PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK nr 2-3 (106-107) 1998

BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 2-3 (106-107) 1998

BADANIA I STUDIA - RESEARCH AND STUDIES

Wojciech Kukulski*

OBLICZANIE SMUKYCH ELEMENTW

ELBETOWYCH
W artykule omwiono warunki, w jakich - w myl normy amerykaskiej, CEB/FIP Model Code,
Eurokodu 2 oraz normy polskiej - przy obliczaniu nonoci smukych supw elbetowych mona
pomin wpyw efektw drugiego rzdu, a nastpnie podano sposb obliczania nonoci smukych
supw elbetowych wedug ww. norm. Szczegln uwag powicono wpywowi, jaki na sztywno
supw wywiera wsppraca rozciganego betonu na odcinkach midzy rysami. Wyniki oblicze
nonoci supw porwnano z wynikami bada Tala i Czystiakowa [9], ktre posuyy do kalibracji
wzorw podanych w normach polskich. Zaproponowano poprawk do wzoru na
przybliajc
zgodno z wynikami bada dotyczcymi oblicze nonoci supw silnie zbrojonych.

1. Uwagi wstpne
Postanowienia projektu PrPN-B-03264 dotyczce okrelania nonoci elementw
smukych w niewielkim tylko stopniu rni si od postanowie PN-84/B-03264 [1j.
Wprowadzone zmiany polegaj gwnie na obnieniu smukoci, przy ktrej jej wpyw
na nono elementw moe by w obliczeniach pomijany, oraz usunicia uproszczonego wzoru na si krytyczn.

EC2 zadecydoway nastpujce czynniki:

w obecnej wersji EC2 ulegn w jego wersji kocowej wielu modyfikacjom. Obecna wersja
EC2 wzorowana jest - jak wiadomo - na MC78 [3], natomiast jego wersja kocowa
bdzie zapewne uwzgldnia szereg zmian wprowadzonych do wydanego w midzyczasie MC90 [4], w zwizku z czym wprowadzenie do PN98 do ostro krytykowanych
postanowie zwizanych z projektowaniem supw smukych, zawartych w obecnej
wersji EC2, moe spowodowa, e za kilka lat, w nastpnym wydaniu PN, ktra bdzie
dosownym przekadem kocowej wersji EC2, wyniknie konieczno ich zmiany.
o Fakt, e z podanych w EC2 trzech metod obliczania nonoci elementw smukych
pierwsze dwie nie mog by stosowane bez posugiwania si komputerem, natomiast
metoda trzecia, ktr mona stosowa bez uycia komputera, jest metod bardzo upro*doc. dr in.

szczon, z ktrej wedug EC2 naley korzysta tylko w przypadkach, gdy obliczenia
dokadne nie s niezbdne.
Wystpowanie w p. 4.3.5 i w Zaczniku 3 do EC2 postanowie formuowanych
w sposb bardzo oglny, jak np. uwzgldnianie wpywu pezania jest konieczne, jeeli
moe ono w sposb znaczcy obnia stateczno konstrukcji". W naszych normach
nie mamy zwyczaju formuowania wymaga w sposb tak oglny i w zwizku z tym w PN98
niezbdne byoby uzupenienie ich odpowiednimi warunkami liczbowymi.
Szerokie omwienie postanowie EC2 dotyczcych elementw smukych, cznie
z przykadami oblicze, zostao zamieszczone w pracy [5].

2. Pomijanie wpywu smukoci

Norma PN84 zezwala na pomijanie w obliczeniach wpywu efektw drugiego rzdu do
smukoci krytycznej
= 35. W projekcie PN 98, wzorujc si na EC2, smuko t
zmniejszono do
= 25. Nie uwzgldniono natomiast pozostaych dwch warunkw
z EC2, pozwalajcych na przyjmowanie w obliczeniach wikszych smukoci krytycznych w przypadku gdy:
- supy wystpujce w ustrojach nieprzesuwnych obcione s jedynie si podun,
ktra przyoona jest na kocach supw z niejednakowymi mimorodami
w takim przypadku smuko krytyczn mona wedug EC2 podwyszy do wartoci

