CAM LEME

Cam: Malzemeye Genel Bak

Hammaddelerin Hazrlanmas ve Eritilmesi

Cam lemede ekillendirme Yntemleri
Para mamul ekillendirme
Yass veya borusal cam ekillendirme
Cam elyafn ekillendirilmesi
Isl lem ve Bitirme
Isl ilem
Bitirme
rn Tasarm Kavramlar

Cam, temel seramik trnden biridir

Dierleri, geleneksel seramikler ve yeni
seramiklerdir
Cam, kristal olmayan yapsyla ayrlr
Dier seramik malzemeleri kristal bir yapya
sahiptir

Cam rnler

Cam ekillendirme Yntemleri

Cam rnler, ticari olarak hemen hemen snrsz bir

ekil serbestliine sahiptir
ou rnler ok yksek sayda retilir:
Ampuller, iecek ieleri, konserveler
Pencere cam
Cam tpler (rn, floresan lambalar iin)
Cam elyaflar
Dier rnler tek tek yaplr:
Dev teleskop mercekleri

Cam ekillendirme yntemleri, geleneksel ve yeni

seramiklerde kullanlanlardan olduka farkldr
Cam ilemede, temel balang malzemesi silikadr
Genellikle cam oluturan dier oksit seramiklerle
birleiktir
Balang malzemesi sert bir katdan viskoz bir svya
dntrlmek zere stlr; daha sonra bu madde
akkan formundayken istenen ekle getirilir
Souyup sertletiinde, malzeme kristalden ok
cams durumda kalr
3

Hammaddelerin Hazrlanmas ve Eritme

Cam rn

Kum

Hemen hemen tm camlarn temel bileeni silika

(SiO2)dr
Birincil kayna, kumdaki doal kuartzdr
Soda kl (Na2O), kireta (kayna CaO),
alminyumoksit (Al2O3) ve potas (kayna K2O) gibi
dier bileenler, istenen bileime ulamak iin belirli
oranlarda eklenir
Geri kazanlm cam da ou kez karma eklenir
evreyi korumaya ek olarak, geri kazanlm cam,
erimeyi kolaylatrr

Erimi cam

ekil 12.1 - Cam ilemede tipik ilem sras:

(1) Hammaddelerin hazrlanmas ve eritme,
(2) ekillendirme, ve
(3) sl ilem

Cam Eritme

Cam lemede ekillendirme Yntemleri

Bir parti eritilecek balang malzemesi arj olarak

adlandrlr ve bunun frna yklenmesi arjlama
(ykleme) olarak adlandrlr
Cam iin erime scaklklar 1500C ila 1600C
arasndadr
Tipik bir arj iin eritme evrimi 24 ila 48 saat
arasndadr
Erimi camn viskozitesi, scaklkla ters orantldr
ekillendirme, eritmeden hemen sonra
yapldndan, camn aktld scaklk,
ekillendirme ileminin gerektirdii viskoziteye
baldr

Bu rnleri imal etmek iin ekillendirme yntemleri,

kategoride toplanabilir:
1. Tek tek para imali iin ayrk yntemler (ieler,
kavanozlar, tabaklar, ampuller)
2. Yass cam iin srekli yntemler (sa ve plaka
cam) ve boru imalat (laboratuvar nesneleri,
floresan lambalar)
3. Elyaf retimi iin elyaf yapm yntemleri
(izolasyon ve fiber optik iin)

Para Mamullerin ekillendirilmesi

Para rn ekillendirme Yntemleri

Elle cam ilemenin antik yntemleri arasnda cam

fleme bulunur
El sanatlar yntemleri, az sayda yksek deerli cam
rnlerin yapmnda hala kullanlmaktadr
Ancak ou modern cam ekillendirme yntemi,
kavanoz, ie ve ampul gibi ayrk rnlerin ok
sayda retimi iin yksek oranda mekanize edilmi
teknolojilerdir

Dndrme metallerin santrifj dkmne benzer

Presleme tabak, piirme kaplar ve TV tp yzeyleri
gibi yass rnlerin ktlesel retimi iin
Presleme ve fleme kavanoz gibi geni azl
kaplar iin
fleme ve fleme iecek ieleri ve aydnlatma
ampulleri gibi dar azl rnler iin
Dkm atlamadan kanmak iin ok yava
soutulmas gereken astronomi mercekleri gibi byk
paralar iin
9

