HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.

Latin nyelv kezdknek

sszelltotta: Odrobina Lszl

Lektorlta: Szundi Kroly

Szegedi Hittudomnyi Fiskola

2007

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio prima

Homerus fabulam claram narrat. Homerus poeta clarus est, bellum Troianum canit et gloriam
magnam habet. Graeci contra Troianos bellum magnum gerunt. Graeci Troianos vincunt.
Vergilius, poeta Romanus sic canit: Arma virumque cano, et fabulam Aeneae, viri Troiani
narrat, qui in Italiam venit et deos in Latium portat, postquam cum aliis viris Troianis multas
per terras errat.
De Roma, de Romulo et Remo habemus fabulam claram poetarum: Amulius Ream
Silviam in custodiam dat et filios geminos Reae Silviae in aqua interficere servo imperat, qui
imperio domini non paret. Mars deus filios suos servat et ad pueros lupae venire imperat, quae
Romulo et Remo mammas praebet. Faustulus, servus regius pueros parvos invenit et in casam
suam portat, ubi pueros cum Acca Larentia educat.
Sententiae:
Lupus in fabula. (Terentius)
Cogito, ergo sum. (Descartes)

Grammatica

1. Kiejtsi szablyok:
ae -
s - sz
oe -
c + magas mgh - c
y-
c + mly mgh vagy msh - k
ti - , ha rvid, ha nincs eltte s, t, x,
ha utna mgh s ha nem grg a sz - ci
2, Hangsly: ktsztagak tbbsztagak -

ph - f
gu
gv
qu - + mgh - kv
su
sv

1. sztagon
syllaba paenultima/antepaenultima

3. ltalnos tudnivalk:
- a latinban nincs nvel
- a latinban nincs alanyi - trgyas ragozs
- a ltigt jelen E/3-ban s T/3-ban is ki kell tenni
4. Latin nvszk ragozsa: declinatio
3 nem: masculinum, femininum, neutrum
2 szm: singularis, pluralis
5 eset: nominativus, accusativus, genitivus, dativus, ablativus
sztri alak: sg. nom, sg. gen., nem (pl. fabula, fabulae f; fabula, -ae f)
5. Az 1. declinatio: a - tvek (pl. gen. -rum vgzdsnek a levgsval kapjuk meg a sz
tvt)
sg. gen. mindig -ae, ltalban nnemek:

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Ragozsa:

fabula
fabulam
fabulae
fabulae
fabula

fabulae
fabulas
fabularum
fabulis
fabulis

6. A 2. declinatio: o - tvek (pl. gen. -rum vgzdsnek a levgsval kapjuk meg a sz

tvt)
sg. gen. mindig -i, ltalban hmnemek vagy semlegesnemek
Ragozsuk:
dominus, domini m

bellum, belli n

dominus
dominum
domini
domino
domino

bellum
bellum
belli
bello
bello

domini
dominos
dominorum
dominis
dominis

bella
bella
bellorum
bellis
bellis

6. Az 1. illetve 2. declinatihoz tartoznak az -us, -a, um (-er, -a, -um) vgzds mellknevek
A mellkneveket a latinban mindig nemben, szmban, esetben egyeztetni kell a hozz tartoz
fnvvel.
pl. clarus 3 (=clarus, clara, clarum)
clarus
clarum
clari
claro
claro

clara
claram
clarae
clarae
clara

clarum
clarum
clari
claro
claro

clari
claros
clarorum
claris
claris

clarae
claras
clararum
claris
claris

clara
clara
clarorum
claris
claris

7. Az ige
- sztri alak: pl. narro, narrare (jelen id, kijelent md, E/1 - fnvi igenv)
- ngy csoport: (a-, e-, msh/rvid i -, hossz i tvek)
narro 1
(narro, narrare)

habeo 2
(habeo, habere)

cano 3
(cano, canere)

venio 4
(venio, venire)

Praesens imperfectum indicativi activi (Prsent de lindicatif)

narro
narras
narrat
narramus
narratis
narrant

habeo
habes
habet
habemus
habetis
habent

cano
canis
canit
canimus
canitis
canunt

venio
venis
venit
venimus
venitis
veniunt

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Homerus, -i m
fabula, -ae f
clarus, clara, clarum
narro, narrare 1
poeta, -ae m
sum, esse (est)
bellum, -i n
Troianus 3
cano, canere 3
et
gloria, -ae f
magnus 3
habeo, habere 2
Graecus 3
contra + acc.
gero, gerere 3
vinco, vincere 3
Romanus 3
sic
arma, armorum n
vir, -i m
Aeneas, Aeneae m
qui, quae, quod
in + acc.
Italia, -ae f
venio, venire 4
deus-, i m
Latium, -i n
porto, portare 1
postquam
cum + abl.
alius 3
multus 3
per + acc.

Homrosz
trtnet, mese
hres
mesl, elbeszl
klt
van
hbor
trjai
nekel
s
dicssg
nagy
birtokol
grg
ellen
visel
legyz
rmai
gy
fegyver
frfi
Aeneas
aki, ami
-ba, -be
Itlia
jn
isten
Lazio
hoz
miutn
-val, -vel
msik
sok
t, keresztl

terra, terrae f
fld
erro, errare 1
bolyong
de + abl.
-rl, -tl
Roma, -ae f
Rma
Romulus, -i m
Romulus
Remus, i- m
Remus
rizet
custodia, -ae f
do, dare 1
ad
filius, -i m
fia vkinek
geminus 3
iker
aqua, -ae f
vz
interficio, interficere3 megl
servus, -i m
szolga
impero, imperare 1 parancsol
imperium, -i n
parancs
dominus, -i m
r
pareo, parere 2
engedelmeskedik
non
nem
suus 3
sajt, az v
riz
servo, servare 1
ad + acc.
-hoz, -hez
puer, -i m
fi
lupa, -ae f
anyafarkas
mamma, -ae f
mell, eml
praebeo, praebere 2 nyjt
regius 3
kirlyi
parvus 3
kicsi
invenio, invenire 4 megtall
casa, -ae f
hz
ubi
hol, ahol
educo, educare 1
nevel
lupus, -i m
farkas
cogito, cogitare 1
gondol
ergo
teht

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio secunda

Veteres Romani multos deos colebant. Dii in coelo, dii terra marique regnabant. Apud
Romanos duodecim dii ceteros superabant:
Iuno, Vesta, Minerva, Ceres, Diana, Venus, Mars,
Mercurius, Iovis, Neptunus, Vulcanus, Apollo - ut Ennius poeta dicit.
Iuppiter, Saturni filius, rex paterque deorum et hominum erat. Coniunx Iovis erat Iuno. Regina
deorum, Iuno feminas protegebat. Iovis filia, Minerva artes multas inveniebat. Neptunus,
Iovis frater, deus marium omnium, aquas regebat. Ceres, Saturni filia, dea agriculturae fruges,
Liber (sive Bacchus) inventor vini uvas hominibus dabant. Diana, domina silvarum virentium
et bestiarum venationem amabat. Dianae frater, formosus Apollo futura praedicebat, poetis
vatibusque gratus erat, morbos malaque omnia a hominibus arcebat. Venus dea amoris erat.
Venere prognatus erat etiam pater Iuli, Aeneas. Mars deus bellorum, Romuli parens erat.
Martis sacra lupa fratres geminos servabat. Martem Romani patrem nominabant. Martis
auxilio semper victores in bellis erant. Mercurius erat nuntius deorum, lyrae inventor,
mercatorum adiutor. Vulcanus deus ignis erat. Vesta familias, virgines adiuvabat. Homines
deos consulebant et diis deabusque parebant. Iuppiter cum coniuge Iunone et filia Minerva
templum magnum in Capitolio habebat. Virgines in templo Vestae ignem sacrum curabant.
Dii custodes imperii Romani erant.

Grammatica
1. A III. declinatio - sg. gen. vgzdsk mindig "-is"
Hrom csoportja van:
msh-s tvek
vegyes -i- tvek

tiszta -i- tvek

rex, regis m

nomen, -is n ars, artis f

turris, -is f

rex
regem
regis
regi
rege

nomen
nomen
nominis
nomini
nomine

ars
artem
artis
arti
arte

turris
turrem
turris
turri
turri

mare
mare
maris
mari
mari

reges
reges
regum
regibus
regibus

nomina
nomina
nominum
nominibus
nominibus

artes
artes
artium
artibus
artibus

turres
turres
turrium
turribus
turribus

maria
maria
marium
maribus
maribus

Vegyes -i-tvek:

Tiszta -i- tvek:

mare, -is n

-es, -is vg fnevek, melyeknek a sg. nom.-ban s sg. gen.-ban

ugyanannyi sztag van
-s, -x vg fnevek, melyeknek sg. gen. -is ragja eltt kt msh van
-e, -al, -ar vg semlegesnem fnevek
-a harmadik declinatihoz tartoz alapfok mellknevek zme s
mellknvi igenevek

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

A harmadik declinatihoz tartoz mellknevek lehetnek:

egyvgek
ktvgek
felix (-icis)

illustris, -e

m,f,n

m,f

hromvgek
celeber, -bris, -bre

2. Praeteritum imperfectum indicativi activi (folyamatos mlt)

-ba- + -m
lauda-

habe-

-eba- + m
canaudi-

laudabam
laudabas
laudabat
laudabamus
laudabatis
laudabant

habebam
habebas
habebat
habebamus
habebatis
habebant

canebam
canebas
canebat
canebamus
canebatis
canebant

audiebam
audiebas
audiebat
audiebamus
audiebatis
audiebant

3. Iuppiter sz ragozsa: acc. Iovem, gen. Iovis, dat. Iovi, abl. Iove

esse
eram
eras
erat
eramus
eratis
erant

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

vetus (-eris) rgi

colo 3 tisztel
caelum, -i n g
mare, -is n tenger
regno 1 uralkodik
apud (+acc.) -nl, -nl
duodecim tizenkett
ceterus 3 tbbi
supero 1 fellml
ut amint
dico 3 mond
filius, -i m fia vkinek
rex, regis m kirly
pater, -tris m atya
homo- inis m ember
coniunx, -iugis mf hitves
regina, -ae f kirlyn
femina, -ae f asszony
protego 3 vd
filia, -ae f lnya vkinek
ars, artis f mvszet
invenio 4 feltall
frater, tris m fivr
omnis, -e sszes
aqua, -ae f vz
rego 3 irnyt

dea, ae f istenn (pl.dat.-abl.

deabus)
agricultura, -ae f mezgazdasg
frux, -gis f gymlcs
sive vagy
inventor, -is m feltall
vinum, -i n bor
uva, -ae f szlfrt
do 1 ad
domina, ae f rn
silva, ae f erd
virens (-entis) virul
bestia, ae f vadllat
venatio, nis f vadszat
amo 1 szeret
formosus 3 szp
futurus 3 leend
praedico 3 elre elmond
vates, -is m js, klt
gratus 3 kedves
morbus, -i m betegsg
malum, -i n baj
a, ab +abl. -tl, -tl
arceo 2 tvoltart
amor, -is m szerelem

Venus, -eris f Venusz

prognatus 3 szrmaz
Mars, -rtis m Mars
parens, entis mf szl
lupa, ae f nstnyfarkas
sacer, sacra, sacrum szent
geminus 3 iker
servo 1 riz
nomino 1 nevez (ketts acc.)
auxilium, i n segtsg
semper mindig
victor, is m gyztes
nuntius, i m hrnk
lyra, ae f lant
mercator, -is m keresked
adiutor, -is m segt
ignis, -is m tz
familia, -ae f csald
virgo, -inis f szz, leny
adiuvo 1 segt
consulo 3 megkrdez
pareo 2 engedelmeskedik
cum +abl. -val, -vel
templum, -i n templom
curo 1 gondoz
custos, odis m r
imperium, -i n birodalom

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio tertia

Salve, domine magister! - Salvete discipuli! Advertite animos! Silentium date! Audite verba
mea! Narro vobis de ludo antiquo. Romae pueri primum in ludo discebant. Ludi magister
pueros docebat. Nos de ludo antiquo nonnulla scimus. Plinius amico suo Mediolani de schola
in epistula scribit. Responde mihi, quis ita clamat: Et tu, mi fili, Brute?
Graeci, qui alios barbaros nominabant, se humanos et doctos putabant. Servi Graeci
liberos dominorum Romanorum linguam Graecam docebant. Romani scientiam, humanitatem
Graecorum accipiebant. Nonnulli Romani humanitatem Graecorum timebant et interrogabant:
An nos, Romani, Graeciam occupavimus? Immo vero Graeci Romam occupaverunt. Servi
Graeci liberos nostros litteris suis effeminaverunt. Roma non litteris, sed disciplina,
constantia alios superavit. Paulatim nobiles Romani litterarum studiosi exstiterunt. M. Tullius
Cicero pro humanitate multa fecit et ibi aequales superavit.
Hos homines cognosco, de illis nihil scio.
Scientiam quaesitum venimus.
Sententiae:
Homines, dum docent , discunt. (Seneca)
Non scholae, sed vitae discimus. (Seneca)
Exemplis discimus. (Phaedrus)
Quidquid discis, tibi discis. (Petronius)

Grammatica
1. Vocativus: - az -us, -ius vg II. declinatis fnevek rendelkeznek nll vocativus
vgzdssel.
-us -e (dominus - domine)
-ius -i
(csak szemlyneveknl s a kvetkezknl: filius, genius, meus)
-ius -ie (kzneveknl: nuntius - nuntie)
V.: Et tu, mi fili, Brute!
2. Locativus: az egyesszm, I-II. declinatiba tartoz vros- s szigetnevek hol? krdsre a
sg. gen. alakkal felelnek. Hova krdsre acc.-szal, honnan krdsre abl.-szal. Ezek
analgijra egyes kznevek ugyangy fejezhetnek ki helyhatrozt: pl. domus.

hov?

hol?

honnan?