z tym e
- wzgldna warto dziaajcej na sup siy podunej, odpowiadajcej ilorazowi
nie przekracza wartoci 0,36; w takim przypadku smuko krytyczn mona
wedug EC2 zwikszy do
(2)
W projektowaniu przyjmuje si wiksz z tych dwch wartoci,
Naley tu odnotowa, e przyjta w EC2 warto
= 25, zgodna z podan w MC78,
zostaa w MC90 obniona do 12, a wspczynnik 15 wystpujcy we wzorze (2) zosta
zmniejszony do 7,5. W normie ACI318 [6] przyjto
= 22 oraz podano take wzr (1).
W normie SNiP84 [7] przyjto
= 14, a wic prawie na poziomie MC90, nie
pozwalajc przy tym na adne zwikszanie smukoci krytycznej w przypadkach, gdy
zgodnie z EC2 i MC90 mog by przyjmowane
Podane w wymienionych normach smukoci
przedstawione s w funkcji
stosunku
na rysunku 1. Jak wida z rysunku, w przypadku gdy sup obciony
jest na kocach z mimorodami o tej samej wielkoci, lecz o znakach przeciwnych
wartoci i
ronie trzykrotnie w stosunku do
i osiga wedug EC2 warto 75,
wedug ACI 318 warto 46 oraz wedug MC90 warto 36.
7

W pracy [8] podano procentowe oszacowanie rnicy midzy siami niszczcymi,

wyznaczonymi bez uwzgldnienia i z uwzgldnieniem wpywu smukoci dla
podawanych przez rne normy. Z tego oszacowania, dokonanego dla supw z betonu
B30 zbrojonych stal 34GS, ktrego rezultaty przedstawione s w tablicy 1, wynika e
dopuszczony nadmiar nonoci dla supw o
projektowanych bez uwzgldniania
wpywu smukoci, zaley w duej mierze (jak mona byo przypuszcza) od stopnia
zbrojenia, oraz e dla podanej w PN84 wartoci
= 35 i minimalnego stopnia
zbrojenia przekracza on 30%. Obnienie w PN98 dotychczasowej smukoci granicznej
do podanej w EC2 wartoci 25 byo wic absolutnie konieczne.
Tablica 1. Nadmiar w ocenie nonoci supw przy pomijaniu wpywu smukoci wyznaczony dla
wedug rnych norm (wyraony w procentach)
MC
(12)

SNiP
(14)

DIN
(20)

ACI
(22)

EC2
(25)

PN
(35)

0,0030

0,4
0,6
0,8

4,3
8,1
5,6

5,7
10,2
6,9

11,1
16,5
10,6

12,7
18,0
11,7

15,9
21,7
13,6

33,4
32,0
19,4

0,0060

0,4
0,6
0,8

2,5
4,5
4,8

3,4
5,9
6,1

6,6
11,7
9,8

7,7
13,7
11,0

10,1
16,7
12,9

19,9
26,6
19,1

0,0200

0,4
0,6
0,8

1,0
1,4
1,5

1,4
1,8
2,0

2,9
3,0
3,6

3,2
4,0
4,4

3,6
5,5
5,6

9,1
10,4
10,6

UWAGA: W nagwku tablicy, pod symbolami norm, zamieszczone s w nawiasach wartoci

podawane w poszczeglnych normach.
8

Obnieniu temu nie towarzyszyo natomiast wprowadzenie do PN98 wartoci

i
okrelanych wzorami (1) i (2), uzasadnione maym znaczeniem praktycznym tych
wzorw wobec powszechnego wykonywania oblicze przy pomocy komputerw. Wzr
(2) ma jednak swoich zwolennikw i nic nie stoi na przeszkodzie, aby wprowadzi go do
projektu normy. Z przeprowadzonych szacunkw wynika, e dopuszczany przez ten
wzr nadmiar nonoci dla supw z niejednakowymi mimorodami zbliony jest do
nadmiaru otrzymywanego przy
dla jednakowych mimorodw.

3. Smuko obliczeniowa
Oglne zasady okrelania smukoci obliczeniowej supw podane w EC2 i w PN98
s identyczne. W Eurokodzie 2 nie przewiduje si uwzgldnienia przy okrelaniu
dugoci obliczeniowej moliwoci niejednoczesnej utraty statecznoci przez supy
wystpujce w ukadach ramowych, tak jak to dopuszczaa norma PN84, w zwizku
z tym w PN98 nie zamieszczono ju tego dopuszczenia i w zaczniku C (tabl. C.1)
pominito redukcj smukoci w zalenoci od liczby wsppracujcych supw.
Wzory do obliczania wartoci
sucych do okrelania dugoci obliczeniowych
supw ram, podane w PN98 w tablicy C.2, utrzymano w dotychczasowej postaci. Daj
one wartoci do bliskie otrzymywanym z nomogramw zamieszczonych w EC2,
a przy tym mog by - w przeciwiestwie do nomogramw - wprowadzane bezporednio
do programw komputerowych.

