno saznanje mora biti pouzdano, umjerljivo, postavljeno tako da
vjerujemo u ono to nam nauka saoptava; trae se argumenti i potvrda opravdanosti
znanja koja nauka nudi; to je broj stavova i argumenata vei, znanje je pouzdanije;
Tek kad saznanje zadovolji navedene kriterijume, moe se rei da pripada naunom
sazanju.
9. Definii pojam socioloke teorije i objasni razliku izmeu starijih i savremenih:
Socioloka teorija jeste relativno, cjelovito uenje o drutvu ili o nekom njegovom dijelu.
To je skup logikih stavova povezanih pretpostavkama i zakonitostima kojima se
usmjerava istraivanje i omoguuje objanjenje. Starije teorije su monoistike,
jednostrane, polazi se od jedne determinante, a nemaju naunu osnovu. Dok novije
metode imaju naunu osnovu, orijentisane su ka objanjenju unutranjih drutvenih
fenomena.
10. Nabroj rane socioloke teorije i objasni jednu po izboru:
U starije teorije spadaju naturalistike i psihologistike.
Naturalistike su: geografske(naglaavanje geografskih faktora kao odluujueg u
formiranju strukture i razvitka drutva; geografski poloaj; nadmorska visina, klima,
zemljite, flora, fauna, hidrografija; znaaj je i u isticanju vanosti geografskih faktora
na ovjeka i ljudsko drutvo; ovi faktori su nepromjenjivi dok se drutvo veoma brzo
razvija i mijenja), bioloke(primjena biolokih zakona za objanjenje drutvenih pojava,
cjelokupni drutveni procesi shvataju se kao bioloki); pod uticajem biologije javljaju se
nove teorije:
-Organske (drutvo je organizam slian biolokom, pa su i bioloke pojave sline
drutvenim)
-Darvinistike (borba za opstanak postoji i u ljudskom drutvu)
-Rasistike (rase su osnovni faktori u razvitku drutva)
-Mehanistike (drutvene pojave objanjavaju raznim fiziko-mehanikim faktorima)
-Demografske (objanjava drutvo na osnovu porasta i opadanja gustine stanovnitva;
ne objanjava promjene i razvitak drutva)
11. Nabroj savremene socioloke teorije i objasni jednu po izboru:
Savremene (novije) socioloke teorije polaze od objanjenja drutva i drutvenih pojava
sa pozicije njihove sutine, funkcije, uloge i mjesta u sistemu drutva. Za razliku od
starijih koje su jednostrane i jednodimenzionalne, savremene su orijentisane ka
objanjenju unutranjih drutvenih fenomena.
Fenomenoloki pravac je osnovao Edmund Huserl kao filozofsko stanovite, a njen
zadatak je otkrivanje sutine stvari. Javlja se kao reakcija na funkcionalizam,
strukturalizam, pozitivistiki empirizam i marksistiku koncepciju drutva. Svoja
interesovanja usmjerava ka unutranjoj sutini fenomena. Veberov metod idealnih
tipova pripada fenomenolokom objanjenju drutvenih pojava.
Funkcionalizam svoje zaetke nalazi u idejama osnivaa sociologije u Kontovom pojmu
socijalne harmonije, Spenserovom pojmu funkcije, Dirkenovom uenju o prevlasti

cjelina nad djelovima. Funciionalizam smatra da je osnovna jedinica analize drutva