Romam
Mediolanum
domum

Romae
Mediolani
domi

Roma
Mediolano
domo

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
3. Nvmsok
a, szemlyes nvmsok
n/mi
te/ti
m

/k
f

ego
me
mei
mihi
me

tu
te
tui
tibi
te

is
eum
eius
ei
eo

ea
eam
eius
ei
ea

id
id
eius
ei
eo

nos
nos
nostri/nostrum
nobis
nobis

vos
vos
vestri/vestrum
vobis
vobis

ei/ii
eos
eorum
eis/iis
eis/iis

eae
eas
earum
eis/iis
eis/iis

ea
ea
eorum
eis/iis
eis/iis

b, mutat s vonatkoz nvmsok

hic, haec, hoc ez ; ille, illa, illud az; qui, quae, quod aki, ami
hic
hunc
huius
huic
hoc

haec
hanc
huius
huic
hac

hoc
hoc
huius
huic
hoc

ille
illum
illius
illi
illo

illa
illam
illius
illi
illa

illud
illud
illius
illi
illo

qui
quem
cuius
cui
quo

quae
quam
cuius
cui
qua

quod
quod
cuius
cui
quo

hi
hos
horum
his
his

hae
has
harum
his
his

haec
haec
horum
his
his

Illi
Illos
illorum
Illis
Illis

illae
illas
illarum
illis
illis

illa
illa
illorum
illis
illis

qui
quos
quorum
quibus
quibus

quae
quas
quarum
quibus
quibus

quae
quae
quorum
quibus
quibus

c, visszahat nvms (magt...)

nom. - , acc. se, gen. sui, dat. sibi, abl. se - egyes- s tbbesszmban megegyezik
4. Imperativus (felszlt md)
- csak E/2. s T/2.-ben ltezik
E/2.
T/2

lauda
laudate

habe
habete

cane
canite

audi
audite

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
5. Praesens perfectum indicativi activi (befejezett jelen)
kpzse: az ige harmadik sztri alakjbl kapott thz jrulnak az esetragok
laudo 1 -avi, -atum
habeo 2 ui itum
ago 3 egi actum
audio 4 ivi itum

laudavi
laudavisti
laudavit
laudavimus
laudavistis
laudaverunt

habui
habuisti
habuit
habuimus
habuistis
habuerunt

egi
egisti
egit
egimus
egistis
egerunt

audivi
audivisti
audivit
audivimus
audivistis
audiverunt

Jelentse: a mltban egyszeri (vagy tbbszri, de meghatrozott szm) cselekvst jell

szemben a praet. imp.-mal, amely hosszan tart, vagy ismtld cselekvst fejez ki a mltban.
6. Supinum - clhatrozi rtelmet kifejez fnvi igenv - az ige negyedik sztri alakja
pl.: quaesitum - quaero 3 -sivi -situm keres igbl: keresni (hogy keressnk)
7. Birtokos nvms (az n..., a te..., stb)
meus 3, tuus 3, suus 3
noster 3 (-tra, -trum), vester 3, suus 3

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

salveo 2 egszsges, jl van

magister, -i m tanr
discipulus, -i m dik
adverto 3 -ti, -sum odafordt
animus, -i m llek
silentium, -i n csend
do 1 dedi datum ad
audio 4 -ivi -itum hall
verbum, -i n ige, sz
meus 3 az enym (my, mein)
de +abl. -rl, -rl
ludus, -i m jtk(iskola)
antiquus 3 kori, rgi
Roma, -ae f Rma
puer, i -m fi
primum kezdetben
disco 3 didici tanul
doceo 2 -cui -ctum tant
nonnullus 3 nhny
scio 4 scivi scitum tud
amicus, -i m bart
schola, -ae f iskola
epistola, -ae f levl
in + abl. -ban , -ben

respondeo 2 -di -sum vlaszol

quis, quid ki, mi (ragozsa
mint a qui, quae, quod-nak)
ita gy
alius 3 ms
barbarus 3 barbr

constantia, -ae f llhatatossg

supero 1 -avi -atum fellml

paulatim lassanknt
nobilis, -is m nemes
studiosus 3 tanulmnyoz,
jrtas
humanus 3 emberi
exsisto 3 exstiti lesz, vlik
vmiv
doctus 3 tanult
pro +abl -rt
puto 1 -avi -atum gondol
facio 3 feci factum tesz, csinl
servus, -i m szolga
ibi ott
liberi, -orum m gyerekek
aequalis 2 hasonl
lingua, -ae f nyelv
dum amg
scientia, -ae f tudomny
vita, -ae f let
humanitas, -atis f embersg
sed hanem
accipio 3 accepi -ptum tvesz exemplum, -i n plda
timeo 2 -ui fl (amitl:acc)
quisquis, quidquid brki,
brmi
interrogo 1 -avi -atum
iustitia, -ae f igazsg
krdezget
an vajon
virtus, -utis f erny
Graecia, -ae f Grgrszg
nihil, -i n semmi
occupo 1 -avi -atum elfoglal quaero 3 -sivi -situm krdez
immo st
venio 4 veni ventum jn
vero valjban
cognosco3 -novi -nitum ismer
littera, -ae f bet
disciplina, -ae f fegyelem
litterae, -arum f tudomny,
scribo 3 scripsi, scriptum r
irodalom
effemino1 -avi -atum elniest

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio quarta

Apud Graecos et Romanos viri, qui futura praedicebant - vates, haruspices, augures -,
magnam auctoritatem habebant. Ad oraculum Delphicum longe lateque clarum ex toto orbe
terrarum homines veniebant et de sua aliorumque vita omnia scire cupiebant. Pythia saepe
obscure, sed prudenter respondebat quae vocem ambiguam regis filiis, Tarquiniis dedit:
matri qui dederit princeps oscula, victor erit. L. Iunius Brutus recte intellegit et matri dabo
oscula Terrae! Terra enim communis mater omnium - clamavit. Augures populi Romani
semper nobiles erant; haruspices Tuscos qui exta hostiarum disciplina Etrusca consulebant,
Romani non diligebant: haruspex ubi haruspicem aspexerit, ridebit - dicebant. Inde
proverbium: Haruspici haruspex (arridet).
Anecdota de Lacedaemoniis:
Cum magnus Persarum exercitus Thermopylis appropinquabat, quidam Lacedaemoniis eorum
magnitudinem nuntiavit: Multi hostes venient, et vos a multitudine telorum solem non
videbitis. Tum Lacedaemonii: In umbra igitur pugnabimus.
Proverbium: Do, ut des.
Sententiae: Donec eris felix, multos numerabis amicos,
tempora si fuerint nubila, solus eris. (Ovidius)
Ut sementem feceris, ita metes. (Cicero)
Qui dedit beneficium, taceat; narret, qui accepit. (Seneca)
Videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat. (Cicero)

Grammatica
1. Adverbium kpzse
I-II. decl. mellkneveknl az elhagyott -us 3 vgzds helyre -e kerl
pl.: longus 3 (hossz) - longe (hosszan)
rectus 3 (helyes - recte (helyesen)
III. decl. mellkneveknl a sg. gen. elhagyott -s vgzdse helybe -ter kerl
pl.: celer, -is, -e (gyors) gen.-a: celeris - celeriter
fortis, -e (btor) gen.-a: fortis - fortiter
de: az -ns vg mellkneveka t -ti vgzdst a -ter kpz eltt elhagyjk
pl.: prudens (-entis) (okos) gen.-a prudentis - prudenter
2. Futurum imperfectum indicativi activi (folyamatos jv)
kpzse: I-II. coni.-ban
laudabo
habebo
laudabis
habebis
laudabit
habebit

agam
ages
aget

III-IV. coni.-ban
audiam
audies
audiet

laudabimus
habebimus
agemus
audiemus
laudabitis
habebitis
agetis
audietis
laudabunt
habebunt
agent
audient
3. Futurum perfectum indicativi activi (befejezett jv)
- a jvben befejezett cselekvs, elidejsg kifejezsre

sum, esse. fui

ero
eris
erit
erimus
eritis
erunt

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

kpzse: a ltige futurum imp.-t kapcsoljuk az ige perf. tvhez, kivve a T./3., ahol a ltige
megfelel alakja (erunt) helyett -erint-et kapcsolunk az ige perf. tvhez
laudavero
laudaveris
laudaverit

habuero
habueris
habuerit

egero
egeris
egerit

audivero
audiveris
audiverit

fuero
fueris
fuerit

laudaverimus
laudaveritis
laudaverint

habuerimus
habueritis
habuerint

egerimus
egeritis
egerint

audiverimus
audiveritis
audiverint

fuerimus
fueritis
fuerint

4. Praesens imperfectum coniunctivi activi (ktmd)

- ltalban mellkmondatot kt a fmondathoz, de nllan is hasznlatos, tbbnyire
felszlts kifejezsre
kpzse: az imperfectum thz jrul -a- kthangzval (amely az I. coni. -a- thangzjval
egybeolvadva -e-v lesz)

laudem
laudes
laudet

habeam
habeas
habeat

agam
agas
agat

audiam
audias
audiat

sim
sis
sit

laudemus
laudetis
laudent

habeamus
habeatis
habeant

agamus
agatis
agant

audiamus
audiatis
audiant

simus
sitis
sint

5. A birtokos nvms hasznlata:

- ha az alany s a birtokos szemlye klnbzik, akkor a suus 3 helyett az eius, illetve az
eorum, earum, eorum szemlyes nvmsi genitivusok szerepelnek. A suus 3-ot akkor
hasznljuk, ha az alany s birtokos megegyezik s a birtokost nyomatkostani akarjuk, teht:
a sajt....
pl.: Ltja az anyjt. - Videt matrem.
Ltja a sajt anyjt, de azt nem. - Videt matrem suam, sed eius matrem non.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

apud + acc. -nl

vir, viri m frfi
haruspex, -icis m bljs
augur, -uris m madrjs
auctoritas, atis f tekintly
oraculum, i n jcda, jslat
longus 3 hossz
latus 3 szles
ex +abl. -bl
totus 3 egsz
orbis, is m kereksg
alius 3 msik
vita, - ae f let
omnis, -e minden
scio 4 -ivi -itum tud
cupio 3 -ivi, -itum vgyik
saepe gyakran
obscurus 3 homlyos
prudens, (entis) okos
respondeo 2 -di, -sum
vlaszol
vox, vocis f hang
ambiguus 3 bizonytalan
do 1 dedi datum ad
mater, matris f anya
accipio 3 cepi ceptum kap
consul, -is m konzul

princeps (-ipis) els

osculum, i n csk
victor, oris m gyztes
rectus 3 helyes
intellego 3 lexi lectum megrt
communis 2 kzs
clamo 1 kilt
Tuscus 3 etruszk
exta, orum n bl
hostia, -ae f ldozat
consulo 3 lui -ltum
megkrdez
diligo 3 lexi, lectum szeret
ubi ahol, mihelyt
aspicio 3 spexi, -spectum
megpillant
rideo 2 si, -sum nevet
inde innen
arrideo 2 rnevet
cum amikor
Lacedaemonius 3 sprtai
Persa, -ae m perzsa ember
exercitus hadsereg
Thermopylae, arum f
appropinquo 1 kzelt
(amihez: dat.)
quidam, quaedam, quondam
egy bizonyos
ne nehogy
res publica, rei publicae f
kztrsasg

magnitudo, inis f nagysg

nuntio 1 hrl visz
hostis, -is m ellensg
venio 4 veni ventum jn
telum, -i ndrda
sol, is m nap
video 2 vidi visum lt
tum akkor
umbra, -ae f rnyk
igitur teht
pugno 1 harcol
ut hogy, amint
eligo 3 legi, lectum kivlaszt
donec amg
felix (icis) boldog
numero 1 szmol
tempus, oris n id
nubilus 3 felhs
solus 3 egyedli
sementis, is f vets
ita gy
meto 3 arat
beneficium, -i n jtett
taceo 2 cui hallgat
detrimentum, i n kr

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio quinta

Apud Romanos vir, qui primum magistratum gerebat, consul appellabatur. Lictores longo
ordine consuli antecedebant, qui fascium ius obtinebat, consul alter antecedebat lictoribus
suis. Consul duodecim lictores habebat, qui insignia imperii, fasces ferebant. In fascibus
secures ferebantur. Consules in bello militibus exercitus Romani, in pace civibus imperabant.
Magistratus omnes certo ordine, certa civis Romani aetate gerebantur. Cicero, quamquam
homo novus fuit, omnes magistratus suo anno gessit.
Quaestores aerarium administrabunt. Aediles, qui de aedibus appellantur, non solum
sacras, sed etiam privatas aedes curabunt. Iudicia a praetoribus administrabuntur. Censor
cives moresque Romanorum censebit. Dictator in magno periculo rei publicae senatus iussu a
consulibus dicetur.
Romani diem aut festum aut infestum aut intercisum nominabant. Die festo incolae
urbis domos reliquerant, et ad templa deorum processerunt. Postquam homines severa
finiverant sacraque fecerant pro eventu felici rerum, in amphitheatrum sive in circum
properabant et ludos festos spectabant.
Sententia:
Laudamus veteres, sed nostris utimur annis. (Ovidius)

Grammatica

1. 4. declinatio - az u tv fnevek
ide tartoznak azok a fnevek, melyeknek sg. gen.-a -us-ra vgzdik.
- a sg. nom.-ban -us-ra vgzd szavak ltalban hmnemek (pl.: magistratus,-us m
hivatalnok)
- a sg. nom.-ban -u-ra vgzdek semlegesnemek (pl.: cornu, -us n szarv)
masculinum (femininum)

magistratus
magistratum
magistratus
magistratui
magistratu

magistratus
magistratus
magistratuum
magistratibus
magistratibus

neutrum

cornu
cornu
cornus
cornu
cornu

cornua
cornua
cornuum
cornibus
cornibus

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

2. 5. declinatio - az e tv fnevek
- ide tartoznak azok a fnevek, melyeknek sg. nom.-a -es-re, sg. gen.-a pedig -eire vgzdik
- ezek a szavak kt kivteltl (pl.: dies, diei m nap) eltekintve nnemek (pl.: res, rei f
dolog)
sg.