4. Obliczanie nonoci supw

4.1. Projekt PN-B-03264
W projekcie utrzymano stosowan dotychczas metod uwzgldniania wpywu smukoci na nono supw. Dokonane w PN98 zmiany, polegajce na obnieniu obliczeniowych wytrzymaoci betonu na ciskanie
wprowadzeniu wspczynnika = 0,85
obniajcego wytrzymao betonu oraz podwyszeniu redniego moduu sprystoci
betonu
nie spowodoway istotnych rnic midzy nonociami supw okrelanymi
wedug PN84 i PN98. Jak wida na rysunkach 2 i 3, nonoci wyznaczone na podstawie
PN84 s nawet przy wysokim stosunku
= 30 tylko o par procent nisze od nonoci
okrelanych wedug PN84.
Jak wiadomo, w metodzie PN84 przyjmowana do oblicze wielko mimorodu
odpowiadajcego sumie mimorodu pocztkowego
i mimorodu drugiego rzdu e 2
rwnego ugiciu supa, okrelana jest z iloczynu
(3)
w ktrym
(4)

Wystpujca w tym wzorze sia krytyczna

wykalibrowana na podstawie wynikw
bada przeprowadzonych przez autorw metody Tala i Czistiakowa [9], ma posta

Natomiast w wersji normowej przyjto - zamiast wystpujcego na pocztku tego

wzoru wspczynnika 8 - wspczynnik 6,4 w celu obnienia wartoci
o 20%.

Rys. 2. Porwnanie nonoci supw obliczonych wedug PN84 i PN98, beton B15

Rys. 3. Porwnanie nonoci supw obliczonych wedug PN84 i PN98, beton B50
10

Jak wida z rysunku 4, wzr (5) prowadzi do bardzo dobrej zgodnoci dowiadczalnych
i teoretycznych nonoci supw, badanych nie tylko przez twrcw metody, lecz take przez
Baumanna [10], Changa i Fergusona [11], Ernsta, Hromadika i Rivelanda [12], Gaedego
[13], Gehlera i
[14], Hansona i
[15], Rambolla [16] oraz Thomasa [17],

4.2. Eurokod 2
Wedug EC2 do obliczania nonoci smukych supw elbetowych mog by stosowane trzy metody:
metoda oglna,
metoda supa modelowego,
uproszczona wersja metody supa modelowego.
Metod ogln zdefiniowano w Zaczniku 3 do EC2 jako metod opart na analizie
nieliniowej przy stosowaniu odpowiednich modeli projektowych konstrukcji", dodajc
przy tym, e w metodzie tej przy wyznaczaniu ugi elementw powinno si uwzgldnia
wspprac betonu i stali na odcinkach midzy rysami, nazywan w literaturze anglojzycznej efektem tension stiffening".
W EC2 nie zdefiniowano wic tej metody w sposb jednoznaczny. Mona przyj, e
jest to metoda, w ktrej nie zakada si z gry postaci odksztaconej supa, lecz
wyznacza si j na podstawie odksztace skrajnych przekrojw elementu, zmieniajcych si na jego dugoci odpowiednio do zmieniajcego si nieliniowo rozkadu napre w jego przekrojach.