drutveni sistem, koji odreuje, oblikuje i usmjerava funkcije pojedinca u drutvu.
Najprije se pojavio u socijalnoj antropologiji. Zaetnici su Malinovski i Braun, a
predstavnici su Parsons, Merton i Kurt Levin. Merton je funkcionalizam definisao kroz 3
postulata:
-Postulat funkcionalnog jedinstva
-Postulat univerzalne funkcionalnosti
-Postulat funkcionalne neophodnosti
Strukturalizam je blizak funkcionalizmu i nastaje u lingvistici. Dok funkcionalizam
naglaava znaaj djelova u odreenom sistemu, strukturalizam polazi od sistema kao
stabilne drutvene tvorevine. Zaetnik je Klod Levi-Stros. I strukturalisti i funkcionalisti
smatraju da sociologija treba da prouava i skrivenu stranu funkcionisanja drutvenog
sistema i smatraju da je to vanije od ovjekove slobode i njegovog djelovanja.
Kritika sociologija je slina kritikoj teoriji i nastaje u okviru savremene sociologije.
Predstavnici su Rajt Mils i Alvin Guldner. Oni kritikuju jednostavnost u teorijskom i
metodolokom pristupu. Kod kritike teorije koja se javlja u XX vijeku cilj je
uspostavljanje racionalne kritike samosvijesti, ne tei se formiranju nove nauke.
Imperativna (razumijevajua) sociologija ima vie autora, kola, pravaca i ideja. Osniva
je veber. Ova sociologija posebno se razvija kroz simboliku interakcionizam,
fenomenologiju i etnometodologiju. Kao osnovni pojam uzima znaenje ljudskog
djelovanja, a njegovo razumijevanje postavlja kao osnovni cilj socioloke analize.
Prilikom istraivanja naglasak se stavlja na posmatranje i dubinski intervju.
Simboliki interakcionizam su utemeljili Park, Znanjecki i Tomas, a predstavnici su Vajt,
traus i drugi. Za njih je osnovni pojam sopstvo (linost). Ono je ukupan zbir svega
to pojedinac naziva svojim. Sopstvo je slika koju o pojedincu imaju razliite drutvene
grupe, do ijeg je miljenja njemu stalo.
Etnometodologija za predmet istraivanja ima problem naina na koji ljudi svojim
postupcima i praksom konstituiu drutvo. Predstavnici su Zimerman, Polner i Daglas.
Oni smatraju da se drutvene pojave izjednaavaju sa priom o njima.
12. Objasni antropoloko i socioloko odreenje ovjeka:
Od poetka filozofskih miljenja ovjek je jedan od najvanijih problema filozofije. Taj
period u antikoj filozofiji nazvan je antropolokim, a u njemu Sokrat zauzima centralno
mjesto. Pitanjima ovjeka, njegove sutine, oblika vladavine bavili su se filozofi sistema
Platon i Aristotel. Osnovna pitanja antropologije svode se na 2 problema: pitanje same
prirode ovjeka i sutine ovjeka. Osim filozofske antropologije, imamo naunu i
kulturnu antropologiju. Temeljni problem je: ta je ovjek? ta to ovjeka ini ovjekom i
po emu se on razlikuje od ostalih bia. Znaajna su istraivanja Karla Marksa, Maksa
evera, Gelena, Plesnera, an-Pol Sartra, ali poetno mjesto zauzima Imanuel Kant. Po
njemu ovjek svoju linost postavlja kao cilj, a da bi mogao da ostvari taj cilj mora
djelovati po principima kategorikog imperativa.
Sociologija koristi iskustva drugih oblika miljenja i izgrauje svoj posebni princip
prouavanja ovjeka. Sociologija prouava sutinu ljudske prirode, ta to ovjeka ini
ovjekom i u emu je on poseban u udnosu na druga iva bia. Ona posmatra ovjeka
kroz njegovu specifinost, njegovu prirodnost i njegovu drutvenu stranu ivota. To
vie to ovjeka razlikuje od drugih ivih bia jeste to to je on upravo drutveno bie.

Kasirer govori o ovjekovoj funkcionalnoj prirodi, onoj prirodi koju ine njegova djela,
ono to je sam stvorio i o simbolikom karakteru ovjeka.
13. Navedi i objasni jedno sutinsko odreenje ovjeka;
Neka od odreenja ovjeka u djelu Cvetovi zla ura unjia glase:
-bioloko bie (ivotinja meu ivotinjama)
-razumno bie
-politiko bie
-ivotinja koja pravi orua
-ekonomsko bie
-religiozno bie (bie koje trai boga, natulno)
-tehniko bie
-bie kulture (gradi svijet kulture na osnovu svijeta prirode)
-otvoreno bie (kako za dobro, tako i za zlo)
-bie koje stvara simbole
-bie koje stvara norme (za smisao i za ponaanje)
-bie slobode (svijest o slobodi i mogunost ostvarenja)
-bie koje troi
-drutveno bie (usamljeno u asu smrti)
-individualno bie (lijepa individualnost, linost)
-bie koje se smije (makar i kroz suze)
-bie koje sumnja (misli o alternativama)
-bie koje se igra
Veoma sloen odnos ovjeka i drutva moe se posmatrati kroz objanjenja 1. koliko je i
kako ovjek drutveno bie i 2. koliko je drutvo otvoreno i humano da omogui razvoj
svog drutvenog bia. ovjek se socijalizuje, razvija kao drutveno bie, prihvata
norme, vrijednosti, standarde, pravila i tako ispoljava svoju drutvenu prirodu u
zavisnosti od toga koliko se prilagodio drutvenom ivotu, sistemu drutvenih odnosa,
njegovim vrijednostima, ciljevima i normama djelovanja i ponaanja. Marks je isticao da
drutveni i materijalni uslovi odreuju miljenje, a time i djelovanje ljudi.
14. Definii pojam drutva i odredi tipove drutva:
Drutvo je sistem meusobnih odnosa koji povezuje pojedince. Sva drutva povezana
su injenicom da su njihovi lanovi organizovani u jasno struktuisane drutvene odnose
u zavisnosti od jedinstvene kulture kojoj pripadaju. Sam pojam drutva je vieznaan,
pa on odreuje sportsko, umjetniko, ekoloko udruenje, ono je i zajednica pjevaa,
prosvjetna, kulturna. Poistovjeuje se sa dravo, nacijom (crnogorsko, ameriko,
italijansko drutvo), a drutvo je i apstraktna zajednica; globalno drutvo. Oznaava i
istorijski tip zajednice: antiko, srednjovjekovno, savremeno. Do 18. vijeka ono postaje
iri pojam i ne obuhvata samo politiki dio ve i oblasti privrede i prava, a razvijaju se
teorije o ovjeku i drutvu. 3 idealna tipa legitimne drave definisali su:
-Sen simon Rasprava o nama i ovjeku (moral, politika, pravo i drava se ne mogu
posmatrati odvojeno, ve samo u okviru drutva)
-Ogist Kont Kurs pozitinve filozofije (drutvo je relativno stabilna cjelina u kojoj se
stvara osnov za sopstveno obnavljanje)
-Maks Veber Privreda i drutvo (drutvo je najoptiji pojam u sociologiji)
Ljudsko drutvo je relativno trajna zajednica ljudi koji zajednikom djelatnou
zadovoljavaju svoje line, ali i drutvene potrebe.
15. Objasni drutvenu pojavu i njene elemente:

Drutvo kao totalitet sastavljeno je od osnovnih elemenata: drutveni procesi, drutveni

odnosi, drutveno djelovanje i drutvene tvorevine. Ove elemente drutva nazivamo
drutvenom pojavom. Elementi drutvene pojave su:
-Drutveni odnosi (oblik uzajamne povezanosti pojedinca i grupa u drutvu, predstavlja
rezultat drutvenog djelovanja i ponaanja, drutveni odnosi su nuni, njih ovjek ne
moe pojedinano birati, ve nezavisno od svoje volje ulaze u te odnose.
-Drutveni procesi ( drutvena pojava koja nastaje povezanim djelovanjem ljudi
(proizvodnja, potronja...), oni mogu biti svjesni i spontani, organizovani i
neorganizovani, psihiki i fiziki, duhovni i materijalni, slobodni i prirodni, dozvoljeni i
zabranjeni...)
-Drutvene tvorevine
16. Odredi determinizam i njegove oblike:
Determinizam je filozofsko stanovite koje smatra da je sve to se dogaa odreeno ili
uslovljeno djelovanjem spoljanjih ili unutranjih okolnosti i inilaca. Determinizam je
izraz za odnos izmeu najmanje dvije pojave, gdje svaka od njih mora biti
prouzrokovana drugom pojavom nita ne postoji, a da nije neim drugim
determinisano. Indeterminizam je suprotno miljenje prema kome nita nije odreeno,
uslovljeno, ve djeluje spontano i nezavisno od bilo koga. U zavisnosti od povezanosti
pojava razlikuju se: funkcionalni, kauzalni, korelacioni i drugi. Kauzalitet je ui pojam od
determinizma i podrazumijeva da jedna pojava prouzrokuje drugu.
17. Napravi razliku izmeu prirodnih i drutvenih pojava:
Osnovna razlika izmeu prirodnih i drutvenih pojava jeste u tome to se prorodne
pojave odvijaju nezavisno od svijesti i volje ljudi, dogaaju se stihijski i nesvjesno.
Nasuprot njima drutvene pojave su rezultat aktivnosti i djelovanja ljudi, grupa i drutva
i kao takve kombinacija planskog stihijskog, slobodnog nunog i svjesnog
nesvjesnog. Razlika izmeu ovih pojava ne podrazumijeva i negiranje uticaja
geografskih, biolokih i drugih prirodnih inilaca na razvoj drutva. Drutvena pojava je
rezultat zajednikog djelovanja i ponaanja pojedinca ili grupe koje je posredno ili
neposredno povezano sa ponaanjem i djelovanjem drugih pojedinaca i grupa. To
djelovanje usmjereno je kroz odnos prema prirodi, pojedincu i drutvu, to za posljedicu
ima pojavu drutvene promjene u drutvenoj zajednici.
18. Odredi pojam svojine i odredi njene odlike:
Svojina je drutveno-istorijski ustanovljen odnos nejednakih mogunosti i individualnog,
zajednikog ili kolektivnog usvajanja i raspolaganja. Osnovni svojinski oblici su privatna
i javna (dravna svojina). Takoe imamo i dravnu i crkvenu svojicu, a prema objektu
dijeli se na svojicu za linu potronju i svojinu nad sredstvima za drutvenu proizvodnju.
Svojina je ekonomska kategorija (stvaranje materijalnih dobara), pravna (pravo svojine
je jedno od osnovnih prava ovjeka preko koga on obezbjeuje materijalnu sigursnost
sebi i porodici) i politika (na osnovu volje politikog subjekta (drave, partije, elita...)
tokom istorije odreivao je sadraj, obim i karakter svojine i svojinskih odnosa. Takoe
imamo i dva oblika grupne svojine a to su: kolektivna svojina i dioniarska drutva.