pl.

res
rem
rei
rei
re

res
res
rerum
rebus
rebus

3. Praesens imperfectum indicativi passivi (szenved jelen)

- a latin nyelvben mindhrom idben hasznljuk a szenved alakokat
- a szenved alakok az imperfecta actio-ban csak a szemlyragokban trnek el a
cselekvktl. A kthangzk megegyeznek, kivve a 3. coniugatio E./2. alakjt, ahol a
kthangz -e- lesz.
laudor
laudaris
laudatur

habeor
haberis
habetur

agor
ageris
agitur

audior
audiris
auditur

laudamur
laudamini
laudantur

habemur
habemini
habentur

agimur
agimini
aguntur

audimur
audimini
audiuntur

4. Praeteritum imperfectum indicativi passivi (szenved mlt)

- kpzse teljesen szablyosan trtnik (ld. 3. pont)
laudabar
laudabaris
laudabatur

habebar
habebaris
habebatur

agebar
agebaris
agebatur

audiebar
audiebaris
audiebatur

laudabamur
laudabamini
laudabantur

habebamur
habebamini
habebantur

agebamur
agebamini
agebantur

audiebamur
audiebamini
audiebantur

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

5. Futurum imperfectum indicativi passivi (szenved jv)

- teljesen szablyos, eltekintve az I-II. coni.-ban az E/2. kthangzjtl, amely i
helyett e lesz
laudabor
laudaberis
laudabitur

habebor
habeberis
habebitur

agar
ageris
agetur

audiar
audieris
audietur

laudabimur
laudabimini
laudabuntur

habebimur
habebimini
habebuntur

agemur
agemini
agentur

audiemur
audiemini
audientur

6. Praeteritum perfectum indicativi activi

- elidejsget fejez ki a mltban
- kpzse: perfectum t + a ltige praeteritum imperfectuma
laudaveram
laudaveras
laudaverat

habueram
habueras
habuerat

egeram
egeras
egerat

audiveram
audiveras
audiverat

laudaveramus
laudaveratis
laudaverant

habueramus
habueratis
habuerant

egeramus
egeratis
egerant

audiveramus
audiveratis
audiverant

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

primus 3 els
magistratus, -us m
hivatal(nok)
gero 3 gessi gestum visel
consul, -is m konzul
appello 1 nevez vminek
(ketts acc.)
lictor, -is m hatsgi szolga
longus 3 hossz
ordo, -inis m rend
antecedo 3 antecessi antecessum eltte megy vminek(dat)
fascis, -is m vessz
ius, iuris n jog
obtineo 2 -ui -tentum br,
elnyer
alter, -a, -um msik
duodecim tizenkett
insigne, -is n jelvny
fero, ferre, tuli, latum visz
securis, -is f brd
miles, -itis m katona
exercitus, -us m hadsereg
pax, pacis f bke
civis, -is m polgr
impero 1 parancsol
certus 3 meghatrozott

aetas, -atis f kor

quamquam mbr

dies, diei m nap

festus 3 nnepi

novus 3 j
annus, -i m v
aerarium, -i n kincstr
administro 1 szolgl, riz
quaestor, -is m quaestor
aedilis, -is m
aedes, -is f hz
non solum..., sed etiam...
nemcsak..., hanem ... is
sacer, sacra, sacrum szent
privatus 3 magn
curo 1 gondoz
iudicium, -i n tlet
praetor, -is m
censor, -oris m cenzor
mos, moris m erklcs
censeo 2 -ui felmr
dictator, -oris m dikttor
magnus 3 nagy
periculum, -i n veszly
senatus, -us m szentus
iussus, -us m parancs
dico 3 dixi dictum mond,
nevez

infestus 3 kznap
intercisus 3 megszaktott
incola, -ae m lakos
urbs, urbis f vros (Rma)
domus, -us f hz
pl. acc. domos
relinquo 3 reliqui, relictum
elhagy
templum, -i n templom
procedo 3 -cessi, -cessum
odamegy
postquam miutn
severus 3 komoly
finio 4, -ivi, -itum befejez
facio 3 feci factum tesz
pro (+abl.) -rt
eventus, -us m kimenetel
felix (-icis) szerencss
amphitheatrum, -i n sznhz
circus, -i m cirkusz
propero 1 siet vhov
specto 1 nz
utor, uti, usus sum hasznl
(amit: abl.)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio sexta

Iuvenes Romani libenter in conubiis viverent, sed penuria mulierum magna est, quia Romanis
cum finitimis conubia non fuerunt. Tum ex consilio patrum Romulus legatos ad vicinas gentes
misit, ut societatem conubiumque populo Romano peterent. Legationem nusquam benigne
acceperunt.
Tum Romulus ludos parabat, ad quos multi mortales convenerunt. Sabinorum omnis
multitudo cum liberis atque coniugibus venit. Cum hospites urbem vidissent, et spectacula
spectavissent, Romulus signum dedit iuvenibus Romanis, ut virgines Sabinas raperent, et eas
secum portarent. Maesti parentes fugiunt et magna erat eorum indignatio.
Evenit, ut agrestes Romani ex Albano agro, Albani ex Romano praedas invicem
agerent. Inde bellum incipit civili simillimum bello, cum Romani ab Albanis originem
ducerent. Forte in duobus exercitus erant trigemini fratres acerrimi. Romanos Horatios,
Albanos autem Curiatios vocabant. Cum trigeminis agunt reges, ut pro sua quisque patria
ferro dimicent: Ibi imperium erit, ubi victoria fuerit. In magna pugna duo Horatii cadunt,
sed tertius interficit tres Curiatios. Romani ovant et magno cum gaudio Horatium accipiunt.
Proverbium:
Si tacuisses, philosophus mansisses.
Grammatica
1. A szemlyes s visszahat nvms ablativusa mellett a cum praepositio helyzete:
mecum, tecum, secum, nobiscum, vobiscum
2. Coniunctivi activi praeteritum imperfectum
kpzse: imperfectum t + (e)re + szemlyragok
jelentse nll hasznlatban: feltteles jelen
laudarem
laudares
laudaret

haberem
haberes
haberet

agerem
ageres
ageret

audirem
audires
audiret

laudaremus
laudaretis
laudarent

haberemus
haberetis
haberent

ageremus
ageretis
agerent

audiremus
audiretis
audirent

3. Coniunctivi activi praeteritum perfectum

kpzse: perfectum t + isse + szemlyragok
jelentse nll hasznlatban: feltteles mlt
laudavissem
laudavisses
laudavisset

habuissem
habuisses
habuisset

egissem
egisses
egisset

audivissem
audivisses
audivisset

laudavissemus
laudavissetis
laudavissent

habuissemus
habuissetis
habuissent

egissemus
egissetis
egissent

audivissemus
audivissetis
audivissent

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
4.Mellknevek fokozsa
a, kzpfok: kpzje: -ior, -ius (mf,n), amely a sg. gen. ragja helybe jrul
- ragozsa a III. declinatio alapjn, mssalhangzs t szerint
pl.: tutus 3 - tutior, -ius
m,f
tutior
tutiorem

n
tutius
tutius

m,f
tutiores
tutiores

tutioris
tutiori
tutiore

n
tutiora
tutiora
tutiorum
tutioribus
tutioribus

b, felsfok: kpzje -issimus 3 (ill. a hmnem egyesszm nominativusban -er vg

mellkneveknl ez -rimus 3 [ez kivtelkpp a hmnem alak sg. nom.-nak vgre kerl], 6 ilis 2 vgnl pedig -limus 3) kerl a sg. gen. ragja helybe:
pl.: tutus 3 - tutissimus 3
acer, acris, acre - acerrimus 3
facilis 2 - facillimus 3
Szablytalan a kpzse t mellknvnek:
bonus 3 j
malus 3 rossz
magnus 3 nagy
parvus 3 kicsi
multus 3 sok

melior, -ius
peior, -ius
maior, -ius
minor, minus
plus (pluris)

optimus 3
pessimus 3
maximus 3
minimus 3
plurimus 3

5. A szmnevek
tszmnevek: unus 3, duo/duae/duo, tres/tria, quattuor, quinque, sex, septem, octo,
novem, decem, undecim, duodecim
ezek kzl ragozhat:
unus
unum
unius
uni
uno

una
unam
unius
uni
una

unum
unum
unius
uni
uno

duo
duos
duorum
duobus
duobus

duae
duas
duarum
duabus
duabus

duo
duo
duorum
duobus
duobus

tres(m,f)
tres

tria
tria
trium
tribus
tribus

6. Coniunctivi activi praesens perfectum

kpzse:
laudaverim
habuerim
laudaveris
habueris
laudaverit
habuerit

egerim
habueris
habuerit

audiverim
audiveris
audiverit

laudaverimus
laudaveritis
laudaverint

habuerimus
habueritis
habuerint

audiverimus
audiveritis
audiverint

habuerimus
habueritis
habuerint

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
ltalban mellkmondatban hasznljuk, pl.: Vides, quid feceris? (Ltod, mit tettl?)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

iuvenis, -is m ifj

maestus 3 szomor

taceo 2 tacui hallgat

libens (-entis) szves

conubium, -i n hzassg

profugio 3 -fugi elmenekl

indignatio -onis f
mltatlankods
forte esetleg
evenio 4 eveni eventum
megesik
agrestis, -is m paraszt
ager, agri m szntfld
praeda, -ae f zskmny
invicem klcsnsen
inde ebbl
incipio 3 -cepi -ceptum
kezd(dik)
civilis 2 polgri
similis 2 hasonl
origo, -inis f eredet
duco 3 duxi ductum vezet
trigeminus 3 hrmasiker
frater, fratris m fivr
acer, acris, acre kemny
autem pedig
rex, regis m kirly
pro (+abl.) -rt
quisque kiki
dimico 1 harcol
ferrum, -i n vas

philosophus, -i m blcs
maneo 2 mansi marad

vivo 3 vixi, victurus l

penuria, -ae f hiny
mulier, -eris f asszony
quia mivel
cum (+abl.) -val
finitimus 3 szomszd
consilium, -i n terv, dnts
legatus, -i m kvet
vicinus 3 szomszdos
gens, gentis f np
mitto 3 misi missum kld
ut hogy
societas, -atis f szvetsg
peto 3 petivi petitum kr
nusquam sehol
benignus 3 jindulat
legatio, -onis f kvetsg
tum akkor
paro 1 kszt
mortalis, -is m haland
convenio 4 -veni -ventum
sszejn
Sabinus 3 szabin
liberi, -orum m gyerek
coniunx, -iugis f felesg
hospes, -itis m vendg
spectaculum, -i n
ltvnyossg
specto 1 megszemll
signum, -i n jel
rapio 3 rapui raptum elragad
porto 1 visz

ibi ott
victoria, -ae f gyzelem
pugna, -ae f harc
cado 3 cecidi casurus elesik
interficio 3 -feci -fectum
megl
ovo 1 ujjong
gaudium, -i n rm
accipio 3 cepi ceptum fogad
si ha

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio septima

Canis per fluvium carnem ferens

Amittit merito proprium, qui alienum appetit.
Canis per flumen carnem dum ferret natans,
lympharum in speculo vidit simulacrum suum,
aliamque praedam ab altero ferri putans
eripere voluit: verum decepta aviditas
et, quem tenebat ore, dimisit cibum,
nec, quem petebat, potuit adeo attingere.
(Phaedrus: Fab. I.4.)

De vulpe et uva
Fame coacta vulpes alta in vinea
uvam appetebat summis saliens viribus.
Quam tangere ut non potuit, discedens ait:
nondum matura est; nolo acerbam sumere.
Qui facere quae non possunt, verbis elevant,
ascribere hoc debebunt exemplum sibi.
(Phaedrus: Fab. IV. 3.)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Grammatica
1. Praesens imperfectum coniunctivi passivi
- jelentshez ld. praesens imperfectum coniunctivi activi (felszlts)
- kpzse: az imperfectum thz jrul -a- kthangzval (amely az I. coni. -athangzjval egybeolvadva -e-v lesz) + a passzv szemlyragok

lauder
lauderis
laudetur

habear
habearis
habeatur

agar
agaris
agatur

audiar
audiaris
audiatur

laudemur
laudemini
laudentur

habeamur
habeamini
habeantur

agamur
agamini
agantur

audiamur
audiamini
audiantur

2. Coniunctivi passivi praeteritum imperfectum

- jelentse nll hasznlatban: szenved feltteles jelen
- kpzse: imperfectum t + (e)re + passzv szemlyragok
laudarer
laudareris
laudaretur

haberer
habereris
haberetur

agerer
agereris
ageretur

audirer
audireris
audiretur

laudaremur
laudaremini
laudarentur

haberemur
haberemini
haberentur

ageremur
ageremini
agerentur

audiremur
audiremini
audirentur

3. Participium imperfectum activi (folyamatos mellknvi igenv)

- kpzse: az ige imperfectum tvhez tesszk 1-2. coni.-ban az -ns kpzt, 3-4.
coni.-ban az -ens kpzt. gy:
laudo 1, -avi, -atum
lauda-re
lauda-ns (-antis)
dcsr

habeo 2, -ui, -itum

habe-re
habe-ns (-entis)
birtokl

ago 3 egi actum

ag-ere
ag-ens (-entis)
z

venio 4 veni ventum

veni-re
veni-ens (-entis)
jv

A part. imp. act. a III. decl. alapjn ragozdik (ersen i tv).

