METABOLIZMI I LIPIDEVE

50-70 g ne dite
CO2 dhe H20
9,3 kcl ose 38.9 kl

Tretja dhe thithja e Lipideve

Burim-ushqimi

 Zgavren e Gojes-nuk pesojn ndryshime

 Ne Lukth enzima lipaza-mund te zberthej

vetem yndyrnat e emulguar(te qumshtit,
majonezit etj)

 Ne zorren e holle-filon dhe kryhet tretja e

lipideve ne pergjithsi

Ne zore ndodhen

Lengu pankreatik(bikarbonate, enzime

lipolitike-lipaze, kolesterol-esteraze

 Lengu intestinal(lipazen intestinale,

fosfolipazen

 Lengu biliar-temthi( acidet biljare-a.koloik,

dezokolik) e lun rolin e emulgatorit

Mbas emulgimit te yndyrnave ateher vepron lipaza

pankreatike e cila ben zberthimin hidrolitik te
yndyrnave.

Zberthimi behet ne lidhjet esterore

CH

O
O C

Glicerina
E lire 22%
si substanc e tretshme ne uje thithet me
lehtesi nga zorret dhe kalon drejtperdrejt ne
qarkullimin e gjakut portal dhe nepermjet tij
arrin ne melqi
Enterocitet kan rol shum te rendesishem

A cidet biljare gjat procesit te tretjes

dhe thithjes luajn rol te trefishte:
Sherbejn si emulgator kryesor ne aparatin
tretes
Aktivizojn lipazen pankreatike
Ben te mundur thithjen e acideve te larta
yndyrore te formuara pas zbethimit hidrolitik
te lipideve

Tretja dhe thithja e lipideve tjera

Masen kryesore midis lipideve tjera e perbejn
Foosfolipidet-fosfatidet, kolesteridet etj.

Fosfolipidet
Fosfolipidet me te njohura jan:
Fosfogliceridet-glicerofosfatidet
Perbejn komponentet me te rendesishem ne
ushqimin e njeriut bashkoore
Perberja biokimike:
Jane lipide te perbera ose lipoide te ndertuara
nga glicerina, acidet yndyrore, acdi fosforik
dhe baza azotike

Fosfogliceridet-glicerofosfatidet
Ne goje dhe lukth-nuk pesojn ndryshime
Zberthimi hidrolitik i tyre kryhet ne zorren e
holle nen veprimin e fosfolipazes
Fosfolipazat mund te jen A1A2B,C,dhe D

 Zberthimi I lidhjeve

Si rezultat i veprimit te fosfolipazave

mbi fosfogliceride formohen:

Glicerina(thithet me lehtesi ne zorre)

Acidet e larta yndyrore(thithen me ndihmen e
acideve bilare)

 Acidi fosforik(thithet ne forme te kriprave te

Na apo K
Baza azotike-thithja nuk eshte e njohur ende
Ne enterocite keta perberes te fosfolipidit i
kontribojne risintezes se triglicerideve
perkatesisht fosfolipideve

Kolesteridet
Jan estere te kolesterolit me acide yndyrore
Merren nepermjet ushqimit te pasur me
yndyrna
Ne goj dhe lukth nuk pesojn ndryshime

Ne zorre te holle nen veprimin e

kolesterol-esterazes se pankreasit
zberthehen ne
Kolesterol te lire dhe
acide yndyrore
Keto thithen ne vilat e zorreve me ndihmen e
acideve bilare.
Pasi qe arrin ne qelizat e enterociteve, kolesteroli
transportohet nepermjet te membranes se
enterociteve

 85-90% e kolesterolit hyn ne perberjen e

hilomikroneve ne form te esterifikuar pjesa
tjeter ne forme te kolesterolit te lire
Kolesteroli I hilomikroneve, largohet nga
enterocitet duke kaluar ne enet limfatike

Roli dhe rendesia e enterociteve

Kan rol te shumfisht ne thithjen e lipideve sepse
mundesojn:
Sintezen e glicerines
Aktivizojn acidet yndyrore
Risintetizojn trigliceridet
Ne sitezen e fosfolipideve
Sintezen e kolesterideve
Sintezen e proteines se hilomikroneve etj.