10

Scak cam ktlesi

Planer

Kalp
Ktle
Kalp

ekil 12.2 - TV ve bilgisayar monitrleri iin CRTlerin arka kesitleri

gibi huni ekilli cam paralarn dndrlmesi:

ekil 12.3 - Yass cam paralarn preslenmesi: (1) cam ktle frndan
kalp iine beslenir; (2) planer tarafndan ekil haline presleme; ve
(3) planer kaldrlr ve bitmi rn karlr (v ve F sembolleri hareket
(hz) ve uygulanan kuvvet)

(1) Kalbn iine drlen cam ktlesi, ve

(2) Erimi camn kalp yzeyi zerine yaylmasn salamak iin
kalbn dndrlmesi
11

12

kinci fleme kalb

Planer

Boaz halkas

Parison

Hava ieriye
fleme kafas

Hava ieriye
fleme kafas

lk fleme kalb

Ktle

Ktle
Pres kalb

fleme kalb

Ayrma hatt
(ayrk kalp)

Ayrma hatt
(ayrk kalp)
Boaz halkas

Hava ieriye

ekil 12.5 - fleme ve fleme ekillendirme sras: (1) ktle kalp

boluuna beslenir; (2) kalp evrilir; (3) ilk fleme aamas; (4)
ksmen ekillendirilmi para yeniden ynlendirilir ve ikinci fleme
kalbna aktarlr, ve (5) son ekline flenir

ekil 12.4 - Presleme ve fleme ekillendirme sras: (1) erimi ktle

kalp boluunun iine beslenir; (2) bir parison oluturmak zere
preslenir; (3) bir boaz halkas iinde tutulan, ksmen ekillendirilmi
parison, fleme kalbna aktarlr, ve (4) son ekline flenir (v ve F
sembolleri hareket (hz) ve uygulanan kuvvet)
13

Dkm

14

Yass ve Borusal Camlar

Eer erimi cam yeterince akcysa, bir kalba

dklebilir
Astronomi mercekleri ve aynalar gibi greceli olarak
dolu nesneler, bu yntemle yaplr
Soutma ve katlatrmadan sonra, parann
parlatlarak bitirilmesi gerekir
Camn dklmesi, zel iler hari ok sk kullanlmaz
Daha kk mercekler genellikle presleme ile yaplr

Sa ve levha cam gibi yass cam rnler iin

yntemler:
Yass levhann haddelenmesi
Yzdrme yntemi
Cam tplerin retim yntemleri
Danner yntemi

15

16

Yzdrme Yntemi

Yass Levhann Haddelenmesi

Erimi cam, niform bir kalnlk ve przszle ulamak

zere, yzeyi boyunca eit yayld bir erimi kalay
banyosu yzeyi zerine aktlr (talama ve parlatma
gerekmez)

Eritme frnndan alnan balang cam, aral tabaka

kalnln belirleyen karlkl merdaneler arasnda
sktrlr ve sonra talanarak ve parlatlarak
paralellii ve przszl salanr

Soutma blgesi

Istma blgesi (kontroll atmosfer)

ekillendirme merdaneleri
Erimi
cam

Tavlamaya
Erimi
cam

Destek merdaneleri

Destek
merdaneleri

Erimi kalay

ekil 12.6 - Yass camn haddelenmesi

ekil 12.7 - Levha cam retimi iin yzdrme yntemi

17

Danner Yntemi

18

Cam Elyafn ekillendirilmesi

Erimi cam, ekilirken iine havann flendii, dnen ve

ii bo bir mandrel evresinde akar

Cam elyaf rnler, her biri iin farkl retim yntemi

bakmndan, iki kategoriye blnebilir:
1. Liflerin tesadfi, yn benzeri bir yapda olduu, s
izolasyonu, akustik izolasyon ve hava filtrasyonu iin
lifli cam
Santrifj pskrtme ile retilir
2. Elyaf takviyeli plastikler, iplik, dokuma ve fiber
optikler iin uygun olan uzun ve srekli filamentler
ekme ile retilirler

Erimi camn ak
Hava
ieri
Tp rn
Dnen mandrel
Destek merdaneleri

ekil 12.8 - Cam tplerin Danner yntemiyle ekilmesi

19

20

Erimi cam

Camn ekilmesi

Santrifj Pskrtme

Kk apl srekli cam

elyaf (alt limiti yaklak
0,0025 mmdir) bir
alminyum alamndan
yaplm, stlan bir
levhadaki kk
deliklerden erimi cam
iplikikleri halinde
ekilerek retilir

Cam yn yapmak iin tipik bir yntem olarak, erimi

cam, evresi boyunca ok sayda kk delik olan
dnen bir tas iine akar
Santrifj kuvvet, camn, sl ve akustik izolasyona
uygun lifli bir ktle haline gelmesi iin, cam
deliklerden geerek akmaya zorlar