4. Participium perfectum passivi (Befejezett mellknvi igenv)
- kpzse: az ige supinum alakjnak -um vgzdst levgva a megmaradt thz
hozztesszk az -us 3 kpzt. gy:
laudat-um

habit-um

act-um

audit-um

laudat-us 3
a dcsrt

habit-us 3
a birtokolt

act-us 3
a hajtott

audit-us 3
a hallott

A part. perf. pass.-t az I-II. decl. alapjn ragozzuk.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

5. A possum, posse, potui ige ragozsa

- a pot-/pos- eltag utn a sum, esse, fui ige megfelel alakja kerl
- ha a sum ige s-szel kezddik, akkor a pos-eltagot hasznljuk, amikor e-vel,
akkor a pot-ot
possum
poteram
potero
possim
possem
potes
poteras
poteris
possis
posses
potest
poterat
poterit
possit
posset
possumus
poteramus
poterimus
possimus
possemus
potestis
poteratis
poteritis
possitis
possetis
possunt
poterant
poterunt
possint
possent
A perfectum alakok szablyosan ragozdnak.
6. A passzv perfectum alakok
Praesens
(jelen)
praeteritum - perfectum indicativi passivi
(Szenved befejezett mlt)
futurum
(jv)
kpzse: az ige participium perfectum passivijhez jrul a sum esse fui megfelel
alakja:
praesens imp. ind. act.
praet. imp. ind. act.
fut. imp. ind. act.
Mivel a participium nem specifikus, ezrt az egyes esetekben is tudjuk jellni az alany nemt.

praes.perf.ind. pass.

praet. perf. ind pass.

fut. perf. ind. pass.

laudatus 3 sum
laudatus 3 es
laudatus 3 est
laudati 3 sumus
laudati 3 estis
laudati 3 sunt

laudatus 3 eram
laudatus 3 eras
laudatus 3 erat
laudati 3 eramus
laudati 3 eratis
laudati 3 erant

laudatus 3 ero
laudatus 3 eris
laudatus 3 erit
laudati 3 erimus
laudati 3 eritis
laudati 3 erunt

Ugyangy kpezhetk a coniunctivus mg ismeretlen alakjai is

(coni. praes. perf. pass. - laudatus 3 sim
coni. praet. perf. pass. - laudatus 3 essem)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

canis, canis m kutya

per (+acc) t, keresztl
fluvius, -i m foly
caro, carnis f hs
merito mltn
proprius 3 sajt
alienus 3 a ms
appeto 3 -petivi, -petitum
kvn
flumen, inis n foly
dum mikzben
nato 1 szik
lympha, -ae f vz
speculum, -i n tkr
video 2, vidi, visum lt
simulacrum, -i n kpms
alius 3 msik
praeda, -ae f zskmny
a, ab (+abl.) -tl
alter, altera, alterum 3 a
msik (kett kzl)
ferri a visz ige inf. pass.-a
puto 1 gondol

volo, velle, volui akar

verum de
decipio 3 decepi, deceptum
megcsal
aviditas, -atis f mohsg
teneo 2 tenui, tentum tart
os, oris n szj
cibus, -i m lelem
nec s nem
peto 3 petivi, petitum tmad
possum, posse, potui kpes
nec ... adeo mg kevsb
attingo 3, attigi, attactum elr
vulpes, -is f rka
uva, -ae f szlfrt
fames, -is f hsg
cogo 3 coegi, coactum z, hajt
altus 3 magas, mly
vinea, -ae f szllugas
summus 3 legnagyobb, teljes
salio 4 -ui ugrik

vis, vim,-,-, vi, vires, vires,

virium, viribus, viribus f er
tango 3 tetigi, tactum elr,
megrint
ut minthogy
discedo 3 -cessi, -cessum
tvozik
nondum mg nem
maturus 3 rett
nolo, nolle, nolui nem akar
acerbus 3 savany
sumo 3 sumpsi, sumptum
levesz
verbum, -i n sz, ige
elevo 1 felemel, kisebbt
ascribo 3 ascripsi, ascriptum
magra vllal
debeo 2 , -ui kteles
exemplum, -i n plda
eripio 3, eripui, ereptum
elragad

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio octava

Magna vis frumenti ex Sicilia advecta est, agitatumque in senatu, quanti plebi daretur...
Marcius Coriolanus, hostis tribuniciae potestatis Si annonam - inquit - veterem volunt, ius
pristinum reddant patribus. Et senatui nimis atrox visa sententia est, et plebem ira prope
armavit... Marcius damnatus absens in Volscos exsulatum abiit minitans patriae hostilesque
iam tum spiritus gerens.
Venientem Volsci benigne excepere: ...consilia conferunt de Romano bello... Missique
sunt de pace ad Marcium oratores. Atrox responsum rettulerunt. Pervicere certe, ut et Veturia,
magno natu mulier, et Volumnia duos parvos ex Marcio ferens filios secum in castra hostium
irent, et, quoniam armis viri defendere urbem non possent, mulieres precibus lacrimisque
defenderent.
Mulier (Veturia) in iram ex precibus versa: Sine, priusquam complexum accipio,
sciam, - inquit - ad hostem an ad filium venerim, captiva materne in castris tuis sim... Non,
cum in conspectu Roma fuit, succurrit intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater,
coniunx, liberique?...
Comploratio sui patriaeque fletusque mulierum fregere tandem virum. Complexus
inde suos dimittit; ipse retro ab urbe occupanda castra movit.
(Livius: Ab urbe condita II. 34-35.,39-40.)
Proverbium:
Iniuriam facturus iam facit.

Grammatica

1. Participium instans activi

- kpzse: supinum t + -urus 3
- jelentse: -ni kszl (pl.: facturus 3 - tenni kszl, aki majd tenni fog)
amo 1
amat-urus 3

habeo 2 habui habitum cano 3 cecini cantatum audio 4 audivi auditum

habit-urus 3
cantat-urus 3
audit-urus 3

2. Participium instans passivi

- kpzse: imperfectum t + -ndus 3 / -endus 3
- jelentse: -and, -end (pl. repetendus 3 - megismtlend)
ama-re
ama-ndus 3

habe-re
habe-ndus 3

can-ere
can-endus 3

audi-re
audi-endus 3

3. Az lszenved (deponens) igk s az infinitivus imperfectus activi (passzv fnvi igenv)

Alakjuk passzv, de jelentsk aktv.
minitor 1 (minitari) minitatus sum - fenyeget
reor 2 (reri) ratus sum - gondol
nascor 3 (nasci) natus sum - szletik
experior 4 (experiri) expertus sum - kiprbl

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

4. A volo, velle, volui - akar ige ragozsa

volo
vis
vult
volumus
vultis
volunt

volebam
volebas
volebat
volebamus
volebatis
volebant

volam
voles
volet
volemus
voletis
volent

velim
velis
velit
velimus
velitis
velint

vellem
velles
vellet
vellemus
velletis
vellent

A perfectum alakok szablyosan kpzdnek.

5. Consecutio temporum
A latin alrendel mondatok nagyrszben rvnyesl a mellkmondatok lltmnyt
meghatroz consecutio temporum-nak nevezett szablyrendszer.
Fszablyok:
1. Ha a fmondat lltmnya jelen vagy jv idej, akkor a mellkmondat
lltmnya a coniunctivus praesens-einek egyikbe kerl.
2. Ha a fmondat lltmnya mlt idej, akkor a mellkmondat lltmnya a
coniunctivus praeteritum-ainak egyikbe kerl.
Mellkszablyok:
1. Ha a kt cselekvs egyidej, a mellkmondat lltmnya imperfectum lesz
2. Ha a mellkmondat cselekvse elidej a fmondathoz kpest, a
mellkmondat lltmnya perfectum lesz
3. Ha a mellkmondat cselekvse utidej a fmondathoz kpest, a
mellkmondat lltmnya az illet ige part. inst. act.-jnek s a sum, esse, fui megfelel
alakjnak (coni. praes./praet. imp.-a) sszettele lesz.
Pl.:
Audio, quid facias / feceris / facturus sis.
Audiebam, quid faceres / fecisses / facturus esses.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

frumentum, -i n gabona
e, ex (+abl) -bl
adveho 3 vexi vectum
odaszllt
agito 1 trgyal
quanti mennyirt
hastis, is m ellensg
tribunicius 3 tribunusi

nimis szerfltt
atrox (ocis) vad, kemny
ira, -ae f harag

minitor 1 fenyeget (+dat)

hostilis 2 ellensges
spiritus, us m llek

prope majdnem
armo 1 felfegyverez
damno 1 eltl
absens (entis) tvollev

annona, -ae f bza

vetus (eris) rgi
pristinus 3 egykori

Volscus 3 volszkusz
exsulo 1szmkivetsben l
abeo 4 ii, itum elmegy

benignus 3 szivlyes
excipio 3 cepi ceptum fogad
cosilim, i n tancskozs
confero ferre contuli collatum
sszehoz
orator, -oris m szsl
responsum, i n vlasz
refero referre rettuli relatum
visszahoz
frango 3 fregi fractum megtr

pervinco 3 vici
meggyz
certe ugyanis
natus, us m szlets

victum complexus, us m lels

accipio 3 cepi ceptum elfogad tandem vgre

captivus 3 fogoly
complector 3 complexus sum
tlel
quoniam mivel
-ne vagy
inde ezutn
arma, armorum n fegyver
cum amikor
retro vissa
defendo 3 fendi fensum conspectus, us m tekintet
moveo 2 movi motum mozdt
megvd
possum posse potui kpes
succurro 3 curri eszbe jut
condo 3 condidi conditum
alapt
mulier -is f asszony
intra (+acc.) bell
preces, um f knyrgs
moenia, ium n falak
lacrima, ae f knny
domus, us f hz
verto 3 verti versum fordt
penates, um m hzi istenek
sino 3 sivi enged
comploratio, nis f sirats

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio nona

Iuppiter ut liquidis stagnare paludibus orbem

et superesse virum de tot modo milibus unum
et superesse videt de tot modo milibus unam,
innocuos ambo, cultores numinis ambo,
nubila disiecit
Iam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,
flumina subsidunt, collesque exire videntur,
surgit humus, crescunt loca decrescentibus undis,
postque diem longam nudata cacumine silvae
ostendunt limumque tenent in fronde relictum.
Redditus orbis erat; quem postquam vidit inanem
et desolatas agere alta silentia terras,
Deucalion lacrimis ita Pyrrham adfatur obortis:
Ot utinam possim populos reparare paternis
artibus atque animas formatae infundere terrae!
nunc genus in nobis restat mortale duobus
(sic visum superis) hominumque exempla manemus

Grammatica

1. Ablativus absolutus imperfectus - perfectus

- mondatrvidt szerkezet (ltalban idhatrozi mondatot rvidt)
- egy ablativusban ll fnvbl s egy vele egyeztetett participiumbl ll
- ha a participium participium imperfectum activi, akkor a mellkmondat ktszava:
mikzben
- ha a participium participium perfectum passivi, akkor a mellkmondat ktszava:
miutn
- az ablativusban ll fnv lesz a mellkmondat alanya, a participium lesz a
mellkmondat lltmnya, mely a fmondathoz kpest aktv s egyidej (participium
imp. act.) vagy passzv s elidej (participium perf. pass.) lesz
Pl.: Trimalchio Minerva ducente in Romam venit.
(duco 3, duxi, ductum vezet)
Trimalchio - mikzben Minerva vezette (t) - Rmba venit.
(ablativus absolutus imperfectus)
Gubernator destricto ense petivit poetam.
(destringo 3, destrinxi, destrictum kihz; ensis, is m kard)
A kormnyos - miutn a kardja kivonatott - megtmadta a kltt.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
(ablativus absolutus perfectus)
2. Az infinitivusok egyes fajti
infinitivus imperfectus activi
ama-re
infinitivus perfectus activi
amav-isse
infinitivus instans activi
amat-urum, -uram, -urum
-uros, -uras, -ura esse

infinitivus imperfectus passivi

ama-ri
infinitivus perfectus passivi
amat-um, -am, -um
-os, as, -a esse
infinitivus instans passivi
amatum iri

3. Accusativus cum infinitivo - Nominativus cum infinitivo

- alanyi vagy trgyi kijelent mellkmondatok kifejezsre szolgl
- egy vezrigbl (verbum regens), egy accusativusban ll fnvbl s egy
infinitivusbl ll (innen a neve: acusativus cum infinitivo)
- a vezrige tbbnyire mondst, gondolst, akarst vagy rzelmet kifejez ige
- fordtsa: a vezige lefordtsa utn a mellkmondatot a hogy vezeti be, majd az
accusativus lesz a mellkmondat alanya, az infinitivus pedig annak az lltmnya
Scio te amare homines - tudom, hogy te szereted az embereket
A nominativus cum infinitivo abban klnbzik az acc. cum inf.-tl, hogy a verbum regens
passzv igealak, amely egyeztetve van a nominativusban ll fnvvel.
Videris tu amare homines - sz szerint: te ltszol szeretni az embereket magyarosan: ltszik, hogy te szereted az embereket
Ha az inf. nem imperfectus activi, hanem imperfectus passivi, akkor a mellkmondat
lltmnya a megfelel passzv igealak lesz:
Scio te amari ab hominibus - tudom, hogy te szerettetsz az emberek ltal
Videris tu amari ab hominibus - te szerettetni ltszol az emberek ltal
Ha az acc./nom. cum inf. infinitivus-a nem imperfectus, hanem perfectus vagy instans, az a
mellkmondatnak a fmondathoz val idviszonya is vltozni fog:
perfectum esetn a mellkmondat cselekvse elidej lesz
instans esetn a mellkmondat cselekvse egyidej lesz
(imperfectum esetn egyidej).
Scio te amavisse hominibus - tudom, hogy te szeretted az embereket
Scio te amaturum esse hominibus - tudom, hogy te szeretni fogod az embereket
Scio te amatum esse ab hominibus - tudom, hogy te szerettettl az emberek ltak
Scio te amatum iri ab hominibus - tudom, hogy te szerettetni fogsz az emberek ltal
Mivel az infinitivus perf. passivinek s az inf. instans activinek tbb alakja van, az egyes
alakok vgzdse vltozik, ha a mellkmondat alanya egyesszmrl tbbesszmba kerl vagy
hmnembl nnem vagy semlegesnem lesz.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

4. Coniunctivus optativus
Az haj, a kvnsg coniunctivusa, tagadszava ne. A praesens imp. s a praes. perf.
teljesthet kvnsgot, a praet. imp. s a praet. perf. teljesthetetlen kvnsgot jell - az
imperfectumok a jelenre, a perfectumok pedig a mltra vonatkoz kvnsgokat fejezik ki az
albbi pldknak megfelelen.
Utinam amicus convalescat!
Utinam amicus convaluerit!