11

Podstawowa trudno przy posugiwaniu si t metod polega na tym, e nono

elementu moe zosta wyczerpana albo na skutek materiaowego zniszczenia przekroju
najbardziej wytonego - przy osigniciu przez stal i/lub beton odksztace granicznych,
albo na skutek wczeniejszej utraty przez element rwnowagi statecznej. Powoduje to,
e obliczenia musz by prowadzone metod przyrostow siy
z iteracyjnym uzgadnianiem wynikw na kadym poziomie siy, a do osignicia przez ni wartoci maksymalnej, przy nieznanych z gry wartociach odksztace skrajnych najbardziej wytonego przekroju elementu. Rozwizanie zadania polega na znalezieniu takiej pary si
przy ktrej ugicie kocw supa obcionych z mimorodami
jest rwne zeru.
W Podrczniku" [18] jako przykad metody oglnej podano metod rnic skoczonych, ktra po raz pierwszy zastosowana zostaa do okrelania nonoci supw
elbetowych przez A. Habela [19], Autor referatu dostosowa metod Habela do ustale
EC2 przez wprowadzenie do niej zalenoci
opisanej w Eurokodzie za pomoc
wzoru (4.2), oraz uwzgldnienie wpywu tension stiffening" przy zastosowaniu podejcia
zaproponowanego przez Quasta [20], polegajcego na wprowadzaniu w zarysowanej
czci przekroju rwnomiernie rozoonych fikcyjnych napre rozcigajcych w betonie, malejcych w miar wzrostu napre w zbrojeniu i przy napreniach w stali
rwnych granicy plastycznoci i spadajcych do zera.
Z przeprowadzonych oblicze wynika, e wielkoci si powodujcych wyczerpanie
nonoci supa, wyznaczane za pomoc opisanej metody oglnej, bez uwzgldnienia
efektu tension stiffening", s zblione do si okrelanych metod supa modelowego,
natomiast przy uwzgldnieniu tego efektu ich wzrost zaley od stopnia zbrojenia i uwidacznia si wyranie przy zbrojeniu sabym.
Metoda supa modelowego, zaliczona w EC2 do metod uproszczonych, dotyczy
jedynie supw pryzmatycznych o staym przekroju betonu i stali, podlegajcych dziaaniu momentw zginajcych pierwszego rzdu, zmieniajcych si liniowo na dugoci
supa, a wic obcieniem supa mog by jedynie sia poduna i momenty przyoone
na jego kocach.
Uproszczenie polega na przyjciu, e ksztat linii ugicia supa jest znany, co pozwala
sprowadzi analiz supa do analizy najbardziej wytonego jego przekroju i unikn
cakowania wzdu elementu.
Cakowity mimord
siy podunej w przekroju najbardziej wytonym odpowiada
sumie
(6)

g d z i e : -

mimord pierwszego rzdu:

mimord (nie zmierzony mimord przypadkowy),

mimord drugiego rzdu wyznaczany za pomoc podanych niej metod
przyblionych.
Sup modelowy" jest wedug definicji podanej w EC2 supem wspornikowym, zamocowanym u podstawy i swobodnym na grnym kocu (rys. 5), o krzywinie wywoanej
dziaaniem si dajcych najwikszy moment u jego podstawy.

12

Rys. 5. Schemat supa modelowego

Do okrelenia maksymalnego ugicia supa, ktre stanowi mimord drugiego rzdu
suy wzr

(7)
w ktrym:
-

krzywizna w przekroju krytycznym, u podstawy supa wyznaczona z warunkw

rwnowagi si wewntrznych i zewntrznych,
wspczynnik, ktrego zadaniem jest zachowanie cigoci wzoru (7) przy przejciu z obszaru niskich smukoci, dla ktrych wpyw efektw drugiego rzdu moe
by w obliczeniach pomijany, do obszaru w ktrym naley uwzgldnia go w obliczeniach. Wspczynnik ten przybiera nastpujce wartoci:
- dla
jest

dla

Krzywizn

przyjmuje si natomiast

=1,0.

w przekroju u podstawy supa wyznacza naley z wzoru

(8)

w ktrym
s odksztaceniami krawdziowymi przekroju, doprowadzajc do
rwnowagi si wewntrznych i zewntrznych. W celu wyznaczenia krzywizny
musi
by stosowana - tak jak w metodzie oglnej - metoda przyrostowa z iteracyjnym
uzgadnianiem wynikw, a uproszczenie polega na ograniczeniu analizy jedynie do
przekroju utwierdzenia supa.

13

W EC2 ograniczono stosowanie metody supa modelowego do elementw o smukoci

< 140 i o przekroju prostoktnym lub koowym, obcionych z mimorodem pocztkowym
> 0,1 h.
Jak wida z rysunku 6, metoda supa modelowego daje prawie tak samo dobr
zgodno z wynikami bada, jak nasza metoda normowa przy stosowaniu wzoru (5).
Z rysunku wida wyranie, ze metoda ta prowadzi do oszacowania nonoci supw
o niskim stopniu zbrojenia z niedomiarem rzdu 15%, co wynika z pomijania w niej
wpywu, jaki na ugicia supw ma wsppraca zbrojenia z betonem na odcinku midzy
rysami i co mona jednoczenie traktowa jako dowd na wystpowanie efektu tension
stiffening" w supach o sabym zbrojeniu.