Istlan delikli levha

Sprey

Toplama pabucu
Elyafn makara zerindeki
demetini dzeltmek iin,
travers

ekil 12.9 - Srekli cam

elyafn ekilmesi

Toplama makaras

21

22

Isl lem: Camn Tavlanmas

Camn Temperlenmesi

Gerilmeleri ve scaklk farkllklarn gidermek iin

yksek scakla stma ve bir sre tutma; daha sonra
gerilme oluumunu nlemek iin yava soutma ve
ardndan daha hzl ekilde oda scaklna soutma
Tavlama scaklklar 500C civarndadr
Tavlama, metal ilemedeki ile ayn ileve sahiptir
gerilme giderme
Tavlama, lehrs denilen, rnn scak odadan
yavaa konveyr zerine akt, tnel tipi bir frnda
gerekletirilir

Plastik blgede kalarak, tavlama scaklnn biraz

zerine stma ve ardndan genellikle hava jetleriyle
yzeylerden soutma
Yzeyler souduunda bzlr ve sertleirken i
ksm hala plastiktir
cam souduka bzlr ve sert yzeylerine basn
uygular
Temperlenmi cam yzeyindeki bas gerilmeleri
nedeniyle gerilmeye ve krlmaya daha direnlidir
rnler: yksek binalar iin pencereler, tm cam
kaplar, gvenlik gzlkleri ve toklatrlm cam
gerektiren dier rnler

23

24

Bir vaka incelemesi: Otomobil n camlar

Camdaki Bitirme lemleri

Temperlenmi cam krldnda, geleneksel

(tavlanm) pencere camna gre birisini kesmeye
daha az eilimli birok paraya ayrlr
Otomobil n camlar, srcnn bu krlma tipine
maruz kalmas halinde yaralanmas nedeniyle
temperlenmi camdan yaplmaz
Bunun yerine, geleneksel cam kullanlr; tok bir
polimer tabakann her iki yzne iki cam levhas
sandvi eklinde yerletirilerek imal edilir
Eer bu tabakal cam krlrsa, cam paracklar
polimer tabakann zerinde kalr ve n cam, greceli
olarak effaf kalr

lemler talama, parlatma ve kesmeden oluur

Cam tabakalar, yzey hatalarn ve izilmeleri
gidermek ve her iki yzeyi paralel hale getirmek iin
genellikle talanr ve parlatlr
Ayrk kalplara sktrma ve flemede, rnden diki
izlerini (kalp kapanma izlerini) uzaklatrmak iin sk
sk kullanlr (rodaj)
Srekli boru ve levhalarn daha kk paralara
kesilmesi, bir cam kesici disk veya kesici elmas ile
izgi eklinde entik oluturulmas ve ardndan bu
entik hatt boyunca kesiti krma eklinde yaplr
25

26

Dier Bitirme lemleri

rn Tasarm Prensipleri - I

Belirli cam rnler zerinde gerekletirilen dekoratif

ve yzey ilemleri:
Mekanik kesme ve parlatma ilemleri ve kum
pskrtme
Kimyasal dalama (ou kez dier kimyasallarla
karm halindeki hidroflorik asit)
Kaplama (rn., ayna retmek zere levha camn
alminyum veya gm ile kaplanmas)

Cam saydamdr ve mhendislik malzemeleri

arasnda benzeri olmayan mkemmel optik
zelliklere sahiptir
Saydamlk, k geirgenlii, byltme ve benzer
optik zellikler gereken uygulamalar iin, cam
hemen hemen en iyi seimdir
Belirli polimerler saydamdr ve tasarm koullarna
bal olarak rakip olabilirler

27

28

rn Tasarm Prensipleri - II

rn Tasarm Prensipleri - III

Cam, ekmeye oranla basmaya ok daha

dayankldr
Paralar, ekme gerilmesi yerine basmaya
zorlanacak ekilde tasarlanmaldr
Cam gevrektir
Cam paralar krlmasna neden olacak darbeli
ykleme veya yksek gerilmeler ieren
uygulamalarda kullanlmamaldr

Belirli cam bileimleri, ok dk sl genleme

katsaylarna sahiptir ve sl oklara dayanabilir
Bu camlar bu karakteristiin nemli olduu
uygulamalar iin seilmelidir
Gerilme ylma noktalarndan kanmak iin, d
kenar ve kelerle i keler byk radysl
tasarlanmaldr
Cam paralarda diler de olabilir
Ancak diler iri olmaldr

29

30