Brcsak meggygyulna a bartom.

Brcsak mr meggygyult volna a bartom! (Nem
tudom, hogy meggygyult-e mr, de lehetsges.)
Utinam parentes mei viverent!
Brcsak lnnek a szleim! (De nem lnek.)
Utinam inimici mei mortui essent! Brcsak meghaltak volna az ellensgeim! (De nem haltak
meg.)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

liquidus 3 folykony

litus, -oris n part

stagno 1 ll
palus, -udis f mocsr
orbis, -is m fld

plenus 3 teli
alveus, -i m folymeder
amnis, -is m foly

supersum,
-esse,
fennmarad
tot annyi
modo az imnt
mille, milia ezer

-fui subsido 3, -sedi, -sessum lel

innocuus 3 rtatlan
ambo,
ambae,
mindkett
cultor, -is m tisztel

collis, -is m domb

exeo 4, exivi, exitum kimegy
surgo 3, surrexi, surrectum
felemelkedik
humus, -i f anyafld
ambo decresco 3, decrevi cskken
unda, -ae f hullm

ostendo
3,
-di,
-sum
megmutat
limus, -i m iszap
frons, frondis f lomb
relinquo 3, reliqui, relictum
htrahagy
postquam miutn
inanis 2 res
desolatus 3 elhagyott
silentium, -i n csend
lacrima, -ae f knny
ita gy

numen, -inis n istensg

nudo 1 lecsupaszt

nubilum, -i n felh
disicio 3 disieci, disiectum
sztszr
anima, -ae f llek
infundo 3, -fudi, -fusum
belent
mortalis 2 haland

cacumen, -inis n cscs

silva, -ae f erd

adfor
1,
adfatus
sum
megszlt
oborior 4 , -ortus sum
keletkezik
utinam brcsak
reparo 1 megjavt, jjalkot

formo 1 formz
genus, generis n nem

paternus 3 atyai
resto 1, restiti megmarad

superus 3 fels, isten

maneo 2, mansi, mansurus

marad

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio decima

Me duce carpe viam. Pariter praecepta volandi

tradit et ignotas accommodat alas.
Inter opus monitusque genae senuere seniles,
et patriae tremuere manus. Dedit oscula nato
non iterum repetenda suo pennisque levatus
ante volat comitique timet, velut ales ab alto
quae teneram prolem produxit in aera nido,
hortaturque sequi damnosasque erudit artes
et movet ipse suas et nati respicit alas

cum puer audaci coepit gaudere volatu

deseruitque ducem caelique cupidine tractus
altius egit iter: rapidi vicinia solis
mollit odoratas, pennarum vincula, ceras.
Tabuerant cerae: nudos quatit ille lacertos
remigioque carens non ullas percipit auras,
oraque caerulea patrium clamantia nomen
excipiuntur aqua, quae nomen traxit ab illo.
At pater infelix, nec iam pater Icare dixti,
Icare dixit, ubi es? qua te regione requiram?
Icare dicebat: pennas adspexit in undis
devovitque suas artes corpusque sepulcro
condidit, et tellus a nomine dicta sepulti.
(Ovidius: Metamorphoses VIII, 208-235.)
Sententiae:

Hominis mens discendo alitur et cogitando.

Mens alitur artem discendo.
Pleraque faciliora sunt dictu quam factu.
De gustibus non est disputandum.
Nulli nocendum est.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Grammatica
1. Ablativus absolutus mancus
-olyan ablativus absolutus imperfectus, amelyben a participium a ltige participiuma
lenne (kopulatv szerepben), mivel azonban ez a latinban nem hasznlatos, egyszeren
elmarad
- kt elembl ll teht: kt ablativusban ll nvszbl
- a ktsz mindig mikzben lesz, a mellkmondatra bontskor a mellkmondat
lltmnya a ltige lesz
Pl.: me duce - az n vezetsemmel (mikozben n vagyok a vezet)
senatore absente - mikzben a szentor tvol van / volt
2. Gerundium - gerundivum
- a participium instans passivi-knt tanult alakot ltalban mellknvknt hasznljuk
(v.: repetendus 3 - a megismtlend; laudandus 3 - a megdcsrend; stb.).
- nmileg talaktva hasznlhat azonban cselekv rtelm, -s, -s kpzs fnvknt
is. Ebben az esetben a msodik decl. semleges nemi szerint ragozdik, de csak egyes
szma van, s hinyzik az alanyesete is, amelyet az infinitivus imperfectus activi ptol.
repetere
repetendum
repetendi
repetendo
repetendo

ismtls
ismtlst
ismtlsnek a
ismtlsnek
ismtlssel

errare
errandum
errandi
errando
errando

tveds
tvedst
tvedsnek a
tvedsnek
tvedssel

- Ennek a fnvi alaknak klnlegessge, hogy megrzi igei termszett, azaz nem
jrulhat mell jelz (sem minsg-, sem birtokos-), csak hatroz vagy trgy.
Pl.: nem j: victima gravis errandi - helyette: graviter errandi victima (egy nagy
tveds ldozata, sz szerint: nagyon tveds ldozata
nem j: artis discendum - helyette: artem discendum (a mvszet megtanulsa, sz
szerint: a mvszetet megtanuls)
A jelzi hasznlat esetn nevezzk a szt gerundivumnak, fnvknt val
hasznlatban gerundiumnak.
Gerundivumos szerkezet:
Elfordulhat a gerundivum olyan szerkezetben, amit a magyarbl kiindulva
gerundiummal adnnk vissza latinul. Ezeket hvjuk gerundivumos szerkezeteknek:
Pl.: ad urbem capiendam - a vros elfoglalsra (sz szerint: az elfoglaland vroshoz)
legibus scribendis - trvnyek rsra ( sz szerint: megrand trvnyeknek)
mens alitur arte discenda - az elme tplltatik a mvszet megtanulsval ( sz
szerint: a megtanuland mvszettel)
Ezekben az esetekben a part. inst. pass. jelzknt ll, azonban a magyarban fnvknt
adjuk vissza. Egyes helyzetekben elkpzelhet azonban a gerundiumos szerkeszts is:
ad capiendum urbem - a vrost elfoglalsra
leges scribendo - trvnyeket rsra
artem discendo - mvszetet megtanulssal

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

3. Az adverbium kpzse kzpfok s felsfok mellknevek esetn

- a kzpfok adverbium megegyezik a kzpfok mellknv semleges nem sing.
acc.-val
- a felsfokban pedig szablyosan kpezzk az -us 3 vg mellknevek mintjra
Pl.: melius - jobban, optime - a legjobban
pulchrius - szebben, pulcherrime - a legszebben
4. Coniunctivus dubitativus
- krd mondatokban fordul el, ktkedst fejez ki, tagadszava: non
- jelenre vonatkozan praes. imperfectum (vagy praes perf.), mltra vonatkozlag a
praet. imp.-ot hasznljuk
Pl.: Quid faciam? (Mit tegyek?) Qua regione te requiram? (Merre keresselek?)
Quid facerem? (Mit tehettem volna?)
5. A supinum ablativusa
- a supinum ablativusa tekintethatrozt (abl. limitationis) fejez ki: valamire nzve,
valamilyen tekintetben
- pl.: horribile dictu - szrny dolog mondsra nzve

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

dux, ducis m vezet

osculum, -i n csk

erudio 4, -ivi, -itum tant (akit

amire: ketts acc.)
carpo 3, carpsi, carptum letp iterum ismt, jra
moveo 2, movi, motum
mozgat
pariter egyszerre
repeto 3, repetivi, repetitum ipse, ipsa, ipsum maga
megismtel
praeceptum, -i n szably
penna, -ae f toll
respicio 3, respexi, respectum
visszatekint vmire (amire:
acc.)
volo 1 repl
levo 1 felemel
puer, -i m fi
trado 3, tradidi, traditum tad ante ell
audax (-acis) vakmer
ignotus 3 ismeretlen
comes, comitis m ksr
coepi, coepisse kezd
umerus, -i m vll
timeo 2, -ui fl vkitl (+acc.), gaudeo 2 gavisus sum rl
flt vkit (+dat.)
accommodo 1 hozzilleszt
velut miknt
volatus, -us m repls
ala, -ae f szrny
ales, alitis m madr
desero 3, -ui, -tum elhagy
opus, operis n munka, m
tener, tenera, tenerum gyenge caelum, -i n g
inter (+ acc.) kztt
proles, -is f fika, sarj
cupido, -inis f vgy
monitus, -us m intelem
produco
3,
produxi, traho 3, traxi, tractum hz,
productum elvezet
vonz
gena, -ae f arc
aer, aeris m leveg (aera iter, itineris n t
grgs acc.)
madeo 2, madui nedves lesz
nidus, -i m fszek
rapidus 3 gyors
senilis 2 reg(es)
hortor 1 buzdt
vicinia, -ae f szomszdsg
patrius 3 atyai
sequor 3, secutus sum kvet
mollio 4, -ivi, -itum megpuht
manus, -us f kz
damnosus 3 rtalmas
odoratus 3 illatos
vinculum, -i n bilincs
caeruleus 3 gsznkk
sepulcrum, -i n sr
cera, -ae f viasz
clamo 1 kilt
condo 3, -didi, -ditum elrejt
tabesco 3, tabui elolvad
infelix (-icis) szerencstlen
tellus, -uris f fld
nudus 3 csupasz
ubi hol
sepelio 4, sepelivi, sepultum
eltemet
quatio 3 quassi, quassum rz regio, -nis f vidk
mens, mentis f sz, rtelem
lacertus, -i m kar
requiro
3,
requisivi, alo 3, alui, al(i)tum tpll
requisitum keres
remigium, -i n evez
adspicio
3,
adspexi, plerique, pleraeque, pleraque
adspectum megpillant
a legtbb
careo 2, carui, cariturus unda, -ae f hullm
quam
mint
(hasonlt
nlklzik (amit: abl. inopiae)
rtelemben)
ullus 3 valamely
devoveo 2, devovi, devotum gustus, -us m zls
felajnl, eltkoz
aura, -ae f leveg
corpus, -oris n test
disputo 1 vitatkozik
noceo 2, nocui rt
nullus 3 senki

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Lectio undecima

Iuppiter huc specie mortali cumque parente

venit Atlantiades positis caducifer alis;
mille domos adiere locum requiemque petentes,
mille domos clausere serae; tamen una recepit,
parva quidem stipulis et canna tecta palustri,
sed pia Baucis anus parilique aetate Philemon
illa sunt annis iuncti iuvenalibus, illa
consenuere casa paupertatemque fatendo
effecere levem nec iniqua mente ferendo.
Nec refert, dominos illic famulosne requiras:
tota domus duo sunt, idem parentque iubentque

Talia tum placido Saturnius edidit ore:

dicite, iuste senex et femina coniuge iusto
digna, quid optetis! Cum Baucide pauca locutus
iudicium superis aperit commune Philemon:
esse sacerdotes delubraque vestra tueri
poscimus, et quoniam concordes egimus annos,
auferat hora duos eadem, nec coniugis umquam
busta meae videam neu sim tumulandus an illa.
Vota fides sequitur: templi tutela fuere,
donec vita data est; annis aevoque soluti
ante gradus sacros cum starent forte locique
narrarent casus, frondere Philemona Baucis,
Baucida conspexit senior frondere Philemon.
Iamque super geminos crescente cacumine vultus
mutua, dum licuit, reddebant dicta vale que
o coniunx dixere simul, simul abdita texit
ora frutex: ostendit adhuc Thyneius illic
incola de gemino vicinos corpore trunco.
(Ovidius: Metamorphoses VIII, 626-636; 703-720.)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Vocabularium (1):
Iuppiter, Iovis m
Jupiter
huc ide
species, -ei f alak, forma
mortalis 2 haland
parens, -ntis m,f szl
Atlantias, -adis m Atlasz
sarj
pono 3 posui, positum
tesz, rak
caducifer, -fera, -ferum
hrnkplct viv
ala, -ae f szrny
mille ezer
domus, -us f otthon
adeo 4 adii v. adivi
aditum vmihez, vkihez
odamegy
locus, -i m hely
requies, -ei f nyugalom
peto 3 -ii v -ivi, -itum
kvn, kr
sera, -ae f retesz

claudo 3 -si, -sum (be)zr

tamen mgis
recipio 3 -cepi, -ceptum
befogad
stipula, -ae f szalma
canna, -ae f nd
tego 3 texi, tectum
(be)fed, bort
palustris 2 mocsri, ndi
pius 3 kegyes
anus, -us f regasszony,
any
parilis 2
hasonl
aetas, -atis f let(kor)
annus, -i m v
iungo 3 iunxi, iunctum
sszekt
iuvenalis 2 ifj(kor)i
consenesco 3 -senui
megregedni
casa, -ae f hz
paupertas, -atis f
szegnysg

fateor 2 fassus sum

megvall, elismer
efficio 3 -feci, -fectum
vmilyenn tesz
levis 2 knny
iniquus 3 rossz, nehz,
igazsgtalan
mens, -tis f lelklet,
szv
fero ferre tuli, latum
elvisel, tr
refert szmt, fontos
famulus, -i m szolga
requiro 3 -sivi, -situm
keres
totus 3 teljes, egsz
duo, duae, duo kett
idem, eadem, idem
ugyanaz
pareo 2 parui
engedelmeskedik
iubeo 2 iussi iussum
parancsol