Uproszczona wersja metody supa modelowego, ktra wedug EC2 moe by stosowana w tych przypadkach, w ktrych dua dokadno nie jest wymagana", pozwala do
wzoru (7) podstawia krzywizn u podstawy supa wyznaczon bez iteracyjnego uzgadniania odksztace krawdziowych przekroju, posugujc si wzorem
O)
w ktrym:
- odksztacenie odpowiadajce granicy plastycznoci stali zbrojeniowej rwne
-

14

wysoko uyteczna przekroju mierzona w kierunku spodziewanego ugicia supa,

wspczynnik uwzgldniajcy zmniejszenie krzywizny 1/r przy wyszych wartociach siy osiowej, obliczany z wzoru

(10)

g d z i e : -

nono obliczeniowa przekroju poddanego dziaaniu samej tylko siy

osiowej; mona przyjmowa j jako rwn
- obliczeniowa sia osiowa,
- sia, przy ktrej moment zginajcy osiga warto maksymaln; dla
symetrycznie zbrojonego przekroju prostoktnego mona przyjmowa

Jako oszacowanie bezpieczne przyjmowa mona zawsze

= 1,0.
W metodzie tej nono supa wyznacza si przy zaoeniu materiaowego zniszczenia
przekroju krytycznego, nie uwzgldniajc - tak jak w poprzednich metodach - moliwoci
wyczerpania nonoci supa na skutek utraty statecznoci. Dziki temu w obliczeniach
przeprowadzonych t metod mona korzysta z wzoru na nono przekroju mimorodowo ciskanego, co jest duym uatwieniem praktycznym.
Wedug EC2 uwzgldnianie wpywu pezania betonu wywoanego dugotrwaym dziaaniem obcienia jest konieczne, jeli powoduje ono wzrost momentw zginajcych,
obliczonych wedug teorii pierwszego rzdu, o wicej ni 10%o. Dopuszczane s rne
metody jego uwzgldniania w obliczeniach, z tym e w EC2 nie wskazano adnej z nich
i podano jedynie wzr na zredukowan warto moduu sprystoci
zalen od
wspczynnika pezania.
Warto wic odnotowa, e w podrczniku [21], w czci dotyczcej EC2, jej autor
H.U.Litzner, kierujcy pracami nad EC2, zastosowa w przykadzie oblicze uproszczon
metod uwzgldniania wpywu pezania, polegajc na mnoeniu dugoci obliczeniowej
supa przez wspczynnik

(11)
co powoduje zwikszenie w obliczeniach ugicia supa (w przykadzie oblicze podanym
przez Litznera wspczynnik
pomnoony zosta przez imord dodatkowy
. Sposb
ten jest stosowany w naszej normie do uwzgldnienia wpywu obcie dugotrwaych
na nono elementw niezbrojnych.

4.3. CEB/FIP Model Code 90

Opisane wyej trzy metody okrelania nonoci supw smukych, podane w EC2,
zaczerpnite zostay z MC78. W nowszym wydaniu MC90 [3] do metody supa modelowego w obydwu jej wersjach - podstawowej i uproszczonej - wprowadzono natomiast
pewne korekty we wzorach na mimord drugiego rzdu
oraz na krzywizn 1/r
przyjmowan w wersji uproszczonej.
Podany wyej wzr (7) zapisany zosta w MC90 w postaci

15

(12)
gdzie:

krzywizna odpowiadajca mimorodowi

krzywizna odpowiadajca mimorodowi

ktr mona uzna za rw-

Podstawiajc do wzoru (13) krzywizn

otrzymuje si

(13)
W podanym wyej wzorze (11) zwikszono natomiast wystpujcy w liczniku wspczynnik liczbowy z 2 na 2,5 oraz usunito z mianownika wspczynnik 0,9, w zwizku
z czym
(14)
Wprowadzone zmiany spowodoway, e posugujc si wzorami z MC90 otrzymuje si
nonoci supw o kilka procent nisze od otrzymywanych przy korzystaniu ze wzorw
podanych w MC78 i w EC2.
4.4. N o r m a amerykaska A C I 3 1 8
Podane w normie ACI [6] zasady wyznaczania mimorodu cakowitego
czne jak w PN, z tym e si krytyczn okrela si z wzoru:

s identy-

(15)

gdzie

jest stosunkiem obcienia staego do obcienia cakowitego.

Wzr ten ma tak sam budow jak wzr na si krytyczn podany w PN84 i PN98.
Rni si on natomiast od naszego wzoru tym, e na jego pocztku zamiast 6,4
wstawiono
(tak jak we wzorze Eulera) oraz e zrezygnowano w nim z uzalenienia
sztywnoci przekroju betonowego od mimorodu pocztkowego, wprowadzajc stay
wspczynnik przed iloczynem
o wartoci 0,2. Ponadto odpowiednik naszego
wspczynnika
wystpuje w nim jako dzielnik caej sztywnoci przekroju, podczas gdy
w PN jest on dzielnikiem tylko sztywnoci przekroju betonu.