Transporti i lipideve

Transporti i substancave lipidike kryhet me ane te

proteinave(albuminave dhe globulinave).
Mendohet se ne kete proces ndihmojne edhe
fosfolipidet.
.

 Transportuesit proteinik e shperndajn masen

lipidike ne depot rezerve te tyre(indin
dhjamor) dhe prej tyre atje ku ka nevoje

Katabolizmi i Lipideve
Lipidet katabolizohen ne organizem deri ne
formen e produkteve te tyre finale:
CO2 dhe
H2O,
por ka edhe raste kur ne organizem formohen
dhe grumbullohen produktet e ndermjetme si
trupat
ketonik- te rezikshem per organizmin

 Per katabolizmin e Lipideve harxhohet sasi e

madhe e O2.
Katabolizmi i shtuar ndodh kur jan harxhuar
rezervat e glucideve ne organizem.

Katabolizmi i Triglicerideve
Trigliceridet jan materiet me te rendesishme
energjetike.
Ato jan te pershtatshme per tu deponuar(indi
dhjamor, rethina e veshkave, fundi I zgavres se
syrit etj.

 Etapa e pare e katabolizmit eshte hidroliza e

tyre ne glicerin dhe acide te larta yndyrore te
kalalizuar nga lipaza e indeve.

 Acidet e larat yndyrore leshojn ambientin

qelizore te lipociteve dhe kalojn ne gjak ku
lidhen me serum albuminet
Albuminat i transportojn ne inde ku atje pastaj
oksidohen dhe lirojn energji te cilen e
shfrytezojn shum organe si melqia,muskujt e
zemres, mushkrit veshkat, muskujt etj

 Vetem truri nuk eshte ne gjendje te shfrytezoj

acidet e larta yndyrore si material energjetike
sepse eshte e pamundur transporti I tyre deri
te qelizat nervore.

Oksidimi i Glicerines
Glicerina qe krijohet pas hidrolizes se triglicerideve
largohet nga lipocitet dhe kalon ne gjak.
Me ndihmen e gjakut transportohet deri te indet dhe
organet te cilat glicerinen e shfrytezojn si material
glykogjenoplastike
ose
e zberthejn rruges glukolitike deri ne acidin piruvik e
pastaj ky nepermjet te dekarboksilimit oksidues kalon
ne acetil kohenzima A dhe si e till futet ne Ciklin e
Krebsit

 Kusht per zberthimin dhe shfrytezimin

energjetik te Glicerines eshte prania e enzimes
Glicerokinaza

Oksidimi i acideve te larta yndyrore

Kryeht nepermjet te procesit te beta-oksidimit I
cili kryhet ne mitokondrie qelizore dhe kalon
neper 4 etapa
3 etapat e para jan etapa te aktivizimit dhe
transportit prej citoplazmes qelizore ne matriksin
e mitokondrieve she etapa 4 etapa e oksidimit te
acideve yndyrore.
Ket proces e katalizon enzima tiokinaza(acil-KoAsintaza) kryhet ne mikrozome dhe membranen e
jashtme te mitokondrijeve

 Bilanci energjetik i oksidimit te acideve

yndyrore eshte 129 mlekula ATP

Rruget metabolike te acetil-KoA

Posa te krijohet ne organizem menjeher hyn
ne proceset e ciklit te acidit citrik duke
siguruar per cdo molekul qe digjet deri ne CO2
dhe H2O nga nga 12 molekula ATP
Nje sasi tjeter shfrytezon per sintezen e beta
oksi beta metil glutaril KoA , sinteza e te cilit
realizohet nga bashkimi I tri molekulave te
acetil-KoA

 Nje sasi shfryezohet per proceset e acetilimit

Nje sasi sherben per anabolizmin e acideve
yndyrore, kolesterolit dhe nepermjet tij
sherben edhe per sintezen e acidev biljare dhe
hormoneve steroide.