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Vocabularium (2):
talis 2 ilyen, olyan
tum akkor
placidus 3 nyugodt
Saturnius Szaturnusz sarj
edo 3 edidi, editum kiad,
hallat
os, oris n szj, arc
dico 3 dixi, dictum mond
iustus 3 igazsgos
senex (senis) reg
femina, -ae f n
coniunx, -iugis m,f
hzastrs
dignus 3 mlt
quis, quid ki?, mi?, aki,
ami
opto 1 -avi, -atum kvn
paucus 3 kevs
loquor 3 locutus sum
beszl, szl
iudicium, -i n dnts
superus 3 gi
aperio 4 -ui, apertum
kinyit, feltr
communis 2 kzs
sacerdos, -otis m,f pap
delubrum, -i n szently
tueor 2 tuitus sum riz
vester, vestra, vestrum a
ti...
posco 3 poposci kvn,
kr
concors (-ordis) egyez,
sszhangz
ago 3 egi, actum z
aufero 3 abstuli, ablatum
elvisz, -ragad
hora, -ae f ra
neu + umquam sohasem
bustum, -i n sr(emlk)
meus 3 enym
tumulor 1 eltemet
an sem
ille, illa, illud , az
votum, -i n kvnsg
fides, -ei f hsg
templum, -i n szently

tutela, ae f rizet
fuere = fuerunt
donec mg(nem)
vita, ae f let
do 1 dedi, datum ad
aevum, -i n letkor
solvo 3 solvi, solutum
ellankad
gradus, -us m lpcs
sacer, -cra, -crum szent
sto 1 steti, staturus
ll
forte ppen, vletlenl
narro 1 -avi, -atum mesl
casus, -us m eset
frondeo 2 lombos, levele
van
geminus 3 pros, ikercresco 3 crevi, cretum n
cacumen, -inis n cscs
vultus, -us m arc, tekintet
mutuus 3 klcsns
dum mialatt
licet 2 licuit szabad
reddo 3 reddidi, redditum
visszaad
vale g Veled!
simul egyszerre
abdo 3 abdidi, abditum
(el)rejt
texo 3 -ui, textum befed
frutex, -icis m bokor,
cserje
ostendo 3 -ndi, -nsum
megmutat
adhuc eddig
illic oda
incola, -ae f, m lakos
vicinus 3 szomszdos
corpus, -oris n test
truncus, -i m trzs

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Lectio duodecima

Maecenas, atavis, edite, regibus,

o et praesidium et dulce decus meum.
Sunt, quos curriculo pulverem Olympicum
collegisse iuvat, metaque fervidis

Rectius vives, Licini, neque altum

semper urgendo, neque, dum procellas
cautus horrescis, nimium premendo
litus iniquum.

evitata rotis palmaque nobilis

terrarum dominos evehit ad deos;
hunc, si mobilium turba Quiritium
certat tergeminis tollere honoribus;

Auream quisquis mediocritatem

diligit, tutus caret obsoleti
sordibus tecti, caret invidenda
sobrius aula.

illum, si proprio condidit horreo,

quidquid de Lybicis verritur areis.
Gaudentem patrios findere sarculo
agros Attalicis condicionibus

Saepius ventis agitatur ingens

pinus, et celsae graviore casu
decidunt turres, feriuntque summos
fulgura montes.

nunquam demoveas, ut trabe Cypria

Myrtoum pavidus nauta secet mare.
Luctantem Icariis fluctibus Africum
mercator metuens otium et oppidi

Sperat infestis, metuit secundis

alteram sortem bene praeparatum
pectus: informes hiemes reducit
Iuppiter, idem

laudat rura sui: mox reficit rates

quassas, indocilis pauperiem pati.
Est, qui nec veteris pocula Massici,
nec partem solido demere de die

summovet. Non, si male nunc, et olim

sic erit: quondam cithara tacentem
suscitat Musam neque semper arcum
tendit Apollo.

spernit, nunc viridi membra sub arbuto

stratus, nunc ad aquae lene caput sacrae.
Multos castra iuvant et lituo tubae
permixtus sonitus bellaque matribus

Rebus angustis animosus atque

fortis appare: sapienter idem
contrahes vento nimium secundo
turgida vela.

detestata. Manet sub Iove frigido

venator tenerae coniugis immemor,
seu visa est catulis cerva fidelibus,
seu rupit teretes Marsus aper plagas.
Me doctarum hederae praemia frontium
dis miscent superis, me gelidum nemus
Nympharumque leves cum Satyris chori
secernunt populo, si neque tibias
Euterpe cohibet, nec Polyhymnia
Lesboum refugit tendere barbiton.
Quodsi me lyricis vatibus inseres,
sublimi feriam sidera vertice.
(Horatius: Carmen I, 1)

(Horatius: Carmen II, 10)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

CARMEN I, 1
carmen, -inis n nek, dal
atavus 3 stl szrmaz,
si
edo 3 edidi, editum szl,
vilgra hoz
rex, regis m kirly
praesidium, -i n menedk
dulcis 2 des
decus, -oris n dsz
curriculum, -i n
versenykocsi
pulver, -eris n por
Olympicum olimpiai
colligo 3 -legi, -lectum
sszegyjt
iuvo 1 -avi, -atum jl esik
meta, -ae f closzlop
fervidus 3 izz
evito 1 -avi, -atum kikerl
rota, -ae f kerk
palma, -ae f plma
nobilis 2 nemes
terra, -ae f fld
dominus, -i m r
eveho 3 -vexi, -vectum
visz, eljuttat
deus, -i m isten
hic, haec, hoc ez
si ha
mobilis 2 mozgathat
turba, -ae f tmeg
Quirites, -ium m rmai
polgrok
certo 1 -avi, -atum
verseng
tergeminus 3 hromszoros
tollo 3 sustuli sublatum
emel
honor/honos, -oris m
tisztsg
ille, illa, illud , az
proprius 3 sajt
condo 3 didi, -ditum elrejt
horreum, -i n csr
quicquid brmi(t)
Libycus 3 lbiai

verro 3 verri, versum

sszespr
area, -ae f terlet
gaudeo 2 gavisus sum
rvend
patrius 3 atyai
findo 3 fidi, fissum hast
sarculum, -i n kapa
ager, agri m fld
Attalicus 3 attaloszi
conditio, -onis f felttel
numquam soha
demoveo 2 movi, motum
elmozdt
ut hogy
trabs, -is f trzs, haj
Cyprius 3 ciproszi
pavidus 3 flnk
nauta, -ae m hajs
seco 1 -cui, -ctum vg,
szel
mare, -is n tenger
luctor 1 kzd
Icarius 3 ikaroszi
fluctus, -us m hullmzs
Africus, -i m dli szl
neve
mercator, -oris m
keresked
metuo 3 metui fl
otium, -i n nyugalom
oppidum, -i n vros
laudo 1 -avi, -atum dcsr
rus, ruris n mezsg,
faluhely
suus 3 az v
mox majd
reficio 3 -feci, -fectum
helyrehoz
ratis, -is f tutaj, haj
quatio 4 quassi, quassum
rz
indocilis 2 nem kitantott
pauperies, -ei f hsg
patior 3 passus sum tr,
visel
nec sem

vetus (-eris) rgi

poculum, -i n pohr
pars, partis f rsz
solidus 3 teljes
demo 3 demi, dempsum
dies, -ei f nap
sperno 3 sprevi, spretum
megvet
nunc most
viridis 2 zldell, l
arbutus, -i f eperfa
sterno 3 stravi, stratum
lednt, -tert
aqua, -ae f vz
lenis 2 enyhe
caput, -itis n fej, f
sacer, -cra, -crum
multus 3 sok
castra, -orum n
tbor(hely)
lituus, -i m grbe krt
tuba, -ae f krt
permiceo 2 -mixi, mixtum kever
sonitus, -us m hang(zs)
bellum, -i n hbor
mater, matris f anya
detestor 1 atus sum
eltkoz
maneo 2 mansi mansum
marad
sub Iove szabad g alatt
frigidus 3 fagyos, hvs
venator, -oris m vadsz
tener, -era, -erum gyenge
coniunx, -iugis m,f hitves,
hzastrs
immemor (-oris) nem
emlkez
seu akr
video 2 vidi, visum lt
catulus, -i m kop,
vadszeb
cerva, -ae f szarvastehn
fidelis 2 hsges
rumpo 3 rupi, ruptum tr

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
teres (-etis) feszesen
sodrott, sima
aper, apri m vadkan
plaga, -ae f (vadsz)hl
doctus 3 tanult
hedera, -ae f borostyn
praemium, -i n jutalom
frons, frontis f homlok
deus, -i m isten
misceo 2 miscui, mixtum
kever, vegyt
superus 3 gi
gelidus 3 fagyos
nemus, -oris n berek
nympha, -ae f nimfa
levis 2 knnyed
satyr, -is m szatr
chorus, -i m kartnc
secerno 3 crevi, -cretum
sztvlaszt
populus, -i m np, a
tmeg
neque nem, sem
tibia, -ae f ketts sp
cohibeo 2 -ui, -itum
visszatart
refugio 3 -fugi, -fugiturus
vonakodik
tendo 3 tetendi tensum
felhangol
barbitos, -i m lant
quodsi ha teht
lyricus 3 lrai
vates, -is m,f js, ltnok,
klt
insero 3 -ui, -tum
(be)sorol
sublimis 2 magasztos
vertex, -icis (fej)tet
ferio 4 -ivi, -itum t
sidus, -eris n csillag
CARMEN II, 10
rectus 3 helyes
vivo 3 vixi victurus l
neque nem, sem

altum, -i n nylt tenger

semper mindig
urgeo 2 -si szorongat,
srget
dum mialatt, mg
procella, -ae f vihar
cautus 3 vatos
horresco 3 horrui rml
vmitl
nimium tlsgosan
premo 3 pressi pressum
nyom, szort, kzel tart
vmihez
litus, -oris n part
iniquus 3 ztonyos
aureus 3 aranyquisquis brki, akrki
mediocritas, -atis f
kzpszer, -t
diligo 3 -lexi, -lectum
szeret
tutus 3 biztos(tott)
careo 2 -ui, -iturus
hinyol, nlklz
obsoletus 3 rozzant,
rozoga
sordes, -is f piszok,
mocsok
tectum, -i n hz
invideo 2 -vidi, -visum
sobrius 3 jzan
aula, -ae f udvar
saepe gyakran
ventum, -i n szl
agito 1 -avi, -atum
hajlt(gat)
ingens, (-entis) hatalmas
pinus, -i f fenyfa
celsus 3 magas
gravis 2 slyos
casus, -us m ess
decido 3 -cidi leomlik
turris, -is f torony
ferio 4 t
summus 3 legfels
fulgur, -uris n
villmcsaps

mons, montis m hegy(sg)

spero 1 -avi, -atum reml
infestus 3 ellensges
metuo 3 -ui fl
secundus 3 kedvez
alter, -era, -erum msik
sors, -tis f sors
bene jl
preparo 1 -avi, -atum
elre elkszt
pectus, -oris n kebel, mell
informis 2 csnya
hiems, -is f tl
reduco 3 -duxi, -ductum
visszavon, -hz
idem, eadem, idem
submoveo 2 -movi, motum eltvolt
male rosszul
nunc most
olim egykor
sic gy
quondam valamikor
cithara, -ae f lant
taceo 2 -ui, -itum hallgat
suscito 1 -avi, -atum
felleszt
Musa, -ae f mzsa
arcus, -us m j
tendo 3 tetendi tensum
feszt
res, -ei f dolog, gy;
helyzet, krlmny
angustus 3 szoros, szks
animosus 3 lelkes, btor
atque s
fortis 2 ers
appareo 2 -ui, -iturus
feltnik, megjelenik
sapiens (-entis) blcs
idem, eadem, idem
ugyanaz
contraho 3 -traxi, -tractum
sszehz
turgidus 3 duzzad
velum, -i n vitorla

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Egyhzi latin nyelv

sszelltotta: Odrobina Lszl

Lektorlta: Szundi Kroly

Szegedi Hittudomnyi Fiskola

2007

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio prima
Sanctus
Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt caeli et terra gloria tua.
Hosanna in excelsis. Benedictus qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis.

Vocabularium:
lectio, -onis f lecke
primus 3 els
sanctus 3 szent
dominus, -i m r
deus, -i m isten
Sabaoth, hber, sereg, Pl.
gen. (ti. angyalok)

plenus 3 teli
caelum, -i n g
terra, -ae f fld
gloria, -ae f dicssg
Hosanna, hber, dv
legyen, j legyen
excelsus 3 magas

benedico 3 -dixi, -dictum

ld
venio 4 veni, ventum jn
nomen, -inis n nv
vocabularium, -ii n sztr

Agnus Dei
Agnus Dei qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.

Vocabularium:
agnus, -i m brny
tollo 3 sustuli, sublatum
elvesz, megszntet

peccatum, -i n bn, vtek

mundus, -i m vilg

Signum crucis
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen.