16

4.5. Porwnanie nonoci supw obliczanej wedug przedstawionych metod

Na rysunkach 7, 8 i 9 przedstawiono porwnanie nonoci supw okrelanych wedug
PN98, wedug EC2 - przy stosowaniu podstawowej i uproszczonej metody supa modelowego - oraz przy posugiwaniu si wzorem na si krytyczn p o d a n y m w ACI 318.
W tym ostatnim przypadku nono najbardziej wytonego przekroju supa wyznaczana bya zgodnie z PN98, tak aby rozbienoci w uzyskanych wynikach spowodowane
byy jedynie stosowaniem rnych wzorw na si krytyczn, a nie rnymi metodami
zapewniania bezpieczestwa konstrukcji.
Na rysunkach nie zamieszczono nonoci wyznaczonych wedug MC90, aby nie
zaciemnia wykresw. Nonoci te, zarwno dla podstawowej, jak i uproszczonej
metody supa modelowego, sytuuj si regularnie o kilka procent poniej otrzymywanych
z EC2.
Wykresy sporzdzone zostay dla trzech klas betonu: B15, B25 i B 5 0 i w ramach kadej
klasy dla trzech stopni zbrojenia As/Ac: 0,005; 0,030 i 0,060.
Jak wida z wykresw, stosujc kad z czterech porwnywanych metod uzyskuje si
przy betonie B15 i B25 oraz rednim stopniu zbrojenia 0,030 zadziwiajco dobr
zgodno wynikw. Dla betonu B50 zgodno ta jest nieco gorsza.
Natomiast w ramach kadej z trzech klas betonu zgodno nonoci okrelanych za
pomoc rnych metod pogarsza si wyranie, zarwno przy niskim, jak i wysokim
stopniu zbrojenia. Nie dotyczy to jedynie supw z betonu B50 z maym zbrojeniem, przy
czym w supach o stopniu zbrojenia 0,060 nonoci wyznaczone wedug PN98 sytuuj
si wyranie poniej nonoci okrelanych za pomoc pozostaych metod. Interesujca
nas najbardziej rnica midzy PN98 i podstawow wersj metody supa modelowego
z EC2 jest najwiksza przy betonie B50 i przekracza 10%.
Przy niskim stopniu zbrojenia mamy sytuacj odwrotn. Nasza norma przy maych
mimorodach daje nonoci zdecydowanie wysze od pozostaych norm. Jeli chodzi
o rnice midzy PN84 i EC2, to wyjtkiem jest znw beton B50, przy ktrym obie metody
daj nieomal identyczne nonoci. Dla pozostaych dwch betonw rnice te dochodz
natomiast prawie do 20%. Z wykresw wida przy tym, e obszar maych mimorodw
i niskiego stopnia zbrojenia jest obszarem najwikszych niezgodnoci take i midzy
pozostaymi metodami, w tym rwnie podstawow i uproszczon wersj supa modelowego.
4.6. M o l i w e k o r e k t y m e t o d y P N 98
Stwierdzone rozbienoci midzy wynikami otrzymanymi m e t o d P N 9 8 i m e t o d supa
modelowego z EC2 wynikaj gwnie std, e wzr na si krytyczn
, w stosowanej
u nas metodzie wykalibrowany zosta przez Tala i Czistiakowa [9] na podstawie wynikw
przeprowadzonych przez nich bada supw o niskim i rednim stopniu zbrojenia,
w y k o n a n y c h z d w c h betonw o wytrzymaociach rednich w y n o s z c y c h okoo 12
i 30 Mpa. Jak wida z rysunku 4, zaproponowane przez nich empiryczne wyraenie na
sztywno przekroju betonowego zapewnia dobr zgodno metody z wynikami bada
w granicach okrelonych przez parametry badanych elementw.