Ketogjeneza
Proces i krijimit te acetonit-trupave te ketonit
Paraqitet ne uri, diabet, kur organizmi merr sasi
te medha te yndyrnave, gjat ngarkeses fizike.
Shkaktar-mungesa e Glucideve
Ketonemia dhe ketonuriaprognoz e sigurt e
diabetit
Sinteza ndodh ne melqi
Nepermjet difuzionit kalojn ne gjak

Anabolizmi i lipideve
Eshte e nje rendesie te madhe sepse lipidet e
sintetizuara perbejn nje depo te madhe
energjetike
Sinteza e lipideve-triglicerideve lehtesohet
nese organizmi merr sasi te nevojshme te
glucideve.

 Glucidet nepermjet te glikolizes

zberthehen ne acid piruvik I cili
nepermjet te dekarboksilimit
oksidues kalon ne acetil-KoA te cilat
organizmi I shfrytezon derejtperdrejt
per sintezen e acidve yndyrore.

 Ac. Yndyrore bashkeveprojn me glicerinen e

cila lirohet gjithashtu nga zberthimi glikolitik I
glukozes dhe keshtu sintetizohen molekulat e
reja te triglicerideve

 Sinteza e Ac. Yndyrore kryhet ne melqi, indin

dhjamor, gjendrat e qumshtit por edhe ne
mushkri veshk dhe tru. Sinteza kryhet ne
citosol, mitokondire dhe mikrozomet e RErolin kryesor e luan citosoli

Biosinteza e acideve yndyrore

Kryhet ne melqi, indin dhjamore, gjendrat e
qumshtit por edhe ne mushkri veshk e tru.

Sinteza e acideve yndyrore me numer

cift te karboneve

Kryhet ne citosol

Per kete arsye duhet te egzistoje nje sasi e mjaftueshme e

anionit te bikarbonatit-HCO3- I cili zakonisht krijohet nga
disocijimi I acidit karbonik;

 Bikarbonati I fituar shfrytezohet per

karboksilimin e acetil KoA dhe sintezen e
malonil-KoA

 Burim kryesor I acetil KoA eshte glukoza e cila

zbethehet nepermjet te glikolizes deri ne
acidin piruvik I cili I nenshtrohet procesit te
dekarboksilimit oksidues ku fitohet acetil KoA

Biosinteza e yndyrave te thjeshta

Trigliceridet
Kryhet ne melqi, indin, dhjamor(lipocite),
veshka, gjendrat qumshtore, dhe enterocitet
e mukozes se zoreve
Si lend baze esht glicerina dhe acidete e larta
yndyrore
Pjesa me e madhe e glicerines qe ndodhet ne
organizem sherben per sintezen e
triglicerideve-preardhjen e ka prej glukogjenit
perkatesisht glukozes.

Glicerofosfati fitohet ne dy menyra

Biosinteza e kolesterolit
Vendi kryesore I biosintezes se kolesterolit eshte:
Melqit,
Gjendra mbiveshkore
Lekura, enterocitet, testikulat, vezoret, truri dhe
aorta
Vendi I sintezes se kolesterolit ne qelizat e
organeleve te permendura eshte citosoli dhe
mikrozomet
Substanca fillestare eshte acetil KoA
Sinteza kryhet ne disa faza

Biosinteza e Acideve Biljare

acidi kolik, dezoksikolik, dhe litolitik
Kryhet ne hepatocite
Krijohen nga kolesteroli ne melqi me ndihmen
e enzimave mikrozomale te cilat mundesojn
reaksionet hidroksilike
Per ket lloj te reaksioneve eshte e
domosdoshme prania e oksigjenit dhe faktori
reduktues NADH+H+

Rregullimi i metabolizmit te Lipideve

Metabolizmi glucideve dhe lipideve eshet i
lidhur ngusht ne mes veti dhe shum
mekanizma jan te ngjajshem
Ne metabolizmin e lipideve po ashtu kan
ndikim sistemi nervor, hormonet dhe
vitaminat

 Ne hipotalamus egziston qendra qe ushtron

veprimtari komplete ne metabolizmin e
lipideve
Hormoni I hipofizes, gjendrave tiroide,
gjendrave mbiveshkore, hormonet seksuale,
hormoni I pankreasit etj
Vitaminat B3-acidi pantotenik, Vitamina H,
acidet yndyrore esenciale, vitamina F