Vocabularium:
pater, -tris m apa, atya
filius, -i m fi
spiritus, -us m llek

misereor 2 misertus sum

irgalmaz, knyrl
dono 1 ad(omnyoz)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio secunda
Gloria
Gloria in excelsis Deo!
Et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Laudamus te. Benedicimus te.
Adoramus te. Glorificamus te.
Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam.
Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens.
Domine Fili unigenite, Jesu Christe
Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris,
qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.
Quoniam tu solus Sanctus, tu solus Dominus,
tu solus Altissimus, Jesu Christe.
Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen.

Vocabularium:
secundus 3 msodik
pax, pacis f bke
homo, -inis m ember
bonus 3 j
voluntas, -atis f akarat
laudo 1 dcsr
adoro 1 imd
glorifico 1 dicst
gratia, -ae f kegyelem,
malaszt; Pl.: hla

gratias agere hlt adni

propter + acc. -rt, miatt
magnus 3 nagy
rex, regis m kirly
caelestis 2 gi, mennyei
omnipotens (-entis)
mindenhat
unigenitus 3 egyszltt
suscipio 3 -cepi, -ceptum
felvesz, elfogad

deprecatio, -onis f
knyrgs
suscipere deprecationem
knyrgst meghallgatni
sedeo 2 sedi, sessum l
dexter, -era, -erum jobb
quoniam mivel
solus 3 egyedl(i),
egyetlen
altus 3 magas

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio tertia
Ave Maria
(Salutatio angelica)
Ave Maria, gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus, et benedictus fructus
ventris tui, Jesus. Sancta Maria, Mater Dei, ora pro nobis peccatoribus, nunc et in hora mortis
nostrae. Amen.

Vocabularium:
tertius 3 harmadik
ave Isten hozott, dvz lgy!
tecum veled
mulier, -eris f n
fructus, -us m gymlcs, terms
venter, -tris m has, mh
oro 1 knyrg
peccator, -oris m bns
nunc most
hora, -ae f ra
mors, -tis f hall

Kis doxolgia
Gloria Patris, et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in
saecula saeculorum. Amen.

Vocabularium:
sicut amint
principium, -i n kezdet
semper mindig
saeculum, -i n szzad

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio quarta

Nunc dimittis
(Canticum Simeonis LC 2, 29-32)
Nunc dimittis servum tuum, Domine * secundum verbum tuum in pace:
Quia viderunt oculi mei * salutare tuum:
Quod parasti * ante faciem omnium populorum:
Lumen ad revelationem gentium, * et gloriam plebis tuae Israel.
Gloria Patri...

Vocabularium:
quartus 3 negyedik
dimitto 3 -misi, -missum
elkld, -bocst
servus, -i m szolga
secundum + acc. szerint
verbum, -i n sz, ige

oculus, -i m szem
salutaris 2 dvs, hasznos
paro 1 kszt, alkot
facies, -ei f arc, kls
omnis, omne minden
populus, -i m np

lumen, -inis n fny

revelatio, -onis f
megvilgosods
gens, gentis f nemzet
plebs, -is f kznp

Pater noster
(oratio dominica)
Pater noster, qui es in caelis,
sanctificetur nomen tuum,
adveniat regnum tuum,
fiat voluntas tua sicut in caelo et in terra.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie.
Et dimitte nobis debita nostra,
sicut et nos dimittimus debitoribus nostris,
et ne nos inducas in tentationem,
sed libera nos a malo. Amen.

Vocabularium:
sanctifico 1 megszentel
advenio 4 -veni, -ventum
eljn
regnum, -i n orszg,
kirlysg

fio fieri factus sum lesz,

tmad, ltesl
panis, -is m kenyr
quotidianus 3 mindennapi
do 1 dedi, datum ad
hodie ma

debitum, -i n tartozs
induco 3 -duxi, -ductum
bevezet, bevisz
tentatio, -onis f ksrts
libero 1 megszabadt
malus 3 rossz, gonosz

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio quinta

Adeste fideles
(karcsonyi nek)
Adeste fideles laeti triumphantes:
Venite, venite in Bethleem;
Natum videte, Regem Angelorum:
Venite, adoremus; venite, adoremus;
Venite adoremus Dominum!
En, grege relicto, humiles ad cunas
Vocati pastores approperant,
Et nos ovanti gradu festinemus.
Aeterni Parentis splendorem aeternum
Velatum sub carne videbimus:
Deum infantem pannis involutum,
Pro nobis egenum et faeno cubantem,
Piis foveamus amplexibus.
Sic nos amantem quis non redamaret.

Vocabularium:
quintus 3 tdik
adsum, -esse, -fui ott van,
jelen van
fidelis 2 h(sges),
becsletes
laetus 3 boldog
triumpho 1 ujjong,
diadalmaskodik
nascor 3 natus sum
szletik
angelus, -i m angyal
en me
grex, gregis f nyj
relinquo 3 reliqui,
relictum elhagy

humilis 2 alacsony
cunae, -arum f blcs
voco 1 (ssze)hv
pastor, -oris m psztor
appropero 1 odasiet
ovo 1 ujjong, rvend
gradus, -us m lps
festino 1 siet
aeternus 3 rk
splendor, -oris m
ragyogs
velo 1 eltakar
caro, carnis f hs
infans (-antis)
kisgyermek, csecsem

pannus, -i m poszt,
rongy
involvo 3 -ui, -utum
becsavar, begngyl
egenus 3 szklkd
faenum, -i n szalma
cubo 1 -ui, -itum fekszik
pius 3 kegyes
foveo 2 fovi fotum
melegt, melenget
amplexus, -us m lels
sic gy
redamo 1 viszont szeret

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio sexta

Magnificat
(Canticum beatae Mariae virginis, LC 1, 46-55)
Magnificat anima mea Dominum et exsultavit
spiritus meus in Deo salutari meo.
Quia respexit humilitatem ancillae suae, ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes.
Quia fecit mihi magna, qui potens est, et sanctum nomen ejus.
Et misericordia ejus a progenie in progenies timentibus eum.
Fecit potentiam in brachio suo, dispersit superbos mente cordis sui.
Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles.
Esurientes implevit bonis, et divites dimisit inanes.
Suscepit Israel puerum suum, recordatus misericordiae suae.
Sicut locutus est ad patres nostros, Abraham, et semini ejus in saecula.
Gloria Patri...

Vocabularium:
sextus 3 hatodik
magnifico 1 magasztal
anima, -ae f llek
exsulto 1 ujjong,
rvendezik
quia mivel
respicio 3 -spexi, spectum meglt
humilitas, -atis f
alacsonysg
ancilla, -ae f szolgl n
ecce me
enim ugyanis
beatus 3 boldog
dico 3 dixi, dictum mond
generatio, -onis f
nemzedk

facio 3 feci, factum tesz

potens (-entis) hatalmas
misericordia, -ae f
irgalom
progenies, -ei f
nemzetsg, nemzedk,
utd, sarj
timeo 2 -ui fl
potentia, -ae f er,
hatalom
brachium, -ii n kar
dipergo 3 -spersi, spersum sztszr
superbus 3 ggs
mens, mentis f elme,
gondolat, lelklet
cor, cordis n szv

depono 3 -posui, -positum

letesz
sedes, -is f lhely, szk
exalto 1 felemel
esurio 4 -ivi hezik
impleo 2 -plevi, -pletum
megtlt
dives (-itis) gazdag
inanis 2 res
puer, -i m fi
recordor 1 emlkszik
loquor 3 locutus sum
beszl
semen, -inis n mag, csra,
ivadk

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Lectio septima

Credo
(Symbolum Apostolicum)
Credo in Deum, Patrem omnipotentem, Creatorem caeli et terrae. Et in Jesum Christum,
Filium ejus unicum, Dominum nostrum, qui conceptus est de Spiritu Sancto, natus ex Maria
Virgine, passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus, et sepultus: descendit ad inferos; tertia
die resurrexit a mortuis: ascendit ad caelos, sedet ad dexteram Patris omnipotentis: inde
venturus est judicare vivos et mortuos. Credo in Spiritum Sanctum, sanctam Ecclesiam
catholicam, Sanctorum communionem, remissionem peccatorum, carnis resurrectionem,
vitam aeternam. Amen.

Vocabularium:
septimus 3 hetedik
credo 3 -didi, -ditum hisz
creator, -oris m alkot
unicus 3 egyedli,
egyetlen
concipio 3 -cepi, -ceptum
fogan
virgo, -inis f szz
patior 3 passus sum tr,
elvisel, szenved
sub + abl. alatt

crucifigo 3 -fixi, -fixum

keresztre feszt
morior 3 mortuus sum
meghal
sepelio 4 -ivi, sepultum
eltemet
descendo 3 -scendi, scensum lemegy, leszll
inferi, -orum m als vilg,
pokol
dies, -ei f nap

resurgo 3 -rexi, -rectum

feltmad
ascendo 3 -endi, -ensum
felmegy
iudico 1 tl
vivus 3 l
Ecclesia, -ae f egyhz
catholicus 3 katolikus
communio, -onis f
kzssg
remissio, -onis f
elengeds, bocsnat

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio octava

Initium Sancti Evangelii secundum Joannem (1,1-14)

In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. erat in
principio apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt: et sine ipso factum est nihil, quod factum
est: in ipso vita erat, et vita erat lux hominum: et lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non
comprehenderunt. Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Joannes. Hic venit in testimonium,
ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederent per illum. Non erat ille lux, sed ut
testimonium perhiberet de lumine. Erat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem
in hunc mundum. In mundo erat, et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non
cognovit. In propria venit, et sui eum non receperunt. Quotquot autem receperunt eum, dedit
eis potestatem filios Dei fieri, his, qui credunt in nomine eius: qui non ex sanguinibus, neque
ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt. Et Verbum caro factum est,
et habitavit in nobis, et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiae
et veritatis.

Vocabularium:
apud + acc. -nl, -nl
hic, haec, hoc ez
ipse, ipsa, ipsum , az
nihil semmi
lux, lucis f fny
tenebrae, -arum f sttsg
comprehendo 3 -endi, ensum magba foglal,
foglyul ejt, megrt

mitto 3 misi, missum kld

testimonium, -ii n
bionysg, tansgttel
perhibeo 2 ui tesz, elad,
odatart
illumino 1 megvilgt
cognosco 3 -novi, -nitum
szrevesz, lt, megismer
proprius 3 sajt

quotquot akrhny, ahny

csak
autem pedig
potestas, -atis f hatalom
sanguis, -inis m vr
neque...neque sem...sem
habito 1 lak(oz)ik
quasi mintegy
veritas, -atis f igazsg

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio nona

Psalmus 50.
3. Miserere mei, Deus: secundum magnam misericordiam tuam.
Et secundum multitudinem miserationum tuarum * dele iniquitatem meam.
4. Amplius lava me ab iniquitate mea * et a peccato meo munda me.
5. Quoniam iniquitatem meam ego cognosco * et peccatum meum contra me est semper.
6. Tibi soli peccavi, et malum coram te feci * ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum
judicaris.
7. Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum * et in peccatis concepit me mater mea.
8. Ecce enim veritatem dilexisti * incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi.
9. Asperges me hysopo, et mundabor * lavabis me, et super nivem dealbabor.
10. Auditui meo dabis gaudium et laetitiam * et exsultabunt ossa humiliata.
11. Averte faciem tuam a peccatis meis * et omnes iniquitates meas dele.
12. Cor mundum crea in me, Deus * et spiritum rectum innova in visceribus meis.
13. Ne projicias me a facie tua * et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.
14. Redde mihi laetitiam salutaris tui * et spiritu principali confirma me.
15. Docebo iniquos vias tuas * et impii ad te convertentur.
16. Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae * et exsultabit lingua mea justtiam
tuam.
17. Domine, labia mea aperies * et os meum annuntiabit laudem tuam.
18. Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique * holocaustis non delectaberis.
19. Sacrifcium Deo spiritus contribulatus * cor contritum, et humiliatum, Deus, non
despicies.
20. Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion * ut aedificentur muri Jerusalem.
21. Tunc acceptabis sacrifcium justitiae, oblationes et holocausta: * tunc imponent super
altare tuum vitulos.
Gloria Patri...

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

multitudo, -inis f sokasg

miseratio, -onis f
knyrlet
deleo 2 -levi, -letum
(el)trl
iniquitas, -atis f
mltnytalansg
mundo 1 (meg)tisztt
pecco 1 vtkezik
coram + acc. vkivel
szemben
iustifico 1 helyesen
cselekszik; igazol
sermo, -onis f beszd,
beszlgets
vinco 3 vici, victum
(le)gyz
diligo 3 -lexi, -lectum
szeret
aperio 4 aperui, apertum
kinyit
annuntio 1 hrl ad, hirdet
laus, laudis f dcsret
volo velle volui akar
sacrificium, -ii n ldozat
holocaustum, -ii n g
ldozat
delecto 1 gynyrkdtet
contribulo 1 knoz, gytr

incertus 3 bizonytalan
occultus 3 titkos
sapientia, -ae f blcsessg
manifesto 1 nyilvnvalv
tesz
aspergo 3 -spersi, spersum meghint, beszr
hysopum, -i n izsp
lavo 1 lavi, lautum / lotum
/ lavatum (meg)mos
super + acc. felett
nix, nivis f h, fehrsg
dealbo 1 fehrt
auditus, -us m halls
gaudium, -ii n rm
laetitia, -ae f boldogsg
os, ossis n csont
humilio 1 lealacsonyt,
megalz
contero 3 -trivi, -tritum
megtr, sztmorzsol
despicio 3 -spexi, spectum lenz
benignus 3 jindulat
aedifico 1 pt
murus, -i m (vros)fal
tunc akkor
accepto 1 elfogad,
befogad

averto 3 -verti, -versum

elfordt
creo 1 ltrehoz
rectus 3 helyes, megfelel
innovo 1 megjt
viscus, -eris n bels (rsz)
projicio 3 -jeci, jectum
vhov vet
aufero auferre abstuli,
ablatum elvisz
principalis 2 alapvet
confirmo 1 megerst
via, -ae f t
impius 3 nem kegyes
converto 3 -verti, versum
megfordt
lingua, -ae f nyelv
justitia, -ae f igazsgossg
labium, -ii n ajak
oblatio, -onis f felajnlott
ldozati adomny
impono 3 -posui, -positum
rhelyez, -tesz
super + acc. vmire r
altare, -is n oltr
vitulus, -i m borj, tin

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Lectio decima

Thomas de Celano: Dies irae

1. Dies irae, dies illa

Solvet saeclum in favilla,
Teste David cum Sibylla.