17

Jak mona natomiast stwierdzi na podstawie wykresw (rys. 7, 8, 9 i 9), metoda ta

daje dla wysokich stopni zbrojenia nisze nonoci od metod pozostaych*. Wszystko
przemawia za tym, e jest to wynik przyjcia przez autorw metody wysokiej sztywnoci
przekroju betonowego w celu uwzgldnienia efektu tension stiffening" wystpujcego
przy niskim stopniu zbrojenia, a take wynik koniecznoci przyjmowania przy projektowaniu siy krytycznej niszej od wykalibrowanej na podstawie wynikw bada, z uwagi
na przejcie od rednich do obliczeniowych wytrzymaoci betonu i stali.
Rezultaty uznano jednak za niezadowalajce i poszukiwano moliwoci skorygowania
wzoru na si krytyczn, tak aby PN98 bya w peni zgodna z EC2.
W e d u g T i m o s h e n k i [22] przyjty w polskiej i amerykaskiej normie wzr (3)
w y p r o w a d z o n y zosta dla supw obcionych osiowo i majcych p o c z t k o w krzywizn o strzace
natomiast dla interesujcego nas przypadku supw obcionych
siami przyoonymi na ich kocach z mimorodami
powinien by stosowany wzr

(16)

Jak sprawdzono, zblione wartoci do otrzymywanych z tego wzoru mona rwnie

otrzyma z w z o r u (3) p o d w a r u n k i e m odpowiedniego zmniejszenia w s p c z y n n i k a
w eulerowskim wzorze na si krytyczn. W granicach od

wzr (3) do

dobrze aproksymuje wzr (16) po zastpieniu

przez 9.
Wprowadzajc do wzoru normowego 9 oraz dzielc pierwszy wyraz w nawiasie
kwadratowym przez 2 otrzymuje si:
(17)

W wyniku tej korekty sztywno przekroju betonowego ulega zmniejszeniu o okoo

30%.
Jak wida z rysunkw 10, 11 i 12, dokonana korekta poprawia znacznie zgodno
midzy PN98 i EC2.
Wprowadzenie do PN98 wzoru (17) pozwolioby na oszczdniejsze projektowanie
supw o wysokim stopniu zbrojenia. Spowodowaoby ono jednoczenie konieczno
nieco mniej oszczdnego projektowania supw sabo zbrojonych, wynikajc ze zmniejszenia w tych supach efektu wsppracy stall z betonem na odcinkach midzy rysami.
Jest to jednak w peni uzasadnione tym, e wpyw tego efektu w obecnym projekcie PN98
ustalony zosta dowiadczalnie na podstawie bada supw pod obcieniem krtkotrwaym i zapewne maleje przy dugotrwaym dziaaniu obcienia.
* Programy do oblicze porwnawczych przygotowa mgr in. Jacek Bielawski.

18

Rys. 7. Porwnanie nonoci supw obliczonych wedug PN98, wedug EC2 metod supa modelowego
i uproszczonej oraz wedug ACI 318 - beton B15

w wersji

podstawowej

Rys. 8. Porwnanie nonoci supw obliczonych wedug PN98, wedug EC2 metod supa modelowego w wersji podstawowej
i uproszczonej oraz wedug ACI 318 - beton B25

Rys. 9. Porwnanie nonoci supw obliczonych wedug PN98, wedug EC2 metod supa modelowego w wersji podstawowej
i uproszczonej oraz wedug ACI 318 - beton B50

Rys. 10. Porwnanie nonoci supw obliczonych wedug PN98 bez korekty i z korekt wzoru na si krytyczn oraz wedug EC2
metod supa modelowego w wersji podstawowej - beton B15

Rys. 11. Porwnanie nonoci supw obliczonych wedug PN98 bez korekty i z korekt wzoru na si krytyczn oraz wedug EC2
metod supa modelowego w wersji podstawowej - beton B25

Rys. 12. Porwnanie nonoci supw obliczonych wedug PN98 bez korekty i z korekt wzoru na si krytyczn oraz wedug EC2
metod supa modelowego w wersji podstawowej - beton B50

Literatura i dokumenty
[1] PN-84/B-03264: Konstrukcje betonowe, elbetowe I sprone. Obliczenia statyczne
i projektowanie. PKNMiJ. Wyd. ALFA, Warszawa 1984
[2] prPN-B-03264 Konstrukcje betonowe, elbetowe i sprone. Obliczenia statyczne i projektowanie (projekt)
[3] CEB - FIP Model Code for Concrete Structures. CEB - FIP International Recommendations, 3-rd Edition 1978
[4] CEB - FIP Model Code 1990. CEB Bulletin d'Information No 213/214, Mai 1993
[5] Kukulski W., Sulimowski Z.: Rozdzia 10. Stan graniczny nonoci z udziaem efektw
odksztace konstrukcji; w: Podstawy projektowania konstrukcji elbetowych i spronych
wedug Eurokodu 2. Opracowanie wykonane w ramach projektu badawczego KBN
nr PB 0536/S1/94/07, Warszawa 1997 (praca nie publikowana)
[6] ACI 318-89: Building code requirements for reinforced concrete structures
[7] SNIP 2.03.01-84 Stroitielnyje normy i prawia. Betonnyje i elezobetonnyje konstrukcji
[8] Kukulski W., Bielawski J.: Pomijanie wpywu smukoci przy obliczaniu supw elbetowych. Politechnika Warszawska, Sesja Naukowa z okazji jubileuszu prof. W.Stachurskiego, Warszawa 1996
[9] Tal K. E., Czistiakov E. A.: Rascziot niesuszczej sposobnosti gibkich elezobietonnych
elementw; w: Rasczot i konstruirowanie elementw elezobetonnych konstrukcji. Strijizdat, Moskwa 1964
[10] Baumann O.: Die knickung der Eisenbeton-Sulen. Laboratoire Fdral d'essai des Matriaux. Rapport no 89. Zurich 1934
[11] Chang W.F., Fergusson P.M.: Long Hinged Reinforced Concrete columns. Journal of
The American Concrete Institute, January 1963
[12] Ernst G.C., Hromadik J.J., Riveland A.R.: Inelastic Buckling of plain and reinforced
concrete columns, plates and shells. University of Nebraska Engineering Experiment
Station. Bulletin no 3, Lincoln 1953
[13] Gaede K.: Knicken von Stahlbetonstaben unter Kurz und Longzeibelastung. Deutscher
Ausschuss fr Stahlbeton, nO 129. Ed. W.Ernst & Sohn, Berlin 1958
[14] Gehler W., Htter A.: Knickversuche mit Stahlbeton-Sulen. Deutscher Ausschuss fr
Stahlbeton, no 113. Ed. W.Ernst & Sohn, Berlin, 1954
[15] Hanson R., Rosenstrm S.: Tryckfrsk med. Sianka betongpelare, Betong, vol 32, no 3.
Stockholm, pp.247-262,1947
[16] Ramboll B.J.: Reinforced concrete columns. Teknisk Forlag. Copenhague, 1951
[17] Thomas F.G.:The strengh of long reinforced concrete columns in short period tests to
destruction. Department of Scientific and Industrial Research, Building Research. Technical paper No 24. London 1939
[18] CEB Design Manual on Buckling and Instability. CEB Bulletin d'Information No 123,
Decembre 1977
[19] Habel A.: Die Trgfhigkeit der aussermittig gedrckten Stahlbetonsulen. Beton und
Stahlbeton, 8, 1953
[20] Quast U.: Towers, piers, chimneys, and masts. CEB Bulletin d'Information No 155,
Septembre 1983
[21] Lintzer H.U.: Design of Concrete Structures to ENV 1992 - Eurocode 2; w: Concrete
Structures Euro-Design Handbook, Ernst & Sohn Verlag, Berlin 1995
[22] Timoshenko S.P., Gere J.M.: Teoria statecznoci sprystej. Arkady, Warszawa 1963
25

[18] CEB Design Manual on Buckling and Instability. CEB Bulletin d'Information No 123,
Decembre 1977
[19] Habel A.: Die Trgfhigkeit der aussermittig gedrckten Stahlbetonsulen. Beton und
Stahlbeton, 8, 1953
[20] Quast U.: Towers, piers, chimneys, and masts. CEB Bulletin d'Information No 155,
Septembre 1983
[[21] Lintzer H.U.: Design of Concrete Structures to ENV 1992 - Eurocode 2; w: Concrete
Structures Euro-Design Handbook, Ernst & Sohn Verlag, Berlin 1995
[22] Timoshenko S.P., Gere J.M.: Teoria statecznoci sprystej. Arkady, Warszawa 1963

DESIGN OF SLENDER R.C. COLUMNS

Summary
Conditions allowing for omitting second order effects while calculation of sleder r.c. columns
according to American Code, CEB/FIP Model Code, Eurocode 2 and Polish Code are discussed in
the paper as well as calculation methods for slender r.c. columns given in mentioned above codes.
Particular attention is paid to tension stiffening caused by interaction of tensioned concrete between
cracks. Calculation results are compared with test results of Tal and Tshistiakov [9], used for
calibration of desing formulae given in Polish Code. Suggested correction of formula on
brings
about better conformity of calculation with test results.
Referat przygotowany na konferencj naukowo-techniczn
Podstawy projektowania konstrukcji z betonu
w ujciu normy PN-B-03264:1998 - w wietle Eurokodu 2"
Puawy, 15-17 czerwca 1998 r.

26