11. Juste judex ultionis,

donum fac remissionis
Ante diem rationis.

2. Quantus tremor est futurus,

Quando judex est venturus,
Cuncta stricte discussurus.

12. Ingemisco tanquam reus,

Culpa rubet vultus meus:
Supplicanti, parce, Deus!

3. Tuba mirum spargens sonum

Per sepulchra regionum,
Coget omnes ante thronum.

13. Qui Mariam absolvisti

Et latronem exaudisti,
Mihi quoque spem dedisti.

4. Mors stupebit et natura

Cum resurget creatura
Iudicanti responsura.

14. Preces meae non sunt dignae,

Sed tu bonus fac benigne,
Ne perenni cremer igne.

5. Liber scriptus proferetur,

In quo totum continetur,
Unde mundus judicetur.

15. Inter oves locum praesta,

Et ab haedis me sequestra
Statuens in parte dextra.

6. Judex ergo cum sedebit,

Quidquid latet apparebit,
Nil, inultum remanebit.

16. Confutatis maledictis,

Flammis acribus addictis,
Voca me cum benedictis!

7. Quid sum miser tunc dicturus?

Quem patronum rogaturus,
Cum vix justus sit securus.

17. Oro supplex et acclinis,

Cor contritum quasi cinis,
Gere curam mei finis.

8. Rex tremendae majestatis,

Qui salvandos salvas gratis,
Salva me, fons pietatis.

18. Lacrimosa dies illa,

Qua resurget ex favilla,
Judicandus homo reus.

9. Recordare, Jesu pie,

Quod sum causa tuae viae:
Ne me perdas illa die!

19. Huic ergo parce Deus,

Pie Jesu Domine!
Dona eis requiem.

10. Quaerens me sedisti lassus,

Redemisti crucem passus;
Tantus labor non sit cassus.

Amen.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
ira, -ae f harag
solvo 3 solvi, solutum
felold, megszntet
favilla, -ae f parzs
testis, -is m tan
quantus 3 mekkora?
tremor, -oris m flelem,
remegs
quando amikor
judex, -icis m br
cunctus 3 sszes, mind
stringo 3 strixi strictum
megszort, feszess tesz
discutio 3 -cussi, -cussum
szttr, -kerget,
megvizsgl
tuba, -ae f trombita
mirus 3 csods, rendkvli
spargo 3 sparsi sparsum
szr, hint, elterjeszt
sonus, -us m hang(zs)
sepulchrum, -i n sr
regio, -onis f tj, vidk,
orszg
cogo 3 coegi, coactum
knyszert
ante + acc. el, eltt
thronus, -i m trn
stupeo 2 ui lmlkodik,
meghkken
natura, -ae f termszet
creatura, -ae teremtmny
respondeo 2 sponsi, sponsum vlaszol, felel
liber, libri m knyv
scribo 3 scripsi scriptum
r
profero -ferre -tuli, -latum
elhoz
contineo 2 -tinui, -tentum
tartalmaz, sszefoglal
unde honnan? ahonnan
ergo teht
cum amikor
quisquis, quaequae,
quidquid brki, akrki, aki
csak, ami csak
lateo 2 -ui rejtzkdik,
lappang

appareo 2 ui, -iturus

megjelenik, feltnik,
mutatkozik
ulciscor 3 ultus sum
(meg)bosszl
remaneo 2 -mansi, mansum htramarad,
visszamiser, -era, -erum
szerencstlen
patronus, -i m prtfog
rogo 1 kr, krlel
vix alig
iustus 3 igazsgos
securus 3 nyugodt,
gondtalan
tremo 3 -ui remeg,
reszket, fl
majestas, -atis f nagysg,
mltsg, fensg
salvo 1 megment
gratis ingyen
fons, fontis f forrs
pietas, -atis f kegyelem
causa, -ae f ok
perdo 3 -didi, -ditum
elpusztt, megsemmist
quaero 3 quaesivi,
quaesitum keres
lassus 3 fradt
redemo 3 -emi, -emptum
megvlt
crux, crucis f kereszt
tantus 3 oly nagy
labor, -oris m munka,
fradsg
cassus 3 hibaval,
haszontalan
ultio, -onis f bossz
donum, -i n ajndk,
adomny
remissio, -onis f
megbocsts, elengeds
ratio, -onis f elszmols
ingemisco 3 -gemui
fohszkodik
tamquam mintegy
reus, -i m vdlott

culpa, -ae f bn, vtek,

hiba
rubeo 2 -ui vrs, piroslik
vultus, -us m arc, tekintet
supplico 1 knyrg
parco 3 peperci, parsurus
megszn, megkegyelme
(dat.)
absolvo 3 -solvi, -solutum
feloldoz, megold
latro, -onis m lator,
zsivny
exaudio 4 -ivi, -itum
meghallgat
quoque is
spes, -ei f remny
preces, -um f krs,
knyrgs
dignus 3 mlt
perennis 2 rk(k tart)
cremo 1 elget,megget
ignis, -i m tz
inter + acc. kztt
ovis, -is f juh
locus, -i m hely
praesto 1 -stiti, -stitum
nyjt, ad
haedus, -i m gdlye,
kecskebak
sequestro 1 elklnt
statuo 3 statui, statutum
llt
confuto 1 elhallgatat,elfojt
maledico 3 -dixi, -dictum
eltkoz
flamma, -ae f lng
acer, acris, acre les,
metsz
addico 3 -dixi, -dictum
odatl, neki tl
supplex (-icis) knyrg
acclinis 2 hajl
cinis, -eris n hamu
gero 3 gessi, gestum visel,
hord
cura, -ae f gond(oskods)
finis, -is m vg
lacrimosus 3 knnyes
requies, -etis f nyugalom

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio undecima

Stabat mater
1. Stabat mater dolorosa
juxta Crucem lacrimosa,
dum pendebat Filius.
Cujus animam gementem,
contristatam et dolentem,
pertransivit gladius.

6. Sancta mater, istud agas,

crucifixi fige plagas
cordi meo valide.
Tui nati vulnerati,
tam dignati pro me pati,
poenas mecum divide.

2. O quam tristis et afflicta

fuit illa benedicta
Mater Unigeniti.
Quae moerebat et dolebat,
Pia Mater cum videbat
Nati poenas incliti.

7. Fac me tecum pie flere,

crucifixo condolere,
donec ego vixero.
Iuxta crucem tecum stare,
et me tibi sociare
in planctu desidero.

3. Quis est homo qui non fleret,

Matrem Christi si videret
in tanto supplicio?
Quis non posset contristari,
Christi Matrem contemplari
dolentem cum Filio?

8. Virgo virginum praeclara,

mihi iam non sis amara:
fac me tecum plangere.
Fac ut portem Christi mortem,
passionis fac consortem,
et plagas recolere.

4. Pro peccatis suae gentis

vidit Jesum in tormentis
et flagellis subditum.
Vidit suum dulcem natum
moriendo desolatum,
dum emisit spiritum.

9. Fac me plagis vulnerari,

fac me cruce inebriari,
et cruore Filii.
Flammis ne urar succensus
per te Virgo, sim defensus
in die judicii.

5. Eia Mater, fons amoris,

me sentire vim doloris
fac, ut tecum lugeam.
Fac ut ardeat cor meum
in amando Christum Deum,
ut sibi complaceam.

10. Christe, cum sit hinc exire,

da per matrem me venire
ad palmam victoriae.
Quando corpus morietur,
fac ut animae donetur
Paradisi gloria. Amen.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

sto 1 steti, staturus ll

dolorosus 3 fjdalmas,
fjdalommal kszkd
iuxta + acc. mellett
dum mialatt, mg
pendeo 2 pependi,
pensum fgg, lg
gemo 3 -ui shajtozik,
fohszkodik
contristo 1 elszomort
doleo 2 dolui, doliturus
bnkdik, szomorkodik
pertranseo 4 -ii v -ivi, itum tjr, tlp
gladius, -i m kard
quam mennyire
tristis 2 szomor
afflictus 3 elcsggedt,
ktsgbeesett
maereo 2 maerui
szomorkodik, bsul,
gyszol
poena, -ae f bntets
inclitus 3 hres
fleo 2 flevi, fletum sr
supplicium, -i n
gytrelem, szenveds,
bntets
possum, posse, potui
kpes
contemplor 1 szemll,
nz, figyel

tormentum, -i n knzs,
gytrelem
flagellum, -i ostor(zs)
subdo 3 -didi, -ditum
alvet
dulcis 2 des, kedves
desolo 1 odahagy, -hagy
emitto 3 -misi, -missum
kibocst, elenged
eia nosza, nos ht
amor, -oris m szeretet
sentio 4 sensi, -sensum
rez
vis f er
dolor, -oris m fjdalom
lugeo 2 luxi gyszol
ardeo 2 arsi, arsurus g,
lngol
amo 1 szeret
complaceo 2 -placui
tetszik
iste, ista, istud az
plaga, -ae f ts, csaps
validus 3 ers
vulnero 1 megsebez
tam annyira
dignor 1 mltztat,
kegyeskedik
pro + abl. helyett
divido 3 divisi, divisum
feloszt
condoleo 2 -dolui egytt
rez, szenved

donec amg
vivo 3 vixi, victurus l
socio 1 trst, trsul ad,
egyest
planctus, -us m siralom
desidero 1 vgydik,
kvn, hajt
praeclarus 3 igen hres
iam mr
amarus 3 keser
plango 3 planxi, planctum
sirnkozik, gyszol
porto 1 hord(oz)
passio, -onis f szenveds
consors (-sortis) vmiben
rszes, osztoz (gen.)
recolo 3 -colui, cultum
jra foglalkozik vmivel
inebrio 1 megrszegt
uro 3 ussi, ustum g
succendo 3 -cendi, censum meggyjt
defendo 3 -fendi, -fensum
vd
judicium, -ii n tlet
hinc innen
exeo 4 ii v -ivi, -itum
eltvozik, kimegy
palma, -ae f plma(g)
victoria, -ae f gyzelem
corpus, -oris n test
paradisus, -i m
paradicsom, kert

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio duodecima

Te Deum
1.
2.
3.
4.
5.

6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.

Te Deum laudamus: * te Dominum confitemur.

Te aeternum Patrem * omnis terra veneratur.
Tibi omnes Angeli, * tibi caeli et universae Potestates;
Tibi Cherubim et Seraphim * incessabili voce proclamant:
Sanctus,
Sanctus,
Sanctus * Dominus Deus Sabaoth.
Pleni sunt caeli et terra majestatis gloriae tuae.
Te gloriosus * Apostolorum chorus,
Te Prophetarum * laudabilis numerus,
Te Martyrum candidatus * laudat exercitus.
Te per orbem terrarum * sancta confitetur Ecclesia,
Patrem * immensae maiestatis:
Venerandum tuum verum * et unicum Filium;
Sanctum quoque * Paraclitum Spiritum.
Tu Rex gloriae, * Christe.
Tu Patris * sempiternus es Filius.
Tu ad liberandum suscepturus hominem, * non horruisti Virginis uterum.
Tu, devicto mortis aculeo, * aperuisti credentibus regna caelorum.
Tu ad dexteram Dei sedes, * in gloria Patris.
Iudex crederis * esse venturus.
Te ergo quaesumus, tuis famulis subveni: * quos pretioso sanguine redemisti.
Aeterna fac cum sanctis tuis * in gloria numerari.
Salvum fac populum tuum, Domine, * et benedic hereditati tuae.
Et rege eos, * et extolle illos usque in aeternum.
Per singulos dies * benedicimus te.
Et laudamus nomen tuum in saeculum, * et in saeculum saeculi.
Dignare, Domine, die isto * sine peccato nos custodire.
Miserere nostri, Domine, * miserere nostri.
Fiat misericordia tua, Domine, super nos, * quemadmodum speravimus in te.
In te, Domine, speravi: * non confundar in aeternum.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
confiteor 2 -fessus sum
megvall
veneror 1 tisztel, imd,
esedezik
universus 3 egyetemes
incessabilis 2 lland,
meg nem szn
vox, vocis f hang
proclamo 1 hangosan kilt
gloriosus 3 dics,
dicsrtes
chorus, -i m krus
laudabilis 2 dicsretre
mlt
extollo 3 felemel, magasra
emel
usque egszen vmeddig
singuli, -ae, -a minden
egyes
custodio 4 riz, oltalmaz
quemadmodum hogyan?
ahogyan
confundo 3 -fudi, -fusum
vegyt, sszent, -zavar

numerus, -i m szm
candidatus 3 fehrbe
ltztt
exercitus, -us m sereg
orbis, -is m kr
immensus 3 mrhetetlen
verus 3 valdi, igaz
Paraclitus, -i m vigasztal
sempiternus 3 rk
horreo 2 -ui borzad, riad,
irtzik (acc.)
uterus, -i m mh
aculeus, -i m fullnk,
vminek a hegye

devinco 3 -vici, -victum

legyz
subvenio 4 -veni, -ventum
segtsgre jn, segt
pretiosus 3 drga, rtkes,
becses
numero 1 (meg)szmll,
sorol vhova
salvus 3 p, egszsges,
dvzlt
hereditas, -atis f rksg
rego 3 rexi, rectum irnyt